(1)

การพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

Development and Evaluation of Care Package for Enhancing Caregivers' Ability in Maintaining Functional Abilities of Older Adults With Heart Failure

เพญพชชา ถนแกว Phenpitcha Tinkaew

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2557 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2) ชอวทยานพนธ การพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแล

ของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

ผเขยน นางสาวเพญพชชา ถนแกว สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ ........................................................................... ..............................................ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. เพลนพศ ฐานวฒนานนท) (ผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชณวงศ) ............................................................กรรมการ อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม (ผชวยศาสตราจารย ดร. เพลนพศ ฐานวฒนานนท) ........................................................................... ............................................................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. วภาว คงอนทร) (ผชวยศาสตราจารย ดร. วภาว คงอนทร) ............................................................กรรมการ (ดร. รจนา วรยะสมบต) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) ........................................................... (รองศาสตราจารย ดร. ธระพล ศรชนะ) คณบดบณฑตวทยาลย

(3) ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ........................................................................ (ผชวยศาสตราจารย ดร. เพลนพศ ฐานวฒนานนท) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ........................................................................ (นางสาวเพญพชชา ถนแกว) นกศกษา

(4) ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ................................................................... (นางสาวเพญพชชา ถนแกว) นกศกษา

(5) ชอวทยานพนธ การพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ผเขยน นางสาวเพญพชชา ถนแกว สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) ปการศกษา 2557

บทคดยอ

การวจยเชงพฒนาและกงทดลองนมวตถประสงคเพอพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และเพอประเมนผลความสามารถในการดแลของผดแล และความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย วธการด าเนนการวจยม 2 ระยะ คอ 1) ระยะพฒนาชดการดแล และ 2) ระยะน าชดการดแลไปใชและประเมนผล กลมตวอยาง คอ ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงจากไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลในระยะเวลาตงแต 1-6 เดอน จ านวน 26 ราย และผดแลจ านวน 26 ราย คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจงตามคณสมบตทก าหนด เครองมอทใชในการด าเนนการวจย คอ ชดการดแลทพฒนาขน ประกอบดวยแผนการสนบสนนผดแลพรอมคมอส าหรบผวจย (ในฐานะพยาบาล) และคมอส าหรบผดแล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบสอบถามขอมลทวไป แบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน และแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย เครองมอทงหมดผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ซงเนอหากจกรรมเพอปองกนความเสอมถอยในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมคาดชนความตรงเชงเนอหา เทากบ 1.0 ทดสอบความเทยงของแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย และแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนดวยวธการทดสอบซ า มคาสมประสทธความสมพนธภายในชนเทากบ .97 และ .98 ตามล าดบ และแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมคาสมประสทธครอนบาคแอลฟาเทากบ .85 วเคราะหขอมลการประเมนผลชดการดแลดวยสถตบรรยาย สถตทดสอบคาทค และสถตวลคอกซอน โดยมผลลพธดงน

(6) 1. คาเฉลยคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงไดรบชดการดแลเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) 2. คาเฉลยคะแนนความสามารถในการปฏบตกจว ตรประจ าวน และคาเฉลยคะแนนความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผสงอายเพมขนจากกอนไดรบการดแลตามชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) ผลการศกษาแสดงใหเหนวาชดการดแลทพฒนาขน มความเหมาะสมในการน าไปใชสงเสรมความสามารถของผดแลอยางตอเนองทบานเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทบาน

(7) Thesis Title Development and Evaluation of Care Package for Enhancing Caregivers'

Ability in Maintaining Functional Abilities of Older Adults With Heart Failure

Author Miss Phenpitcha Tinkaew Major Program Nursing Science (Adult Nursing) Academic Year 2014

ABSTRACT This developmental and quasi-experimental research aimed to develop a care package for enhancing caregivers' ability in maintaining functional abilities of older adults with heart failure and to evaluate caregivers' ability and functional abilities of the older adults. Methodology of the research comprised 2 phases: the development and the implementation phase, which included evaluation. The sample consisted of 26 older adults with heart failure after discharge from a hospital within 1-6 months and 26 caregivers. The subjects were purposively selected according to inclusion criteria. The care package comprised a caregivers’ supporting plan, a handbook for researcher (a nurse) and a handbook for caregivers. The instruments for data collection included demographic data questionnaire, caregivers' ability in maintaining functional abilities of older adults with heart failure questionnaire, Barthel scale of activities of daily living assessment, and functional ability assessment. All instruments were content validated by 3 experts. Content of care activities for prevention of the functional decline of older adults had a content validity index value of 1.0. The reliability of the functional ability assessment and Barthel score of activities of daily living assessment were tested using test-retest, yielding intraclass correlation coefficient values of .97 and .98 respectively. Caregivers' ability in maintaining functional abilities of older adults with heart failure questionnaire was tested using Cronbach’s alpha coefficient, yielding a value of .85. The evaluation outcomes were analyzed using descriptive statistics, paired t-test, and Wilcoxon Signed-Ranks test. The result were as follows.

(8) 1. The mean score of caregivers' ability in maintaining functional abilities of older adults with heart failure after applying the care package was significantly higher than before (p < .001). 2. The mean score of Barthel scale of activities of daily living and the mean score of functional ability of the older adults with heart failure after applying the care package were significantly higher than before (p < .001). The results of this study indicate that the care package is appropriate to use for enhancing caregivers' ability in maintaining functional abilities of older adults with heart failure at home.

(10)

สารบญ

หนา บทคดยอ.................................................................................................................................. ABSTRACT………………………………………………………………………………… กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... สารบญ.................................................................................................................................... รายการตาราง........................................................................................................................... รายการภาพประกอบ...............................................................................................................

(5) (7) (9)

(10) (12) (13)

บทท 1 บทน า………...…………………………………………………………………… ความเปนมาและความส าคญของปญหา……………...…………………………... วตถประสงคการวจย………………...…………………………………………… ค าถามการวจย…………………...……………………………………………….. กรอบแนวคด…………………...………………………………………………… นยามศพท………………………..………………………………………………. ขอบเขตของการวจย…………………………...…………………………………. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ………………………………………..……………...

1 1 5 5 5 9

10 10

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ………………………………………………………...…….. แนวคดเกยวกบภาวะหวใจลมเหลวในผสงอาย…………....................................... แนวคดเกยวกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว. แนวคดเกยวกบความสามารถของผดแลในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว.. การประยกตใชแนวคดการจดการรายกรณในชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว………………………………………………. สรปผลการทบทวนวรรณคดทเกยวของ..................................................................

11 13 26 51

55 61

บทท 3 วธด าเนนการวจย…………………………………………………………………. ประชากรและกลมตวอยาง……………………………………………………….. วธด าเนนการ........................................................................................................... เครองมอทใชในการวจย………………………………………………………….. การตรวจสอบคณภาพเครองมอ…………………………………………………...

63 63 65 67 70

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา การเกบรวบรวมขอมล…………………………………………………………….

การศกษาน ารอง…………………………………………………………………... การพทกษสทธกลมตวอยาง……………………………………………………… การวเคราะหขอมลในการประเมนผลลพธการดแล………………………..……...

71 74 75 75

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล……………………………………………………….. ผลการวจย………………………………………………………………………… การอภปรายผลการวจย……………………………………………………………

76 77 88

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ………………………………………………… การประเมนผลการใชชดการดแล………………………………………………... ขอจ ากดในการวจย……………………………………………………………….. ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช………………………………………….. ขอเสนอแนะการท าวจยครงตอไป………………………………………………...

97 98 98 98 99

เอกสารอางอง ภาคผนวก

100 112

ก ใบพทกษสทธของผดแลและผสงอาย………………………………………….. ข เครองมอทใชในการด าเนนงานวจย…………………..………………………... ค เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล………………………………………... ง ตวอยางการวเคราะหหลกฐานเชงประจกษ……………………..……………..... จ รายนามผทรงคณวฒ…………………………………………………………….

113 114 142 152 170

ประวตผเขยน 171

(12)

รายการตาราง ตาราง หนา

1 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน จ าแนกตามขอมลทวไปของผสงอาย (N=26)…………………………………………………..........................

78

2 จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน จ าแนกตามขอมลทวไปของผดแล (N=26)..........................................................................................................

80

3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสถตทคของคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย ทมภาวะหวใจลมเหลวกอนและหลงไดรบชดการดแลโดยรวม (N=26)...............................

84 4 เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนความสามารถในการดแลของผดแล

เพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวรายดานกอนและหลงไดรบชดการดแล (N=26)............................................................

85 5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสถตทคของคะแนนความสามารถในการ

ปฏบตกจวตรประจ าวนของผสงอายกอนและหลงไดรบชดการดแล (N=26)…….

85 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสถตทคของคะแนนความสามารถในการท า

หนาทของรางกายของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการดแล (N=26)……………………………………………………………………………

86 7 เปรยบเทยบจ านวน รอยละ ของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการ

ดแลในการท ากจกรรมในแตละระดบพลงงาน (N=26)..........................................

87

(13)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา

1 กรอบแนวคดการพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว…………………………………………………………….................

8

1

บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ปจจบนประเทศไทยไดเขาสสงคมสงอายแลว โดยในป พ.ศ. 2553 มประชากรสงอายหรอประชากรทมอาย 60 ป ขนไปประมาณ 8.5 ลานคน คดเปนรอยละ 13.2 ของประชากรทงประเทศ ซงเพมขนจากรอยละ 9.5 ในป พ.ศ. 2543 และมแนวโนมเพมสงขนทกป (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2555) ผสงอายวย 70 ป ขนไปมความจ ากดในการท ากจวตรประจ าว น พนฐาน (basic activities of daily living [BADL]) และกจวตรประจ าว น ตอเน อง (instrumental activities of daily living [IADL]) ถงรอยละ 20-30 (ผองพรรณ, 2554) ท าใหตองพงพาผอนมากขน อกทงอตราสวนพงพงของผสงอายตอวยแรงงานมแนวโนมเพมขน โดยในป พ.ศ. 2543 มอตราการพงพงของวยสงอายรอยละ 14.4 มประชากรวยแรงงานโดยเฉลย 7 คนตอการดแลผสงอาย 1 คน และในป พ.ศ.2553 อตราการพ งพงของวยสงอาย เพมขนเปน 19.2 ซงมประชากรวยแรงงานโดยเฉลยลดลงเปน 6 คนตอการดแลผสงอาย 1 คน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2555) ประชากรวยแรงงานจงมภาระในการดแลผสงอายเพมขน ประชากรวยสงอายจะมการเสอมสภาพดานรางกายท าใหประสทธภาพการท างานของระบบตางๆ ลดลง ความตานทานตอโรคลดลง ผสงอายจงเกดปญหาสขภาพไดมากกวาวยอน โดยพบวาผสงอายสวนใหญมปญหาสขภาพจากการเจบปวยดวยโรคเรอรง จากการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2550 ของส านกงานสถตแหงชาต (2551) พบวาผสงอายมการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงรอยละ 31.7 โรคเบาหวานรอยละ 13.3 และโรคหวใจรอยละ 7.0 จะเหนไดวาผสงอายทเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสง และโรคเบาหวานมจ านวนมาก หากผ สงอายเหลาน น มพฤตกรรมการดแลตนเองไม เหมาะสมจะกอใหเกดโรคหวใจซงเปนภาวะแทรกซอนทส าคญตามมา (ผองพรรณ, 2553) โดยพบวาโรคหวใจเปนสาเหตการตายทส าคญในผสงอาย ผสงอายมอตราการตายดวยโรคหวใจเพมขนจาก 172.3 ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2548 เปน 175.3 ตอประชากรแสนคนในป พ.ศ. 2549 และจากแนวโนมของผปวยทรบรกษาไวในโรงพยาบาลตามกลมโรคของผสงอายทพบสงสดในปงบประมาณ 2550-2554 พบวาในป พ.ศ. 2554 ภาวะหวใจลมเหลวอยในอนดบท 9 ในกลมโรคทพบสงสดและมแนวโนมเพมสงขน (กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2554) ภาวะหวใจลมเหลวจงเปนปญหาสาธารณสขทส าคญในผสงอายไทย

2 ภาวะหวใจลมเหลวในผสงอายมสาเหตจากความผดปกตของการท างานของหวใจ เกดจากความผดปกตของโครงสรางหรอการท าหนาทของหวใจรวมกบความเสอมของรางกายตามวยของผสงอาย มผลท าใหหวใจไมสามารถสบฉดเลอดไปเลยงรางกายไดตามปกต ปรมาณเลอดทออกจากหวใจในแตละครงของการบบตวลดลง รางกายไมสามารถน าออกซเจนไปสกลามเนอในสวนทก าลงท างานนนไดอยางเตมท สงผลท าใหประสทธภาพการใชออกซเจนทรางกายน ามาใชในการท ากจกรรมตางๆ ลดลง (ผองพรรณ, 2553) การรบเลอดกลบเขาสหวใจจงลดลงดวยเชนกน ท าใหเกดอาการหายใจล าบาก มน าและเกลอคงในรางกาย บวม ออนเพลย เหนอยงาย ผสงอายกลมนจงมความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท ซงสอดคลองกบผลการศกษาปญหาและความตองการของผทมภาวะหวใจลมเหลวในสถานบรการสขภาพ พบวาผทมภาวะหวใจลมเหลวสวนใหญมปญหาในเรองความสามารถในการท าหนาทหรอกจกรรมตางๆ ลดลงเนองจากอาการของโรคถงรอยละ 70.1 (อดมลกษณ, 2548) ผสงอายกลมนจงตองพงพาผอนมากขน (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2548) ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและมความสามารถในการท าหนาทลดลง จะมการจ ากดบทบาทของตนเองเพอใหเหมาะสมกบภาวะโรค ท าใหชวยเหลอตนเองในการท ากจวตรประจ าวนไดลดลง ไมสามารถด าเนนชวตไดอยางอสระ มการปรบเปลยนวถการด าเนนชวตของตนเอง เปลยนแปลงบทบาททางสงคม ท าใหเกดความรสกทอแท หมดหวงจากภาวะเจบปวยเรอรงของตนเอง กอใหเกดความเครยด เบอหนาย วตกกงวล และภาวะซมเศรา (อดมลกษณ, 2548) จงมความจ าเปนทตองไดรบการดแลอยางตอเนองทบานเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาททมความเฉพาะกบวยและภาวะโรค ซงมความซบซอนและมความตองการไดรบการดแลในหลายดาน ไดแก ดานการรบประทานอาหารและยา ดานการออกก าลงกาย และดานจตใจ หากผสงอายกลมนไดรบการดแลทไมเหมาะสมและไมตอเนอง จะท าใหเกดภาวะแทรกซอนจากโรค ตองกลบเขารกษาซ า (วภาพร, 2550) สงผลใหความสามารถในการท าหนาทลดลงจนอาจเกดภาวะทพพลภาพอยางถาวร แตหากผสงอายกลมนไดรบการดแลทเหมาะสมและมความตอเนองจากผดแลยอมสงผลดตอสขภาพ ท าใหลดภาวะแทรกซอนจากโรค ชะลอความเสอมถอยหรออาจเพมความสามารถในการท าหนาท ลดการพงพาผอน ลดอตราการกลบเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ลดคาใชจายในการรกษา (ส านกงานสถตแหงชาต, 2551) และยงสงผลใหคณภาพชวตดขน (ณฐรกา, 2551) ผดแลจงมบทบาทส าคญในการดแลผสงอายกลมนอยางตอเนองทบานเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทเปนอยางมาก จากแนวคดการพฒนาระบบสขภาพในปจจบนทใหความส าคญในการดแลตอเนองทบาน โดยมผดแลหรอสมาชกในครอบครวเปนองคประกอบส าคญในการดแล โดยเฉพาะในผทเพงไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาล ทมความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน และ

3 กลบเขามารกษาซ า จงไดมการมงเนนและสงเสรมการดแลจากผดแลหรอครอบครวในระยะกอนจ าหนายออกจากโรงพยาบาลมากขน แตยงคงพบวาผดแลขาดความพรอม และความสามารถในการดแลทงในดานทกษะและความรในการดแลผปวยอยางตอเนองทบาน โดยเฉพาะผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงซงไมสามารถรกษาใหหายขาดได มความยงยาก ซบซอนในการดแลเพอทจะสามารถควบคมอาการของโรคและปองกนไมใหเกดภาวะแทรกซอน ผดแลจงขาดความมนใจ (กองการพยาบาลสาธารณสข, 2555; สปรดา, 2554) สงผลใหผดแลเกดภาวะเครยด วตกกงวลกบภาระในการดแล ท าใหคณภาพชวตของผดแลลดลง (พรรณธร, 2555) ใหการดแลทไมเหมาะสม และไมตอเนอง จงท าใหการดแลตอเนองทบานหลงการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลไมมประสทธภาพ สงผลใหมการกลบเขารกษาซ าในโรงพยาบาล ซงพบวาหนงในสามของผปวยภาวะหวใจลมเหลวมการกลบเขารกษาในโรงพยาบาลซ าหลงการจ าหนายภายใน 90 วน และประมาณครงหนงของผปวยจะกลบมารกษาใหมภายใน 3-6 เดอน เนองจากปญหาขาดการดแลทเหมาะสม (ผองพรรณ, 2553) การสงเสรมการดแลอยางตอเนองใหแกผดแลหลงการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลจงเปน สงทส าคญ โดยเฉพาะในกลมผ สงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและมความสามารถในการท าหนาทลดลงจากภาวะโรค การสงเสรมความสามารถของผดแลอยางตอเนองทบานหลงการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายกลมนจงมความส าคญ จากการทบทวนวรรณกรรมพบวามการศกษาเกยวกบการดแลผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวเพอสงเสรมหรอฟนฟความสามารถในการท าหนาทในรปแบบของโปรแกรมซงเปนการศกษาแบบกงทดลองดานการออกก าลงกาย โภชนาการ การจดการตนเองตออาการหายใจล าบากและความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคง (ธนากรณ, 2553) และมแนวปฏบตทางคลนกส าหรบการฟนฟสภาพหวใจในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเรอรง ทเปนแนวทางการดแลส าหรบพยาบาลในการดแลผสงอายกลมดงกลาวเพอฟนฟสภาพหวใจโดยเนนการฝกออกก าลงกายภายใตการดแลของแพทยและพยาบาลทโรงพยาบาลตงแตชวงกอนจ าหนายออกจากโรงพยาบาลจนถงระยะผปวยนอก ซงมการตดตามผลหลงไดรบการดแลตามแนวปฏบต 1 เดอน (ปาลรฐ, 2554) แตยงไมพบการศกษาตดตามในระยะมากกวา 1 เดอนภายหลงการจ าหนาย และจากการสมภาษณอยางไมเปนทางการกบพยาบาลโรงพยาบาลประจ าจงหวดและโรงพยาบาลชมชน พบวายงขาดการสงตอขอมลผปวยภายหลงจ าหนายออกจากโรงพยาบาลไปยงหนวยบรการปฐมภม และผสงอายสวนใหญไมไดรบการบรการสขภาพทบาน การดแลจงขาดความตอเนอง อกทงผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทชวยเหลอตนเองไดลดลงนนมความจ าเปนทตองไดรบการดแลจากผดแล แตจากการทบทวนวรรณกรรมยงไมพบการศกษาเกยวกบการประเมนความสามารถในการดแลของผดแล การสงเสรมความสามารถใหแกผดแลเพอ

4 เปนการเพมความร ทกษะ ความสามารถ และความมนใจในการดแลผสงอายกลมดงกลาวซงมความหลากหลาย และมความซบซอนในการดแล โดยมงผลลพธการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และเพอใหเกดการดแลอยางตอเนองทบานในผสงอายกลมน ผวจยจงเหนถงความส าคญและสนใจทจะศกษาพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวในระยะหลงจ าหนายออกจากโรงพยาบาล 1-6 เดอน เพอเปนแนวทางในการสงเสรมใหผดแลมความร ความสามารถในการดแลผสงอายกลมน เกดความมนใจในการปฏบตอยางตอเนอง โดยมงผลลพธเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท การศกษาครงนผวจ ยไดดดแปลงแนวคดการสงเสรมความสามารถในการท าหนาทในผสงอายโรคเรอรง ของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (Australian Health Ministers’ Advisory Council [AHMAC], 2004, 2007) ซงมขอเสนอในการดแลผสงอายโรคเรอรง ทงในสถานพยาบาลผปวยใน และสถานพยาบาลทใหการดแลผสงอาย โดยเนนการสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของรางกาย ประกอบดวยการดแลใน 5 ดาน คอ ดานการเคลอนไหวและการดแลตนเอง ดานโภชนาการ ดานการกลนปสสาวะและอจจาระ ดานผวหนง และดานการรบรและสขภาวะทางอารมณ แตจากการทบทวนวรรณกรรมพบวาผสงอายกลมนสวนใหญจะมโรคอนรวมดวย ผวจยจงดดแปลงแนวคดดงกลาวใหมความเฉพาะกบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และปรบค าแนะน าในการดแลใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม บรบทของสงคมไทยมากขน การดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาท จงประกอบดวย 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม และน าแนวคดการจดการรายกรณรวมกบการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) มาดดแปลงเปนกลยทธในชดการดแลน ท าใหสามารถสงเสรมและสนบสนนผดแลไดตรงกบสภาพปญหาและความตองการอยางครอบคลมในแตละรายกรณ ใหสามารถดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวได

5 วตถประสงคกำรวจย 1. เพอพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 2. เพอประเมนผลการน าชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวไปใช โดยมการประเมนดงน 2.1 เปรยบเทยบความสามารถในการดแลของผ ดแล เพ อคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวกอนและหลงไดรบชดการดแล 2.2 เปรยบเทยบความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวกอนและหลงไดรบชดการดแล ค ำถำมกำรวจย 1. ชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมองคประกอบอยางไร 2. ผลการใชชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเปนอยางไร ดงน 2.1 คะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงไดรบชดการดแลเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลหรอไม 2.2 ความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงการไดรบชดการดแลคงทหรอเพมขนจากกอนการไดรบชดการดแลหรอไม

กรอบแนวคด การพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย ทมภาวะหวใจลมเหลวในครงน ผวจยไดดดแปลงแนวคดการปองกนความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทในผสงอายโรคเรอรงของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (AHMAC, 2004, 2007) รวมกบการทบทวนหลกฐานเชงประจกษเกยวกบการดแลผสงอายโรคหวใจลมเหลวทชวยชะลอความเสอม

6 ถอยหรอสงเสรมความสามารถในการท าหนาท และน าแนวคดการจดการรายกรณมาดดแปลงเปนแนวทางในการน าชดการดแลไปใช มรายละเอยด ดงน

รายงานการทบทวนหลกฐานเชงประจกษทเกยวของรวมกบแนวคดการปองกนการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทในผ สงอายโรคเรอรง ของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (AHMAC, 2004, 2007) ไดเสนอแนวคดเกยวกบการดแลเพอปองกนการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทวาประกอบดวยการดแลใน 5 ดาน คอ (1) ดานการเคลอนไหวและการดแลตนเอง (mobility, vigour & self-care) (2) ดานโภชนาการ (nutrition) (3) ดานการกลนปสสาวะและอจจาระ (continence) (4) ดานผวหนง (skin integrity) และ (5) ดานการรบรและสขภาวะทางอารมณ (cognition & emotional health) ซงเปนแนวคดทมงเนนการปองกนความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทในผสงอายโรคเรอรง ผวจยจงไดทบทวนหลกฐานเชงประจกษเพมเตมเกยวกบการดแลผสงอายโรคหวใจลมเหลว พบวาผสงอายกลมนสวนใหญจะมโรคอนๆ รวมดวย ผวจ ยจงไดดดแปลงแนวคดดงกลาวใหมความเฉพาะกบการดแลผสงอายกลมนมากขน โดยองคประกอบหลกในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทประกอบดวยการดแลใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม ผ วจยจงน าองคประกอบดงกลาวมาเปนกรอบแนวคดในการพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวในครงน นอกจากนผวจยไดน าบทบาทและกระบวนการของแนวคดการจดการรายกรณซงเปนกระบวนการดแลในผทมความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน มความซบซอนในการดแล หรอมความตองการไดรบการดแลระยะยาว โดยมพยาบาลเปนผจดการดแล มบทบาทในการประเมน วางแผน อ านวยความสะดวก สนบสนน สงเสรม ใหค าปรกษา และสรางทางเลอกทเหมาะสมกบความตองการทางสขภาพของแตละบคคล (ศรอร, 2556) รวมกบการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) (Registered Nurses’ Assosiation of Ontario, 2010) ใหแกผดแลเพอใหผดแลสามารถดแลผสงอายไดดวยตนเอง หลกหาเอ (5 A's) ประกอบดวย (1) การประเมน (assess) (2) การใหค าแนะน า (advise) (3) การก าหนดขอตกลงรวมกน (agree) (4) การใหการชวยเหลอ (assist) และ (5) การตดตามและประเมนผล (arrange) ซงในการศกษาครงนผวจยสนใจศกษาในผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลมาในระยะตงแต 1-6 เดอน ซงเปนระยะทหากไดรบการดแลทไมเหมาะสมและไมตอเนองจากผดแลจะท าใหเกดภาวะแทรกซอน อาจตองกลบเขารกษาซ า อกท งยงท าใหเกดความเสอมถอยของ

7 ความสามารถในการท าหนาท และเกดเปนภาวะทพลภาพตามมาได ผวจยจงน าแนวคดการจดการรายกรณมาปรบใชเปนแนวทางในการน าชดการดแลไปใชเพอสงเสรมใหผดแลสามารถจดการดแลใน 6 ดาน ดงกลาวขางตน เพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว กระบวนการของแนวคดการจดการรายกรณรวมกบการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอทผวจยน ามาใชในชดการดแล มดงน 1. การประเมนสภาพรายบคคล การประเมนภาวะสขภาพของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยประเมนภาวะแทรกซอน อาการ ผลตรวจทางหองปฏบตการจากขอมลทางการแพทยทไดรบจากพยาบาล มการเยยมบานเพอประเมนความสามารถในการท าหนาท และสนบสนนใหผดแลไดประเมนปญหาของการดแลใน 6 ดานดงกลาวทผานมาดวยตนเอง เพอน าขอมลทไดมาวเคราะหหาแนวทางในการวางแผนการดแลรวมกน 2. การวางแผนการดแลรวมกบผดแลทบาน เมอทราบถงภาวะสขภาพของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และทราบปญหาในการดแลทผานมาจงน าปญหาเหลาน นมาวางแผนหาแนวทางการดแลรวมกนกบผดแล สนบสนนความร ค าแนะน า โดยเนนใหผดแลหรอครอบครวมสวนรวมในการวางแผน ตดสนใจ เพอใหการวางแผนการดแลสอดคลองกบวถชวต สภาพแวดลอมในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวในแตละราย และรวมกนตงเปาหมายในการดแลประจ าสปดาห 3. การดแลอยางตอเนอง เปนระยะเวลา 6 สปดาห โดยการตดตามและกระตนใหผดแลตดตามความสามารถในการดแล ตดตามเปาหมายการดแลประจ าสปดาห รวมไปถงปญหาและอปสรรคจากการดแลของผดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแล ประสานงานไปยงผทเกยวของเพอขอความชวยเหลอ มการตดตามทางโทรศพท 4. การประเมนผลลพธทางคลนก โดยผลลพธทางคลนกทจะประเมนในการศกษาครงนประกอบดวยความสามารถในการดแลของผดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวใน 6 ดาน และประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจากแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel of activities of daily living [Barthel ADL]) และแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย ซงหากผดแลยงไมสามารถปฏบตการดแลไดหรอผสงอายมอาการทรนแรง หรอมภาวะแทรกซอนมากขนจะมการประสานงานไปยงทมสขภาพเพอใหไดรบการรกษาตอไป ดงภาพ 1

8

ภาพ 1 กรอบแนวคดการพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

แนวคดการปองกนการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท (AHMAC, 2004, 2007) รวมกบการทบทวนวรรณกรรมเพมเตมซงประกอบดวยการดแล 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม และใชแนวคดการจดการรายกรณมาเปนแนวทางในการน าชดการดแลไปใช ประกอบดวย 4 ขนตอน คอ

1. การประเมนสภาพรายบคคล โดยการเยยมบานเพอประเมนภาวะสขภาพของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และประเมนปญหาการดแลจากผดแล ใน 6 ดาน

2. วางแผนการดแลรวมกบผดแลทบาน โดยสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) ใหแกผดแล ใหค าแนะน า ความรในการดแล 6 ดานดงกลาว และใหผดแลมสวนรวมเพอใหสามารถจดการดแลทเหมาะสมกบสภาพของผสงอายแตละราย และรวมกนตงเปาหมายการดแลประจ าสปดาห

3. การดแลอยางตอเนอง โดยตดตามทางโทรศพท กระตนใหผดแลตดตามความสามารถในการดแล ตดตามเปาหมายประจ าสปดาห ประสานงานไปยงผทเกยวของเพอขอความชวยเหลอ

4. การประเมนผลลพธทางคลนก โดยประเมนผลลพธหลงจากไดรบชดการดแลครบ 6 สปดาห

ผลลพธของผดแล - การรบรความสามารถ

ในการดแลของผ ด แลเพ อคงไวซงความสามารถในการท าหน าทของผ ส งอาย ท มภาวะหวใจลมเหลว

ผลลพธของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

- ความสามารถในการป ฏบ ต ก จ ว ต รป ระจ าว น (Barthel ADL)

- ความสามารถในการท าหนาทของรางกาย

9 นยำมศพท ชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผ ดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว หมายถง ชดของกจกรรมการพยาบาลเพอสงเสรมผดแลใหมความสามารถในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลมาในระยะต งแต 1-6 เดอนแรก โดยมงผลลพธเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท ซงมแนวทางการดแล 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานการดแลผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม โดยน าแนวคดการจดการรายกรณ รวมกบการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) ประกอบดวย การประเมน (assess) การใหค าแนะน า (advise) การก าหนดขอตกลงรวมกน (agree) การใหการชวยเหลอ (assist) และการตดตามและประเมนผล มาเปนแนวทางในการน าชดการดแลนไปใชซงประกอบดวย 4 ขนตอน คอ (1) การประเมนสภาพรายบคคล (2) วางแผนการดแลรวมกบผดแล (3) การดแลอยางตอเนอง และ (4) การประเมนผลลพธทางคลนก ซงใชระยะเวลาทงหมด 6 สปดาห ชดการดแลประกอบดวยแผนการสนบสนนผดแลพรอมคมอส าหรบผวจย และคมอส าหรบผดแล

ความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว หมายถง การรบรของผดแลในการปฏบตหรอพฤตกรรมการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของตนเอง ประเมนไดจากแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทผวจยสรางขน ประกอบดวย 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานการดแลผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม เปนแบบประมาณคาความถในการปฏบตซงแบงเปน 3 ระดบ คอ ไมปฏบตเลย ปฏบตบางนานๆ ครง และปฏบตเปนประจ าสม าเสมอ ประกอบดวย 44 ขอ โดยคะแนนทมาก หมายถง ผดแลมการรบรในการปฏบตหรอพฤตกรรมการดแลผสงอายทเหมาะสมมาก ความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว หมายถง ศกยภาพหรอความสามารถของแตละบคคลในการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน วดไดจากแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL) ซงแปลเปนภาษาไทยและปรบใหเหมาะสมในการน าไปใชกบผสงอายไทยโดยสทธชยและคณะ (สทธชย, ชยยศ, และไพบลย, 2542) เปนแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจว ตรประจ าว นข นพนฐาน ประกอบดวยการประเมน 10 ขอ คอ การรบประทานอาหาร การลางหนา หวผม แปรงฟน การลก

10 นง การใชหองน า การเคลอนทภายในบาน การสวมใสเสอผา การขนลงบนได การอาบน า การกลนอจจาระ และการกลนปสสาวะ และแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย ซงผวจยไดดดแปลงกจกรรมจากแบบประเมนของประชตร (2556) เพอใหเหมาะสมกบกลมตวอยางมากขน เปนแบบประเมนความสามารถในการใชออกซเจนทางออมจากการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน ไดแก การท างานบาน การออกก าลงกาย กจกรรมงานอดเรก มหนวยวดเปน METs โดยคะแนนทสงแสดงถงความสามารถในการท าหนาทของรางกายทมากกวาคะแนนทนอยกวา ขอบเขตของกำรวจย การศกษาครงนเปนการศกษาวจยเชงพฒนา (developmental research) เพอพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผ ดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว มการน าไปใชเพอประเมนผลจากผดแล และผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ทมระดบความรนแรงของโรคอยในระดบ 2 หรอ 3 ตามการแบงระดบความรนแรงของสมาคมโรคหวใจแหงนวยอรก (The New York Heart Association) (Yancy, 2013) ไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลตงแต 1 เดอน ขนไปและไมเกน 6 เดอน และอาศยอยภายในจงหวดสตล ประโยชนทคำดวำจะไดรบ สามารถน าชดการดแลไปเปนแนวทางในการใหบรการสขภาพแกผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และผดแล ในระยะหลงจ าหนายออกจากโรงพยาบาล เพอสงเสรมใหผดแลสามารถใหการดแลผสงอายอยางตอเนองทบานได

11

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงผวจยไดทบทวนวรรณกรรมทเกยวของโดยมขอบเขตในการทบทวนวรรณคด ดงน 1. แนวคดเกยวกบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 1.1 นยามของภาวะหวใจลมเหลว 1.2 ชนดของภาวะหวใจลมเหลว 1.3 พยาธสรรวทยาของภาวะหวใจลมเหลวในผสงอาย 1.4 การวนจฉยภาวะหวใจลมเหลว 1.5 ระยะของภาวะหวใจลมเหลว 1.6 การรกษาภาวะหวใจลมเหลว 1.7 ผลกระทบของภาวะหวใจลมเหลวตอความสามารถในการท าหนาท 2. แนวคดเกยวกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 2.1 นยามของความสามารถในการท าหนาท 2.2 องคประกอบของการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย 2.3 ปจจยทเกยวของกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย ทมภาวะหวใจลมเหลว 2.4 การประเมนความสามารถในการท าหนาท 2.5 การดแลเพอปองกนหรอชะลอการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 3. แนวคดเกยวกบความสามารถของผดแลในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 3.1 นยามของผดแล 3.2 ปจจยทมผลตอการดแลของผดแล 3.3 บทบาทของผดแลในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

12 4. การประยกตใชแนวคดการจดการรายกรณ ในชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผ ดแลในการคงไวซงความสามารถ ในการท าหนาทของผ สงอายทม ภาวะหวใจลมเหลว 4.1 แนวคดการจดการรายกรณ 4.2 บทบาทของผจดการรายกรณ 4.3 กระบวนการพยาบาลในการจดการรายกรณ 4.4 การประยกตใชแนวคดการจดการรายกรณส าหรบชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

13 1. แนวคดเกยวกบภาวะหวใจลมเหลวในผสงอาย ภาวะหวใจลมเหลวในผสงอายอาจเกดจากการเปลยนแปลงตามวยของระบบหวใจและหลอดเลอด หรอจากการเปนโรคหวใจและหลอดเลอดอนๆ การเปลยนแปลงของหวใจและหลอดเลอดในวยสงอายท าใหหลอดเลอดแดงตบแขง กลามเนอหวใจมพงผด มการสะสมแคลเซยมบรเวณลนหวใจ สงผลใหหวใจมประสทธภาพในการท าหนาทลดลง จงไมสามารถสบฉดเลอดไปเลยงสวนตางๆ ของรางกายไดอยางเพยงพอ (ผองพรรณ, 2553; Abete et al., 2013) 1.1 นยามของภาวะหวใจลมเหลว

ภาวะหวใจลมเหลวไมใชโรค (ผองพรรณ, 2553) แตเปนกลมอาการทางคลนกทม

ความซบซอน (Hess & Carroll, 2008; Yancy et al., 2013) มสาเหตจากจากความผดปกตของโครงสราง หรอจากการท าหนาทของหวใจ (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ, 2551) ท าใหหวใจไมสามารถสบฉดเลอดไปเลยงรางกายไดอยางเพยงพอ หรอไมสามารถรบเลอดกลบเขาสหวใจไดตามปกต มการก าซาบของเนอเยอลดลง สงผลใหเกดภาวะน าเกน อาการหายใจล าบาก ออนเพลย มน าและเกลอคงในรางกายท าใหมอาการบวม (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549; สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ, 2551; Hess & Carroll, 2008; Yancy et al., 2013) และมความทนในการท ากจกรรมลดลง (ผองพรรณ, 2553; Yancy et al., 2013)

1.2 ชนดของภาวะหวใจลมเหลว การแบงประเภทของภาวะหวใจลมเหลวมการจดแบงทแตกตางกนหลายรปแบบจากการทบทวนวรรณกรรมพบวามการแบงประเภทเพอเปนประโยชนในการรกษา และการแบงตามลกษณะอาการและอาการแสดง โดยผวจยจะกลาวถงเฉพาะการแบงชนดของภาวะหวใจลมเหลวตามลกษณะอาการและอาการแสดง เพอท าใหเกดความเขาใจลกษณะทางคลนกมากขน โดยแบงได 2 ชนด (ผองพรรณ, 2553; Burke, Mohn-Brown, & Eby, 2011) ดงน

14 เวนตรเคลซายลมเหลว (left ventricular failure) ภาวะหวใจลมเหลวสวนใหญมกเรมจากเวนตรเคลซาย และเกดไดบอยกวาเวนตรเคลขวาลมเหลว เนองจากเวนตรเตลซายหรอหวใจหองลางซายท างานหนกกวา และมความตองการใชออกซเจนมากกวา สาเหตส าคญ คอ การถกท าลายของกลามเนอเวนตรเคลซาย ความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดเลยงหวใจตบ โรคลนหวใจ การลมเหลวของเวนตรเคลซายจะท าใหมภาวะเลอดคงในปอด รบกวนกลไกควบคมการหายใจ อาการทพบในภาวะน ไดแก อาการหายใจล าบาก อาจพบการหายใจแบบเปนชวงไมสม าเสมอ (cheyne stoke respiration) ซงเกดจากระยะเวลาทยาวนานของการไหลเวยนเลอดจากปอดไปยงสมอง อาการไอแหงๆ หรออาจมเสมหะเปนฟองสชมพ อาการหายใจล าบากเมอนอนราบซงมกเกดเวลากลางคน ตองลกขนนงหรอหนนหมอนสง ภาวะปอดบวมน าเฉยบพลน จากการทหวใจสบฉดเลอดลดลงท าใหเลอดไปเลยงสมองไมเพยงพอ อาจท าใหเกดความจ าเสอม ฝนราย นอนไมหลบ สบสน อาการเหนอยลาและกลามเนอออนแรง เลอดไปเลยงทไตลดลงท าใหปรมาณปสสาวะลดลง อตราการกรองของโกลเมอรลสลดลง เพมการสะสมโซเดยมและน า เมอปรมาณโซเดยมในน านอกเซลลเพมขน แรงดนออสโมตคของพลาสมาจะเพมตาม เกดการกระตนตอมใตสมองสวนหลงใหหลงฮอรโมนแอนตไดยเรตค (antidiuretic hormone) ออกมาท าใหเสรมหนาทของไตในการดดน ากลบ จงเกดอาการบวม เวนตรเคลขวาลมเหลว (right ventricular failure) สาเหตทพบบอย คอ เกดจากมภาวะลมเหลวของหวใจหองลางซายมากอน ท าใหความดนในหลอดเลอดปอดเพมขน เวนตรเคลขวาหรอหวใจหองลางขวาไมสามารถบบตวเพอน าเลอดออกจากหวใจไดดจงเกดการคงของเลอดในหลอดเลอดด า เกดการคงของเลอดทบรเวณตางๆ มอาการบวมของแขน ขา ตบโต การมเลอดคงทตบอาจท าใหเยอหมตบขยายออกจนรสกไมสขสบาย ปวดทอง ปวดแนนบรเวณทองขวาดานบน ในภาวะหวใจลมเหลวเรอรงรางกายจะมความตองการเมตาบอลซมสงขน แตมการรบประทานอาหารไดนอยลงจากการมเลอดคงในทางเดนอาหาร ท าใหมอาการเบออาหาร คลนไส ทองอด จงมการสญเสยมวลของกลามเนอ และผอมแหง การคงของเลอดในหลอดเลอดตามอวยวะสวนปลายจะท าใหเกดอาการบวมกดบม โดยจะบวมเทากนทงสองซกของรางกาย จะเกดบรเวณสวนต าของรางกายทมความดนในหลอดเลอดด าสง เชน ในผทยนหรอเดนจะบวมบรเวณขอเทา ขาสวนลาง สงเกตไดชดในตอนเยนและหายไปเมอไดนอนพก ในผทนอนหงายอาการบวมกดบมจะเกดบรเวณกนกบ และการโปงพองของหลอดเลอดด า

15 จกลาร (jugular) จะชวยแยกอาการบวมจากการอดตนของทอน าเหลอง ตบแขง และภาวะโปรตนในเลอดต า 1.3 พยาธสรรวทยาของภาวะหวใจลมเหลวในผสงอาย ผสงอายมการเปลยนแปลงทางดานรางกายทเสอมถอยไปตามวย ท าใหเกดภาวะหวใจลมเหลวไดมากกวาวยอนโดยมพยาธสรรวทยา ดงน การเปลยนแปลงของระบบหวใจและหลอดเลอดในผสงอาย

ผสงอายจะมขนาดของหวใจหองลางซายลดลงเลกนอย แตหวใจหองบนซายม

ขนาดใหญขน ลนหวใจจะมแคลเซยมมาเกาะท าใหหนาและแขงขน ประสทธภาพการท างานของลนหวใจจงลดลง อาจเกดภาวะลนหวใจรวและตบไดซงมผลตอระบบการสอน าของคลนไฟฟาหวใจ มเนอเยอทเปนเสนใยเพมมากขน ก าลงการหดตวลดลง ระยะเวลาทใชในการหดตวของกลามเนอหวใจเพมขน เนองจากการหลงแคลเซยมซงจ าเปนในการหดตวของกลามเนอชาลง อกทงมเนอเยอพงผดและไขมนมาเกาะมากขน ประสทธภาพการท างานของหวใจจงลดลง อตราการเตนของหวใจลดลงและกลามเนอของหวใจมความไวตอสงเราลดลง ปรมาณเลอดทออกจากหวใจใน 1นาทลดลง และก าลงส ารองของหวใจลดลง (ศรพนธ, 2554; Sandmire, 2010)

หลอดเลอดของผสงอายมการเปลยนแปลงไปในทางทเสอมมากขน โดยผนงหลอดเลอดจะหนาขน มความยดหยนนอยลง เนองจากมเสนใยคอลลาเจนและการเชอมกนตามขวางมากขน เสนใยอลาสตนมแคลเซยมมาเกาะท าใหเกดภาวะหลอดเลอดแดงแขงตว ความตานทานของหลอดเลอดเพมขน สงผลใหความดนภายในหลอดเลอดเพมขน เพอเพมปรมาณเลอดใหเพยงพอกบความตองการของรางกาย ระดบความดนซสโทลคอาจจะเพมขนในขณะทความดนไดแอสโทลคอาจจะยงคงเดม หลอดเลอดฝอยมความเปราะบางมากขนจงเกดรอยฟกช าไดงาย เลอดทไปเลยงอวยวะตางๆ ลดลงโดยเฉพาะสมอง หวใจ และไต (วไลวรรณ, 2554; Sandmire, 2010) อวยวะเหลานนจงท างานไดลดลง จากสาเหตดงกลาวผสงอายจงมโอกาสเกดภาวะผดปกตของการท างานของหวใจไดมากกวาวยอน

