Prawo cywilne - zobowiązania

Wiadomości wstępne

Pojęcie zobowiązania

Strony i podmioty

Sprawy techniczne

• Ciąg dalszy Prawa Cywilnego I• Prowadzący: prof. UO dr hab. Piotr Stec• Egzamin pisemny

– Test– Dwa kazusy

• Wykłady i ćwiczenia pokrywają się częściowo

Wiadomości wstępne

• Prawo wymiany dóbr i usług• Kluczowe dla funkcjonowania obrotu• Prawa podmiotowe względne

– Brak droit de suite (prawnorzeczowego)– Wierzytelność pozbawiona prawa

pierwszeństwa w konflikcie z prawem rzeczowym

– Możliwe roszerzenie skuteczności.

Źródła

• Krajowe– Konstytucja– Kodeks cywilny– Ustawy szczególne

• Prawo unijne• Prawo międzynarodowe• Problem unifikacji prawa zobowiązań.

Pojęcie zobowiązania

• Wierzyciel może żądać od dłużnika pewnego zachowania (świadczenia)

• Dłużnik powinien świadczenie spełnić• Elementy stosunku zobowiązaniowego

– Podmioty: wierzyciel, dłużnik ( wyjątkowo osoba trzecia)

– Przedmiot: świadczenie (dare, facere)– Treść: prawa i obowiązki stron.

Podmioty i strony

• Wierzytelność i dług• Osoba trzecia – wyjątek.• Strona zawsze wierzyciel lub dłużnik

– Sytuacja szczególna: spółka• Po każdej ze stron może być jeden

podmiot lub wiele podmiotów• Posługiwanie się osobami trzecimi przy

wykonaniu zobowiązania

Indywidualizacja podmiotów

• W i D muszą być oznaczonymi osobami• Konkretyzacja zasadniczo na początku

– Wyjątek np. przyrzeczenie publiczne– Konkretyzacja najpóźniej w momencie

spełnienia świadczenia• Zobowiązania realne: stosunek

prawnorzeczowy wyznacza wierzyciela lub dłużnika (np. stosunki sąsiedzkie)

Świadczenie

• Zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania

• Zadośćuczynienie godnemu ochrony interesowi wierzyciela

• Interes co do zasady majątkowy• Przedmiot świadczenia: rzecz lub

prawo. Nie zawsze istnieje

Cel zobowiązania

• Ekonomiczny– Wymiana dóbr i usług– Czasem powiązanie z prawem rzeczowym

(powiernictwo)• Inny

– Interes jednej ze stron (naprawienie szkody)

– Ambicje osobiste (darowizna)

Prawa i obowiązki

• Prawa i obowiązki mają tylko strony • Zwiększona ochrona

– Art. 59 kc (ius ad rem) i skarga pauliańska– Delikt uniemożliwienie wykonania

zobowiązania przez dłużnika– Wpis do księgi wieczystej– Prawa o rozszerzonej skuteczności

(najem, dzierżawa, dożywocie)

Wierzytelnośćprawo podmiotowe

• Roszczenia wierzyciela wobec dłużnika• Uprawnienia zasadnicze

– Uzyskanie świadczenia– Uzyskanie odszkodowania lub surogatu

• Uprawnienia uboczne– Odsetki– Inne (informacje, rachunek z zarządu,

zabezpieczenie)

Realizacja

• Realne wykonanie zobowiązań– Wierzyciel ma wybór– Problem gospodarki niedoboru

• Obowiązki dłużnika– Brak zbiorczego pojęcia– Obowiązek świadczenia– Nie można się zwolnić płacąc

odszkodowanie

Dług a odpowiedzialność

• Dług = obowiązek• Odpowiedzialność = przymusowa

realizacja świadczenia (pokrycie długu)• Warianty

– Dług i odpowiedzialność– Dług bez odpowiedzialności – Odpowiedzialność bez długu (prawo

niemieckie – Grundschuld)

Odpowiedzialność osobista

• Zasadniczo nieograniczona• całym majątkiem

– Wierzyciel wybiera sposób zaspokojenia i przedmioty, z których się zaspokaja

– Dług > majątek => częściowe zaspokojenie wierzycieli

– Można dochodzić niezaspokojonej reszty z nowego majątku

Ograniczenia odpowiedzialności

• Odpowiedzialność z określonej masy majątkowej (konkretnymi składnikami majątku)– 1030 kc (do przyjęcia spadku)

• Odpowiedzialność całym majątkiem z ograniczona do określonej wysokości– 1030 kc (po przyjęciu spadku)– Zbycie przedsiębiorstwa

Odpowiedzialność rzeczowa

• Niezależna od osobistej• Związana z zastawem i hipoteką• Prawo do zaspokojenia się

– z konkretnego przedmiotu– Niezależnie od tego, kto jest właścicielem– Z pierwszeństwem przed wierzycielami

osobistymi• Może istnieć razem z osobistą

Odpowiedzialność rzeczowa II

• Osobista – ma szerszy charakter– daje mniejszą pewność zaspokojenia– Wszyscy wierzyciele traktowani równo– Może być wzmocniona poręczeniem

• Rzeczowa– mocniejsza– Ograniczona do konkretnego składnika

Zobowiązania niezupełne

• Decydują względy etyczne• Cechy

– Niezaskarżalne– Dobrowolne spełnienie skuteczne

• Przykłady– Gra i zakład– Zobowiązania przedawnione– Zgodne z zasadami współżycia społ.