LDAG News 2 summer autumn 2013 Easy Read (Cymraeg)

Newyddion Grŵp Cynghori Newyddion Grŵp Cynghori Newyddion Grŵp Cynghori

Beth mae'r Grŵp Cynghori ym maes Anabledd Dysgu wedi bod yn ei wneud?

Haf/Hydref 2013

Cafodd Grŵp Cynghori ym maes Anabledd Dysgu

gyfarfod ar 10 Medi 2013 yng Nghaerdydd.

Fframwaith Trosedd Casineb

Siaradodd y grŵp am Fframwaith Trosedd Casineb.

Mae 2 o bobl yn y Grŵp Cynghori yn rhan o Brosiect

Ymchwil i Drosedd Casineb Cymru Gyfan.

Fe fyddan nhw'n gweithio gyda Roger Banks a

Sophie Hinksman, cyd-gadeiryddion y Grŵp

Cynghori, i ddweud wrth Lywodraeth Cymru beth

maen nhw'n feddwl am Fframwaith Trosedd

Casineb.

Cewch wybod mwy am y Fframwaith ar wefan

Llywodraeth Cymru: http://wales.gov.uk/consultations/

equality/130711-hate-crime-framework-consul/?lang=cy.

Panel Cynghori ar Ddiogelu

Mae Llywodraeth Cymru yn meddwl am newid y

ffordd y mae gwasanaethau yn ymchwilio i mewn i

achosion o oedolion yn cael eu cam-drin.

(Muy ar dudalen 2)

Hawdd ei Ddeall

Cylchlythyr Hawdd ei Ddeall

http://wales.gov.uk/consultations/equality/130711-hate-crime-framework-consul/?lang=cy

http://wales.gov.uk/consultations/equality/130711-hate-crime-framework-consul/?lang=cy

“To catch the reader's attention, place an

interesting sentence or quote from the story

here.”

Dudalen 2 Newyddion Grŵp Cynghori

Byddai hyn yn meddwl y byddai Adolygiadau

Ymarfer Oedolion yn lle Adolygiadau Achosion

Difrifol.

Bydd Mick Collins o Wasanaethau Cymdeithasol i

Oedolion yn gweithio ar hyn gyda Llywodraeth

Cymru.

Bydd y Grŵp Cynghori yn edrych i mewn i hyn fel

rhan o'r is-grŵp ar wneud gofal yn well i bobl ag

anabledd dysgu a phobl ag ymddygiad heriol yng

Nghymru.

Mesur Iechyd Meddwl

Mae Llywodraeth Cymru yn cychwyn grwpiau i

edrych sut mae Mesur Iechyd Meddwl (Cymru) 2010

yn gweithio. Mae hwn yn ddeddf ynghylch

gwasanaethau i bobl sydd â phroblemau iechyd

meddwl yng Nghymru.

Bydd y grwpiau yn edrych ar wahanol rannau o'r

ddeddf:

pwy sy'n medru gwneud asesiadau

sut dylai'r Cynlluniau Gofal a Thriniaeth edrych

pwy sy'n medru dod yn gyd-drefnydd gofal

pwy sy'n medru gofyn am gael gwneud asesiad

arall

beth y mae Eiriolwyr Iechyd Meddwl Annibynnol yn

ei wneud a sut y gall pobl gael help ganddyn nhw.

(O dudalen 1)

(Muy ar dudalen 3)

Mesur Iechyd

Meddwl

(Cymru) 2010



here.”

Dudalen 3 Haf/Hydref 2013

Dywedodd rhai aelodau o'r Grŵp Cynghori ym maes

Anabledd Dysgu yr hoffen nhw ymuno â'r grwpiau i

edrych ar rannau o'r ddeddf a allai effeithio ar bobl

ag anabledd dysgu.

Ffrydiau gwaith ac is-grwpiau

Am ran o'r cyfarfod cafodd aelodau'r Grŵp

Cynghori eu rhannu'n 3 grŵp.

Edrychodd pob grŵp ar un o'r pynciau y bydd is-

grwpiau newydd y Grŵp Cynghori yn gweithio arnyn

nhw:

Gwneud gofal yn well i bobl ag anableddau

dysgu a phobl ag ymddygiad heriol yng Nghymru.

