Udhezues Historia 11

Botime shkollore Albas

Libër mësuesi për tekstin

Historia e qytetërimit botëror 11

Përgatitur nga:Menduh DërgutiAlma Kasaruho

Dritan Reça

Libër mësuesi për tekstin “Historia 11”

�

Botues: Latif AJRULLAIRita PETRO

Redaktore përgjegjëse:Sevi LAMI

Arti grafik:Emanuela LUMANIMarsela BEBA

© Albas, Tiranë 2010Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Shtëpia Botuese AlbasNë Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Classic Construction”, zyra nr. 2Tel/Fax: ++ 355 4 2379184e-mail: [email protected]ë Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105Tel: 044 344047e-mail: [email protected]ë Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47Tel: 038 5457139e-mail: [email protected]


�

HYRJE

Shtëpia Botuese Albas u vë në dispozicion mësuesve të historisë një Libër mësuesi për tekstin e ri Historia e qytetërimit botëror 11, hartuar nga metodistë e mësues me përvojë, të cilët janë përpjekur të zbërthejnë temat mësimore në modele mësimesh, që ndërtohen mbi bazën e metodave dhe teknikave mësimore bashkëkohore.

Libri i mësuesit përmban:

1. Projekt-planin mësimor, në të cilin zbërthehet programi mësimor, i ndarë në linja, në tema, objektiva e koncepte kryesore. Sipas programit, në plan janë parashikuar njohuritë teorike, veprimtaritë praktike, orët e përsëritjes dhe testimi i nxënësve. Plani është sugjerues dhe mësuesi/ja mund ta ndryshojë në përputhje me nivelin e klasës dhe synimet e tij/saj.

�. Modelime mësimesh për të gjitha temat teorike, të trajtuara sipas metodave bashkëkohore të mësimdhënies. Për ushtrime të rubrikës “Arsyetoni dhe argumentoni”, që mendohen se mund të ketë interpretime, është dhënë zgjidhja e tyre. Po kështu, autorët kanë dhënë edhe informacion shtesë për tema të ndryshme në rubrikën Thellimi i njohurive.

�. Sugjerime për ecurinë metodike, burimet e materialeve dhe informacione shtesë për mësuesin për veprimtaritë praktike, tematika e të cilave është dhënë në tekstin e nxënësit.

4. Modelim për zhvillimin e orëve të përsëritjes, të parashikuara në planin mësimor.5. Modele testesh

Metoda që sugjerohet të përdoret është Të menduarit kritik, e cila nxit zhvillimin e të menduarit kritik të nxënësve dhe i përgatit ata që të zgjidhin probleme që do t’u dalin përpara. Për këtë ata duhet të shqyrtojnë rrethanat në mënyrë kritike, të ngrenë opinione, të japin alternativa dhe të marrin vendime të matura. Si rrjedhim, kapaciteti për të menduar në mënyrë kritike është diçka që duhet të kultivohet me shumë kujdes dhe të nxitet brenda një mjedisi që mbështet të nxënit.

Strategjitë praktike për mësimdhënien në këtë libër janë të shkrira brenda strukturës PNP, e cila përbëhet nga tri pjesë përbërëse:

Faza e parashikimit (P) në të cilën nxënësve u kërkohet të mendojnë dhe të bëjnë pyetje për temën që do të studiojnë. Ajo shërben:

- për t’i nxitur nxënësit të sjellin ndër mend njohuritë që zotërojnë;- për të bërë një vlerësim sa më të plotë në lidhje me atë çka dinë nxënësit, duke përfshirë edhe konceptet e

gabuara;- për të përcaktuar qëllimet e nxënies;- për të përqendruar vëmendjen tek tema;- për të përftuar një kontekst, në të cilin vendosen idetë e reja.


4

• Faza e ndërtimit të njohurive (N), në të cilën mësuesi/ja udhëzon dhe drejton nxënësit të kuptojnë e të zbërthejnë materialin e të zbulojnë njohuri të reja në të, të bëjnë pyetje e t’u përgjigjen pyetjeve të drejtuara, të ngrenë pyetje të reja dhe t’u përgjigjen edhe atyre. Ajo shërben:

- për të krahasuar atë që pritej të ndodhte a ekzistonte me atë që po mësohet;- për të rishikuar parashikimet dhe për të krijuar parashikime të reja;- për të identifikuar a njëjtësuar pikat kryesore;- për të disiplinuar a shqyrtuar të menduarit vetjak;- për të bërë përgjithësime në lidhje me problematikën a materialin e parashtruar;- për të gjetur lidhje vetjake me mësimin;- për të ngritur pyetje të mëtejshme për mësimin. • Faza e përforcimit (P), ku nxënësit reflektojnë për ato që kanë mësuar, mendojnë se çfarë domethënieje

ka mësimi për ta, reflektojnë dhe vërejnë se si kanë ndryshuar mendimet e tyre dhe të vrasin mendjen se si mund t’i përdorin ato. Ajo shërben:

- për të përmbledhur idetë kryesore;- për të interpretuar idetë;- për të diskutuar mendimet;- për të bërë reagime vetjake;

Përfundimet që parashikohen të arrihen:

• Të ndihmohet mësuesi që të krijojë modelin e nxënësit që kërkon të vërë në zbatim njohuritë e fituara.

• Të zgjerojë gjykimin për mësimdhënien dhe të nxënit dhe t’i bëjë nxënësit të shfaqin lirshëm idetë e tyre.

• Të rrisë kapacitetin e nxënësve për të menduar në mënyrë kritike, për të marrë përgjegjësi për të nxënit e tyre, të formojë opinion të pavarur dhe të tregojë respekt për opinionet e të tjerëve.

• Ta vendosë mësimdhënien brenda një strukture të kuptueshme mësimi, që drejton për marrjen e vendimeve.

• Të përshkruajë tri stadet e strukturës për mësimdhënien dhe të nxënit.• Të përdorë strategji të ndryshme të mësimdhënies në stadin e duhur të strukturës.• Të përgatitin mësime të bazuara në strukturë, duke përdorur materiale të vlefshme.

Duke shpresuar se ky libër do të mirëpritet, mirëpresim çdo sugjerim apo bashkëpunim nga ana juaj nëpërmjet faqes sonë të internetit www.albas-shb.com, ku dhe do të gjeni dhe shkarkoni edhe Librin e mësuesit, por edhe nëpërmjet adresës së postës elektronike [email protected].


5

Përmbajt jaLINJA I

Tema 1: Humanizmi dhe Rilindja 13Tema 2: Evropa drejt “Botës së Re”. Zbulimet e mëdha gjeografike 14Tema 3: Reforma protestante 16Tema 4. Kundërreforma 18Tema 5: Perandoria Osmane dhe Evropa 20Tema 6: Shoqëria, artet dhe shkencat gjatë shekujve XVI-XVII 22

LINJA II

Tema 1: Absolutizmi në Francë 23Tema 2: Iluminizmi 26Tema 3: Absolutizmi i ndritur (iluminist) 29Tema 4: Drejt ekonomisë globale 33Tema 5.1: Zhvillimi i Monarkisë Parlamentare në Angli 35Tema 5.2: Zhvillimi i Monarkisë Parlamentare në Angli 37Tema 6: Revolucioni amerikan dhe formimi i SHBA-së 39Tema 7: Revolucioni Francez. Periudha e Monarkisë Kushtetuese 42Tema 8: Revolucioni Francez. Nga republika në direktorat 44 Tema 9: Franca gjatë sundimit të Napoleon Bonapartit 48Tema 10: Kongresi i Vjenës dhe situata në Evropë pas tij 50Tema 11: Revolucioni I Industrial 53Tema 12: Revolucioni II Industrial 55Tema 13: Ideologjitë e reja dhe ndikimi i tyre në shtetet evropiane 57Tema 14: Lëvizjet kombëtare në Evropë. Bashkimi i Italisë 59Tema 15: Lëvizja kombëtare në Ballkan 61Tema 16: Lëvizjet kombëtare. Bashkimi i Gjermanisë 64Tema 17: Lëvizjet punëtore dhe internacionalizmi 66Tema 18: Nga shteti liberal në demokraci 68

LINJA III

Tema 1: Lufta e Parë Botërore 70Tema 2: Bota pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore 71Tema 3: Rusia/BS në periudhën midis dy Luftërave Botërore (1917-1939) 74Tema 4: Italia në periudhën midis dy Luftërave Botërore. Vendosja e fashizmit 76Tema 5: Gjermania në periudhën midis dy Luftërave Botërore. Vendosja e nazizmit 78Tema 6: SHBA-ja mes dy Luftërave Botërore 80Tema 7: Britania Madhe në periudhën mes dy Luftërave Botërore 82Tema 8: Franca në periudhën midis dy Luftërave Botërore 84Tema 9: Zhvillimi shoqërisë dhe i shkencës në periudhën midis dy Luftërave Botërore 85Tema 10: Bota në Luftën e Dytë Botërore 87Tema 11: Përfundimi Luftës së Dytë Botërore 89


�

LINJA IV

Tema 1: Përpjekjet për konsolidimin e paqes. Konferenca e Paqes në Paris 90Tema 2: Fillimi i Luftës së Ftohtë 92Tema 3: SHBA nga viti 1945 deri në fillim të viteve 2000 94Tema 4: Britania e Madhe pas Luftës së Dytë Botërore 95Tema 5: Franca pas Luftës së Dytë Botërore 97Tema 6: BS nga viti 1945 deri në vitet ‘90. 99Tema 7: Blloku Lindor komunist pas Luftës II Botërore deri në fund të viteve ‘70-të 100Tema 8: Rimëkëmbja ekonomike e Evropës Perëndimore pas Luftës II Botërore 101Tema 9: Prirjet e reja në ekonominë e qytetërimeve perëndimore 102Tema 10: Ndryshimet shoqërore në qytetërimin perëndimor 105Tema 11: Revolucioni i vitit 1989 në vendet e Evropës Lindore 107Tema 12: Përfundimi i Luftës së Ftohtë 108Tema 13: Hapat drejt integrimit evropian 110Tema 14:Bota globale 111Temat 15-16: Natyra, mjedisi, jeta 113

VEPRIMTARI PRAKTIKE Të SUGJERUARA

Tema. Ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane te shqiptarët 115Tema: Ndikimi i Aktit të të Drejtave, Deklaratës së Pavarësisë dhe Deklaratës mbi të Drejtat e Njeriut dhe të Qytetarit në qytetërimin e sotëm 117Tema: 14 pikat e Uillsonit. Çështja shqiptare në Konferencën e Paqes. 118Tema: Kontributi i shqiptarëve në mbrojtjen e hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore 121Tema: Jetë paralele, Lenini dhe Musolini 122Tema: Dy modele burrash shteti 124Tema: Evolucioni historik i globalizimit 125

PëRSëRITJE

Linja nr. 1: Qytetërimet në fillimet e historisë moderne 127

TESTE

Test 1- Linja I 128 Test 2- Linja II 130Test 3- Linja III 132Test 4- Linja IV 134

Përmbajt ja

�

�

�

10

11

1�

1�


14

?

?LINJA 1Tema 1: Humanizmi dhe Rilindja

?

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit duhet të jetë i aftë të arrijë objektivat minimalë, mesatarë dhe maksimalë. Kjo do të arrihet sipas nivelit të të nxënit te nxënësit.

• Të njohë kuptimin e termit humanizëm dhe Rilindje dhe të përcaktojë shtrirjen kohore të tyre;

• të përshkruajë qytetet italiane si djepi i qytetërimit botëror; • të shpjegojë lidhjen midis qytetërimit antik dhe Rilindjes;

• të analizojë kushtet historike që sollën humanizmin; • të gjykojë mbi lidhjen midis humanizmit dhe Rilindjes.

Konceptet kryesore: Humanizëm, Rilindje, koncepte laike, kulturë klasike. Mjetet: teksti, pjesë të ndryshme nga letërsia e rilindësve shqiptarë, foto të ndryshme të rilindësve evropianë dhe shqiptarë.

? Zhvillimi i mësimit

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Pyetje çelës

Ndërtim i njohurive Punë në grup/Diskutim

Përforcim Punë e lirë

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

1. Parashikim: Pyetje çelës Mësuesi/ja e fillon mësimin me anë të pyetjeve, të cilat do të jenë si një çelës për të hyrë në temën e mësimit. Pyetjet kanë të bëjnë me njohuritë që nxënësit i kanë marrë më parë. a. Kujtoni kulturën antike. Si ishte ajo për nga niveli i zhvillimit? b. Si ishte zhvillimi i shkencës, kulturës së kësaj periudhe? c. Cili ishte roli i kishës në fillimet e mesjetës? ç. Si i shpjegonte kisha dukuritë natyrore?

2. Ndërtim i njohurive: Punë në grup/Diskutim Pyetjet për diskutimMësuesi/ja e vë klasën të punojë duke e ndarë në grupe të vogla, të cilat do të punojnë sipas çështjeve të tekstit.

