Nauna perspektiva prouavanja zloina Kriminologija nauka o
kriminalitetu i uiniteljima krivinih djela Zato ljudi nanose zlo
jedni drugima Zasto ljudi nanose zlo jedni drugima? Emocionalno
interesovanje (strah od zloina, elja za osvetom, nemirne
avanturistike elje ljudi); Opasnost za ustaljeni poredak (etikih i
drugih drutvenih vrijednosti);Cijena kriminaliteta; Bolje
razumijevanje ljudi. Znaaj naune perspektive za prouavanje zloina -
Formiranje slike o kriminalitetu: -na osnovu sopstvenog iskustva
(subjektivnost- rtve, uinioci, svjedoci) -iz sredstava masovnog
komuniciranja i produkata masovne kulture (senzacionalizam-
povlaivanje ukusu korisnika) Prema rezultatima naunih istraivanja:
naa svakodnevna saznanja o zloinu i zloincima, gotovo bez izuzetka,
su pogrena Slika (imid) o kriminalitetu Tipian neprijatelj drutva:
-mladi mukarac, neobrazovan, nezaposlen, i uz to pripadnik etnike
manjine; -sirotinja ini gro kriminalne populacije. Graani
kriminalitet doivljavaju kroz one vidove prezentacije koji imaju
dobru prou na tritu: - politiki vid prezentacije; - medijski vid
prezentacije. Politiki vid prezentacije: -u saoptenjima dravnih
organa akcenat se stavlja na podatke koji e u javnosti izazvati
eljeni utisak; -u ovu priu se ukljuuju i nosioci politikih funkcija
koje ne interesuju uzroci zloina i dugorone mjere za kontrolu
kriminaliteta ; -oni znaju da uhu grana vie odgovara kazneni
populizam (pootravanje zakona i velike rijei o ratu sa
kriminalitetom koje ne kotaju nita, a politiki su vrlo probitane) i
ideja o otrom obraunu sa propalicama i huljama. Medijski vid
prezentacije: -tvorci mitova o zloinu su mediji, a E.Sutherland ih
smatra njihovim najveim i najjaim proizvoaima -Nain izvjetavanja,
izbor vjesti dana, svjesna iskrivljavanja, pretvaranje pojedinanog
dogaaja u socijalni problem i senzacionalizam u obavjetavanju
javnosti samo su neki od grijehova medija -Poslujui na tritu,
njihov jedini kriterijum uspjenosti je tira. Da bi ostvarili svrhu,
mitovi moraju imati sljedee elemente: a) identifikovanu i naciljanu
precizno odreenu devijantnu populaciju ; b) nedune i bespomone rtve
(obini ljudi poput nas) c) hrabre i edne heroje; d) ozbiljnu
prijetnju ustanovljenim normama, vrijednostima i tradicionalnom
stilu ivljenja. Zato je bitna nauna perspektiva prouavanja zloina?
Laiko gledanje na kriminalitet - vrlo povrno (Johnson E.H.) elja za
zabavom; drska privatna ili novinarska istraga; povrni pokuaji da
se pronikne do onoga iza pojavnih oblika zloina Problem praktiara-
najee zanemaruju sve osim linog iskustva! npr. Suenje za izvreno
krivino djelo - branilac i optueni; - tuitelj; - sudija; - prisutna
publika; - slubenici za odravanje reda; - novinari; - kriminolozi;
Nauna perspektiva upoznavanja neke pojave! Principi naunog
posmatranja garancija tanosti i korisnosti steenog znanja:
iskustvenost; objektivnost; skepticizam; etika neutralnost
(istina-la a ne dobro-zlo); ekonominost (jednostavnost);
determinizam (e. multiple causation ). Kriminologija kao nauka
crimen (lat.) zloin logos (gr.) nauka Kriminologija nauka o
kriminalitetu i uiniteljima krivinih djela Kriminologija je nauka
koja prouava: a) uinitelje krivinih djela; b) kriminalnu
prevenciju; c) sociologiju prava; d) drutvene procese (u vezi sa
uzronou kriminalteta). Predmet kriminologije Zloin , kao
individualna pojava; Uinitelj , kao autor djela; rtva zloina ,
odnos uinitelja i rtve; Kriminalitet , kao masovna pojava;
Reakcija, pojedinaca i drutva na zloin i kriminalitet. Kriminalitet
? ... skupina svih onih postupaka koji ugroavaju i/ili povrijeuju
ovjekove OSNOVNE VRIJEDNOSTI ! INDIVIDUALNE VRIJEDNOSTI: ivot;
tjelesni integritet; sloboda; imovina; sigurnost; DRUTVENE
VRIJEDNOSTI : drutveno ureenje; sigurnost drave/ institucija; ...
Kriminologija - definicija Kriminologija je nauka koja prouavanju
odreenih pojava pristupa interdisciplinarno, multidisciplinarno i
multimetodoloki. Kriminologija je takoer i fenomenolokai
kauzalno-genetika nauka, jer prouava pojavne oblike svog predmeta
prouavanja i istrauje uzroke za takve pojave i posmatra ih u
njihovom razvoju. Kriminologija nije pravna nauka, nego je nauka o
iskustvima (empirijska nauka), koja upotrebljava rezultate i
saznanja empirijskih istraivanja i rezultate iskustava. Etioloka
dimenzija ,Viktimoloka dimenzija ,Fenomenolo ka dimenzija
TRADICIONALNO shvatanje: -otkrivanje uzroka kriminalnog fenomena;
SAVREMENO shvatanje: - vie se orijentie na pitanje drutvenog
reagovanja na kriminalitet. Klasicistike teorije Cesare Beccaria (
1738 - 1794 ) Pozitivistike teorije Cesare Lombroso ( 1835 - 1909 )
Teorije drutvene reakcije Filipo Gramatica ( 1901 - 1979 )
Kriminoloke teorije (Danas: pozitivisti, neoklasiari, radikalisti,
konzervativci, devijantolozi, kauzalisti, interakcionisti...) ...