Mae hyn oherwydd y cam-drin a ddigwyddodd

yn Winterbourne View yn Lloegr.

Pam y mae iechyd pobl ag anabledd dysgu yn

aml yn waeth na phobl eraill a pham y mae'r

gofal iechyd a roddir iddyn nhw'n waeth.

Eiriolaeth – siarad drosoch chi eich hun neu ar ran

rhywun arall.

Roedd gan bob grŵp restr o gwestiynau i feddwl

amdanyn nhw a cheisio eu hateb.

Fe feddylion nhw am syniadau i'r is-grwpiau newydd

weithio arnyn nhw.

Fe wnaethon nhw hefyd ysgrifennu rhestrau o bobl a

mudiadau a ddylai gael eu gwahodd i ymuno â'r is-

grwpiau.

(O dudalen 2)

(Muy ar dudalen 4)



here.”


Cynllun Gweithredu Winterbourne View

Ysgrifennodd Roger a Sophie, cyd-gadeiryddion y

Grŵp Cynghori, at Ddirprwy Weinidog y

Gwasanaethau Cymdeithasol ym mis Gorffennaf

2013 ynghylch gwneud gofal yn well i bobl ag

anabledd dysgu a phobl ag ymddygiad heriol yng

Nghymru.

Fe anfonon nhw gopi o'r Cynllun Gweithredu a

gafodd ei ysgrifennu gan y Gymuned Ymarfer ar

gyfer Ymddygiad Heriol.

Roedd llawer o syniadau yn y Cynllun Gweithredu

ynghylch beth sydd angen cael ei wneud yng

Nghymru i wneud yn siwr nad yw pobl yn cael eu

cam-drin fel y bobl oedd yn byw yn Winterbourne

View.

Atebodd Gwenda Thomas, Dirprwy Weinidog y

Gwasanaethau Cymdeithasol, lythyr Roger a Sophie

ar 18 Awst.

Fe ofynnodd hi i'r Grŵp Cynghori ddweud wrthi pa 5

syniad yn y Cynllun Gweithredu maen nhw'n meddwl

sydd fwyaf pwysig.

Penderfynodd y Grŵp Cynghori ofyn i'r Gymuned

Ymarfer ar gyfer Ymddygiad Heriol beth roedden

nhw'n ei feddwl.

(O dudalen 3)

(Muy ar dudalen 5)

Cynllun

Gweithredu



here.”


Bydd y Gymuned Ymarfer ar gyfer Ymddygiad Heriol

yn edrych ar y Cynllun Gweithredu eto yn eu

cyfarfod ar 18 Medi ac yn penderfynu pa 5 syniad

maen nhw'n meddwl sydd fwyaf pwysig.

Byddan nhw hefyd yn dewis aelodau o'r Gymuned

Ymarfer ar gyfer Ymddygiad Heriol i ymuno ag is-

grŵp y Grŵp Cynghori i gael gwell gofal i bobl ag

anableddau dysgu a phobl ag ymddygiad heriol

yng Nghymru.

Digwyddiad 30 Mlynedd a Dal i Gyfrif

Mae'r Grŵp Cynghori yn cynnal digwyddiad i

ddathlu 30 mlynedd o Strategaeth Cymru Gyfan.

Roedd Strategaeth Cymru Gyfan ynghylch pobl ag

anabledd dysgu yn symud i'r gymuned yn lle byw

mewn ysbytai mawr fel Trelai a Hensol.

Mae Mencap Cymru, Pobl yn Gyntaf Cymru Gyfan,

Anabledd Dysgu Cymru a Fforwm Rhieni a Gofalwyr

Cymru Gyfan wedi bod yn cynllunio'r digwyddiad.

Maen nhw wedi gwahodd pobl ag anabledd dysgu,

teuluoedd, gofalwyr a phobl broffesiynol i ddod i'r

digwyddiad.

Bydd Gwenda Thomas, Dirprwy Weinidog y

Gwasanaethau Cymdeithasol yn siarad yn y

digwyddiad.

(O dudalen 4)

(Muy ar dudalen 6)



here.”