16 สาเหตของภาวะหวใจลมเหลว

สาเหตส าคญทท าใหเกดภาวะหวใจลมเหลว คอ กลามเนอหวใจตาย หลอดเลอดเลยงหวใจตบ และความดนโลหตสง ซงเปนการเพมความดนและปรมาตรแกหวใจ เมอรางกายไมสามารถทจะปรบชดเชยไดอยางมประสทธภาพจงท าใหเกดภาวะหวใจลมเหลว ซงสาเหตหลกของภาวะหวใจลมเหลว (ผองพรรณ, 2553; สมเกยรต, 2550; Calcasola, 2013) มดงน 1. ภาวะทหวใจตองรบภาระหนกผดปกต คอ ภาวะทท าใหเวนตรเคลหรอหวใจหองลางตองท าหนาทหรอออกแรงมากขน เมอเลอดด าทไหลมาจากสวนตางๆ ของรางกายเขาสหวใจจะท าใหหวใจยดตวออก และบบตวไดแรงขน แตหากเลอดด านนมปรมาณมากเกนไปสงผลใหหวใจถกยดขยายจนไมสามารถหดตวไดด จงไมสามารถบบตวเพอไลเลอดออกจากหวใจได ซงสามารถแบงเปน 2 สาเหต คอ 1.1 ปรมาตรเลอดหรอความดนในเวนตรเคลเมอสนสดการคลายตวของหวใจ (preload) โดยเมอมปรมาตรเลอดในเวนตรเคลมากเกนท าใหประสทธภาพในการบบตวของหวใจลดลง เชน เมอลนหวใจรว ท าใหเลอดทหวใจไดบบตวออกไปจากหวใจแลวนน ไหลยอนกลบมายงหวใจในชวงทหวใจคลายตว เกดการคงของเลอด ความดนในเวนตรเคลชวงคลายตวเพมขน (diastolic pressure) เพมความเครยดตอผนงหวใจในระยะทหวใจคลายตว (diastolic wall stress) และยดไมโอไฟบรล (myofibrill) ของกลามเนอหวใจ ขนาดหองของหวใจจงถกขยาย เกดความผดปกตในการบบตวของหวใจ (systolic dysfunction) สงผลใหเกดภาวะหวใจลมเหลว 1.2 ความดนหรอแรงตานการไหลเวยนของเลอดขณะหวใจบบตว (afterload) คอ แรงตานทานทหวใจตองบบตวตานกบหลอดเลอดทวรางกาย สงทจะเพมแรงตานน ไดแก ขนาด ความยดหยน และความหนาของหลอดเลอด ความหนดของเลอด ความดนโลหตสง เมอปรมาณแรงตานมากเกนไปท าใหเกดความดนทเพมขน ท าใหหวใจท างานหนกเพอทจะบบตว จงเพมความดนในการบบตว และความเครยดตอผนงหวใจ เกดการหนาตวของไมโอไฟบรล (myofibrill) ผนงหวใจหนาตวเขาดานใน (concentric hypertrophy) สงผลใหเกดความผดปกตในการคลายตวของหวใจ (diastolic dysfunction) และเกดภาวะหวใจลมเหลวตามมา 2. กลามเนอหวใจท าหนาทผดปกต เปนภาวะทมผลตอความสามารถในการหดตวของกลามเนอหวใจ ไดแก กลามเนอหวใจตาย กลามเนอหวใจอกเสบ ท าใหการบบตวของเวนตรเคลลดลง ปรมาตรเลอดทออกจากหวใจในแตละครงทหวใจบบตวจงลดลง 3. ความจ ากดในการคลายตวรบเลอดของเวนตรเคล หากเกดภาวะทหวใจไมสามารถคลายตวเพอรบเลอดทไหลกลบมาจากสวนตางๆ ของรางกายได จะมผลตอการบบตว

17 ของหวใจ ภาวะดงกลาว ไดแก ลนไมทรลและไตรคสปดตบ ภาวะหวใจถกกดอยางรนแรง ภาวะหวใจอกเสบบบรด กลไกการเกดภาวะหวใจลมเหลวในผสงอาย

จากการเปลยนแปลงของระบบหวใจและหลอดเลอดในวยสงอายทไดกลาวไวแลวขางตน สงผลใหหวใจไมสามารถท าหนาทไดตามปกต ปรมาณเลอดทสบฉดออกจากหวใจตอนาทมปรมาณลดลง ไมเพยงพอตอความตองการของรางกาย จงมกลไกการชดเชยของรางกายเกดขนซงเปนกระบวนการทซบซอน สงผลไปยงหวใจ การไหลเวยนของหลอดเลอดสวนปลาย กลามเนอลาย และไต โดยมกลไกดงน (ผองพรรณ, 2553)

กลไกชดเชยแรก เปนกลไกการชดเชยทเกดขนในภาวะหวใจลมเหลวทนทภายในระยะเวลาอนสน มการกระตนการท างานของระบบประสาทซมพาเธตค อตราการเตนของหวใจจงเพมขน การบบตวของหวใจแรงขน และหลอดเลอดเกดการหดตว

กลไกการชดเชยทเกดทหลง คอ การกระตนระบบเรนน-แอนจโอเทนซน-แอลโดสเตอโรน (rennin-angiotensin 3 aldosterone system) ท าใหมการดดกลบและการคงของน าและเกลอ เพมการขบโปแตสเซยมมากขน (Jackson, Gibbs, Davies, & Lip, 2000) กลามเนอหวใจเกดการหนาตวขนอยางผดปกต (myocardial hypertrophy) เพอเพมปรมาณเลอดทหวใจสบฉดในแตละนาท

จากกลไกชดเชยทชวยเพมปรมาตรเลอดทหวใจสบฉดไปเลยงเนอเยอตางๆ ไดในเบองตน แตการทหลอดเลอดหดตวจะท าใหกลามเนอหวใจท างานหนกขน หากพยาธสภาพทเปนสาเหตไมไดรบการแกไขอาจสงผลใหในเวลาตอมาหวใจจะไมสามารถท าหนาทบบตวไดอยางมประสทธภาพ ท าใหภาวะหวใจลมเหลวอยในสภาพทไมสามารถชดเชยได (decompensate heart disease)

ภาวะหวใจลมเหลวทไมสามารถชดเชยได เวนตรเคลจะมการเป ลยนแปลงโครงสรางมากขนเรอยๆ ซงเกดจากการท างานของระบบนวโรฮอรโมนทถกกระตนใหหลงออกมาจากกลไกการชดเชยของรางกาย โดยการยดขยายใยกลามเนอของหวใจจากการทมปรมาตรเลอดในหวใจมาก ท าใหมแรงกดดนตอผนงเวนตรเคล เพอเปนการลดแรงกดดนดงกลาว เซลลกลามเนอหวใจจะหนาตวขนท าใหผนงหวใจหนาขน เปนการชวยเพมแรงการบบตวของหวใจเพอลดปรมาณเลอดภายในหวใจ หากเกดกลไกการชดเชยนเปนระยะเวลานานโครงสราง หนาท และลกษณะเซลลกลามเนอหวใจจะเปลยนไป ท าใหการบบตวของหวใจไมมประสทธภาพ แรงกดดนตอผนง

18 หวใจจงเพมขนอก รางกายมความตองการใชออกซเจนเพมขน ซงเปนการเพมความผดปกตในการท าหนาทของหวใจ เมอกลไกชดเชยของรางกายลมเหลว ท าใหเมอสนสดการคลายตวปรมาตรเลอดในเวนตรเคลซายจะเพมขน เลอดจากเอเตรยมไมสามารถเขาสเวนตรเคลไดหมด เอเตรยมซายจงท างานหนกขนเพอบบตวสบฉดเลอดไปยงเวนตรเคล เกดการยดขยายและการหนาตวของผนงหวใจ ความดนในเอเตรยมจะสงขนจนไมสามารถรบเลอดจากหลอดเลอดด าพลโมนารได สงผลใหหลอดเลอดทปอดมความดนเพมขนและกอใหเกดภาวะปอดบวมน า ความดนในหลอดเลอดปอดเพมขน สงผลใหเวนตรเคลขวาท างานหนกขนโดยมการยดขยายและหนาตวขนผดปกต จนในทสดเมอไมสามารถชดเชยไดเวนตรเคลขวาจะมภาวะลมเหลว ท าใหเกดการคงของเลอดและยอนกลบไปคงทระบบทางเดนอาหาร ตบ อวยวะภายใน ไต ขา และเกดอาการบวมขน อาการของภาวะหวใจลมเหลว จากสาเหตและพยาธสภาพของภาวะหวใจลมเหลวดงกลาวขางตนทสงผลใหเกดภาวะหวใจลมเหลว ท าใหเกดอาการและอาการแสดง (สมเกยรต, 2550; Calcasola, 2013) ดงน 1. อาการเหนอยงาย หายใจล าบาก เปนอาการทพบบอย มกมอาการเหนอยแบบหายใจไมทนมากกวาอาการเหนอยแบบแนนหนาอก ซงมกเปนอาการของกลามเนอหวใจขาดเลอด ในระยะแรกของภาวะหวใจลมเหลวจะมอาการเหนอยขณะทออกแรงท ากจกรรม และมอาการเหนอยมากขนจนกระทงท ากจกรรมเบาๆ กเหนอย อาการหายใจเหนอยขณะนอนราบ (orthopnea) เกดจากของเหลวจากบรเวณทองและขาทไหลกลบเขาสทรวงอก ท าใหกระบงลมยกสงขนขณะนอนราบ ความดนในปอดจงสงขน การแลกเปลยนกาซผดปกต ท าใหรสกเหนอย หรอไอขณะนอนราบ เมอนอนหนนหมอนสงผปวยจะรสกดขน เนองจากสามารถลดปรมาณเลอดทไหลกลบเขาสหวใจได อาการหายใจหอบเหนอยตอนกลางคน (paroxysmal nocturnal dyspnea) คอ อาการหายใจหอบเหนอย หายใจไมสะดวก หรอมอาการไอรวมดวยในขณะนอนหลบ จงตองตนขนมาเนองจากหายใจไมออก ตองลกขนมานงจงจะอาการดขน 2. หายใจเรวสลบกบหายใจชาหรอหยดหายใจเปนระยะ (cheyne-stokes respiration) จะเกดในผปวยหวใจลมเหลวทมโรคหวใจและหลอดเลอด หรอความดนโลหตสงรวมดวย

19 3. อาการบวม (edema) จะเปนอาการบวมแบบกดบม สวนใหญจะเกดบรเวณหลงเทา หนาแขง ซงจะเกดในผทมภาวะหวใจลมเหลวทมภาวะน าเกน 4. อาการทางชองทอง อาจมอาการแนนทอง เบออาหาร คลนไส ปวดทอง ซงเกดจากมเลอดคงในตบท าใหตบโตผดปกต 5. อาการออนเพลย เกดจากทความสามารถในการท ากจกรรมลดลง เนองจากเลอดไปเลยงกลามเนอไดลดลง หรอรวมกบการทตองตนขนมาในตอนกลางคนบอยๆ เนองจากอาการหายใจล าบาก ท าใหพกผอนไมเพยงพอ 6. อาการทางระบบประสาท เกดขนเมอเลอดไปเลยงสมองไมเพยงพอจงเกดอาการสบสน ไมมสมาธ การรบรผดปกต 1.4 การวนจฉยภาวะหวใจลมเหลว ผปวยภาวะหวใจลมเหลวจะตองมความผดปกตทง 2 ขอ (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ, 2551) คอ 1.4.1 อาการเหนอย ออนเพลย (ไมวาจะเปนขณะพกหรอออกก าลงกาย) หรออาการซงเกดจากการมน าและเกลอคงในรางกาย เชนขาบวม มน าในชองเยอหมปอดหรอชองทอง 1.4.2 หลกฐานจากการตรวจรางกาย หรอการตรวจพเศษแลวพบวามความผดปกตของการท าหนาทของหวใจ 1.5 ระยะของภาวะหวใจลมเหลว การแบงระยะของภาวะหวใจลมเหลวของสมาคมโรคหวใจแหงนวยอรก (The New York Heart Association) ซงแบงตามระดบความรนแรงของอาการ และขอจ ากดในการท ากจกรรมเปน 4 ระดบ (Yancy, 2013) ดงน ระดบท 1 ไมมขอจ ากดในการท ากจกรรมตางๆ สามารถปฏบตกจกรรมไดตามปกตโดยไมเกดอาการออนลา ใจสน หายใจล าบาก ออนเพลย หรอเจบหนาอก ระดบท 2 มขอจ ากดในการท ากจกรรมเลกนอย เมอปฏบตกจกรรมตามปกตจะมอาการออนลา ใจสน หายใจล าบาก แนนหนาอก แตเมอไดพกจะรสกสขสบายขน

20 ระดบท 3 มขอจ ากดในการท ากจกรรมอยางชดเจน ถามการปฏบตกจกรรมทนอยกวากจกรรมตามปกต เชน อาบน า แตงตว จะมอาการออนเพลย ออนลา ใจสน หายใจล าบาก เจบแนนหนาอก แตเมอไดพกจะรสกสบายขน ระดบท 4 ไมสามารถปฏบตกจกรรมได มอาการหายใจเหนอยหอบแมในขณะพก การศกษาในครงนผวจยไดน าชดการดแลทไดพฒนาขนไปด าเนนการกบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทอยในระยะภาวะหวใจลมเหลวของสมาคมโรคหวใจแหงนวยอรก (The New York Heart Association) ซงแบงตามระดบความรนแรงของอาการ และขอจ ากดในการท ากจกรรมในระดบ 2 และ 3 ซงสงผลกระทบใหผสงอายกลมนมความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ ในการด าเนนชวตไดลดลง และตองพงพาผอนมากขน

1.6 การรกษาภาวะหวใจลมเหลวในผสงอาย

การรกษาภาวะหวใจลมเหลวในผสงอายประกอบดวยการรกษาทใชยารวมกบการรกษาทไมใชยา เพอใหสามารถควบคมภาวะโรคไมใหแยลงไปกวาเดม (Abete et al., 2013; National Heart Foundation of Australia, 2011) ดงน การรกษาดวยการใชยา

การรกษาภาวะหวใจลมเหลวดวยยามกจะใชยาหลายชนดรวมกน เพอเพมความสามารถในการบบตวของเวนตรเคล ลดภาระงานของกลามเนอหวใจ และปองกนการเกดภาวะหวใจลมเหลวเพมขน ดงน 1. ยาดจทาลส (digitalis) เปนยาทมฤทธเพมการบบตวของหวใจ โดยยบย งโซเดยม-โปแทสเซยมอดโนซนไตรฟอสเฟต (Na3K ATPase activity) ท าใหกลามเนอหวใจหดตวไดแรงขน ปรมาตรเลอดทออกจากหวใจจงเพมขน เลอดจงไปเลยงทไตมากขน ท าใหมฤทธเปนยาขบปสสาวะออนๆ ยาดจทาลสท าใหการเตนของหวใจชาลง ความตองการใชออกซเจนของหวใจลดลง อกทงยงชวยยบย งการท างานของระบบประสาทซมพาเธตค และเสรมการท างานของระบบประสาทพาราซมพาเธตค จงชวยลดอาการของภาวะหวใจลมเหลว ผทไดรบยานควรม การประเมนภาวะเปนพษจากยาดจทาลส เนองจากระดบของยาเพอการบ าบดและระดบทเปนพษมความใกลเคยงกน ซงหากมการไดรบยาดจทาลสรวมกบยาบางชนด เชน ควนดน (quinidine) เวอราพามล (verapamil) และอมดาโลน (amidalone) จะสงผลใหระดบของยาดจทาลสเพมขน

21 อกทงผสงอายเปนกลมทมความเสยงตอการเกดพษของยาดจทาลส เนองจากมความพรองในการท าหนาทของไต และมเมตาบอลซมทเปลยนไป (ผองพรรณ, 2553) จงควรมการสงเกตอาการทแสดงถงภาวะเปนพษจากยา ไดแก ปวดทอง ทองเสย คลนไสอาเจยน งวงซม ตามว ปวดศรษะ เหนภาพซอน หวใจเตนชา และหวใจเตนผดจงหวะ (สมเกยรต, 2550) ยาทนยมใชในการรกษา คอ ยาดจอกซน (digoxin) ขนาดของยาในผสงอายจะอยในชวง 0.0625-0.125 มลลกรม (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) กอนการใหยาทกครงตองประเมนชพจรแบบเตมนาท หากอตราการเตนของชพจรต ากวา 60 หรอมากกวา 120 ครง/นาท หรอจงหวะการเตนไมสม าเสมอใหงดการใหยา และรายงานแพทยเพอพจารณา ยาชนดนอาจท าใหเกดการระคายเคองตอทางเดนอาหาร และมการขบออกโดยไต (ผองพรรณ, 2553) 2. ยาขบปสสาวะ (diuretics) เปนกลมยาทจ าเปนในการลดอาการของผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวจากภาวะน าเกนในรางกาย โดยอาจมอาการแสดง เชน ภาวะน าทวมปอด และอาการขาบวมน า การใหยาขบปสสาวะชวยใหไตสามารถขบโซเดยมและน า จงลดปรมาตรของเลอด ลดการคงของเลอดในรางกาย ลดอาการเหนอยหอบของผปวยไดอยางรวดเรว ชนดและขนาดของยาทใชรกษาขนอยกบความรนแรงของภาวะหวใจลมเหลว และประสทธภาพการท าหนาทของไต (ผองพรรณ, 2553; สมเกยรต, 2550; สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) ดงน ฟโรซไมด (furosemide) มประสทธภาพในการขบน าออกจากรางกายไดมาก จงสามารถลดปรมาตรเลอดไดมาก ใชรกษาภาวะโซเดยมและน าคงได แตหากใชในขนาดสงจะท าใหปรมาตรเลอดลดลงมากเกน สงผลใหความดนโลหตลดลง โปแทสเซยมในเลอดต า และเกดพษจากยาดจทาลสไดงาย โดยทวไปจะใหในขนาด 20-40 mg วนละ 1-2 ครง (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) ไธอะไซด (thiazide) การออกฤทธจะลดลงเมอไมมภาวะน าเกน ท าใหการขบปสสาวะไมตอเนอง นยมใชในผสงอายทมภาวะน าเกนไมมาก หรอมอาการดขนแลว หรอใชในการปองกนการเกดภาวะหวใจลมเหลวซ า (ผองพรรณ, 2553) ในผทมครเอตนน (creatinine) มากกวา 2 มก/ดล มกจะใชไมไดผล (สมเกยรต, 2550) โปแทสเซยม สแปรง ไดยเรตค (potassium sparing diuretic) หรอ สไปโรโนแลคโตน (spironolactone) ใชลดภาวะน าเกนทไมตอบสนองกบยาขบปสสาวะปกต มฤทธยบย งการคงโซเดยม และการขบโปแทสเซยม จงไมคอยท าใหเกดการสญเสยโปแทสเซยม แตหากไตท างานไดลดลงอาจท าใหเกดภาวะโปแทสเซยมสง จงตองมการตดตามคาครอะตนนในเลอด

22 การใหควรเรมจากขนาดต าๆ กอน และท าการตรวจวดระดบการท างานของไตและระดบโปแทสเซยมหลงใหยาจนกวาระดบโปแทสเซยมจะคงท (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) การรกษาดวยยาขบปสสาวะตองพงระวงภาวะโปแทสเซยมในเลอดต า ซงจะสงผลใหเกดภาวะกลามเนอหวใจออนแรง และหวใจเตนผดจงหวะ จงควรสงเกตอาการ ไดแก กลามเนอออนแรง หวใจเตนผดจงหวะ อาการหนามด วงเวยนศรษะขณะเปลยนทา (ผองพรรณ, 2553) หากมอาการดงกลาวควรรบปรกษาแพทย 3. ยาขยายหลอดเลอด (vasodilator) ประกอบดวยยาทขยายหลอดเลอดด า และยาทขยายหลอดเลอดแดง ยาขยายหลอดเลอดด าจะท าใหกลามเนอเรยบของหลอดเลอดด าคลายตว ท าใหเลอดคางอยในหลอดเลอดด าเพมขน เลอดไหลกลบสหวใจนอยลง ลดปรมาตรเลอด ความดนในเวนตรเคลเมอสนสดการคลายตวของหวใจ (preload) จงท าใหหวใจท างานลดลง สามารถลดอาการเจบหนาอกได แตอาจมผลขางเคยง คอ หวใจเตนเรวและเลอดคงในปอด ยาในกลมน ไดแก ไนโตรกลเซอรน ไอโซซอรไบดไดไนเตรท (isosorbide dinitrate) ยาขยายหลอดเลอดแดงจะลดความตงตวของหลอดเลอดแดงเลก (arteriole) ทวรางกาย ความตานทางของหลอดเลอดจงลดลง ชวยลดการท างานของเวนตรเคล และเพมปรมาตรเลอดทออกจากหวใจไปยงอวยวะตางๆ รวมทงไต ท าใหเพมการขบปสสาวะ ยากลมนทนยมใชกน คอ ไฮดราลาซน (hydralazine) อาจมผลขางเคยง คอ หวใจเตนเรว (สมเกยรต, 2550; ผองพรรณ, 2553) และยาทสามารถขยายทงหลอดเลอดด าและหลอดเลอดแดง ซงมฤทธในการคลายกลามเนอเรยบของหลอดเลอดด าและหลอดเลอดแดง สามารถลดปรมาตรเลอดและความดนในเวนตรเคลเมอสนสดการคลายตวของหวใจ (preload) และความดนหรอแรงตานการไหลเวยนของเลอดขณะหวใจบบตว (afterload) แตไมมผลตอกลามเนอหวใจและอตราการเตนของหวใจ มกใชในผทมภาวะหวใจลมเหลวทรนแรง ยาในกลมน ไดแก โซเดยมไนโตรพรสไซด (sodium nitroprusside) (ผองพรรณ, 2553) 4. แอน จโอเทนซนคอนเวตตงเอนไซม อนฮ บ เตอร (angiotensin-converting enzyme inhibitor [ACE inhibitor]) ผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวอยางรนแรงจะถกกระตนระบบเรนนแอนจโอเทนซนแอลโดสเตอโรน ท าใหมการดดกลบน าเพมขน ซงยาในกลมนจะออกฤทธกดการกระตนระบบดงกลาว ท าใหหลอดเลอดขยายตว ลดความตานทานของหลอดเลอด และลดความดนในหลอดเลอดแดง อกทงยงลดผลของนวโรฮอรโมนทมตอหวใจ จงลดการเปลยนแปลงขนาด รปราง ของกลามเนอหวใจ (remodeling) อกทงชวยเพมการไหลเวยนเลอด ยาในกลมน ไดแก แคพโทพรล (captopril) อนาลาพรลมลลเอท (enalapril maleate) (ผองพรรณ, 2553) อาการขางเคยง ไดแก ความดนโลหตต า อาการไอ เมดเลอดขาวต า ในผสงอายควรใหยาดวยความระมดระวง โดยใหในขนาดต าๆ และควรตดตามคาครอะตนน (creatinine) (สมเกยรต, 2550)

23 5. ยาตานเบตา (beta-blockers) ออกฤทธยบย งผลของประสาทซมพาเธตคท าใหผทมภาวะหวใจลมเหลวมอาการดขน สามารถท ากจกรรมไดมากขน การรกษาดวยยากลมนจะมการปรบเพมขนาดยาทละนอยๆ และจะปรบจนถงขนาดทใชรกษา โดยใชชพจร ความดนโลหต ความสามารถในการท ากจกรรม อาการหายจ าบากขณะนอนราบเปนเกณฑในการประเมน การรกษาดวยยาตานเบตาทมประสทธภาพ คอ ผปวยจะตองไมมอาการวงเวยนเมอเปลยนทา อตราการเตนของชพจรประมาณ 55 ครง/นาท ในขณะพก และเพมขนเลกนอยเมอท ากจกรรม สามารถท ากจกรรมไดเพมขน ไมมอาการหายใจล าบากขณะนอนราบ (ผองพรรณ, 2553) ยาในกลมน ไดแก ไบโซโพรลอล (bisoprolol) เมโทโพรลอล ทารเทรต (metoprolol tartrate) ผลขางเคยง ไดแก ความดนโลหตต า ออนเพลย (สมเกยรต, 2550) ยาทใชในการรกษาโรครวม

ผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวสวนใหญจะมโรคอนๆ รวมดวย โดยโรครวมทพบเปนประจ า ไดแก โรคความดนโลหตสง โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด และภาวะไขมนในเลอดสง (ธนากรณ, 2553) จงตองมการรกษาโรครวมดวยยารวมกบการปรบเปลยนพฤตกรรมดวยเพอใหเกดผลในการรกษาทมประสทธภาพ ส าหรบยาทใชในการรกษาโรครวม มดงน 1. ยาทใชรกษาโรคความดนโลหตสง เปนยากลมเดยวกบทใชรกษาภาวะหวใจลมเหลว คอ ยากลมตานเบตา (beta-blockers) ยาขบปสสาวะ (diuretics) ยากลมแอนจโอเทน ซนคอนเวตตงเอนไซม อนฮบเตอร (angiotensin-converting enzyme inhibitor [ACE inhibitor]) และยากลมทมผลขยายหลอดเลอด (ปราณ, 2552) 2. ยาทใชรกษาโรคกลามเนอหวใจขาดเลอด ไดแก ยาทชวยปองกน การเกาะตวของลมเลอด และในบางรายอาจไดรบยาละลาย ลมเลอดรวมดวย เชน วารฟารน (Warfarin) ยากลมไนโตรกลเซอรน (nitroglycerine) หรอไอโซซอรไบด (isosorbide) และยากลมปดกนเบตา (beta-blocker) (สนต, 2550) มรายละเอยดดงน ยาวารฟารน ออกฤทธโดยยบย งการสงเคราะหวตามนเค ซงเปนวตามนทเปนปจจยส าคญทท าใหเกดกระบวนการจบตวของลมเลอด นอกจากนยงชวยปองกนและยดระยะเวลาในการรวมตวของเกลดเลอดในรางกาย จงสามารถชะลอและปองกนการอดตนของหลอดเลอดจากการเกดลมเลอดได ผลขางเคยงของยาวารฟารน คอ อาจกอใหเกดภาวะเลอดออกตามผวหนง ภาวะอมพาต ปวดศรษะ เจบหนาอก ปวดทอง ปวดกลามเนอและขอตอตางๆ วงเวยน การหายใจผดปกต การกลนอาหารล าบากขน บวม ออนเพลย ความดนโลหตต า (ปราณ, 2552)

24 ยาแอสไพรน เปนยาทใชปองกนการเกดการรวมตวของเกลดเลอด โดยออกฤทธลดการจบกลมของเกลดเลอด (platelet aggregation) จงชวยยบย งการอดตนของหลอดเลอดได ผลไมพงประสงคของยาแอสไพรน คอ สามารถท าใหเกดอาการ คลนไส รสกไมสบายในระบบทางเดนอาหาร เลอดออกในทางเดนอาหาร เกดภาวะกรดไหลยอน อาหารไมยอย เบออาหาร อาจมเลอดก าเดาออก จดจ าเลอด หออ เปนตน หากรบประทานยานแลวมอจจาระสด า หรอผวหนงเปนจ าๆ เปนรอยช า หรอเลอดออกไดงาย ควรหยดยาและปรกษาแพทยทนท ยานมผลใหเกดการระคายเคองตอกระเพาะอาหาร จงควรรบประทานพรอมอาหาร หรอหลงอาหารทนท ไมควรกนขณะทองวาง (ปราณ, 2552; สนต, 2550) ยาอมใตลนหรอยาพนจ าพวกไนโตรกลเซอรน (nitroglycerine) หรอไอโซซอรไบด (isosorbide) ใชรกษาและปองกนอาการเจบหวใจ เปนยาทออกฤทธเรวมากหลงอมยาใตลน หรอพนยาเขาในปาก และยาจะหมดฤทธเรวภายใน 15-30 นาท ยาจะออกฤทธขยายหลอดเลอด โดยเฉพาะหลอดเลอดด าทวรางกาย ท าใหเลอดไหลกลบสหวใจนอยลง หวใจจงท างานนอยลง อาการเจบหวใจจงลดลง อกทงยงออกฤทธขยายหลอดเลอดแดง สงผลใหความดนโลหตลดลง และหวใจเตนเรวขน ท าใหรสกปวดมนหว หนามด เปนลม แตอาการเหลานจะเปนในระยะเวลาไมนานกจะหายไป เนองจากยาหมดฤทธเรว (สนต, 2550) 3. ยาทใชรกษาภาวะไขมนในเลอดสง โดยทวไปแพทยจะแนะน าใหควบคมอาหาร ออกก าลงกาย และลดหรอหยดสบบหร แตหากยงไมสามารถควบคมภาวะไขมนในเลอดสงได แพทยอาจจะแนะน าใหผปวยใชยารวมดวย ซงยาทใชส าหรบภาวะไขมนในเลอดสง ทพบบอย คอ ยากลมสแตตน (statins) ไดแก ซมวาสแตตน (simvastatin) อโทรวาสแตตน (atrorvastatin) ยากลมนสามารถลดโคเลสเตอรอลไดด และลดไตรกลเซอไรดไดเลกนอย ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจะไดรบยาทหลากหลายและแตกตางกนในแตละรายกรณ ยาแตละตวมวธรบประทาน อาการขางเคยงทตองเฝาระวงแตกตางกน อกทงผสงอายมการเปลยนแปลงของรางกาย ท าใหมการดดซมยาเปลยนแปลงไป ตบและไตท าหนาทไดลดลง สงผลใหเกดอาการขางเคยงจากยาไดสง และบางครงผสงอายอาจลมรบประทานยา หรอรบประทานยาผดขนาด จงตองไดรบค าแนะน า และการตดตามการรบประทานยาจากผดแลอยางใกลชด การรกษาโดยไมใชยา

การรกษาภาวะหวใจลมเหลวโดยไมใชยาเปนการปรบเปลยนพฤตกรรมในการดแลผสงอายใหมความเหมาะสมกบภาวะโรค เพอใหสามารถควบคมอาการของภาวะหวใจลมเหลวไวได ดงน

25 1. การท ากจกรรม ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและมอาการคงทแลว ควรมการสงเสรมใหท ากจวตรประจ าวน หรอกจกรรมตางๆ ดวยตนเอง รวมถงการออกก าลงกายทเหมาะสมกบผสงอายแตละราย เพอเพมความทนในการท ากจกรรม และเปนการเสรมสราง ความแขงแรงของกลามเนอ (Abete et al., 2013) โดยใชวธการสงวนพลงงานในการท ากจกรรม เชน การนงท ากจกรรมแทนการยน การพกระหวางท ากจกรรม (ผองพรรณ, 2553) 2. การปรบพฤตกรรมการรบประทานอาหาร ผทมภาวะหวใจลมเหลวตองมการจ ากดปรมาณโซเดยมไมเกนวนละ 2 กรม หลกเลยงอาหารทมรสเคม เพอปองกนการเกดภาวะน าเกน (National Heart Foundation of Australia, 2011) อกทงควรหลกเลยงอาหารทมไขมนสง อาหารทมฤทธกระตนการท างานของหวใจ เชน ชา กาแฟ เครองดมแอลกอฮอล เปนตน เพอลดปจจยสงเสรมทท าใหภาวะโรคแยลง 3. การจ ากดปรมาณน าดม ในกรณของผทมภาวะหวใจลมเหลวทมอาการเลกนอย ไมรนแรง ไมจ าเปนตองจ ากดน าอยางเครงครด แตในกรณทมอาการของภาวะหวใจลมเหลวรนแรง มอาการเหนอย บวมกดบม ควรจ ากดปรมาณน าดมไมเกน 1.5 ลตร/วน (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551; McMurray et al., 2012) 4. การท าจตใจใหผอนคลาย ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจะเกดความรสกสญเสยคณคาในตนเอง มความคบของใจ (ผองพรรณ, 2553) จงมความวตกกงวล เครยด และเกดภาวะซมเศราได สงผลใหการดแลตนเองลดลง ท าใหเกดอาการของภาวะหวใจลมเหลวตามมา (Yancy et al., 2013) จงควรแนะน าใหผสงอายท าจตใจใหสงบ หรอท ากจกรรมทท าใหเกดความผอนคลาย คอยรบฟง และเปนทปรกษาใหแกผสงอาย 1.7 ผลกระทบของภาวะหวใจลมเหลวตอความสามารถในการท าหนาท พยาธสรรวทยาทเกดขนทงจากการเปลยนแปลงของรางกายในวยสงอาย และจากความผดปกตในการท าหนาทของหวใจในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงในครงนผวจยไดศกษาในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทอยในระยะทแบงตามระดบความรนแรงของอาการ และขอจ ากดในการท ากจกรรมในระดบ 2 และ 3 (The New York Heart Association) ซงมขอจ ากดในการท ากจกรรม มอาการออนลา ใจสน หายใจล าบาก แนนหนาอก เมอปฏบตกจกรรมตามปกตหรอนอยกวากจกรรมตามปกต เชน อาบน า แตงตว เดน กวาดบาน ลางจาน เปนตน สงผลใหผสงอายกลมนมความสามารถในการท าหนาทลดลง คอ มความสามารถหรอศกยภาพในการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวนลดลงจากเดม มอาการเหนอยเมอท ากจกรรม เชน เดนไดในระยะทางทสนลง

26 ไมสามารถอาบน าแตงตวไดดวยตนเองเนองจากมอาการเหนอย (ผองพรรณ, 2553) อาการบางอยางมผลท าใหนอนหลบพกผอนไมเพยงพอ ไดแก หายใจเหนอยในตอนกลางคน ไอ ปสสาวะบอยจากการไดรบยาขบปสสาวะ ท าใหผสงอายรสกออนเพลย สงผลใหผสงอายกลมนท ากจกรรมตางๆ ไดลดลง (นรลกขณและพชรวรรณ, 2556) สอดคลองกบการศกษาการท ากจวตรประจ าวนในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ทพบวาผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจะมความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนดวยตนเองลดลงและต ากวาผสงอายทมอายเทากนแตไมมภาวะหวใจลมเหลว (Norberg, Boman, & Lofgren, 2008) และตรงกบผลการศกษาปญหาและความตองการของผทมภาวะหวใจลมเหลวในสถานบรการสขภาพพเศษ ทพบวาผทมภาวะหวใจลมเหลวสวนใหญมปญหาในเรองความสามารถในการท าหนาทหรอกจกรรมตางๆ ลดลงเนองจากอาการของโรคถงรอยละ 70.1 (อดมลกษณ, 2548) ผสงอายกลมนจงมความอสระในการด าเนนชวตลดลง ตองพงพาผอนมากขน เพอทจะคงไวซงคณภาพของชวต

2. แนวคดเกยวกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 2.1 ค านยามของความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย

ความสามารถในการท าหนาท (functional ability) หมายถง ศกยภาพหรอความสามารถของแตละบคคลในการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวนตามความเปนจรง (พมพใจ, 2547; Kirch, 2008) ซงเปนผลรวมจากดานรางกาย จตสงคม และสตปญญา (ผองพรรณ, 2554; Kirch, 2008)

วยสงอายเปนวยทรางกายมการเปลยนแปลงไปในทางทเสอมลง ประกอบกบภาวะโรคเรอรงในวยสงอายจงสงผลตอดานสงคมและจตใจ ซงมผลตอความสามารถในการท าหนาท ผสงอายจงมความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท ซงหมายถงการลดลงของความสามารถของบคคลในการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน เชน การอาบน า การแตงตว การเขาหองน า การรบประทานอาหาร (Gan, 2012)

2.2 องคประกอบของการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย จากแนวคดการปองกนความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทของ

ผสงอายของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (Australian Health Ministers’ Advisory Council, 2004; 2007) ทมแนวคดเกยวกบการดแลเพอปองกนการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทวาประกอบดวยการดแลใน 5 ดาน จงจะสามารถปองกนได คอ

27 (1) ดานการเคลอนไหวและการดแลตนเอง (mobility, vigour & self-care) (2) ดานโภชนาการ (nutrition) (3) ดานการกลนปสสาวะและอจจาระ (continence) (4) ดานผวหนง (skin integrity) และ (5) ดานการรบรและสขภาวะทางอารมณ (cognition & emotional health) ซงมรายละเอยดดงน

1. ดานการเคลอนไหวและการดแลตนเอง (mobility, vigour & self-care) เปนการดแลเพอใหผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวนดวยตนเอง รวมถงการดแลทชวยลดการเกดพลดตกหกลม

2. ดานโภชนาการ (nutrition) เปนการดแลใหผสงอายไดรบสารอาหาร น า และวตามน ทเพยงพอกบความตองการของรางกาย

3. ดานการกลนปสสาวะและอจจาระ (continence) เปนการดแลเพอจดการปญหาการกลนปสสาวะและอจจาระไมได และการจดการอาการทองผก

4. ดานผวหนง (skin integrity) เปนการดแลผวหนงใหมความชมชน ดแลความสะอาดของผวหนง และปองกนการเกดแผลกดทบ

5. ดานการรบรและสขภาวะทางอารมณ (cognition & emotional health) เปนการดแลเพอปองกนการเสอมถอยของการท าหนาททางการรบรและอารมณ ไมใหเกดภาวะสบสนเฉยบพลน ภาวะซมเศรา รวมถงภาวะสมองเสอม ส าหรบการศกษาครงนผวจยไดทบทวนหลกฐานเชงประจกษเพมเตมเกยวกบการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงจากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ผทมภาวะหวใจลมเหลวจะมโรครวมอนๆ ทไมใชโรคเกยวกบหวใจรวมดวย (Abete et al., 2013) อกทงมการดแลทมความเฉพาะกบภาวะโรค ผวจยจงไดปรบแนวคดดงกลาวเพอใหการดแลมความเฉพาะ และสอดคลองกบการสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมากขน ประกอบดวยหลกในการดแล 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม มรายละเอยดดงน 1. ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย เปนการดแลเพอสงเสรมใหผสงอายมการเคลอนไหวรางกาย และท ากจกรรมตางๆ ดวยตนเองใหไดมากทสดตามความสามารถ เชน การท ากจวตรประจ าวน การออกก าลงกาย รวมถงการจดสงแวดลอมบรเวณบานทชวยปองกนการพลดตกหกลมของผสงอาย 2. ดานการรบประทานอาหารและยา เปนการดแลการรบประทานอาหารใหเหมาะสมกบภาวะโรค ไดแก การจ ากดปรมาณโซเดยม การหลกเลยงอาหารทมไขมนสง และการจ ากดปรมาณน าดม เพอควบคมอาการภาวะหวใจลมเหลว

28 3. ดานการขบถาย เปนการดแล สงเกต ปรมาณปสสาวะ เพอประเมนภาวะน าเกน และเปนการดแลจดการภาวะทองผก เพอปองกนการท างานหนกของหวใจ 4. ดานผวหนง เปนการดแลท าความสะอาดผวหนงท เหมาะสมกบผสงอาย การสงเกต ประเมนอาการบวม ลกษณะ แผล ผน บรเวณผวหนง 5. ดานอารมณและจตใจ เปนการสงเสรมใหผดแลสามารถดแลผสงอายใหจดการ ควบคมอารมณ สามารถท ากจกรรมผอนคลาย และสงเสรมใหผดแลหรอครอบครวมกจกรรมรวมกบผสงอาย เพอใหผสงอายมสขภาพจตทด 6. ดานการควบคมโรครวม เปนการดแลใหมความสอดคลอง เหมาะสมกบภาวะโรครวมอนๆ ของผสงอาย ไดแก โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคไตเรอรง ไขมนในเลอดสง เปนตน 2.3 ปจจยทเกยวของกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

ปจจยทมความเกยวของ หรอสมพนธกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมหลายปจจย แบงเปนปจจยดานรางกายและปจจยดานจตใจและสงคม ดงน

ปจจยดานรางกาย

1. เพศ เปนปจจยทมผลตอความสามารถในการท าหนาทของรางกายในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว จากการศกษาเกยวกบความแตกตางของเพศในปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผทมภาวะหวใจลมเหลว พบวาเพศชายและเพศหญงมความสามารถในการท าหนาทแตกตางกน โดยเพศชายจะมคะแนนของความสามารถในการท าหนาทสงกวาเพศหญงอยางมนยส าคญทางสถต (Heo, Moser, Lennie, Riegel, & Chung, 2008)

2. อาย ผสงอายจะมการเปลยนแปลงของรางกายไปตามวยทเพมขน โดยอวยวะตางๆ ในรางกายมการเปลยนแปลงทเสอมลง ประสทธภาพในการท าหนาทของอวยวะตางๆ จงลดลง สงผลใหผสงอายมความสามารถในการท าหนาทของรางกายลดลง ปฏบตกจกรรมไดนอยลง จากการศกษาของบศรา, ผองพรรณ, และวลาวรรณ (2554) พบวาอายมความสมพนธทางลบกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐานแรกรบและกอนจ าหนายออกจากโรงพยาบาลอยางมนยส าคญทางสถต (p< .01) โดยผสงอายจะมคะแนนเฉลยความสามารถในการปฏบต

29 กจวตรประจ าวนพนฐานลดลงตามกลมอาย คอ ผสงอายวยตน วยกลาง และวยปลาย ตามล าดบ ผทมอายนอยจะมความสามารถในการท าหนาทของรางกายมากกวาผสงอาย โดยการเปลยนแปลงในวยสงอายทท าใหเกดความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท (ผองพรรณ, 2554) มดงน ความแขงแรงของกลามเนอและความสามารถในการใชออกซเจน วยสงอายจะมมวลกลามเนอและความแขงแรงของกลามเนอลดลง ท าใหสญเสยความจส ารองออกซเจน ความสามารถในการท ากจกรรมของผสงอายจงลดลง อกทงการใชกลามเนอลดลงยงท าใหความจส ารองออกซเจนลดลงดวยเชนกน อาจสงผลใหเกดภาวะทพพลภาพ ไมสามารถท ากจกรรมทเคยท าได กลามเนอออนแรง และพบวาการสญเสยความแขงแรงของกลามเนอยงเปนสาเหตส าคญทท าใหเกดการหกลมในผสงอาย ความสามารถในการควบคมขนาดของหลอดเลอด จากการเปลยนแปลงความไวในการท าหนาทของบาโรรเซพเตอร ซงเปนเหตใหผสงอายเกดภาวะหมดสตชวขณะ (syncope) ซงภาวะหมดสตชวขณะอาจท าใหผสงอายเกดการบาดเจบ และสงผลใหความสามารถในการท าหนาทลดลงได การท าหนาทของระบบหายใจ ผสงอายจะมการยดขยายของกระดกซโครงไดไมเตมท จากการมแคลเซยมเกาะบรเวณกระดกออนของซโครง ความแขงแรงของกลามเนอทชวยในการหายใจลดลง อากาศทเหลอคางในปอดจงเพมขน การระบายอากาศของถงลมลดลง ท าใหปรมาณออกซเจนในเมดเลอดแดงลดต าลง อาจท าใหเกดภาวะสบสน ความสามารถในการท าหนาทลดลง และอาจเกดการหกลมได การเสอมสลายของกระดก ผสงอายมการสญเสยแรธาตแคลเซยมออกจากกระดกมากขน โดยเฉพาะในผหญงเมอหมดประจ าเดอนจะเกดอตราการสลายแรธาตของกระดกเรวขน จงเสยงตอการเกดกระดกพรน และกระดกหก ท าใหผสงอายเกดการหกลมไดงาย และเกดความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท 3. พยาธสภาพของภาวะหวใจลมเหลว ท าใหความสามารถในการใชออกซเจนลดลง สงผลใหเกดอาการตางๆ ตามมา ไดแก หายใจเหนอย หายใจล าบาก ออนเพลย ท าใหผสงอายมความทนในการท ากจกรรมตางๆ ลดลง (ผองพรรณ, 2553) 4. ความรนแรงของความเจบปวย ผสงอายสวนใหญจะมปญหาสขภาพทซบซอน มโรคเรอรงหลายโรค จงท าใหผสงอายมความเจบปวยทรนแรง และมการฟนหายชา ความรนแรงของความเจบปวยจงมความสมพนธทางลบกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย ความสามารถในการชวยเหลอตนเองลดลง ซงสอดคลองกบผลการศกษาของบศรา, ผองพรรณ, และวลาวรรณ (2554) ทพบวาความรนแรงของความเจบปวยของผสงอายมความสนพนธทางลบกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนในชวงแรกรบและกอนจ าหนายออกจากโรงพยาบาล

