Quality Planning and Control - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/mehmet.cakmakci/Kalite Planlama ve Kontrol Ders... · TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ (total quality management) Toplam Kalite

Quality Planning and Control

1

Dokuz Eylül Üniversitesi – Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı

Prof. Dr. Mehmet ÇAKMAKÇI

END 3618 KALİTE PLANLAMA VE KONTROL

Professor Mehmet ÇAKMAKÇI

2

Kalite Tanımları


Kalite Nedir?

Kalite kavramının anlamı zaman içerisinde gelişmiş ve farklı yorumlar ve tanımlar

yapılmıştır:

ISO 9000-«Bir dizi doğal özelliklerin şartları yerine getirebilme özelliğidir"

(Philip B. Crosby in the 1980s)-"Gerekliliklere uyum". Bunun zorluğu, gereksinimlerin

kişisel beklentileri tam olarak yansıtmayabileceğidir. Crosby bunu ayrı bir sorun olarak

görüyor.

(Joseph M. Juran).-«Kullanım için uygunluk". Uygunluk müşteri tarafından tanımlanır.

3



Kalite Nedir?

(W. Edwards Deming)- Kalite ve Gerekli Yönetim Stili . "Kalitenin geliştirilmesi, tasarım,

mühendislik, test ve süreçlerin iyileştirilmesi yoluyla daha iyi bir yönetimle başarılırken

maliyetler düşer ve üretkenlik artar. Düşük fiyata daha iyi kalite, bir pazar yakalama

şansına sahiptir. Kaliteyi arttırmadan maliyetleri düşürmek faydasızdır."

(Genichi Taguchi). Taguchi'nin kalite tanımı, üretim sisteminin daha kapsamlı bir

görünümüne dayanır ve Kalite (veya daha doğrusu eksikliği) "Bir ürünün sevkiyata

gönderildikten sonra topluma yüklediği kayıp" ile ilgilidir.

American Society for QualitySource: http://www.asq.org/glossary/q.html. " Her kişinin

kendi tanımını olduğu öznel bir terim. Teknik kullanımda kalite iki anlam taşıyabilir :

- Belirtilen şartları yerine getirme kabiliyetine sahip bir ürün veya hizmetin özellikleri

veya ima edilen ihtiyaçlar.

- eksikliklerin olmadığı bir ürün veya hizmet.

4



Kalite Nedir?

Amerikalı tüketicinin deyimi ile fitness for use sunulmasıdır da. Belirlenen ve istenilen

müşteri taleplerinin yerine getirilmesi de Kalite Özellikleri olarak ifade edilebilir.

Eğer özetlersek; “Kalite, bir ürünün veya hizmetin, belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları

karşılama kabiliyetine dayanan, özelliklerinin toplamıdır”

5


Kalite Müşteri İsteklerinin Yerine Getirilmesidir..


Kalitenin sekiz Boyutu

Performans (Performance): Temel çalışma özellikleri

Özellikler (Features): Temel özelliklere eklenen "ekstra" özellikler

Güvenilirlik (Reliability): Ürünün kullanım ömrü içinde performans özelliklerinin sürekliliği

Uygunluk (Conformance): Önceden belirlenmiş standartları yerine getirmek

Dayanıklılık (Durability): Ürünün uzun süre kullanım özelliği ve işlevini yerine getirmesi

Hizmet Görürlük (Serviceability): Ürünün kullanımı sürecinde sorun ve şikayetlerin çözülebilirliği

Estetik (Aesthetics): Ürünün görünümü ile ilgili özellikleri

Algılanan Kalite (Perceived Quality): Ürün yada hizmetin müşteride yarattığı manüpüle edilebilir kalitedir

6



Kalite Nedir?