Aeth Samantha Williams, Swyddog Gwybodaeth

Grŵp Cynghori ym maes Anabledd Dysgu, i gyfarfod

i gael gwybodaeth am ymchwil gafodd ei wneud i

farwolaethau cynnar pobl ag anabledd dysgu.

Roedd Anna Marriott yn un o'r bobl wnaeth yr ymchwil.

Rhoddodd Anna gyflwyniad ar y ffordd y gwnaethon

nhw'r ymchwil a'r pethau y daethon nhw i wybod ar

ôl ei wneud.

Edrychodd yr ymchwil ar farwolaethau pobl ag

anabledd dysgu rhwng Mehefin 2010 a Mai 2012

mewn 5 ardal yn Lloegr.

(Muy ar dudalen 7)

Ymchwil i farwolaethau cynnar pobl ag

anableddau dysgu

Bydd cyfle hefyd i siarad am rai o'r pethau sy'n

bwysig ym mywydau pobl fel:

swyddi

iechyd

throsedd casineb.

Bydd Roger a Sophie yn cadeirio'r digwyddiad gyda'i

gilydd.

Bydd stondinau ble gall pobl ddod o hyd i wybodaeth

am wasanaethau cymunedol.

Gyda'r nos fe fydd pryd o fwyd a disgo.

(O dudalen 5)

Ymchwil



here.”


Roedd mwy o farwolaethau nag yr oeddyn nhw

wedi ei ddisgwyl.

Dangosodd yr ymchwil bod pobl ag anabledd dysgu

yn marw'n fengach na phobl heb anabledd dysgu.

Roedd dynion ag anabledd dysgu yn marw 13

mlynedd yn gynt na dynion heb anabledd dysgu.

Roedd merched ag anabledd dysgu yn marw 20

mlynedd yn gynt na merched heb anabledd dysgu.

Roedd pobl ag anableddau dysgu difrifol iawn ac

anableddau eraill neu broblemau meddygol yn fwy

tebygol o farw'n gynnar.

Roedd y tystysgrifau marwolaeth yn dangos bod

llawer o farwolaethau pobl ag anabledd dysgu yn

digwydd oherwydd problemau gyda'r ysgyfaint neu'r

galon.

Roedd y bobl a wnaeth yr ymchwil yn poeni nad

oedd y crwner yn cael ei hysbysu am ddigon o

farwolaethau pobl ag anabledd dysgu.

Mae crwner yn edrych pam y mae rhywun wedi marw.

Dangosodd yr ymchwil y buasai'n bosibl bod bron i

hanner y bobl ag anabledd dysgu ddim wedi marw

pan gwnaethon nhw.

(O dudalen 6)

(Muy ar dudalen 8)



here.”


Dangosodd yr ymchwil y buasai'n bosibl na fuasai

llawer o bobl ag anabledd dysgu ddim wedi marw

petaen nhw wedi cael gwell gofal iechyd.

Dangosodd yr ymchwil hefyd nad oedd problemau

ynghylch gwybod bod pobl yn sâl.

Ond roedd problemau ynghylch dod i wybod beth

oedd yn eu gwneud nhw'n sâl.

Roedd pobl oedd â ffrind agos neu bartner yn llai

tebygol o farw'n gynnar.

Mae hyn yn dangos pa mor bwysig yw hi i gael

eiriolwr neu rywun sy'n nabod y person yn dda iawn i

siarad ar ei ran pan fydd e'n sâl.

Roedd 3 phrif reswm pam nad oedd pobl ag

anabledd dysgu yn cael gofal iechyd da:

Doedd y gwasanaethau iechyd ddim yn gwneud

digon o addasiadau derbyniol. Mae hyn yn

meddwl gwneud newidiadau fel bo pobl ag

anabledd dysgu yn medru cael gafael ar

wasanaethau a deall beth sy'n digwydd neu beth

sydd arnyn nhw angen ei wneud.

Nid oedd gwahanol wasanaethau yn gweithio

gyda'i gilydd yn dda iawn i wneud yn siwr bod

pobl yn cael y gofal iawn.

Doedd pobl ddim yn cael gafael ar eiriolaeth

dda.

(O dudalen 7)

(Muy ar dudalen 9)



here.”