30 (p< .01) และผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทมระดบความรนแรงของโรคจากการประเมนดวยเกณฑของสมาคมโรคหวใจแหงนวยอรก (New York Heart Association) ในระดบทตางกนจะมความสามารถในการท าหนาทหรอความสามารถในการท ากจวตรประจ าวนตางกน (Witham, Argo, Johnston, Struthers, & Murdo, 2006) โดยระดบความรนแรงของภาวะหวใจลมเหลวนอยจะมความสามารถในการทาหนาทของรางกายมากกวาผทมระดบความรนแรงของภาวะหวใจลมเหลวมาก เนองจากระยะของภาวะหวใจลมเหลวทแบงตามความรนแรงของอาการ และความสามารถในการท ากจกรรมจะแสดงถงประสทธภาพการใชออกซเจนสงสดของรางกาย (VO2max) 5. สภาพสมอง ในการท ากจกรรมตางๆ สมองมความส าคญเปนอยางมาก เนองจากตองใชสมองในสวนของความจ า การวเคราะหขอมล การรบร การคด การตดสนใจ และการลงมอกระท า หากสมองมการสญเสยหนาทจะสงผลใหความสามารถในการท าหนาทของผสงอายลดลง พบวาผสงอายทมภาวะพรองของสมองมความสมพนธกบการสญเสยความสามารถในการปฏบตกจกรรมขณะเขารบการรกษาในโรงพยาบาลอยางมนยส าคญทางสถต (บศรา, ผองพรรณ, และวลาวรรณ, 2554) อกทงยงพบวาการลดลงของคะแนนการทดสอบสมรรถภาพสมอง (Modified Mini-Mental State Examination) ทกๆ 10 คะแนน จะสงผลใหความสามารถในการท าหนาทลดลงถงรอยละ 33 (Hebert, Brayne, & Spiegelhalter, 1999) สอดคลองกบการศกษาเกยวกบความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทของผสงอายในประเทศสงคโปรทพบวาภาวะสมองเสอม (dementia) เปนปจจยเสยงทท าใหผสงอายมความสามารถในการท าหนาทลดลง (Ang, Au, Yap, & Ee, 2006) 6. ภาวะโภชนาการ เปนปจจยทมผลตอความสามารถในการท าหนาทของรางกาย ซงภาวะโภชนาการทเหมาะสมนนจะตองมการรบประทานอาหารทเหมาะสม รวมไปถงการมสขภาพในชองปากทดดวย หากผสงอายมสขภาพชองปากทด สามารถเคยว หรอกลนอาหารไดตามปกต และมการรบประทานอาหารทเหมาะสม อาหารนนกจะชวยเสรมสรางกลามเนอใหแขงแรง จากการศกษาของดซาลโวซงศกษาเกยวกบความสมพนธของความสามารถในการท าหนาทกบภาวะโภชนาการในผสงอายกลมตดบาน พบวาสขภาพในชองปากและปรมาณวตามนเคทรางกายไดรบสามารถใชเปนตวท านายความสามารถในการท าหนาทของรางกายได (Desalvo, 2010) 7. การพลดตกหกลม เปนปจจยอยางหนงทมความสมพนธกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย (Hebert, Brayne, & Spiegelhalter, 1999) ผสงอายมการเสอมถอยของรางกายตามวยรวมไปถงกลามเนอและกระดก เมอเกดการพลดตกหกลมจะยงสงผลกระทบตอกลามเนอและกระดกมากขน อกทงอาจจะสงผลกระทบไปยงอวยวะทไดรบการกระทบกระเทอน

31 จากการหกลมอกดวย การพลดตกหกลมในผสงอายจงสงผลใหความสามารถในการท าหนาทของผสงอายลดลง ปจจยดานจตใจและสงคม 1. การรบรภาวะสขภาพ เปนการประเมนภาวะสขภาพตนเองในภาพรวมของผสงอาย สามารถบงบอกภาวะสขภาพทงดานรางกายและจตใจแบบองครวมของผสงอายได วามความคดไปในเชงบวกหรอเชงลบตอภาวะสขภาพของตนเอง โดยพบวาการรบรภาวะสขภาพของผสงอายมความสมพนธกบความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐาน หรอความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย (บศรา, ผองพรรณ, และวลาวรรณ, 2554) 2. การอาศยอยโดยล าพง ผสงอายทอาศยอยคนเดยวท าใหขาดการดแล ไมไดรบความชวยเหลอในการท ากจกรรมตางๆ ขาดการสนบสนนจากสงคม ท าใหรางกายไมไดรบการดแลทเหมาะสม สงผลใหความสามารถในการท าหนาทของรางกายเสอมมากขน ดงเชนการศกษาวจยทพบวาการทผสงอายอาศยอยโดยล าพงเปนปจจยสงเสรมใหการท าหนาทของรางกายยงเสอมลง (Hebert, Brayne, & Spiegelhalter, 1999) 3. ภาวะทางจตใจ จากการศกษาพบวาคะแนนความซมเศราเปนปจจยหนงทมความสมพนธเชงลบกบความสามารถในการออกก าลงกาย และความสามารถในการท ากจวตรประจ าวนของผสงอายโรคหวใจลมเหลว (Witham, Argo, Johnston, Struthers, & Murdo, 2006)

2.4 การประเมนความสามารถในการท าหนาท การประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกายสามารถประเมนไดหลายวธทงจากทางตรงและทางออม การประเมนความสามารถในการท าหนาททางตรง คอ การวดประสทธภาพการใชออกซ เจน สงสด (VO2 max) โดยใชเค รองมอ ทสามารถว เคราะหการใชออกซ เจน และคารบอนไดออกไซดทออกมาทนท สามารถวเคราะหคาการใชออกซเจนสงสดของรางกายไดจากปรมาตรของเลอดทหวใจบบออกมาแตละครง คณดวยอตราการเตนของชพจร และคณผลตางออกซเจนของหลอดเลอดแดงและด า มหนวยเปนลตรตอนาท หรอมลลลตรตอน าหนกตว 1 กโลกรมตอนาท หากวดเปนจ านวนเทาของการใชออกซเจนขณะพก มหนวยเปน metabolic equivalent task (MET) โดย 1 MET คอ ปรมาณการใชออกซเจนขณะพก ซงเทากบ 3.5 มลลลตรตอ

32 น าหนกตว 1 กโลกรม ตอนาท (วศาล, 2546) การวดความสามารถในการท าหนาททางตรงเปนวธทมความแมนย า แตไมไดรบความนยมในทางปฏบต เนองจากมขนตอนทซบซอน และมคาใชจายสง การประเมนความสามารถในการท าหนาททางออม สามารถประเมนไดหลากหลายวธ ดงน 1. ดช นบ าร เธล เอ ดแอล (Barthel ADL index) ห รอแบบประเม นความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน สรางขนโดยบารเธลและมารโฮน (Barthel & Mahoney อางตามธรารตน สปรดา และยพาพน, 2555) แปลเปนภาษาไทยและปรบเพอใหเหมาะสมในการน าไปใชกบผสงอายไทยโดยสทธชยและคณะ (สทธชย, ชยยศ, และไพบลย, 2542) เปนแบบประเมนทเปนมาตรฐาน ใชประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนพนฐาน โดยประเมนจากกจกรรมทบงชถงความสามารถในการด าเนนชวตไดอยางอสระในบานประกอบดวยการประเมนความสามารถในการปฏบต กจว ตรประจ าว น 10 กจกรรม คอ การรบประทานอาหาร การท าความสะอาดใบหนา การเคลอนยายจากทนอนมานง การเขาใชหองสขา การเดนหรอเคลอนทภายในบาน การขนลงบนได การสวมใสเสอผา การอาบน า การกลนปสสาวะและอจจาระ ดชนบารเธล เอดแอล ไดรบการประเมนคณคาในการใชกบกลมผสงอายไทย ซงพบวาสามารถใชได (สทธชย, 2541) จงมการใชกนอยางแพรหลายในการประเมนผสงอาย โดยประเมนวาผสงอายสามารถท ากจกรรมเหลานนไดดวยตนเองทงหมด ท าไดโดยตองมผอนชวย หรอท าดวยตนเองไมไดเลย ซงหากตองไดรบการชวยเหลอจากผอนจะแสดงถงภาวะพงพาของผสงอาย แบบประเมนนมค าถามจ านวน 10 ขอ ในแตละขอจะเปนแบบเลอกตอบ มคะแนนรวมตงแต 0-20 คะแนน หากคะแนนรวมนอยแสดงถงการทตองพงพาผอนมาก และคะแนนรวมทมากแสดงถงสามารถชวยเหลอตนเองไดมาก พงพาผอนนอย (ผองพรรณ, 2554) ซงเคยมการน าไปใชและผานการทดสอบความเทยงโดยน าไปประเมนความสามารถการท ากจวตรประจ าวนของผปวยอมพาตจากโรคหลอดเลอดสมอง 10 คน ไดคาความเชอมน (interrater reliability) เทากบ .85 (สมนก, สรวรรณ, และกฤษณ, 2554) 2. ดชนวดความสามารถในการท ากจกรรมของดก (The Duke Activity Status Index [DASI]) เปนแบบสอบความทใชประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย จากความสามารถในการออกซเจนสงสด แบบประเมนประกอบดวยขอค าถามจ านวน 12 ขอ เกยวกบความสามารถในการท ากจวตรประจ าวน ไดแก การดแลตนเอง การฟนฟสภาพ การท างานบานและกจกรรมตางๆ จากการศกษาความสมพนธระหวางความสามารถในการท าหนาทของรางกายทว ดโดยใชแบบประเมน น กบความสามารถในการใชออกซเจนสงสด พบวามความสมพนธกนในระดบปานกลาง (r =.62, p = .001) (Rankin, Briffa, Morton, & Hung, 1996)

33 3. แบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย (The Veterans Specific Activity Questionnaire [VSAQ]) ของเมเยอร โด เฮอรเบรท ไรบส, และโฟรเอลเชอร (อางตามวชานย, 2554) เปนแบบประเมนความสามารถในการใชออกซเจนทางออม เพอประเมนความสามารถในการท ากจกรรมทสามารถปฏบตได ครอบคลมในดานกจวตรประจ าว น การเคลอนไหวของรางกาย กจกรรมอดเรก กจกรรมงานบาน และการออกก าลงกาย โดยเปรยบเทยบคาของการใชออกซเจนสงสดกบระดบความสามารถในการทากจกรรมตางๆ มหนวยเปน METs อยระหวาง 1-13 METs ในขอค าถามแรกมจ านวน MET ต าทสด เทากบ 1 MET และคอยๆ เพมขนจนถง 13 METs ซงเรนคน บรฟฟา มอรตน และฮง (Rankin, Briffa, Morton, & Hung, 1996) ไดน าแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย (VSAQ) มาทดสอบพบวามระดบความสมพนธทางบวกกบการใชออกซเจนสงสดในผปวยโรคหวใจทระดบปานกลาง (r =.66, p = .001) ส าหรบในประเทศไทยไดมการแปลเปนภาษาไทยและท าการทดสอบหาระดบความเชอมนโดยพมพใจ (2547) ซงไดน าไปทดสอบกบผปวยโรคหวใจลมเหลวดวยวธคเดอร รชารดสน (Kuder-Richardson: KR-20) พบวามระดบความเชอมนท .85 ซงอยในระดบสง และมการน าไปใชกนอยางแพรหลาย 4. แบบสอบถามการปฏบตกจกรรมของเรนคนและคณะ (Specific Activity Questionaire [SAQ]) เปนแบบสอบถามทใชประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกายโดยออมในผปวยโรคหวใจ ประกอบดวยค าถามเกยวกบกจกรรมทท าในแตละวนจ านวน 13 ขอ ซงในแตละกจกรรมจะสอดคลองตรงกนกบ METs อยระหวาง 2-9 METs ในแตละขอค าถามเปนแบบเลอกตอบระหวาง "ใช" หรอ "ไมใช" คะแนนจากการใชแบบประเมนนจะตรงกบขอสดทายทผปวยตอบวาใช จากการน าแบบประเมนนมาทดสอบพบวามระดบความสมพนธทางบวกกบการใชออกซเจนสงสดในผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวทระดบปานกลาง (r =.77, p = .001) (Chryssanthopoulos, Dritsas, & Cokkinos, 2005) 5. การประเมนดวยระยะทางทสามารถเดนบนพนราบในเวลา 6 นาท (Six-Minute Walk Test [6MWT]) เปนการประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย โดยการใหเดนบนพนราบในระยะเวลา 6 นาท และวดระยะทางทสามารถเดนได ระยะทางทสามารถเดนไดมากขนแสดงถงความสามารถในการท าหนาทของรางกายทดขน จากผลการศกษาการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ ( systematic review) เก ยวกบการใชว ธ น ในการวดความสามารถในการท าหนาทในผทมภาวะหวใจลมเหลว พบวามความสมพนธทางบวกกบการใชออกซเจนสงสดในระดบปานกลาง และสามารถใชเปนตวท านายความสามารถในการท าหนาทในผ ทมภาวะหวใจลมเหลวทไมสามารถเดนไดมากกวา 490 เมตร (Pollentier et al., 2010)

34 6. แบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย สรางขนโดยประชตร (2556) ซงสรางจากการทบทวนวรรณกรรม เปนแบบประเมนความสามารถในการใชออกซเจนทางออม ประกอบดวยขอค าถามเกยวกบการท ากจวตรประจ าว น การท างานบาน การออกก าลงกาย และการมกจกรรมทเปนงานอดเรก มหนวยวดเปน METs ในขอค าถามแรกมจ านวนพลงงานทใชท ากจกรรมต าทสด และคอยๆ เพมขน ถาผปวยสามารถปฏบตกจกรรมใดกจกรรมหนงในขอนนทม METs เทากน แสดงวามจ านวนMETs เทากบขอนน ค าถามจะสนสดเมอผปวยไมสามารถท ากจกรรมใดกจกรรมหนงในขอค าถามได และจ านวน METs ทสามารถท าไดจรง คอ จ านวน METs ทตรงกบกจกรรมในขอทท าไดเปนขอสดทาย โดย จ านวน METs ทมากกวาแสดงถงความสามารถในการท าหนาทของรางกายทมากกวา แบบประเมนนมความคลายกบแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกายของพมพใจ (2547) แตกจกรรมในขอค าถามมความสอดคลองกบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวกลมทตองการศกษามากกว า ไดมการน าไปทดสอบคาความเชอมนกบผปวยโรคหวใจไดเทากบ 0.76 (ประชตร, 2556) ส าหรบการพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวครงน ผวจยไดใชแบบประเมนดชนบารเธล เอดแอล (Barthel ADL index) หรอแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน ทปรบปรงโดยสทธชยและคณะ และไดดดแปลงแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกายของประชตร (2556) โดยปรบกจกรรมใหมความสอดคลองกบลกษณะกจกรรมของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมากขน เปนแบบประเมนความสามารถในการใชออกซเจนทางออม เปรยบเทยบคาของการใชออกซเจนสงสดกบระดบความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ มหนวยเปน METs เปนแบบประเมนทใชงาย ประเมนโดยการสอบถามจากผสงอายหรอผดแลถงความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ ไมตองเตรยมอปกรณเพอท าการทดสอบ ไมตองควบคมโดยแพทย และไมเปนอนตรายตอผสงอาย 2.5 การดแลเพอปองกนหรอชะลอการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว การสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผ สงอายเปนสงทมความส าคญ โดยเฉพาะในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงมปจจยสงเสรมใหมการเสอมถอยความสามารถในการท าหนาทมากกวาผสงอายทวไป ผวจ ยจงไดศกษาและรวบรวมค าแนะน า ขอเสนอแนะจากหลกฐานเชงประจกษมาปรบใช และพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

35 จากรปแบบการปองกนกระบวนการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท (prevention of functional decline process model) ทพฒนาขนโดยสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (AHMAC, 2004; 2007) ซงเปนแนวปฏบตทมเปาหมายเพอปองกนหรอลดปจจยเสยงของการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทของผสงอายโรคเรอรง โดยมหลกการ คอ ประเมนและจดการกบปจจยท เปนสาเหตของการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท ประกอบดวย 5 ดาน คอ (1) ดานการเคลอนไหวและการดแลตนเอง (2) ดานโภชนาการ (3) การกลนปสสาวะและอจจาระ (4) ดานผวหนง และ (5) การรบรและ สขภาวะทางอารมณ และจากการทบทวนหลกฐานเชงประจกษเพมเตมเกยวกบการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลม เหลวจากฐานขอมลทางอเลกทรอนกส ไดแก ThaiLIS, proQuest, PubMed, CINAHL, Google Scholar, Science Direct, PSU knowledge bank, CMU e-Theses การสบคนจากวารสารทางการพยาบาล เวบไซต หองสมด และจากเอกสารอางอง โดยก าหนดค าส าคญหลกทใชในการสบคนตามหลก PICO โดย P (population) คอ กลมเปาหมาย ไดแก functional decline elderly, elderly and heart failure I (intervention) คอ แนวทางการจดการกบปญหา ไดแก แนวปฏบต (practice guideline), โปรแกรม, การดแลตอเนอง (continuing care), การดแลทบาน (home care), การจดการอาการ, C (comparison) คอ กลมเปรยบเทยบ ซงในการวจยครงนไมมกลมเปรยบเทยบ, และ O (outcome) คอ ผลลพธ ไดแก ความสามารถในการท าหนาท ( functional ability) ก าหนดชวงเวลาในการสบคนตงแต ค.ศ.2002-2013 จดระดบความนาเชอถอของหลกฐานเชงประจกษ และเกรดของขอเสนอแนะตามหลกเกณฑของสถาบนโจแอนนาบรกส (The Joanna Briggs Institute, 2008) ซงจากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ผทมภาวะหวใจลมเหลวจะมโรครวมอนๆ ทไมใชโรคเกยวกบหวใจรวมดวย (ธนากรณ, 2553; Abete et al., 2013) ผวจยจงไดเพมการดแลในดานการควบคมโรครวมเพอใหการดแลครอบคลมยงขน และไดปรบแนวคดดงกลาวเพอใหการดแลมความเฉพาะ และสอดคลองกบการสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมากขน จงมองคประกอบหลกในการดแล 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม มรายละเอยดดงน ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย ผดแลควรใหการดแลดงน 1. สงเกต ประเมน ตดตามอาการ และบนทกอาการของภาวะหวใจลมเหลวทเกดขนทงขณะทท ากจกรรม และขณะพก ไดแก อาการเหนอยลา หายใจเหนอย หรอหายใจสนๆ ขณะท ากจกรรม หายใจล าบากขณะพก หายใจล าบากขณะนอนราบ อาการบวม การเพมขนของ

36 น าหนกตว และอาการเจบแนนหนาอก (ระดบ 1/ เกรด A/ Lainscak, 2011; ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010; ระดบ 1/ เกรด A; McMurray et al., 2012) และแนะน าใหจดบนทกทกครงทมอาการ เพอน าขอมลในแตละวนมาเปรยบเทยบ (ระดบ 2/ เกรด B/ ธนากรณ, 2553) 2. สงเสรมใหผสงอายท ากจกรรมตางๆ ตามความสามารถ เชน กจวตรประจ าวน ดวยตนเองใหมากทสด เพอปองกนการเกดกลามเนอลบ และชวยชะลอความสามารถในการท าหนาท (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) 3. สงเสรมการใชหลกการสงวนพลงงานในการท ากจกรรม โดยในระหวางการท ากจกรรม เชน อาบน า แตงตว เดน แนะน าใหมการพกเปนระยะเพอเปนการสงวนพลงงาน ลดการใชพลงงานในสงทไมจ าเปน เชน การนงอาบน าแทนการยน ใชฝกบวแทนการอาบน าดวยขน (สพตรา, 2555) 4. ดแลใหผสงอายหลกเลยงกจกรรมทมการออกแรงเกรงกลามเนอ (isometric physical activity) เชน การออกแรงดงหรอดนวตถอยก บท การยกของหนก เพราะท าใหหวใจท างานหนกขน (ระดบ 1/ เกรด A/ National Heart Foundation of Australia, 2011) 5. สงเสรมใหผสงอายออกก าลงกาย เพอเปนการเพมความสามารถในการใชออกซเจนสงสดของรางกาย เพอเสรมสรางและคงไวซงความแขงแรงของกลามเนอ เพมการไหลเวยนของเลอดไปยงอวยวะสวนปลาย สงผลใหมความสามารถในการท าหนาทเพมขน (ระดบ 1/ เกรด A/ Clevenger, 2012) การออกก าลงกายทเหมาะสมทสดส าหรบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวนนยงคงมการศกษากนอยางตอเนอง ซงยงไมมขอสรปทชดเจนวาการออกก าลงกายแบบใดดทสด แตอยางไรกตามการออกก าลงกายในผสงอายกลมนจะตองค านงถงพยาธสภาพของโรค สภาพรางกายของผสงอาย ปจจยเสยง และภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนขณะออกก าลงกาย ซงหลกในการออกก าลงกายทสมาคมเวชศาสตรการกฬาแหงสหรฐอเมรกา (American College of Sports Medicine [ACSM], 2009) ไดเสนอใหใช คอ หลกการฟทท (FITT) มรายละเอยดดงน 5.1 ความถในการออกก าลงกาย ( frequency of exercise: F) คอ การก าหนดจ านวนครงในการออกก าลงกายตอ 1 สปดาห ซงผทมภาวะหวใจลมเหลวควรออกก าลงกายอยางนอย 3-5 วนตอสปดาห โดยในชวงแรกควรเรมออกก าลงกายทความถนอยๆ กอนจากนนจงคอยๆ เพมความถขน (ระดบ 1/ เกรด A/ Adsett & Mullins, 2010; ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) 5.2 ความหนกในการออกก าลงกาย ( intensity of exercise: I) คอ การก าหนดขดความสามารถในการออกก าลงกายทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงของรางกายไปในทางทด ไมเกดอนตรายหรอภาวะแทรกซอน ความหนกในการออกก าลงของผสงอายทมภาวะหวใจ

37 ลมเหลวควรอยในระดบต าถงระดบปานกลาง (ระดบ 3/ เกรด A/ ปาลรฐ, 2554; ระดบ 1/ เกรด A/ Adsett & Mullins, 2010; ระดบ 1/ เกรด B/ Chien, Lee, Wu, Chen, & Wu, 2008) โดยเรมจากระดบต ากอนแลวจงคอยเพมระดบความหนกในการออกก าลงกายตามความสามารถของผสงอาย (ระดบ 3/ เกรด A/ ปาลรฐ, 2554) ความหนกในการออกก าลงกายสามารถประเมนไดหลายวธ ดงน 5.2.1 การประเมนจากความสามารถในการใชออกซเจนจากการเผาผลาญพลงงานในรางกาย (METs]) หรอปรมาณออกซเจนสงสดทรางกายน าไปใช (maximum ventilatory oxygen consumption: Vo2 max) โดยการเปรยบเทยบการท ากจกรรมกบความสามารถในการใชออกซเจนของรางกาย มหนวยเปน METs เชน นงรบประทานอาหาร 1.2 METs, ยน 1.2 METs, เดนขนบนได 4.7 METs (Jette, Sidney,& Blumchen, 1990) โดยก าหนดใหความหนกระดบต าคอมคานอยกวา 3 METs ความหนกระดบปานกลางอยในชวง 3-6 METs และความหนกระดบสงคอมากกวา 6 METs (ACSM, 2009) 5.2.2 การประเมนจากอตราการเตนเปาหมายของหวใจในการออกก าลงกาย (target heart rate [THR]) ความหนกในการออกก าลงกายอยในระดบต าถงปานกลาง คอ 40-70% ของอตราการเตนของหวใจสงสด (maximum heart rate [MHR]) (ระดบ 1/ เกรด B/ Chien, Lee, Wu, Chen, & Wu, 2008) ซงอตราการเตนของหวใจสงสดค านวณไดจาก 220 – อาย ดงนนหากตองการออกก าลงกายใหอยในระดบความหนกต าถงปานกลางจงควรมอตราการเตนของหวใจไมเกน 60 x (220-อาย)/100 (ACSM,2009) แตการประเมนดวยวธนมขอจ ากด คอ เปนการประเมนทขนอยกบอายเพยงอยางเดยว โดยไมไดประเมนจากความสามารถในการท าหนาทของรางกายตามความเปนจรงในแตบคคล และมขอจ ากดในผทไดรบยาหรอการรกษาทมผลท าใหเกดการเปลยนแปลงของอตราการเตนของหวใจ (ACSM, 2010) 5.2.3 การประเมนจากอตราการเตนของหวใจ จากหลกในการสอนโปรแกรมการออกก าลงกายทบานซงเปนความหนกในระดบต าถงปานกลาง ไดเสนอใหใชหลกการค านวณงายๆ คอ ใชอตราการเตนของหวใจในขณะพกบวกเพมไปไมเกน 30 ครงตอนาท ยกเวนในกรณทมการรบประทานยาทมผลลดอตราการเตนของหวใจ เชน ยาในกลมเบตาบลอกเกอร (Beta blocker) ลดเหลอ 15 ครงตอนาท (ระดบ 1/ เกรด A/ สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549) ยกตวอยาง เชน หากจบชพจรขณะพกกอนทจะออกก าลงกายได 60 ครงตอนาท อตราการเตนของหวใจขณะออกก าลงกายไมควรเกน 60 + 30 = 90 ครงตอนาท 5.2.4 การประเมนจากการรบรความเหนอยขณะออกก าลงกาย (rating of perceived exertion [RPE]) เปนการประเมนความรสกของผออกก าลงกายเกยวกบความเหนอยลา ซงจะสมพนธกบอตราการเตนของหวใจขณะออกก าลงกาย แบบประเมนทนยมใช คอ แบบประเมนความเหนอยของบอรก (Borg' s REP scale) โดยแบบประเมนแบบเดมจะเปนตวเลข

38 ตงแต 6 แสดงถงความหนกในการออกก าลงกายนอยมากๆ ไปจนถง 20 คะแนน ซงหมายถงรสกเหนอยทสด แสดงถงการออกก าลงกายทมความหนกมาก สวนในแบบประเมนทไดปรบปรงและใชในปจจบนเปนคาคะแนนจาก 0-10 ท าใหใชไดงายขน พบวามงานวจยหลายชนแสดงใหเหนวาระดบความเหนอยมความสมพนธเชงเสนกบการเปลยนแปลงทางรางกาย เชน ชพจร ปรมาณการใชออกซเจน และความหนกในการออกก าลงกาย (แนงนอย, 2548) ซงในผสงอายกลมนควรออกก าลงกายในระดบคะแนนความเหนอยแบบเดมประมาณ 11-14 คะแนน ไมควรมากกวา 14 คะแนน (ระดบ 1/ เกรด A/ ชมรมฟนฟหวใจ, ระดบ 1/ เกรด A/ 2553; Adsett, & Mullins, 2010) เมอเทยบกบแบบปจจบนจะอยในชวง 2-3 คะแนน โดยการประเมนวธนเหมาะส าหรบผทนบชพจรไมไดหรอไดรบยาทมผลท าใหอตราการเตนของหวใจมการเปลยนแปลง 5.2.5 การประเมนจากความสามารถในการพด (talk test) คอการประเมนจากความสามารถในการพดขณะทก าลงออกก าลงกาย โดยหากยงสามารถพดประโยคสนๆ นาน 2-3 วนาทได แสดงวาความหนกในการออกก าลงกายอยในระดบทเหมาะสม แตหากไมสามารถพดไดแสดงวาออกก าลงกายหนกเกนไป (พมผกา, 2555; ACSM, 2009) การประเมนความหนกของการออกก าลงกายไมวาจะใชวธการใดในการประเมน สงทส าคญทสดในการประเมนกคอ ความรสกของผทออกก าลงกายเอง หากมความรสกวาเหนอยมากเกนไปแสดงวาออกก าลงกายในระดบทหนกเกนความสามารถของตน และหากไมรสกเหนอยเลยแสดงวาออกก าลงกายในระดบทเบาเกนไป (บรรล, 2549) ส าหรบในการพฒนาชดการดแลในครงนผ วจยแนะน าใหประเมนระดบความหนกในการออกก าลงกายดวยการประเมนจากความสามารถในการพด (talk test) เนองจากการประเมนดวยวธดงกลาวมความงาย สะดวกส าหรบผสงอาย และไมมผลกระทบจากการไดรบยารกษาโรคหวใจบางชนด 5.3 ระยะเวลาในการออกก าลงกาย ( time or duration of exercise) คอ ชวงเวลาทเหมาะสมในการออกก าลงกายแตละครงทสงผลทดตอระบบหายใจและหวใจในการเพมความสามารถในการใชออกซเจนสงสดของรางกาย ซงในระยะเรมแรกของการออกก าลงกายควรใชระยะเวลาสนๆ ประมาณ 10-20 นาท และคอยๆ เพมขนเปนครงละ 30-40 นาท (ระดบ 1/ เกรด A/ Adsett & Mullins, 2010) ตามความสามารถของตนเอง การออกก าลงกายแตละครงควรมการอบอนรางกาย (warm up) (ระดบ 1/ เกรด A/ Clevenger, 2012; ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) ดวยการบรหารสวนตางๆ ของรางกายเบาๆ ประมาณ 10 นาท (ชมรมฟนฟหวใจ, 2553) กอนทกครง เพอเปนการเตรยมความพรอม และลดการบาดเจบของรางกาย และหลงจากออกก าลงกายควรมการผอนคลายรางกาย (cool-down) (ระดบ 1/ เกรด A/ Clevenger, 2012; ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) ประมาณ 5-10 นาท (ระดบ 1/ เกรด A/ ชมรมฟนฟหวใจ, 2553) ดวยการย าเทาอยกบท แกวงแขน หรอวธอนๆ รวมกบการหายใจลกๆ (ภทราวธ, 2553) ไมควรหยดออกก าลง

39 กายทนท เพอเปนการปรบสภาพรางกายใหคอยๆ กลบเขาสภาวะปกต และชวยใหเลอดตามสวนตางๆ ของกลามเนอไหลกลบสหวใจไดดขน 5.4 ประเภทของการออกก าลงกาย ( type of exercise) ท เหมาะสมกบผสงอายกลมน คอ การออกก าลงกายแบบแอโรบค เนองจากเปนการออกก าลงกายทมการเคลอนไหวของกลามเนออยางตอเนอง ชวยเพมสมรรถภาพของหวใจหรอระบบไหลเวยนโลหต เพมประสทธภาพในการใชออกซเจนสงสดของรางกาย ชวยเพมความสามารถในการท าหนาท และมความปลอดภยส าหรบผสงอายกลมน จากผลการศกษาการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ (systematic review) ซงศกษาจากงานวจยแบบทดลอง (RCT) จ านวน 10 เรอง พบวาการออกก าลงกายเองทบาน (home-based exercise) ในผทมภาวะหวใจลมเหลว โดยการออกก าลงกายแบบแอโรบคเพยงอยางเดยว หรอรวมกบการออกก าลงกายแบบแรงตาน (resistance exercise) ในระยะเวลา 6 สปดาห ถง 9 เดอน รวมกบการใหความร และตดตามผปวย สามารถเพมความสามารถในการออกก าลงกาย และความสามารถในการท าหนาทหรอการท ากจกรรมตางๆ ของรางกายไดอยางปลอดภย ไมเกดอนตราย (ระดบ 1/ เกรด B/ Chien, Lee, Wu, Chen, & Wu, 2008) ชนดของการออกก าลงกายทเหมาะสม คอ การออกก าลงกายแบบแอโรบค ไดแก การเดน การปนจกรยาน การบรหารกลามเนอ (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย , 2551;ระดบ 1/ เกรด A/ Adsett & Mullins, 2010;ระดบ 1/ เกรด B/ Chien, Lee, Wu, Chen, & Wu, 2008; ระดบ 1/ เกรด A/ McMurray et al., 2012) หรอการเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกาย (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2545) ดงน การเดน เรมดวยการเดนชาๆ แลวจงคอยๆ เพมความเรวขน ในระยะเรมแรกควรเดนในแนวราบกอน จากนนอาจตอดวยการเดนขนบนไดหรอเดนขนเนน แตตองมการสงเกตอาการในระหวางทออกก าลงกายดวย ทายอเขาแบบมทเกาะ ใหผสงอายใชมอทงสองขางเกาะบรเวณฝาผนงหรออปกรณเกาะอนๆ จากน นคอยๆ ยอเขาลงชาๆ แลวคอยๆ ยดเขาขนอยในทาตรง ท าซ าๆ ประมาณ 10 ครง ทายนยกขา ใหผสงอายยกขาขางใดขางหนงขนดานขางล าตวอยางชาๆ ขนานกบพน แลวคอยๆ ลดขาลงอยในทายนตรง ท าซ าๆ ประมาณขางละ 10 ครง ทานอนหงายยกขา ใหผสงอายนอนหงาย วางแขนกบพนตงฉากกบล าตว จากนนยกขาทง 2 ขางพรอมกนจนตงฉากกบพน หรอตามความสามารถของผสงอาย แลวคอยๆ ลดขาลงแนบกบพน ท าซ าๆ ประมาณ 10 ครง ทานอนหงายถบจกรยาน ควรมเบาะบางๆ หรอผาหมรองบรเวณหลง ใหผสงอายนอนหงาย และใชขาถบจกรยานในอากาศ

40 ทายกแขน ผสงอายสามารถนงหรอยนกได แยกแขนทงสองขางใหขนานกบพน แลวยกขนเหนอศรษะใหหลงมอจรดกน แลวคอยๆ ลดลงสทาเดม ท าซ าๆ ประมาณ 10 ครง ควรงดการออกก าลงกายเมอมอาการดงตอไปน (ระดบ 1/ เกรด A/ ชมรมฟนฟหวใจ, 2553; ระดบ 1/ เกรด A/ Adsett & Mullins, 2010; Piepoli et al., 2011) - เจบแนนหนาอก - น าหนกตวเพมขนมากกวา 1.8 กโลกรม ภายใน 1-3 วน ทผานมา - ความดนโลหตตวบนลดลงเมอออกก าลงกาย - อตราการเตนของหวใจขณะพกมากกวา 100 ครง/นาท - ความดนโลหตมากกวา 200/100 มลลเมตรปรอท - เจบปวยเฉยบพลน หรอมไข - คนทผานมานอนไมหลบ จนรสกออนเพลยมาก - รสกเครยดมาก - สภาพอากาศรอนหรอหนาวเกนไป ขอควรปฏบตกอนการออกก าลงกาย (ระดบ 1/ เกรด A/ ชมรมฟนฟหวใจ, 2553;สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549) มดงน - สวมใสเสอผาทสบายๆ ไมหลวมหรอคบเกนไป - สวมรองเทาทรสกสบาย หรอสวมถงเทาและรองเทากฬา - ไมควรออกก าลงกายหลงรบประทานอาหารทนท ควรเวนระยะเวลาอยางนอย 1-2 ชวโมง หลงรบประทานอาหาร - น ายาอมใตลนตดตวไวทกครงทออกก าลงกาย - ควรบอกญาตหรอผดแลไวดวยวาจะไปออกก าลงกายบรเวณใด ขอบงชในการหยดออกก าลงกาย หากผสงอายมอาการดงตอไปนขณะออกก าลงกาย ใหหยดออกก าลงกายและใหนงพกทนท (ระดบ 1/ เกรด A/ ชมรมฟนฟหวใจ, 2553;สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549) - เจบแนนหนาอก - เวยนศรษะ มนงง คลนไส อาเจยน - รสกเหนอยมากจนพดไมออก - หายใจสนและถมาก - เหงอออกมาก - อตราการเตนของหวใจลดลงมากกวา 10 ครง/นาท

41 ในกรณทมอาการเจบแนนหนาอกใหอมยาใตลน ถาไมหายสามารถอมซ าไดทก 5 นาท 3 ครง ครงละ 1 เมด หากมอาการมนงง เวยนศรษะใหนงพกกมศรษะลงบรเวณระหวางเขาสองขาง หรอนอนพกยกขาสง (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549) จากการทบทวนวรรณกรรมทผานมาพบวา การออกก าลงกายทเหมาะสมส าหรบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว คอ การออกก าลงกายแบบแอโรบค ไดแก การเดน การปนจกรยาน ระยะเรมแรกของผทเรมออกก าลงกายควรใชระยะเวลาสนๆ 10-20 นาท หรอตามความสามารถของตนเอง จากนนจงคอยๆ เพมขนเปนครงละ 30-40 นาท และควรออกก าลงกาย 3-5 ครง/สปดาห ระดบความหนกในการออกก าลงกายควรอยในระดบต าถงปานกลาง โดยเรมจากระดบนอยๆ แลวคอยๆ เพมขนตามความสามารถของแตละบคคล ซงในการออกก าลงกายทกครงควรมการอบอนรางกาย และการผอนคลายรางกาย เพอเปนการคอยๆ เตรยมความพรอมและปรบสภาพรางกายในการออกก าลงกาย และควรสงเสรมการออกก าลงกายทผสงอายชอบ หรอสงเสรมใหผสงอายออกก าลงกายรวมกบเพอนหรอครอบครว ซงจะชวยใหผสงอายออกก าลงกายไดโดยไมเบอ และตอเนอง (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549) 6. กจกรรมทางเพศ ปญหาเรองเพศสมพนธเปนปญหาหนงทผปวยไมมนใจทจะมเพศสมพนธกบคสมรสอยางทเคยเปน และพบบอยในผปวยโรคหวใจลมเหลว สวนหนงมาจากความตองการทางเพศทลดลง ภาวะทางจตใจ เชน ภาวะซมเศรา ความวตกกงวล ความเครยด ความกลววาจะมอนตรายเกดขนหากมเพศสมพนธ บางรายอาจมปญหาสมรรถภาพทางเพศลดลงจากอาการของภาวะหวใจลมเหลว และการท าปฏกรยาของยาบางชนดทใชรกษาภาวะหวใจลมเหลวซงเปนสาเหตหนงทท าใหผปวยตดสนใจหยดรบประทานยา และงดการมกจกรรมทาง และการประเมน ใหค าแนะน า หรอใหค าปรกษาแกผปวยในเรองนยงมอยนอย สงผลใหทงผปวย และคสมรสไมไดรบค าแนะน าทเหมาะสม ท าใหมคณภาพชวตทลดลง (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย , 2551; ระดบ 1/ เกรด A/ Lainscak, 2011) ซงการมเพศสมพนธมปรมาณการใชออกซเจนสงสดของรางกาย 4.5-5.5 เทาของปรมาณการใชออกซเจนสงสดของรางกายขณะพก ผสงอายทสามารถเดนขนบนไดได 8-10 ขน ไดโดยไมมอาการหอบเหนอย หรอหยดกลางคนจงสามารถมเพศสมพนธไดปกต ซงการรกษาดวยยาไนโตรกลเซอรน หรอยาอมใตลนสามารถลดอาการหายใจล าบาก และอาการเจบหนาอกขณะมเพศสมพนธได (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย , 2551; ระดบ 1/ เกรด A/ Lainscak, 2011)

42 7. ดแลใหไดรบการพกผอนนอนหลบอยางเพยงพออยางนอยวนละ 7-8 ชวโมง 8. จดสงแวดลอม สงของบรเวณบานใหเปนระเบยบเรยบรอย เพอปองกนการพลดตกหกลมของผสงอาย (สพตรา, 2555) เชน จดวางสงของใหเปนระเบยบ ไมวางสงของตามทางเดน จดใหผสงอายนอนบรเวณชนลางของบาน จดใหมราวจบในหองน าเพอปองกนการลนหรอหกลม ดานการรบประทานอาหารและยา การปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารใหเหมาะสมกบภาวะหวใจลมเหลว รวมถงการรบประทานยาตามค าสงของแพทยอยางสม าเสมอ จะชวยลดหรอชะลอการก าเรบของอาการภาวะหวใจลมเหลวได (ผองพรรณ, 2553) เมอไมมอาการของภาวะหวใจลมเหลว เชน อาการหายใจเหนอย ออนเพลย จงท าใหความสามารถในการท าหนาทของผสงอายกลมนดขน หรอไมเสอมถอยไปมากกวาน ผดแลจงควรใหการดแลผสงอายดงน 1. ควรชงและบนทกน าหนกตวทกวน (ระดบ 1/ เกรด A/ Lainscak et al., 2011; ระดบ 1/ เกรด A/ Suter, Gorski, Hennessey, & Suter, 2012) โดยชงน าหนกในชวงเวลาเดยวกนทกวน คอ หลงจากขบถายในชวงเชาหลงตนนอน กอนรบประทานอาหาร เสอผาทสวมใสขณะชงน าหนกควรเปนชดทมน าหนกเบาใกลเคยงกนทกครง และควรใชเครองชงน าหนกเครองเดยวกน เพอน าน าหนกในแตละวนมาประเมนเปรยบเทยบ (ระดบ 1/ เกรด A/ Lainscak et al., 2011) 2. การควบคมภาวะโภชนาการ น าหนกตวทมากเกนไปหรอน าหนกทเพมขนจะสงผลใหหวใจมการท างานทหนกขน จงควรมการการควบคมน าหนกใหอยในเกณฑทเหมาะสม (ระดบ 1/ เกรด A/ McMurray et al., 2012) โดยใหคาดชนมวลกาย (body mass index [BMI]) อยในชวง 23-24.9 กก./ม2 อกทงผทมภาวะหวใจลมเหลวทรนแรงมความเสยงตอการเกดภาวะทพโภชนาการเนองมาจากอาการของโรค ไดแก คลนไส อาเจยน เบออาหาร แนนทอง ซงหากมน าหนกตวลดลงมากจะสงผลใหอาการของโรคแยลง (ระดบ 1/ เกรด A/ Yancy et al., 2013) หากน าหนกตวลดลงมากกวา 5 กก. หรอมากกวารอยละ 7.5 ของน าหนกตวเดม ภายในระยะเวลา 6 เดอน หรอมคาดชนมวลกาย (BMI) นอยกวา 18.5 กก. /ม2 จงควรเพมปรมาณของกลามเนอดวยการเพมจ านวนมออาหารทยอยงาย และการออกก าลงกาย (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทย, 2551) และหากพบวาน าหนกเพมมากกวา 2 กโลกรม ใน 3 วน ใหจ ากดปรมาณน าและโซเดยมอยางเครงครด หรอปรบยาขบปสสาวะดวยตนเองตามค าแนะน าทไดรบจากแพทยหรอพยาบาล (ระดบ 1/ เกรด A/ McMurray et al., 2012)

43 3. การจ ากดเกลอ การจ ากดเกลอหรอโซเดยมในอาหารจะชวยปองกน และลดอาการบวม อาหารปกตในแตละวนจะมปรมาณโซเดยมประมาณ 3-7 กรม แตส าหรบผทมภาวะหวใจลมเหลวควรบรโภคเกลอแกงนอยกวา 2 กรม/วน (ระดบ 1/ เกรด A/ National Heart Foundation of Australia, 2011) แตผปวยสวนใหญไมสามารถทจะทราบปรมาณของเกลอในอาหารไดแนนอน อาจเนองจากไมไดประกอบอาหารดวยตนเอง และการคาดคะเนปรมาณโซเดยมในอาหารนนเปนไปไดยาก จงควรแนะน าใหผทมภาวะหวใจลมเหลวหลกเลยงอาหารทมรสเคมหรออาหารทมปรมาณโซเดยมสง ไดแก อาหารกระปอง อาหารดอง ปลาเคม กะป กงแหง ไขเคม แกงสม แกงไตปลา น าบด ไมควรเตมสารปรงรสทมรสเคมเพมลงในอาหารทปรงส าเรจแลว ไดแก น าปลา เกลอ ผงชรส เตาเจยว ซอว เปนตน (สถาบนหวใจ โรงพยาบาลสมตเวชสขมวท, 2554) ควรตรวจสอบปรมาณเกลอหรอโซเดยมจากฉลากทแสดงสวนประกอบทางโภชนาการของอาหารส าเรจรปเพอพจารณากอนทจะตดสนใจบรโภค (ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) จากการศกษาของเลนนและคณะ ซงศกษาผลของโปรแกรมดานโภชนาการทชวยลดอาการในผท มภาวะหวใจลมเหลวขนรนแรง พบวาการจ ากดเกลอ รวมกบการสงเสรมใหรบประทานอาหารทมสารไลโคปน (lycopene) และกรดไขมนโอเมกา 3 (omega-3 fatty acid) สามารถชวยลดอาการของภาวะหวใจลมเหลวได (ระดบ 1/ เกรด A/ Lennie et al., 2013) ซงการลดการคงของเกลอดวยการควบคมอาหารเพยงอยางเดยวจะไดผลในผทมภาวะหวใจลมเหลวทไมรนแรง แตหากมอาการทรนแรงจะตองใชการรกษาดวยยารวมดวย

4. การจ ากดน า ผทมภาวะหวใจลมเหลวรนแรง มอาการหอบเหนอยมากจนตองใชยาขบปสสาวะขนาดสง ผทมโรคไตทมการคงของน าและเกลอคงไดงายรวมดวย หรอมภาวะโซเดยมในเลอดต า (hyponatremia) ควรมการจ ากดปรมาณน าดมไมเกน 1.5 ลตร/วน (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทย, 2551) เนองจากการไดรบน าในปรมาณทมากเกนท าใหเกดการเจอจางความเขมขนของโซเดยมในเลอด สงผลใหเกดภาวะโซเดยมในเลอดต า ท าใหมอาการเหนอยลา ออนแรง เบออาหาร สวนในผทมภาวะหวใจลมเหลวทมอาการระดบเลกนอยถงปานกลางไมจ าเปนตองจ ากดน าอยางเครงครด (ระดบ 1/ เกรด A/ McMurray et al., 2012) 5. หลกเลยงอาหารทมไขมนสง การรบประทานอาหารทมไขมนสงจะท าใหระดบไขมนในเลอดสงขน เกดการสะสมของไขมนบรเวณผนงหลอดเลอด เลอดจงไหลผานหลอดเลอดไมสะดวก (รงลดดาและฐตมา, 2548) สงผลใหเลอดไปเลยงหวใจและอวยวะตางๆ ไมเพยงพอ หวใจตองท าหนาทสบฉดเลอดหนกขน และเกดอาการของภาวะหวใจลมเหลวก าเรบได จงควรหลกเลยงการรบประทานอาหารทมไขมนสง ไดแก เนอสตวตดมน ไขมนจากสตว ไขแดง เครองในสตว สมองสตว กะท อาหารทะเลบางชนด เชน ก ง ปลาหมก หอยนางรม เปนตน หลกเลยงอาหารทใชน ามนในการปรง อาหารททอดหรอผด ควรใชน ามนทไดจากพชแทนน ามน