objedinjuje ih jedna zajednika crta prouavanja pojava sa
karakteristikom: kanjivost od strane drave Upotrebna vrijednost:
... prouavanje ovjekove prirode, motiva, duevnosti, socijalnih
uslova i okolnosti, ekonomskih faktora itd. a) odgovara li na bitna
pitanja s obzirom na kriminalitet? b) je li konstatacije mogue
empirijski provjeriti? c) je li uopte razumljiva? Ocjena teorije:
1. Vrijednost pitanja i upotrebljivost za razvoj nauke; 2. Mogunost
krivotvorenja teorije; 3. Uoptenost teorije; 4. Sjedinjenost
teorije sa ve poznatim injenicama; 5. Mogunost prijenosa teorije u
stvarni ivot i uvaenu praksu; 6. Mogunost ostvarenja u praksi
(aplikativnost). Kriminoloke teorije se bave prouavanjem: a)
problemom kriminaliteta uopte; b) oblicima kriminaliteta; c) optim
objanjenjima kriminaliteta; d) objanjenjem individualnog ponaanja
prestupnika; e) spreavanjem kriminaliteta; f) kanjavanjem i
obraivanjem prestupnika. Uloga kriminaliteta u drutvu Emile
Durkheim ( 1858 1917 ) ... kriminalitet je sastavni dio svih
drutava. ... vladajua drutvena skupina, definira odreene oblike
ponaanja kao nepoeljne i zato kanjive. U svakom drutvu su ljudi
individuumi, koji mogu zbog svog ponaanja dobiti naljepnicu
prestupnika i/ili kriminalca. Drutvo koje unificira ponaanje i ne
dozvoljava individualnost, izgleda kao drutvo kloniranih i mjesto
gdje vlada dosada. Uloga kriminaliteta u drutvu 1. ... oblikuje
mjerila za mjerenje dobrog i loeg u drutvu; 2. ...velika je
industrija; 3. ... spaja razliite djelove populacije; 4. ... moe
doprinijeti uinkovitosti drutvenog ivota; 5. ... je upozorenje da
je u drutvu neto naopako; 6. ... je upozorenje da je neto naopako i
sa drutvenom organizacijom; 7. ... odreena koliina kriminalnih
pojava djeluje kao ventil osiguranja. Priroda zakona i definicija
kriminaliteta! Zakoni: formalni izrazi vrijednosnog sistema
prevladajue drutvene snage odreene kulture. Krivina djela i
krivinopravne sankcije se propisuju samo za ona ponaanja kojima se
tako ugroavaju ili povrijeuju osobne slobode i prava ovjeka te
druga prava i drutvene vrijednosti zajamene i zatiene Ustavom Bosne
i Hercegovine i meunarodnim pravom, da se njihova zatita ne bi
mogla ostvariti bez krivinopravne prinude. (l.2., st.1.,KZBiH)
Zakoni oznaavaju formalnu granicu: dozvoljeno nedozvoljeno ponaanje
Socioloka definicija kriminjaliteta: nemoralna i asocijalna
ponaanja Pravna definicija kriminaliteta: krivina djela(i ostala
protivpravna ponaanja) Krivina djela jesu ona koja ispunjavaju
sljedee uslove: a) nekome ili neemu mora biti nanesena teta; b)
djelo mora biti zabranjeno u vrijeme uinjenja; c) prekritelj mora
imati krivinu namjeru; d) djelo mora biti u vezi sa nastalom
posljedicom; e) kazna za uinitelja takvog djela mora biti pravno
odreena. ILI Krivino djelo je protivpravno djelo koje je zakonom
propisano kao krivino djelo, ija su obiljeja (voljnja radnja,
posljedica, uzrona veza, krivnja) propisana zakonom i za koje je
zakonom propisana krivinopravna sankcija . (l.20.,st.1., KZBiH)
Uinitelj ( krivinog djela ) : - UINITELJ KRIVINOG DJELA , - OSUEN ,
-OTKRIVEN , -NEOTKRIVEN Okviri za prouavanje (objanjenja)
kriminalnog ponaanja Historijski pregled: Kriminalitet je rezultat
djelovanja natprirodnih sila Krivino djelo je grijeh na koji se
odluuju slobodna i razumna ljudska bia Kriminalno ponaanje
prouzrokuju sile koje su van nadzora pojedinca Kriminalno ponaanje
zavisi od toga kako su napisani zakoni i kako se njegove odredbe
izvravaju Kriminoloki glosarij kriminalitet; kriminal; zloin;
prijestup; delikt; delinkvencija; antisocijalnost; asocijalnost;
devijantnost itd. - Nepravilno se definiu, odnosno koriste kao
poseban tip ponaanja kojima se kriminologija bavi; -esto se izmeu
ovih pojmova (pogreno) postavlja znak jednakosti (?!) Zato je
definiranje pojmova bitno za kriminologiju? precizna i dosljedna
upotreba termina jeste uslov za razvoj nauke; jasno odreenje
pojmova otklanja mogunost kontradikcija i sporenja meu naunicima;
odreenje sadraja kljunih pojmova neposredno doprinosi kvaliteti
kriminolokih istraivanja a samim tim i aplikaciji njihovih
rezultata. 1. Kriminalni fenomen - najiri pojam koji obuhvata
delinkventa kao individualnu, delikt kao pravnu i kriminalitet kao
socijalnu pojavu. Pojmovi: reakcija, kriminalitet zrtve,
pocinitelj, djelo, kriminalni fenomen2. Zloin individualno
kriminalno ponaanje ( injenje ili neinjenje ), odnosno pojedinano
djelo kojim se kri krivini zakon, to za posljedicu moe imati
kanjavanje poinitelja. # crimen (lat.); crime (eng.); verbrechen
(germ.); reato (ital.). Pojmovi: zloin (krivino djelo) ,radnja
,posljedica ,uzrona veza r.-p.,proptivpravnost ,odreenost u
zakonu
3. Kriminalitet - masovna pojava koja predstavlja ukupnost svih
zloina u odreenom vremenu i odreenom prostoru. Postoji: primarni i
sekundarni - krenje odreene drutvene norme na koju se neformalno
reaguj e (moralne, religijske, kulturne)4. Socijalna devijacija 5.
Delinkvencija - ukupnost, u pravnom sistemu, zabranjenih djela
(delikata). predmet prouavanja kaznenog prava (krivino pravo) .
Pojmovi: krivina djela ,prekraji ,privredni prijestupi ,povrede
discipline Posebna znaenja: maloljetnika delinkvencija(?!)
preddelinkventno ponaanje(?!) 6. Kriminalizacija Individualna
kriminalizacija (kriminogeneza): proces nastajanja kriminalca
(vrenje zloina od strane pojedinca) Socijalna kriminalizacija :
krivinopravni proces u kome od drutva odreeni subjekti ponaanje
pojedinca oznaavaju kao kriminalno Zloinac ili kriminalac : osoba
koju karakterie kriminalna karijera (poinitelji teih djela,
povratnici, vre djela po navici...) Prijestupnik : osoba koja je
izvrila djelo pod uticajem (najee) situacionih faktora (obino prvi
put i/ili lakih krivinih djela) 7. Poinitelj : fiziko lice, pravno
lice, drutveni poredak ili druga drutvena vrijednost - koja je
povrijeena ( oteena ili unitena) ili ugroena (konkretno ili
apstraktno) zloinom ili drugim delinkventnim ponaanjem.
viktimizacija (viktimogeneza); viktimitet . 8. rtva Formalna
socijalna kontrola : djelatnost zvaninih organa krivinopravnog
progona koji zakonske norme stvaraju, tumae i primjenjuju.
Neformalna socijalna kontrola : skup mjera kojima drutvo svoje
lanove podstie na potivanje opteprihvaenih normi ponaanja. 9.
Socijalna kontrola - literarne tvorevine koje omoguuju potpunije
upoznavanje kriminalnog fenomena, a plod su njegovog sistematskog
prouavanja naunim metodama. (Ignjatovi, ., 2005.) Kriminoloka
literatura udbenici, sistemska i monografska djela; materijali sa
naunih savjetovanja i strunih skupova; specijalizovane biblioteke i
baze podataka, izvori na internetu. Udbenici i sistematska djela:
pokuaj cjelovitog izlaganja svih osnovnih pojmova kojima se
kriminologija bavi; Monografska djela: na produbljen nain se bave
obradom jednog ili niza povezanih problema koji ulaze u predmet
kriminologije i najee su plod istraivanja; Udbenici, sistemska i
monografska djela Udbenici kriminologije na b-h-s jezicima:
European Society of Criminology (ESC); International Society for
Criminology (ISC); American Society of Criminology (ASC); British
Society of Criminology (BSC); Societe internationale de defense
sociale (SIDS); European Institute for Crime Prevention and
Control, affilated with the UN (HEUNI); UN Interregional Crime
Research Institute (UNICRI); World Society of Victimology (WSV);
Dani kriminalistikih nauka (Sarajevo) Dnevi varstvoslovja
(Ljubljana) ... Materijali sa naunih savjetovanja i strunih skupova
Specijalizovane biblioteke i referensni centri (Washington,
Chicago, Boston, Freiburg, T bingen; Torino, Helsinki,...,
Ljubljana, Beograd, Split) Baze podataka (Dialog Information
Service, Criminal Justice Periodical Index, Criminal Justice
Abstracts, Sociological Abstracts, Institute of Scientific Service
- Social Science Citation Index, ...) Internet www.ncjrs.gov
www.ojp.usdoj.gov/nij/ http://www.aic.gov.au/library/cinch/ ...