Grupi I Pasi të lexohet nënçështja “Thelbi i humanizmit” dhe të shikohen me kujdes figurat e librit, nxënësit duhet

t’u përgjigjen pyetjeve: 1. Cilat janë rrethanat e reja historike që u krijuan në shek. XIII-XIV në Evropë? Komentoni secilën rrethanë. 2. Cilat janë grupet e reja sociale që lindën në shek. XIV në Evropë? Shpjegoni përplasjen midis botëkuptimit

të vjetër dhe atij të ri. Grupi IIGrupi II do të punojë me nënçështjen: Kultura antike dhe humanistët dhe do t’u përgjigjet pyetjeve. 1. Cilat janë tiparet e qytetërimit antik dhe të atij kristian mesjetar? Jepni argumente për mendimet. 2. Përse pikërisht kultura antike u bë një kërkesë themelore për shkëputjen nga fryma mesjetare? 3. Përse përfaqësuesit e kësaj lëvizjeje u quajtën rilindës dhe lëvizja Rilindje?


15

Grupi III Grupi III do të punojë për çështjen: Vatra e kulturës së re dhe do t’u përgjigjet pyetjeve: 1. Përse qytetet italiane u bënë qendrat kryesore të lindjes dhe zhvillimit të humanizmit dhe Rilindjes?

Argumentoni mendimin. 2. Përse Rilindja është “pronë” e një elite kulturore? Mbroni ose kundërshtoni mendimin me argumente. 3. Cilat janë faktet që tregojnë se Rilindja është tipar evropian?

Grupet japin mendimet e tyre duke u ballafaquar me njëri-tjetrin.

3. Përforcim: Punë e lirëPunohet në klasë ushtrimi nr. 1 dhe nr. 2 Detyrë shtëpie ushtrimi 3 dhe ushtrimi 4

• Ushtrime të zgjidhura në ndihmë të rubrikës “Arsyetoni dhe argumentoni”

Kërkesa 5

-Sot është domosdoshmëri zotërimi i gjuhës angleze, që ka shtrirje e përdorim botëror, si dhe njohja e përdorimi i kompjuterit. Pa këto dy kërkesa, pa frikë mund të quhesh “analfabet”.

?

?Tema 2: Evropa drejt “Botës së Re”. Zbulimet e mëdha gjeografike

?

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit duhet të jetë i aftë të arrijë objektivat minimalë, mesatarë dhe maksimalë. Kjo do të arrihet sipas nivelit të të nxënit te nxënësit:

• Të njohë rrethanat historike që çuan në zbulimet gjeografike; • të përcaktojë në hartë udhëtimet e lundërtarëve të mëdhenj dhe të

zbulimeve që ata bënë;

• të analizojë dhe të gjykojë mbi pjesëmarrjen e shteteve evropiane në këto ekspedita; • të argumentojë pasojat pozitive apo negative që sollën zbulimet gjeografike në fushën ekonomike, sociale, politike e kulturore; • të vlerësojë veçoritë e qytetërimit të popujve në Amerikë para zbulimit të saj.

Konceptet kryesore: karavelë, kolonizim, Botë e Re, qytetërim parakolonial, konkustator. Mjetet: teksti dhe hartë

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

THELLIMI I NJOHURIVE

Termat humanistë e humanizëm Termi humanist është shprehje ciceroniane. Oratori i famshëm romak, Ciceroni, literaturën që trajtonte probleme të gjuhës e moralit që lidhen me përsosjen e shpirtit njerëzor e quante “studia humanitates” apo “humanea litterae” dhe nga ky përcaktim lindi termi humanist.Termi humanizëm ka filluar të përdorej vonë, në shekullin XIX. Për herë të parë këtë term e shprehu historiani gjerman Pier de Nolhak në veprën “Petrarka dhe humanizmi”. Në fillim termi shprehte frymën e Rilindjes, por më vonë mori një kuptim më të gjerë, siç përdoret edhe sot, p.sh.: njeri human, vepër humane, profesion humanist, humanizëm i pastër, veprimtari humaniste etj.


1�


?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Stuhi mendimesh

Ndërtim i njohurive Shkrim i lirë (ndërtim ditari)

Përforcim Punë e pavarur

1. Parashikim:Stuhi mendimeshMësuesi/ja përpara se të fillojë shpjegimin i drejton pyetje klasës.Kjo bën që nxënësit të futen në brendësi të temës. Pyetje:-Çfarë dini për zbulimet gjeografike?-Çfarë keni mësuar në gjeografi për to? Mësuesi/ja pasi dëgjon mendimet e nxënësve, plotëson skemën, përqendrohet në të dhënat që do t’i duhen

dhe fillon shpjegimin.

2. Ndërtim i njohurive: Shkrim i lirë (ndërtim ditari)

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë tekstin dhe për secilën çështje të nxjerrin pikat kyç, të cilat i shkruajnë në fletore ose i punojnë në libër duke nënvizuar dhe duke shënuar problemet thelbësore p.sh.:

1. Zbulimet gjeografike kishin shkaqe: a) ekonomike b) tekniko-shkencore c) politike ç) psikologjike

2. Zbulimi i Amerikës, sipas historianëve, është quajtur fillimi i epokës moderne.

Zbulimet gjeografike

Zbulimi i Amerikës

KolombiFaktorë ekonomikë

emigrimi evropianMagelani

3. Në shek. XV fillojnë ekspeditat për kërkimin e rrugëve të reja. E njëjta praktikë zbatohet edhe për çështjet e tjera.

3. Përforcim: Punë e pavarur

Mësuesi/ja për të kuptuar se nxënësit kanë arritur t’i sistemojnë njohuritë e tyre, kërkon që ata të punojnë ushtrimin nr. 2 dhe të bëjnë plotësimin e hartës memece.


Kërkesa 4

- Ata vlerësonin tregtinë dhe dobitë që sillte kjo veprimtari ekonomike; ishin të frymëzuar nga tregimet fantastike që qarkullonin në Evropë dhe që flisnin për vende të panjohura, të pasura, që banoheshin nga njerëz me pamje dhe zakone të veçanta, që ndiznin fantazinë dhe ushqenin shpirtin aventuresk dhe nxisnin po ashtu guximin; ishin të ditur, njihnin teknikën e teknologjinë e kohës; ishin të pajisur me njohuri shkencore, të cilat i kishin fituar në saje të pasionit për dijet e vetëstudimit (autodidakt), pa vazhduar studimet universitare.


1�

? Tema 3: Reforma protestante

?


• Të përkufizojë konceptin reformë; • të përcaktojë faktorët që sollën përçarjen e besimit katolik në fund të shekullit XVI; • të renditë shtresat e pakënaqura ndaj kishës katolike; • të përshkruajë veçoritë e reformacionit në Angli;

• të gjykojë për thelbin e ideve kryesore të Luterit, Cvinglit dhe Kalvinit; • të krahasojë dhe të specifikojë veçoritë e pikëpamjeve të tyre;

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

? • të analizojë risitë që solli protestantizmi në Evropë.

Konceptet kryesore: feudalizëm kishtar, indulgjencë, reformë protestante, lëvizje e reformës,

ide reformiste, luterianizëm, kalvinizëm, puritanë, paqe fetare, revoltë fshatare, hygenot.

Mjetet: teksti, foto me pamje nga Vatikani apo të kishave të tjera.

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Stuhi mendimesh 5 min

Ndërtim i njohurive Mendim kritik e logjik përmes leximit 30 min

Përforcim Diagrami i Venit 10 min


Evokimi. Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën kishë dhe me anë të një stuhie mendimesh, kërkon që nxënësit të kujtojnë njohuritë e tyre në lidhje me të. Në rast se nxënësit nuk arrijnë të shprehin mendime e ide që mësuesit/es i nevojiten për vazhdimin e mësimit, mund të shtrojë edhe pyetje, si:


Mesjeta dhe RilindjaGjatë shekujve XVII-XVIII historianët e vlerësonin mesjetën si një epokë të errët e gjysmëbarbare, që gjendej mes dy kulturave të mëdha, asaj antike e Rilindjes. Ky gjykim i gabuar u kritikua nga studiuesit e shek. XIX-XX, të cilët argumentojnë se humanizmi e Rilindja rrjedhin nga lulëzimi ekonomiko-kulturor i Evropës e veçanërisht qyteteve italiane gjatë shek. X-XIII. Prandaj është e vështirë të përcaktosh një kufi të prerë mes Rilindjes e mesjetës. Është e vërtetë që arti dhe letërsia e Rilindjes ndryshojnë thellësisht nga shekujt e mëparshëm, por është po aq e vërtetë sa Rilindja mban “në fytyrën” e saj shumë elemente të kulturës e mentalitetit mesjetar. Rilindja kishte një këmbë në mesjetë, një në mesjetën e vonë, që shprehte një kuptim të drejtë të jetës moderne. Kuptohet që gjykimi i parë negativ për mesjetën erdhi si pasojë e ndryshimit të madh që kishte Rilindja nga epoka nga vinte ajo.


1�

mbështeste shtresat e varfra

ushqente dashurinë mes

njerëzve

P. Romake e luftoi

pronare e madhe tokash

e lidhur me klasën feudale

ishte bëhet

KISHA

mbledh taksa dhe vetë nuk

paguan

humbi mbështetjen

e besimtarëve

Kisha: 1. ishte fuqizuar shumë ekonomikisht2. ishte pronare e madhe tokash3. mblidhte taksa, por vetë nuk paguante4. bënte jetë luksoze5. priftërinjtë nuk interesoheshin për problemet fetare6. kishte pushtet7. shiste indulgjenca

Lëvizjet fetare në fund të

shek. XVI

1. rritet pakënaqësia te:a) besimtarët e thjeshtë (fshatarët)b) shtresa qytetarec) fisnikëria2. zhvillohen lëvizje për reformim3. bëhet shkëputja nga kisha ekzistuese

Pasojat:Shkaqet:

Grupi II - Jepni përkufizimin e termit “lëvizje protestante”. - Përcaktoni rrethanat në të cilat lindi reforma fetare në Gjermani.

Grupi III – Analizoni përhapjen dhe thellimin e reformës. (Shihni hartën në faqen 12.)

Vendet Reformatorët Parimet e tyre Si quhet kishaGjermaniZvicërAngliFrancë

Grupi IV - Çfarë përfaqësonte paqja fetare e Augustës?- Cilat janë parimet e Kalvinit?

- Cilat janë disa nga veçoritë e kishës anglikane?

- Si lindi kisha dhe në shërbim të kujt ishte ajo?- Si u shndërrua më pas ajo në shekujt XV-XVI? (Tregon fotot.)

Të gjitha mendimet e nxënësve i paraqit në mënyrë skematike në tabelë.

Ndërtim i njohurive. Mendim kritik e logjik përmes leximitMësuesi/ja e ndan klasën në grupe, më lehtësisht sipas rreshtave. Secili grup do të punojë me materialin

që ka secila nënçështje në tekst. Për çdo grup parashtrohet kërkesa. Pasi nxënësit lexojnë me kujdes materialin në mënyrë individuale, punojnë në grup, ku diskutojnë, rrahin mendimet dhe nxjerrin përfundimet sipas kërkesës. Në fund përfaqësuesi i çdo grupi paraqet përfundimet e arritura.

Më poshtë jepet ecuria dhe përgjigjjet e pritshme.

Grupi I - Përcaktoni në mënyrë skematike shkaqet dhe pasojat e lëvizjeve fetare në fund të shekullit XVI në Evropë.

Ishte drita e mirësisë dhe e

qytetërimit për qytetarët


1�

?

Detyrë shtëpie 1. Argumentoni, përse lëvizja protestante ishte me karakter fetar, politik dhe social? 2. Punoni ushtrimet në faqen 14 të tekstit (Përjashtoni ushtrimet që mund të jenë punuar në klasë).

Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës dhe vlerësohet ora e mësimit.

• Ushtrime të zgjidhura në ndihmë të rubrikës “Arsyetoni dhe argumentoni” Kërkesa 9

- Jo, ata besonin te Zoti, krijuesi i gjithësisë, por nuk pajtoheshin me korrupsionin e kishës katolike. E luftonin atë dhe ngulmonin për reformimin e saj.

Përforcim: Diagrami i Venit Mësuesi/ja drejton përsëri pyetje: - Cilat janë të përbashkëtat dhe të veçantat e kishave protestante?Ndërkohë ai/ajo u paraqet përgjigjjet e nxënësve në mënyrë skematike, me anë të diagramit të Venit.

?Tema 4. Kundërreforma


• Të njohë faktorët që çuan në zhvillimin e reformave katolike; • të shpjegojë se përse ajo u quajt kundërreformë;

• të përcaktojë faktorët që çuan në mbledhjen e Këshillit të Trentos dhe detyrat e besimtarëve klerikë;

• të analizojë efektet që patën masat e ndërmarra nga kisha; • të vlerësojë rolin e urdhrit jezuit në planin fetar e kulturor.

Konceptet kryesore: kundërreformë, koncil ekumenik, shkishërim, indicie, inkuizicion, doktrinë, urdhër fetar.