44 จากสตว ไดแก น ามนดอกทานตะวน น ามนถวเหลอง น ามนขาวโพด น ามนร าขาว หลกเลยงการใชน ามนทมไขมนอมตวสง ไดแก น ามนจากสตว น ามนพชบางชนด เชน น ามนมะพราว น ามนปาลม และควรรบประทานอาหารทปรงโดยการตม นง อบ หรอยาง แทนอาหารทผานการทอดหรอผด เชน กลวยทอด ปาทองโก ไกทอด เปนตน (สถาบนหวใจ โรงพยาบาลสมตเวชสขมวท, 2554) 6. อานฉลากโภชนากอนตดสนใจซออาหาร เพอตรวจสอบปรมาณโซเดยม และสวนประกอบอนๆ ในอาหาร (ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) 7. รบประทานขาว แปง และธญพชทไมผานการขดส ไดแก ขาวกลอง ขนมปงโฮลวท ขาวโอต ถวเหลอง ถวเขยว ถวด า (สถาบนหวใจ โรงพยาบาลสมตเวชสขมวท, 2554) 8. เลอกรบประทานอาหารทปรงจากปลาทะเล ซงมน ามนปลา หรอกรดไขมนโอเมกา 3 (omega-3 fatty acid) เนองจากสามารถชวยลดอาการของภาวะหวใจลมเหลวได (ระดบ 1/ เกรด A/ Lennie et al., 2013) 9. สงเสรมใหรบประทานอาหารทมโปแทสเซยมและแคลเซยมสง (ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) ไดแก กลวย มะละกอ สม ปลาตวเลก นมพรองมนเนย เปนตน เพอชวยเสรมสรางความแขงแรงของกระดก และเพมสารอาหารดงกลาวจากการสญเสยทางปสสาวะในรายทไดรบยาขบปสสาวะ 10. รบประทานอาหารทยอยงาย ออนนม และหลกเลยงอาหาร เนอสตวทยอยยาก หรออาหารทมลกษณะแขงจนเกนไป เพราะจะท าใหเกดอาการทองผก และตองใชแรงเบงมากขนขณะขบถาย สงผลใหหวใจท างานหนกขน ไมควรรบประทานครงละมากๆ เพราะจะท าใหหวใจท างานหนกจนเกนไป (รงลดดาและฐตมา, 2548) เนอสตวทยอยงาย ไดแก เนอปลา 11. รบประทานอาหารทมกากใยมาก ไดแก อาหารจ าพวกผกและผลไม ซงสวนใหญจดเปนคารโบไฮเดรตทไมสามารถดดซมได จงชวยลดหรอชะลอการดดซมน าตาลและโคเลสเตอรอลจากอาหารชนดอนได (วมลรตน, 2552) อกทงยงชวยใหงายตอการขบถาย และไมท าใหหวใจท างานหนก 12. หลกเลยงเครองดมทมฤทธกระตนการท างานของหวใจ ไดแก ชา กาแฟ และงดเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอลทกชนด (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) เนองจากเครองดมเหลานมสารทไปกระตนใหหวใจท างานหนกขน เครองดมแอลกอฮอล ไดแก เหลา เบยร ไวน มผลท าใหไลโปโปรตนทมความหนาแนนต ามาก ( very low density lipoprotine [VLDL]) และการสรางไตรกลเซอไรดในเลอดมระดบสงขน (สรตนอางตามวมลรตน, 2552)

45 13. ค าแนะน าเกยวกบการรบประทานยา (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย , 2551) ผดแลควรตรวจสอบความสม าเสมอในการรบประทานยาของผสงอาย เพอปองกนการรบประทานยาผดหรอขาดยา หากผสงอายมยาจ านวนมาก ควรท าตารางการรบประทานยาใหชดเจน ผดแลควรทราบชอยา ขนาดยา วธการใช สรรพคณของยา และสงเกตผลขางเคยงของยาแตละตวของผสงอายดวย ดานการขบถาย ภาวะหวใจลมเหลวท าใหปรมาณเลอดทออกจากหวใจหองลางซายลดลง สงผลใหเลอดไปเลยงบรเวณไตลดลงดวย จงเกดกลไกการปรบตวของรางกายขน โดยเรนน แองจโอเทนซน 2 (renin angiotensin II) และแอลโดสเทอโรน (aldosterone) เพมขน ท าใหการดดซมกลบของน าและโซเดยมจากไตเพมขน ปรมาณปสสาวะจงลดลง (สมเกยรต, 2550) ซงเปนอาการทแสดงถงภาวะหวใจลมเหลวทแยลง จงมการรกษาดวยยาขบปสสาวะ เพอลดปรมาณน าทมากเกนไปในรางกาย (ผองพรรณ, 2553) ซงชวยลดหนาทในการบบตวของหวใจ ดงนนการเฝาระวงภาวะน าเกนโดยการประเมนปรมาณปสสาวะในผสงอายโรคหวใจลมเหลวจงเปนสงส าคญ การเสอมสภาพของรางกายในวยสงอายสงผลใหการเคลอนไหวของล าไสเลกและล าไสใหญของผสงอายลดลง จงมกเกดอาการทองผกไดงาย (วไลวรรณ, 2554) ซงอาการทองผก หมายถง การทอจจาระมจ านวนลดลง ลกษณะแขง แหง เบงถายยาก และมความถในการถายอจจาระลดลงจากปกต (ลวรรณ, 2553) ผสงอายจงตองออกแรงเบงในการขบถายอจจาระ สงผลใหหวใจตองท างานหนกและมความตองการใชออกซเจนเพมขน (รงลดดาและฐตมา, 2548) ซงเปนสาเหตหนงทท าใหผสงอายโรคหวใจลมเหลวเกดอาการเจบหนาอกตามมา จงควรใหการดแลดงน 1. สอบถามและสงเกตเพอประเมนความบอยในการปสสาวะในเวลากลางคน หากปสสาวะในตอนกลางคนบอยจะท าใหผสงอายพกผอนไมเพยงพอ ควรปรกษาแพทยเพอปรบยาขบปสสาวะ (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) หรอรวมกนหาแนวทางจดการ 2. สอบถามเกยวกบอาการทองผก การออกแรงในการเบงถายอจจาระ และแนะน าใหหลกเลยงการออกแรงเบงเพราะจะท าใหหวใจท างานหนกขน 3. ควรดมน าใหเพยงพอวนละ 6-8 แกว และควรดมน าอนในตอนเชาเพอกระตนการท างานของล าไส (ลวรรณ, 2553)

46 4. ควรฝกการขบถายอจจาระทกเชาใหเปนเวลา เวลาทเหมาะสม คอ ชวงเวลาหลงอาหารเชา ควรใหเวลาส าหรบการขบถายประมาณ 20 นาท ไมควรเรงรบ (ลวรรณ, 2553) 5. หลกเลยงอาหารทท าใหเกดอาการทองผก เชน ชา หรออาหารทมแกสมาก 6. ควรรบประทานอาหารทมเสนใยมาก ๆไดแก ผก และผลไม ธญพช ถว น าผลไม เชน น ามะนาว น าสม น าลกพรน น ามะขาม เพอปองกนอาการทองผก (ลวรรณ, 2553; ระดบ 1/ เกรด A/ National Heart Foundation of Australia, 2011) 7. หากมอาการทองผกควรปรกษาแพทยหรอพยาบาลเพอรบยาระบาย และรบประทานยาระบายตามแพทยสง ไมควรซอยามารบประทานเองเพราะยาบางตวจะมผลตอการท าหนาทของหวใจ 8. จดสงแวดลอมทผสงอายใชในการขบถายใหสะอาด และมความเปนสวนตว (ลวรรณ, 2553) 9. ดแลใหผสงอายมจตใจแจมใส ผอนคลาย หลกเลยงความวตกกงวล ความเครยด เนองจากพบวาอาการทองผกในผสงอายมความสมพนธกบความเครยดในดานจตใจมาก (ลวรรณ, 2553) ดานผวหนง จากภาวะหวใจลมเหลวทสงผลใหปรมาณเลอดไปเลยงทไตลดลง ท าใหมการดดกลบของน าและโซเดยมมากขน เมอปรมาณโซเดยมในน านอกเซลลเพมขน แรงดนออสโมตกของพลาสมาจะเพมขนดวย สงผลใหเกดการกระตนตอมใตสมองสวนหลงหลงฮอรโมนแอนตไดยเรตค ซงจะไปเสรมหนาทของไตในการดดน ากลบ ท าใหเกดการคงของเลอดในหลอดเลอดตามอวยวะสวนปลาย เกดอาการบวมกดบมของผวหนงบรเวณแขน ขา ซงอาการบวมแสดงถงความรนแรงของภาวะหวใจลมเหลวได การประเมนอาการบวมของผวหนงจงเปนสงทควรตระหนกในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว (ผองพรรณ, 2553) นอกจากอาการบวมบรเวณผวหนงจะเปนอาการทตองสงเกตแลว จะตองประเมนส อณหภมของผวหนงดวย ซงหากผวหนงเยน ซด หรอเขยวคล า แสดงถงการทเนอเยอตางๆ ไดรบเลอดไมเพยงพอ อกทงในผสงอายกลมน มความสามารถในการท าหนาทลดลง การเคลอนไหวรางกายจงลดลง เมอมอาการบวมของผวหนงประกอบกบในวยสงอายจะมผวหนงทบางลง ความเหนยวของผวหนงเพมขน เซลลผวหนงมจ านวนลดลง เจรญชาลง อตราการสรางเซลลใหมลดลง การท างานของตวรบการกระตนทผวหนงลดลงท าใหการรบรความ

47 เจบปวดทผวหนงลดลง (Dugdale, 2012) จงเกดแผลบรเวณผวหนงไดงาย ดงนนผดแลควรดแลผวหนงของผสงอาย ดงน 1. สงเกตและประเมนอาการบวม ซงเปนอาการทแสดงถงภาวะน าเกน (ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) สวนใหญจะบวมบรเวณหลงเทา ขอเทา แขน ขา เมอบวมมากขนจะพบในต าแหนงทสงขน วธประเมนใหใชปลายนวหวแมมอกดลงบรเวณผวหนงแลวยกขน จากนนประเมนวามลกษณะบมมากนอยเพยงใด หากไมมอาการบวมกดบม แสดงวา ไมมน าคงในรางกาย หากมอาการบวมกดบมทเทา ขอเทา แสดงวา เรมมน าคงในรางกาย ควรจ ากดปรมาณโซเดยมในอาหาร และจ ากดน าอยางเขมงวด และหากบวมกดบมบรเวณเทา ขอเทา และเขา แสดงวามน าคงในรางกายมาก ควรแจงพยาบาลทนท (ระดบ 2/ เกรด A/ ธนากรณ, 2553) 2. แนะน าการดแลผวหนงทวไปโดยเฉพาะบรเวณผวหนงทบวม หากมการสมผสหรอเชดถควรกระท าดวยความนมนวล ใชวสดนมๆ รองรบบรเวณผวหนงทบวม เชน หมอน (ผองพรรณ, 2554) 3. ควรใชผลตภณฑในการท าความสะอาดผวหนงทมความเปนดางออนๆ เชน สบส าหรบเดก (ระดบ 1/ เกรด A/ AHMAC, 2007) 4. ควรมการทาครมบ ารงผว หรอน ามนทหาไดจากทองถน เชน น ามนมะกอก น ามนมะพราว เพอชวยใหผวหนงมความชมชน ไมแหง 5. หากมอาการคนควรใชผาชบน าเยนลบตามผวหนงเบาๆ และหลกเลยงการเกา เพราะจะเกดแผลได (ผองพรรณ, 2554) ดานอารมณและจตใจ

การดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวนน นอกจากจะมการดแลทางดานรางกายแลวยงมความจ าเปนตองดแลทางดานจตใจอกดวย ผสงอายกลมนมความจ าเปนตองพงพาผอน เกดความรสกสญเสยคณคาในตนเอง มความคบของใจ (ผองพรรณ, 2553) มความวตกกงวล หรอมภาวะเครยดได พบวาภาวะซมเศราเปนภาวะทพบไดบอยในผทมภาวะหวใจลมเหลว เมอมอาการของภาวะซมเศราจะสงผลมคณภาพชวตทแยลง มการดแลตนเองลดลง ท าใหเกดอาการของภาวะหวใจลมเหลวตามมา (Yancy et al., 2013) อกทงความวตกกงวลทเกดขนยงท าใหเกดการกระตนการท างานของระบบประสาทซมพาเทตกเพมมากขน อาจสงผลใหเกดภาวะหวใจลมเหลวทแยลง (Jurgens , Dumas , & Messina อางตามจนทมา, 2555) ผดแลหรอบคคลในครอบครวจงตองใหความส าคญในการดแล สงเสรมดานอารมณและจตใจของผสงอาย ดงน

48 1. ควรใหการสนบสนนทางอารมณและจตใจจากครอบครว (ระดบ 1/ เกรด A/ McMurray et al., 2012) โดยผดแลควรสงเสรมใหผสงอายไดท ากจกรรมรวมกบครอบครว สงเกตประเมนอารมณ และจตใจของผสงอาย 2. เปดโอกาสใหผสงอายไดระบายถงสงทรสกกงวล หรอไมสบายใจ พรอมทงรบฟง ใหค าปรกษา และใหก าลงใจ 3. แนะน าใหผสงอายฝกควบคมอารมณตนเอง หลกเลยงอารมณโกรธเนองจากการโกรธจะสงผลใหหวใจท างานหนก และเกดอาการแนนหนาอกได 4. สนบสนน และสงเสรมกจกรรมการผอนคลายดวยตนเอง (ระดบ 3/ เกรด A/ ปาลรฐ, 2554) หรอแนะน าวธทชวยลดความเครยด ความวตกกงวลแบบไมใชยาใหแกผสงอาย หรอผดแล (Lindenfeld et al., 2010) โดยดแลใหมการผอนคลายดวยการใชเทคนคตางๆ เชน การนงสมาธ การสวดมนต การปฏบตตามค าสอนของศาสนา การเพกเฉย การเบยงเบนความสนใจ (สพตรา, 2555) ดนตรบ าบด ดนตรสามารถดงดดความสนใจของผ สงอาย เบยงเบนความสนใจจากสงทท าใหเกดความวตกกงวล ท าใหเกดความเพลดเพลน ชวยใหเกดการผอนคลายทงดานรางกายและจตใจ ลกษณะของดนตรทชวยในการผอนคลาย คอ มระดบเสยงทต า ทม นมนวล จงหวะชา (ระดบ 2/ เกรด A/ พมพร, 2546) การฝกลมหายใจ โดยการหายใจแบบลก (deep breathing) เปนวธทงายและสะดวก ชวยใหเกดการผอนคลาย ท าใหมสมาธดขน มจตใจทสงบ และชวยลดความวตกกงวล สามารถท าไดโดยหายใจเขา ชาๆ ลกๆ ทางจมกและคอยๆ ผอนลมหายใจออกทางปากชาๆ ประมาณ 10 นาท (ระดบ 2/ เกรด A/ จรณา, 2549) 5. สงเสรมใหมการออกก าลงกายเปนประจ า เนองจากการออกก าลงกายจะชวยใหเกดการผอนคลาย 6. สงเสรมการรบรใหแกผสงอาย โดยใหผสงอายไดรบรสงรอบตวตามความเปนจรง ไดแก ฝกใหรวน เดอน ป เวลา โดยตดปฏทนเพอแสดงวน เดอน ป ตดนาฬกาทมตวเลขขนาดใหญ มองเหนชดเจน สอบถามถงสภาพอากาศ ฤดกาล สอบถามวารบประทานอาหารหรอยง รบประทานอาหารอะไรบาง หรอใหผสงอายเลาประสบการณในอดตทผานมา (ลวรรณ, 2553) เพอเปนการกระตนสตปญญา และสงเสรมการรบร

49 การควบคมโรครวม ประมาณ 2 ใน 3 ของผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวจะมโรครวมทไมใชโรคเกยวกบหวใจมากกวาหรอเทากบ 2 โรค และพบวามากกวารอยละ 25 ทมโรครวม หรอโรคทเกดขนมาพรอมๆ กนมากกวาหรอเทากบ 6 โรค ดงนนการดแล หรอการรกษาภาวะหวใจลมเหลวจงควรอยภายใตการจดการโรครวมเหลานนดวย โรครวมทพบสวนใหญในผทมภาวะหวใจลมเหลว ไดแก โรคความดนโลหตสง โรคกลามเนอหวใจขาดเลอด และภาวะไขมนในเลอดสง (ธนากรณ, 2553; Abete et al., 2013) จงตองมการปรบพฤตกรรมเพอควบคมโรครวมดวย ดงน 1. ผทมโรคความดนโลหตสงรวมดวยควรมการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในระดบทเหมาะสม คอ ไมควรเกน 130/80 มลลเมตรปรอท (ระดบ 1/ เกรด A/ Lindenfeld et al., 2010) โดยการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารเชนเดยวกบทไดกลาวไวในขางตน ออกก าลงกายอยางตอเนอง และท าจตใจใหผอนคลาย หลกเลยงความเครยด (ผองพรรณ, 2553) 2. ผทมไขมนในเลอดสงรวมดวย ควรหลกเลยงอาหารทมไขมนชนดอมตว อาหารทมคอเลสเตอรอลสง ดงทไดกลาวไวแลวขางตน รวมกบการออกก าลงกายเปนประจ า และรบประทานยาลดไขมนในเลอดตามแพทยสงอยางเครงครด 3. ผท มโรคไตเรอรงรวมดวย ควรมการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารโดยควรดแลใหรบประทานอาหารเพมจากทกลาวไวดงน 3.1 รบประทานโปรตนทม คณภาพดในปรมาณจ ากดตามค าแนะน าของแพทย ไดแก อาหารจ าพวกเนอสตว เชน ไขขาว เนอปลา เนอไก เนอหม เปนตน หลกเลยงการรบประทานอาหารทเปนโปรตนคณภาพต า ไดแก โปรตนทไมใชเนอสตว เชน ถว ธญพช เตาห โปรตนเกษตร เปนตน (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2555) 3.2 หลกเลยงอาหารทมปรมาณโซเดยมสง เชน ปลาเคม อาหารตากแหง กะป ผกดอง ปลารา เตาเจยว เกลอ น าปลา ขนมกรบกรอบ (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2555) ดงขางตนทไดกลาวไวแลว 3.3 หลกเลยงอาหารทมโพแทสเซยมสง และเลอกรบประทานอาหารทมโพแทสเซยมต าหรอปานกลางแทน อาหารทมปรมาณโพแทสเซยมต า ไดแก สบปะรด มงคด แอปเปล มะมวง สาล เงาะ ใบกระเพรา ชะอม ต าลง ตนหอม ถวงอก ผกกาดหอม ผกกวางตง เปนตน อาหารทมปรมาณโพแทสเซยมปานกลาง ไดแก องน สมโอ ลนจ ทบทม ลกทอ ล าไย กะหล าปล ขาวโพดออน คะนา แตงกวา ผกกาดขาว ผกบง ผกช เหดนางฟา เปนตน สวนอาหารทมโพแสเซยมสงทควรหลกเลยง ไดแก กลวย ขนน อนทผาลม ลกพรน มะละกอ ทเรยน สม แตงโม

50 น าผลไม กะหล าปลมวง กระชาย กระถน กระเทยม ขง แครอท จมกขาว ฟกทอง มะเขอเทศ สะตอ เหดฟาง สะเดา เปนตน (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2555) 3.4 หลกเลยงอาหารทมปรมาณฟอสฟอรสสง ไดแก นมและผลตภณฑจากนม เชน นมเปรยว โยเกรต นมขนหวาน ไอศกรม กาแฟ ชา เปนตน ไขแดง ขนมหวานไทย เบเกอร ถวและผลตภณฑทมถว เชน ถวตม ถวคว น าเตาห นมถวเหลอง เตาฮวย งา ลกเดอย ขาวกลอง ธญพช เปนตน น าอดลม เครองดมบ ารงก าลง (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2555) 3.5 หลกเลยงอาหารทมพวรนสง เนองจากผทมการท างานของไตลดลงจะมการขบของเสยออกจากรางกายไดลดลง สงผลใหน าไปสการเกดโรคเกาต ขออกเสบ นวในไต และเพมความเสอมของไต อาหารทมพวรนสง ไดแก เครองในสตว ปลาดก ปลาอนทรย ปลาท หอยขม กะป ปลาซารดน ไขปลา ถวตางๆ ยอดผก หนอไม ใบขเหลก เปนตน (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2555) 3.6 ควรดแลใหดมน าไมเกน 1.5 ลตรตอวน เพอปองกนภาวะน าเกน (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) 4. ผทมโรคเบาหวานรวมดวยควรใหการดแลดงน 4.1 ดแลใหหลกเลยงอาหารทมรสหวานหรอมปรมาณน าตาลสง ไดแก ขนมหวาน ผลไมทมรสหวานจด เชน เงาะ ทเรยน ขนน ลองกอง ล าไย องน ผลไมกระปอง ผลไมกวน ผลไมดอง ผลไมแชอม เปนตน น าหวาน น าอดลม น าผง ชอคโกแลต น าชา กาแฟ (วมลรตน, 2552) เพอควบคมระดบน าตาลในเลอดใหอยในระดบทเหมาะสม 4.2 ควรตรวจสอบสอบระดบน าตาลในเลอดและรบประทานยาลดน าตาลในเลอดตามค าสงของแพทยอยางเครงครด 4.3 แนะน าใหพกลกอมตดตวไว และสงเกตอาการทแสดงถงภาวะน าตาลในเลอดต า ไดแก มอสน ใจสน เหงอออก ตวเยน หากมอาการดงกลาวสามารถรบประทานลกอมไดทนทเพอเพมระดบน าตาลในเลอด (วมลรตน, 2552) 4.4 ไมควรออกก าลงกายเมอระดบน าตาลในเลอดสงกวา 300 มลลกรมตอเดซลตร (ระดบ 1/ เกรด A/ สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551)

51 การใหค าแนะน าเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทง 6 ดาน ใหแกผดแลจะชวยใหผดแลมแนวทางและสามารถดแลผสงอายไดอยางเหมาะสม ซงจะสงผลใหสามารถควบคมไมใหเกดอาการภาวะหวใจลมเหลว หรอภาวะแทรกซอนอนๆ ซงจะสงผลใหสามารถคงไวซงความสามารถในการท าหนาทได แตนอกจากการใหค าแนะน าดงกลาวแลว ควรมการตดตามเยยมบาน เพอใหผวจยสามารถรบร เขาใจบรบท สงแวดลอม หรอวถชวตของผสงอายและผดแลเมออยทบาน ซงจะชวยใหผวจยสามารถใหค าแนะน าทสามารถน าไปปฏบตในการดแลผสงอายทบานไดจรงอยางตอเนอง และตรงกบความตองการของผสงอายและผดแล 3. แนวคดเกยวกบความสามารถของผดแลในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 3.1 นยามของผดแล ค าวา ผดแล มผทไดใหความหมายไวมากมาย ซงเปนความหมายทมลกษณะใกลเคยงกน มท งผดแลซงหมายถงบคคลในครอบครว และผดแลทไมใชบคคลในครอบครว ส าหรบการศกษาครงนจะเนนผดแลทเปนบคคลในครอบครว ซงมผทใหความหมายไว ดงน ผดแล หมายถง บคคลทเปนสมาชกในครอบครวทมความสมพนธกนทางสายเลอดหรอทางเครอญาต ทอาศยอยรวมกนกบผสงอาย และใหการชวยเหลอ ดแลในเรองตาง ๆ รวมทงใหการสนบสนนดานรางกายและจตใจเปนประจ าหรอมากทสด (เบญจลกษณ, 2550) ผดแลหลก หมายถง ญาตผทท าหนาทหลกในการดแลผ ปวยโดยตรง เพ อตอบสนองความตองการดานรางกาย กจวตรประจ าวน อยางสม าเสมอและตอเนองมากกวาคนอนๆ ในครอบครว (วงจนทร, 2554) จากการประชมวชาการ เรองการดแลญาตผดแลผปวยเรอรง พ.ศ. 2555 ไดสรปไววา ญาตผดแล หมายถง ญาตหรอบคคลทใหความชวยเหลอดแลแกผปวยทมภาวะ สขภาพเปลยนแปลงเนองจากโรค ความพการ หรอความเสอมถอยของสมรรถภาพรางกาย จตใจ หรออารมณ ทมผลท าใหผปวยมขอจ ากดในการปฏบตกจวตรประจ าวน หรอกอใหเกดความตองการในการดแลรกษาเฉาะตามแผนการรกษาของแพทย โดยความตองการดงกลาวทเกดขนนนตองไดรบการตอบสนองหรอดแลชวยเหลออยางตอเนอง (สมนก, สปรดา, สมทรง, ศภร, และมณ, 2555) เครอขายศนยใหการดแลแกผดแล (Family Caregiver Alliance national center on caregiving) ไดกลาวถงผดแลวา หมายถง ผทใหการชวยเหลอตางๆ ไมวาจะเปนการท ากจกรรมใน

52 ชวตประจ าวน หรอการดแลเมอมการเจบปวย ซงอาจจะเปนคสมรส สมาชกในครอบครว เพอน หรอเพอนบานกได (Family Caregiver Alliance national center on caregiving, 2012) ส าหรบในการศกษาวจยครงนผวจยขอใหค านยามของค าวา ผดแล วาหมายถง ผทเปนสมาชกในครอบครว ซงเปนผทคอยชวยเหลอ ดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเปนประจ า สม าเสมอ และมความตอเนอง โดยดแลชวยเหลอในการท ากจวตรประจ าวน และดแลใหผสงอายมพฤตกรรมทเหมาะสมกบภาวะโรค 3.2 ปจจยทมผลตอการดแลของผดแล การทผ ดแลจะดแลผ ปวย ซงรวมถงผ สงอายทมภาวะหวใจลม เหลวไดมประสทธภาพเพอคงไวซงภาวะสขภาพไดนน มปจจยทมความสมพนธเกยวของหลายปจจย ดงน 1. เพศ เพศทแตกตางกนจะมความเชอ คานยม ลกษณะในการดแลทตางกน ผดแลสวนใหญมกเปนเพศหญง (สมนก, สปรดา, สมทรง, ศภร, และมณ, 2555) เนองจากผหญงเปนเพศทมความนมนวล และมคานยมใหเปนเพศทคอยดแลสมาชกในครอบครว และจากพนฐานความเชอทางสงคม การปลกฝงคานยมทางวฒนธรรมทมกคาดหวงใหสมาชกเพศหญงในครอบครวตองท าหนาทในการดแล ทงในฐานะทเปนมารดา ภรรยา และการดแลสมาชกทเจบปวย สวนเพศชายมกท าหนาทชวยเหลอจดการดานคาใชจาย การเดนทาง หรอเรองอนๆ มากกวาการใหการดแลผปวยโดยตรง (ศศพฒน, 2552) บทบาทการดแลจงเปนของผหญงเปนสวนใหญ 2. การสนบสนนทางสงคมของผดแล มความสมพนธทางบวกกบความพรอมในการดแล (เพญวสาข, 2555) เนองจากเมอผดแลตองรบหนาทในการดแลผปวยท าใหตองใชเวลามากในการดแลผปวย การสนบสนนทางสงคม รวมทงการมผชวยเหลอในการดแล จะชวยใหผดแลมการปรบตวทด มก าลงใจในการแกปญหา และเผชญกบสถานการณตางๆไดด มความเครยดลดลง น าไปสการเรยนรตางๆ เพอทจะน ามาใชในการดแล สงผลใหการดแลมประสทธภาพ 3. สมพนธภาพระหวางผดแลกบผปวย มความสมพนธทางบวกกบความสามารถของผดแล การมสมพนธภาพทดจะท าใหผดแลมความผกพน มแรงจงใจ ในการดแลมากขน (ประกอบพร, 2550) จงมผลตอความสามารถในการดแลของผดแล 4. ภาวะสขภาพของผดแล มปจจยทมความสมพนธกบความสามารถในการดแล จากผลการศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบความสามารถของผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง (ประกอบพร, 2550) พบวาภาวะสขภาพของผดแลมความสมพนธทางบวกกบความสามารถในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (r = 0.18)

53 หากผดแลมภาวะสขภาพทดจะสงผลใหผดแลมความสามารถในการดแลทมประสทธภาพมากขน แตหากสภาพรางกายหรอจตใจเบยงเบนไปจะสงผลใหผดแลมขอจ ากดในการดแลผอนเชนกน 5. สถานภาพสมรส ผดแลทมสถานภาพสมรส หรอมครอบครวทตองรบผดชอบ มคสาม ภรรยา หรอบตรทตองใหการดแล ท าใหเวลาในการดแลผสงอายลดล ง (เอกพงษ, 2552) สงผลตอความสามารถและประสทธภาพในการดแล แตหากผดแลทยงไมมขอจ ากดในสถานภาพ จะมความเปนอสระมากกวา และสามารถดแลผสงอายไดเตมทมากกวาผดแลทมสถานภาพสมรส 6. อาชพ ผดแลทมอาชพหรองานประจ าจะรสกวาบทบาทของผดแลเปนบทบาททเพมภาระงานแกตนเอง ท าใหเกดความเหนอยลา และสงผลตอประสทธภาพในการดแล (สมจตร, 2548) อกทงผดแลทตองออกไปท างานนอกบานจะท าใหมเวลาในการดแลผสงอายลดลง (เอกพงษ, 2552) 7. ความเครยดในบทบาทของผดแล มความสมพนธทางลบกบความพรอมในการดแลของผดแล ถาผดแลมความเครยดในบทบาททต า จะท าใหผดแลมการปรบตวตอการเผชญบทบาทในการเปนผดแลไดด มความสามารถในการดแลผปวยไดอยางมประสทธภาพ แตหากผดแลมความเครยดในบทบาทมากจะสงผลใหความพรอมในการดแลลดลง ซงการใหความร ฝกทกษะใหแกผดแลในการดแลผปวยจะชวยใหผดแลเกดการเรยนร และรบกบบทบาทนได (เพญวสาข, 2555) 8. ความเขมแขงในการมองโลก คอ การเหนคณคาในตนเอง และการเชอมนวาตนเองจะสามารถท าไดส าเรจ ซงความเขมแขงในการมองโลกมความสมพนธทางบวกกบความสามารถในการดแล เมอผดแลมความเขมแขงในการมองโลกสงจะสามารถ เผชญกบความเครยดหรอปญหาตางๆ ไดอยางเหมาะสม มองปญหาวาเปนสงททาทาย ท าใหเกดแรงจงใจในการดแลผปวย (ประกอบพร, 2550) 9. การเขาถงทรพยากร คอ การไดรบการสนบสนนขอมลขาวสารและทรพยากรตางๆ เชน การไดรบความรในการดแลเพอสงเสรมสขภาพผสงอายจากเจาหนาททางสาธารณสข มความสมพนธทางบวกกบบทบาทของผดแลหรอครอบครวในการดแลและสงเสรมสขภาพผสงอาย (วชย, พฤฒนนท, ณรงคศกด, และธนช, 2554)

54 3.3 บทบาทของผดแลในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

ผสงอายทมความเจบปวยดวยโรคเรอรงน นยอมมการเปลยนแปลงท งในดานรางกาย ดานจตใจ และดานสงคม และเพอเปนการคงไวซงสภาพของรางกายและจตใจของผสงอาย ผดแลจงมบทบาททส าคญในการตอบสนองความตองการทงทางดานรางกาย จตใจ และสงคม โดยมบทบาท (เลก, 2549; ศศพฒน, 2552) ดงน คอ 1. บทบาทการดแลทตอบสนองดานรางกาย คอ การดแลเกยวกบการด าเนนชวตประจ าวนทวไป ดแลเรองอาหาร ทอยอาศย จดหาเครองใช ดแลดานอนามยสวนบคคล และการดแลเมอมการเจบปวยเปนสงส าคญส าหรบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยทวไปครอบครวหรอผดแลจะมบทบาทในการพาไปพบแพทย ดแลเรองคารกษาพยาบาล และใหการดแลอยางตอเนอง เอาใจใส น าค าแนะน าจากแพทยมาปฏบตดแลกบผสงอาย ไดแก การประกอบอาหารตามค าแนะน าของแพทย ลดความเคมในอาหาร การกระตนใหผสงอายออกก าลงกาย การดแลใหผสงอายรบประทานยาอยางสม าเสมอ เปนตน และผดแลจะตองมการสงเกตอาการผดปกตของผสงอายเปนประจ า หากพบวามอาการผดปกตจะตองรบพาไปพบแพทย ในกรณทผสงอายอยในภาวะพงพงหรอมโรคเฉพาะและตองการการจดการดานอาหารเปนกรณพเศษ เชน การใหอาหารทางสายยาง การควบคมอาหารเฉพาะโรค เชน อาหารทมปรมาณเกลอต าในผสงอายโรคหวใจลมเหลว ครอบครวหรอผดแลจะใหการดแลเฉพาะและแยกชดเจนจากการดแลเรองอาหารส าหรบสมาชกอนๆ ในครอบครว 2. บทบาทการดแลทตอบสนองความตองการดานอารมณและจตใจ ผสงอายมการเปลยนแปลงดานรางกาย รวมกบภาวะโรคเรอรงทสงผลตออารมณและจตใจ ท าใหเกดความวตกกงวล เครยด เบอหนาย และซมเศรา บทบาทการดแลทตอบสนองในดานนสวนใหญเปนเรองการเคารพผสงอาย ซงถอวาเปนผทมคณคาของครอบครว การแสดงออกถงความรก ความเอาใจใส การชนชมยนดเมอผสงอายประสบความส าเรจในการท ากจกรรมตางๆ การสนบสนนงานอดเรกทสงอายชอบ ชกชวนผสงอายท ากจกรรมรวมกน พาไปประกอบกจกรรมทางศาสนา การเขาใจในธรรมชาตของผสงอาย เขาใจการเปลยนแปลงทเกดขน 3. บทบาทการดแลทตอบสนองความตองการดานเศรษฐกจ บทบาทดานน ไดแก การรบผดชอบเรองคาใชจายทงภายในครอบครว และคาใชจายสวนตวของผสงอาย การชวยดแลทรพยสน และผลประโยชนตางๆ การวางแผนการออมเงน การดแลเรองคาใชจายในการรกษาพยาบาล ซงบทบาทในดานนอาจมความซ าซอนกบบทบาทในการตอบสนองความตองการในดานอนๆ ดวย

55 4. บทบาทในการตอบสนองความตองการดานสงคม เปนบทบาททส าคญอกบทบาทหนงของผดแลหรอครอบครว คอ การสงเสรมใหผสงอายไดท ากจกรรมรวมกบครอบครว สงเสรมใหรบรขาวสารของสงคม สนบสนนใหมการเขารวมกจกรรมทางศาสนา หรอกจกรรมตางๆ รวมกบผอนตามความเหมาะสม สงเสรมใหผสงอายไดพบปะญาตๆ เพอนๆ ชมรม สมาคมตางๆ บทบาทการตอบสนองในดานนจะมความแตกตางกนตามลกษณะพนท โดยผสงอายในเขตเมองมโอกาสไดรบฟงขาวสาร เชน การดโทรทศน ฟงวทย และอานหนงสอพมพมากกวาผสงอายในชนบท สวนผสงอายในชนบทจะไดรบการสงเสรมใหเขารวมกจกรรมในรปแบบทเปนกจกรรมในชมชน ส าหรบบทบาทของผดแลในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวนนควรจะใหความส าคญในทกๆ ดาน โดยเฉพาะดานรางกาย ซงจากภาวะของโรคทหากดแลไมเหมาะสมจะท าใหเกดภาวะแทรกซอนตามมา เชน อาการเหนอย อาการบวม จงมความจ าเปนทผดแลตองใหการดแลในเรองตางๆ เชน การออกก าลงกาย การรบประทานอาหารและยา การควบคมปรมาณน า ควบคมปรมาณโซเดยม การขบถาย เพอไมใหเกดภาวะแทรกซอนขน นอกจากทางดานรางกายแลว การดแลทางดานสงคม อารมณ และจตใจ กมความส าคญเชนกน โดยพบวาผสงอายกลมนจะมความรสกสญเสยคณคาในตนเอง ตองพ งพาผอน (ผองพรรณ, 2553) จงเกดความวตกกงวล ความเครยด และยงพบวาภาวะซมเศราเปนภาวะทพบไดบอยในผทมภาวะหวใจลมเหลว สงผลใหมคณภาพชวตทแยลง และเกดอาการของภาวะหวใจลมเหลวตามมา (Yancy, 2013) ผดแลจงตองสงเสรมใหท ากจกรรมรวมกบครอบครว ลกๆ หลานๆ แสดงออกถงความรก ความเอาใจใส สงเสรมการท ากจกรรมทางศาสนา สงเสรมกจกรรมทท าใหเกดการผอนคลาย การทผดแลหรอครอบครวใหการดแลผสงอายไดเปนอยางดท าใหผสงอายมความรสกมนใจและเชอมนวาครอบครวสามารถดแลตนเองได แตในภาวะทผสงอายมภาวะโรคเรอรง ชวยเหลอตนเองไดลดลง ผดแลจงตองรบภาระบทบาทในการดแลทเพมขน การชวยเหลอสงเสรมใหผดแลมศกยภาพเขมแขงและสามารถดแลผสงอายไดจงเปนสงส าคญ 4. การประยกตใชแนวคดการจดการรายกรณในชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 4.1 แนวคดการจดการรายกรณ การจดการรายกรณ เปนสวนหนงของการจดการโรค เนนในการดแลผทมความเสยงสง มโรครวมหลายโรค มความซบซอนในการดแล หรอมความตองการไดรบการดแลระยะยาว

56 เปนการดแลทมงใหเกดความตอเนองในการรกษาพยาบาล มการประสานงานเพอใหเกดความเขาใจรวมกนในทมสขภาพ โดยผจดการรายกรณท าหนาทประสานความรวมมอในการประเมน วางแผน อ านวยความสะดวก สนบสนน และสรางทางเลอกทเหมาะสมกบความตองการทางสขภาพของแตละบคคล เพอสงเสรมใหเกดผลลพธทท งตอผรบบรการและผใหบรการ (ศรอร, 2556) ส าหรบในการศกษาครงนผวจยไดน าแนวคดการจดการรายกรณมาประยกตใชโดยใหความหมายของการจดการรายกรณวา เปนการจดการหรอใหการพยาบาลท เหมาะสมกบความตองการทางภาวะสขภาพในผทมความตองการไดรบการดแลระยะยาว มความซบซอนในการดแล โดยพยาบาลมบทบาทการจดการวางแผนการดแลใหตรงกบความตองการทจ าเปนดานสขภาพ บทบาทการจดการประสานงาน และบทบาทการจดการเชงผลลพธทางคลนก เพอใหเกดการดแลทเหมาะสมกบผรบบรการในแตละบคคล 4.2 บทบาทของผจดการรายกรณ ผจดการรายกรณเปนผทมบทบาทส าคญในการดแลผปวยแบบจดการรายกรณ โดยมบทบาท (ศรอร, 2556) ดงน 1. บทบาทการจดการ เปนบทบาทหลกของผจดการรายกรณ ทงในดานการจดการตามจ าเปนและความตองการของผรบบรการ การจดการทรพยากร การจดการขอมล และการจดการผลลพธ 1.1. บทบาทการจดการกบความตองการตามความจ าเปนดานบรการสขภาพของผรบบรการ โดยตองตระหนกวาการจดการกบความตองการตามความจ าเปน ครอบคลมผปวย ครอบครว และผมสวนไดสวนเสยทงหมด เชน ทมสขภาพทเกยวของ ผบรหาร เครอขายสขภาพ โดยการประเมนและรวบรวมความตองการของผทเกยวของ น ามาวางแผน เพอด าเนนการปฏบตจดการใหสอดคลองกบความตองการ โดยยดหลกการจดการความตองการทจ าเปนซงอยบนพนฐานของมาตรการการรกษาพยาบาล ไมใชทรพยากรทใชในการรกษาทเกนจรง เปนสวนส าคญทชวยใหผรบบรการตดสนใจเลอก และตอรองการรบบรการไดอยางเหมาะสมเปนธรรมกบทกฝาย 1.2 บทบาทดานการจดการประสานงานผเกยวของ เปนบทบาทการจดการเพอใหเกดการประสานความรวมมอของทมหรอผทเกยวของ เชน ทมสขภาพ ผปวย ครอบครว ชมชน ผจดการรายกรณตองมความสามารถในการสอสารในการรบฟงความตองการ

57 หรอปญหา และการสอสารเพอใหขอมลและสรางความเขาใจรวมกน มความสามารถในการจงใจ มความสามารถในการกระตน เสรมพลงอ านาจใหแกสมาชกทม 1.3 บทบาทดานการจดการทรพยากร เปนบทบาททส าคญอกบทบาทหนงของผจดการรายกรณ ผจดการรายกรณตองมความสามารถในการแสวงหาแหลงทรพยากร หรอแหลงทนทเกยวของ มความสามารถในการเจรจาตอรองกบเจาของทนหรอผมอ านาจการตดสนใจ จดการทรพยากรใหเหมาะสมกบความตองการของผปวย และพรอมตอการอ านวยความสะดวกในการปฏบตงานของสมาชกทม ผจดการรายกรณตองมความสามารถในการทบทวนการใชทรพยากรเพอบรหารจดการ ควบคมคาใชจายในการรกษาพยาบาลใหเกดความคมทนมากทสด 1.4 บทบาทดานการจดการขอมล ผจดการรายกรณควรมความสามารถในการบรหารจดการขอมลในทกกระบวนการ ตงแตการตรวจความถกตองและความสมบรณของขอมล การลงบนทกขอมล การวเคราะหขอมล การน าเสนอขอมลเพอรายงานผลการปฏบตงานและการใชขอมลเพอเจรจาตอรอง 1.5 บทบาทการบรหารจดการเชงผลลพธ บทบาทดงกลาวนเปนบทบาทส าคญมาก เนองจากบงชไดวาการจดการรายกรณประสบความส าเรจตามเปาหมายหรอไม การประเมนเชงผลลพธนน ผจ ดการรายกรณตองมความสามารถประเมนครอบคลมทกดาน ไดแก Clinical outcomes, Cost outcomes, Revenue outcomes

2. บทบาททางคลนก ตองเปนผทสามารถรวบรวมประเมนวเคราะหระบความตองการ และระบปญหาของผปวย สามารถระบทางเลอกทเหมาะสมในการดแลผปวยเปนอยางไร ทมสขภาพทเกยวของควรเปนบคคลใดบาง และควรใชแหลงบรการทางสขภาพ และทรพยากรจากทใดบาง เพอน ามาวางแผนและด าเนนงานในกระบวนการประสานและการสอสารเพอการรกษาพยาบาลสวนใหญเกยวของกบบคลากรในวชาชพสขภาพ เชน แพทย พยาบาล เภสชกร นกกายภาพบ าบด ดงนนอยางนอยผจดการรายกรณตองทราบภาพรวมเกยวกบกระบวนการรกษา และความหมายของศพทเฉพาะทส าคญของโรคและการรกษาพยาบาลทส าคญ บทบาททางคลนคมความจ าเปนส าหรบการด าเนนบทบาทในผพทกษสทธอยางมประสทธภาพเนองจากบทบาททางคลนกชวยใหผจดการรายกรณสามารถทราบไดวาการดแลทเหมาะสมทสด

3. บทบาทในการพทกษสทธ ผจดการรายกรณตองมความสามารถในการเรยกรองเพอพทกษสทธ โดยมทางเลอกรกษาพยาบาลทเหมาะสมทสดใหแกผปวยหรอผรบบรการ ผจดการรายกรณตองมบทบาทในการสงเสรมใหผปวยมเอกสทธในการตดสนใจเลอกแนวทางการรกษาพยาบาลทดทสดดวยตนเอง และตองมบทบาทสงเสรมใหผปวยเขาสสขภาวะใหมากทสด

4. บทบาทตดสนใจเชงจรยธรรม เนองจากการจดการรายกรณมความเกยวของโดยตรงกบกระบวนการดแลผปวยทมความซบซอนและมคาใชจายสงส าหรบการรกษาพยาบาล

58 ผจดการรายกรณตองสรางสมดลใหเกดคณภาพการดแลและตองควบคมคาใชจายใหมความคมทนมากทสด ในแงกระบวนการรกษาพยาบาล ตองมบทบาทในการใหขอมลทเพยงพอทกครงกอนใหผปวย เซนใบยนยอมในการรกษาพยาบาล ในกลมผปวยเรอรงทกาวสระยะสดทายของการด าเนนของโรคตองมคาใชจายในการรกษาทสง ดงนนในระยะดงกลาวผจดการรายกรณตองมบทบาทในการตดสนใจในเชงจรยธรรมทด เพอสรางความสมดลและแกไขปญหาหรอขอขดแยงทางจรยธรรม