Specijalizovane biblioteke i baze podataka, izvori na internetu
ELEKTRONSKI KATALOG Uzajamna baza COBISS Biblioteka FKN u sistemu
COBISS COBISS.NET BAZE PODATAKA EBSCO obuhvata jedanaest baza
podataka EMERALD :oblasti menadmenta, inenjerstva, informatike,
tehnologije i bibliotekarstva SCIENCE DIRECT :baza izdavaa
Elsevier, indeksira veliki broj naunih asopisa WEB OF SCIENCE
:Science Citation Index Expanded, Social Sciences Citation Index i
Arts & Humanities Citation Index. DOAJ (Directory of Open
Access Journals) ZAKONI BOSNE I HERCEGOVINE EUR-LEX propisi,
sporazumi i sudska praksa Evropske unije ODS dokumenti Ujedinjenih
nacija Pojam i predmet kriminologije ... to je diskurs u kome je
sporno sve, ukljuujui i to ta je, odnosno ta bi kriminologija
trebala da bude (Kandu, 1999.) nesuglasja i nepodudaranja o pojmu i
predmetu kriminologije !! Pojam kriminologije Podjela definicija
prema obimu ire ue prema znaenju djelo ili poinioc faktori ili
postupci djelo ili reakcija Prema obimu : ire koncepcije pojma
kriminologije Kriminologija koja obuhvata sve krivine nauke (Vouk,
V.: 3D sistem) Enciklopedijska kola ( Gross, Grassberger i Seelig)
koje prouavaju kriminalne aktivnosti koje se bave injenicima
postupka koje izuavaju zatitu od kriminaliteta koje izuavaju
tehnika sredstva zatite od kriminalnog napada Klasina amerika
kriminologija (Sutherland i Cressey) sociologija krivinog prava
kriminalna etiologija penologija Prema obimu: ue koncepcije pojma
kriminologije Kriminologija je nauka koja se bavi izuavanjem uzroka
delinkvencije Kriminologija je primjenjena i sintetika nauka: opta
(faktori i mehanizmi delinkvencije) klinika (tretman i spreavanje
mogueg povrata) Prema znaenju: nauka o djelu ili nauka o uiniocu
Kriminologija- nauka o uiniocu zloin je izraz linosti prestupnika
C.Lombroso, pozitivisti... Kriminologija nauka o zloinu radnja kao
uslov sankcionisanja E.Drkheim, kasnije kritika i radikalna
kriminologija Kriminologija- nauka o odgovornom subjektu kriocu
pravde i vaenja prava, te o prijestupima kao realnim iskustvenim
pojavama Prema znaenju : nauka o uzrocima ili nauka o postupcima
Kazuistika kriminologija (kriminalna etiologija, kvantitativne
metode) dio krivinih nauka koji objanjava faktore kriminaliteta
kroz empirijska istraivanja E.Ferri, S.Hurwitz Dinamika
kriminologija izuavanje postupaka koji vode kriminalitetu H.Becker,
A.Cohen Prema znaenju: nauka o djelu ili nauka o drutvenoj reakciji
Tradicionalna kriminologija u centru interesovanja, djelo, zloinac
ili prelazak na djelo Kriminologija drutvene reakcije niti jedan
akt nije, sam po sebi, devijantan (pa ni kriminalan), ve to postaje
tek kada ga mehanizmi drutvene reakcije takvim oznae Definisanje
kriminologije- razliiti pristupi posredstvom odreenja njenog
predmeta (krivinopravno, socioloko, kliniko itd.) utvrivanjem
njenog odnosa sa s drugim znanstvenim disciplinama u odnosu na
njenu funkciju (istraivanje ili suzbijanje)
Definicija kriminologije uslovi ! dva uslova za definisanje: 1.
dovoljna preciznost da bi se jasno odredile granice kriminologije
prema drugim srodnim naukama 2. dovoljno iroka da moe obuhvatiti i
nove sadraje kojima se ona obogauje u savremenom dobu Kriminoloka
saznanja moraju se odnositi prije svega na injenice koje je mogue
posmatrati i provjeravati, a ne na teoretske konstrukcije
spekulativne naravi, miljenja i stavove, koji meutim mogu i moraju
biti provjeravani empirijskim istraivanjima. (Singer, 1994.) I
Pojam kriminologije Kriminologija je samostalna nauka koja,
koristei saznanja i istraivake postupke nauka o ovjeku i drutvu ,
empirijski prouava kriminalni fenomen tj. zloin, njegovog izvrioca
i rtvu, kriminalitet i nain na koji drutvo reaguje na kriminalno
ponaanje (Ignjatovi, ., 2005.) Definicija kriminologije -
karakteristike samostalna i jedinstvena nauka interdisciplinarna i
multidisciplinarna nauka teorijsko- empirijska nauka
trodimenzionalno sagledavanje predmeta etioloko, fenomenoloko,
viktimoloko II Predmet kriminologije Kriminalni fenomen- predmet
kriminologije Zloin (kao individualna pojava) Prestupnik (kao autor
djela) rtva zloina Kriminalitet (kao masovna pojava) Reakcija
(pojedinaca i drutva na zloin i kriminalitet) Zloin- razliita
shvatanja zloin i zakon zloin i grijeh (moral i religija) zloin kao
bolest (tijela i due) zloin kao izraz drutvene dezorganizacije
zloin kao socijalni proces (interakcija rtve i policije) Zloin
pravna definicija niti jedan drugi pristup ne nudi precizniju i
jasniju definiciju podjela prema obimu ira (pravna) definicija
zloina ua (pravna) definicija zloina ira pravna definicija zloina
sva protivpravna, u zakonima oznaena, ponaanja, za koja su
propisane sankcije kanjive radnje: krivina djela prekraji privredni
prijestupi disciplinski prijestupi Ua pravna definicija zloina samo
krenje normi krivinog prava krivina djela razgranienje od ostalih
kanjivih postupaka: teina kazne (vrsta i mjera) nivo drutvene
opasnosti (posljedica) Dinamika krivinopravnih inkriminacija (u
vezi sa devijantnim ponaanjima) dekriminalizacija inkriminalizacija
Devijantna ponaanja Ponaanje suprotno normama ili oekivanjima
drugih koje izaziva neslaganje ili kanjavanje. ili Svako
neinkriminisano odstupajue ponaanje Uzroci: patologija pojedinca
socijalna patologija (dezorganizacija) novije koncepcije istiu iste
one procese koji dovode do potivanja normi (konformizam) Reakcija -
pojedinaca i drutva na zloin i kriminalitet Tradicionalno shvatanje
kriminologija (djelo) kriminalna politika (reakcija) Savremeno
shvatanje (interakcionizam) Ne postoji kriminalno ponaanje samo po
sebi. Koja e od ljudskih radnji biti svrstana u ovu kategoriju
zavisi od izbora koji vri dominantna drutvena grupa. Reakcija na
kriminalna ponaanja odreuje obim i strukturu pojave kojom se
bavimo.