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

? Mjetet: teksti dhe foto

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Punë në grup, ditar dypjesësh

Përforcim Të menduar kritik

Luterianët1. shpëtimi i shpirtit është çështje e vetë besimtarëve

2. përkthyen Biblën në gjermanishtKalvinistët 1. besimtarët e kanë të përcaktuar vetë fatin

2. familja, puna janë të shenjta3. vlerësimi i pasurisë dhe

mosshpërdorimi i saj

Kisha anglikane- u drejtua nga Mbreti

Ishin:1. kundër katolicizmit2. kundër abuzimeve3. kundër korrupsionit4. kundër indulgjencave5. për një kishë të thjeshtë6. lëvizje me bazë të gjerë


�0

1. Parashikon: Stuhi mendimesh

Mësimi fillohet me anë të pyetjeve:

1. Duke pasur parasysh mësimin e kaluar (Reformat protestante), cili është mendimi juaj:

a. A ishin të drejta kritikat e bëra në adresë të kishës? Argumentoni mendimin tuaj. b.A mendoni ju se kisha do të qëndronte indiferente? c. Sipas jush, çfarë duhet të bënte ajo?

2. Ndërtimi i njohurive: Punë në grup, ditar dypjesësh

Hapi IFillimisht mësuesi/ja kërkon që nxënësit të njihen me materialin, duke nxjerrë problemet kyç.

Hapi IIUdhëzohen nxënësit që të diskutojnë me shokun apo shoqen që kanë pranë për ato çështje që kanë nxjerrë

si më të rëndësishme.

Hapi III - Ditar dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelë skicën e ditarit dypjesësh dhe përmes pyetjeve të drejtuara nxënësve e plotëson atë.

3. Përforcim: Të menduar kritik Mësuesi/ja ka nxjerrë nga interneti pjesë që flasin për vdekjen e Xhordano Brunos, Zhan D’Arkës, për Natën

e Shën-Bartolemeut etj.


Këshilli i Trentos (1545)

Detyrat e klerikëvePapa Pali III

Kisha katolike Reforma - të rifitonte moralin

- të forconte disiplinën- shërbimi fetar më pranë besimtarëve- të kufizonte pushtetin e klerikëve të lartë- t’u priste rrugën abuzimeve.

Të shkollohen

Të ndihmojnë të varfrit

Të bëjnë bamirësi

Të nderojnë shenjtorët

Të rrinë beqarë

Të bëjnë jetë të thjeshtë

Fjalët kyç Komentet

Reforma katolike

të hiqte dorë nga pasura

të ndalonte indulgjencat

kisha të rifitonte moralin e saj

të merrte vendime të reja

të lidhej me besimtarët

Pyetje: - Pas kësaj reforme, si doli kisha? - Po sot, a mendoni ju se pozicioni i kishës është tronditur? Argumentoni çdo mendim përmes fakteve.


Kërkesa 5

Gjallërimi i urdhrave fetarë tregonte përpjekjet e kishës katolike për të forcuar influencën e saj te besimtarët nëpërmjet ngritjes së nivelit kulturor të klerit. Indicet (librat e ndaluar) shprehnin frikën dhe intolerancën ndaj ideve të reja që tronditën bazat e krishterimit katolik, mësimet e programit të saj, veçanërisht lidhur me raportin e besimtarit me Zotin.


�1

?

?Tema 5: Perandoria Osmane dhe Evropa

?


• Të njohë origjinën e shtetit turk dhe shndërrimin e tij në një perandori; • të përcaktojë në hartë shtrirjen e Perandorisë Osmane sipas fazave; • të analizojë periudhën e lulëzimit dhe të rënies së kësaj perandorie;

• të argumentojë faktorët që sollën ndërprerjen e ekspansionit osman; • të pasqyrojë ndikimin që pati qytetërimi osman.

Konceptet kryesore: qytetërim osman, dinasti osmane, lulëzim perandorak, selxhukë, trashëgimi

osmane, sistemi i Dervishmesë, Turqi Evropiane. Mjetet: teksti dhe materiale nga interneti.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Pyetje përgjigje

Ndërtim i njohurive INSERT

Përforcim Mendim kritik

Indiciet - Librat e ndaluar Ata që lexonin këta libra quheshin herezi.Inkuizicion - Gjyq fetar që dënonte me vdekje herezitë.


Dy kishat evropiane Kriza e kishës në shek. XVI nuk solli vetëm lindjen e dy doktrinave fetare dhe dy kishave, por solli edhe dy kultura. Një shëtitës joevropian sapo të hynte në Evropë, do të dallonte menjëherë dy kultura që qëndronin përballë njëra-tjetrës, veçanërisht në arkitekturën e ndërtimit të objekteve fetare. Kisha katolike përdorte stilin barok, ndërsa ajo protestane stilin gotik. Kisha baroke ishte më e madhe, më e pasur dhe e pajisur me piktura të shenjta apo e të zbukuruara me ngjyra të ndryshme, ku ishte derdhur mjaft art nga piktorët e skulptorët e mëdhenj të kohës. Brenda kishte një ambient madhështor e verbues, ku ndihej zëri kumbues, i qartë dhe i thjeshtë i meshtarit, që dukej se vinte nga lart. Jashtë kishës, në mjedise të hapura, zhvilloheshin procesione plot madhështi. E gjithë kjo veprimtari e alternuar me imazhe, ngjyra, gjeste e muzikë ndikonte fuqishëm në mendjet, sytë dhe fantazinë e besimtarëve. Kisha gotike ishte e thjeshtë, pa imazhe, ku mbizotëronte ngjyra e bardhë dhe dëgjohej vetëm fjala e meshtarit, e shoqëruar me himn muzikor. Ndërsa të parat shtriheshin në Evropën Jugore (Spanjë, Itali, në jug të Francës e Gjermanisë), të dytat gjendeshin në Holandë, Vendet Skandinave, Skoci, në Gjermaninë Veriore etj. Vizitori mund të shihte ndryshime edhe në banesat e tyre. Shtëpia e një protestanti ishte e pajisur me libra, si bibla, libra të vegjël fetarë, në formë katekizmi, ku jepeshin elemente të thjeshta e të kuptueshme për fenë dhe njëkohësisht ekzistonin libra të natyrave të tjera jofetare të karakterit gjuhësor etj. Në shtëpinë e një katoliku librat ishin më të rrallë, pasi edhe censura ishte më e fortë, më e rreptë. Kjo bënte që shumë shtëpi botuese të vendoseshin në Evropën Veriore, pasi atje ishin më të sigurta dhe se numri i lexuesve ishte më i madh. Në këtë mënyrë paraqiteshin të qarta dy kultura, të cilat qëndronin përballë njëra-tjetrës.


��


1. Parashikim: Pyetje përgjigje

Dimë se një ndër shkaqet që sollën rënien e Perandorisë Bizantine ishin edhe sulmet turke. 1. Cili ishte niveli i zhvillimit të selxhukëve në fillim të shek. X? A kishin formuar ata shtetin e tyre? 2. Ku u shtrinë ata? Kush u bë qendra e këtij shteti? 3. Si arritën ata të krijonin një perandori të madhe dhe të fuqishme? 4. Ku u shtrinë turqit? A u pushtua Shqipëria prej tyre? Po fqinji ynë Italia?

2. Ndërtim i njohurive: InSERT

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet thelbësore. Ndërkohë, mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet përkatëse.

*Informacioni i ditur (v) *Informacioni i ri (+) *Informacioni që e dinim ndryshe (-) *Informacioni që duam të dimë (?)

3. Përforcim: Mendimi kritik Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë me kujdes dy paragrafët e fundit të nënçështjes së tretë: Rënia e

Perandorisë Osmane, pikërisht Luftërat Ballkanike të viteve 1912-1913......Vendimet e Konferencës së Ambasadorëve në Londër më 1913 e deri fund të kësaj çështjeje. Nxënësve iu kërkohet që të analizojnë këtë paragraf, duke gjykuar në mënyrë kritike:a) Çfarë përfaqësonin Luftërat Ballkanike 1912-1913?b) Cilat ishin ndryshimet politike që sollën ato? c) Përse vendimet e Konferencës së Ambasadorëve dhe të Parisit në 1920 shënuan fundin e Perandorisë Osmane?ç) Cilat ishin ndryshimet politike dhe pse u bë ndryshimi i emrit nga Turqi Evropiane në Vende të Evropës Juglindore?

-Selxhukët formuan shtetet e para.- Nga luftërat doli fitues princi Osman.- Krijohet dinastia osmane. - U hodhën bazat e shtetit, që kishte karakter ushtarak.- Ky shtet pushtoi Perandorinë Osmane.-Krijoi Perandorinë Osmane.

-Kulmi i fuqizimit të Perandorisë Osmane Sulejmani I

-Ndikimi i klerikëve të Perandorisë Osmane.

-Klerikët myslimanë.-Sistemi i Dervishmesë.

V + - ?

- Rënia e Perandorisë Osmane. - Konfliktet dhe luftërat e popujve të pushtuar.- Kriza e shtetit turk.- Disfata ushtarake.- Betejat e koalicioneve ballkanike dhe kontributi i Shqipërisë dhe i Skënderbeut.

-Beteja e Lepantos, 1571 (koalicioni evropian Spanjë-Papat-Venecie). - Rivali i madh, Cari i Rusisë, Pjetri i Madh.- Rivaliteti tjetër me Austro-Hungarinë.- Beteja e Vjenës, 1683.- Tkurrja e Perandorisë Osmane.

Pallati i Sulltanit

Ushtria

AdministrataKleri mysliman

Kulmi i organizimit shtetëror


��

?

?Tema 6: Shoqëria, artet dhe shkencat gjatë shekujve XVI-XVII

?


• Të përcaktojë ndryshimet që ndodhën në Evropë gjatë shek. XVI-XVII; • të evidentojë ndryshimet e strukturës sociale dhe të mënyrës së jetesës; • të njohë veçoritë e artit (pikturës, skulpturës dhe arkitekturës) gjatë Rilindjes;

• të gjykojë mbi rolin e shkencës eksperimentale si bazë e shkencës moderne; • të argumentojë vlerat e zbulimeve shkencore të shek. XVI-XVII si bazë e

revolucioneve industriale.

Konceptet kryesore: fisnikëri feudale, borgjezi qytetare, popullsi qytetare, akademi, art, shkencë, kulturë. Mjetet: teksti dhe materiale nga interneti.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


?Metoda: Punë me projekt

Struktura Teknika Koha

Punë e pavarur e nxënësve Përdorimi i projektorit dhe i laptopit

Mësuesi/ja ka udhëzuar nxënësit më parë për realizimin e kësaj teme. Nxënësit janë udhëzuar të punojnë në grup.

Grupi I - Do të grumbullojë materiale, ku të paraqitet mënyra e jetesës së shtresave të shoqërisë evropiane në shek. XVI-XVII.

Grupi II - Grumbullon materiale në fushën e artit dhe të letërsisë.Grupi III - Do të ketë materiale, ku të paraqitet arkitektura, ndërtimi i qyteteve, universitetet etj.Grupi IV - Ky grup do të gjejë materiale, ku flitet për zhvillimin e shkencës, shpikjet etj.

Nxënësit orientohen për gjetjen e materialeve (në internet, nga letërsia, historia, artet etj.)Informacioni i mbledhur do të paraqitet në klasë në mënyrë vizuale përmes projektorit.Në këtë mënyrë mësuesi/ja ka realizuar edhe lidhjen ndërlëndore të informatikës, artit pamor dhe letërsisë.


Kërkesa 7

-Kisha në këtë periudhë i kundërvihej shkencës, ndërsa monarkët e përkrahnin atë, sepse shihnin dobitë e saj si në planin ekonomik, ashtu edhe në atë politik e ushtarak. Duke u mbështetur në zbulimet shkencore, shtetet monarkike u fuqizuan dhe krijuan ushtri me pajisje të reja armësh dhe si pasojë zgjeronin më lehtë kufijtë e mbretërive dhe përballonin më mirë armiqtë. Ata krijuan flotë të re dhe zgjeruan veprimtarinë ekonomike duke u mbështetur në teknikën e teknologjinë e re.

THELLIMI I NJOHURIVEHistoria e Evropës mund të ndryshonte Shumë historianë janë të mendimit se viti 1402 mund të sillte një kthesë të thellë në historinë e Evropës. Ata gjykojnë se, nëse shtetet evropiane do t’i përgjigjeshin me ndihmë konkrete kërkesës së Bizantit e të shfrytëzonin edhe fitoret e mongolëve, shteti osman mund të ishte zhdukur që në atë kohë nga historia. Ngjarja e dytë lidhet me sundimtarin e Bizantit, perandorin Gjon (Joan) V. Kur Bizantin po e kërcënonte rreziku osman, perandori Gjoni V u përpoq të lidhej me papën (Inocenti VI), të cilit i kërkoi që ta ndihmonte duke i dërguar 5 galera (anije lufte) 15 anije transporti, 1000 ushtarë e 500 kalorës. Për këtë ndihmë perandori i premtonte papës që popullin e tij do ta kthente në fenë romake, duke realizuar bashkimin e kishave. Për t’u treguar besnik i premtimit ai do të dërgonte pranë oborrit papnor djalin e tij pesëvjeçar. Në rast se perandori nuk do të mbante premtimin, ai do të hiqte dorë nga froni në favor të të birit (Manuelit), që ishte dishepull i papës, pasi ai ishte kujdesur për edukimin e tij. Ky moment i rëndësishëm nuk u arrit, sepse papa nuk iu përgjigj kërkesës e për pasojë situata fetare e politike mbeti e pandryshuar.