4.3 กระบวนการพยาบาลในการจดการรายกรณ กระบวนการทางการพยาบาลในการจดการรายกรณมลกษณะทคลายกบกระบวนการพยาบาล ซงมกระบวนการดงน (ศรอรและพเชต, 2556) คอ 1. การคนหาหรอการคดกรองผปวยกลมเสยงทจะเกดโรค หรอกลมทเปนโรคทตองไดรบการจดการรายกรณอยแลว เพอจดการใหผปวยไดเขาสการวนจฉยโรคระยะตางๆ 2. การประเมนความจ าเปนในการเขาสระดบการรบบรการสขภาพทเหมาะสม การวนจฉย และไดรบการรกษาพยาบาลอยางตอเนอง 3. การจดการรายกรณ โดยการปองกนและควบคมการด าเนนของโรค การก าเรบของโรค ลดความรนแรงและภาวะแทรกซอน ใหการดแลทตอเนอง เนนในเรองความคมคา คมทนในการใชทรพยากร 4. การจดการรายกรณโดยใชบรการมาตรฐานสขภาพ คอ การเขาถงบรการการตรวจวนจฉย ความจ าเปน และความเหมาะสมของการจดบรการดแลรกษาพยาบาล การใชทรพยากรตามความจ าเปน 5. การจดการใหผปวยและครอบครวมสวนรวม และมความสามารถในการดแลตนเองโดยเสรมสรางทกษะในการจดการตนเองใหแกผปวยและครอบครว 6. การประสานการดแลเพอสงตอการรกษาท งภายใน และภายนอกเครอขายบรการสขภาพ เพอการดแลอยางตอเนอง 7. น าเสนอผลลพธการจดการรายกรณและคณภาพการบรการ โดยมการประเมนผลลพธใน 2 ดาน ดงน 7.1 ผลลพธดานคาใชจายของผปวย เชน คาเดนทาง คาเสยโอกาส คาเสยเวลา คาใชจายในการรกษา เปนตน 7.2 ผลลพ ธ ด าน ค ณ ภ าพ ก ารด แล ได แ ก ผลลพ ธ เฉ พ าะ เช น ภาวะแทรกซอน ระดบความดนโลหต ผลลพธทวไป เชน อบตการณ อตราการกลบเขารกษาซ า ความชก, ความพงพอใจของผรบบรการ

59 8. จดการระบบบรการการดแลครบวงจรทงในระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภม ไดแก ระบบสารสนเทศทใชในการบรการทงใน และนอกสถานบรการ เพอเปนคลงขอมลจดเกบขอมลทจ าเปนของผปวยเปนรายกรณ เชน ชอ นามสกล อาย เพศ น าหนก สวนสง โรคประจ าตว โรครวม ประวตการรกษา การใหความรในการจดการ 9. การจดการขอมล คอ การปอนขอมลสขภาพและการพยาบาล การน าขอมลมาใชในการจดการความร การสรางฐานขอมลขนาดเลกเพอวเคราะหปญหาและความตองการการดแลรกษา 4.4 การประยก ต ใชแนวคดการจดการรายกรณส าห รบ ชดการดแลเพ อ สงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว จากแนวคดการจดการรายกรณซงเปนการใหการดแลในผทมความเสยงสง มความซบซอนในการดแล หรอมความตองการไดรบการดแลระยะยาว เปนการดแลทมงใหเกดความตอเนอง (ศรอรและพเชต, 2556) ซงในการศกษาครงนผวจยสนใจศกษาในผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงจากไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลในระยะ 1-6 เดอน ซงหากไดรบการดแลทไมเหมาะสมและไมตอเนองจากผดแลจะท าใหเกดภาวะแทรกซอน อาจตองกลบเขารกษาซ า อกทงยงท าใหเกดความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท และเกดเปนภาวะทพลภาพตามมาได ผวจยจงน าแนวคดการจดการรายกรณมาปรบใชรวมกบแนวคดการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) (Registered Nurses’ Assosiation of Ontario, 2010) ใหแกผดแลเพอใหผดแลสามารถดแลผสงอายไดดวยตนเอง หลกหาเอ (5 A's) ประกอบดวย (1) การประเมน (assess) (2) การใหค าแนะน า (advise) (3) การก าหนดขอตกลงรวมกน (agree) (4) การใหการชวยเหลอ (assist) และ (5) การตดตามและประเมนผล (arrange) จากแนวคดดงกลาวผจดการรายกรณเปนผท าหนาทในการประเมน วางแผน อ านวยความสะดวก สนบสนน และสรางทางเลอกทเหมาะสมกบความตองการทางสขภาพของแตละบคคล โดยบทบาทการจดการรายกรณทผวจยน าไปใชเปนหลก คอ บทบาทการจดการ ซงตองมการจดการวางแผนการดแลใหตรงกบความตองการทจ าเปนดานสขภาพของผดแลและผปวยแตละรายอยางครอบคลม บทบาทการจดการประสานงานกบผทเกยวของ ไดแก พยาบาล ผดแล ผปวย โดยประสานงานเพอใหไดมาซงขอมลทตองน ามาวางแผนการดแล มการกระตน สนบสนนความร และเสรมพลงอ านาจใหแกผปวยและผดแล และบทบาทการจดการเชงผลลพธ ซงผลลพธทตองการในการศกษาครงน คอ ผลลพธทางคลนก ไดแก ความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะ

60 หวใจลมเหลว และความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย สวนกระบวนการของแนวคดการจดการรายกรณรวมกบแนวคดการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) ทผวจยน ามาประยกตใชมดงน 1. การประเมนสภาพรายบคคล ประกอบดวยการประเมนภาวะสขภาพของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยประเมนภาวะแทรกซอน อาการ ผลตรวจทางหองปฏบตการจากขอมลทางการแพทยทไดรบจากพยาบาล ความสามารถในการท าหนาท และการสนบสนนใหผดแลไดประเมนการดแลของตนเอง สะทอนปญหาของการดแลทผานมา โดยประเมนปญหาจากการดแลผสงอายเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม เพอน าขอมลทไดมาวเคราะหหาแนวทางในการวางแผนการดแลรวมกนตอไป 2. การวางแผนการดแลรวมกบผดแล เมอทราบถงภาวะสขภาพของผสงอาย และทราบปญหาในการดแลทผานมาจากการดแลผ สงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทใน 6 ดาน จงน าปญหาเหลานนมาวางแผนหาแนวทางการดแลรวมกนกบผดแล โดยสนบสนนในดานความร ค าแนะน าการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทผวจยไดรวบรวมจากการทบทวนวรรณกรรม ซงประกอบดวยการดแลใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม โดยเนนใหผดแลหรอครอบครวมสวนรวมในการวางแผน ตดสนใจ เพอใหการวางแผนการดแลสอดคลองกบวถชวต สภาพแวดลอมในการดแลผสงอายแตละราย จากนนสนบสนนใหมการตงเปาหมายในการดแลประจ าสปดาหรวมกน 3. การดแลอยางตอเนอง โดยการตดตามความสามารถในการดแลหลงจากไดรบการใหความร ค าแนะน าในการการดแล ตดตามความส าเรจของเปาหมายทผผ ดแลตงไว รวมไปถงปญหาและอปสรรคจากการดแลของผดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม และตดตามอาการ ความสามารถในการท าหนาท และภาวะแทรกซอนของผสงอายจากการสอบถาม การบนทกอาการตางๆ ของผดแล โดยการตดตามทางโทรศพท รวมถงการตดตอประสานงานเพอขอความชวยเหลอจากวชาชพทเกยวของ

61 4. การประเมนผลลพธทางคลนก โดยผลลพธทางคลนกทจะประเมนในการศกษาครงนประกอบดวยความสามารถในการดแลของผดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม และประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย ซงหากผดแลยงไมสามารถปฏบตการดแลไดหรอผสงอายโรคหวใจลมเหลวกลมตดบานมอาการทรนแรง หรอมภาวะแทรกซอนมากขนจะมการประสานงานไปยงทมสขภาพเพอใหไดรบการรกษาตอไป แนวคดการจดการรายกรณเปนแนวคดทมความเหมาะสมในการน าไปเปนแนวทางการน าชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงเปนกลมทเพงไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลมาไมนาน หากไดรบการดแลทไมเหมาะสม และไมตอเนองจากผดแล อาจสงผลใหเกดภาวะแทรกซอน และกลบเขารกษาซ าในโรงพยาบาล ซงการจดการรายกรณจะชวยใหเกดการดแลทครอบคลม สามารถจดการไดตรงกบความตองการของผปวยในแตละรายได สรปผลการทบทวนวรรณคดทเกยวของ ผสงอายมการเปลยนแปลงทางดานรางกายไปในทางทเสอมลง การท างานของระบบอวยวะตางๆ ของรางกายจงมประสทธภาพลดลง รวมถงการเปลยนแปลงของระบบหวใจและหลอดเลอดดวย สงผลใหผสงอายเกดโรคเรอรง และภาวะหวใจลมเหลวไดมากกวาวยอน ซงพยาธสภาพของภาวะหวใจลมเหลว ท าใหเกดอาการตางๆ ตามมา ไดแก อาการหายใจเหนอย หายใจล าบาก เหนอยงาย ซงสงผลใหความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวลดลง มความสามารถหรอศกยภาพในการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวนลดลง จนตองมการพงพาผอนบางสวน จงมความจ าเปนตองไดรบความชวยเหลอในการท ากจวตรประจ าวนบางอยางจากผอน ผดแลจงมความส าคญในการดแลผสงอายกลมนเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท ซงหากมการดแลทไมเหมาะสมอาจสงผลใหผสงอายกลมนมความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทจนมภาวะทพลภาพถาวร จากการทบทวนวรรณคดทเกยวของกบการสงเสรมความสามารถในการท าหนาทในผสงอายกลมน ผวจยไดรวบรวมหลกในการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทในผสงอายกลมนไดเปน 6 ดาน คอ ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย ดานการรบประทานอาหารและยา ดานการขบถาย ดานผวหนง ดานอารมณและจตใจ และดานการควบคมโรครวม และน าไป

62 พฒนาเปนชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยใชแนวคดการจดการรายกรณเปนแนวทางในการสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เพอใหเกดการดแลทมความเหมาะสมในแตละบคคล และมความตอเนองในการดแล

63

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงพฒนา (developmental research) และกงทดลอง (quasi-experimental) แบบวดกอนและหลงการทดลองภายในกลม (one group pre-post test design) ซงแบงเปน 2 ระยะ โดยระยะพฒนาชดการดแลเปนการศกษาแบบเชงพฒนา และระยะน าชดการดแลไปใชและประเมนผลเปนการศกษาแบบกงทดลอง มวตถประสงคเพอพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว มวธด าเนนการวจยดงน ประชำกรและกลมตวอยำง ประชำกรเปำหมำย ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงจากไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลในระยะตงแต 1-6 เดอนแรก และผดแลผสงอาย กลมตวอยำง

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอ ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลภายในระยะเวลาตงแต 1-6 เดอน และผดแล โดยมจ านวนกลมตวอยางกลมละ 26 คน คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ตามคณสมบตทก าหนด คณสมบตของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว มดงน 1. มอายตงแต 60 ปขนไป ทมสตสมปชญญะสมบรณ 2. ไดรบการวนจฉยจากแพทยวามภาวะหวใจลมเหลว 3. มระดบความรนแรงของโรคอยในระดบ 2 หรอ 3 ตามการแบงระดบความรนแรงของสมาคมโรคหวใจแหงนวยอรก (The New York Heart Association) 4. ไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลภายในระยะเวลาตงแต 1-6 เดอน

64 หากในระหวางการวจย ผสงอายมการเจบปวยในภาวะวกฤตจนไมสามารถเขารวมวจย ผวจยจะใหสนสดการเขารวมวจย คณสมบตของผดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว มดงน 1. เปนผทใหการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทบานอยางตอเนอง 2. มสตสมปชญญะสมบรณสามารถสอสารและใหขอมลได 3. สามารถอานเขยนหนงสอเปนภาษาไทยได 4. สามารถตดตอทางโทรศพทได กำรก ำหนดขนำดกลมตวอยำง การวจยครงนผวจยก าหนดกลมตวอยางโดยการก าหนดคาอ านาจการทดสอบ เทากบ 0.80 ก าหนดคาความคลาดเคลอนทยอมรบไดท .05 และก าหนดคาขนาดอทธพล โดยพจารณาจากการศกษางานวจยทใกลเคยงกน (ธนากรณ, 2553) ซงหลงการทดลองพบวา กลมทดลองมคาคะแนนเฉลยความสามารถในการท าหนาทของรางกายเปน 5.13 (σ1 = 1.46) สวนกลมควบคมมคาคะแนนเฉลยความสามารถในการท าหนาทของรางกายเทากบ 4.13 (σ2 = .83) ซงสามารถน ามาค านวณคาขนาดอทธพลจากสตรของโคเฮน (Cohen, cited in Polit & Beck, 2012) ดงน ก าหนดให µ1 คอ คาเฉลยของกลมทดลอง µ2 คอ คาเฉลยของกลมควบคม σ1 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมทดลอง σ2 คอ คาสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลมควบคม

σ

σ 1.19

0.84

เนองจากคาขนาดอทธพลทค านวณจากงานวจยทใกลเคยงนนอาจมลกษณะทไมเหมอนกบการศกษาในครงนทงหมด ผวจยจงลดคาขนาดอทธพลเปน .08 จากนนจงน าไปเปด

65 ตารางขนาดตวอยางประมาณจากคาขนาดอทธพลของคาเฉลย 2 กลม ซงไดขนาดกลมตวอยางทตองใชเทากบ 25 คนตอกลม (Polit & Beck, 2012) และเพอปองกนการสญหายของกลมตวอยางจงเพมจ านวนกลมตวอยางอก 10 เปอรเซนต จงไดขนาดกลมตวอยางเทากบ 28 คนตอกลม แตเนองจากการศกษาครงนมความเฉพาะของกลมตวอยางทท าใหยากตอการเขาถง จงมจ านวนของกลมตวอยางนอยกวาทก าหนดไว โดยกลมตวอยางของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และผดแลทเขารวมการศกษาในครงนมจ านวนกลมละ 26 คน สถำนทในกำรเกบขอมล การศกษาครงนผวจยด าเนนการเกบขอมลจากผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยใหการพยาบาลตามชดการดแลทบานผสงอาย ผานการตดตอขอความรวมมอในการคดเลอกกลมตวอยางทคลนกผปวยนอก ของโรงพยาบาลภายในจงหวดสตล ซงโดยปกตหลงจากทมการจ าหนายผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวออกจากโรงพยาบาลจะไมมการสงตอการดแลผปวยไปยงหนวยบรการปฐมภม แตจะมการนดผปวยเพอมาตดตามผลทคลนกผปวยนอกภายหลงจ าหนายทก 1-4 สปดาห โดยระยะหางของการนดแตละครงขนอยกบอาการของผปวย และการปรบการรกษาของแพทย การพยาบาลตามปกตทผปวยไดรบทคลนกผปวยนอก คอ การไดรบค าแนะน าเปนรายบคคลจากพยาบาลหลงการพบแพทยเปนระยะเวลาสนๆ เปนเนอหาเกยวกบยาทแพทยสงและวนนดครงถดไป เนองจากมผปวยทอยในความดแลจ านวนมาก โดยในแตละวนจะมผปวยมารบบรการ 30-60 คน และมพยาบาลวชาชพทปฏบตหนาทในการใหค าแนะน าผปวยภายหลงจากพบแพทยจ านวน 1-2 คน วธด ำเนนกำร การศกษาในครงนแบงวธด าเนนการเปน 2 ระยะ คอ 1. ระยะพฒนาชดการดแล มสวนประกอบดงน 1.1 ทบทวนวรรณกรรมและหลกฐานเชงประจกษเกยวกบ เนอหาค าแนะน าและกจกรรมการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยผวจยน าหลกการของแนวปฏบตการปองกนความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทในผสงอายของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (AHMAC, 2004, 2007) รวมกบการทบทวนหลกฐานเชงประจกษเกยวกบการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวตามหลกการสบคนของ PICO โดย P (population) คอ กลมเปาหมาย ไดแก functional decline elderly, elderly and heart failure

66 I (intervention) คอ แนวทางจดการกบปญหา ไดแก แนวปฏบต (practice guideline), โปรแกรม, การดแลตอเนอง (continuing care), การดแลทบาน (home care), การจดการอาการ, C (comparison) คอ กลมเปรยบเทยบ ซงในการวจยครงนไมมกลมเปรยบเทยบ, และ O (outcome) คอ ผลลพธ ไดแก ความสามารถในการท าหนาท (functional ability) ค าหลกในการสบคน คอ ความสามารถในการท าหนาท , หวใจลมเหลว , หวใจวาย , Functional Ability, Functional Capacity, Functional Ability and Heart Failure, Heart Failure and Elder เปนตน ก าหนดชวงเวลาในการสบคนตงแตป ค.ศ. 2002-2013 จากฐานขอมลอเลกทรอนกส ไดแก ThaiLIS, proQuest, PubMed, CINAHL, Google Scholar, Science Direct, PSU knowledge bank, CMU e-Theses คมอ เอกสาร บทความ งานวจยตางๆ โดยจดระดบความนาเชอถอของหลกฐานเชงประจกษ และเกรดของขอเสนอแนะตามหลกเกณฑของสถาบนโจแอนนาบรกส (The Joanna Briggs Institute, 2008) ซงไดหลกฐานเชงประจกษทงหมด 20 เรอง ประกอบดวย งานวจยทมการทบทวนอยางเปนระบบ (ระดบ 1) จ านวน 3 เรอง งานทเปนแนวปฏบตทงในและตางประเทศ จ านวน 12 เรอง งานวจยทเปนแบบกงทดลอง (ระดบ 2) จ านวน 4 เรอง งานวจยทศกษาเปรยบเทยบกอนและหลงโดยไมมกลมควบคม 1 เรอง และจากต ารา หนงสอตางๆ ทเกยวของ จากนนผวจยจงน าเนอหาค าแนะน าทไดจากการสบคนไปบรณาการใหเหมาะสมกบชดการดแลผสงอายทบาน ซงไดเนอหาค าแนะน าและกจกรรมการดแลทประกอบดวย 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม

1.2 จดท าแผนการสนบสนนผดแลพรอมคมอของผวจย (ภาคผนวก ข) โดยน าแนวคดการจดการรายกรณ ซงเปนการดแลในผทมความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน หรอมความตองการไดรบการดแลระยะยาว โดยพยาบาลมบทบาทในการสงเสรมการดแลใหเหมาะสมกบความตองการทางสขภาพของแตละบคคล อกทงยงครอบคลมถงการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) คอ (1) การประเมน (2) การใหค าแนะน า (3) การก าหนดขอตกลงรวมกน (4) การใหความชวยเหลอ และ (5) การตดตามและประเมนผล และดดแปลงกระบวนการจดการรายกรณเปน 4 ขนตอน คอ (1) การประเมนสภาพรายบคคล (2) การวางแผนการดแลรวมกบผดแล (3) การดแลอยางตอเนอง และ (4) การประเมนผลลพธ

1.3 จดท าแบบบนทกส าหรบผวจยในการตดตามผดแลและผสงอาย (ภาคผนวก ข) เปนแบบบนทกทผวจยสรางขนเพอเปนแนวทางในการประเมน ตดตามผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและผดแลในแตละรายกรณเปนระยะเวลา 6 สปดาห โดยตดตามใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม

67

1.4 จดท าคมอส าหรบผดแลในการจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว (ภาคผนวก ข) โดยการน าเนอหาค าแนะน าทไดจากการสบคนหลกฐานเชงประจกษมาจดท าคมอ ใชรปภาพประกอบ สญลกษณ และภาษาทเขาใจงาย ภายในค มอประกอบดวย ความรเบองตนของภาวะหวใจลมเหลว อาการของภาวะหวใจลมเหลว ค าแนะน าในการดแลทง 6 ดาน ทสอดคลองกบแผนการสนบสนนผดแล รวมทงมแบบบนทกเปาหมายการดแลประจ าสปดาห แบบบนทกน าหนกตว และอาการภาวะหวใจลมเหลว

หลงจากพฒนาชดการดแล ผวจยน าสวนประกอบของชดการดแลทงหมดสงใหผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน พจารณาความตรงเชงเนอหา ความถกตอง ความเหมาะสม และน าขอคดเหนและขอเสนอแนะมาแกไขปรบปรง น าไปทดลองใชกบผดแลผสงอายทมคณสมบตตามทก าหนดไว 1 ราย เพอประเมนความเปนไปได ปญหา อปสรรคของการใชชดการดแล และน ามาปรบปรงใหเหมาะสมกอนน าไปใชจรง

2. ระยะน าชดการดแลไปใชและประเมนผล ภายหลงจากการพฒนาผวจยไดน าชดการดแลมาใชกบกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด จ านวน 26 ราย ประเมนความสามารถในการดแลของผดแล และความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย ภายหลงไดรบการพยาบาลตามชดการดแลครบ 6 สปดาห

เครองมอทใชในกำรวจย เครองมอทใชในการศกษาครงนประกอบดวย 2 สวน คอ เครองมอทใชในการด าเนนการวจย และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล มรายละเอยดดงน เครองมอทใชในกำรด ำเนนกำรวจย เครองมอทใชในการด าเนนการวจย (ภาคผนวก ข) ครงน คอ ชดการดแลทพฒนาขนเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ประกอบดวยแผนการสนบสนนผดแลพรอมคมอส าหรบผวจย แบบบนทกส าหรบผ วจยในการตดตามผ ดแลและผ สงอาย ภายในแผนสนบสนนผด แลประกอบดวยค าแนะน ากจกรรมการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว พฒนาขนจากจากการทบทวนหลกฐานเชงประจกษทเกยวของรวมกบแนวคดการปองกนการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทในผสงอายโรคเรอรง ของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (AHMAC, 2004, 2007) รวมกบการใชแนวคด

68 การจดการรายกรณมาเปนแนวทางในการน าชดการดแลไปใช เพอมงผลลพธในการเพมความสามารถใหแกผดแลในการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม และมคมอส าหรบผดแลในการจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

เครองมอทใชในกำรเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล (ภาคผนวก ค) ในการศกษาครงนประกอบดวยเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผดแล และเครองมอทใชในการ เกบรวบรวมขอมลจากผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ดงน 1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผดแล (ภาคผนวก ค) ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไปของผดแล ประกอบดวย เพศ อาย ความสมพนธกบผสงอาย ระดบการศกษา และอาชพ ทผวจยสรางขนจากการทบทวนปจจยทเกยวของกบความสามารถของผดแลในการใหการดแล สวนท 2 แบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เปนแบบประเมนทวดการรบรพฤตกรรมตนเองในการดแลของผดแล ทผวจยสรางขนจากกจกรรมในการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาททง 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (rating scale) ประกอบดวย 44 ขอ ซงแบงการใหคะแนนเปน 3 ระดบ คอ ไมปฏบตเลย เทากบ 0 คะแนน ปฏบตบางนานๆ ครง เทากบ 1 คะแนน ปฏบตเปนประจ าสม าเสมอ เทากบ 2 คะแนน คะแนนรวมทมากทสดเทากบ 88 คะแนน และคะแนนรวมทนอยทสดเทากบ 0 คะแนน แบงผลการประเมนของปฏบตการดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเปน 4 ระดบ คอ

69 0-22 คะแนน หมายถง การปฏบตการดแลอยในระดบทนอย 23-44 คะแนน หมายถง การปฏบตการดแลอยในระดบปานกลาง 45-66 คะแนน หมายถง การปฏบตการดแลอยในระดบด 67-88 คะแนน หมายถง การปฏบตการดแลอยในระดบดมาก 2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลจากผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว (ภาคผนวก ค) ประกอบดวย 3 สวน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไปของผสงอาย ประกอบดวยขอมล เพศ อาย ระดบการศกษา โรคประจ าตว ระยะเวลาของการมภาวะหวใจลมเหลว ระดบความรนแรงของโรค สวน ท 2 แบบประเมนความสามารถในการปฏบต กจว ตรประจ าวน (Barthel ADL index) เปนแบบประเมนทใชวดความสามารถในการปฏบตกจว ตรประจ าวนทงกอนและหลงไดรบชดการดแล กจกรรมทประเมน ไดแก การอาบน า การท าความสะอาดภายหลงขบถาย การรบประทานอาหาร การเดนขนบนได เปนตน คะแนนเตม 20 คะแนน คะแนนทมากกวาแสดงถงความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนทมากกวา สวนท 3 แบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย ซงผวจยไดดดแปลงจากแบบประเมนของประชตร (2556) เพอใหกจกรรมในแบบประเมนมความเหมาะสมกบกลมตวอยางมากขน เปนแบบประเมนความสามารถในการใชออกซเจนทางออม ประกอบดวย ขอค าถามเกยวกบการท ากจวตรประจ าวน การท างานบาน การออกก าลงกาย และการมกจกรรมทเปนงานอดเรก มหนวยวดเปน METs ในขอค าถามแรกมจ านวนพลงงานทใชท ากจกรรมต าทสด และคอยๆ เพมขน ถาผปวยสามารถปฏบตกจกรรมใดกจกรรมหนงในขอนนทม METs เทากน แสดงวามจ านวนMETs เทากบขอนน ค าถามจะสนสดเมอผปวยไมสามารถท ากจกรรมใดกจกรรมหนงในขอค าถามตอไปได และจ านวน METs ทสามารถท าไดจรง คอ จ านวน METs ทตรงกบกจกรรมในขอทท าไดเปนขอสดทาย โดย จ านวน METs ทมากกวาแสดงถงความสามารถในการท าหนาทของรางกายทมากกวา

70 กำรตรวจสอบคณภำพเครองมอ 1. การตรวจสอบความตรง ในการศกษาครงนผวจยไดตรวจสอบคณภาพเครองมอโดยตรวจสอบความตรงเชงเนอหาของเนอหากจกรรมทเปนค าแนะน าในการดแลผสงอาย แผนการสนบสนนผดแลพรอมคมอส าหรบผวจย คมอส าหรบผดแลในการจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว แบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) และแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย จากผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน คอ อาจารยพยาบาลทเชยวชาญดานการพยาบาลผปวยโรคหวใจ 1 ทาน และพยาบาลทเชยวชาญดานการดแลตดตามผปวยทบาน 2 ทาน เพอตรวจสอบความเหมาะสมของเครองมอ ความถกตอง และความสมบรณของเนอหา จากนนน ามาปรบปรงแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญ และตรวจสอบดชนความตรงเชงเนอหา (Content Validity Index [CVI]) ของเนอหากจกรรมทเปนค าแนะน าในการดแลผสงอาย ซงประกอบดวยค าแนะน า 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม โดยใหผเชยวชาญทง 3 ทาน ตรวจสอบความเหมาะสม ความถกตอง ของแตละขอค าแนะน า ทไดพฒนาขนดวยการลงความเหน ซงก าหนดความเหนเปน 4 ระดบ คอ 1 หมายถง ไมถกตองหรอเหมาะสมเลย 2 หมายถง ตองปรบปรงอยางมากจงจะถกตองและเหมาะสม 3 หมายถง ถกตองและเหมาะสมแตตองปรบแกเลกนอย 4 หมายถง ถกตองและเหมาะสมมาก นอกจากการแสดงความคดเหน ทแบงเปน 4 ระดบ แลวผ เชยวชาญจะใหขอเสนอแนะ หรอค าแนะน าเพอเปนแนวทางในการปรบปรง จากนนจงรวบรวมความคดเหนจากผเชยวชาญทกคนมาค านวณคาดชนความตรงเชงเนอหา (CVI) ไดเทากบ 1.0 ซงถอวามความตรงเชงเนอหาอยเกณฑด (ประกาย, 2548) และปรบปรงตามค าแนะน าของผเชยวชาญ 2. การตรวจสอบความเทยง คอ การตรวจสอบความสม าเสมอ หรอความคงทของคาทไดจากการวด ผวจยไดตรวจสอบความเทยงของแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย และแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน โดยน าไปตรวจสอบดวยวธการทดสอบซ า (test-retest) กบผทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางทงทเปนผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว จ านวน 10 คน โดยใหท าแบบประเมนซ าหางกน 1 วน (บญใจ, 2553) จากนนน ามาหาคาความสมพนธภายในชน (Intraclass correlation coefficient [ICC]) ซงมคาสมประสทธ

71 ความสมพนธภายในชน (ICC) เทากบ .97 และ .98 ตามล าดบ และในสวนของแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวผวจยไดตรวจสอบความเทยง โดยน าไปใชกบผดแลจ านวน 10 คน และน ามาหาคาสมประสทธครอนบาคแอลฟาไดเทากบ .85 กำรเกบรวบรวมขอมล การศกษาครงนผวจยเปนผด าเนนการเกบรวบรวมขอมล โดยการน าชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวไปใช รวมกบการน ากระบวนการและบทบาทการจดการรายกรณมาเปนแนวทางการใชชดการดแลนเพอประเมนประสทธภาพ มขนตอนดงน

ขนเตรยมกำร

1. ผวจยท าหนงสอผานคณะกรรมการประเมนงานวจยดานจรยธรรม คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ ถงผอ านวยการโรงพยาบาล เพอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล หลงจากไดรบการอนมตจากทางโรงพยาบาล ผวจยจงเขาพบหวหนาฝายการพยาบาล และหวหนาคลนกผปวยนอกเพอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล 2. หลงจากไดรบอนญาตในการเกบรวบรวมขอมล ผวจย จงเขาพบผสงอายและผดแลทมคณสมบตตามก าหนดเพอชแจงวตถประสงค รายละเอยดในการศกษาวจย การพทกษสทธ และเชญชวนเขารวมการวจย ผทตดสนใจเขารวมวจยจะไดรบการลงชอยนยอมเขารวมวจย และประสานกบพยาบาลประจ าคลนกเพอขอขอมลประวตการเจบปวย และผลตรวจทางหองปฏบตการ เพอน าไปวางแผนการดแลตอไป 3. เตรยมความพรอมของผชวยวจย ซงผชวยวจยคอพยาบาลวชาชพจ านวน 2 คน ในการศกษาครงนผชวยวจยมบทบาทในการประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายกอนและหลงใหการพยาบาลตามชดการดแล มการเตรยมความพรอมผชวยวจยโดยผวจยอธบายการใชเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลจากผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ประกอบดวยแบบประเมนความสามารถในการปฏบต กจว ตรประจ าว น (Barthel ADL) และแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย จากนนใหผชวยวจยทดลองเกบขอมลจรงในผสงอายทมความคลายคลงกบกลมตวอยางจ านวน 1 คน และผวจยท าการเกบขอมลในคนเดยวกนแลวเอามา

72 เปรยบเทยบคาความแตกตาง จนเขาใจตรงกน หากพบขอใดไมตรง ผวจยอธบายท าความเขาใจซ าจนผชวยวจยเขาใจตรงกน ขนเกบรวบรวมขอมล

ชดการดแลสปดาหท 1 ประกอบดวยขนตอนการประเมนสภาพรายบคคล และการวางแผนการดแลรวมกบผดแล มการปฏบตดงน 1. ผวจยเขาพบผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทบานของผสงอาย ทกทาย และพดคยสรางสมพนธภาพ 2. ผชวยวจยประเมนภาวะสขภาพของผ สงอาย โดยการซกประวต สอบถามอาการ ภาวะแทรกซอนในปจจบน ตรวจวดความดนโลหต ชพจร ประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ดวยการสอบถามความความสามารถในการท ากจกรรมดวยตนเองของผสงอายโดยใชแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) และแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย รวมถงสาเหตทเขารบการรกษาในหอผปวยครงทผานมาจากผสงอายและผดแล 3. ผวจยประเมนความสามารถในการดแลของผดแล โดยใหผดแลตอบแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เพอประเมนการดแลของผดแลทผานมาใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม และกระตนใหผดแลประเมนตนเอง เลาปญหา และอปสรรคจากการดแลทผานมา เพอน าไปเปนขอมลในการวางแผนการดแลรวมกน 4. ผวจยประเมนความร ความเขาใจเบองตนของผดแลเกยวกบภาวะหวใจลมเหลว และใหความรเรองภาวะหวใจลมเหลว อาการของภาวะหวใจลมเหลว ผลกระทบตอความสามารถในการท าหนาทของรางกาย และความส าคญในการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของรางกายแกผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและผดแล โดยใชภาษาทเขาใจงาย และเปดโอกาสใหซกถามขอสงสยเพอใหเกดความเขาใจมากขน 5. ผวจยวางแผนการดแลรวมกบผ ดแล โดยการสงเสรม ใหความร ค าแนะน า และฝกทกษะ โดยมคมอส าหรบผดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเปนสอประกอบ เพอใหผดแลสามารถจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทเหมาะสม สอดคลองกบผล

73 การประเมนในเบองตน และตรงกบความตองการของผดแลและผสงอาย เปดโอกาสใหผดแลมสวนรวมในการแสดงความคดเหน หากพบวาผสงอายมปญหาทควรไดรบการดแลจากสหวชาชพ ผวจยจะท าหนาทประสานงานไปยงพยาบาลประจ าคลนกเพอจดการใหผสงอายและผดแลไดรบความชวยเหลอทเหมาะสม 6. ผวจยเสรมสรางพลงใหผ ด แลสามารถใหการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทง 6 ดาน ตามทไดรวมกนวางแผนการดแล โดยการพดใหก าลงใจ และชนชมในสงทผดแลปฏบตไดเหมาะสม และรวมกนหาแนวทางแกไขในกจกรรมทปฏบตไดไมสมบรณ 7. ผวจยตงเปาหมายการดแลรวมกนกบผดแล โดยน าการดแลทตองการปรบใหเหมาะสมมาตงเปนเปาหมายประจ าสปดาห และใหผดแลบนทกเปาหมายนนลงในแบบบนทกการปฏบตตามเปาหมายในคมอส าหรบผดแล 8. ผวจยมอบคมอส าหรบผดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวใหแกผดแล พรอมทงอธบายวธการบนทกแบบบนทกตางๆ ทอยภายในคมอ 9. ผวจยบนทกปญหาในการดแลของผดแลในแตละดาน เปาหมายของผดแล ความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ ดวยตนเองของผสงอายทไดจากการประเมน และกจกรรมการพยาบาลในครงนของผวจยลงในแบบบนทกส าหรบผวจยในการตดตามความกาวหนาการจดการดแลของผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ชดการดแลสปดาหท 2-5 ประกอบดวยขนตอนการดแลอยางตอเนอง ผวจยจะตดตามเพอประเมนความสามารถในการดแลของผดแลวามการปฏบตอยางสม าเสมอ และถกตองหรอไม พรอมท งตดตามอาการของผสงอาย สอบถามถงปญหาทอาจเกดขน รวมกนหาแนวทางแกไข กระตนใหผดแลตดตามความส าเรจของเปาหมายประจ าสปดาห ตงเปาหมายประจ าสปดาหใหม ใหก าลงใจ และใหค าปรกษาแกผดแลผานทางโทรศพทสปดาหละ 1 ครง หากพบวามปญหาทควรไดรบการดแลจากแพทยหรอสหวชาชพ ผวจยจะท าหนาทประสานงานไปยงพยาบาลประจ าคลนกเพอจดการใหผสงอายและผดแลไดรบความชวยเหลอทเหมาะสม

74 ชดการดแลสปดาหท 6 เปนขนตอนการประเมนผลลพธทางคลนก มกจกรรมดงน 1. ผวจยพบผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทบาน พดคยและทกทาย 2. ผวจยประเมนตดตามความสามารถในการดแลของผดแลวาเปนไปตามแผน เปาหมายทวางไวหรอไม สอบถามปญหาและอปสรรคจากการดแลทง 6 ดาน และสอบถามอาการของผสงอายทผานมา 3. พดคยสอบถามความรสกของผดแลเกยวกบความสามารถในการดแลของตนเอง และความสามารถในการท าหนาทของผสงอายหลงจากไดรบชดการดแล 4. ประเมนผลลพธทางคลนกในดานผดแล โดยใหผดแลท าแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เพอประเมนการดแลของผดแลหลงไดรบชดการดแลใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม 5. ประเมนผลลพธทางคลนกในดานผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยผชวยวจยประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ดวยการสอบถามความความสามารถในการท ากจกรรมของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจากผดแลจากแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) และแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย หลงจากไดรบชดการดแลเปนระยะเวลา 6 สปดาห 6. ผวจยสรปผลความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงจากใหการดแลตามชดการดแลใหผดแลและผสงอายรบทราบ และเนนย าใหคงการดแลทเหมาะสมตอไป ในกรณทพบวาผสงอายมภาวะแทรกซอนหรอมการดแลทไมเหมาะสมผวจยจะประสานงานไปยงพยาบาลประจ าคลนกอายรกรรม เพอใหไดรบการดแลรกษาทตอเนองตอไป กำรศกษำน ำรอง ผวจยน าชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ไปทดลองด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามทไดวางแผนไวกบผดแลจ านวน 1 คน และผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทมคณสมบตใกลเคยงกบกลมตวอยางจ านวน 1 คน จากนนน าปญหา อปสรรคทเกดขนระหวาง

75 ด าเนนการ คอ เดมจะมการเยยมบานในสปดาหท 1, 2 และ 6 แตเมอท าการศกษาน ารองพบวา การเยยมบานในสปดาหท 1 นนผวจยกสามารถประเมนผดแลและผสงอาย รวมทงใหค าแนะน าไดอยางครอบคลมแลว จงไดปรบใหสปดาหท 2 เปนการตดตามทางโทรศพทแทนการเยยมบาน และปรบเปลยนแผนการสนบสนนผดแลใหมความกระชบยงขนกอนด าเนนการเกบรวบรวมขอมลจรงตอไป กำรพทกษสทธกลมตวอยำง การศกษาครงนผวจยไดด าเนนการขออนมตท าวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยคณะพยาบาลศาสตร ภายหลงไดรบการอนมตแลวผวจยจงท าการคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทตองการ จากนนผวจยชแจงวตถประสงคของการท าวจย ขนตอนในการดแลตามชดการดแล และระยะเวลาในการเขารวมวจย พรอมทงชแจงใหทราบถงสทธในการตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมวจย โดยไมมผลกระทบใดๆ ทงสน นอกจากนในระหวางการวจยหากกลมตวอยางไมตองการเขารวมการวจยตอกสามารถบอกเลก และออกจากการวจยได จากนนผทตอบรบเขารวมวจยจะตองลงลายมอชอในใบพทกษสทธ (ภาคผนวก ก) และขอมลทไดจากการวจยครงนจะถกเกบเปนความลบ หากกลมตวอยางมขอสงสยสามารถตดตอเพอสอบถามผวจยไดตลอดเวลา กำรวเครำะหขอมลในกำรประเมนผลลพธกำรดแล ผวจยน าขอมลทไดจากการประเมนในระยะประเมนผลมาวเคราะหทางสถต ดงน 1. ขอมลเชงปรมาณ ไดแก ขอมลทวไปของกลมตวอยาง น ามาวเคราะหดวยสถตบรรยาย ไดแก ความถ รอยละ และคาเฉลย 2. คะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวโดยรวมและรายดานจากผดแล 26 คน คะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน (Barthel ADL index) และคะแนนความสามารถการท าหนาทของรางกาย จากกลมตวอยางผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว จ านวน 26 คน น ามาเปรยบเทยบผลกอนและหลงใชชดการดแล 6 สปดาห โดยขอมลทไดมการกระจายแบบโคงปกตจงวเคราะหดวยสถตแบบพาราเมตรกชนดทค (Paired t-test) ยกเวนขอมลคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวในดานการขบถาย ดานอารมณและจตใจ และดานการควบคมโรครวม ทมการแจกแจงแบบไมเปนโคงปกตจงวเคราะหดวยสถตวลคอกซอน (Wilcoxon Signed Ranks test)

76

บทท 4

ผลการวจยและอภปรายผล การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงพฒนา ซงไดพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยไดน าชดการดแลไปใชกบกลมตวอยางทเปนผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและผดแลตามคณสมบตทก าหนดไว 1 กลม วดผลเปรยบเทยบกอนและหลงไดรบชดการดแล โดยกลมตวอยางไดรบการดแลตามชดการดแลเปนระยะเวลา 6 สปดาห ผลการวเคราะหขอมลไดน าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยายตามล าดบ ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 1.1 ขอมลทวไปของผสงอาย 1.2 ขอมลทวไปของผดแล

สวนท 2 องคประกอบของชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว สวนท 3 การประเมนผลชดการดแล

3.1 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวกอนและหลงไดรบชดการดแล

3.2 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการดแล ประกอบดวย 2 รายการ คอ

3.2.1 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการดแล

3.2.2 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการดแล

77 ผลการวจย สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 1.1 ขอมลทวไปของผสงอาย กลมตวอยางผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเปนเพศหญงและเพศชายจ านวนเทากน มอายเฉลย 70.08 ป (SD = 6.44) นบถอศาสนาพทธและอสลามจ านวนเทากน สวนใหญมการศกษาระดบประถมศกษารอยละ 69.3 รองลงมา คอ ไมไดเรยนหนงสอรอยละ 26.9 กลมตวอยางประมาณครงหนงมสถานภาพค รอยละ 57.7 สวนใหญไมไดประกอบอาชพ รอยละ 76.9 ทงหมดมโรคความดนโลหตสงรวมดวย มไขมนในเลอดสงรวมดวย รอยละ 50 และมโรคเบาหวานรวมดวย รอยละ 34.6 ระดบความรนแรงตามการแบงระยะภาวะหวใจลมเหลวของสมาคมโรคหวใจแหงนวยอรก (The New York Heart Association) โดยแบงตามระดบความรนแรงของอาการ และขอจ ากดในการท ากจกรรม ประมาณครงหนงอยในระดบ 2 รอยละ 53.8 คอ มขอจ ากดในการท ากจกรรมเลกนอย มอาการเหนอยเมอท ากจกรรมตามปกต และอยในระดบ 3 รอยละ 46.2 คอ มอาการเหนอยเมอท ากจกรรมทนอยกวาปกต เชน อาบน า แตงตว สวนใหญอยในระยะหลงจ าหนายออกจากโรงพยาบาลมากกวาหรอเทากบ 1 เดอน แตไมถง 2 เดอน รอยละ 46.2 ดงแสดงในตาราง 1

78 ตาราง 1 จ ำนวน รอยละ คำเฉลย และสวนเบยงเบนมำตรฐำน จ ำแนกตำมขอมลทวไปของผสงอำย (N=26)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ เพศ ชาย 13 50 หญง 13 50 อาย (Min = 60, Max = 85, M = 70.08, SD = 6.44)

ศาสนา พทธ อสลาม

13 13

50 50

ระดบการศกษา ไมไดเรยนหนงสอ ประถมศกษา มธยมศกษา

7 18 1

26.9 69.3 3.8

สถานภาพสมรส ค หมาย

15 11

57.7 42.3

อาชพ คาขาย/ธรกจสวนตว รบจาง เกษตรกรรม ไมไดประกอบอาชพ

3 1 2 20

11.5 3.8 7.7 76.9

รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน (บาท) นอยกวา 5,000 บาท ตงแต 5,000 – 10,000 บาท ตงแต 10,001 – 15,000 บาท มากกวา 15,000

4 12 4 6

15.4 46.2 15.4 23.1

79 ตาราง 1 (ตอ) จ ำนวน รอยละ คำเฉลย และสวนเบยงเบนมำตรฐำน จ ำแนกตำมขอมลทวไปของผสงอำย (N=26)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ โรครวมอนๆ *

ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เบาหวาน เสนเลอดหวใจตบ หอบหด ไตเรอรง เกาต ไทรอยด

26 13 9 3 3 3 1 1

100.0 50.0 34.6 11.5 11.5 11.5 3.9 3.9

ระยะเวลาททราบวามภาวะหวใจลมเหลว นอยกวา 1 ป 1-5 ป มากกวา 5 ป

2 21 3

7.7 80.8 11.5

ระดบความรนแรงของโรค ระดบ 2 ระดบ 3

14 12

53.8 46.2

ระยะเวลาหลงจ าหนายจากโรงพยาบาล 1 < 2 เดอน 2 < 3 เดอน 3 < 4 เดอน 4 < 5 เดอน

12 8 4 2

46.2 30.8 15.4 7.7

* หมายถง ตอบไดมากกวา 1 ขอ 1.2 ขอมลทวไปของผดแล กลมตวอยางผดแลทงหมด 26 ราย สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 80.8 มอายเฉลย 43.58 (SD = 12.94) มอายอยในชวง 31-40 ป รอยละ 34.6 รองลงมาอยในชวงอาย 41-50 รอยละ 30.8 นบถอศาสนาพทธและอสลามจ านวนเทากน คดเปนรอยละ 50 สวนใหญมสถานภาพสมรสค รอยละ 80.8 ระดบการศกษาของผดแลสวนใหญส าเรจการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 61.6