7


Bir Ürünün

Ömründeki (fatigue life)

Tipik Safhalar

KALİTE ÇEMBERİ

Produkt Dizayn ve Geliştirme

Üretim Planlama

ve Geliştirme

Tedarik

Üretim,

Kontrol

Paketleme

ve Depolama

Satış

ve Dağıtım

Montaj ve

İşletmeye Alma

Teknik Destekve Bakım

İşletme SürecindeMamulün İzlenmesi(Geri Veri/Bildirim)

Kullanım SonundaYoketme veya YenidenDeğerlendirme

Pazar Araştırması

Marketing


Kalite Nedir?

8



Gözlem değerlerinin (Kalite Karakteristiği)

zamana bağlı olarak göstermiş olduğu dağılım

Kalite Karakteristikleri (quality characteristics)

9



Üretim sürecinde girdi ve çıktılar

Kalite Nedir?

10


Üretim Sürecinde Kalite Kontrol

ÇıktıGirdi

Üretim Süreci

Düzeltici faaliyetin

uygulanmasıSorunun kökenini

sapta

Sorunu belirleDoğrula

ve devam et


11


1 - Ürün ve hizmette sürekli iyileştirme temel amaç olmalıdır

2 - Yeni kalite felsefesini benimse

3 - Üretim sonu değil üretim süresince kalite kontrol

4 - Sadece fiyat ve maliyete dayalı değil bütünsel olarak kaliteye dayalı tedarikçi seçimi

5 - Sistem ve çalışanların sürekli iyileştirilmesi

6 - Kurumsallaşmış işçi eğitimi

Deming’in 14 İlkesi


12


Deming’in 14 İlkesi

7 - Yöneticilere liderlik anlayışını aşılayın

8 - Çalışanlar arasında korkuyu kaldırın

9 - Bölümler arasındaki engelleri kaldırın

10 - Sloganları ortadan kaldırın. destek sağlamadan üretkenliğin arttırılmasını talep etmeyin

11 - Sayısal kotaları kaldırın

12 - Çalışanların yaptıkları işle gururlanmasını sağlayın

13 - Kurumsallaştırılmış eğitim ve kendini geliştirme yaklaşımı

14 - Bu 13 maddenin uygulanması


13


Deming Döngüsü (Deming Wheel)

Planla (Plan)

Uygula (Do)

Kontrol Et (Study)

Önlem Al (Act)


14


TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ (total quality management)

Müşteri Odaklılık

Ekip Çalışması

Sürekli İyileştirme

Yukarıda ifade edildiği gibi Toplam Kalite Yönetimi denince akla müşteri odaklılık, üretimde en üst

düzey yöneticiden en alt düzey çalışana kadar tüm çalışanların üretim sürecine bir bütün olarak dahil

edilmesi ve sürekli iyileştirme anlaşılmalıdır. Üretimde (mal yada hizmet) bunu gerçekleştirirken

bütünsellik yaklaşımını kullanmak yani üretimin her bir parçasını, departmanını bütün bir sistemin bir

komponenti olarak ele almaktır. Bu bağlamda kaliteyi geliştirme, iyileştirme sürecine işletmedeki bütün

çalışanların katılımının ve müşteri tatminin de dikkate alınması gerektiğini savunan Armand V.

Feigenbaum, böylece ürün ve hizmetin ekonomik olarak gerçekleşebileceğini dile getirmiştir.


15


TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ (total quality management)

Toplam Kalite Yönetimi: Müşterinin mevcut ve gelecekteki beklentilerinin tespiti, tam ve

ekonomik bir şekilde karşılanmasını amaçlayan, sürekli geliştirme ve iyileştirmeyi öngören

bir anlayıştır.

Kalite: Müşteri isteklerinin karşılanabilmesi, sürekli olarak geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için

gerekli;

- Yönetim Kalitesini,

- İnsan Kalitesini,

- Yapılan İşin Kalitesini,

- Ürün ve hizmet Kalitesini kapsamaktadır.

Müşteri: Kuruluşun ürün ve hizmetlerini satın alan tüketicilerin yanısıra, kuruluşun içinde

birbirine hizmet veren bölümleri de kapsamaktadır.