Dyma rai o'r problemau eraill wnaeth rwystro pobl

rhag cael gofal iechyd da:

Doedd gwybodaeth am iechyd pobl ddim yn

cael ei gadw'n iawn na'i rannu gyda'r bobl iawn.

Doedd staff ddim yn deall y Ddeddf Galluedd

Meddyliol yn iawn. Mae hon yn ddeddf ynghylch

ei gwneud hi'n bosibl i bobl wneud eu

penderfyniadau eu hunain neu weithiau gael

rhywun arall i wneud eu penderfyniadau drostyn

nhw.

Doedd cynlluniau iechyd a gofal ddim yn dda

iawn.

Roedd hi'n cymryd gormod o amser i ddod o hyd

i'r rheswm pam roedd pobl yn sâl a dechrau ceisio

eu gwneud yn well.

Edrychodd y bobl a wnaeth yr ymchwil ar y

canlyniadau i gyd a gwneud adroddiad.

Fe ysgrifennon nhw restr o 18 o syniadau am wneud

gofal iechyd i bobl ag anabledd dysgu yn well a'u

rhwystro nhw rhag marw'n gynnar.

Ym mis Gorffennaf 2013 ysgrifennodd yr Adran

Iechyd adroddiad am yr ymchwil a dweud beth

roedden nhw am ei wneud am yr 18 syniad.

Gallwch ddarllen fersiwn Hawdd ei Ddeall (yn

Saesneg yn unig) o adroddiad yr ymchwil ac

adroddiad yr Adran Iechyd yma: http://

www.bris.ac.uk/cipold/.

(O dudalen 8)

Ddeddf

Galluedd

Meddyliol

http://www.bris.ac.uk/cipold/

http://www.bris.ac.uk/cipold/



here.”


Cafodd y Gymuned Ymarfer ar gyfer Ymddygiad

Heriol gyfarfod ar 18 Medi 2013.

Cynllun Gweithredu

Fe dreulion nhw amser yn edrych ar y Cynllun

Gweithredu ynghylch ffyrdd o wneud gofal yn well i

bobl anableddau dysgu a phobl ag ymddygiad

heriol yng Nghymru.

Fe geision nhw ddewis 5 o'r syniadau mwyaf pwysig

o'r Cynllun Gweithredu i ddweud wrth Ddirprwy

Weinidog y Gwasanaethau Cymdeithasol.

Mae arnyn nhw hefyd eisiau dweud wrthi am ffyrdd

da o weithio gyda phobl ag anableddau dysgu a

phobl ag ymddygiad heriol sy'n digwydd yng

Nghymru'n barod.

Fe ddewison nhw bobl hefyd i ymuno ag is-grŵp y

Grŵp Cynghori ynghylch cael gwell gofal i bobl ag

anableddau dysgu a phobl ag ymddygiad heriol

yng Nghymru.

Unedau Triniaeth ac Asesu

Roedd 2 gyflwyniad ynghylch Unedau Triniaeth ac

Asesu.

(Muy ar dudalen 11)

Beth mae'r Gymuned Ymarfer ar gyfer

Ymddygiad Heriol wedi bod yn ei wneud?



here.”


Mae Uned Triniaeth ac Asesu yn rhywle ble mae pobl

yn mynd weithiau os oes ganddyn nhw broblemau

iechyd meddwl ac mae angen help arbennig arnyn

nhw.

Roedd y cyflwyniadau ynghylch:

y ffordd mae'r gwasanaethau'n cael eu rhedeg

sut maen nhw'n penderfynu pa help sydd ei

angen ar bobl

yrmath o help maen nhw'n ei roi i bobl fel therapi

drama.

Cynllunio diwedd bywyd

Roedd y cyflwyniad nesaf gan Richard Tiplady,

rheolwr cartref gofal yn Lloegr.

Roedd yn siarad am gynllunio ar gyfer yr adeg pan

fydd person ag anabledd dysgu yn mynd i farw.

Mae ei fudiad ef wedi gweithio gyda mudiadau

eraill i helpu'r bobl maen nhw'n eu cefnogi i gynllunio

ar gyfer diwedd eu bywyd.

Cafodd staff hyfforddiant mewn hosbis lleol. Mae

hwn yn lle y mae pobl sy'n sâl iawn weithiau'n mynd i

aros a chael gofal nes y byddan nhw'n marw.