80 มอาชพเกษตรกรรม รอยละ 38.5 สวนใหญมรายไดในครอบครวเพยงพอและเหลอเกบ รอยละ 50 และเกอบครงหนงมความสมพนธกบผสงอายเปนบตร รอยละ 42.3 ระยะเวลาทดแลผสงอายอยในชวงมากกวา 1 ถง 5 ป รอยละ 38.5 สวนใหญมบคคลอนชวยดแลผสงอาย รอยละ 73.1 และเคยไดรบค าแนะน าเกยวกบการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว รอยละ 61.5 ดงแสดงในตาราง 2 ตาราง 2 จ ำนวน รอยละ คำเฉลย และสวนเบยงเบนมำตรฐำน จ ำแนกตำมขอมลทวไปของผดแล (N=26)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ เพศ ชาย 5 19.20 หญง 21 80.80 อาย (Max = 72, Min = 20, M = 43.58, SD=12.94)

20-30 31-40 41-50 51-60 > 60

ศาสนา พทธ อสลาม

3 9 8 2 4

13 13

11.5 34.6 30.8 7.7 15.4

50.0 50.0

สถานภาพสมรส โสด ค

5 21

19.2 80.8

ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร

16 4 3 3

61.6 15.4 11.5 11.5

81 ตาราง 2 (ตอ) จ ำนวน รอยละ คำเฉลย และสวนเบยงเบนมำตรฐำน จ ำแนกตำมขอมลทวไปของผดแล (N=26)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ อาชพ

คาขาย/ธรกจสวนตว รบจาง เกษตรกรรม ไมไดประกอบอาชพ อนๆ

6 5 10 3 2

23.1 19.2 38.5 11.5 7.7

รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน (บาท) นอยกวา 5,000 5,000-10,000 10,001-15,000 มากกวา 15,000

3 8 9 6

11.5 30.8 34.6 23.1

ความเพยงพอของรายได ไมเพยงพอ เพยงพอแตไมเหลอเกบ เพยงพอและเหลอเกบ

4 9 13

15.4 34.6 50.0

ความสมพนธกบผสงอาย สาม/ภรรยา บตร ลกสะใภ หลาน

6 11 7 2

23.1 42.3 26.9 7.7

ระยะเวลาทดแลผสงอาย (ป) (Min = 0.2, Max = 15, M = 4.39, SD = 3.99)

< 1 > 1-5 > 5

8 10 8

30.8 38.5 30.8

82 ตาราง 2 (ตอ) จ ำนวน รอยละ คำเฉลย และสวนเบยงเบนมำตรฐำน จ ำแนกตำมขอมลทวไปของผดแล (N=26)

ขอมลทวไป จ านวน รอยละ การมบคคลอนชวยดแลผสงอาย

ม ไมม

19 7

73.1 26.9

ประสบการณไดรบค าแนะน าเกยวกบการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

เคย ไมเคย

16 10

61.5 38.5

สวนท 2 องคประกอบของชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว องคประกอบของชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว มองคประกอบดงน 1. แผนการสนบสนนผดแลพรอมทงคมอส าหรบผวจย ประกอบดวยแผนทชวยสนบสนนใหผดแลจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและขนตอนในการใหการพยาบาลของผวจย พฒนาขนจากแนวคดกระบวนการจดการรายกรณรวมกบการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) ทประกอบดวย การประเมน การใหค าแนะน า การก าหนดขอตกลงรวมกน การใหความชวยเหลอ และการตดตามและประเมนผล อกทงมเนอหาในการใหค าแนะน าการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงผวจยพฒนาขนจากแนวคดการปองกนความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (AHMAC, 2004; 2007) รวมกบการทบทวนวรรณคดท เกยวของเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ประกอบดวยค าแนะน า 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม ผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒ จ านวน 3 ทาน ไดคาดชนความตรงเชงเนอหาเทากบ 1.0 ซงเปนคาทยอมรบได แผนการสนบสนนผดแลใช

83 ระยะเวลา 6 สปดาห ประกอบดวยการเยยมบาน 2 ครง ในสปดาหท 1 และ 6 และตดตามทางโทรศพท 4 ครง ในสปดาหท 2-5 มรายละเอยด ดงน

แผนการสนบสนนผดแล สปดาหท 1: ประเมนสภาพผสงอายรายบคคลโดยประสานงานกบพยาบาลประจ าคลนกเพอเขาถงขอมลทางดานสขภาพของผสงอาย และตดตามเยยมบานเพอประเมนภาวะสขภาพ และความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย สขภาพของผสงอาย และประเมนความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวท ง 6 ดาน เพอคนหาทกษะการดแลทยงไมเหมาะสม จากน นวางแผนการดแลรวมกน ใหความร ค าแนะน า ฝกทกษะการดแลทตรงกบความตองการของผดแล ตงเปาหมายการดแลรวมกน และมอบคมอส าหรบผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

แผนการสนบสนนผดแล สปดาหท 2-5: เปนการดแลอยางตอเนอง โดยตดตามความสามารถในการดแลผสงอายของผดแล และภาวะสขภาพของผสงอายผานทางโทรศพทสปดาหละ 1 ครง ดวยการกระตนใหประเมนและตดตามเปาหมายการดแลผสงอาย กระตนใหผดแลท าตามเปาหมายการดแลทยงไมส าเรจหรออาจตงเปาหมายประจ าสปดาหเพม ใหค าปรกษา และค าแนะน าในการดแลผสงอายเพมเตม

แผนการสนบสนนผดแล สปดาหท 6: เปนขนตอนการประเมนผลลพธทางคลนก โดยผ วจยประเมนความสามารถในการดแลผ สงอายของผ ดแล และประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายภายหลงจากไดรบชดการดแล 2. คมอส าหรบผดแลในการจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ประกอบดวย 3 สวน คอ 1) ความรเบองตนเกยวกบภาวะหวใจลมเหลว 2) ค าแนะน าการดแลใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม โดยผวจยจดท าขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ใชภาษา และรปภาพประกอบทท าใหเขาใจไดงายขน และ 3) แบบบนทกตางๆ 3 สวน คอ (1) แบบบนทกอาการภาวะหวใจลมเหลวส าหรบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยอาการทตองบนทก ไดแก หายใจล าบาก หายใจเหนอยขณะนอนราบ หายใจเหนอยตอนกลางคน หายใจเหนอยขณะท ากจกรรม เจบแนนหนาอก ไอ แนนทอง คลนไส ปวดทอง ออนเพลย อาการบวม เปนแบบบนทกทชวยใหผดแลสามารถบนทกอาการและสามารถน าขอมลทบนทกนนมาสงเกตถงการเปลยนแปลงได (2) แบบบนทกน าหนกตวประจ าวน และ (3) แบบบนทกการปฏบตตามเปาหมายของผดแล

84 เพอใหผดแลไดต งเปาหมายและประเมนผลการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวในแตละสปดาห สวนท 3 การประเมนผลชดการดแล 3.1 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทงโดยรวมและรายดานกอนและหลงไดรบชดการดแล พบวาคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทงโดยรวมและรายดานเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต ดงแสดงในตาราง 3 และ 4 ตาราง 3 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำน และสถตทคของคะแนนควำมสำมำรถในกำรดแลของผดแลเพอคงไวซงควำมสำมำรถในกำรท ำหนำทของผสงอำยทมภำวะหวใจลมเหลวกอนและหลงไดรบชดกำรดแลโดยรวม (N = 26)

ระยะเวลา M SD t p value กอนไดรบชดการดแล (Min = 37, Max = 83)

62.42 10.78

8.69 .000* หลงไดรบชดการดแล (Min = 68, Max = 87)

76.96 4.52

* p < .001

85 ตาราง 4 เปรยบเทยบควำมแตกตำงของคำเฉลยคะแนนควำมสำมำรถในกำรดแลของผดแลเพอคงไวซงควำมสำมำรถในกำรท ำหนำทของผ สงอำยทมภำวะหวใจลมเหลวรำยดำนกอนและหลงไดรบชดกำรดแล (N = 26)

ความสามารถในการดแล กอน หลง Statistics-

value p value

(2-tailed) M (SD) M (SD)

กจกรรมและการออกก าลงกาย 11.54 (2.06) 14.12 (.91) 7.51a .000 * การรบประทานอาหารและยา 19.38 (3.80) 24.81 (2.12) 8.84a .000 * การขบถาย 11.27 (1.73) 13.04 (.87) -3.87b .000 * ผวหนง 5.54 (2.16) 8.04 (1.43) 6.7a .000 * อารมณและจตใจ 9.46 (2.47) 11.04 (.96) -3.54b .000 * การควบคมโรครวม 5.23 (1.03) 5.92 (.27) -2.81b .005** หมายเหต: a = paired t-test, b = Wilcoxon Signed Rank test, *p < .001, **p < .01 3.2 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการปฏบตกจว ตรประจ าวนของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการดแล พบวา คะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนของผสงอายหลงไดรบการดแลตามชดการดแลเพมขนจากกอนไดรบชดการดแล (t = 5.25, p value < .001) ดงแสดงในตาราง 5 ตาราง 5 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำน และสถตทคของคะแนนควำมสำมำรถในกำรปฏบตกจวตรประจ ำวนของผสงอำยกอนและหลงไดรบชดกำรดแล (N = 26)

ระยะเวลา M SD t p-value กอนไดรบการดแลตามชดการดแล (Min = 6, Max = 20)

14.96 3.28

5.25 .000* หลงไดรบการดแลตามชดการดแล (Min = 11, Max = 20)

16.42 2.39

*p < .001

86 3.3 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการดแล พบวาคะแนนความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผสงอายหลงไดรบการดแลตามชดการดแลมากกวากอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต (t = 4.56, p value < .001) ดงแสดงในตาราง 6 และพบวา หลงไดรบการดแลตามชดการดแลมผสงอายทสามารถท ากจกรรมทมระดบพลงงานสงขนในจ านวนทเพมขน ดงแสดงในตาราง 7 ตาราง 6 คำเฉลย สวนเบยงเบนมำตรฐำน และสถตทคของคะแนนควำมสำมำรถในกำรท ำหนำทของรำงกำยของผสงอำยกอนและหลงไดรบกำรดแลตำมชดกำรดแล (N = 26)

ระยะเวลา M SD t p value กอนไดรบการดแลตามชดการดแล 2.94 0.79

4.56 .000* หลงไดรบการดแลตามชดการดแล 3.42 1.06 *p < .001

87 ตาราง 7 เปรยบเทยบจ ำนวน รอยละ ของผ สงอำยกอนและหลงไดรบกำรดแลตำมชดกำรดแลในกำรท ำกจกรรมในแตละระดบพลงงำน (N=26)

กจกรรม ระดบพลงงาน

(METs)

จ านวนผสงอายทท ากจกรรมได โดยไมมอาการเหนอย (ราย)

กอนไดรบ ชดการดแล (รอยละ)

หลงไดรบ ชดการดแล (รอยละ)

นงดโทรทศน นอนคยโทรศพท อานหนงสอ เขยนหนงสอ

1.3 26 (100) 26 (100)

แตงตวโดยไมหยดพก ซกผาดวยมอ ท ากบ ข าว (ยน เป น ส วน ให ญ ) รบประทานอาหาร แปรงฟน

2.0 26 (100) 26 (100)

ลางจาน ท ากบขาว (เดนเปนสวนใหญ) รดน าตนไม

2.5 18 (69.23) 20 (76.92)

เดนลงบนได 8 ขนโดยไมหยดพก ขดหนาตาง

3.0 15 (57.69) 18 (69.23)

กวาดบาน ดดฝ น ถบาน เดนในบาน 3.5 12 (46.15) 17 (65.38) ถอนหญา ตากผา กวาดใบไมรอบบาน

4.5 2 (7.69) 7 (26.92)

ยกถงน า อมหลานหรอหวของ 9–20 กก.ปนจกรยานชาๆ เดนหรอวงเลนกบสตวเลยง

5.0 0 1 (3.85)

เดนเรว เดนขนเนน พรวนดน ขดดน หวของหนก 20.5-29 กก.

5.5 0 1 (3.85)

88 การอภปรายผลการวจย การพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ผลการวจยซงสามารถอภปรายผลโดยแบงเปน 3 สวน ดงน 1. องคประกอบของชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 2. การประเมนผลชดการดแล

2.1 การเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวกอนและหลงไดรบชดการดแล

2.2 การเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายกอนและหลงไดรบการดแลตามชดการดแล 1. องคประกอบของชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว องคประกอบของชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ประกอบดวย 2 สวน คอแผนการสนบสนนผดแลพรอมคมอส าหรบผวจย และคมอส าหรบผดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยน าแนวคดการจดการรายกรณรวมกบการสนบสนนการจดการตนเองตามหลก 5 A’s มการเยยมบานและการตดตามทางโทรศพท และชดการดแลผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาและการตรวจสอบความเทยงของเครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลในชดการดแล ท าใหชดการดแลทพฒนาขนนมเนอหาค าแนะน าและกจกรรมในการดแลทถกตอง มคณภาพ และสอดคลองกบบรบทของผสงอายและผดแล และสามารถน าไปใชไดจรง ซงสามารถอภปรายไดดงน 1.1 ดานเนอหากจกรรมเพอปองกนความเสอมถอยในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงมคาดชนความตรงเชงเนอหาเปนทยอมรบ อธบายไดวา เนอหาค าแนะน านผวจยไดพฒนาขนจากการทบทวนหลกฐานเชงประจกษเกยวกบการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยใชหลกของ PICO ในการสบคน มการจดระดบของความนาเชอถอและเกรดของขอเสนอแนะของหลกฐานเชงประจกษตาม

89 เกณฑของสถาบนโจแอนนาบรกส (2008) ซงมทงหลกฐานทเปนงานวจยทมการทบทวนอยางเปนระบบ งานวจยแบบกงทดลอง แนวปฏบต หนงสอ และต าราทงในและตางประเทศ มความทนสมยขององคความร ซงประกอบดวยการดแล 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม โดยหลกในการดแล 5 ดานแรก ผวจยพฒนาขนจากแนวปฏบตการปองกนความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทของสภาทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขออสเตรเลย (AHMAC, 2004; 2007) ซงใหความส าคญกบการปองกนหรอลดปจจยเสยงของความสามารถในการท าหนาทของผสงอายใน 5 ดานดงกลาว สวนในดานการควบคมโรครวม มการศกษาพบวา ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวสวนใหญจะมโรคอนๆ รวมดวย ซงหากไมมการควบคมกจะสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนตามมา และท าใหผสงอายกลมนมความสามารถในการท าหนาทเสอมถอยมากขน (ธนากรณ, 2553; ผองพรรณ, 2553; Abete et al., 2013) ชดการดแลนจงมเนอหาค าแนะน าทมคณภาพ และมความเฉพาะส าหรบการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว นอกจากเนอหาค าแนะน าในชดการดแลนจะมความเฉพาะ ความถกตองของเนอหาแลว ค าแนะน าในชดการดแลนยงมการปรบใหมความสอดคลองกบบรบทในการดแลผสงอายกลมนทบาน เพอใหผดแลสามารถน าค าแนะน าไปปฏบตไดจรง เชน ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย มการแนะน าใหสงเสรมใหผสงอายท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวนดวยตนเอง การแนะน าใหใชหลกการสงวนพลงงาน เชน แนะน าใหนงอาบน าแทนการยนอาบน า ใชฝกบวอาบน าแทนการตกน าดวยขนน า หรอใหพกเปนระยะระหวางการท ากจกรรม (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย , 2551) แนะน าและสาธตการออกก าลงกายทเหมาะสมกบผสงอายแตละรายกรณ บางรายทมอาการเหนอย ไมสามารถเดนไดในระยะไกลจะแนะน าการออกก าลงกายภายในบาน การบรหารขอ บรหารกลามเนอ (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2545) รวมถงการจดสงแวดลอมทปองกนการพลดตกหกลมของผสงอาย ไดแก จดหาอปกรณเสรมทชวยใหระดบของสวมสงขน ตดตงราวจบ หรอน าเชอกมาใชส าหรบใหผสงอายยดจบในหองน า ดแลใหผสงอายนงเกาอขณะอาบน า เปนตน ดานการรบประทานอาหารและยา มการสอนการอานฉลากโภชนาการในการเลอกซออาหาร แนะน าเทคนคในการลดปรมาณโซเดยม พรอมทงยกตวอยางทสอดคลองกบวถชวตของผสงอายโดยมการเปรยบเทยบปรมาณโซเดยมในเครองปรงรสแตละประเภท และแปลงหนวยจากมลลกรมเปนหนวยทผดแลใชในชวตประจ าวน ท าใหน าไปใชไดจรง เชน ควรจ ากดโซเดยมไมเกน 2,000 มลลกรมตอวน เทากบเกลอไมเกน 1 ชอนชา น าปลาไมเกน 4 ชอนชา ซปกอนไมเกน 1 กอน (สถาบนหวใจ โรงพยาบาลสมตเวชสขมวท, 2554) มการประสานงานไปยงเภสชกรในการปรบการรบประทานยา

90 ใหสอดคลองกบมออาหารในชวงเดอนถอศลอด ผดแลจงสามารถดแลใหผสงอายรบประทานยาไดอยางถกตองโดยไมขดกบหลกของศาสนา 1.2 ดานกระบวนการทน ามาใชในชดการดแล โดยแผนการสนบสนนผดแล เปนแผนส าหรบผวจยใชในการสนบสนนใหผดแลจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เนอหากจกรรมผวจยสรางขนจากกระบวนการจดการรายกรณรวมกบแนวคดการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) ซงการใชกระบวนการจดการรายกรณ ท าใหผวจยสามารถประเมนสภาพ คนหาปญหาทแทจรง จงสามารถใหการดแลไดตรงกบความตองการของผดแล และผสงอายแตละรายกรณ ผรบบรการจงไดรบการดแลทมคณภาพ ดงจะเหนไดจากการศกษาทผานมาไดมการน าการจดการรายกรณไปใชในการดแลผปวยเบาหวานตงแตเขารบการรกษาในโรงพยาบาลจนจ าหนายออกจากโรงพยาบาล ผปวยไดรบการสงเสรมความสามารถในการดแลตนเอง ผานระบบสนบสนนใหความร สรางสงแวดลอม กระตนใหผปวยและครอบครวมสวนรวม รวมคนหาปญหา และน ามาวางแผนใหตรงกบความตองการทแทจรงของผปวย สงผลใหคาเฉลยความสามารถในการดแลตนเองสงกวากอนเขารวม และกลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (อษา, 2555) อกทงการบรณาการแนวคดการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) มาใชในการสนบสนนการจดการตนเองใหแกผดแล ท าใหผดแลมแนวทางสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลผสงอายใหดขน และสามารถจดการอาการเบองตนได ท าใหลดภาวะแทรกซอนของภาวะหวใจลมเหลวลงได สอดคลองกบการศกษาของ ธนากรณ (2553) ทศกษาการน ากระบวนการจดการตนเองไปใชสนบสนนใหผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคงสามารถจดการตนเองตออาการหายใจล าบากได พบวาผปวยกลมทดลองมคะแนนเฉลยอาการหายใจล าบากต ากวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยส าคญทางสถต แผนการสนบสนนนใชระยะเวลา 6 สปดาห ประกอบดวยการเยยมบาน 2 ครง ในสปดาหท 1 และ 6 ซงผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเปนกลมทเจบปวยดวยโรคเรอรง ไมสามารถรกษาใหหายขาด และมผลกระทบตอความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน จดอยในกลมทตองไดรบการดแลตอเนองทบาน ซงการเยยมบานเพอใหการดแลผสงอายทบานนนท าใหผสงอายและผดแลไดรบความชวยเหลอ ค าแนะน า และการดแลทเหมาะสมกบผสงอาย ครอบครว และสภาพแวดลอมอยางแทจรงและตอเนองภายหลงจ าหนายจากโรงพยาบาล ไดรบค าแนะน าตามสภาพปญหาทแตกตางกนในแตละรายกรณ อกทงการใหการบรการทบานซงเปนสถานททผรบบรการมความคนเคย ท าใหเกดความรสกเปนกนเองในการพดคย เกดความคนเคย ไววางใจ และรสกไดรบความเอาใจใส ไดรบการดแลอยางใกลชดจากพยาบาล (กองการพยาบาลสาธารณสข, 2555) นอกจากนมการตดตามทางโทรศพท 4 ครง ในสปดาหท 2-5

91 ซงเปนการตดตามและใหค าปรกษาแกผดแลอยางตอเนอง มการประสานงานไปยงสหสาขาวชาชพเพอใหผสงอายไดรบการดแลทตรงกบความตองการ

นอกจากนยงมการมอบคมอส าหรบผดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวใหแกผดแล ประกอบดวยความรเบองตนเกยวกบภาวะหวใจลมเหลว ค าแนะน าในการดแลทง 6 ดาน และแบบบนทกอาการ น าหนก และเปาหมายประจ าสปดาห โดยใชภาษาทเขาใจงาย ตวอกษรขนาดใหญ มรปภาพประกอบ มการใชสญลกษณและสเพอเนนย าค าแนะน าทควรปฏบตและควรหลกเลยง มการยกตวอยางทสอดคลองกบวถชวตของผสงอาย เชน ยกตวอยางอาหารทมในทองถน เปรยบเทยบปรมาณโซเดยมในเครองปรงรสเปนชอนชา อกทงยงประกอบดวยแบบบนทกเปาหมายการดแลประจ าสปดาห แบบบนทกน าหนกตว และอาการภาวะหวใจลมเหลว จงเปนคมอทท าใหผดแลมแนวทางในการดแลผสงอาย สามารถประเมนตดตามการดแลผสงอาย สามารถอานทบทวนเพอท าความเขาใจเพมเตม หรอเปดอานเพมเมอเกดความไมมนใจ ขอสงสยในการปฏบต สงผลใหผดแลสามารถใหการดแลผสงอายไดอยางเหมาะสม สอดคลองกบการศกษาของธนากรณ (2553) ทมอบคมอทประกอบดวยแนวทางในการประเมนและการจดการตนเองส าหรบผปวยทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคง มแบบบนทกส าหรบตดตามอาการ ท าใหกลมตวอยางน าไปอานทบทวนและปฏบตเองทบานได 1.3 ดานคณภาพ อธบายไดวา แผนการสนบสนนผดแลพรอมคมอส าหรบผวจย และคมอส าหรบผดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และแบบประเมนทใชในการเกบรวบรวมขอมลทงหมด ไดผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน คอ อาจารยพยาบาลทเชยวชาญดานการพยาบาลผปวยโรคหวใจ 1 ทาน และพยาบาลทเชยวชาญดานการดแลตดตามผปวยทบาน 2 ทาน โดยตรวจสอบความเหมาะสมของเครองมอ ความถกตอง และความสมบรณของเนอหา และใหขอคดเหนเพอใหมความเหมาะสม สอดคลองกบบรบทการดแลทบานมากขน ซงผวจ ยไดน ามาปรบปรงแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญ อกทงเนอหากจกรรมเพอปองกนความเสอมถอยในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวผานการตรวจสอบดชนความตรงเชงเนอหา (CVI) ไดเทากบ 1.0 ซงถอวามความตรงเชงเนอหาอยเกณฑด (ประกาย, 2548) และผวจยไดตรวจสอบความเทยงของแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย และแบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าว น โดยน าไปตรวจสอบดวยวธการทดสอบซ า (test-retest) มคาสมประสทธความสมพนธภายในชน (ICC) เทากบ .972 และ .979 ตามล าดบ และในสวนของแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวผวจยมคาสมประสทธครอนบาคแอลฟาไดเทากบ .853 ดงนนชดการดแลนจงมคณภาพทงในดานความตรงเชงเนอหา และความเทยงของเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

92 2. ประสทธผลของชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 2.1 คะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงไดรบชดการดแลทงโดยรวมและรายดานเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต อธบายไดดงน จากขอมลทวไปของกลมตวอยางผดแลพบวาสวนใหญเปนเพศหญง ซงเปนเพศทมความนมนวล และมคานยมใหเปนเพศทคอยดแลสมาชกในครอบครว และจากพนฐานความเชอทางสงคม การปลกฝงคานยมทางวฒนธรรมทมกคาดหวงใหสมาชกเพศหญงในครอบครวตองท าหนาทในการดแล (สมนก, สปรดา, สมทรง, ศภร, และมณ, 2555) สวนใหญมความสมพนธกบผสงอายเปนบตร ซงเปนสมพนธภาพทมความผกพนกบผสงอาย ท าใหมแรงจงใจในการดแลผสงอายมากขน (ประกอบพร, 2550) การศกษาครงนพบวาผดแลท งหมดอาศยอยบานเดยวกบผสงอายจงสามารถดแลผสงอายไดตลอดเวลา อกทงผดแลสวนใหญมบคคลอนชวยดแลผสงอาย รอยละ 73.1 ซงการมผชวยในการดแลจะชวยแบงเบาภาระในการดแลผสงอาย ท าใหผดแลสามารถปรบตว มก าลงใจในการแกปญหา หรอเผชญกบสถานการณตางๆไดด (เพญวสาข, 2555) ระดบการศกษาของผดแลสวนใหญส าเรจการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 61.6 จงมความรความสามารถในการอานคมอทไดจดท าขนมาโดยใชภาษา รปภาพ และสญลกษณทเขาใจงายได แนวคดและกระบวนการทใชในการพยาบาลตามชดการดแลไดดดแปลงจากกระบวนการและบทบาทของแนวคดการจดการรายกรณ รวมกบการน าแนวคดการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (Registered Nurses’ Assosiation of Ontario, 2010) มาเปนกลยทธสนบสนนใหแกผดแลเพอใหสามารถจดการดแลผสงอายได ซงการใหการพยาบาลเปนรายกรณท าใหผวจยสามารถประเมนปญหา ภาวะสขภาพ ของผสงอาย ความสามารถในการดแล ปญหาอปสรรคทแทจรงของผดแลได ท าใหผดแลรบรถงการดแลผสงอายของตนเองวาอยในระดบใด และควรมการปรบการดแลในดานใด ซงภายหลงการประเมนผวจยไดสนบสนนในดานความร ค าแนะน าทครอบคลมการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท เนนการมสวนรวมของผดแลในการรวมวางแผน มการสาธต ฝกทกษะ เชน สาธตทาในการออกก าลงกาย ฝกการประเมนอาการบวม ฝกจบชพจร สอดคลองตามความตองการทประเมนไดในเบองตนและสภาพแวดลอมของแตละรายกรณ มการตงเปาหมายรวมกนกบผดแล เชน ผดแลจะบรหารแขน ขาใหผสงอาย หรอ จะดแลใหดมน าไมเกน 1 ขวดใหญ (1,500 มล.) (ภาคผนวก ข) ท าใหผดแลรสกมสวนรวม จงมความพงพอใจ ยนด และมงมนทจะปฏบตใหบรรลตามเปาหมาย

93 การน าแนวคดการจดการรายกรณมาปรบใชรวมกบการสนบสนนการจดการตนเองตามหลกหาเอ (5 A's) ในขางตนจงสงผลใหผดแลมศกยภาพในการดแลผสงอายไดเหมาะสมมากขน ซงเหนไดชดในดานการรบประทานอาหารและยาและดานกจกรรมและการออกก าลงกาย เนองจากเปนดานทผดแลสวนใหญมความร ความเขาใจทไมถกตอง ภายหลงไดรบความร ค าแนะน าตามชดการดแลจงมความร ความเขาใจทถกตองมากขน สงผลใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมการดแลในดานดงกลาวอยางชดเจน การใหบรการตามชดการดแลมการเยยมบานในสปดาหท 1 และ 6 ใชเวลาครงละประมาณ 1 ชวโมง ท าใหผวจยมโอกาสเหนถงสภาพความเปนอยทแทจรงของผสงอาย สามารถประเมนภาวะสขภาพ วางแผนการดแลรวมกน และใหค าแนะน าตามสภาพปญหาของแตละบคคลไดอยางเหมาะสม โดยเฉพาะการจดสงแวดลอมเพอปองกนการเกดอบตเหตแกผสงอาย มการตดตาม ใหค าปรกษาเพมเตมผานทางโทรศพท ซงผดแลไดสะทอนวาการโทรศพทตดตามในทกสปดาห และการเปดโอกาสใหผดแลโทรศพทมาปรกษาผวจย ท าใหผดแลรสกไดถงความเอาใจใสจากพยาบาลในการดแลผสงอาย รสกมความมนใจในการดแลมากขน และรวาถาเกดมปญหาขนมาจะสามารถโทรศพทปรกษาผวจยไดเสมอ ผวจยจะคอยใหความชวยเหลอ มการประสานงานไปยงสหวชาชพเพอใหผสงอายไดรบความชวยเหลออยางเหมาะสม เชน การประสานงานไปยง เภสชกรเพอปรบวธการรบประทานยาในเดอนถอศลอดของผสงอายมสลมใหสอดคลองกบมออาหาร ผดแลจงดแลผสงอายไดอยางตอเนอง การพยาบาลตามชดการดแลนจงสงผลใหผดแลมความร ทกษะ ความพยายามทจะปฏบตใหส าเรจตามเปาหมายทวางไว สามารถปรบเปลยนความรและความใจผดๆ ทท าใหผดแลปฏบตการดแลผสงอายไมเหมาะสม เชน ผดแลมความเขาใจวาการดแลผททภาวะหวใจลมเหลวนนไมควรใหท ากจกรรมมากเพราะกลวจะเกดผลเสยตอหวใจเพมขน แตภายหลงไดรบความความร ค าแนะน าจากผวจย ท าใหมความเขาใจและสงเสรมใหผสงอายท ากจวตรประจ าวนและออกก าลงกายตามความสามารถ ผดแลมความมนใจในการปรบพฤตกรรมการดแลผสงอายในแตละดานใหดยงขน สามารถคด ตดสนใจในการจดการกบอาการทเกดขนเบองตนไดอยางเหมาะสม เชน เมอผสงอายมอาการบวมผดแลจะควบคมอาหารรสเคมหรอจ ากดน าดมอยางเครงครดมากขน อกทงผวจ ยไดมอบค มอทรวบรวมค าแนะน าในการดแลท ง 6 ดาน ทใชภาษาเขาใจงาย มภาพและสญลกษณประกอบ มการยกตวอยางทสอดคลองกบวถชวตของผสงอายทสามารถน าไปอานทบทวนเพมเตมได ผดแลจงสามารถปฏบตการดแลผสงอายทบานไดเหมาะสมขน สงผลใหผดแลมคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงไดรบชดการดแลเพมขนดงผลการวจย

94 ผลการศกษาจากการใหการพยาบาลตามชดการดแลนสอดคลองกบหลกฐานเชงประจกษทพบวา การไดรบการสนบสนนขอมลขาวสารและทรพยากรตางๆ เชน การไดรบความรในการดแลเพอสงเสรมสขภาพผสงอายจากเจาหนาททางสาธารณสข มความสมพนธทางบวกกบบทบาทของผดแลในการดแลและสงเสรมสขภาพผสงอาย (วชย, พฤฒนนท, ณรงคศกด, และธนช, 2554) สอดคลองกบการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบ (systematic review) ทพบวาการสงเสรมใหมการจดการตนเองในผปวยทมภาวะหวใจลมเหลว โดยการใหความร ค าแนะน าในดานตางๆ เชน การประเมนตดตามอาการ การชงน าหนก อาหาร ยา รวมกบการตดตามทางโทรศพท สามารถลดความเชอทสงผลไมดตอโรค เกดความเชอ ความเขาใจทถกตองในการดแลตนเองใหเหมาะสมกบโรคมากขน และมพฤตกรรมทางสขภาพทดขน เชน มการชงน าหนกทกวน การจ ากดเกลอและน า การตดตามอาการ และการออกก าลงกาย (Jovicic, Holroyd-Leduc, & Straus, 2006) จงสามารถยนยนไดวา การทผดแลไดรบการสนบสนนการจดการตนเอง ค าแนะน า การฝกทกษะในการดแลผสงอายซงท าใหผดแลมการตดตามอาการของผสงอาย มความมนใจ สามารถตดสนใจ แกปญหา และปฏบตการดแลผสงอายไดเหมาะสม สงผลใหพฤตกรรมการดแลผสงอายดขน 2.2 คะแนนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ประกอบดวย 2 สวน คอ (1) คะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวนของผสงอาย (Barthel ADL) หลงไดรบชดการดแลเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต (t = 5.245, p < .001) และ (2) คะแนนความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผสงอายหลงไดรบชดการดแลเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต (t = -4.56, p < .001) ผสงอายบางรายทท ากจวตรประจ าวนไดดวยตนเองอยแลวกสามารถปฏบตไดคงเดม ไมลดลง อกทงจากผลการวจยยงพบอกวา ภายหลงไดรบชดการดแลผสงอายสามารถท ากจกรรมในระดบพลงงานทสงกวาเดมได เชน กอนไดรบชดการดแลมผสงอายทสามารถท ากจกรรมในระดบพลงงาน 3.5 METs ไดแก การเดนภายในบาน กวาดบาน โดยไมมอาการเหนอยจ านวน 12 คน ซงภายหลงไดรบชดการดแลมผสงอายทสามารถท ากจกรรมในระดบพลงงาน 3.5 METs ไดเพมขนเปน 17 คน อธบายไดวา เนอหากจกรรมค าแนะน าในชดการดแลเปนค าแนะน าทชวยคงไวซงความสามารถในการท าหนาท มความเฉพาะส าหรบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว สงผลใหผดแลมความร ความมนใจ สามารถจดการอาการเบองตนใหแกผสงอายไดอยางเหมาะสม จากกอนไดรบชดการดแลพบวาผดแลขาดความร ไมทราบวาเมอผสงอายมอาการของภาวะหวใจลมเหลว เชน บวมบรเวณขา หรอมอาการหายใจล าบาก ควรจะจดการกบอาการดงกลาวอยางไร แตเมอไดรบความร ค าแนะน า ไดฝกทกษะ ผดแลจงมความมนใจและสามารถจดการอาการเบองตนได ดงเชนผสงอายรายหนงทมอาการบวม กดบม บรเวณหลงเทาและขา ซงสงผลกระทบท าใหเดนล าบาก ชวยเหลอตนเองไดลดลง แตเมอผดแลจดการอาการเบองตนโดยลดปรมาณน าดมเหลอเพยง

95 1000 มล./วน และลดการกนเคมอยางเครงครด ท าใหอาการบวมลดลงจนสามารถชวยเหลอตนเองไดมากขน ซงอาการของภาวะหวใจลมเหลวเปนสาเหตหนงทท าใหความสามารถในการท าหนาทหรอกจกรรมตางๆ ลดลง (อดมลกษณ, 2548) ดงน น การทผดแลมความสามารถในการดแลผสงอายไดดขน จงสงผลใหสามารถควบคมหรอจดการกบอาการได อาการเหนอยลดลง ชวยเหลอตนเองในการท ากจวตรประจ าวนหรอกจกรรมตางๆ ไดมากขน จงมความสามารถในการท าหนาทเพมขนจากกอนไดรบชดการดแล นอกจากเนอหาในชดการดแลจะมความเฉพาะส าหรบผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวแลว ชดการดแลนยงประกอบดวยค าแนะน าในการดแลรกษาโรครวม ซงพบวากลมตวอยางผสงอายทกรายมโรครวมอนๆ ดวย ไดแก โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคเสนเลอดหวใจตบ โรคไขมนในเลอดสง ซงการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจงควรอยภายใต การจดการโรครวมเหลานนดวย (ธนากรณ, 2553; Abete et al., 2013) ค าแนะน าเกยวกบโรครวมตางๆ ในชดการดแลจงท าใหผดแลใหการดแลไดเหมาะสมกบโรคอนๆ ของผสงอายดวย เชน การรบประทานทเหมาะสมกบโรครวมอนๆ การดแลใหรบประทานยาเพอควบคมโรครวมอยางตอเนอง เมอสามารถควบคมโรครวมใหอยในภาวะปกตไดจงสงผลใหอาการของผสงอายไมแยลง ไมเกดภาวะแทรกซอน จงคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย การพยาบาลตามชดการดแลทใหการพยาบาลเปนรายกรณ มการเยยมบานเพอประเมนภาวะสขภาพผสงอาย ไดเหนสภาพแวดลอมบรเวณบาน ไดเหนวถชวตของผสงอายเมออยทบาน ท าใหทราบถงปญหาและความตองการทแทจรงของผสงอายและผดแล ผวจยจงสามารถใหค าแนะน าไดตรงกบความตองการของผสงอาย อกทงค าแนะน าทผวจยใหน นเปนค าแนะน าทสอดคลองกบสภาพผสงอายแตละราย จงสามารถน าไปปฏบตไดจรง เชน ผสงอายทไมมอาการเหนอยเมอเดน จะแนะน าใหออกก าลงกายดวยการเดนในระยะทางทเพมขน แตหากผสงอายทมอาการเหนอยเมอเดน มการแนะน าใหออกก าลงกายภายในบานแทน เชน ทาแกวงแขน ทายกแขน ทายกขา ผวจยยงไดประเมนสภาพแวดลอมของบาน ไดใหค าแนะน าการจดสงแวดลอมบรเวณบานทชวยปองกนการพลดตกหกลมของผสงอาย ไดแก จดหาอปกรณเสรมทชวยใหระดบของสวมสงขน ตดตงราวจบหรอน าเชอกมาใชส าหรบใหผสงอายยดจบในหองน า ดแลใหผสงอายนงเกาอขณะอาบน า เปนตน ท าใหไม เกดการหกลม ซงการพลดตกหกลมเปนปจจยอยางหนงทมความสมพนธกบความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย (Hebert, Brayne, & Spiegelhalter, 1999) หากเกดการพลดตกหกลมจะยงสงผลกระทบตอกลามเนอและกระดกมากขน ชดการดแลนจงชวยลดปจจยทท าใหความสามารถในการท าหนาทของผสงอายลดลง สอดคลองกบหลกฐานเชงประจกษซงเปนการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบและการวเคราะหเชงอภมาน ( systematic review and meta-analysis) ศกษาผลของโปรแกรมทชวยเพมความสามารถในการท าหนาทของ

96 ผสงอาย พบวา โปรแกรมทมการประเมนผสงอาย ใหความร ใหค าปรกษา ใหการดแลภายหลง การจ าหนาย โดยใชชมชนเปนพนฐาน และการดแลเพอปองกนการพลดตกหกลม สามารถเพมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายได (Beswick et al., 2008) สอดคลองกบผลการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบทศกษาผลของโปรแกรมการเยยมบานทพบวา โปรแกรมทมการเยยมบาน ทมการประเมนหลายมต รวมกบการตรวจทางคลนกสามารถลดการเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาทในผสงอายได (Huss, Stuck, Rubenstein, Egger, & Clough-Gorr, 2008) จากการทผดแลไดรบการสนบสนนตามชดการดแลและไดใหการดแลผสงอายตามชดการดแล ซงเหนไดจากบนทกการตงเปาหมายและปฏบตตามเปาหมายทวางไวของผดแล ท าใหเชอมนไดวาผลจากการศกษาครงนเปนผลจากการทผดแลไดใหการดแลผสงอายตามชดการดแลน และการดแลผสงอายตามชดการดแลนเองทสงผลใหผดแลมความร ความเขาใจ มทกษะ มความเอาใจใส มความมนใจ และมความเชอในการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทถกตอง จงสามารถควบคม จดการอาการของภาวะหวใจลมเหลวได ท าใหผสงอายสามารถท ากจวตรประจ าวนดวยตนเองไดมากขน จงสงผลใหคาเฉลยคะแนนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงไดรบชดการดแลเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต

97

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงพฒนาและกงทดลอง โดยวดผลเปรยบเทยบกอนและหลงการน าชดการดแลไปใชกบกลมตวอยาง 1 กลม มวตถประสงค คอ เพอพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และเพอประเมนผลความสามารถในการดแลของผดแล และความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย กลมตวอยาง คอ ผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงจากไดรบการจ าหนายออกจากโรงพยาบาลในจงหวดสตล ภายในระยะเวลาตงแต 1-6 เดอน จ านวน 26 ราย และผดแลจ านวน 26 ราย คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ตามคณสมบตทก าหนดไว กลมตวอยางผดแลไดรบการพยาบาลตามชดการดแลเปนระยะเวลา 6 สปดาห ประกอบดวยการเยยมบานในสปดาหท 1 และ 6 และการตดตามทางโทรศพทในสปดาหท 2-5 เค รองมอทใชในการด าเนนการวจย คอ ชดการดแลทพฒนาขนซงประกอบดวยแผน การสนบสนนผดแลพรอมคมอส าหรบผวจย (ในฐานะพยาบาล) และคมอส าหรบผดแล สวนเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบสอบถามขอมลทวไป แบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน และแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย เครองมอทงหมดผานการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ซงเนอหากจกรรมเพอปองกนความเสอมถอยในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมคาดชนความตรงเชงเนอหา เทากบ 1.0 ทดสอบความเทยงของแบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย และแบบประเมนความสามารถใน การปฏบตกจวตรประจ าวนดวยวธการทดสอบซ า มคาสมประสทธความสมพนธภายในชนเทากบ .97 และ .98 ตามล าดบ และแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวมคาสมประสทธครอนบาคแอลฟาเทากบ .85 วเคราะหขอมลการประเมนผลชดการดแลดวยสถตบรรยาย สถตทดสอบคาทค และสถตวลคอกซอน

98 การประเมนผลการใชชดการดแล 1. คาเฉลยคะแนนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงไดรบชดการดแลเพมขนจากกอนไดรบชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) 2. คาเฉลยคะแนนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน และคาเฉลยคะแนนความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผสงอายเพมขนจากกอนไดรบการดแลตามชดการดแลอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) ขอจ ากดในการวจย การวจยครงนเปนการศกษาทประเมนผลเฉพาะทางดานรางกายของผสงอาย ยงไมครอบคลมในการท าหนาทดานจตใจและพทธปญญา นอกจากนจ านวนผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวตามคณสมบตทก าหนดไว ทไดรบการจ าหนายจากโรงพยาบาลในระยะตงแต 1-6 เดอน มจ านวนนอย จงมรปแบบการศกษาแบบกลมเดยว เปรยบเทยบผลกอนและหลง และไมมกลมควบคมในการเปรยบเทยบ ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช จากผลการศกษาผวจยมขอเสนอแนะในการน าไปใช ดงน 1. ดานการปฏบตการพยาบาล พยาบาลสามารถน าค าแนะน าหรอกจกรรมในการดแล แผนการสนบสนนผดแล คมอส าหรบผดแล ซงเปนสวนประกอบของชดการดแลนไปเปนแนวทางการพยาบาลอยางตอเนองทบาน โดยเฉพาะค าแนะน าในการออกก าลงกาย การควบคมปรมาณโซเดยม หรอการป รบยาในชวงเดอนถอศลอด ไปใชเพอสงเสรมความสามารถการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 2. ดานการศกษาพยาบาล ควรน าองคความรเกยวกบการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวในทง 6 ดาน ทไดพฒนาขน และกจกรรมในชดการดแลนไปเปนแนวทางพฒนาอบรมบทบาทของพยาบาลผจ ดการรายกรณ น าไปเผยแพรใหแกนกศกษา พยาบาล หรอผทสนใจ เพอใหสามารถน าไป

99 ประยกตใชในการพยาบาลหรอการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 3. ดานบรหารการพยาบาล ผบรหารควรสงเสรมใหมการสงตอขอมลของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจากทางโรงพยาบาลไปยงหนวยบรการปฐมภม โดยเฉพาะรายทมภาวะแทรกซอนหรอโรครวมเพอใหเกดการดแลสขภาพผปวยกลมนอยางตอเนองทบาน เนองจากเปนกลมทไดรบผลกระทบจากพยาธสภาพของการเจบปวย ท าใหมความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวนไดลดลง หากไดรบการดแลทเหมาะสมจะสามารถชะลอความเสอมถอยของความสามารถในการท าหนาท จงควรมงเนนการดแลอยางตอเนองทบานโดยใหผดแลหรอครอบครว มสวนรวมในการวางแผนการดแล เพอพฒนาศกยภาพของผดแลใหสามารถดแลผ สงอายไดอยางมประสทธภาพและตอเนองตอไป และหนวยบรการปฐมภมควรสงขอมลการประเมนผลกลบมายงทางโรงพยาบาล ขอเสนอแนะการท าวจยครงตอไป 1. ควรน าชดการดแลนไปศกษาตอโดยศกษาเปรยบเทยบ 2 กลม ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม เพอเปนการยนยนประสทธผลของชดการดแล 2. ควรศกษาประสทธผลของชดการดแลในระยะยาว โดยตดตามผลในระยะ 3 ถง 6 เดอน

100

เอกสารอางอง

กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2554). รายงานสถตโรค พ.ศ.2554. กรงเทพฯ:

ศนยเทคโนโลยและการสอสาร กรมการแพทย.