16

Basic Statistical Methods

Temel İstatistiksel Teknikler



17

Temel İstatistiksel Teknikler

Beyin Fırtınası

Neden ve Sonuç Diyagramı

Sıklık (Frekans) Dağılımı

Histogram

Pareto Analizi

Serpilme Diyagramı

Kontrol Grafikleri

ve

Hata Türleri ve Etkileri Analizi



18

Neden - Sonuç Diyagramları (Cause and Effect Diagrams)


Kalite Yönetimi (quality management)

Kalitenin Planlanması (quality planning)

Kalite Güvencesi (quality assurance)

Kalite Kontrol ve İyileştirme (quality control and improvement)

19



Kalite Karakteristikleri (quality characteristics)

Fiziksel (physical):

- Uzunluk (length)

- Genişlik (width)

- Ağırlık (weight)

- Gerilim (voltage)

- Yoğunluk (viscosity)

Algısal (Sensory):

- Tat (taste)

- Renk (color)

- Görünüm (appearance)

Zamana Bağlı (Time Orientation):

- Güvenilirlik (Reliability)

- Dayanıklılık (Durability)

- Hizmet Görürlük (Serviceability)

20




21

Pareto Grafiği (Pareto Chart):

Olayların ve bulguların önemini göstermek için

pareto diyagramı çizilmektedir. Pareto diyagramı,

az sayıdaki önemli sorunu, çok sayıdaki önemsiz

sorundan ayırma tekniğidir.

İncelenecek problemlerin cinsi, toplanacak

bilgiler ve bunların sınıflandırma şekli

belirlenir.

Bilgi toplama metodu ve süresine karar verilir.

Veriler, problem tiplerine göre sınıflandırılmış

bir çetele tablosu üzerine işlenir.

Her sınıfa ait toplamlar ve yüzdeleri belirtilir.

Seçilmiş sınıfların dışında kalan problemler, en

son grup olarak “diğerleri” hanesine işlenir.

Dikey eksenin toplamları ve yüzdelerini, yatay

eksenin de grupları gösterdiği bir çubuk

diyagramı oluşturulur.



22

Balık Kılçığı Diyagramı (Fishbone, Cause and Effect and Ishikawa diagrams):


Balık Kılçığı Diyagramı (Fishbone, Cause and Effect and Ishikawa diagrams):


23


Üretim süreçlerinde (farklı sektörler olabilir) mal yada

hizmet üretirken, üretimin aksamasına neden olan

problemlerin ve bu problemlerin oluşmasına neden

olan etkenlerin ortaya çıkarılabilmesinde kullanılan,

neden-sonuç diyagramı olarak da adlandırılan ve

Japon bilim adamı Ishikawa tarafından geliştirilmiş bir

tekniktir. Bu yöntem de beyin fırtınası temelli bir

teknik olup, FMEA-Hata Türleri ve Etkileri Analizi

tekniğinde olduğu gibi bir ekip çalışmasını gerektiri.

Puanlama ile nitel özelliklere sayısal değerler

verilerek, bu özellikler kantitatif özellikler haline

dönüştürülerek etkenler arasında öncelik ataması

yapılabilmektedir.


24

Hata Türleri ve Etkileri Analizi (FMEA - Failure Mode and Effective Analysis):

FMEA (Failure Mode and Effective Analysis) Türkçe çevirisiyle Hata türü ve Etkileri Analizi, yüzlerce hatta belki

binlerce hata türü için iyileştirme yapılmasının planlanması yerine, sistemin bütünü üzerinde en büyük katkıyı

sağlayacak hata türlerini önceliklendiren bir yöntemdir veya mühendislik tekniğidir diyebiliriz. Bu yöntem sistem,

tasarım, süreç ve servis konularında hataları ortaya çıkmadan tanımlamayı ve gidermeyi veya en azından

kullanıcıdaki etkisini ortadan kaldırmayı hedefler.