Savremene teorije Socijalni interakcionizam - Ljudi su, uei
kulturu, u stanju predvidjeti ponaanja drugih i prilagoditi tome
svoje ponaanje. Kriminalitet- propust da se djeluje u skladu sa
oekivanjima drugih Teorija etiketiranja - Niti jedno ponaanje ljudi
nije devijantno per se , nego ga tek drutvena reakcija ini takvim.
Delinkvent je samo onaj tko je etiketiran da je delinkvent
(studije: veina ini krivina djela ali samo manjina dobiva etiketu)
Radikalna kriminologija - Kriminalitet je oblik klasne borbe.
Kriminalitet je krenje politiki definiranih, temeljnih ljudskih
prava (ishrna, smjetaj itd.), pri emu posebno mjesto zauzimaju
drutveno-ekonomski odnosi u kojima je situirano krivino
zakonodavstvo i pravosue. Odnos kriminologije i drugih nauka
Etiologijska os = ZATO? 1Forenzina bioantropolgija (Kriminalna
biologija) 2Forenzika psihologija 3Sociologija (delinkventnog
ponaanja) Fenomenologijska os = TA? 1Kriminoloka fenomenologija
djela 2Kriminoloka fenomenologija uinioca Represivno preventivna os
= KAKO? 1Medicinska kriminalistika a Tanatologijac ) Traumatologija
b Sexologijad ) Toxikologija 2Kriminalistika a) Taktika : - uviaj -
zasjeda i blokada - - racija - pregled i pretres ... b) Tehnika : -
traseologija ( ekspertize ) - daktiloskopija - grafologija -
balistika c) Metodike istraivanja : - ekolokog kriminaliteta -
imovinskog kriminalitetae - kriminaliteta zloupotreba droga -
krvnih delikata - poara i eksplozija - saobraajnog kriminaliteta -
seksualnih delikata - kompjuterskog kriminaliteta - koruptivnih
delikata - organiziranog kriminaliteta - privrednog kriminaliteta -
ratnih zloina - terorizma 3Aplikativna kriminologija
(uklj.kriminalnu statistiku) 4Prognostika kriminaliteta 5Prevencija
kriminaliteta 6Penologija 7.Viktimologija 8Krivino pravo 9.Krivino
procesno pravo 10.Meunarodno krivino pravo 11.Psihopatologija
KRIMINALNA POLITIKA (POLITIKA SUPROTSTAVLJANJA KRIMINALITETU) Odnos
sa kriminalistikom nauka koja primjenjuje saznanja prirodnih i
tehnikih disciplina u cilju otkrivanja i rasvjetljavanja krivinih
djela i otkrivanja njihovih uinilaca ... pojavni oblici faktori
koji izazivaju zoin Odnos sa krivinim pravom krivino pravo je
sistem zakonskih pravnih propisa kojima se, u cilju zatite
drutvenog i ekonomskog ureenja odreene drave, utvruju uslovi za
primjenu kazni i drugih krivinih sankcija prema uiniocima krivinih
djela Kriminologija Ponaanja ovjeka zaprijeena sankcijama ,Predmet-
kao realna pojava Odnos sa penologijom nauka koja izuava funkcije
krivinih sankcija, pravila njihovog izvrenja i metode upotrebljene
za njihovu primjenu Penologija: izvrenje kazni (i drugih sankcija)
ima za cilj da otkloni neke od faktora koji dovode do zloina;
Kriminologija: prouava uticaj primjene krivinih sankcija na
suzbijanje kriminaliteta i preispitivanje ciljeva kanjavanja i
naina na koji je pravno ureeno izvrenje sankcija. Odnos sa
viktimologijom nauka koja se bavi rtvama krivinih djela, odnosno
drutvenom interakcijom izmeu izvrioca i rtve krivinog djela (ue
shvatanje), odnosno svim rtvama (ire shvatanje) Kriminologija -
trodimenzionalni koncept kriminalnog fenomena: etioloka,
fenomenooka i viktimoloka disciplina Viktimologija - prouava
doivljaje djela (krivinih odnosno protivpravnih) od strane oteenih
Odnos sa politikom suprotstavljanja (suzbijanja) kriminaliteta kao
vjetina ona je praktina, planska djelatnost kojom se organizuje
djelovanje drutvenih subjekata usmjereno na suzbijanje
(suprotstavljanje=prevencija+represija) zloina i kriminaliteta, a
kao nauna discipina , kritiki prouava tu djelatnost u cilju
optimizacije kontrole ovih pojava Kriminologija - ontoloka
disciplina / bavi se prouavanjem onoga to jeste a ne onoga to bi
trebalo da bude PSK - aksioloka discipina / poiva na vrijednosnim
sudovima, tei da razvrstava i realizuje vrijednosti Kriminologija
-tradicionalno shvatanje: etiologija + fenomenologija -savremeno
shvatanje: tradicionalno shvatanje + prouavanje socijalne reakcije
na kriminalitet, ili # izuava: - efekte koje pojedini oblici
drutvene reakcije na delikt imaju na prestupnika; - traenje naina
da se kontrola ovih pojava jo znaajnije zasnuje na nauci i
objektivnom; - analizira uinke koje razliiti vidovi reakcije imaju
na one koji su im podvrgnuti METODI KRIMINOLOGIJE Posljednjih
petnaest godina kriminologija je jako dobro usavrila svoju
istraivaku aparaturu (instrumentarij); Nesumnjivo je pridobila jako
veliki broj kriminalista, sociologa, psihologa, pedagoga i pravnika
nameui svoje probleme kao primarni istraivaki diskurs modernog
drutva. Ona naalost predstavlja najvei izazov i najneophodniji
segment drutvenih nauka u XXI stoljeu METODE KRIMINOLOGIJE
Israivaka pismenost u oblasti analize i sinteze tzv. sigurnosnih
pojava, predstavlja kamen temeljac za studij kriminologije danas;
Obzirom da rad u slubama za provedbu zakona predstavlja mrtvo slovo
na papiru za rukovodice u njima ako zanemaruju istraivaku pismenost
koja doprinosi: Istraivaka pismenost doprinosi: Shvatanju i
kritikoj analizi rezultata istraivanja Tenjama da i sami istraujemo
kako bismo doprinjeli efikasnijem radu organa formalne socijalne
kontrole. Koritenju rezultata istraivanja pri donoenju odluka (to u
BiH naalost nije sluaj niti u 1% sluajeva) Donoenje odluke da li e
i na koji nain uestvovati u istraivanjima iji objekat bi trebalo da
budu upravo oni. Metode kriminologije gr. m thodos = put (naune)
metode: teoretske spoznaje (logika kriminolokog istraivanja);
tehnike (za prikupljanje i obradu podatake). metodologija je dio
logike, koji se bavi pruavanjem saznajnih metoda, tj.opisom
razliitih postupaka i izuavanjem njihove zasnovanosti, dometa i
vrijednosti. Ideal kriminolokog istraivanja EKSPLIKATIVNO
ISTRAIVANJE -ono prua apsolutno(?) znanje o pojavi koju ispitujemo
kroz analizu etiologije pojave i svih zakonitosti koje se tiu te
pojave. Logika kriminolokog istraivanja (Gasin) Sva druga
istraivanja predstavljaju, dio eksplikacije i praktino govorimo o
sastavnim dijelovima eksplikativnih istraivanja. Eksplikativna
istraivanja DESKRIPTIVNA opisati ali ne i objasniti pojavu
STRUKTURALNA - prouavaju sastav predmeta (pojave) PREDIKTIVNA -
predvianje daljeg razvoja ispitivane pojave EKSPLORATIVNA - probna
(pilot) istraivanja, Eksplikativna istraivanja = PANEL - kojima
verificiramo rezultate do kojih se dolo ranijim istraivanjima ,
METODOLOKA - provjeravamo validnost nekog postupka ili tehnike
prije same primjene Postupak naunog saznanja je planski, na
saznanjima metodologije zasnovan sistematski zahvat ; faze postupka
u kriminologiji: odreivanje predmeta i cilja istraivanja,
postavljanje polazne pretpostavke; izrada istraivakog plana;
prikupljanje injenica, njihova obrada i tumaenje; nauna
interpretacija i (eventualno) utvrivanje zakonitosti javljanja
kriminaliteta; provjeravanje dobijenih istraivanja u praksi.