Gweithiodd y staff hefyd gyda thîm anabledd dysgu

y gymuned leol.

(O dudalen 10)

(Muy ar dudalen 12)



here.”


Fe helpon nhw bobl ysgrifennu cynlluniau am beth

roedd arnyn nhw eisiau ar ddiwedd eu bywyd.

Astudiaeth achos

Roedd y cyflwyniad olaf gan David Jones a Glenn

Greenacre o Gonsortiwm Bywydau Cymunedol.

Roedd ynghylch dysgu dyn 18 oed oedd ag

awtistiaeth, anabledd dysgu ac ymddygiad heriol

sut i fastyrbio yn y ffordd iawn.

Mae mastyrbio yn meddwl cyffwrdd â chi eich hun

er mwyn rhoi pleser rhywiol i chi eich hun.

Dywedodd David a Glenn eu bod wedi synnu nad

oedd bron dim gwybodaeth dda ynghylch

mastyrbio ar gyfer pobl ag anabledd dysgu.

Roedd yr unig wybodaeth roedden nhw'n gallu dod

o hyd iddo ynghylch ceisio rhwystro pobl rhag

gwneud hynny'n gyhoeddus neu leoedd eraill ble na

ddylech chi wneud hynny.

Doedden nhw ddim wedi medru dod o hyd i

wybodaeth ynghylch sut i helpu rhywun wneud

hynny'n iawn.

Mae llawer o resymau pam y mae pobl ag

anabledd dysgu yn cael problemau wrth fastyrbio:

dim digon o wybodaeth neu hyfforddiant

(O dudalen 11)

(Muy ar dudalen 13)

Cynllun



here.”

Dudalen13 Haf/Hydref 2013

dydy staff ddim yn hoffi siarad amdano neu dydyn

nhw ddim yn gwybod digon i siarad amdano

gyda'r bobl maen nhw'n eu cefnogi

weithiau dydy pobl ddim yn deall ble na phryd y

mae'n iawn i fastyrbio

pryderu neu fod dan straen

mae rhai moddion y mae'n rhaid i bobl eu cymryd

yn gallu ei gwneud hi'n anodd i fastyrbio'n iawn

problemau corfforol fel cael problem i symud eich

dwylo

pan na fydd gan bobl bethau diddorol i'w

gwneud yn eu bywydau, gallan nhw weithiau

feddwl gormod am ryw a mastyrbio.

Soniodd David a Glenn wrth y grŵp am ddyn ifanc

roedden nhw'n ei gefnogi oedd ag anableddau

dysgu, awtistiaeth ac ymddygiad heriol.

Roedd staff yn meddwl mai achos peth o'i

ymddygiad heriol oedd am nad oedd o'n gallu

mastyrbio'n iawn. Roedd hyn yn ei wneud yn flin ac

yn rhwystredig iawn.

Penderfynodd y staff ei helpu i ddysgu sut i'w wneud

yn iawn.

Fe wylion nhw ei ymddygiad cyn ac ar ôl yr

hyfforddiant i weld a oedd yn gwneud gwahaniaeth.

(O dudalen 12)

(Muy ar dudalen 14)


Am ragor o wybodaeth neu i adael i ni wybod

beth rydych chi'n feddwl, ffoniwch Sam

Williams ar 029 20681160 neu e-bostiwch:

[email protected]

Dilynwch ni ar Facebook a Twitter

@LDAdvisoryGroup

Fe welson nhw bod ei ymddygiad yn llawer gwell ac

yn llai heriol ar ôl yr hyfforddiant.

Roedd hyn yn meddwl nad oedd yn rhaid iddo fynd i

Uned Triniaeth ac Asesu. Roedd yn gallu dal i fyw ble

yr oedd yn rhannu tŷ gyda chefnogaeth.

Mae ar David a Glenn eisiau ysgrifennu am yr

hyfforddiant fel bo aelodau eraill o staff yn gallu ei

ddefnyddio i helpu'r bobl maen nhw'n eu cefnogi.

(O dudalen 13)

mailto:[email protected]

Documents

LDAG News 2 summer autumn 2013 Easy Read (Cymraeg)