Chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh

ROSE

Chương VII

CHẤT RẮN VÀ CHẤT

LỎNG SỰ CHUYỂN THỂ

Bài 50

CHẤT RẮN

I.Chất rắn kết tinh Quan sát và rút ra nhận Quan sát và rút ra nhận xét hình dạng bên ngoài xét hình dạng bên ngoài của hạt muối và thạch của hạt muối và thạch anhanh

Hạt muối ăn Viên đá thạch anh

I.Chất rắn kết tinh

Hạt muối ăn

Viên đá thạch anh

Hình dạng của hạt muối và thạch anh có các cạnh thẳng, các mặt phẳng,các góc đa diện

Về hình dạng bên ngoài chất rắn kết tinh có dạng hình học xác định

Các vật rắn có dạng hình học xác định được gọi là các tinh thể

I.Chất rắn kết tinh1.Cấu trúc tinh thể

•Cấu trúc tinh thể hay tinh thể là cấu trúc tạo bởi các hạt (nguyên tử, phân tử, ion )

•Liên kết chặt với nhau bằng những lực tương tác và sắp xếp theo 1 trình tự hình học không gian xác định gọi là mạng tinh thể.

•Trong đó mỗi hạt luôn dao động nhiệt quanh vị trí cân bằng của nó

Chất rắn có cấu trúc tinh thể gọi là chất rắn kết tinh

I.Chất rắn kết tinh1.Cấu trúc tinh thể

•Hạt ở mạng tinh thể có thể gồm những loại hạt :

•Ion dương hoặc âm. VD:Mạng tinh thể NaCl, KCl…

•Nguyên tử. VD:Tinh thể kim cương,silic,gemani…

•Phân tử: VD: Tuyết cacbonic,nước đá…

•Ion dương. VD:Mạng tinh thể kim loại…

•Giữa các hạt trong mạng tinh thể có lực tương tác. Lực này phụ thuộc vào bản chất của các hạt

I.Chất rắn kết tinh1.Cấu trúc tinh thể

VD:Tinh thể muối ăn:

Hãy quan sát và phân tích cấu trúc của tinh thể muối ăn?

•Tinh thể muối ăn có dạng hình lập phương

•Đựơc cấu trúc bởi các ion Cl - và Na+

•Mỗi iôn luôn dao động nhiệt quanh 1 vị trí cân bằng trùng với mỗi đỉnh của khối lập phương

Liên kết giữa chúng là liên kết ion.liên kết này mạnh nên chất rắn thuộc loại này thường bền vững

I.Chất rắn kết tinh1.Cấu trúc tinh thể

VD:Tinh thể than chì

Hãy quan sát và phân tích cấu trúc của tinh thể than chì

•Mỗi nguyên tử cacbon nằm ở đỉnh của 1 hình phẳng 6 cạnh đều

•Các hình này sắp xếp nối tiếp nhau trên mặt phẳng tạo thành mạng phẳng

Các maïng phẳng sắp xếp song song cách đều nhau tạo thành mạng không gian

I.Chất rắn kết tinh1.Cấu trúc tinh thể

Kích thước tinh thể của 1 chất có thể khác nhau

không? Vì sao ?

Kích thước tinh thể của 1 chất có thể thay đổi từ vài xentimét đến cỡ phần mười nanômét tuỳ thuộc quá trình hình thành tinh thể diễn biến nhanh hay chậm

•Tốc độ kết tinh càng nhỏ, tinh thể có kích thước càng lớn

I.Chất rắn kết tinh

2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

VD:So sánh tính chất vật lý của chúng

Kim cươngThan chì

1.Cấu trúc tinh 1.Cấu trúc tinh thểthể

VD:So sánh tính chất vật lý của chúng

Kim cương và than chì được cấu tạo từ cùng nguyên tử cacbon nhưng có cấu trúc tinh thể khác nhau nên có cấu trúc vật lý không giống nhau

•Kim cương rất cứng và không dẫn điện

•Than chì khá mềm và dẫn điện

I.Chất rắn kết tinh

2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

a) Các chất rắn kết tinh được cấu tạo từ cùng 1 loại hạt, nhưng cấu trúc tinh thể không giống nhau thì những tính chất vật lý rất khác nhau

b) Mỗi chất rắn kết tinh(ứng với 1 cấu trúc tinh thể) có1 nhiệt độ nóng chảy xác định không đổi ở mỗi áp suất cho trước

1.Cấu trúc tinh thể1.Cấu trúc tinh thể

I.Chất rắn kết tinh

2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

a) Các chất rắn kết tinh được cấu tạo từ cùng 1 loại hạt, nhưng cấu trúc tinh thể không giống nhau thì những tính chất vật lý rất khác nhau

b) Mỗi chất rắn kết tinh (ứng với 1 cấu trúc tinh thể) có 1 nhiệt độ nóng chảy xác định không đổi ở mỗi áp suất cho trước

c) Chất rắn kết tinh có thể là chất đơn tinh thể, có thể là chất đa tinh thể

1.Cấu trúc tinh thể1.Cấu trúc tinh thể

I.Chất rắn kết tinh

2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

c) Chất rắn kết tinh có thể là chất đơn tinh thể, có thể là chất đa tinh thể

Chất đơn tinh thể là chất được cấu tạo từ 1 tinh thể

VD:Muối, thạch anh

Chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng

1.Cấu trúc tinh thể1.Cấu trúc tinh thể

Chất rắn đơn tinh thể ?Tính chất?

•Chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng

VD:Ở tinh thể than chì

Các nguyên tử cacbon được xắp xếp thành các mạng phẳng song song

Liên kết giữa các nguyên tử trong mạng lớn hơn liên kết giữa các nguyên tử ở 2 mạng

Do đó tách than chì theo lớp phẳng dễ hơn theo các phương khác

Các tính chất vật lý của nó(độ nở dài, độ bền…) không giống nhau theo các hướng khác nhau trong tinh thể

I.Chất rắn kết tinh2.Các đặc tính của chất rắn kết tinh

c) Chất rắn kết tinh có thể là chất đơn tinh thể, có thể là chất đa tinh thể

Chất đơn tinh thể là chất được cấu tạo từ 1 tinh thể

•Chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng

Chất đa tinh thể được cấu tạo từ vô số tinh thể rất nhỏ liên kết hỗn độn với nhau

•Chất rắn đa tinh thể có tính đẳng hướng

VD:Hầu hết các kim loại (sắt, đồng…) và hợp kim

Câu hỏi:Tại sao chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng, còn chất rắn đa tinh thể lại có tính đẳng hướng

Chất rắn đa tinh thể được cấu tạo bởi vô số các tinh thể nhỏ sắp xếp hỗn độn.Vì thế tính dị hướng của mỗi tinh thể nhỏ được bù trừ trong toàn khối chất

I.Chất rắn kết tinh1.Cấu trúc tinh thể

2. Các đặc tính của chất rắn kết tinh

3. Ứng dụng của các chất rắn kết tinh

Ứng dụng:

Đơn tinh thể: - Si, Ge được dùng làm các linh kiện bán dẫn…

- Kim cương rất cứng dùng làm mũi khoan, dao cắt kính, đá mài…

Kim loại và hợp kim dùng trong các nghành công nghệ: luyện kim, chế tạo máy, sản xuất đồ gia dụng…

II.Chất rắn vô định hình

Muối ăn Thạch anhHổ phách

Quan sát và nhận xét hình dạng bên ngoài của các chất

II.Chất rắn vô định hình

Là các chất không có cấu trúc tinh thể

VD: Thuỷ tinh, nhựa đường, các chất dẻo,…

Chất rắn vô định hình Có tính đẳng hướng

Không có nhiệt độ nóng chảy xác định

Ứng dụng: Dùng phổ biến trong nhiều nghành công nghệ khác nhau

Ưu điểm:dễ tạo hình, không bị gỉ, không bị ăn mòn, giá thành rẻ….

II.Chất rắn vô định hìnhChú ý: Một số chất rắn như: Lưu huỳnh, đường,…có thể tồn tại ở

dạng tinh thể hoặc vô định hình

Vẽ bảng sơ đồ phân loại các chất rắn và so sánh đặc điểm của chúng về cấu trúc và các tính chất vật lý

Củng cố

Chất rắn

Chất rắn vô định hìnhChất rắn kết tinh

Chất rắn đơn tinh thể

Có tính dị hướng

•Có cấu trúc tinh thể

•Có nhiệt độ nóng chảy xác định

Chất rắn đa tinh thể

Có tính đẳng hướng

•Không có cấu trúc tinh thể

•Không có nhiệt độ nóng chảy xác định

Có tính đẳng hướng

Củng cố

Trắc nghiệm

Câu 1: Đặc điểm và tính chất nào dưới đây không liên quan đến chất rắn kết tinh:

A. Có dạng hình học xác định

B. Có cấu trúc tinh thể

C. Có nhiệt độ nóng chảy

không xác định

D. Có nhiệt độ nóng chảy xác định

sai

Đúng

Chúc mừng em

Câu2:Phân loại chất rắn theo cách nào dưới đây là đúng?

A. Chất rắn đơn tinh thể và chất rắn vô định hình

B. Chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình

C. Chất rắn đa tinh thể và chất rắn vô định hình

D. Chất rắn đơn tinh thể và chất rắn đa tinh thể

Câu 3:Đặc điểm và tính chất nào dưới đây liên quan đến chất rắn vô định hình

A. Có dạng hình học xác định

B. Có cấu trúc tinh thể

C. Có tính dị hướng

D. Không có nhiệt độ nóng chảy xác định

Câu 4 chất rắn nào dưới đây thuộc loại chất rắn kết tinh?

A. Thuỷ tinh

B. Nhựa đường

C. Kim loại

D. Cao su

Câu 5: Chất rắn nào dưới đây thuộc loại chất rắn vô định hình?

A. Nhựa đường

B. Băng phiến

C. Kim loại

D. Hợp kim