�4

?

?

LINJA 2Tema 1: Absolutizmi në Francë

?


• Të përcaktojë rrugën historike të absolutizmit në Francë; • të zbërthejë karakteristikat e absolutizmit; • të analizojë figurat historike dhe bazën sociale të absolutizmit;

• të argumentojë vlerat e politikës kolbertiste; • të gjykojë mbi rëndësinë historike të absolutizmit.

Konceptet kryesore: absolutizëm, konflikt fetar, shtet i centralizuar, pushtet qendror, pushtet provincial. Mjetet: figura e Risheliesë, Mazarinit, harta e Francës, figura e Luigjit XVI, figura e

Mbretit Diell, teksti.


?Metoda: PNP

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

PNP Teknika Koha

Parashikim Lexim i lirë/Punë në grupe

Ndërtim i njohurive Strukturë e mendjes

Përforcim Diskutim i lirë

1. Parashikim: Lexim i lirë dhe punë në grupe. Kjo metodë i ndihmon nxënësit të veçojnë informacionin më të rëndësishëm që jep tema.

Mësuesi/ja e ndan klasën ose krijon në klasë 4 grupe. Secilit grup mësuesi/ja i cakton një pjesë të mësimit për të lexuar. Për ta bërë grupin që të lexojnë të gjithë, mësuesi/ja nuk përcakton përfaqësues grupi.

Grupi 1

2. Ndërtim i njohurive: Strukturë e mendjes

Pasi mësuesi/ja shikon se nxënësit kanë përvetësuar pjesën e përcaktuar, fillon zhvillimin e mësimit. Mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën Francë dhe shek. mbi të cilën zhvillohet mësimi i sotshëm.

Krijoi një sërë aleancash me shtete të ndryshme

Henriku IV (hygenot i konvertuar në katolik)

Ndërmori reforma në fusha të ndryshme

Hygenot i konvertuar në katolik

Vendosi rendin dhe sigurinë

1. Katolikët2. Protestantët

Lufta civile fetare Edikti i Nantës


�5

Mësuesi/ja ngre pyetjet:

-Cilat janë veçoritë e Francës gjatë shek. XVI? -Si përfundoi kjo luftë civile në Francë? -Cilat janë masat që ndërmori Henriku IV?Grupi �Mësuesi/ja: Cili qe pasues i Henrikut IV dhe çfarë masash ndërmori ai?

Grupi �

Mësuesi/ja:- Cili është përfaqësuesi kryesor i Monarkisë Absolute në Francë?- Cilat qenë karakteristika e Francës nën drejtimin e Luigjit XIV?

Grupi 4

Mësuesi/ja drejton pyetjen: Cilat janë veçoritë e Monarkisë Absolute?

3. Përforcim: Diskutim i lirë

Mësuesi/ja: - Çfarë vlere pozitive solli vendosja e monarkisë absolute?- Sipas jush, ku mund të qëndrojë dobësia e këtij lloj regjimi?

Politikat ekonomike të Kolbertit

Përfaqësitë e përgjithshme

Luigji XIV

Përqendroi në duart e tij të gjithë pushtetet

Krijoi një aparat shtetëror burokratik

Krijoi një fisnikëri të re

Mbreti Diell

Bëri bashkimin e vendit nën autoritetin e mbretit

Politika e Risheliesë

Zhvilloi ekonominë

Forcoi prestigjin e Francës në arenën ndërkombëtare

1. U goditën hygenotët e separatistët2. U vendosën nëpunës të emëruar nga mbreti

3. U hodhën bazat e absolutizmit

Rishelie dhe Mazarini

Tri shtresaklerifisnikëtborgjezët

Henriku IV Monarkia absolute

Fillimisht ndihmoi borgjezinë

Zhdukja e copëtimit feudal dhe unifikimi i vendit

Përqendrimi i pushteteve në duart e mbretit


��

Fran

ca, s

hek.

X

VI-X

VII

Krij

oi n

jë s

ërë

alea

ncas

h m

e sh

tete

të n

drys

hme

Hen

riku

IV

(hyg

enot

i ko

nver

tuar

në

kato

lik)

Ndë

rmor

i ref

orm

a në

fu

sha

të n

drys

hme

Hyg

enot

i ko

nver

tuar

në

kat

olik

Vend

osi r

endi

n dh

e si

gurin

ë1.

Kat

olik

ët2.

Pro

test

antë

t L

ufta

civ

ile fe

tare

E

dikt

i i N

antë

s

Bas

hkim

in e

ve

ndit

nën

auto

ritet

in e

m

bret

it

Pol

itika

e R

ishe

liesë

Zhvi

lloi

ekon

omin

ëFo

rcoi

pre

stig

jin

e Fr

ancë

s në

are

nën

ndër

kom

bëta

re

1. U

god

itën

hyge

notë

t e s

epar

atis

të2.

U v

endo

sën

nëpu

nës

të e

mër

uar n

ga m

bret

i

3. U

hod

hën

baza

t e a

bsol

utiz

mit

Tri s

htre

sa

Pol

itika

t eko

nom

ike

të K

olbe

rtit

Për

faqë

sitë

e

përg

jiths

hme

Luig

ji X

IV

kler

ifis

nikë

tbo

rgje

zët

Për

qend

roi n

ë du

art e

tij

të g

jithë

pus

htet

et

Krij

oi n

jë a

para

t sh

tetë

ror b

urok

ratik

Krij

oi n

jë fi

snik

ëri

të re

Hen

riku

IV

Mon

arki

a ab

solu

te

Filli

mis

ht n

dihm

oi b

orgj

ezin

ë

Zhdu

kja

e co

pëtim

it feu

dal

dhe

unifi

kim

i i v

endi

tP

ërqe

ndrim

i i p

usht

etev

e në

dua

rt e

mbr

etit

Mbr

eti D

iell

Ris

helie

dhe

Maz

arin

i

SK

EM

A P

ËR

MB

LED

HË

SE

Shën

im: -

Ske

ma,

me

ndih

mën

e m

onito

rit, p

roje

ktoh

et d

he a

naliz

ohet

në

etap

ën e

tret

ë të

orë

s, P

ërfo

rcim

i.


��

?

?Tema 2: Iluminizmi

?


• Të përcaktojë kuadrin historik të iluminizmit; • të listojë iluministët më të shquar dhe idetë e tyre;

• të analizojë idetë e iluminizmit dhe ndikimin e tyre mbi qytetërimin botëror.

Konceptet kryesore: lëvizje e re, iluminist, iluminizëm, e drejtë e arsyes dhe liri natyrore të njeriut, mbretëri e arsyes, forcë edukimi.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, teksti, figura e Rusoi, Volterit, Monteskiesë, Xhon Lokut.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP


Kërkesa 3 (a, b, c, ç, d)

a) -Më shumë ishin servilë, që kërkonin të përfitonin nga të ardhurat e oborrit mbretëror.b) -Rritja e ushtrisë tregonte se në çfarë drejtimi shpenzohej pjesa më e madhe e buxhetit. Në pamjen e

jashtme shteti shkonte duke u fuqizuar, por në realitet duke u varfëruar, duke u rritur pakënaqësitë e duke u dobësuar vazhdimisht, sepse rriteshin taksat për mbajtjen e ushtrisë e asgjë nuk bëhej për përmirësimin e jetës, për arsimin, shëndetësinë, sistemin rrugor, asistencën etj.

c) -Luksi shprehte edhe tekë, por edhe politikë. Nëpërmjet tij, Luigji XIV plotësonte çdo dëshirë të tij, pavarësisht nga shpenzimet, për të cilat nuk i jepte llogari askujt, por shprehte edhe politikë. Nëpërmjet luksit Luigji XIV donte t’u tregonte shteteve evropiane madhështinë e forcën e tij, modelin e një sundimtari absolut.

ç) -Vlera shprehej se nëpërmjet shtetit absolut, ku vullneti i mbretit ishte ligj për të gjithë pa përjashtim, krijohej shteti unitar dhe eliminohej copëzimi i brendshëm, që sillte pengesa të mëdha për zhvillimin ekonomik të vendit, të jetës qytetare dhe fshatare në përgjithësi, por nga ana tjetër, një shtet ku nuk njiheshin institucionet përfaqësuese të shoqërisë; i hapej rruga zbatimit të një politike korruptive, absolute e totalitare, që ushqente tekat e dëshirat e familjes mbretërore dhe të oborrtarëve të saj dhe të të gjithë administratës civile dhe ushtarake.

d) -Sot, në ekonominë e tregut, me nënshkrimin e marrëveshjes ndërkombëtare lidhur me tregtinë, ku shtetet marrin përsipër për të zbatuar shumë kërkesa që lidhen me marrëveshjen e nënshkruar, kolbertizmi nuk mund të zbatohet si një praktikë proteksioniste, por vetëm pranohet parimi që shteti nëpërmjet zhvillimit të ekonomisë dhe eksportit mund të sjellë një bilanc pozitiv tregtar, shenjë e fuqizimit real të tij e për pasojë është në gjendje që të sigurojë një përmirësim të vazhdueshëm të mirëqenies.

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive

Përforcim Lexim

Ditar dypjesësh + parashikim me terma paraprakë


��

1. Parashikim: Stuhi mendimesh

Mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën Kushtetuta e Shqipërisë dhe kërkon nga nxënësit se çfarë përmban ky dokument ose çfarë garanton ai.

2. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, si dhe të nënvizojnë pjesët kryesore dhe ndërkohë ndërton tabelën në dërrasë.

3. Ndërtim i njohurive: Ditar dypjesësh + parashikim me terma paraprakë

Mësuesi/ja ndërton tabelën dhe kërkon nga nxënësit ta plotësojnë atë.


Kushtetuta e Shqipërisë

Garanton të drejtën e arsimimit

garanton lirinë e pronës

ligj themelor

garanton lirinë e individit

ndarjen e tri pushteteve

1. U zhvillua industria dhe tregtia2. U fuqizua shtresa e borgjezisë dhe e fisnikërisë.3. U hodhën ide të reja mbi: a) pronën b) qeverinë c) lirinë e veprimit.-Britania e Madhe dhe Franca.- Këto ide iniciuan një lëvizje të re - iluminizmin: - ndriçimi i mendjes nga errësira përmes arsyes iluministe - iluministë - qe një lëvizje mendore kulturore.

Shek. XVIII

1. Njeriun e udhëheq arsyeja2. Arsyeja korrigjon gabimet3. Qeveria duhet t’i shërbejë shoqërisë4. Njerëzit duhet të jenë të lirë në veprimtarinë e tyre5. Vlerësohej edukimi6. Mbrohej barazia

Idetë themelore të iluminizmit

Fjali Komente

Xhon Loku Sharl Monteskie Volteri Rusoi

.

1. Mbronte të drejtat natyrore:

a) jetënb) lirinëc) pronën

1. Pushteti nuk duhet të jetë i përqendruar në dorën e një njeriu (siç ndodh në monarkinë absolute). apo sistemet diktatoriale

Enciklopedia

- Goditi me forcë rendin feudal dhe ironizoi kishën, privilegjet dhe injorancën e priftërinjve.

Kontrata shoqërore

1. Njerëzit mund të bashkohen e të qeverisin së bashku në formën e një demokracie të drejtpërdrejtë.- Ata duhet të bashkohen në një ansamble, të krijojnë ligje dhe të kujdesen për pasurinë e tyre.- Pasuria nuk duhet të grumbullohet në duart e disa personave, por në bazë të së drejtës të shpërndahet në emër të interesit të përgjithshëm.


��

3. Përforcim: Lexim Mësuesi/ja lexon disa pjesë të dokumenteve të asaj kohe.Mësuesi kërkon nga nxënësit të hulumtojnë nëse kushtetuta e Shqipërisë përmban elemente të ideve iluministe.


Kërkesa 8 -Ka ndryshim të thellë. Një shtet mund ta quajë veten ligjor, të mbështetur në ligje, të aprovuar nga organi

përfaqësues (parlamenti) edhe kur ligjet u mohojnë të drejtën individëve edhe çdo veprim kundërshtues i tij për të mbrojtur një të drejtë quhet antiligjor. Shteti i së drejtës është kur i tërë legjislacioni mbron të drejtën e individëve, siç është p.sh.: e drejta e jetës, e pronës, e fjalës etj., dhe sistemi gjuhësor vihet në shërbim të së drejtës si gjykues i paanshëm.

1) Unë1 jam i varfër dhe fatkeq, sepse nga të gjithë të ardhurat e punës sime më grabitin pjesën më të madhe. Nga unë shteti merr shumë, kurse nga klasat e privilegjuara nuk merr sa duhet.

Klasat e privilegjuara jo vetëm që nuk paguajnë, por përfitojnë shumë dhe nga detyrimet feudale e kishtare. Kur të ardhurat e mia arrijnë 100 franga, nga ato mua më duhet t’i jap tagrambledhësit të shtetit 50 franga dhe pronarit feudal 14 franga. Po kaq më duhet për të paguar të dhjetën kishtare.