Yüzlerce hata türü için, veri derleme ve analizi de büyük zaman ve iş gücü gerektirdiği için yöntemin faydası çok

fazladır. Yöntemin başlangıcında ön eleme yapmak ve sadece önemli olarak belirlenen parçalar için veri derlemek,

FMEA’nın etkinliğini artıracaktır.

Hata Türü ve Etkileri Analizi uygulaması

Her hatanın nedenleri ve etkenleri belirlenir

Potansiyel hatalar tanımlanır

Olasılık, şiddet ve saptanabilirliğe bağlı olarak hataların önceliğini belirlenir



25


Bu yöntem de beyin fırtınası temelli bir tekniktir ve ekip çalışmasını

gerektirir. Puanlama ile nitel özelliklere sayısal değerler verilerek, bu

özellikler kantitatif özellikler haline dönüştürülerek etkenler arasında

öncelik ataması yapılabilmektedir.



26


FMEA Türleri

1. Sistem FMEA: Sistem ve alt sistemleri analiz ederek, sistemin

eksikliklerinden doğan sistem fonksiyonları arasındaki potansiyel hata

türlerini belirlemeye odaklanır.

2. Tasarım FMEA: Tasarım hatalarından doğan hata türlerine yönelik olarak

üretime başlamadan önce ürünlerin analiz edilmesinde kullanılır.

3. Proses (Süreç) FMEA: Üretim veya montaj proseslerindeki eksikliklerden

doğabilecek hata türlerini ortadan kaldırmak ve üretim ile montaj prosesini

analiz etmek amacına hizmet eder.

4. Servis FMEA: Organizasyon faaliyetleri arasında çıkan aksaklıkların analiz

edilmesine odaklanır.



27


FMEA Ekibinin Oluşturulması:

FMEA bir ekip işidir ve bireysel olarak yapılamaz. Seçilen projeye bağlı olarak uygun bir ekibin belirlenmesi

gereklidir. İşletme içinde genel bir FMEA ekibi tanımlanmamalıdır. Çünkü problemlerin tanımlanması ve RÖS

(Risk Öncelik Sayısı)’lerinin belirlenebilmesi bilgi ve tecrübe gerektirir. Aynı zamanda ekip, görevleri ve

birimleri farklı kişilerden oluşmalıdır. FMEA ekibinde yer alan kişilerin meslek ve görevleri FMEA

yapabilecek düzeyde olmalıdır.

FMEA yapılması aşamasında, veri toplama sürecinde ve etkilenen fonksiyonları temsil edecek nitelikte bir ekip

oluşturulmalıdır. İlgili tasarım parçasının sorumlusu ekip lideri olarak görev almalıdır. Ekip lideri, toplantıları

düzenler, ekibin sekreterlik görevini yapar, ekibi yönetir ve yönlendirir, zaman kaybını önlemeye çalışarak

ekibi sürekli kontrol altında tutar.



28


P, S, D, RÖS, harfleriyle gösterilen sembollerin anlamları aşağıda verilmiştir:

P: Her bir zarar modunun oluşma olasılık değeri

S: Zararın ne kadar önemli olduğunun değeri, şiddet, ciddiyet

D: Zarar meydana getirecek durumun keşfedilmesinin zorluk derecelendirilmesi

RÖS: Risk öncelik sayısı

RÖS değeri P, S ve D değerlerinin çarpımıyla elde edilir

RÖS = P(olasılık) x S(şiddet) x D(fark edilebilirlik)

RİSK ÖNCELİK SAYISI



29


Zararın Şiddeti (Ciddiyet) Zararın Oluşma Olasılığı Fark Edilebilirlik



30


FMEA - Örnek


M2


31


FMEA - Örnek

Duruş Balık Kılçığı Diyagramı



32


FMEA - Örnek

Tablo-1: Olasılık Derecelendirme Tablo-2: Şiddet Derecelendirme

FMEA Analiz Formu Ek-3 Excel dosyası

Tablo-3: Fark Edilebilirlik



33

Sıklık Dağılımı ve Histogram (Frequency Distribution and Histogram)