กองการพยาบาลสาธารณสข. (2555). คมอการดแลสขภาพทบาน. กรงเทพฯ: ส านกอนามย

กรงเทพมหานคร.

จนทมา ฤกษเลอนฤทธ. (2555). บทบาทพยาบาลกบการดแลตนเองในผทมภาวะหวใจวาย.

วารสารสภาการพยาบาล, 27(1), 13-24.

จรณา ประจกษแสงสร. (2549). ผลของการฝกผอนคลายดวยวธบรหารการหายใจแบบลกตอความ

วตกกงวลในผปวยทพบกอนบรเวณเตานม.

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร.

ชมรมฟนฟหวใจ. (2553). แนวทางการฟนฟสภาพในผปวยโรคหวใจ. คนจาก

http://www.thaiheart.org/images/column_1291454908/RehabGuideline.pdf

ณฐรกา โสไล. (2551). ผลการฟนฟสมรรถภาพหวใจทบานตอคณภาพชวตของผปวยภาวะหวใจ

ลมเหลว. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ธนากรณ แกวยก. (2553). ผลของโปรแกรมการจดการตนเองตออาการหายใจล าบากและ

ความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคง.

วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ

มหาวทยาลยมหาสารคาม, มหาสารคาม.

ธรารตน หมอมปลด, สปรดา มนคง, และยพาพน (2555). ผลของโปรแกรมฟนฟสภาพทบานของ

ผสงอายหลงผาตดใหญทางชองทองตอการฟนสภาพหลงจ าหนายจากโรงพยาบาล.

รามาธบดพยาบาลสาร, 18(1), 84-101.

นรลกขณ เออกจ และพชรวรรณ ศรคง. (2556). ภาวะหวใจวาย: การพยาบาลและค าแนะน า.

วารสารพยาบาลสาธารณสข, 27(1), 131-143.

101 แนงนอย ตนธนะรงษ. (2548). การศกษาวธการก าหนดความหนกของการออกก าลงกายแบบแอโร

บค. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

บรรล ศรพานช. (2549). การออกก าลงกายเพอสขภาพส าหรบผสงอายโดยทวไป. ใน บรรล ศร

พานช (บรรณาธการ), การออกก าลงกายเพอสขภาพส าหรบผสงอาย (พมพครงท 7, หนา

11-30). กรงเทพมหานคร: พมพด.

บญใจ ศรสถตนรากล. (2553). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร (พมพครงท 5).

กรงเทพมหานคร: บรษทยแอนไออนเตอรมเดย.

บศรา ศรค าเวยง, ผองพรรณ อรณแสง, และวลาวรรณ พนธพฤกษ. (2554). ปจจยทมผลตอ

ความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล. วารสาร

พยาบาลศาสตรและสขภาพ, 34(2), 42-51.

เบญจลกษณ อครพสชาต. (2550). บทบาทในการดแลผสงอายในเขตเทศบาลเมองอตรดตถ.

วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการวจยและพฒนาทองถน

มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ, อตรดตถ.

ประกอบพร ทมทอง. (2550). ปจจยทมความสมพนธกบความสามารถของผดแลผปวยโรคหลอด

เลอดสมอง. วทยานพนธ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

ประกาย จโรจนกล. (2548). การวจยทางการพยาบาล แนวคด หลกการ และวธการปฏบต.

กรงเทพมหานคร: บรษทสรางสอ.

ประชตร พนธฤกษ. (2556). ผลของโปรแกรมฟนฟสมรรถภาพหวใจแบบผสมผสานตอ

ความสามารถในการท าหนาทของรางกายและพฤตกรรมสขภาพ. เอกสารการประชม

วชาการประจ าป 2556, สภาการพยาบาล.

ปราณ ทไพเราะ. (2552). คมอยา (ฉบบปรบปรงครงท 6, พมพครงท 11). กรงเทพมหานคร: N P

Press Limited Partnership.

102 ปาลรฐ โตไพบลย. (2554). ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส าหรบการฟนฟสภาพ

หวใจในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเรอรง โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม.

การคนควาแบบอสระ พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ผองพรรณ อรณแสง. (2553). การพยาบาลผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด (พมพครงท 7).

ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา.

ผองพรรณ อรณแสง. (2554). การพยาบาลปญหาทส าคญของผสงอาย: การน าไปใช (พมพครงท 1).

ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา.

พมผกา ปญโญใหญ. (2555). การออกก าลงกายแบบแอโรบคส าหรบผสงอาย.

วารสารพยาบาลศาสตรและสขภาพ, 35(2), 140-148.

พมพร ลละวฒนากล. (2546). ผลของดนตรประเภทผอนคลายตอความวตกกงวลในผปวยโรค

กลามเนอหวใจตาย. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตร บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

พมพใจ ฉนจะโปะ. (2547). ผลของโปรแกรมการเดนออกก าลงกายตอความสามารถในการท า

หนาทของรางกายในผทมภาวะหวใจลมเหลว. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

พรรณธร เจรญกล. (2555). การเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม ของผสงอาย. ใน

พรรณธร เจรญกล, ดารณ ภษณสวรรณศร, อรพณ ฐาปนกลศกด (บรรณาธการ),

การดแลผสงอาย (พมพครงท 2, หนา 22-33). กรงเทพฯ: รงแสงการพมพ.

เพญวสาข เจรญวฒมากร.(2555). ปจจยทมความสมพนธกบความพรอมในการดแลของผดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองขาดเลอด. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยบรพา, ชลบร.

ภทราวธ อนทรก าแหง. (2553). การฟนฟหวใจ. ใน ปรชา เออโรจนองกร (บรรณาธการ), ศาสตร

และศลปในการรกษาโรคหวใจขาดเลอด (หนา 144-149). กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

มตรสมพนธ.

103 มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. (2555). รายงานประจ าป สถานการณผสงอายไทย

พ.ศ.2553 (พมพครงท 1). กรงเทพมหานคร: บรษท ท คว พ จ ากด.

รงลดดา ศรบญ, และฐตมา ชนะวเศษ. (2548). การแนะน าผปวยโรคหวใจกอนกลบบาน

ใน วรมนต บ ารงสข (บรรณาธการ), การฟนฟสมรรถภาพหวใจ:

โรคหลอดเลอดแดงโคโรนาร (หนา 76-85). กรงเทพมหานคร: L.T.Press.

ลวรรณ อนนาภรกษ. (2553). การพยาบาลผสงอาย: ปญหาระบบประสาทและอนๆ (พมพครงท 3,

หนา 100-105). กรงเทพมหานคร: บญศรการพมพ.

เลก สมบต. (2549). รายงานการศกษาวจยฉบบสมบรณ โครงการภาวะการดแลผสงอายและ ครอบครวในปจจบน (พมพครงท 1). กรงเทพมหานคร: มสเตอรกอปป. วงจนทร เพชรพเชฐเชยร. (2554). การดแลผดแล: แนวคด ผลกระทบ และการพยาบาลทเปนเลศ ใน

วงจนทร เพชรพเชฐเชยร (บรรณาธการ), การพยาบาลทเปนเลศในการดแลผปวยโรคมะเรง (หนา 253-286). สงขลา: ชานเมองการพมพ.

วชย เสนชม, พฤฒนนท สฤทธ, ณรงคศกด หนสอน, และธนช กนกเทศ. (2554). ปจจยพยากรณ

บทบาทของสมาชกครอบครวในการดแลและสงเสรมสขภาพผสงอาย ต าบลพะวอ

อ าเภอแมสอด จงหวดตาก. วารสารการพยาบาลและสขภาพ, 5(2), 23-33.

วชานย ใจมาลย. (2554). ผลของการออกกาลงกายแบบแอโรบคกบเกาอตอความสามารถในการท า

หนาทของรางกายในผทมภาวะหวใจลมเหลว. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

วภาพร สทธสาตร, และสชาดา สวนนม. (2550). พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมชน

เขตความรบผดชอบของ สถานอนามยบานเสาหน ต าบลวดพรก อ าเภอเมอง จงหวด

พษณโลก. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พทธชนราช, พษณโลก.

วมลรตน จงเจรญ. (2552). โภชนาการและโภชนบ าบดทางการพยาบาล. สงขลา: กอปปคอรนเนอร

ดจตอลปรนทเซนเตอร.

วศาล คนธารตนกล. (2546). เวชศาสตรฟนฟสภาพในผปวยกลมพเศษ Cardiac rehabilitation in

special cases. ใน วศาล คนธารตนกล, และระพพล กญชร ณ อยธยา (บรรณาธการ), เวช

ศาสตรฟนฟหวใจ (หนา 149-156). ชมรมฟนฟหวใจ สมาคมโรคหวใจแหงประเทศไทย

ในพระบรมราชปถมภ.

104 วไลวรรณ ทองเจรญ. (2554). กายภาพและสรรวทยาในผสงอาย. ใน วไลวรรณ ทองเจรญ

(บรรณาธการ), ศาสตรและศลปการพยาบาลผสงอาย (พมพครงท 1, หนา 55-70).

กรงเทพมหานคร: คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

ศรพนธ สาสตย. (2554). การพยาบาลผสงอาย ปญหาทพบบอยและแนวทางในการดแล

(พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรอร สนธ. (2556). บทน า. ใน ศรอร สนธ และพเชต วงรอด (บรรณาธการ), การจดการรายกรณ

ผปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสง (พมพครงท 1, หนา 1-7) กรงเทพฯ: วฒนาการ

พมพ.

ศรอร สนธ, และพเชต วงรอด (บรรณาธการ). (2556). การจดการรายกรณผปวยโรคเบาหวานและ

ความดนโลหตสง (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: วฒนาการพมพ.

ศศพฒน ยอดเพชร. (2552). ครอบครวและผสงอาย. ใน ชนตา วชชาวธ (บรรณาธการ), การทบทวนและสงเคราะหองคความรผสงอายไทย พ.ศ.2545-2550. แผนงานวจยเพอ พฒนาคณภาพชวตทดของผสงอาย สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.). กรงเทพมหานคร. สถาบนหวใจ โรงพยาบาลสมตเวชสขมวท. (2554). อาหารบ าบดโรคหลอดเลอดหวใจ. สบคนจาก

http://www.samitivejhospitals.com/data/heart_food.pdf

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. (2545). การออกก าลงกายทวไปและเฉพาะโรคผสงอาย (พมพครงท 1).

กรงเทพมหานคร: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. (2548). มาตรฐานการใหบรการสขภาพผสงอาย. กรงเทพมหานคร:

ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. (2549). แนวทางเวชปฏบตการจดกจกรรมทางกายส าหรบผสงอายกบ

โรคหวใจ (พมพครงท 1). กรงเทพมหานคร: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. (2551). แนวทางเวชปฏบตการฟนฟสมรรถภาพผสงอายโรคหวใจและ

หลอดเลอด (พมพครงท 1). กรงเทพมหานคร: ซจ ทล.

สมนก สกลหงษโสภณ, สปรดา มนคง, สมทรง จไรทศนย, ศภร วงศวทญญ, และมณ อาภานนทกล. (2555). การอภปรายเรองชวตญาตผดแลผปวยเรอรง. เอกสาร สรปรายงานการประชมวชาการเรองการดแลญาตผดแลผปวยเรอรง. กรงเทพมหานคร.

105 สมนก สกลหงสโสภณ, สรวรรณ อนนตโชค, และกฤษณ โหลสกล. (2554). ปจจยบางประการ

ความสามารถในกจวตรประจ าวน และภาวะแทรกซอนในผปวยอมพาตจากหลอดเลอดสมองทบาน. การพยาบาลและการศกษา, 4(2), 36-52.

สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหง

ประเทศไทย. (2551). แนวทางการปฏบตมาตรฐานเพอการวนจฉยและการดแลรกษา

ผปวยภาวะหวใจลมเหลว.

สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2555). คมอการจดการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะเรมตน

(พมพครงท 1). กรงเทพฯ: บรษทยเนยนอลตราไวโอเรต จ ากด.

สมเกยรต แสงวฒนาโรจน. (2550). หวใจลมเหลว (Heart failure) ใน วทยา ศรดามา (บรรณาธการ),

ต าราอายรศาสตร 4 (หนา 202-218). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สนต หตถรตน. (2550).โรคหวใจ อาการเจบหวใจ. กรงเทพฯ: หมอชาวบาน.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2551). สรปผลทส าคญการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย

พ.ศ. 2550. (หนา 17-18). กรงเทพฯ.

สทธชย จตะพนธกล. (2541). ภาวะพงพาในประชากรสงอาย ใน ผลการส ารวจสภาวะสขภาพของ

ประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 2 พ.ศ.2539-2540. คนจาก

http://www.hisro.or.th/main/download/NHES2%20report.pdf

สทธชย จตะพนธกล, ชยยศ คณานสทธ, และไพบลย สรยวงศไพศาล. (2542). ปญหาสขภาพ

ผสงอายไทย. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสาธารณสข มลนธสาธารณสขแหงชาตและส านก

นโยบายและแผนสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข.

สปรดา มนคง. (2554). การดแลระยะเปลยนผานจากโรงพยาบาลสบาน, การประชมวชาการเรอง

Geriatric syndromes: updated approaches (หนา 126-130). กรงเทพมหานคร: คณะ

แพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

สพตรา บวท. (2555). การพยาบาลผปวยโรคหวใจทมภาวะผอมแหง. วารสารพยาบาลศาสตรและ

สขภาพ, 35(3), 131-141.

อดมลกษณ สภาวงศ. (2548). ปญหาและความตองการดานสขภาพของผทมภาวะหวใจลมเหลวใน

สถานบรการสขภาพพเศษ มหาวทยาลยเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

106 อษา นกเทศ. (2555). ผลของโปรแกรมการจดการรายกรณตอความสามารถในการดแลตนเองของ

ผปวยเบาหวานชนดท 2 ทรบไวในโรงพยาบาล. วทยานพนธ พยาบาลศาตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

เอกพงษ ณ เชยงใหม. (2552). ผลการใชกระบวนการกลมตอความร ทศนคต และพฤตกรรมของผดแลผสงอายโรคเบาหวานชนดท 2 ณ หนวยบรการปฐมภมหวยแหน จงหวดล าพน. การคนควาแบบอสระ สาธารณสขศาตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

Abete, P., Testa, G., Morte, D. D., Gargiulo, G., Galizia, G., Santis, D., Magliocca, A.,

...Cacciatore, F. (2013). Treatment for chronic heart failure in the elderly: current

practice and problems. Heart Fail Rev, 18, 529-551. doi: 10.1007/s10741-012-9363-6

Adsett, J., & Mullins, R. (2010). Evidence based guidelines for exercise and chronic heart

failure. Queensland: Queensland Government Queensland Health.

American College of Sports Medicine. (2009). ACSM' s guidelines for exercise testing and

prescription (8th ed.). Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.

American College of Sports Medicine. (2010). ACSM' s resource manual for guidelines for

exercise testing and prescription (6th ed.). Philadelphia, PA: Lippincott Williams &

Wilkins.

Ang, Y. H., Au, S Y L., Yap, L K P., & Ee, C. H. (2006). Functional decline of the elderly in a

nursing home. Singapore Med J, 47(3), 219-224.

Australian Health Ministers’ Advisory Council (AHMAC). (2004). Best practice approaches to

minimise functional decline in the older person across the acute, sub-acute and

residential aged care settings. Retrieved form

http://docs.health.vic.gov.au/docs/doc/B7EBD633505C09E5CA257852000F0D42/$FI

LE/functional-decline-manual.pdf

Australian Health Ministers’ Advisory Council (AHMAC). (2007). Best practice approaches to

minimise functional decline in the older person across the acute, sub-acute and

residential aged care settings: Update 2007. Retrieved form

http:// docs.health.vic.gov.au/docs/.../functional-decline-update.pd.

107 Beswick, A. D., Ress, K., Dieppe, P., Ayis, S., Gooberman-Hill, R., Horwood, J., & Ebrahim, S.

(2008). Complex interventions to improve physical function and maintain independent

living in elderly people: a systematic review and meta-analysis. Lancet, 371, 725-735.

Burke, K. M., Mohn-Brown, E. L., & Eby, L. (2011). Caring for clients with cardiac disorders. In

Medical-surgical nursing care. (3rd ed.). New Jersey: Prentice Hall.

Calcasola, S. L. (2013). Nursing management: patients with complications from heart disease. In

Pellico, L. H. (Ed.), Focus on adult health: medical-surgical nursing (1st ed., pp. 424-

439). Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.

Chien, C.L., Lee, C. M., Wu, Y. W., Chen, T. A., & Wu, Y. T. (2008). Home-based exercise

increase exercise capacity but not quality of life in people with chronic heart failure: a

systematic review. Australian Journal of Physiotherapy, 54, 87-93, Retrieved form

http://svc019.wic048p.server-web.com/ajp/vol_54/2/AustJPhysiotherv54i2Chien.pdf

Chryssanthopoulos, S. N., Dritsas, A., & Cokkinos, D. V. (2005). Activity questionnaires; a

useful tool in accessing heart failure patients. International Journal of Cardiology, 105,

294– 299. doi:10.1016/j.ijcard.2004.12.046

Clevenger, D. S. (2012). Effects of a randomized controlled trial of diet and/or exercise on

objectively measured physical activity levels in older heart failure patients. (Master' s

thesis). Available from ProQuest Dissertations and Theses database. (UMI No.

1512871)

DeSalvo, D. M. (2010). An assessment of associations between functional ability, nutrition, and

dentition in homebound older adults. (Master' s thesis of Science in the Department of

Nutrition). University of Alabama, Alabama.

Dugdale, D. C. (2012). Aging changes in skin. Retrieved from http://www.nlm.nih.gov

/medlineplus/ency/article/004014.htm

Family Caregiver Alliance National Center on Caregiving. (2012). Selected Caregiver Statistics.

Retrieved from https://caregiver.org/selected-caregiver-statistics

108 Gan, G. L. (2012). Management update on functional decline in older adults 2012. The Singapore

Family Physician, 38(1), 4.

Hebert, R., Brayne, C., & Spiegelhalter, D. (1999). Factors associated with functional decline and

improvement in a very elderly community-dwelling population. American Journal of

Epidemiology, 150(5), 502-510. Retrieved from http://aje.oxfordjournals.org/

Heo, S., Moser, D. K., Lennie, T. A., Riegel, B., & Chung, M. L. (2008). Gender differences in

and factors related to self-care behaviors: A cross-sectional, correlational study of

patients with heart failure. International Journal of Nursing Studies, 45, 1807-1815.

doi:10.1016/j.ijnurstu.2008.05.008

Hess, O, M., & Carroll, J, D., (2008). Clinical Assessment of Heart Failure. New York: Springer

Publishing Company. In. E. Braunwald. (Ed.). Braunwald’ s Heart Disease: A

Textbook of Cardiovascular Medicine. (8th ed., pp. 561-581). Philadelphia, PA: United

States of America.

Huss, A., Stuck, A. E., Rubenstein, L. Z., Egger, M., & Clough-Gorr. K., M. (2008).

Multidimensional Preventive Home Visit Programs for Community-Dwelling Older

Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials.

Journal of Gerontology: Medical Sciences, 63A(3), 298-307.

Jackson, G., Gibbs, C. R., Davies, M. K., & Lip, G. Y. H. (2000). ABC of heart failure

pathophysiology. Retrieved from

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1128747/pdf/167.pdf

Jette, M., Sidney, & K., Blumchen, G. (1990) Metabolic equivalents (METS) in exercise testing,

exercise prescription, and evaluation of functional capacity. Clin Cardiol, 13, 555-565,

Retrieved from http://anesthesia.uchicago.edu/components/docs/periop_mgmt/mets.pdf

Jovicic, A., Holroyd-Leduc, J,M., & Straus, S. D. (2006). Effects of self-management

intervention on health outcomes of patients with heart failure: a systematic review of

randomized controlled trials. Bio Med Central Cardiovascular Disorders 2006, 6,

Retrieved from http://www.biomedcentral.com/1471-2261/6/43

109 Kirch, W. (2008). Encyclopedia of public health. Retrieved from http://books.google.co.th/books?

id=eSPK7CHw7oC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false

Lainscak, M., Blue, L., Clark, A. L., Dahlstrom, U., Dickstein, K., Ekman, I., ...Jaarsma, T.

(2011). Self-care management of heart failure: practical recommendations from the

patient care committee of the Heart Failure Association of the European Society of

Cardiology. European Journal of Heart failure, 13, 115-126.

doi: 10.1093/eurjhf/hfq219

Lennie, T. A., Moser, D. K., Biddle, M. J., Welsh, D., Bruckner, G. G., Thomas, D. T., ...Bailey,

A. L. (2013). Nutrition intervention to decrease symptoms in patients with advanced

heart failure. Research in Nursing & Health, 36, 120-145.

Lindenfeld, J., Albert, N. M., Boehmer, J. P. Collins, S. P. Ezekowitz, J. A., Givertz, M. M., ...

Walsh, M.N. (2010). Executive summary: HFSA 2010 comprehensive heart failure

practice guideline. Journal of Cardiac Failure, 16, 475-535.

McMurray, J. V., Adamopoulos, S., Anker, S.D., Auricchio, A., Bohm, M., Dickstein, K.,

...Zeiher, A. Z. (2012). ESC guidelines for the diagnosis and treatment of acute and

chronic heart failure 2012. Eueopean Heart journal, 33, 1787-1847.

doi: 10.1093/eurheartj/ehs104

National Heart Foundation of Australia. (2011). Guidelines for the prevention, detection and

management of chronic heart failure in Australia. Retrieved from

http://www.guideline.gov/content.aspx?id=34772

Norberg, E. B., Boman, K., & Lofgren, B. (2008). Activities of daily living for old persons in

primary health care with chronic heart failure. Scand J Caring Sci, 22, 203-210.

Piepoli, M. F., Conraads, V., Corra, U., Dickstein, K., Francis, D. P., Jaarsma, T., ...Ponikowski,

P. P. (2011). Exercise training in heart failure: from theory to practice. a consensus

document of the heart failure association and the european association for

cardiovascular prevention and rehabilitation. European Journal of Heart Failure, 13,

347–357. doi: 10.1093/eurjhf/hfr017

110 Polit, D. F. & Beck, C. F. (2012). Nursing research: generating and assessing evidence for

nursing practice (9th ed.). Philadelphia, PA: Lippincott William & Wilkins.

Pollentier, B., Irons, s, l., Benedetto, C. M., DiBenedetto, A. M., Loton, D., Seyler, R. D., ...

Newton, R. A. (2010). Examination of the six minute walk test to determine functional

capacity in people with chronic heart failure: a systematic review. Cardiopulmonary

Physical Therapy Journal, 21(1), 13-21.

Rankin, S. L., Briffa, T. G., Morton, A. R., & Hung, J. (1996). A specific activity questionnaire to

measure the functional capacity of cardiac patients. The American Journal of

Cardiology, 77, 1220-1223.

Registertered Nurses’ Assosiation of Ontario. (2010). Strategies to Support Self-Management

in Chronic Conditions: Collaboration with Clients. Retrieved from

http://www.bluewaterhealth.ca/documents/187/Strategies_Self_Management_in_Chron

ic_Conditions_Collaboration_with_Clients.pdf

Sandmire, D. A. (2010). The physiology and pathology of aging. In Robnett, R. H., & Chop, W.

C. (Eds.), Gerontology for the health care professional (2nd ed., pp. 79-84). London:

Jones and Bartlett.

Suter, P. M., Gorski, L. A., Hennessey, B., & Suter, W. N. (2012). Best practices for heart failure:

a focused review. Home Healthcare Nurse, 30(7), 395-405.

The Joanna Briggs Institute. (2008).The JBI approach to evidence-based practice. Retrieved from

http://joannabriggs.org/documents/JBI%20Approach%20to%20EBP%20Levels%

20of%20Evidence%20Grades%20of%20Recommendation.pdf

Witham, M. D., Argo, I. S., Johnston, D. W., Struthers, A. D., & MaMurdo, M. E.T. (2006).

Predictors of exercise capacity and everyday activity in older heart failure patients. The

European Journal of Heart Failure, 8, 203-207. doi: 10.1016/j.ejheart.2005.03.008

111 Yancy, C. W., Jessup, M., Bozkurt, B., Butler, J., Casey, D. E., Fonarow, G. C.,... Wilkoff, B. L.

(2013). 2013 ACCF/AHA guideline for the management of heart failure: a report of the

American College of Cardiology Foundation/American Heart Association task force on

practice guidelines. Retrieved from

http://circ.ahajournals.org/content/early/2013/06/03/ CIR.0b013e31829e8776.citation

112

112

ภาคผนวก

113

113

ภาคผนวก ก

ใบพทกษสทธของผดแลและผสงอาย ขาพเจา นางสาวเพญพชชา ถนแกว เปนนกศกษาระดบปรญญาโท สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงท าการศกษาวจย เรองการพฒนาและประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว การศกษาครงนเปนการศกษาเชงพฒนา มวตถประสงคเพอเพอพฒนาและประเมนผลลพธการใชชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ผวจยจงขออนญาตทานซงเปนผผดแล และผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวเปนผทไดรบการดแลตามชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายโรคหวใจลมเหลวกลมตดบาน ซงผดแลจะไดรบการดแลจากผวจยเพอสงเสรมความสามารถในการดแลของทาน การรวมมอในครงนขนอยกบความสมครใจของทาน หากทานยนดเขารวมการวจยขอใหทานลงลายมอชอ หากทานไมประสงคทจะเขารวมวจยตอไปในระหวางการศกษาวจย ทานสามารถบอกยกเลกไดตลอดเวลา โดยจะไมมผลตอการรกษาททานจะไดรบ และขอมลทไดจากการศกษาวจยในครงนผวจยจะเกบเปนความลบ โดยจะมการน าไปวเคราะห อภปราย และสรปผลออกมาเปนภาพรวม หากทานมขอสงสย หรอค าถามใดๆ เกยวกบการศกษาครงน ทานสามารถตดตอผวจยไดตลอดเวลาทางโทรศพทหมายเลข 089-2972343 .......................................................... .......................................................... (..........................................................) (..........................................................) ผสงอายทเขารวมวจย ผดแลผสงอายทเขารวมวจย ................................................ ...................................... (วน/เดอน/ป) (วน/เดอน/ป) .......................................................... (นางสาวเพญพชชา ถนแกว) ผวจย ................................................

114

114

ภาคผนวก ข

เครองมอทใชในการด าเนนงานวจย

115

115

แผนการสนบสนนพรอมคมอส าหรบผวจย ในการสนบสนนใหผดแลจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท

ของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

จดท าโดย นางสาวเพญพชชา ถนแกว

นกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร

116

แผนการสนบสนนใหผดแลจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว สปดาหท 1; สถานท: บานของผสงอายหรอผดแล; ระยะเวลา 60-90 นาท

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

1. เพอใหผดแลไดประเมนความสามารถในการดแลเพอคงไวซงความสามารถใน ก ารท าห น า ท ข อ งผ สงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทผานมา 2. เพ อใหผ ด แล ร เขาใจแ ล ะ ต ร ะ ห น ก ถ งความส าคญในการดแลผ ส งอาย ทม ภาวะห วใจลม เห ลว เพ อ ค งไ ว ซ งความสามารถในการท าหนาท

- ความหมาย อาการ และผลก ระทบของภ าว ะห ว ใจลม เห ลว ท ม ต อความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย - ความส าคญในการดแลผ ส งอาย เพ อค งไวซ งความสามารถในการท าหนาท - ค าแนะน าในการดแลผสงอายทง 6 ดาน เพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท คอ ดาน

1. กลาวทกทาย แนะน าตวเอง และพดคยเพอสรางสมพนธภาพกบผดแลและผสงอาย และชแจงกจกรรมการพยาบาลในครงน 2. ประเมนภาวะสขภาพผสงอายดวยก ารซกถาม ส ง เก ตอาการ ตรวจรางกาย ภาวะแทรกซอน วดความดนโล ห ต จบ ช พ จ ร แ ล ะป ร ะ เม นความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย 3. ประเมนความสามารถในการดแลผสงอายของผดแล โดยใหผดแลท าแบบประเมนการรบรความสามารถ

1. ทกทายผวจย และรบฟง ท าความรจกกบผวจย 2. ผดแลและผผสงอายรวมกนบอกถงภาวะสขภาพของผสงอาย บอกเลาอาการภาวะหวใจลมเหลวในปจจบน และรวมกนตอบค าถามผวจยถงความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย 3. ผดแลประเมนความสามารถในการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะ

- แบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย - แบบประเมนความสามารถในการท ากจวตรประจ าวนขนพนฐาน

117

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

3. เพอใหผดแลมความร ความเขาใจ และมทกษะในการจดการดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 4. เพ อ ใ ห ผ ด แ ล ว า ง เปาหมายการดแลทตองการปรบใหเหมาะสมภายใน 6 สปดาหน

กจกรรมและการออกก าลงกาย ดานการรบประทานอาหารและยา ดานการขบถาย ดานผวหนง ดานอารมณและจตใจ และดานการควบคมโรครวม

ในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เพอประเมนวาผดแลมความสามารถในการดแลอยในระดบใด และคนหาการดแลทยงไมเหมาะสมทผานมาในทง 6 ดาน 4. ประเมนความรเบองตนของผดแลเกยวกบภาวะหวใจลมเหลว โดยใชค าถามปลายเปดกระตนใหผดแลไดประเมนความร ความเขาใจของตนเองดงน

-ภาวะหวใจลมเหลวตามทคณเขาใจเปนอยางไรคะ

- คณคดวาภาวะหวใจลมเหลวมอาการอยางไรบางคะ

- คณคดวาภาวะหวใจลมเหลวสงผล

หวใจลมเหลวทผานมาของตนเอง 4. ผด แลตอบค าถามของผ ว จยเกยวกบความร ความเขาใจในภาวะหวใจลมเหลว

- แบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว - แนวค าถามปลายเปดเพอประเมนความรเบองตนของภาวะหวใจลมเหลว

118

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

ให ผ ส งอายท าก จกรรมต างๆ ไดนอยลงหรอไม อยางไร 5. ใหความรเบองตนเกยวกบภาวะหวใจลมเหลวแกผดแลเปนรายบคคลตามความเหมาะสม และเนนย าถงความส าคญของการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอาย 6. สะทอนผลการประเมนความสามารถในการดแลผสงอายใหแกผดแลทราบ และกระตนใหผดแลประเมนตนเองเกยวกบการดแลผสงอายในทง 6 ดานทผานมา โดยใชค าถามปลายเปดดงน - ทผานมาคณไดใหการดแลผสงอายอยางไรบาง - การดแลผสงอายทผานมามปญหาอยางไรบาง

5. รบ ฟ งการให ความ ร เบ องตนเกยวกบโรคหวใจลมเหลวจากผวจย 6. ร บ ฟ งผลป ระ เม น และ รวมสะทอนการดแลผ สงอาย ปญหา อปสรรคทผานมา

119

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

7. ใหค าแนะน า ฝกทกษะการดแลในแต ละด าน ท เห ม าะสมกบ ค ว ามตองการของผดแล และผสงอายจากขอมลทประเมนได 8. กระตนใหผดแลเสรมแรงตนเอง โดยใชค าถามปลายเปดดงน - จากค าแนะน าในการดแลคณคดวาการดแลทปฏบตไดเหมาะสมแลวมอะไรบาง - คณคดวายงมการดแลใดบางทควรมการปรบเปลยนใหเหมาะสม อยางไร 9. เสรมสรางพลงใหผดแล โดยชนชมในสงทปฏบตไดเหมาะสมอยแลว และพดใหก าลงใจผดแล 10. ผวจยต งเปาหมายรวมกบผดแลโดยการถามกระตนดงน - คณคดวาการดแลผสงอายรวมกน

7. รบฟงการใหความร ค าแนะน า ฝกทกษะการดแลผสงอายใน 6 ดาน 8. เสรมสรางแรงใหแกตนเองโดยการตอบค าถามผวจย 9. รบค า ชนชมและก าลงใจจากผวจย 10. รวมกนตงเปาหมายในการดแลผสงอาย

- คมอส าหรบผ ดแลในการจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

120

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

ครงน คณมเปาหมายทจะปรบการดแลใหดขนอยางไรบาง 11. สอบถามความมนใจตอการจดการดแลตามเปาหมายทวางไว หากผดแลมระดบความมนใจนอยกวา 7 คะแนน ผวจยจะคนหาอปสรรคและเนนย าค าแนะน าในการดแลผสงอายทผดแลยงไมมนใจ 12. สอนใหผ ด แลบนทกเปาหมาย ระดบความมนใจ และการตดตามการปฏบตตามเปาหมาย 13. มอบค มอส าหรบผ ดแลในการจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวใหแกผดแล

11. บอกระดบความมนใจในการจดการดแลตามเปาหมายทตงไว 12. บนทกเปาหมายท งหมดและระดบ ค ว ามมน ใจ ใน ก ารด แลผสงอาย

- แบบบนทกส าหรบผวจยใน ก าร ต ด ต าม ค ว าม กาวหนาการจดการดแลของผ ดแลและผสงอายโรคหวใจลมเหลว

121

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

14. ผว จยบน ท ก ส ง ท ไดจ าก ก ารป ระ เม น ส ข ภ าพ ผ ส ง อ าย แ ล ะความสามารถการดแล ปญหา ของผดแลทง 6 ดาน และเปาหมายทงหมด

การประเมนผล

1. ผดแลสามารถบอกความหมาย อาการ ผลกระทบของภาวะหวใจลมเหลวตอความสามารถในการท าหนาทของผสงอายไดถกตอง 2. ผดแลบอกถงกจกรรมการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายโรคหวใจลมเหลวในทง 6 ดาน ทปฏบตไดเหมาะสม และทควรปรบปรงใหเหมาะสมได และบอกไดวาควรมการปรบการดแลใหเหมาะสมไดอยางไร 3. ผดแลสามารถสาธตทกษะการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวยอนกลบไดถกตอง 4. ผดแลสามารถตงเปาหมายในการดแล และมความมนใจในการจดการดแลมากกวาหรอเทากบ 7 คะแนน

122

สปดาหท 2-5 (ตดตามทางโทรศพท), ระยะเวลาครงละ 15 นาท

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

1. เพ อ ใ ห ผ ด แ ลประเมนตดตามการด แ ล ผ ส ง อ าย ต ามเปาหมายของตนเอง 2. เพอใหผดแลไดรบการชวยเหลอในการจ ด ก า ร ก บ ป ญ ห า อปสรรคตอการดแล

- ค าแนะน าในการดแลเพอคงไวซงความสามารถใน ก ารท าห น า ท ข อ งผ สงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

1. ตดตามความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวผานทางโทรศพทสปดาหละ 1 ครง ดวยการกระตนใหผ ดแลมการประเมนและตดตามการดแลของตนเอง สอบถามอาการ ความสามารถในการท ากจกรรมของผสงอาย โดยใชค าถามปลายเปดดงน - ผ ส งอายส าม ารถท าก จกรรมไดเพมขนหรอไม ท ากจกรรมอะไรไดบาง - ความส าเรจของเปาหมายทคณไดวางไวส าเรจอยในระดบใดบางคะ - คณไดดแลผสงอายตามทไดวางแผนไวหรอไม อยางไรบางคะ

1. ประเมนตดตามเปาหมายการดแลผสงอายของตนเองในสปดาหทผานมา

- โทรศพท - คมอส าหรบผดแลในการจดการดแลเพ อคงไวซ งความสามารถในการท าหน าท ข องผ ส งอ าย ท มภาวะหวใจลมเหลว - แบบบน ทกการปฏบ ตตามเปาหมายของผดแลในสมดบนทกส าหรบผดแล - แบบบนทกส าหรบผวจยในการตดตามความกาวหนาการจดการดแลของผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

123

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

- มปญหา หรออปสรรคในการดแลหรอไม อยางไรบางคะ 2. เสรมสรางพลงใหแกผดแลโดยการชนชมในสงทผดแลปฏบตไดเหมาะสม และพดใหก าลงใจ 3. คน ห าอป สรรค ให ค าป รก ษ า ค าแนะน าเพมเตมในสงทผ ดแลท าไมได เปดโอกาสใหซกถามขอสงสยจน เก ด ค ว าม เข า ใจ แล ะ ให ก า รชวยเหลอ ตดตอประสานงานไปยงผเกยวของ 4. เนนย าและสอบถามความมนใจตอการดแลตามเปาหมายทยงไมส าเรจ หากผดแลมระดบความมนใจนอยกวา 7 คะแนน ผวจยจะคนหาอปสรรคและเนนย าการดแลผสงอายทผดแลยงไมมนใจ

2. รบค าชมเพอเปนการเสรมสรางพ ลง แ ก ต น เอ ง ใน ส ง ท ป ฏ บ ตเหมาะสม 3. ปรกษา และรบฟงค าแนะน าเพมเตมจากผวจย 4. บนทกเปาหมายทย งไมส าเรจ และระดบความมนใจลงในแบบบนทกการปฏบตตามเปาหมายของผดแลในสปดาหตอไป

124

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

5. ผวจยบนทกสงทไดจากการประเมนตดตามผดแลและผสงอาย

การประเมนผล

1. ผดแลใหการดแลผสงอายตามทไดวางเปาหมายไวไดส าเรจอยางนอย 1 เปาหมายตอสปดาห 2. ผดแลสามารถบอกไดวาการดแลตามเปาหมายใดทส าเรจแลวและยงไมส าเรจ

125

สปดาหท 6; สถานท: บานของผสงอายหรอผดแล; ระยะเวลา 40 นาท วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ

ผวจย ผดแล/ผสงอาย 1. เพ อ ป ระ เม น ผ ลหลงจากไดรบชดการดแล 6 สปดาห

- ค าแนะน าในการดแลเพอคงไวซงความสามารถใน ก ารท าห น า ท ข อ งผ สงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

1. ผวจยเขาพบผสงอายและผดแลทบาน ทกทายและพด คย สอบถามอาการทวไป 2. ผว จ ย ก ร ะ ตน ให ผ ด แ ลม ก ารประเมนและตดตามการดแลของตนเอง โดยใชค าถามปลายเปดดงน - ผ สงอายสามารถท าก จกรรมไดเพมขนหรอไม ท ากจกรรมอะไรไดบาง - คณคดวาคณไดใหการดแลผสงอายเปนอยางไรบางเมอเปรยบเทยบกบกอนไดรบค าแนะน าจากผวจย - มการดแลใดอกบางทยงไมสามารถใหการดแลได เพราะอะไร

1. บอกเลาอาการของผสงอายในสปดาหทผานมา 2. ตดตามประเมนความสามารถในการดแลผสงอายของตนเองหลงไดรบชดการดแลครบ 6 สปดาห

- สมดบนทกส าหรบผดแล - แบบป ระ เม น ก าร รบ รความสามารถในการดแลขอ งผ ด แ ล เพ อ ค งไ ว ซ งความสาม ารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว - แบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย - แบบประเมนความสามารถใน ก าร ป ฏ บ ต ก จ ว ต รประจ าวน

126

วตถประสงค เนอหา กจกรรม อปกรณ/สอ ผวจย ผดแล/ผสงอาย

3. ผวจยประเมนความสามารถในการดแลของผดแลดวยแบบประเมนการรบรความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว 4. ผวจยประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย 5. สรปผลในภาพรวมใหแกผดแลและผ สงอายรบทราบ กลาวชนชมผดแลในสงทปฏบตไดเหมาะสม และใหค าแนะน าเพมเตมในสงทผดแลยงใหการดแลไมเหมาะสม 6. ผวจยกลาวสนสดการวจยครงนและขอบคณผสงอายและผดแล

3. ผวจยตอบแบบประเมนการรบรความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหน า ท ข องผ ส งอ ายโ รคห ว ใจลมเหลวกลมตดบาน 4. รวมประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายหลงไดรบชดการดแลครบ 6 สปดาห 5. รบฟงการสรปผลในภาพรวมหลงได ร บ ช ด ก ารด แล ค รบ 6 สปดาห

127

การประเมนผล 1. คะแนนความสามารถในการดแลของผดแลจากการวดดวยแบบประเมนการรบรความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เพมขนจากครงแรก 2. ความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวไมลดลงจากเดม

128

128

ตวอยางกจกรรมค าแนะน าการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท ของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

การสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายเปนสงทมความส าคญ โดยเฉพาะในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ซงมปจจยสงเสรมใหมการเสอมถอยความสามารถในการท าหนาทมากกวาผสงอายทวไป ผวจยจงไดศกษา และรวบรวมขอเสนอแนะจากหลกฐานเชงประจกษมาปรบใช และพฒนาชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายซงประกอบดวยการใหค าแนะน าในการดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาท 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม ค าแนะน าในการดแลทน ามาใชในชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว มดงน

ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย 1. แนะน าใหผดแลสงเกต ประเมน ตดตามอาการ และบนทกอาการของภาวะหวใจลมเหลวทเกดขนทงขณะทท ากจกรรม และขณะพก ไดแก อาการเหนอยลา การหายใจเหนอย หรอหายใจสนๆ ขณะท ากจกรรม การหายใจล าบากขณะพก หายใจล าบากขณะนอนราบ อาการบวม การเพมขนของน าหนกตว และอาการเจบแนนหนาอก (Lindenfeld et al., 2010, Lainscak et al., 2011; McMurray et al., 2012) ลงในแบบบนทกอาการภาวะหวใจลมเหลวทกครงทมอาการ เพอน าขอมลในแตละวนมาเปรยบเทยบกน (ธนากรณ, 2553) 2. แนะน าใหผดแลสงเสรมใหผสงอายท ากจกรรมตางๆ ตามความสามารถของตนเองใหมากท สด เชน กจวตรประจ าว น การเคลอนทหรอเคลอนไหวรางกาย เพอเพมความสามารถในการท าหนาท (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) 3. แนะน าใหผดแลใชหลกการสงวนพลงงานในการท ากจกรรมของผสงอาย โดยในระหวางการท ากจกรรม เชน อาบน า แตงตว เดน ควรดแลใหมการพกเปนระยะเพอลดการใชพลงงานในสงทไมจ าเปน (สพตรา, 2555)

129

129

4. แนะน าผ ดแลสงเสรมผ สงอายให มการออกก าลงกาย เพอเปนการเพมความสามารถในการใชออกซเจนสงสดของรางกาย คงไวซงความแขงแรงของกลามเนอ และเพมความสามารถในการท าหนาท (Clevenger, 2012) โดยบอกใหทราบถงประโยชน และวธออกก าลงกายทเหมาะสมกบผสงอายโรคหวใจลมเหลว (McMurray et al., 2012) เหมาะสมกบภาวะโรคและความสามารถในการออกก าลงกายของแตละบคคล (สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภรวมกบชมรมหวใจลมเหลวแหงประเทศไทย, 2551) ผดแลควรสงเสรมการออกก าลงกายทผสงอายชอบ หรอออกก าลงกายรวมกบผสงอายดวย ซงจะชวยใหผสงอายออกก าลงกายไดโดยไมเบอ และมความตอเนอง (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549) ค าแนะน าในการออกก าลงกายมดงน คอ 4.1 ชนดของการออกก าลงกายท เหมาะสม คอ การออกก าลงกาย แบบแอโรบค ไดแก การเดน การเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกาย ดงน การเดน เรมดวยการเดนชาๆ แลวจงคอยๆ เพมความเรวขน ในระยะเรมแรกควรเดนในแนวราบกอน จากนนอาจตอดวยการเดนขนบนได แตตองมการสงเกตอาการในระหวางทออกก าลงกายดวย ทายอเขาแบบมทเกาะ ใหผสงอายใชมอทงสองขางเกาะบรเวณฝาผนงหรออปกรณเกาะอนๆ จากน นคอยๆ ยอเขาลงชาๆ แลวคอยๆ ยดเขาขนอยในทาตรง ท าซ าๆ ประมาณ 10 ครง ทายนยกขา ใหผสงอายยกขาขางใดขางหนงขนดานขางล าตวอยางชาๆ ขนานกบพน แลวคอยๆ ลดขาลงอยในทายนตรง ท าซ าๆ ประมาณขางละ 10 ครง ทานอนหงายยกขา ใหผสงอายนอนหงาย วางแขนกบพนตงฉากกบล าตว จากนนยกขาทง 2 ขางพรอมกนจนตงฉากกบพน หรอตามความสามารถของผสงอาย แลวคอยๆ ลดขาลงแนบกบพน ท าซ าๆ ประมาณ 10 ครง ทานอนหงายถบจกรยาน ควรมเบาะบางๆ หรอผาหมรองบรเวณหลง ใหผสงอายนอนหงาย และใชขาถบจกรยานในอากาศ ทายกแขน ผสงอายสามารถนงหรอยนกได แยกแขนทงสองขางใหขนานกบพน แลวยกขนเหนอศรษะใหหลงมอจรดกน แลวคอยๆ ลดลงสทาเดม ท าซ าๆ ประมาณ 10 ครง 4.2 การออกก าลงกายแตละครงควรมการอบอนรางกาย (warm up) (Lindenfeld et al., 2010; Clevenger, 2012) ดวยการบรหารสวนตาง ๆ ของรางกายเบาๆ ประมาณ 10 นาท (ชมรมฟนฟหวใจ, 2553) กอนทกครง เพอเปนการเตรยมความพรอม และลดการบาดเจบของรางกาย และหลงจากออกก าลงกายควรมการผอนคลายรางกาย (cool-down) (Lindenfeld et al.,