Nga shuma prej 18-19 frangash që më mbetet, unë duhet të shlyej taksën e kripës etj.

2) ...Një oficer që shërbente me garnizonin e tij në Mezere (provinca Shampanjë) më tregoi se populli i atij qyteti ndodhet në një gjendje të tillë të vajtueshme, saqë ndodh shpeshherë që ai të futet me forcë nëpër pijetore e të rrëmbejë ushqimet e përgatitura për oficerët.

Kjo pjesë përfaqëson të dhënat e një fshatari të varfër. Ato i ka cituar një deputet i shtresës së tretë në fjalimin e tij të mbajtur në Përfaqësitë e Përgjithshme, menjëherë pas fillimit të punimeve të saj.

Në çdo shtet ka tri lloje pushtetesh: pushteti legjislativ, pushteti ekzekutiv, që merret me çështjet e së drejtës ndërkombëtare, dhe ai gjyqësor që merret me çështjet e të drejtës civile.

Kompetencat e të parit: Qeveritari dhe sundimtari nxjerr ligjet përkohësisht ose përgjithnjë, i ndreq ose nuk i pranon ato që janë në fuqi.

Kompetencat e të dytit: Ai përfundon paqen ose shpall luftën, dërgon ose pranon ambasada, vendos rregullin dhe siguron mbrojtjen.

Kompetencat e të tretit: Ai ndëshkon krimet dhe shqyrton padijet e personave të veçantë. Këtë të fundit e quajmë pushtet gjyqësor, kurse të dytin ekzekutiv.

Liria politike e qytetarit është ajo gjendje shpirtërore e qetë që lind nga besimi i secilit në sigurimin e tij. Kurse për të arritur këtë liri është e domosdoshme një qeveri e tillë, nën të cilën çdo qytetar të mos rrezikohet nga tjetri.

3. Kur qeveria nuk respekton këto të drejta, populli ka të drejtë ta rrëzojë atë.

3. Ndarja e tri pushteteve sjell: a) kontrollin e njëri-tjetrit;b) garanton lirinë dhe të drejtat e njeriut;c) eliminon rrezikun që një grup njerëzish ose një njeri i vetëm të fitojë pushtet absolut.

2. Mbrojtja e këtyre të drejtave është mision i çdo qeverie, e cila lind nga marrëveshja e njerëzve të lirë.

2. Pushteti duhet të jetë i ndarë në tri organe të pavarura.- legjislativ- ekzekutiv- gjyqësor

2. Vlerëson forcën e edukimit, e cila krijon qytetarinë e lirinë. Njerëzit formojnë popullin. Zoti i ka krijuar njerëzit të lirë dhe të barabartë dhe vetëm kur lindi prona private, në popull lindën shtresat: të varfër dhe të pasur.

Xhon Loku Sharl Monteskie Volteri Rusoi

Gjendja e masave popullore para RevolucionitTHELLIMI I NJOHURIVE


�0

?

?Tema 3: Absolutizmi i ndritur (iluminist)

?


• Të dallojë dy qëndrimet në gjirin e iluminizmit; • të zbërthejë kuptimin e termit absolutizëm i ndritur;

• të analizojë përmbajtjen e reformave iluministe sipas shteteve.

Konceptet kryesore: absolutizëm i ndritur, iluminizëm i moderuar, iluminizëm radikal, modernizim i shtetit, evropianizim, reforma radikale.

Mjetet: Harta e Evropës së shek. XVIII, teksti.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Ditari dypjesësh. Diagrami i Venit

Përforcim Rrjeti i diskutimit

Njeriu lind i lirë, megjithatë ai kudo është i kufizuar. Nëse populli ka qenë i detyruar të bindet sikurse edhe tani, ai ka vepruar mirë. Por rendi shoqëror është një e drejtë e shenjtë, që shërben si bazë për gjithë të tjerat. Megjithatë kjo e drejtë nuk ka rrjedhur nga natyra: natyrisht ajo është bazuar në marrëveshje.

Njeriu që bëhet skllav i tjetrit... shitet në njëfarë mase për të siguruar jetesën e tij. Por populli pse duhet ta shesë veten?

Në qoftë se ne flakim nga marrëveshja shoqërore (F. Engelsi e quan kontratë – shënim i përgatitësit), gjithçka që nuk ka të bëjë me thelbin e saj, do të shohim se ajo përmblidhet në tezën e mëposhtme. Secili nga ne duke u bashkuar me të tjerët, e vë personalitetin dhe forcën e tij nën drejtimin më të lartë

të vullnetit të përgjithshëm dhe secili anëtar do të jetë pjesë e pandarë e së tërës. Në vend të çdo personi të veçantë ky akt bashkimi formon një organizim kolektiv, që përbëhet nga aq anëtarë sa vota ka mbledhja e përgjithshme e popullit.

Në kohën e sotme ky organizim... quhet republika ose organizëm politik, që nga anëtarët e tij emërohet shtet. Marrëveshja shoqërore vendos një barazi të tillë midis qytetarëve, ku secili merr mbi vete detyrime në kushte të barabarta dhe gëzon po ato të drejta si dhe tjetri.

Në këtë mënyrë, në sajë të natyrës së kësaj marrëveshjeje, çdo akt i pushtetit të lartë (sovranitetit), d.m.th. çdo veprim i vërtetë i vullnetit të përgjithshëm, i trajton të gjithë qytetarët mbi baza të barabarta.

Zhan Zhak Rusoi për marrëveshjen shoqërore


�1

1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën ide iluministe dhe kërkon nga nxënësit të evidentojnë idetë kryesore.

Kështu mësuesi/ja bën një rifreskim të dijeve të mësimit të kaluar, por edhe hedh bazat për mësimin e ri.

2. Ndërtim i njohurive: Ditari dypjesësh. Diagrami i Venit

Mësuesi/ja krijon një klasë 4 grupe, ku secilit grup i cakton një pjesë dhe ndërkohë ndërton tabelën në dërrasën e zezë.

Ide iluministe Të drejta natyrore Ndarje e tri pushteteve

Interesi i përgjithshëmBarazi shoqërore

Demokraci e drejtpërdrejtë


Iluminizmi

Të moderuar Radikalë

1. Monteskie 2. Volteri

-Rusoi dhe enciklopedistë të tjerë.

Transformimi i shoqërisë vinte nga “sipër”2. Transformimi i shoqërisë do të vinte nga “sipër”, nga monarku, me mendje të ndritur që vlerësonte arsyen dhe vepronte në bazë të tij, pra “babai i mirë i nënshtetasve”.

Transformimi i shoqërisë vinte nga poshtë. 2. Transformimin e shoqërisë e shihnin nëpërmjet veprimeve radikale që do të sillnin ndryshime të thella të marrëdhënieve shoqërore në emër “të lirisë e barazisë” të të gjithë qytetarëve. Pra, transformimi vinte nga poshtë.

�. Monarkia Parlamentare• Kritikon absolutizmin, por nuk është kundër monarkisë.

Këto teori të iluministëve të moderuar u përhapën në disa rrethe të monarkëve të Evropës të cilët hynë në rrugën e reformave. Këto reforma u ndërmorën nga vetë monarkët. Ky fenomen u quajt Absolutizëm i ndritur ose iluminizëm i ndritur.- Austria, Prusi, Rusia, Vendet Skandinave.

Në këtë metodë nuk nxirren idetë e përbashkëta, sepse janë zhvilluar në mësimin paraardhës. Por po të përdorë diagrami i Venit, mund të vihen në dukje edhe ato.

�. Republika Demokratike

Ideale radikale u përdorën gjatë revolucionit francez.


��

- Mësuesi/ja pasi ndërton skemën e ditarit dypjesësh, fillon plotësimin e saj. Për këtë arsye nxënësit flasin (grupi që është caktuar) dhe mësuesi/ja shkruan në tabelë vetëm konceptet bazë.

Fjalë Komenti

Prusia

1. Ishte një shtet i vogël brenda Perandorisë Gjermane. Frederiku I – Hohenzoler

- shtet të fortë- ushtri të stërvitur e të disiplinuar.

Frederiku II - I Madh- modernizoi vendin ndërmjet zbatimit të një sërë reformash të mbështetura në disa ideiluministe;- shteti është shërbëtor i popullit dhe punon për mirëqenien e tij, se dhe ai ishteshërbëtor i shtetit;- zbatoi idetë merkantiliste në fushën e ekonomisë;- u vendos arsimi fillor i detyruar;- hoqi shumë detyrime të vjetra feudale;- zgjeroi territoret e shtetit të tij;- reformoi sistemin gjyqësor.

Rusia

Pjetri i Madh- i dha Rusisë fytyrë moderne;- ndërmori një sërë reformash në fusha të ndryshme;- shtoi dy organe të reja shtetërore: senatin dhe ministritë;- i dha një zhvillim arsimit duke hapur shkolla profesionale;- nxori Rusinë nga izolimi duke dalë në Detin Baltik;- krijoi një qytet të ri të Shën-Petërburgut.

Katerina II- u përpoq që reformave t’u jepte ngjyrë iluministe; - modernizoi administratën;- u zhvilluan degë të industrisë;- i dha rëndësi kulturës perëndimore, sidomos asaj franceze;-ruajti bujkrobërinë dhe shtypi kryengritjen fshatare.

- zbatimi i reformave- modernizimi i aparatit shtetëror- pastrimi i elementeve të trashëguara nga e kaluara- zhvillimi i arsimit, shkencës etj.- të kufizohej pushteti i kishës- të zhdukej tortura, bujkrobëria.

Iluminizmi

Monteskie, Volteri

Transformimi i shoqërisë “nga lart”Monarki parlamentare

Absolutizmi i ndritur ose iluminizmi i ndriçuar

Rusoi Transformimi i shoqërisë nga “poshtë”Republika DemokratikeRevolucioni Francez

RadikalModeruar


��

PO JO

Austria

Austria ishte një perandori që përfshinte Austrinë, Boheminë, Hungarinë dhe pjesë të shkëputura, si Dukati, Milanoja, vendet e ulëta. Pra, synimi i reformave ishte të forconte unitetin e shtetit.

Maria Tereza- ndërmori reforma administrative;- ndërmori reforma financiare (të gjitha shtresat e shoqërisë u taksuan);- hoqi privilegjet e fisnikërisë e të klerit;- përkrahu zhvillimin e arsimit dhe kulturës.

Jozefi II- ndërmori reforma të gjera e radikale;- krijoi monarkinë e ndritur;- hoqi sistemin e bujkrobërisë;- të gjitha shtresave u siguroi barazi para ligjit;- reformat e tij prekën edhe kishën katolike. Këto reforma synuan krijimin e kishës

kombëtare.

3. Përforcim: Rrjeti i diskutimit

Mësuesi/ja drejton pyetjen: 1. në kohët e sotme shoqëria pëson ndryshime të vazhdueshme. Si mendoni ju, këto ndryshime vijnë nga

lart apo nga poshtë? 2. Zhvillimi i shoqërisë bëhet më mirë nëse vjen nga lart?

Nxënësit shprehin argumente e tyre pro ose kundër.

Korporatat fetare gjithmonë e më shumë se të tjerët

janë munduar t’i japin vetes të drejtën e ndyrë, t’i

kthejnë njerëzit në skllevër, ta zgjerojnë këtë të drejtë

jashtë kufijve të tanishëm dhe ta shfrytëzojnë atë me

një ashpërsi të veçantë.

Në Francë çdo markez1, kur vjen në Paris nga

provinca e humbur me të holla dhe me mbiemër që

mbaron me “as” ose “ile” mund të thotë “Njeri i tillë

si unë, njeri me origjinë si timen”. Me këto fjalë ai

poshtëron në kulm tregtarët.

Vetë tregtarët flasin shpesh se për profesionin e

1. Titull fisnikërie në Francën e pararevolucionit.2. Qytet dhe krahinë me të njëjtin emër në Indi. Njihej si qendër e tregtisë aktive të francezëve.

Volteri kundër klerit dhe fisnikërisë tyre nuk kanë respekt fisnikët, se e quajnë budallallëk

të krahasohen me ta.

Megjithatë, unë nuk e di se kush prej tyre është më

i dobishëm për shtetin: nëpunësi i pudrosur që di me

saktësi se në çfarë ore ngrihet mbreti e në çfarë ore

shtrihet, i cili merr çfarëdo lloj pamjeje, sipas nevojës,

përpara eprorit të vet, apo tregtarit që pasuron vendin

e tij duke i marrë urdhrat nga qeveria në Surat2

-Surat, qytet dhe krahinë me të njëjtin emër në Indi.

njihej si qendër e tregtisë aktive të francezëve.



�4

?

?Tema 4: Drejt ekonomisë globale

?


• Të përcaktojë kushtet që çuan në zhvillimin e ekonomisë atlantike; • të analizojë përmbajtjen e ekonomisë atlantike dhe pasojat e saj; • të zbërthejë konceptin mbi mekantilizmin; • të shpjegojë përmbajtjen e kapitalit;

• të argumentojë thelbin e ekonomisë së tregut.