34


Sıklık Dağılımı ve Histogram (Frequency Distribution and Histogram):

Üretimden elde edilen gözlem değerlerini etkileyen 5 önemli etkeni ‘’5M’’ şöyle sıralayabiliriz:

1- İNSAN (man): İmalat prosesi gerçekleştirilirken iş takımlarının değiştirilmesi, ortam

sıcaklığının ayarlanması gibi

2- MAKİNE (machine): Titreşim, İş takımındaki yıpranmışlık, yataklardaki deformasyon, elektrik,

yağ ve soğutma sıvısındaki artma veya azalmalar

3- METOD (methode): Makine-techizat ve kontrol araçlarının çeşitlerine göre uygulanan değişik

üretim prosedürleri

4- MALZEME (material): Farklı malzeme özellikleri veya üretim esnasında malzemenin

yoğunluk, mukavemet, sıcaklık gibi fiziki özellikleri

5- ÇEVRE ŞARTLARI (milieu; environment): Sarsıntı, ısı yayılması, toz, havadaki nem oranı


35


Veri topladıktan sonra, araştırmacıların ilk görevi, verilerin

düzenlenmesi ve basitleştirilmesi, böylece sonuçların genel bir

görünümünü elde etmek mümkündür.

Tanımlayıcı istatistik tekniklerin amacı budur

Veriyi basitleştirmek ve düzenlemek için bir yöntem, bir frekans dağılımı oluşturmaktır.



36


Bir sıklık dağılım tablosu en az iki sütundan oluşur - ölçme ölçeğinde

bir liste kategorisi (X) ve frekans için başka bir liste (f).

X sütununda, değerler en yüksekten en düşüğe, hiç atlamadan

listelenir.

Frekans sütununda, her değer için (her X değeri veri kümesinde ne

sıklıkta oluştuğu) çentik işaretleri belirlenir. Bu değerler, her X değeri

için frekanslardır.

Frekansların toplamı N'ye eşit olmalıdır.



37


Her kategori için oran (p) için üçüncü bir sütun kullanılabilir: p = f / N.

p sütununun toplamı 1.00 olmalıdır.

Dördüncü bir sütun, her X değerine karşılık gelen dağılım yüzdesini

görüntüleyebilir. Yüzde p'yi 100 ile çarpılarak bulunur. Yüzde

sütununun toplamı% 100'dür.



38


Bir histogramda, çubukların her bir puanın (veya sınıf aralığının) üzerinde

ortalanması, böylece çubuğun yüksekliği frekansa ve genişliğin gerçek

sınırlara kadar uzanması nedeniyle bitişik çubukların dokunması için

ortalanır.



39


Bir poligonda, her puanın üzerinde bir nokta ortalanır, böylece noktanın

yüksekliği frekansa karşılık gelir. Noktalar daha sonra düz çizgilerle

bağlanır. Grafiği sıfır frekansa getirmek için her iki uçta ek bir çizgi

çizilir.



40


• Üst Sınıf Sınırı: Sınıfın üst limit değeri

• Alt Sınıf Sınırı: Sınıfın alt limit değeri

• Sınıf Genişliği: Sınıfın üst limit değeri ile alt limit değeri

arasındaki fark


Kavramlar


41


Verilere ait Aralık değerinin belirlenmesi:

Aralık = En yüksek gözlem değeri – En düşük gözlem değeri

R = Xmax - Xmin

Sınıf Sayısı: genellikle 5-20 arasında olabilir.