Podjele kriminolokih metoda podjela prema prirodi podataka:
kvantitativnih i kvalitativnih podataka; pojedinanih i drutvenih
podataka; prolih i sadanjih podataka; primarnih i sekundarnih
podataka; podjela prema nainu pristupanja predmetu:
individualistiki, globalistiki ili statistiki pristup i metodi
srednjeg obima historijske, komparativne i studije predvianja.
Metod prouavanja pojedinanih sluajeva kliniki metod, prognoza
kriminalnog ponaanja; anamnestiki metodi, posmatranje sa
uestvovanjem; nenametljiva posmatranja, dokumentaciona i analiza
sadraja Primjena statistike u kriminologiji Statistike tehnike se u
kriminologiji koriste za: grupisanje podataka; prikazivanje
podataka; opisivanje podataka i utvrivanja veza izmeu pojava.
KRIMINOLOKE METODE PREMA PRIRODI PODATAKA Kvalitativna i
kvantitativna kriminologija Kvantitativna kriminologija Razvija
sintetiku analizu a u okviru nje i statistiku veza ( statistics of
association ) koja utvruje relacije izmeu dvije promjenjive pojave.
Npr. Uporedne pojave praenja koeficjenta korelacije izmeu:
KRIMINALITETA I IVOTNOG STANDARDA, ZAPOSLENOSTI, NIVOA OBRAZOVANJA
Kvalitativna kriminologija (npr. posmatranje sa uestvovanjem,
intervjui voeni u cilju upoznavanja biografije kriminalaca, Snow
Ball Method itd...) Metode zakljuivanja (epilog kriminolokog
istraivanja) DEDUKCIJA i INDUKCIJA, ANALOGIJA, ANALIZA I SINTEZA,
APSTRAKCIJA I INTUICIJA, ZAKLJUIVANJE PO VJEROVATNOI Zakljuivanje
dedukcijom Ako dokaemo da neka pojava vrijedi za svako mjerenje
iste u bilo kom vremenu ili uslovima, kaemo da ta pojava vrijedi i
u svakom pojedinanom sluaju! Zakljuivanje indukcijom Ako neku
pojavu (kriminalitet) ispitujemo kroz njene pojedine vidove
(fenomenoloki), i ako zakljuimo da sve to vrijedi za jedan sluaj
(manje-vie) vrijedi i za cjelokupnu grupu takvih ponaanja, kaemo da
smo upotrijebili INDUKTIVNI nain spoznaje Zakljuivanje po analogiji
Najei nain zakljuivanja uopte, samim tim vrlo est gost
kriminologije. Proizilazi iz srazmjernosti uoenih zajednikih
svojstava neke pojave. U njemu idemo od posebnog ka posebnom.
Analiza i sinteza Analiza se sastoji od realnog (objektivnog)
raslanjivanja elemenata neke pojave uz dodatak tzv. misaonog
(subjektivnog) raslanjenja kako bi se spoznao kauzalitet pojave i
njenih sastavnih dijelova. Sinteza predstavlja analitiko-sintetiki
metod saznavanja, kojim se sastavni elementi neke pojave
globaliziraju i promatraju kao jedinstvena cjelina. Apstrakcija i
intuicija Apstrakcija predstavlja misaoni postupak izdvajanja
zajednikog, bitnog i opeg uz istovremeno odbacivanje pojedinanog i
nevanog u pojedinim pojavama Intuicija predstavlja mentalno
svojstvo istraivaa, njegova talenat koji je obino direktno
srazmjeran njegovom istraivakom iskustvu (broju pokuaja), koje ga
kraim putem dovodi do rjeenja problema a da on nije svjestan puta
kojim je sve to rijeio. Zakljuivanje po vjerovatnoi Postupak jako
zavisan od hipoteza i nae namjere u istraivanju; Tvorac kibernetike
(Winer) je jedanput izjavio: postoje tri vrste lai : dobra la, loa
la i statistika. MJERENJE PRESTUPNIKOG PONAANJA ; KRIMINALITET nije
isto to i KRIMINAL Kriminalitet = broj registriranih krivinih djela
na odreenom prostoru u odreenom vremenskom razdoblju . Koeficjent
kriminaliteta = (broj registriranih krivinih djela) / (broj
kriminalno sposobnog stanovnitva) x 100 000 ZVANINA STATISTIKA
KRIMINALITETA: POLICIJA , TUILATVO, SUD ,CENTRI ZA SOCIJALNI RAD,
PENITENSIJARNE INSTITUCIJE European Sourcebook of Crime and
Criminal Justice statistics MJERENJE PRESTUPNIKOG PONAANJA
APROKSIMACIJA TAMNE BROJKE: STRAH OD KRIMINALITETA ,VIKTIMIZACIJSKE
STUDIJE ,METOD SAMOOPTUIVANJA /SAMOPRIJAVLJIVANJA SelfReport
Delinquency) Razvoj kriminologije Kriminologija - zajedniki naziv
za sve krivine nauke (kriminologija, krivino pravo, kriminalna
politika) Klasicistike teorije samostalna nauka Pozitivistike
teorije nauka o drutvenoj reakciji na kriminalitet - Simboliki
interakcionizam Razvoj kriminologije I Hamurabijev zakonik XVIII
vijek p.n.e. Babylon stub 2,62 m 282 lana SVRHA: zatita drutvenog
sistema kroz onemoguavanje nasilja monijih nad slabijim (isticano
naelo pravednosti); STROGE KAZNE: smrt, igosanje, rezanje udova,
protjerivanje; UZROK ZLOINA: zla sila kod poinitelja, gdje je
neophodno kazniti ga da bi se izbjegla osveta, odnosno da bi se
obezbjedila satisfakcija rtve; RTVE: zakon usmjeren ka rtvi, gdje
se insistira na nadoknadi tete priinjene krivinim djelom.