Konceptet kryesore: ekonomi atlantike, tregti trekëndëshe, përzierje racash, racë hibride, ekonomi monokulturë, ekonomi kombëtare, kapital, ofertë, kërkesë, ekonomi e lirë e tregut.

Mjetet: teksti dhe materiale nga interneti.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP


PNP Teknika Koha

Parashikim Shpjegim

Ndërtim i njohurive Shkak-pasojë


1. Parashikim: Shpjegim

Mësuesi/ja bën një hyrje, duke folur për disa elemente kyç të mësimit. Mësuesi/ja thekson se sot do të flasim për shfaqjen e një dukurie të re të karakterit ekonomik dhe pasojat që do të sjellë në vendet e Evropës Perëndimore. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë pjesët që atyre u duken më të rëndësishme.

2. Ndërtim i njohurive: Shkak-pasojë

Pasi nxënësit kanë mbaruar leximin, mësuesi/ja për t’ua lehtësuar nxënësve punën, ka shkruar pikat kryesore të mësimit në tabelën e zezë dhe fillon të zbërthejë mësimin e ditës.


�5

3. P

ërfo

rcim

: Pun

ë e

lirë

Nxë

nësi

t duk

e u

mbë

shte

tur d

he te

k ta

bela

u p

ërgj

igje

n py

etje

ve 1

, 2, 3

e li

brit.

Zbul

imet

gje

ogra

fike

Zhvi

llim

i i te

knol

ogjis

ë së

lund

rimit

Zbeh

ja e

Epo

kës

së

Mes

dheu

t dhe

lind

ja e

E

pokë

s A

tlant

ike

bujq

ësor

e 1.

Pas

urim

i i tr

egje

ve e

vrop

iane

me

mal

lra

m

iner

ale

�. R

ritja

e fi

timev

e pë

r ven

det e

Evr

opës

Per

ëndi

mor

e�.

Lin

dja

e tre

gtis

ë ze

zake

4. L

indj

a e

teor

isë

së m

erka

ntili

zmit

5. K

rijim

i i n

jë d

ukur

ie të

re, a

saj t

ë ka

pita

lizm

it fil

lest

ar.

1. P

asur

imi i

tre

gjev

e ev

ropi

ane

me

mal

lra b

ujqë

sore

dh

e m

iner

ale.

-Një

sër

ë pr

oduk

tesh

të re

ja b

ujqë

sore

, si:

kaka

oja,

kaf

eja,

kal

lam

i i s

heqe

rit

në tr

egje

t evr

opia

ne.

-U k

rijua

n pl

anta

cion

e të

mëd

ha të

kal

lam

it të

she

qerit

në

Am

erik

ën L

atin

e.

U s

hfry

tëzu

an m

inie

rat,

min

eral

et e

arit

dhe

të a

rgje

ndit,

lënd

ë dr

usor

e.

�. U

rritë

n fit

imet

në

favo

r të

vend

eve

të E

vrop

ës P

erën

dim

ore.

�. L

indi

treg

tia e

skl

levë

rve.

4. L

indi

eko

nom

ia m

erka

ntili

ste

– tre

gtia

atla

ntik

e qe

ura

e li

dhje

s që

krij

oi k

onta

ktet

mes

pop

ujve

dh

e ve

ndev

e në

trek

ëndë

shin

Eur

oazi

-Afri

kë-A

mer

ikë.

Pat

i një

qar

kulli

m të

mad

h m

allra

sh n

ë sh

kallë

ndë

rkom

bëta

re.

Pat

i një

për

dorim

të g

jerë

të p

aras

ë si

mje

t këm

bim

i.I g

jithë

treg

u u

vu n

ë ko

ntro

llin

e:

a)

pro

nave

të m

anifa

ktua

ra

b) tr

egta

rëve

c)

ban

kier

ëve.

Thel

bi i

pol

itikë

s m

onar

kist

e is

hte

fuqi

zim

i i

saj

ndër

mje

t rr

itjes

së

pasu

risë,

e c

ila p

ërfa

qëso

hej

nga

reze

rvat

e m

etal

eve

të ç

mua

ra.

-Çoi

në

rritj

en d

he fu

qizi

min

e e

kono

mis

ë e

polit

ikav

e të

sht

resë

s së

bor

gjez

isë.

}

-U v

u re

vde

kja

dhe

larg

imi i

popu

llsis

ë ve

ndas

e dr

ejt z

onav

e m

ë të

thel

la.

-Lin

di tr

egtia

e s

klle

vërv

e ze

zakë

.

Bujqësore Mineralet

-Bor

gjez

ia h

yri n

ë m

arrë

dhën

ie

me

mon

arkë

t e P

apën

.

Teor

ia m

erka

ntili

ste

Syn

imi:

1. B

ilanc

i poz

itiv

tregt

ar d

he n

dërh

yrja

e s

htet

it pë

r të

ruaj

tur k

ëtë

bila

nc,

të rr

isin

eks

porti

n të

zvo

gëlo

jnë

impo

rtin.

2. H

yrja

e s

a m

ë sh

umë

valu

te n

ë ar

kat e

sht

etit

dhe

në v

end.

P

asoj

a

K

rijim

i dhe

zgj

erim

i i k

olon

ive

a) lë

nda

e pa

rë –

b) t

regj

e, s

hitje

të m

allra

ve –

c) t

regu

i pu

nës

(Mës

uesi

/ja i o

rient

on n

xënë

sit t

e fig

ura

për t

ë pa

rë

vend

et e

kol

oniz

uara

nga

ven

det e

vrop

iane

).

5. K

rijim

i i n

jë d

ukur

ie n

ë ka

pita

lizm

in fi

llest

arP

araj

a fil

loi t

ë lu

ajë

një

rol g

jithn

jë e

më

të m

adh.

Gru

mbu

llim

i i p

aras

ë në

dua

rt e

një

shtre

se të

kufi

zuar

u

quaj

t aku

mul

im i

kapi

talit

. - k

apita

l në

indu

stri

- kap

ital n

ë bu

jqës

i- k

onsu

mat

or.

Lind

ja e

eko

nom

isë

së li

rë të

treg

ut.

}

K. K

olom

bi


��

?

?Tema 5. 1: Zhvillimi i Monarkisë Parlamentare në Angli

?


•Të përkufizojë konceptin e revolucionit politik; • të evidentojë fazat e revolucionit britanik, duke argumentuar evoluimin e tij politik; • të analizojë karakterin dhe vlerat e Aktit të të Drejtave të Njeriut; • të shpjegojë tiparet e qeverisjes pas revolucionit të lavdishëm në Angli.

Konceptet kryesore: revolucion politik, Akti i të Drejtave, monarki kushtetuese, luftë civile, restaurim, Revolucion i Lavdishëm. Mjetet: harta e Anglisë, figura e pallatit mbretëror, figura e parlamentit anglez, figura e

“Bill of Right”.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Parashikim me terma paraprakë

Ndërtim i njohurive Parashikim me terma paraprakë



1. Parashikim: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë (ose vendos figura)

Hartë e Anglisë monarki parlament O. Kromuell Bill of Right

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të thonë lidhjen që mund të kenë këto fjalë me mësimin e ditës. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin e ditës.

2. Ndërtim i njohurive: Parashikim me terma paraprakë

Mësuesi/ja bën pyetjen: - Cilat janë veçoritë e Anglisë në shekullin XVII?

Anglia XVII

Monarki Absolute e Stjuartëve

Luftë civile

Konflikt midis parlamentit dhe mbretit Tensioni fetar (Puritanët)

Rrëzimi i mbretit dhe vendosja e republikës Oliver Kromuelli


��

Pas vdekjes se Oliver Kromuellit

u rivendosën Stjuartët

Mësuesi/ja thekson se kalimi i sistemit politik anglez nga Monarkia Absolute drejt sistemit parlamentar u sanksionua nga ligji “Bill of Right”.

Mësuesi/ja vendos figurën e Vilhelm Oranzhit ose shkruan emrin e tij “Bill of Right” dhe kërkon nga nxënësit të evidentojnë elementet kryesore.

1. Mbreti i ri njohu të gjitha të drejtat e parlamentit, të cilat kufizonin pushtetin e mbretit. 2. Të drejtat e njeriut. 3. Rregullonte çështjen e parlamentarizmit 4. Siguronte tolerancën fetare.

Mësuesi/ja vendos figurën e pallatit mbretëror anglez dhe kërkon veçoritë e reja të monarkisë parlamentare.

Oranzhi – Honover (protestant) 1707 u bë bashkimi i Anglisë me Skocinë. U krijua Britania e Madhe. U shumuan përpjekjet e Stjuartëve për t’u rikthyer në pushtet. - 1. torë, Klasa politike - 2. vigë. - 3. dy rryma opinionesh:

3. Përforcim: Punë e lirë

Mësuesi/ja bën një përmbledhje të shkurtër të konceptit bazë.Monarki absolute – revolucion – republikë – Revolucion i Lavdishëm – monarki parlamentare.

Ky kalim vendosi Monarkinë Kushtetuese.

1. U përpoqën të rivendosnin sundimin e vjetër absolut

2. Parlamenti nuk respektohej

3. U bënë përpjekje për rivendosjen e katolicizmit.

Parlamenti anglez largoi Stjuartët dhe vendosi Monarkinë Kushtetuese.

Ky kalim pushteti u quajt Revolucioni i Lavdishëm 1688

Kar

ta e

të

Dre

jtave

“Bill

of R

ight

”

Pal

lati

mbr

etër

or

Partia e Oborrit

Partia e Atdheut të Vërtetë.


��

?

?Tema 5.2 .Zhvillimi i Monarkisë Parlamentare në Angli (Varianti i dytë i temës)

?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:

• të përkufizojë konceptin revolucion politik. • të tregojë se si u bë kalimi drejt monarkisë kushtetuese në Angli; • të përcaktojë fazat e revolucionit britanik duke argumentuar evolucionin e tij politik;

• të analizojë nga ana ligjore ndarjen e pushteteve në monarkinë kushtetuese britanike; • të analizojë karakterin dhe vlerat e Aktit të të Drejtave të Njeriut; • të argumentojë pohimin: “Anglia është atdheu i parlamentit”; • të japë opinionin mbi rregullimin e çështjeve fetare në Angli. • të shpjegojë tiparet e qeverisjes pas Revolucionit të Lavdishëm në Britaninë e Madhe.

Konceptet kryesore: monarki kushtetuese, luftë civile, Akt i të Drejtave, diktaturë ushtarake revolucion politik, restaurim

Mjetet: teksti, harta


?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Stuhi mendimesh 5 min

Ndërtim i njohurive Diskutim/ Punë në grupe 25 min

Përforcim Të menduarit logjik 15 min

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shtron pyetjen:

- Çfarë dini ju për Britaninë e Madhe (Mbretërinë e Bashkuar)?dhe shënon të gjitha mendimet e nxënësve në mënyrë skematike në tabelë.

Britani e Madhe

Angli,Skoci

Monarki parlamentare

Shtet kolonial

Dinastia e TudorëveFlotë të fuqishme

Kryeqytet: Londra

Besimi: anglikan

2. Ndërtim i njohurive: Diskutim/ Punë në grupe

Grupi I - Në mënyrë individuale, secili prej anëtarëve të grupit lexon me kujdes materialin e paraqitur në tekst dhe i referohet hartës, për të dhënë përgjigjet e pyetjeve të dhëna: - Cilat janë etapat kryesore që çuan Anglinë drejt monarkisë kushtetuese?


��

- Duke u mbështetur te materiali dhe harta e paraqitur në tekst, argumentoni: pse lufta midis mbretit dhe parlamentit (1642-1649) u quajt luftë civile?

Pasi të ketë punuar secili në mënyrë individuale, diskutohet në grup. Gjatë diskutimit mësuesi/ja paraqet në tabelë këtë skicë:

Revolucioni Anglez (etapat kryesore) Revolucioni i Lavdishëm

Stjuartët (Jakovi I dhe Karli I) Oliver Kromuelli Stjuartët Vilhelm Oranzhi

Monarki absolute Republikë (1649 – 1660) Monarki absolute Monarki kushtetuese

Grupi II - Ky grup punon në të njëjtën mënyrë me materialet e tekstit: Aktet që ligjëruan Monarkinë kushtetuese dhe rubrikën “Thellimi i njohurive”.Diskutim. Duke u mbështetur tek Akti i të Drejtave (1689) përcaktoni:

a. kufizimet e Mbretit;b. të drejtat e individit;c. fuqinë e parlamentit.

Në fund të diskutimit grupi i paraqit përfundimet e veta në tabelën përmbledhëse:

Akti i të Drejtave, 1689Kufizimet e mbretit Të drejtat e individit Parlamenti

Grupi III - Ky grup punon me materialin e tekstit: Tiparet e qeverisjes në Angli pas Revolucionit të Lavdishëm.

Diskutim.- Përcaktoni ndarjen e pushteteve në Monarkinë Kushtetuese Angleze:

a. pushteti ekzekutiv;b. pushteti legjislativ.