130

130

2010; Clevenger, 2012) ประมาณ 5-10 นาท (ระดบ 4/ เกรด A/ ชมรมฟนฟหวใจ, 2553) ดวยการย าเทาอยก บท แกวงแขน หรอวธอนๆ รวมกบการหายใจลกๆ (ภทราวธ, 2553) ไมควรหยดออกก าลงกายทนท เพอเปนการปรบสภาพรางกายใหคอย ๆ กลบเขาสภาวะปกต และชวยใหเลอดตามสวนตางๆ ของกลามเนอไหลกลบสหวใจไดดขน 4.3 ขอควรปฏบตกอนการออกก าลงกาย (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, 2549; ชมรมฟนฟหวใจ, 2553) มดงน - สวมใสเสอผาทสบาย ๆ ไมหลวมหรอคบเกนไป - สวมรองเทาทรสกสบาย หรอสวมถงเทาและรองเทากฬา - ไมควรออกก าลงกายหลงรบประทานอาหารทนท ควรเว นระยะเวลาอยางนอย 1-2 ชวโมง หลงรบประทานอาหาร - หากมยาอมใตลนใหพกตดตวไวทกครงทออกก าลงกาย 4.4 ระยะเรมแรกของผ ท เรมออกก าลงกายควรใชระยะเวลาส น ๆ ประมาณ 5-10 นาท จากนนจงคอย ๆ เพมขนตามความสามารถของผสงอายแตละราย และควรออกก าลงกาย 3-5 ครง/สปดาห (Adsett & Mullins, 2010; Lindenfeld et al., 2010) 4.5 ความหนกในการออกก าลงกายควรอยในระดบต าถงปานกลาง โดยเรมจากระดบนอยๆ แลวคอยๆ เพมขนตามความสามารถของแตละบคคล (Chen, & Wu, 2008; ปาลรฐ, 2554) โดยสามารถประเมนระดบความหนกของการออกก าลงกายเพอใหอยในระดบทเหมาะสมไดจากการพดขณะออกก าลงกาย คอ สามารถพดเปนประโยคสน ๆ นาน 2-3 วนาทได ไมควรรสกเหนอยมากจนไมสามารถพดเปนค าๆ ได (ชมรมฟนฟหวใจ, 2553) 5. แนะน าการดแลใหผสงอายหลกเลยงกจกรรมทมการออกแรงเกรงกลามเนอ (isometric physical activity) เชน การออกแรงดงหรอดนวตถ สงของอยก บท เพราะท าใหหวใจท างานหนกขน (National Heart Foundation of Australia, 2011) 6. แนะน าผดแลใหสงเสรมใหผสงอายไดรบการพกผอนนอนหลบอยางเพยงพออยางนอยวนละ 7-8 ชวโมง โดยการจดสงแวดลอมใหมความเงยบสงบ มอากาศถายเทไดสะดวก และไมรบกวนการนอนหลบของผสงอาย 7. แนะน าผดแลใหจดสงแวดลอม สงของบรเวณบานใหเปนระเบยบเรยบรอย เพอปองกนการพลดตกหกลมของผสงอาย (สพตรา, 2555)

131

131

คมอส าหรบผวจย

คมอส าหรบผวจยประกอบดวยขนตอนในการใหการพยาบาลแกผสงอายและผดแลตามชดการดแล ซงใหการพยาบาลเปนระยะเวลา 6 สปดาห ตามรายละเอยดดงน ชดการดแลสปดาหท 1 ประกอบดวยขนตอน การประเมนสภาพรายบคคล และการวางแผนการดแลรวมกบผดแลมการปฏบตดงน 1. เขาพบผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทบานของผสงอาย ทกทาย และพดคยสรางสมพนธภาพ 2. ประเมนภาวะสขภาพของผสงอาย โดยการซกประวต สอบถามอาการ ภาวะแทรกซอนในปจจบน ตรวจวดความดนโลหต ชพจร ประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ดวยการสอบถามความความสามารถในการท ากจกรรมดวยตนเองของผสงอายโดยใชแบบประเมนดชนบารเทล เอดแอล (Barthel ADL index) และแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย รวมถงสาเหตทเขารบการรกษาในหอผปวยครงทผานมาจากผสงอายและผดแล 3. ประเมนความสามารถในการดแลของผดแล โดยใหผดแลตอบแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เพอประเมนการดแลของผดแลทผานมาใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม และกระตนใหผดแลประเมนตนเอง เลาปญหา และอปสรรคจากการดแลทผานมา เพอน าไปเปนขอมลในการวางแผนการดแลรวมกน 4. ประเมนความร ความเขาใจเบองตนของผดแลเกยวกบภาวะหวใจลมเหลว และใหความรเรองภาวะหวใจลมเหลว อาการของภาวะหวใจลมเหลว ผลกระทบตอความสามารถในการท าหนาทของรางกาย และความส าคญในการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของรางกายแกผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและผดแล โดยใชภาษาทเขาใจงาย และเปดโอกาสใหซกถามขอสงสยเพอใหเกดความเขาใจมากขน 5. วางแผนการดแลรวมกบผดแล โดยการสงเสรม ใหความร ค าแนะน า และฝกทกษะใหผดแลสามารถจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทเหมาะสม ตรงกบผลการประเมนในเบองตน และตรงกบความตองการของ

132

132

ผดแลและผสงอาย เปดโอกาสใหผดแลมสวนรวมในการแสดงความคดเหน หากพบวาผสงอายมปญหาทควรไดรบการดแลจากสหวชาชพ ผวจยจะท าหนาทประสานงานไปยงพยาบาลประจ าคลนกเพอจดการใหผสงอายและผดแลไดรบความชวยเหลอทเหมาะสม 6. เสรมสรางพลงใหผดแลสามารถใหการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทง 6 ดาน ตามทไดรวมกนวางแผนการดแล โดยการพดใหก าลงใจ และชนชมในสงทผดแลปฏบตไดเหมาะสม และรวมกนหาแนวทางแกไขในเปาหมายหรอกจกรรมทปฏบตไดไมสมบรณ 7. ตงเปาหมายการดแลรวมกนกบผดแล โดยน าการดแลทตองการปรบใหเหมาะสมภายใน 6 สปดาหน มาตงเปนเปาหมายและใหผดแลบนทกเปาหมายนนลงในแบบบนทกการปฏบตตามเปาหมายในคมอส าหรบผดแล 8. มอบคมอส าหรบผดแลเพอสงเสรมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวใหแกผดแล 9. บนทกปญหาในการดแลของผดแลในแตละดาน เปาหมายของผดแล ความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ ดวยตนเองของผสงอายทไดจากการประเมน และกจกรรมการพยาบาลในครงนของผวจยลงในแบบบนทกส าหรบผวจยในการตดตามความกาวหนาการจดการดแลของผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ชดการดแลสปดาหท 2-5 ประกอบดวยขนตอนการดแลอยางตอเนอง โดยตดตามเพอประเมนความสามารถในการดแลของผดแลวามการปฏบตอยางสม าเสมอ และถกตองหรอไม พรอมทงตดตามอาการของผสงอาย สอบถามถงปญหาทอาจเกดขน รวมกนหาแนวทางแกไข กระตนใหผดแลตดตามความส าเรจของเปาหมาย หรออาจตงเปาหมายใหม ใหก าลงใจ และใหค าปรกษาแกผดแลผานทางโทรศพทสปดาหละ 1 ครง หากพบวามปญหาทควรไดรบการดแลจากแพทยหรอสหวชาชพ ตองประสานงานไปยงพยาบาลประจ าคลนกเพอจดการใหผสงอายและผดแลไดรบความชวยเหลอทเหมาะสม ชดการดแลสปดาหท 6 เปนขนตอนการประเมนผลลพธทางคลนก มกจกรรมดงน 1. พบผดแลและผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวทบาน พดคยและทกทาย 2.ประเมนตดตามความสามารถในการดแลของผดแลวาเปนไปตามแผน เปาหมายทวางไวหรอไม สอบถามปญหาและอปสรรคจากการดแลทง 6 ดาน และสอบถามอาการของผสงอายทผานมา

133

133

3. พดคยสอบถามความรสกของผดแลเกยวกบความสามารถในการดแลของตนเอง และความสามารถในการท าหนาทของผสงอายหลงจากไดรบชดการดแล 4. ประเมนผลลพธทางคลนกในดานผดแล โดยใหผดแลท าแบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว เพอประเมนการดแลของผดแลหลงไดรบชดการดแลใน 6 ดาน คอ (1) ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย (2) ดานการรบประทานอาหารและยา (3) ดานการขบถาย (4) ดานผวหนง (5) ดานอารมณและจตใจ และ (6) ดานการควบคมโรครวม 5. ประเมนผลลพธทางคลนกในดานผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว โดยผชวยวจยประเมนความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว ดวยการสอบถามความความสามารถในการท ากจกรรมของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวจากผดแลจากแบบประเมนดชนบารเทล เอดแอล (Barthel ADL index) และแบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกาย หลงจากไดรบชดการดแลเปนระยะเวลา 6 สปดาห 6. สรปผลความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว และความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวหลงจากใหการดแลตามชดการดแลใหผดแลและผสงอายรบทราบ และเนนย าใหคงการดแลทเหมาะสมตอไป ในกรณทพบวาผสงอายมภาวะแทรกซอนหรอมการดแลทไมเหมาะสมผวจยจะประสานงานไปยงพยาบาลประจ าคลนกอายรกรรมเพอตดตามใหการสนบสนน รบการดแลรกษาทตอเนองตอไป

134

แบบประเมนส าหรบผวจยในการประเมนตดตามผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวและผดแล ชอผสงอาย................................................................................... ชอผดแล ................................................................................ สปดาหท ..............................

รายการทประเมน

ผลการตดตาม

การพยาบาลประจ าสปดาห

เปาหมาย/ การบรรลเปาหมาย

ผสงอาย ผดแล

ดานกจกรรมและ การออกก าลงกาย

ดาน ก าร รบป ระท านอาหารและยา

ดานการขบถาย

ดานผวหนง

ดานอารมณและจตใจ

ดานการควบคม โรครวม

135

136

137

137

ตวอยางคมอส าหรบผดแลในการจดการดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท ของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

138

คมอส าหรบผดแลในการจดการดแล เพอคงไวซงความสามารถในการท าหนาท

ของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

จดท าโดย นางสาวเพญพชชา ถนแกว

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ชนดของการออกก าลงกายท เหมาะสม ไดแก การเดน การเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกาย ดงน

การเดน เรมดวยการเดนชาๆ แลวคอยๆ เพมความเรวขน ในระยะเรมแรกควรเดนในแนวราบกอน จากน นอาจตอดวยการเดนขนบนได

139

ทายอเขาแบบมทเกาะ ใชมอสองขางเกาะบรเวณฝาผนง คอยๆ ยอเขาลงชาๆ แลวคอยๆ ยดเขาขนอยในทาตรง

ทายนยกขา ยกขาขางใดขางหนงขนดานขางล าตวชาๆ ขนานกบพน แลวคอยๆ ลดขาลงอยในทายนตรง ท าซ าๆ ประมาณขางละ 10 ครง

ทานอนหงายยกขา นอนหงาย วางแขนกบพนตงฉากกบล าตว จากน นยกขา 2 ขางตามความสามารถของผสงอาย แลวคอยๆ ลดลงแนบกบพน

ทาถบจกรยาน ควรมเบาะหรอผารองบรเวณหลง นอนหงายและใชขาถบจกรยานในอากาศ

140

อาหารทควรหลกเลยง (ตอ) ชา กาแฟ แกงไตปลา

เครองปรงรส โรต

สปดาหท 1

ระดบความมนใจ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ไมมนใจ มนใจปานกลาง มนใจมาก

ปญหา/อปสรรค ............................................................................. .......................................................................................................

เปาหมายททานตองการ ระดบความส าเรจ ไมส าเรจ ส าเรจบาง ส าเรจ

1.

2.

3.

4.

5.

แบบบนทกการปฏบตตามเปาหมายของผดแล

141

141

ตวอยางการบนทกของผดแล

142

142

ภาคผนวก ค

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

แบบประเมนส าหรบผดแล

แบบประเมนผลลพธของผดแลผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวประกอบดวย 2 สวน ดงน สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไปของผดแล ค าชแจง ใหผดแลเตมขอความลงในชองวางหรอท าเครองหมาย ลงใน ( ) หนาขอความทเปนจรงของทาน 1. เพศ ( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง 2. อาย................. ป 3. ศาสนา ( ) 1. พทธ ( ) 2. อสลาม ( ) 3. ครสต ( ) 4. อนๆ (...................) 4. ระดบการศกษา ( ) 1. ไมไดเรยนหนงสอ ( ) 2. ต ากวาประถมศกษา ( ) 3. ประถมศกษา ( ) 4. มธยมศกษา ( ) 5. อนปรญญา ( ) 6. ปรญญาตร ( ) 7. สงกวาปรญญาตร ( ) 8. อนๆ 5. สถานภาพสมรส ( ) 1. โสด ( ) 2. ค ( ) 3. หมาย ( ) 4. หยาราง ( ) 5. แยกกนอย ( ) 6. อนๆ (....................................) 6. อาชพ ( ) 1. รบราชการ / รฐวสาหกจ ( ) 2. คาขาย / ธรกจสวนตว ( ) 3. รบจาง ( ) 4. เกษตรกรรม ( ) 5. ขาราชการบ านาญ ( ) 6. ไมไดประกอบอาชพ ( ) 7. อน ๆ (....................................)

143

143

7. รายไดเฉลยของครอบครว/เดอน ( ) 1. นอยกวา 5,000 บาท ( ) 2. ตงแต 5,000 – 10,000 บาท ( ) 3. ตงแต 10,001 – 15,000 บาท ( ) 4. มากกวา 15,000 บาท 8. ความเพยงพอของรายได ( ) 1. ไมเพยงพอ ( ) 2. เพยงพอแตไมเหลอเกบ ( ) 3. เพยงพอและเหลอเกบ 9. ความสมพนธกบผสงอาย เกยวของเปน........................................................... 10. ระยะเวลาทดแลผสงอาย................. ป 11. มบคคลอนชวยดแลผสงอายหรอไม ( ) 1. ไมม ( ) 2. ม โปรดระบจ านวนคน..................................... คน 11. เคยไดรบค าแนะน าเกยวกบการดแลผสงอายโรคหวใจลมเหลว ( ) 1. เคย โปรดระบรายละเอยด........................................................................ ( ) 2. ไมเคย 12. โรคประจ าตว................................................................................................................

144

144

สวนท 2 แบบประเมนความสามารถในการดแลของผดแลเพอคงไวซงความสามารถในการท า

หนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบการปฏบตจรงของทาน

กจกรรม ไมปฏบตเลย

ปฏบตบางนาน ๆ ครง

ปฏบตเปนประจ า

ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย 1. สงเกต ประเมน ตดตามอาการ ของภาวะหวใจลมเหลวทเกดขนทงขณะทท ากจกรรม และขณะพก . . . . .

ดานการรบประทานอาหารและยา 1. ชงและบนทกน าหนกตว . . . . . .

ดานการขบถาย 1. ส อบ ถ าม และส ง เก ต ค ว าม บ อ ย ใน การปสสาวะในเวลากลางคน . . . . .

145

145

กจกรรม ไมปฏบตเลย

ปฏบตบางนาน ๆ ครง

ปฏบตเปนประจ า

ดานผวหนง 1.สงเกตรอยแดง แผล บรเวณผวหนงเปนประจ า . . . . . . ดานอารมณและจตใจ 1. สงเกตประเมนอารมณ และจตใจของผสงอาย . . . ดานการควบคมโรครวม 1. ดแลใหรบประทานอาหารทเหมาะสมกบโรครวมของผสงอาย . . คะแนน รวม

146

146

แบบประเมนผลลพธจากผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว

เครองมอประเมนผลลพธจากผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวประกอบดวย 3 สวน คอ สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป สวนท 2 แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน สวนท 3 แบบประเมนความสามารถในการท าหนาท

สวนท 1 แบบบนทกขอมลทวไป

ค าชแจง กรณาเตมขอความลงในชองวาง หรอท าเครองหมาย ลงใน ( ) หนาขอความทเปนจรงของผสงอายโรคหวใจลมเหลวกลมตดบาน 1. เพศ ( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง 2. อาย................. ป 3. ศาสนา ( ) 1. พทธ ( ) 2. อสลาม ( ) 3. ครสต ( ) 4. อนๆ (.....................) 4. ระดบการศกษา ( ) 1. ไมไดเรยนหนงสอ ( ) 2. ต ากวาประถมศกษา

( ) 3. ประถมศกษา ( ) 4. มธยมศกษา ( ) 5. ปรญญาตร ( ) 6. อนๆ (......................................) 5. สถานภาพสมรส ( ) 1. โสด ( ) 2. ค ( ) 3. หมาย ( ) 4. หยาราง ( ) 5. แยกกนอย ( ) 6. อนๆ (....................................) 6. อาชพ ( ) 1. รบราชการ / รฐวสาหกจ ( ) 2. คาขาย / ธรกจสวนตว ( ) 3. รบจาง ( ) 4. เกษตรกรรม ( ) 5. ขาราชการบ านาญ ( ) 6. ไมไดประกอบอาชพ ( ) 7. อน ๆ (....................................)

147

147

7. รายไดเฉลยของครอบครวตอเดอน ( ) 1. นอยกวา 5,000 บาท ( ) 2. ตงแต 5,000 – 10,000 บาท ( ) 3. ตงแต 10,001 – 15,000 บาท ( ) 4. มากกวา 15,000 บาท 8. โรคประจ าตว............................................................................................................................ 9. ระยะเวลาของการเปนโรคหวใจลมเหลว................. ป 10. ระดบความรนแรงของโรค........................................................................................................ 11. ยาทใชเปนประจ า........................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... 12. วนทเขารบการรกษาในหอผปวยครงสดทาย ........................................................................ 13. ขอมลสขภาพเบองตน BP……………………………………. Pulse…………………….. RR………………….

น าหนก…………………สวนสง………………… BMI………………………….. Albumin……………………………… Cho……………………… TG………………………. LDL……………………….. BUN……………………... Creatinine……………………………

148

148

สวนท 2 แบบประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจ าวน

ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย ลงใน หนาขอความทเปนจรงของผสงอายโรคหวใจลมเหลวกลมตดบาน 1. การรบประทานอาหารเมอเตรยมส ารบไวใหเรยบรอยตอหนา ไมสามารถตกอาหารเขาปากได ตองมคนปอนให ตกอาหารเองได แตตองมคนชวย เชน ชวยใชชอนตกเตรยมไวใหหรอตดเปนชนเลกๆ ไวลวงหนา ตกอาหารและชวยตวเองไดเปนปกต 2. การลางหนา หวผม แปรงฟน โกนหนวด ในระยะเวลา 24-48 ชวโมงทผานมา ตองการความชวยเหลอ ท าเองได (รวมทงทท าไดเองถาเตรยมอปกรณไวให) 3. การลกนงจากทนอน หรอจากเตยงไปยงเกาอ ไมสามารถนงได (นงแลวจะลมเสมอ) หรอตองใชคนสองคนชวยกนยกขน ตองการความชวยเหลออยางมากจงจะนงได เชน ตองใชคนทแขงแรงหรอมทกษะ 1 คน หรอใชคนทวไป 2 คนพยงหรอดนขนมาจงจะนงอยได ตองการความชวยเหลอบาง เชน บอกใหท าตาม หรอชวยพยงเลกนอย หรอตองมคนดแลเพอความปลอดภย ท าไดเอง 4. การใชหองน า ชวยตวเองไมได ท าเองไดบาง (อยางนอยท าความสะอาดตวเองได หลงจากเสรจธระ) แตตองการความชวยเหลอในบางสง ชวยตวเองไดด (ขนนงและลงจากโถสวมเองได ท าความสะอาดไดเรยบรอยหลงจากเสรจธระ ถอดใสเสอผาไดเรยบรอย)

149

149

5. การเคลอนทภายในหองหรอบาน เคลอนทไปไหนไมได ตองใชรถเขนชวยตวเองใหเคลอนทไดเอง (ไมตองมคนเขนให) และจะตองเขาออกมมหอง หรอประตได เดนหรอเคลอนทโดยมคนชวย เชน พยง หรอบอกใหท าตาม หรอตองใหความสนใจดแลเพอความปลอดภย เดนหรอเคลอนทไดเอง 6. การสวมใสเสอผา ตองมคนสวมใสให ชวยตวเองแทบไมไดหรอไดนอย ชวยตวเองไดประมาณรอยละ 50 ทเหลอตองมคนชวย ชวยตวเองไดด (รวมทงการตดกระดม รดซป หรอใชเสอผาทดดแปลงใหเหมาะสมกได) 7. การขนลงบนได 1 ชน ไมสามารถท าได ตองการคนชวย ขนลงไดเอง (ถาตองใชเครองชวยเดน เชน walker จะตองเอาขนลงไดดวย) 8. การอาบน า ตองมคนชวยหรอท าให อาบน าเองได 9. การกลนการถายอจจาระในระยะ 1 สปดาหทผานมา กลนไมได หรอตองการการสวนอจจาระอยเสมอ กลนไมไดบางครง (เปนนอยกวา 1 ครงตอสปดาห) กลนไดเปนปกต 10. การกลนปสสาวะในระยะ 1 สปดาหทผานมา กลนไมได หรอใสสายสวนปสสาวะแตไมสามารถดแลเองได กลนไมไดบางครง (เปนนอยกวาวนละ 1 ครง) กลนไดเปนปกต รวมคะแนนทงหมด........................ คะแนน

150

150

สวนท 3 แบบประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกาย ค าชแจง ใหผประเมนสมภาษณความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ ของผสงอายจากผดแลหรอผสงอาย โดยเรมจากรายการกจกรรมทมจ านวนระดบพลงงาน (METs) นอยเรยงล าดบไปเรอยๆ ดงตาราง ถาผสงอายสามารถท ากจกรรมใดกจกรรมหนงในรายการกจกรรมทมระดบพลงงานเทากนแสดงวาไดจ านวนพลงงานเทากบกจกรรมนน และการสมภาษณจะสนสดลงเมอผสงอายไมสามารถท ากจกรรมใดไดเลยในระดบพลงงานนนๆ และใหผประเมนท าเครองหมาย ลงในชอง O หนากจกรรมทผสงอายท าได และในชองท าได หรอชองท าไมไดในแตละระดบพลงงาน

ท าได หมายถง ผสงอายท ากจกรรมนนๆ ไดโดยไมมอาการเหนอย ท าไมได หมายถง ผสงอายท ากจกรรมนนๆ ไมไดเนองจากมอาการเหนอย

รายการกจกรรม ระดบพลงงาน (METs)

ท าได ท าไมได

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน O นงดโทรทศน O นอนคยโทรศพท O อานหนงสอ O เขยนหนงสอ

1.3

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

2.0

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

2.5

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

3.0

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

3.5

151

151

รายการกจกรรม ระดบพลงงาน (METs)

ท าได ท าไมได

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตาง ๆ ดงตอไปน … …

4.5

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

5.0

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

5.5

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

6.0

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

7.5

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

8.0

ผสงอายสามารถท ากจกรรมตางๆ ดงตอไปน … …

9.0

152

ภาคผนวก ง ตวอยางการวเคราะหหลกฐานเชงประจกษ

153

เรองท 1 ผลของโปรแกรมการเดนออกก าลงกายตอความสามารถในการท าหนาทของรางกายในผทมภาวะหวใจลมเหลว

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

(พมพใจ, 2547) level 2 grade A

1. เพอเปรยบเทยบความสามารถในการท าหนาทของรางกายกอนและหลงเขารวมโปรแกรมการเดนออกก าลงกายของผทมภาวะหวใจลมเหลว 2. เพอเปรยบเทยบความสามารถในการท าหนาทของรางกายหลงเขารวมโปรแกรมการเดนออกก าลงกายระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

เครองมอทใชด าเนนงาน มดงน 1. โปรแกรมการเดนออกก าลงกาย โดยใชการเดนบนพนราบ แบบเพมความกาวหนาทละนอยตามความสามารถของรางกายของกลมตวอยาง 2. คมอการเดนออกก าลงกาย มเนอหาเกยวกบวธการเดนออกก าลงกาย ประโยชน การประเมนสภาพ และการดแลตนเองเมอมอาการผดปกต

เปนวจยกงทดลอง มกลมควบคมและกลมทดลอง เปรยบเทยบระหวางกลม กอนและหลงทดลอง ใชระยะเวลา 9 สปดาห โดยกลมทดลองไดรบโปรแกรม คอ สปดาหท 1 พบกลมตวอยางครงท 1 เพอสรางสมพนธภาพและใหความรเกยวกบการเดนออกกลงกาย สอบถามปญหา หาแนวทางแกไข สอนและสาธตการเดนออกก าลงกาย สอนการประเมนรางกาย ตรวจและ

กลมทดลองมอายเฉลย 50.3 ป กลมควบคมมอายเฉลย 50.8 ป ผลการศกษาพบวา กลมทดลองมความสามารถในการท าหนาทของรางกายจากการประเมนความสามารถในการท ากจกรรม และการเดนบนพนราบ 6 นาท เพมขนเมอเทยบกบกอนทดลอง และมากกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001

- น าวธการออกก าลงกายดวยวธการเดนไปเปนทางเลอกหนงในการออกก าลงกาย โดยเดนบนพนราบและคอยๆ เพมระยะทางในการเดนตามความสามารถของแตละคน เพอเพมความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว - น าการใชแบบประเมนการรบรความเหนอยขณะออกก าลงกายของบอรก (Borg scale) มาเปนเครองมอประเมนระดบ

154

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

กลมตวอยาง คอผทมภาวะหวใจลมเหลวทรกษาทคลนกโรคหวใจและหลอดเลอด แผนกผปวยนอก เลอกแบบจ าเพาะเจาะจง กลมละ 15 ราย

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล มดงน 1. แบบสอบถามทวไป 2. แบบบนทกความสามารถในการเดนบนพนราบ 6 นาท -3. แบบประเมนการรบรความเหนอยขณะออกก าลงกายของบอรก 4. แบบประเมนความสามารถในการท ากจกรรม (Veterans Specific Activity Questionaire [VSAQ])

บนทกขอมลกอนทดลอง สปดาหท 1 พบกลมตวอยางครงท 2 โดยการเยยมบานเพอประเมน ซกถามอปสรรค รวมหาแนวทางแกไข สปดาหท 2-5 พบครงท 3-6 เปนชวงฝกออกก าลงกายโดยการเยยมบาน สปดาหท 6-9 เปนชวงออกก าลงกายตามทก าหนดไวในโปรแกรม ใชการตดตอทางโทรศพทในสปดาหท 6-7 สปดาหท 9 พบครงกลมตวอยางเพอประเมนความสามารถในการท าหนาทของรางกายครงท 2

ความหนกในการออกก าลงกาย

155

เรองท 2 Home-based exercise increases exercise capacity but not quality of life in people with chronic heart failure: a systematic review

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

(Chien, Lee, Wu, Chen, & Wu, 2008) level 1, grade B

ค าถามการวจย คอ 1. การออกก าลง

กายทบานมผลในการเพมความสามารถในการออกก าลงกาย และคณภาพชวต ในผทมภาวะหวใจลมเหลวไดหรอหรอไม

2. การออกก าลงกายทบานในผทมภาวะหวใจลมเหลวมความปลอดภยหรอไม

รปแบบวธวจยเปนแบบ systematic review with meta-analysis มการสบคนจากฐานขอมล PubMed, Medline, Embase, CINAHL, Cochrane Library Register of Controlled Trails, PEDro, Chinese Electronic Periodical Service (CEPS), และ MD Consult for studies และมการสบคนดวยมอ ทตพมพระหวางเดอนมกราคม 1980 ถงกรกฎาคม 2006 วเคราะหและสงเคราะห

งานทน ามาท าการศกษาครงนเปนงานวจยแบบ RCT จ านวน 10 งาน มกลมตวอยางทเขารวมในงานวจยดงกลาวทงหมด 648 คน มอายตงแต 50 ปขนไป มภาวะหวใจลมเหลวทอาการคงท ความรนแรงตาม NYHA ระดบ 2-3 คา Ejection Fraction (EF) นอยกวา 40% สวนใหญเปนเพศชาย ระยะเวลาในการออกก าลงกายทบานตงแต 6 สปดาห ถง 9 เดอน กลมทดลองของทกการศกษามการออกก าลงกาย

- น าวธและองคประกอบในการออกก าลงกายไปใชเปนแนวทางในชดการดแล คอ ในผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลวควรมการออกก าลงกายแบบแอโรบคเปนหลก อาจมการออกก าลงกายแบบมแรงตานรวมดวยกได ระดบความหนกในการออกก าลงกายควรอยในระดบต าถงปานกลาง ระยะเวลานอยทสดทจะสามารถเหนการเปลยนแปลงของความสามารถในการท า

156

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

กลมตวอยาง คอ งานวจยแบบ RCT ทมกลมตวอยางทเขารวมศกษาในแตละงานอยในวยผใหญ ทมภาวะหวใจลมเหลวตงแต 3 เดอนขนไป

ขอมลโดยผศกษา 2 คน และมการใหขอมลเพมเตมจากผวจยของแตละงานหากมความจ าเปน

แบบแอโรบค (เดน หรอปนจกรยาน) บางงานมการออกก าลงกายแบบใชแรงตานรวมดวย สวนใหญออกก าลงกายทความหนกระดบต าถงปานกลาง (40-70% ของอตราการเตนของหวใจสงสด) ออกก าลงกายวนละ 30-60 นาท 2-5 ครง/สปดาห สวนกลมควบคมมกจกรรมและไดรบการดแลตามปกต ม 4 งานทมการตดตามเยยมบาน และ 2 งานทตดตามทางโทรศพท ผลการศกษา - ผลของการออกก าลงกายทบานในกลมทดลองหลงการทดลองจาก 7 การศกษา

หนาทได คอ 6 สปดาห - น าแนวทางการตดตามมาใช ไดแก การเยยมบาน และการตดตามทางโทรศพท

157

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

พบวาสามารถเพมปรมาณออกซเจนทรางกายน าไปใชไดในเวลา 1 นาท (peak VO2) เปน 2.7 ml/kg/min (95%, CI 0.7-4.7) มากกวากลมควบคม - ผลของการออกก าลงกายทบานในกลมทดลองจาก 5 การศกษา พบวาสามารถเพมระยะทางจากการประเมนดวย 6-min walk test เปน 41 เมตร (95%, CI 19-63) ซงมากกวากลมควบคม - การออกก าลงกายทบานไมไดมผลใหคณภาพชวตทประเมนจาก Minnesota Heart Failure Questionnaire ดขนกวากลมควบคม

158

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

- การออกก าลงกายทบานไมไดเพมอตราการกลบเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

159

เรองท 3 ผลของโปรแกรมการจดการตนเองตออาการหายใจล าบากและความสามารถในการท าหนาทของรางกายของผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคง ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

(ธนากรณ, 2553) level 2, grade B

วตถประสงค - เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยอาการหายใจล าบากกอนและหลงไดรบโปรแกรมการจดการตนเองในผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคง - เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยอาการหายใจล าบากในผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคงทไดรบโปรแกรมการจดการตนเองกบผทไดรบการพยาบาลตามปกต

เครองมอด าเนนงาน - โปรแกรมการจดการตนเอง พฒนาจากการทบทวนวรรณกรรม โดยประยกตใชกรอบแนวคดการจดการตนเองของ Creer (2000) ประกอบ ดวย 1) การเลอกเปาหมาย 2) การรวบรวมขอมล 3) การวเคราะหและประเมนขอมล 4) การตดสนใจ 5) การลงมอกระท า และ 6) การประเมนตนเอง โดยแบงโปรแกรม ระยะ

รป แบบว จ ย เป น แบบ เช งทดลอง แบบสมสองกลมวดกอนและหลงการทดลอง กลมท ด ลอ ง เป น ก ล ม ท ได ร บโปรแกรมการจดการตนเอง สวนกลมควบคมไดรบการพยาบาลตามปกต โปรแกรมการจดการตนเอง ประกอบดวย 3 ระยะ คอ 1. ระยะเตรยมความพรอม มก จ ก ร รมป ระ เม น ข อ ม ล , อธบายการจดการตนเอง และสอน เก ย วกบ ภ าว ะห ว ใจลม เหลวเลอดคง ก ารด แลตนเอง พรอมทงมอบคมอการ

ผลการศกษา กลมทดลองอายเฉลย 59.13 ป กลมควบคมอายเฉลย 59.67 ป กลมทดลองมคะแนนเฉลยอาการหายใจล าบากหลงการทดลองต ากวากอนการทดลอง และมคะแนนเฉลยอาการหายใจล าบากต ากวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 แตในกลมควบคมมคะแนนเฉลยอาการหายใจล าบากกอนและหลงการทดลองไมแตกตางกน อกทงกลมทดลองมคะแนนเฉลยความสามารถในการท าหนาทของรางกายหลงการ

น าวธจดการตนเองไปประยกตใชในการพฒนาชดการดแลได โดยการใหความรแกผสงอายและผดแลเกยวกบการสงเกตอาการของภาวะหวใจลมเหลว คอ อาการบวมกดบมทเทา หนาแขงและเขา ไมมบวมกดบม แสดงวา ไมมน าคงในรางกาย มบวมกดบมทเทา ขอเทา แสดงวา เรมมน าคงในรางกาย มบวมกดบมทเทา ขอเทาและเขา แสดงวา มน าคงในรางกายมาก

160

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

- เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความสามารถในการท าหนาทของรางกายกอนและหลงไดรบโปรแกรมการจดการตนเองในผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคง - เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยความสามารถในการท าหนาทของรางกายในผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคงทไดรบโปรแกรมการจดการตนเองกบผทมภาวะหวใจลมเหลวเลอดคงท

เตรยมความพรอม ระยะจดการตนเอง และระยะประเมนผล เครองมอทใชในโปรแกรมมดงน คอ - คมอการสอนส าหรบพยาบาล - คมอการจดการตนเองส าหรบผปวยโรคหวใจลมเหลวเลอดคงทประกอบดวยการบนทกตดตาม อาการบวมกดบมทเทา น าหนกตว ยาขบปสสาวะทรบประทาน อาการหายใจล าบาก

จดการตนเองและสมดบนทกใหแกกลมทดลอง 2. ร ะ ย ะ จ ด ก า ร ต น เอ ง สปดาหท 1-6 ผปวยมความพรอมในการจดการตนเอง หลงไดรบความรเรองหวใจลม เห ลว เล อดค งและก ารปฏบต ตลอดจนขนตอนการจดการตนเอง มแรงจงใจในการปฏบต มทกษะตางๆ 3. ระยะประเมนผล มการประเมนผลหลงการทดลอง

ทดลองสงกวากอนการทดลอง และมคะแนนเฉลยความสามารถในการท าหนาทของรางกายสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 แตในกลมควบคมมคะแนนเฉลยความสามารถในการท าหนาทของรางกายกอนและหลงการทดลองไมแตกตางกน

- น าหลกการจดการตนเองไปใช โดยหากมภาวะน าคงเลกนอยถงปานกลาง ผปวยควรรบประทานยาขบปสสาวะตามแผนการรกษา บรโภคโซเดยมต ากวา 2 กรมตอวน ลดปรมาณน าดมตอวนลง หากปฏบตตวดงนแลวเปนเวลา 3 วน แลวภาวะน าคงยงคงอย ควรพบแพทย หรอเมอไมมอาการน าคงแลว ใหปฏบตเหมอนขณะไมมภาวะน าคง แตถาปฏบตแลวกลบมภาวะน าคงเลกนอยถงปานกลาง ควรตดตอผวจยหรอไปพบแพทย ไมควรปรบ

161

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

ไดรบการพยาบาลตามปกต กลมตวอยาง ผปวยโรคหวใจลมเหลวเลอดคงทมารบการรกษาทคลนกโรคหวใจ แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลอ านาจเจรญ ระดบความรนแรงจากโรคหวใจอยในระดบ 2 แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคมกลมละ 15 คน

ขณะนอนราบ ปรมาณน าดมทงวน อาการหายใจล าบากหลงท ากจกรรมทงวน และวธตดตอผวจย - สมดรวบรวมขอมลส าหรบผปวยโรคหวใจลมเหลวเลอดคง เปนสมดทผปวยตองบนทกอาการของตนเองทกวน เครองมอในการเกบ

การดมน าดวยตนเองเปนครงทสอง หากมภาวะน าคงรนแรง ควรตดตอแพทยหรอพยาบาลทนท - น าวธการจดท าคมอและสมดบนทกไปปรบ เพอจดท าแบบบนทกใหแกผสงอายและผดแลเพอเปนการตดตามอาการผสงอายและตดตามการดแลของผดแล

162

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

รวบรวมขอมล - แบบวดอาการหายใจล าบากของบอรก (Borg Scale) ผวจยใชแบบประเมนของลดดา จามพฒน (2549) ทแปลเปนภาษาไทยจากแบบวดอาการหายใจล าบากของบอรก มคาคะแนนตงแต 0-10 คะแนน คาความเชอมน .80 - แบบประเมนความสามารถการท าหนาทของรางกายของพมพใจ ฉนจะโปะ (2547) ทแปลเปน

163

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

ภาษาไทยจาก VSAQ ของ Myers และคณะ (1994) เปนแบบประเมนความสามารถในการใชออกซเจนทางออม มค าถาม 13 ขอ เปนค าถามเกยวกบการท ากจวตรประจ าวน การท างานบาน การออกก าลงกาย และการมกจกรรมทเปนงานอดเรก มหนวยวดเปน MET ระดบความเชอมน .86

164

เรองท 4 ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012: The task force for the diagnosis an d treatment of acute and chronic heart failure 2012 of the European Society of Cardiology. Developed in collaboration with the Heart Failure Association (HFA) of the ESC

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

(McMurray et.al, 2012) level 1, grade A

วตถประสงค เพอเปนขอก าหนด เปนแนวทางในการปฏบตส าหรบการวนจฉยและการรกษาภาวะหวใจลมเหลว ซงไดมการปรบปรงเปลยนแปลงจากของป ค.ศ.2008 แนวปฏบตนเปนแนวทางส าหรบชวยในการตดสนใจของแพทยในการวนจฉยและรกษาผปวยภาวะหวใจลมเหลว

มการจดระดบคณภาพของหลกฐานเชงประจกษแบงเปน 3 ระดบ คอ A B C และมการจดระดบของความสามารถในการน าไปใช

สบคนและวเคราะหหลกฐานเชงประจกษทมเนอหาทตรงตามความตองการของ CPG

จากการทบทวนในหวขอการจดการแบบองครวม รวมไปถงการฝกออกก าลงกาย โปรแกรมการจดการโดยทมสหสาขาวชาชพ การตรวจสอบตดตามผปวย และการดแลระยะสดทาย มแนวทางในการปฏบตดงน คอ การออกก าลงกาย แนะน าใหออกก าลงกายแบบแอโรบคธรรมดา ซงควรสงเสรมในผปวยทมภาวะหวใจลมเหลว เพอเพม

น าขอแนะน าตางๆ ไปใชในการพฒนาชดการดแล ไดแก รปแบบการออกก าลงกายแบบแอโรบค การจ ากดเกลอในอาหาร การจ ากดน า การประเมนภาวะซมเศรา ประเมนการรคด และสงทจ าเปนในการใหความรแกผปวย ซงสามารถน าไปเปนแนวทางจดท าคมอส าหรบผดแลในการดแลผสงอายได

165

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

อยางไรกตามจะตองขนอยกบลกษณะของผปวยในแตละรายดวย

ความสามารถในการท าหนาท และชวยใหมอาการดขน เรองทจ าเปนในการใหความรแกผปวย - ความหมาย และสาเหตในการเกดอาการของโรค - ความส าคญของการพยากรณโรค - การสงเกต การจดการอาการ - หากมอาการหายใจล าบากหรออาการบวมเพมขน หรอมน าหนกเพมมากกวา 2 กก. ใน 3 วน ผปวยอาจสามารถ

166

ชอผแตง (ป)

Evidence Base Level

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

ปรบเพมขนาดยาประเภทขบปสสาวะ หรอรบปรกษาบคลากรทางการแพทย - ใหความรในเรองของยาทไดรบ ขนาด ขอบงใช และการประเมนผลขางเคยงจากยา - การจ ากดเกลอในอาหารสามารถชวยควบคมอาการและอาการแสดงในผทมภาวะหวใจลมเหลวในระดบความรนแรง 3 และ 4

167

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

- ผปวยภาวะหวใจลมเหลวระดบรนแรงควรจ ากดน า 1.5-2 ลตร/วน สวนการจ ากดน าในผปวยทมอาการระดบเลกนอยถงปานกลางอาจไมเกดประโยชน สตรในการจ ากดน าโดยคดจากน าหนกตว คอ 30 ml/kg และ 35 ml/kg หากน าหนกมากกวา 85 kg - ควบคมน าหนกใหอยในเกณฑทเหมาะสม - เลกสบบหรและยาเสพตด

168

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไปใช/ขอเสนอแนะอนๆ

- ใหความรเกยวกบประโยชนในการออกก าลงกาย ฝกการออกก าลงกาย และท าใหผปวยมความมนใจ มความสขสบายในการท ากจกรรมตาง ๆ - การเตรยมตวในการเดนทางตามความสามารถในการท าหนาทของรางกาย เชน การเตรยมยาใหเพยงพอ - การมเพศสมพนธ - การไดรบวคซนปองกนไขหวดใหญ หรอตามแนวปฏบตของทนนๆ

169

ชอผแตง/ป/ ระดบของงาน

วตถประสงคการวจย/ กลมตวอยาง

เครองมอวจย วธการวจย ผลการศกษา การสรปการน างานวจยไป

ใช/ขอเสนอแนะ - ภาวะซมเศราและความ

ผดปกตในการรบรพบบอยในผทมภาวะหวใจลมเหลว จะตองมการประเมนผปวย และใหความส าคญกบการสนบสนนจากครอบครวหรอสงคม

170

170

ภาคผนวก จ รายนามผทรงคณวฒ

ผทรงคณวฒ สงกด

1. ผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชณวงศ อาจารยประจ าภาควชาอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2. คณสรวรรณ เดยวสรนทร ผปฏบตการพยาบาลขนสงเฉพาะทาง สาขาการพยาบาลชมชน ศนยบรการสขภาพทบาน โรงพยาบาลหาดใหญ

3. คณทศนย ขนทอง พยาบาลวชาชพช านาญการ ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

171

171

ประวตผเขยน

ชอ สกล เพญพชชา ถนแกว รหสประจ ำตวนกศกษำ 5510421007 วฒกำรศกษำ

วฒ ชอสถำบน ปทส ำเรจกำรศกษำ พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2554

ทนกำรศกษำ ทนอาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทนอดหนนการวจยเพ อวทยานพนธ ปงบประมาณ 2557 บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ต ำแหนงและสถำนทท ำงำน

พยาบาลวชาชพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร กำรตพมพเผยแพรผลงำน เพญพชชา ถนแกว, เพลนพศ ฐานวฒนานนท, และวภาว คงอนทร. (2557). การพฒนาและ

ประเมนผลชดการดแลเพอสงเสรมความสามารถของผดแลในการคงไวซงความสามารถในการท าหนาทของผสงอายทมภาวะหวใจลมเหลว. ใน การประชมใหญและน าเสนอผลงานวชาการระดบชาตเรอง สหวทยาการ: ความหลากหลายทางวฒนธรรมสประชาคมอาเซยน (หนา 323-336). ตรง: วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ตรง.