Hellenistic civilization Platon (429 BCE347 BCE) Pohlepa ljudske
prirode kriminalitet Kazna preventivna funkcija Zaetnik
individualizacije, Zloin je posljedica unutranjih inilaca, zbog ega
kaznu treba prilagoditi stanju psihe konkretnog uinioca.
Hellenistic civilization Aristotel (384 BCE 322 BCE) Prirodni
zakoni: zatita univerzalno prihvaenih vrijednosti; Umjetni zakoni:
njima se ostvaruju jednakost i pravednost. ovjek ne bi postao
zloinac ako bi shvatio da od krivinog djela ima vie tete nego
koristi zaetnik utilitarizma, u oblasti suzbijanja zloina. Zloin:
posljedica moralne pokvarenosti pojedinca u odreenim drutvenim
uslovima ivota. Roman Empire Centralni znaaj Zakona, koji su
razvijeni na bazi idovskog spiritualizma i grkog naturalizma .
Temelj za Rimsko pravo, koje je u mnogim segmentima osnova
evropskog kontinentalnog prava. Ciceron (106 BCE- 43 BCE): jedan od
uzroka zloina jeste nekanjivost, zbog ega je insistirao na
neizbjenosti kazne; Seneka (4 BCE- AD 65): obzirom da je zloin
izraz greke u pojedinca, kao glavni cilj kanjavanja istie
popravljanje . Srednjevjekovni period Poetak 5. vijeka do sredine
18. vijeka (kaznenopravna periodizacija) Heterogenost i
diskonituitet Inspirisana srednjevjekovnom filozofijom i slubenim
svejtonazorom katolike crkve i svjetovnih dravno-politikih krugova
(Evropa) Filozofija kanjavanja kao u starom vijeku sa izmjenjenom
metafizikom pozadinom Saint Augustin (354.-430.) - O boijoj dravi -
Rasprave o zlim djelima i kanjavanju krivaca - crkveni pisac - cilj
kazne - ispatanje i iskupljenje za uinjeno zlodjelo - protivi se
smrtnoj kazni Srednjovjekovni period Toma Akvinski (1225.-1274.)
Summa Theologica zalae se za relativnu kaznenu pravdu - tj.
kanjavanje za djela koja ugroavaju ljudsko drutvo a samim tim su
usmjerena protiv boije volje Naelo kazne kao odmjerene odmazde
(model zasluge i reciprociteta) ; Kazna usmjerena na poinitelja ad
personam (tijelo osuenika- tamnica due) ; Kazna treba ostvariti
katarziki (proiavajui) uinak u odnosu na duu osuenika; Zastupljen i
utilitaristiki koncept ad omnem - djelovati prema svima Period
srednjeg vijeka Kaznena politika feudalnog doba 1. Sve ideje o
kriminalitetu ranijeg perioda potpuno potisnute i zanemarene 2. Ne
postoje pisani zakoni 3. titi se interes vladara i drave, religija,
moral, linost i svojina 4. Dominantna jurisdikcija crkve - primjena
kanonskog prava 5. Hipertrofija vjerskih inkriminacija 6.
Nejednakost pred sudom 7. Inkvizicioni postupak 8. Primjena surovih
kazni Prve rasprave o kriminalitetu kasnog feudalnog doba Njemaka -
Karpzov - predlae primjenu empirikih metoda u krivinom pravu
Francuska - Ejro - istie se naprednim idejama za efikasnije
procesno pravo Holandija - Mateus - uvoenje pravno sintetikih
metoda u krivino pravo Italija - prve kritike na raun glosatora
Rusija - donosi se nova zbirka zakona Uloenje iz 1648. godine
Period XVII i XVIII vijeka Duhovna prekretnica - kraj evropske
srednjovjekovne historije; Nastavak procesa renesanse, posebno
razvijenog sredinom XVI vijeka; Preduslov politikih, krivinopravnih
pa i antikriminalnih promjena u doba revolucija; Promjene u
Engleskoj i Francuskoj; Isticanje drutvenih inilaca u problemima
kriminaliteta !? Zloin gubi metafiziku i relig. osnovu ,Shvatanje
dutvene uslovljenosti kriminaliteta; ,Uspostavljanje buroaskih
drava; ,Slabljenje crkvene vlasti ,Moderno buroasko pravo ,Zloin se
institucionalizira u pravnoj normi (oblik dravne represije prema
pojedincu); ,Institucionalno opravdanje represije:,Pravna norma
Moralna osuda Prirodno pravo De Jure Belli ac Pacis (1625.)- O
pravu rata mira Kazna mora biti u srazmjeri sa izvrenim deliktom ;
Nepravedna su ona djela koja su protivna drutvenom ivotu... predlae
da se kazna formira tako da ima uticaj na popravljanje krivca
zastupa teoriju PRIRODNOG PRAVA Hugo Grotius (1583.-1645.)
Filozofija empirizma i racionalizma Leviathan (1651.) i The
Elements of Law, Natural and Politic (1650.) Elementi prava,
prirode i politike ...ovjek je po prirodi sklon da kodi drugome i
da se antidrutveno ponaa... bellum omnium contra omnes rat svih
protiv svih * protiv je muenja i iroke primjene smrtne kazne *
kritikuje nesrazmjernost izmeu teine kazne i teine krivinog djela *
zalae se za stroge zakone koji e odravati red u drutvu koje je
sastavljeno od egoistinih pojedinaca Thomas Hobbes (1588.-1679.)
Bacon, F. (1561. - 1626.), Descartes, R. (1596. - 1650.), Spinoza,
B. (1632. - 1677), Locke, J. (1632. - 1704.), Hume, D. (1711. -
1776.), ... Duh zakona * kritikuje sudsku i samovolju zakonodavaca
* zalae se za humanizaciju krivinog postupka, a protiv je
svireposti u kanjavanju, formalizma i apstraktnosti krivinog zakona
* krivini zakon mora biti u duhu istorijskih, drutvenih i drugih
specifinosti zemlje Napredne ideje u periodu renesanse i humanizma
Charle Montesquieu ( 1689 - 1755 ) Napredne ideje u periodu
renesanse i humanizma * izraava svoje protivljenje prema feudalnom
apsolutistikom krivinom pravosuu, vjerskoj intoleranciji i
mranjatvu * zalae se za individualizaciju kazne i njeno
prilagoavanje sklonostima krivca koje je ispoljio prilikom vrenja
krivinog djela Francois Voltaire (1694 - 1788) Filozofija
prosvjetiteljstva Du Contrate Social, Principes du droit politique
(1762.) ...ovjek je savreno bie koje se kvari u drutvu, im zapadne
u ekonomsko i politiko ropstvo... ... zloin je pokuaj pojedinca da
ponovno uzme slobodu, koje se svojevoljno odrekao... Jean-Jacques
Roussesau (1712.-1778.) Charles de Montesquieu (1689. - 1755.),
Voltaire, F. (1694. - 1778.), Helvetius, C.A. (1715. - 1777.), ...
Filozofija klasinog njemakog idealizma Grundlegung zur Metaphysik
der Sitten (1785.) i Kritik der praktischen Vernunft (1788.)