- Cilat ishin forcat politike që merrnin pjesë në parlament?- A mund të themi se, që në fillimet e jetës parlamentare në Angli, ekzistonte pluralizmi politik? Argumentoni mendimin tuaj.

3. Përforcim: Të menduarit logjik Mësuesi/ja nxit të menduarit logjik, duke kërkuar që nxënësit të debatojnë dhe t’i argumentojnë përgjigjet.Shtrohet pyetja dhe nxënësit, pasi japin përgjigje, ndahen në dy grupe pro dhe kundër. Secili sjell argumente për të mbrojtur qëndrimin e vet. Në fund nxirret përfundimi.

Po Jo A mund të themi se populli është sovran i pushtetit? Përfundimi:_____________________________________________________________

- Argumentoni pohimin: Anglia, atdheu i parlamentarizmit.

Detyrë shtëpie. Punohen ushtrimet 1, 2.



40

?

?Tema 6: Revolucioni amerikan dhe formimi i SHBA-së

?


• Të rendisë dhe të shpjegojë shkaqet e luftës për pavarësi të kolonive britanike të Amerikës së Veriut;

• të evidentojë rolin dhe vlerat e Deklaratës së Pavarësisë të kolonive të Amerikës së Veriut; • të vlerësojë Kushtetutën Amerikane, duke gjykuar mbi risitë që solli ajo në

qytetërimin botëror; • të analizojë shkaqet e Luftës Civile, duke nxjerrë përfundime për rrjedhojat e saj.

Konceptet kryesore: luftë civile, Deklaratë e Pavarësisë, Kushtetutë, federatë, konfederatë, shpallja e emancipimit, amendament. Mjetet: teksti, foto e Xhorxh Uashingtonit, dokumenti i Deklaratës së Pavarësisë, foto e Abraham Linkolnit.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

? Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Hartë e mendjes /Punë në grupe

Përforcim Punë me tekstin


1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën SHBA dhe kërkon nga nxënësit të tregojnë se çfarë dinë për të.

Beyoncee SHBA Shtet i fuqishëm

NBA

Muzikë

2. Ndërtim i njohurive: Hartë e mendjes/Punë në grupeMësuesi/ja u tregon nxënësve se sot do të njihen me fazat që çuan në krijimin e SHBA-së. Kështu mësuesi/

ja udhëzon nxënësit të përmendin se çfarë mësuan në mësimin 4.

1. Vendet evropiane krijuan koloni në tokat e zbuluara në Perëndim.2. Këto shtete evropiane ishin Anglia, Spanja dhe Portugalia.


41

Hapi II Mësuesi/ja udhëzon të tregojnë hapat që çuan në shpalljen e pavarësisë të 13 kolonive.

- Trupat e kolonive filluan përplasjet me britanikët. Beteja e parë në Leksington.Kolonitë - Guvernatorët anglezë u larguan drejt Kanadasë. - Asambletë u quajtën Konvencione dhe morën fuqinë.

Udhëzoi Tomas Xhefersonin Benxhamin Franklin Xhon Adams Përpunoi një pakt federal me 13 shtete.

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Për ta bërë më të lehtë punën dhe që informacioni të përftohet më shpejt dhe më mirë e ndan klasën në 4 grupe.

Hapi I

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të evidentojnë veçoritë kryesore të kolonive, duke filluar nga ndarja (1), nga veçoritë e brendshme (2) dhe marrëdhëniet që patën me Londrën (3).

-U zhvillua agrikultura evropiane Kolonitë Veriore -U formua një shoqëri e përbërë nga pronarë të vegjël. Kolonitë Qendrore - Borgjezi e madhe dhe e pasur. Kolonitë Jugore - U zhvilluan plantacionet.Is

hin

kolo

ni të

një

jta

KOLONITë

1. Kishin anatonomi në administrimin e punëve të brendshme.2. Qeveria e Londrës përfaqësohej nga një guvernator.3. Asambleja, e zgjedhur nga njerëzit e pasur të kolonive, vendoste për shpenzimet publike.4. Tek ato zbatohej politika merkantiliste.

Morën pjesë në luftën kundër Francës dhe spanjollëve

LUFTA �-VJEçARE

Qeveria Britanike Kolonitë

1. Nuk pranonin taksa nga një parlament ku nuk kishin përfaqësues.2. Kërkonin të mblidhnin dhe administronin vetë këto taksa.

Solli mjaft shpenzimeParlamenti Britanik miratoi rritje taksash dhe forcim kontrolli nga kolonitë.

Kjo përplasje çoi në bashkimin e përfaqësuesve të kolonive. Masaçusetsi u bë qendra antibritanike. Më 1775 u mblodh Kongresi I Kontinental në Filadelfia.

Kongresi II Kontinental hartuan Deklaratën e Pavarësisë, 4 korrik 1776


4�

Artikuj konfederate:- sanksiononte bashkimin e përhershëm ndërmjet shteteve:- kongresi që përbëhej nga përfaqësuesit e çdo shteti u bë organ i përhershëm.

Hapi III - nënshkroi paqen me Anglinë, ku Anglia njihte pavarësinë e 13 kolonive; - kongresi mund të dekretonte shpenzimet, por nuk mund të mblidhte drejt për drejt taksat; - mbështetej te financimet e qeverisjes së shteteve (disa shtete filluan të mos paguanin); - mungonte një pushtet ekzekutiv dhe gjyqësor.

Nxënësit evidentojnë hapat dhe mangësitë e këtij bashkimi.

Sipas kushtetutës së SHBA-së: - shtetet e SHBA-së u bënë një shtet federal; - u formua një qeveri federale me fuqi supreme në të gjitha fushat e jetës; - qeveria federale u organizua mbi parimin e ndarjes së tri pushteteve; a. -pushteti ligjvënës - Kongresi b. -ekzekutiv - Presidenti c. -gjyqësor - Gjykata Federale.

Presidenti i parë u bë Xhorxh Uashingtoni

Nxënësit evidentojnë veçoritë e kushtetutës së SHBA-së.

- shpallja President e Abraham Linkolnit që ishte shprehur kundër skllavërisë; - shkëputja e shteteve të jugut - Karolina e Jugut; - 1861-‘65 u zhvillua Lufta Civile, e cila përfundoi me fitoren e vendeve të veriut; - gjatë luftës u shpall edhe dekreti i njohur si Shpallja e Emancipimit.

Mësuesi/ja: - Cilat qenë pasojat e kësaj lufte? - A triumfoi ideja se SHBA-ja ishte një shtet kombëtar?

3. Përforcim: Punë me tekstin.

Nxënësit punojnë me pyetjet 1-4.


Mësuesi: Si thoni, qëndron apo jo thënia e Xhefersonit?Tomas Xheferson: Edukoni dhe informoni tërë masën e popullit. Ato janë siguria e besimi vetëm për të ruajtur lirinë.Mësuesi pyet: – Çfarë roli luan edukimi te njeriu?Pastaj mësuesi thotë shprehjen tjetër: ndriçojini njerëzit, pasi liria dhe shtypja ndaj trupit dhe mendjes do të

zhduken, ashtu si zhduken shpirtrat e këqinj me lindjen e ditës.

Kërkesa 6 -Si konfederata, edhe federata janë bashkim shtetesh, të cilat kanë qeveritë, parlamentet dhe legjislacionin

e tyre, por krahas këtyre institucioneve ekziston edhe pushteti qendror. Ky pushtet te konfederata është më i dobët (ka pak të drejta) se te federata. Shtetet përbërëse ruajnë pavarësinë e tyre veçanërisht për politikën e brendshme.

Bashkimi i konfederatës

Maj 1787 u mblodh Konventa e Filadelfias, e cila miratoi Kushtetutën e SHBA-së.

Lufta Civile

Hapi IV


4�

?

?

Tema 7: Revolucioni Francez. Periudha e Monarkisë Kushtetuese

?


• Të listojë shkaqet e shpërthimit të Revolucionit Francez; • të evidentojë ngjarjet kryesore të fazës së parë të Revolucionit Francez; • të shpjegojë vlerat e deklaratës mbi të Drejtat e Njeriut dhe të Qytetarit; • të argumentojë ndryshimet që kushtetuta franceze e vitit 1791 solli në jetën e vendit.

Konceptet kryesore: krizë qeveritare, përfaqësi e përgjithshme, Asamble Kushtetuese, Deklarata e

të Drejtave të Njeriut e Qytetarit, monarki kushtetuese. Mjetet: teksti dhe materiale nga interneti.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha





1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelë Francëdhe kërkon nga nxënësit të thonë atë çfarë kanë mësuar me mësimet e kaluara, por edhe çfarë dinë për të.

2. Ndërtim i njohurive: InSERT

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe ndërkohë ndërton tabelën në klasë. Gjatë kësaj kohe mësuesi/ja udhëzon nxënësit se si të plotësojnë tabelën, ose se si do ta plotësojnë së bashku me nxënësit.

Modë

Franca

Monarki absoluteMbreti Diell

Kulla “Eifel” Rishelie e Mazarini

Henriku IV

Informacioni që nxënësit e dinin ndryshe

Informacion i njohur nga nxënësit Informacioni i ri

Informacion shtesë

√ + - ?

Ndikimi i këtyre ideve vjen që nga Karta e Madhe e Lirive

Tri shtresa Ide iluministeProbleme – taksat – pjesëmarrja në qeverisjeIdetë amerikane

Mbreti i dobët

Monarki Absolute Franca Shoqëria Ekonomia Krizë


44

1. Lufta e mëparshme2. Luksi dhe jeta e shfrenuar e oborrit mbretëror3. Shpenzimet për të mbajtur një ushtri të madhe.4.Shpenzimet e mëdha për të ndihmuar amerikanët gjatë revolucionit.5. Kriza e urisë që përfshiu vendin.

U thirrën përfaqësitë e përgjithshme:- përbëhej nga tri dhoma me votë, ku dy shtresat rrëzonin me votë shtresën e tretë. Shtresa e tretë refuzoi të merrte pjesë.

Shtresa e tretë e detyroi Luigjin XVI të ndryshonte mënyrën e votimit të përfaqësisë së përgjithshme, duke i dhënë çdo pjesëmarrësi në përfaqësi një votë, pra e ktheu në Asamble Kombëtare Kushtetuese. Mbreti ndryshoi mendje dhe vendosi trupa ushtarakë rreth Versajës e Parisit.U hap fjala e shpërbërjes së Asamblesë Kombëtare.U zhvillua sulmi ndaj Bastijës, 14 korrik 1789.Asambleja Kombëtare shpalli/Deklaratën e të Drejtave të njeriut dhe Qytetarit.

-Deklarata e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit.U hartua mbi idetë iluministe në Aktin e të Drejtave të Anglisë e të Deklaratës së Pavarësisë të SHBA-së.1. Shpalli barazinë e të gjithë njerëzve.2. Qëllimi i çdo grupimi politik ishte mbrojtja e të drejtave të natyrshme të paprekshme të njeriut.3. Të drejtat e natyrshme janë: liria, prona, siguria dhe kundërshtimi i shtypjes.4. Liria qëndron në atë që mund të bësh gjithçka që nuk cenon lirinë e tjetrit.5. Shpalli: i vetmi sovran ishte kombi, i cili përbëhej nga të gjithë qytetarët me të drejtë vote.6. Shoqëria ka të drejtë t’i kërkojë llogari çdo funksionari shtetëror.7. Garantonte lirinë e mendimit dhe besimit.

Asambleja kombëtare - hartoi kushtetutën1. Ajo hapej me Deklaratën e të Drejtave të Njeriut dhe qytetarit dhe sanksionoi: - Monarkinë kushtetuese - Sovranitetin e kombit - Të drejtat e njeriut.2. U miratua ndarja e tri pushteteve - pushteti ekzekutiv - mbreti - pushteti legjislativ - asambleja e popullit.3. E ndau popullin në votues pasivë dhe aktivë.Pas miratimit të kushtetutës u zhvilluan zgjedhjet për asamblenë legjislative, por nuk sollën qetësi sepse:

1. Monarki Absolute2. Shoqëria është e ndarë në tri shtresa.3. Përhapja e ideve iluministe.

U hartua - mbi bazën e ideve.E dinim se këto ide ishin prodhime i vetë ideologëve francezë.


45

1. borgjezët e përfaqësuar nga jakobinët ishin në pakicë.2. Mbreti nuk ishte i kënaqur me kufizimet e pushtetit të tij.3. Aristokratë emigruan jashtë Francës, duke menduar të luftonin jashtë.

- Mbreti u lidh me vende si Austria dhe Prusia për të sulmuar Asamblenë Kombëtare.- Ai u mbyll në Tylëri, ku u përpoq të arratisej.Gusht 1792, kapja e mbretit i dha fund monarkisë.


Nxënësit sjellin fakte të asaj kohe dhe i tregojnë në klasë dhe zgjidhin pyetjen e 6-të. Shtet-Mbret, shtet-komb, komb-ligj-mbret.

?