Sınıf Genişliğinin belirlenmesi:

Sınıf Genişliği = Aralık / Sınıf Sayısı

𝑊 =𝑅

𝑆𝚤𝑛𝚤𝑓 𝑆𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤

50 < n < 400

n > 400


Kavramlar


42


250,7 249,8 250,6 249,8 249,7 250,4 249,5 249,1

251,3 252,2 251,7 248,4 250,2 250,5 251,1 247,9

247,8 251,2 248,7 249,4 248,8 249,5 250,6 250,8

252,4 252,7 251,7 249,1 247,5 251,3 251,4 249,4

250,0 250,6 250,8 249,7 247,7 250,5 251,7 252,2

250,7 249,0 251,5 251,7 250,7 250,1 252,8 248,5

250,7 252,2 247,2 250,6 247,8 249,7 251,1 250,1

247,8 249,3 249,5 250,8 250,5 248,8 251,1 252,3

251,0 250,3 251,7 250,9 250,1 247,8 248,3 250,1

250,6 249,2 250,3 249,0 248,5 249,6 249,6 251,5

80 adet kahve paketnin

ölçüm değerleri Xi (gr)

tablodaki gibi olsun


Örnek


43


Sınıf Frequency nj

Kj

Hj

247,15 … 247,75 III 3 3 3,8

247,75 … 248,35 IIIII 5 8 10,0

248,35 … 248,95 IIIII II 7 15 18,8

248,95 … 249,55 IIIII IIIII I 11 26 32,5 nj

Mutlak Sıklık

(Frekans)

249,55 … 250,15 IIIII IIIII II 12 38 47,5 Kj

Toplam Sıklık

(Kümülatif Bağıl

Frekans)

250,15 … 250,75 IIIII IIIII IIIII II 17 55 68,8 Hj

Sıklık Yüzdesi

250,75 … 251,35 IIIII IIIII 10 65 81,3

251,35 … 251,95 IIIII III 8 73 91,3

251,95 … 252,55 IIIII 5 78 97,5

252,55 … 253,15 II 2 80 100,0


Örnek


44


0

5

10

15

20

nj

247,15 … 247,75

247,75 … 248,35

248,35 … 248,95

248,95 … 249,55

249,55 … 250,15

250,15 … 250,75

250,75 … 251,35

251,35 … 251,95

251,95 … 252,55

252,55 … 253,15Hj

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

24

7,1

5

…

24

8,3

5

…

24

9,5

5

…

25

0,7

5

…

25

1,9

5

…

Frekans Dağılımı Tablosunda tüm

sınıflar alt alta sıralandırılmakta ve

alınan tüm değerler ait oldukları yani

sınırları içinde kaldıkları sınıfların

karşısına bir dikey çizgi olarak

taşınmaktadırlar. Yine bu tabloda

Mutlak Sıklık nj, değerlendirmeler için

Mutlak Sıklık Toplamı (Kümülatif

Frekans) Kj ve Sıklık Yüzdesi

Toplamı olan Hj ‘da yer almaktadır.

Kj = n1 + n2 + . . . . . + nj

Hj = ( Kj / n ) . %100

n = 80 Birim

Histogram ve Diyagramlar yardımıyla

Rastgele Örnekleme Yöntemi ile elde

edilen ölçüm değerlerinin dağılımı

hakkında daha iyi fikir edinilebilir.


Örnek


45


Simetrik : Gözlem değerleri histogramda simetrik olarak dağılmış

Çarpık : Gözlem değerleri histogramda simetrik olarak değil sağa

(eğim) yada sola çarpık olarak dağılmış

Düzgün : Gözlem değerlerinin histogramda tekdüze olarak dağılması


Dağılımların Tipi


46


Dağılımların TipleriTekdüze Dağılım

Simetrik Dağılım

Sola Çarpık Dağılım Sağa Çarpık Dağılım


Montgomery, D.C., 2009, Introduction to Statistical Quality Control, 6th Edition John Wiley & Sons, Inc.

Kaynakça:


47

Not: Bu slaytların hazırlanmasında yukarıda kaynakçada listelenmiş olan kaynak kitaptan yararlanılmıştır..


Documents

Quality Planning and Control - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/mehmet.cakmakci/Kalite Planlama ve Kontrol Ders... · TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ (total quality management) Toplam Kalite