Doprinosi izgradnji tzv. Filozofije kazne, metafiziki pojam
pravednosti, tj. ...onu drugu vrstu pravednosti koju nam je Bog
objavio i koja je neposredno u vezi s kaznama i nagradama u drugom
svijetu... - Klasini retributivni koncept kazne Immanuel Kant
(1724.-1804.) Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770.- 1831.):
Prirodno pravi i znanost o dravi (1819.) Filozofija i
utilitaristiki koncept kanjavanja An Introduction to the Principles
of Morales and Legislation (1780./1789.) ... Ljudska bia su
racionalna i sebina stvorenja koja tee to veoj koristi... ...
odluke o pojedinanim oblicima ponaanja donose se na temelju
procjene boli ili zadovoljstva koje mogu donijeti... Jeremy Bentham
(1748.-1832.) klasina kriminalnopolitika koncepcija Dei delliti e
delle pene (1764.) Pravo drave na kanjavanje izvrilaca KD Potreba
zatite pojedinca od samovolje dutva uz isticanje drave kao opteg
interesa. ...prirodna svrha najmudrijih zakona da svim ljudima
omogue uivanje prednosti koje ivot prua i da suzbije sve ono to te
prednosti postupno usredotouje na mali broj ljudi, stvarajui kod
jednih vrhunac moi i sree a kod drugih krajnju nemo i bijedu...
Cesare Beccaria (1738.-1794.) Temeljna politikoprvana naela
kanjavanja (Beccaria, C.) 1. Liberalistiko naelo pravne drave; 2.
Naelo socijalne drave; 3. Naelo jednakosti pred zakonom; 4. Naelo
zakonitosti; 5. Naelo ogranienja kaznenopravne prisile. Teorija
kanjavanja (Beccaria, C.) Utvrivanje preciznih kriterija za izbor
vrste i mjere kazne; Vrsta poinjenog krivinog djela; teta koja se
nanese drutvu (a ne namjera poinitelja); Specijalno- i
generalnopreventivna svrha kanjavanja (otklanja retributivni
koncept kazne); Jasni i jednostavni zakoni Kazna - Izvjesnost i
neizbjenost, hitnost primjene, analogna zloinu Period XIX vijeka
Tri temeljna krivinopravna koncepta/kole: 1. Klasina kola 2.
Pozitivistika antropoloka kola 3. Pozitivistika socioloka kola
Francuska buroaska revolucija JEDNAKOST ZAKONITOST SLOBODA
DEKLARACIJA PRAVA GRAANINA I OVJEKA, 26.08.1789. 1. Odgovornost se
ne moe protezati na uvjerenja 2. Zakonom se propisuju samo
neophodne nune kazne 3. Kanjavanje samo ako to zakon predvia 4.
Kazna srazmjerna teini djela 5. Svi graani su jednaki u smislu
zatite i kanjavanja 6. Individualizacija kazni 7. Smrtna kazna bez
muenja Klasina kriminologija Svi ljudi, pa i kriminalci, slobodno
biraju izmeu puta kriminala i konformizma, zavisno od toga, u koji
put vjeruju da e im donijeti vie dobiti; Uinitelji krivinih djela
nisu rtve svoje okoline; Uinitelji nisu nemoni i na njih ne utiu
natprirodne sile; Svako krivino djelo je posljedica slobodne volje,
uinjeno je sa razumom, a motivacija je uslovljena prije svega
naelom bola i ugodnosti. Klasina kola Utemeljitelj naela: Nullum
crimen, nulla poena sine praevia lege poenali Prvi upotrijebio
izraz Kriminalpolitik Zakonska prijetnja kaznom temeljni koncept
generalnopreventivne teorije kanjavanja Anselm von Feuerbach
(1738.-1794.) Znaaj klasine kole 1. Naelo zakonitosti; 2.
Institucije krivinog prava; 3. Kazna treba da ostvari zastraujue i
retributivno djelovanje; 4. Kazna jedina krivinopravna sankcija; 5.
Krivino djelo polazite za uspostavljanje znanstvenih i zakonodavnih
sadraja KP; 6. Krivino pravo skup apstraktnih sadraja.
Karakteristike krivinog prava klasine kole Krivini zakon se dijeli
na dva dijela O kaznama ( Opti dio ) O krivinim djelima i kaznama (
Posebni dio ) Humano kanjavanje Novi kazneni reim za maloljetnike
Krivna odgovornost sauesnika Instituti: krivina odgovornost,
umiljaj i nehat uneseni u Posebni dio KZ-a Krivino djelo i kazne-
iskljuivo pravni fenomeni Sud izrie zakonom striktno utvrene kazne
Humanizacija kaznene politike klasine kole Sistem fiksiranih kazni
( jednaka slobodna volja = jednaka krivina djela = jednaka krivina
odgovornost = jednake kazne ) Ukidaju se tjelesne kazne Suen pravni
okvir primjene smrtne kazne Izvrenje smrtne kazne svedeno na
nekoliko oblika Uvoenje kazne lienja slobode Priroda kazne mora
odgovarati prirodi izvrenog krivinog djela Jednakost pri izricanju
kazni Kazne odreene SAMO zakonom Izvrenje kazni javno i u mjestu
poinjenja krivinog djela
CILJEVI KAZNENE POLITIKE KLASINE KOLE Cilj kazne: 1. ODMAZDA- sa
aspekta onoga ko kanjava 2. ISPATANJE - sa aspekta onoga ko se
kanjava KANJAVA SE ZATO TO SE GRIJEILO A NE ZATO DA SE NE BI
GRIJEILO Kaznom se uspostavlja poremeen sistem pravde i to: 1.
Boanske 2. Moralne 3. Zakonske NAJZNAAJNIJI PROPUSTI UENJA KLASINE
KOLE Krivina djela i kazne predstavljeni iskljuivo kao pravni
fenomeni Krivac egzistira van realnosti u metafizikim postavkama o
krivinim djelima i kaznama - zanemaruje se linost krivca Kroz uenje
o Slobodnoj volji potpuno zanemareni uzroci za pojavu kriminaliteta
Kaznena represija je osnova u kriminalno-politikoj borbi na
suzbijanju kriminaliteta Drutveni karakter kriminaliteta potpuno
izostavljen Ne postoje preduslovi za nauno istraivanje
kriminaliteta NEOKLASINA KOLA KRIVINOG PRAVA Postepeno se udaljava
od dogmatskih i metafizikih rjeenja klasine kole ali i dalje
zadrava indeterminizam Zahvaljujui njoj stepenuje se krivina
odgovornost: Odgovornost Smanjena odgovornost Puna neodgovornost
Prvi put u krivinom pravu se pominju instituti: pokuaj, sauesnitvo,
povrat, sticaj. Negativna karakteristika- sistem odmjeravanja
slobodne volje apstraktan i nerealan Razvoj kriminologije II Rana
pozitivistika kriminologija Rana pozitivistika istraivanja
Pozitivizam u kriminologiji Cesare Lombroso Gabriel Tarde Raffaele
Garofalo Franz von Liszt Enrico Ferri Znaaj pozitivizma u
kriminologiji Osnovna obiljeja razvoja u XX vijeku Pozitivizam u
kriminologiji Rezultati ranih empirijskih istraivanja ukazuju na
determinaciju ljudskog ponaanja - razliiti egzogeni i endogeni
faktori Problem kriminaliteta sve znaajniji drutveni problem -
neefikasna aktuelna politika suzbijanja kriminaliteta Rana
pozitivistika kriminologija Giambaptista della Porta (1535-1615)
The human phisiognomy (1586.) Johan Kaspar Lavater (1741-1801) Les
fragments physiognomiques (1775.) Franz Josef Gall (1758-1828) The
Anatomy and Physiology of the Nervous System in General, and of the
Brain in Particular (1791.) Johan Kaspar Spurzheim (1776-1832) Jean
Etienne Dominique Esquirol Mental maladies: A treatise of insanity
(1845.) Henry Maudsley (1835-1918) Responsibility in Mental Disease
(1874.) Cherles Goring (1870-1919) The English Convict (1913.)
Auguste Comte (1798-1857) - Course de philosophie positive
(1830.) Drutvena fizika - naune metode za prouavanje drutvenih
pojava, kao pretea Sociologije STATISTIKA KRIMINALITETA Adolphe
Qutelet (1796- 1874) Phisique sociale ou essai sur le d veloppement
des facultes de lhomme (1835 .) , Andr Michel Guerry (1802-1866)
Essai sur la statistique morale de la France (1833.) Cesare
Lombroso (1836-1909) - Luomo delinquente , Milano 1876. The Female
Offender, London 1895. Stigmati degenracije- evolucioni atavizam
Anatomske anomalije Fizioloke anomalije Psiholoke anomalije
Kriminalna tipologija Epileptini kriminalci Duevno bolesni
kriminalci Roeni kriminalci Sluajni kriminalci Gabriele Tarde
(1843-1904) La criminalit compar e , Paris 1886. La philosophie p
nale , Lyon 1890. Kriminalna tipologija Profesionalni zloinac Zakon
imitacije socioloko-psiholka determinacija kriminalnog ponaanja Dva
oblika imitacije: moda (u gradu) i navika (na selu) Nii na
drutvenoj ljestvici redovno oponaaju one koji su na viem stepenu
Predlae radikalnu reformu kaznene politike
Raffaele Garofalo (1852-1934) Criminologia , Napoli 1885.
Kriminalna tipologija Prirodni i zakonski kriminalitet Kriminalce
dijeli na: ubice nasilne kriminalce kradljivce Kriminalna
etiologija Uinitelj krivinog djela ima moralnu smetnju, koja ima
organsku osnovu i prenosi se nasljeem (osnove Darwinove teorije -
preivljavanje najsposobnijih) 20.11.2013 45 Franz von Liszt
(1851.-1919.) Internationale Kriminalistoische Vereinigung IKV
(1889.) Assossiation Internationale de Droit Penal AIDP (1924.)
Primarni egzogeni faktori (socioloki), dok endogenim (unutranjim, u
osobi poinitelja) pridaju sekundarni znaaj; Utemeljitelj savremene
svrhe kanjavanja ( ne peccetur ), koja se u naelu orjentira na
specijalnu prevenciju; ...kazna treba poinitelja popraviti, ako je
popravljiv, ili mu u suprotnome oduzeti, zauvijek ili privremeno,
fiziku mogunost za injenje daljnjih zliina (izdvajanje iz
drutva)... Fenomenologija poinitelja: Popravljivi (akutni)
Nepopravljivi (hronini) Franz von Liszt Zadaci i metode
kaznenopravne znanosti , (1900.), Berlin 1. Pedagoki zadatak:
obrazovati kriminalistikog praktiara 1. Juristiko-loginom podukom
(Kazneno pravo) 2. Praktino-tehnikim kolovanjem (Kriminalistika) 2.
Znanstveni zadatak: kauzalno razjasniti 1. Zloin (Kriminologija) 2.
Kazna (Penologija) 3. Politiki zadatak: razvijanje zakonodavstva
radi suzbijanja zloina, posebno ali ne iskljuivo, kaznom i s njom
srodnim mjerama (Kriminalna politika) 20.11.2013 47 Enrico Ferri
(1856-1929) Sociologia criminale , Torino 1884. Faktorski
pluralizam etiologija kriminaliteta Antropoloki faktori (organska i
psihika konstitucija i line osobine kriminalca) Kosmiki faktori
Socijalni faktori Kriminalna tipologija Roeni kriminalci
(delinquenti nati) Duevno bolesni kriminalci (delinquenti pazzi)
Kriminalci iz strasti (delinquenti per passione) Sluajni kriminalci
(delinquenti doccasione) Kriminalci iz navike (delinquenti
abituali) 20.11.2013 48 Sistem mjera socijalne zatite ...ako je
ponaanje uinioca potpuno odreeno navedenim iniocima, on ne moe biti
moralno odgovoran, niti kriv, pa drutvo nema pravo da ga kanjava.
Ipak poto je njegova djelatnost antisocijalna, drutvo na nju mora
reagovati. U tom, po drutvo, opasnom stanju je ne samo osnov
reagovanja, ve i kriterijum za izbor sankcije... Preventivne mjere
(policijske ili indirektne- ante delictum ) Reparatorne mjere
(uklanjanje posljedica KD-a) Represivne mjere (zatvor,
protjerivanje, novane kazne- post delictum ) Eliminatorne mjere (za
najopsanije zloince- uklanjanje iz drutva) Najznaajnije postavke
Krivino djelo i poinitelj realne drutvene i individualne pojave !
Poinitelj KD u centru panje kaznenog prava ! Poinitelj prilikom
izvrenja nije slobodan na njega djeluju egzogeni i endogeni faktori
! Kazna ne smije biti JEDINO sredstvo otklanjanja opasnosti upitna
individualizacija ! Znaaj pozitivizma u kriminologiji Reakcija na
strogu Klasinu kolu Nove teorije o uzrocima kriminalnog ponaanja
Primjena pozitivnog metoda u prouavanju kriminaliteta Usmjerenost
na uinitelja KD Novi koncepti kaznene politike Osnovna obiljeja
razvoja kriminologije u XX vijeku Tri koncepta/pravca:
Neoklasicizam, Pokret drutvene odbrane, Kriminalnopolitiki razvoj u
drugoj polovini XX vijeka Neoklasicizam 1. Zakonitost kaznenog
djela i kazne Conditio sine qua non 2. Relativni (in)determinizam
moralna odgovornost osnov kaznene odgovornosti 3. Opasnost
poinitelja - osnov za drutvenu odbranu 4. Uvoenje smanjene
uraunljivosti 5. Naelo individualizacije prilikom izricanja kazne
(jedina KS) 6. Primjena sigurnosnih mjera (neuraunljivi, BSU,
povratnici...) 7. Poseban tretman za maloljetnike (odgojne mjere)
Pokret drutvene odbrane Vei znaaj znastvenih disciplina o ovjeku u
kaznenom zakonodavstvu; Pozornost na mjerama sa individualiziranim
sadrajima koji odgovaraju opasnosti poinitelja; Prevencija
kriminaliteta- pomo poinitelju; Humanizacija kaznenog prava;
Pitanje kriminaliteta ne moe se rjeavati samo kaznenim pravom.
Kriminalnopolitiki razvoj u drugoj polovini XX vijeka- Pomak teita
sa represivnog na preventivni (kaznenopravni kriminalnopolitiki)
Globalizacija savremene PSK Isticanje optih civilizacijskih
vrijednosti; Upuivanje na vanost znanstvenog pristupa fenomenu
kanjivih ponaanja; Saradnja na sviom nivoima PSK Afirmacija
nerepresivnih, dravnih i izvandravnih socijalnih djelatnosti u
PSK