Tema 8: Revolucioni Francez.Nga republika në direktorat


• Të evidentojë ngjarjet kryesore të fazës II të Revolucionit Francez; • të përcaktojë forcat shoqërore që mbështetën zhirondinët, jakobinët e termidorët; • të analizojë idetë e reja të Revolucionit II Francez dhe ndikimin e tyre në qytetërimin botëror;

• të vlerësojë rolin e revolucioneve dhe ndikimet që ato patën në mendimin politik botëror. N

ivel

i i

lart

ë i t

ë nx

ënit

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

Sapo mësuan për dorëheqjen e Nekerit1, të gjithë u revoltuan në kulm. Populli i dëshpëruar, duke dashur t’u jepte fund vuajtjeve të tij, dogji disa posta doganore dhe vërshoi nëpër rajone...

Më 12 korrik, në orën 5 të mbrëmjes, qytetarët u mblodhën në rajonin Pale Ruajal2 të vendosur që t’u jepnin fund të gjithë spektakleve të tij. Në manifestim

Një bashkëkohës për marrjen e Bastijësmorën pjesë shumë njerëz. Ata u drejtuan nëpër bulevarde, nga rruga “Sent Marten”... gjer në sheshin e “Vandomit”. Këtu një repart i gardës, i përbërë nga gjermanë, donte të pengonte marshimin. Disa filluan të qëllojnë me gurë ushtarët, që Asambleja Kombëtare duhej ta kishte shpërndarë dhe diskretituar, guxoi të qëllojnë mbi popullin. U dëgjuan të shtëna topash... Populli i dëshpëruar u hodh drejt Pale Ruajalit me thirrjet: “Tek armët”, “Tek armët”...

1. Nekerit - ministri i Financave2. Pallat në Paris. Së bashku me kopshtin I përkiste që nga shek XVIII princit të Orlandos, degë e Barbonëve. Në kohën e revolucionit në të bëheshin mbledhjet popullore.


Përmirësimet teknike në tekstile (1��-1��4)Në vitin 1733 Xhon Keji zbuloi masurin fluturues, që rriste shpejtësinë e endjes. Me ndihmën e tij prodhohej një cohë më e gjerë se më parë. Lindi uria e tjerrjes, të cilën e zgjidhi mekaniku Xhejms Hargrifs në vitin 1764. Ai krijoi një makinë tjerrjeje që e quajti “Xheni” (në nderim të gruas së tij), dhe me këtë makinë një punëtor mund të tirrte 8 fije në një kohë dhe më vonë përsëri pësoi përmirësime dhe numri i fijeve u rrit në 80-120 fije. Ky qe shembulli i parë për nxjerrjen e një prodhimi të madh në industrinë tekstile. Në 1769, Rikard Arkrai krijoi një tezgjah që punonte me ndihmën e një rrote

që vihej në lëvizje nga forca e ujit (water frame). Ky tezgjah prodhonte fije më të forta e më të trasha. Përdorimi i forcës së ujit detyroi ngritjen e ndërtesave pranë ujit. Në vitin 1779, Samuel Krombton krijoi makinën “Mul” (mushkë), që ishte një përzierje e makinës me ujë me makinën “Xheni” (u quajt “Mul” se ishte një hibrid, siç është mushka). Kjo makinë prodhonte një fije të hollë, uniforme, rezistente dhe e përshtatshme për të gjithë tipat e tekstileve. Tjerrja eci shumë përpara dhe u shfaq uria e endjes. Në 1784 Endmond Kartrai zbuloi i pari tezgjahun mekanik. Pikërisht në këtë kohë filloi të përdorej forca e avullit në industri.


4�

??? Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikimi Shpjegim

Ndërtim i njohurive Punë në grupe/Reporter


Konceptet kryesore: Konventë Kombëtare, regjim terrori, zhirondin, jakobin, termidor, direktori. Mjetet: teksti, DDNJQ.


1. Parashikimi: ShpjegimMësuesi/ja bën një hyrje, duke rikujtuar disa elemente kryesore të mësimit të kaluar, si p.sh: - ndarjen e shoqërisë franceze; - shkaqet ekonomike që çuan Francën drejt Revolucionit; - si u arrit të kalohej nga përfaqësitë e përgjithshme drejt Asamblesë Kombëtare Kushtetuese; - Deklarata e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit (përmbajtjen e saj); - si dhe çfarë përmbante kushtetuta e vitit 1791; - si reagoi mbreti ndaj këtyre ngjarjeve.

Mësuesi/ja u drejton pyetje nxënësve nëse hartimi i kushtetutës së vitit 1791 u dha fund problemeve sociale në Francë. Mësuesi/ja ndërton një skemë, ku përmbledh hapat që çuan në hartimin e kushtetutës së vitit 1791.

Asambleja Kombëtare Kushtetuese

Kushtetuta

DDNJQ - Deklarata e të Drejtave të Njeriut

dhe Qytetarit.

Ndarja e tri pushteteve

pushteti ekzekutiv - pushteti legjislativ - pushteti gjyqësor

Mbreti Asambleja e popullit

u zhvilluan zgjedhje për Asamblenë Legjislative

Ndan popullsinë me të drejtë vote në dy grupe: aktive e pasive.

Ndarja administrative

-Si u pritën këto zgjedhje nga tri shtresat e shoqërisë?

-Mbreti u lidh me Prusinë dhe Austrinë-Mbreti u burgos nga garda kombëtare

-Asambleja Legjislative

-Borgjezia -Aristokracia u largua drejt vendeve fqinje.


4�

2. Ndërtim i njohurive: Punë në grupe/ReporterMësuesi/ja e ndan klasën në grupe, ku secilit grup i cakton një pjesë dhe u kërkon nxënësve të luajnë rolin

e një përfaqësuesi të një medie dhe të përshkruajnë për klasën se çfarë po ndodh. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit ta vendosin veten në Francën e viteve në fjalë. Gjatë kohës që nxënësit flasin, mësuesi/ja ndërton skemën.

Grupi �Mësuesi/ja tani udhëzon grupin e dytë të paraqesë informacionin e mbledhur për nënçështjen e tretë.

Grushti i shtetit, 1793 Jakobinët1. Përfaqësuesi i tyre – mobilizimi – krijimi i Ushtrisë Popullore Franceze (theu Prusinë-Austrinë).2. U vendos regjimi i terrorit3. Gjatë regjimit të terrorit u ngrit: Gjykata Revolucionare, Komiteti i sigurimeve publike.4. Ekonomia u vendos nën kontroll.5. Politika kundër besimit.6. U ndryshua kalendari.Pra, mësuesi/ja evidenton veçoritë kryesore të regjimit të terrorit, si dhe thekson se ky regjim shtriu akuzat e

tradhtisë tek të gjithë kundërshtarët realë ose imagjinarë.

3. Popullsia e Parisit

Zhorzh Zhak Danton Asambleja Legjislative të rishikonte kushtetutën e vitit 1791

Qeveria franceze

1. Austria dhe Prusia 2. Presioni i popullit për reforma

E drejta e votës

Konventa kombëtareMonarkitë evropiane formuan koalicione dhe shpallën luftë SolliRritje të trysnisë së vazhdueshme

nga jashtë, që në vend u pasqyruan me realizimin e një grushti shteti nga jakobinët.

Aktet e para

- Suprimimi i monarkisë- shpallja e republikës- shpalli mbretin fajtor dhe e dënoi me vdekje- u premtoi ndihmë vëllazërore të gjithë popujve që donin të hiqnin qafe tiraninë, si rrjedhojë i shpalli luftë Anglisë.

Jakobinët si përfaqësuesit e borgjezisë ishin shumicë dhe tani u ndanë në:

zhirondinë malësorë fusharakë

Mësuesi/ja evidenton tani një faktor që do të luajë rol të rëndësishëm gjatë Revolucionit Francez.


4�

Grupi �Mësuesi/ja kërkon të dijë nga nxënësit se cili qe reagimi ndaj këtij regjimi terrori. Terrori i Robespierit dhe jakobinëve të tjerë. Të krijohej një koalicion kundër jakobinëve.Konventa kombëtare me termidor akuzuan Robespierin dhe ndjekësit e tij. Pasdite Robespierit iu pre koka në gijotinë.

Komiteti i Shpëtimit Komiteti i Sigurimit U hoq Gjykata Revolucionare U rifutën zhirondinët U ripërtëri liria fetare U shpall amnistia ndaj fisnikëve që kishin hedhur armë Liria e tregtisë ekonomike

Direktorati zgjati nga viti 1795-‘89, kur vendin e mori nën drejtim Bonaparti.

3. Përforcim: Rrjeti i diskutimitPasi reporterët njoftuan për ngjarjet që karakterizuan Francën nga viti 1781 deri në 1799, theksohet faktin se

gjatë kësaj periudhe u realizuan shumë dënime kapitale. Sot e kësaj dite ka vende që e zbatojnë këtë gjë.

Pro Kundër

Mësuesi/ja thotë disa shprehje të personazheve të ndryshme mbi dënimin me vdekje, që shprehen pro dhe kundër.

Populli i Parisit u ngrit në revoltëKushtetuta 1793 Bukë Konventa KombëtareKushtetuta 1795Qeveria e re, DirektoratiRepublikaPopullsisë iu hoq e drejta e votës.

KundërShumë njerëz e pranojnë dënimin kapital, por

shumica nuk dëshiron të jetë xhelati! Xhorxh Ornuel, shkrimtar.

ProNuk duhet të realizojmë dënimin me vdekje për të

kërkuar hakmarrje. Nuk mendoj se kjo është e drejtë. Arsyeja për të mbështetur dënimin me vdekje është për të shpëtuar jetë të pafajshme.

Xhorxh Bush, ish-president i SHBA-së.Çfarë thotë ligji: nuk duhet të vrisni! Posi e thotë atë: Duke vrarë? Dënimi me vdekje është një shenjë e veçantë e barbarizmit. Kur një gjë e tillë realizohet barbarizmi ka filluar, kur nuk realizohet qytetaria ka filluar. Volter.

Është vërtet mjaft tragjike, që pas gjithë atyre horroreve që ka parë syri i njeriut në këto 1000 vitet e fundit, të shohim që ka ende qeveri që zbatojnë dënimin me vdekje.

Unë e mbështes dënimin me vdekje dhe mendoj se ky rast duhet të administrohet me shumë kujdes, si p.sh., zbatimi i provës së ADN-së në të gjitha rastet, por le të ketë një vëmendje të kujdesshme. N.q.s. personi i gabuar është personi i gabuar, do të ishte një tragjedi e dyfishtë. Por për sa raste të veprave makabre, unë jam pro dënimit me vdekje.

Al Gor, ish- zëvendëspresident i SHBA-së.

Kon

vent

a K

ombë

tare

Dënimet kapitale

1. Francezët do ta llogarisin kohën nga dita e krijimit të Republikës, gjë që ndodhi më 22 shtator 1792 të kalendarit të tanishëm...

7. Viti ndahet në 12 muaj të barabartë, nga 30 ditë secili. Pas mbarimit të tyre mbeten 5 ditë për të plotësuar vitin e zakonshëm. Këto ditë nuk i përkasin asnjë muaji. Ato quhen ditë shtesë.

8. Çdo muaj ndahet në tri pjesë të barabarta, me nga

Nga dekreti i 5 tetorit 1��, që vendosi kalendarin republikan në Francë10 ditë secila, të quajtura dekada e parë, e dytë dhe e tretë.

9. Vendosen emërtimet e mëposhtme: muajt e vjeshtës - vandemer, brymer, frimer; muajt e dimrit: nivoz, pluvoz, ventoz; muajt e pranverës: mesidor, termidor e fruktidor1. Pesë ditët e fundit quhen sankylotë...

14. Të gjitha aktet shtetërore duhet të datohen në bazë të kalendarit të ri.

Emërtimet e muajve të vitit u vunë në përputhje me kohën gjatë vitit. Kështu vendemer do të thotë muaji i mbledhjes së rrushit, brymeri muaji i mjegullës, frimer muaji i ngricave, nivoz muaji i borës, pluvoz muaji i shiut, ventoz muaji i erës, zherminal muaji i rritjes, floreal muaji i luleve, pretrial muaji i luadheve, mesidor muaji i korrjeve, termidor muaji i vapës, fruktidor muaji i frutave.



4�

?

?Tema 9: Franca gjatë sundimit të Napoleon Bonapartit

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Rrjeti i merimangës

Përforcim Përsëritje

1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën napoleon Bonaparti dhe kërkon nga nxënësit të rikujtojnë dhe

të thonë çfarë dinë, kujtojnë ose mbajnë mend për Napoleon Bonapartin.

Pasi mësuesi/ja merr përgjigje nga nxënësit dhe i udhëzon ata t’i bëjnë një lexim të shpejtë mësimit të ditës, fillon të ndërtojë skemën në dërrasë.

2. Ndërtim i njohurive: Rrjeti i merimangës


Anglia

Napoleon Bonaparti

Perandor

Rusia

Shën-Helena

Udhëheqës i madh i popullit francez

Strateg


• Të renditë faktorët e ardhjes në pushtet të Napoleon Bonapartit;

• të shpjegojë fushat dhe karakterin e reformave të ndërmarra nga Napoleon Bonaparti;

• të analizojë ndikimin e reformave në qytetet franceze dhe atë evropiane.

Konceptet kryesore: konsull, konsullatë, sistem administrativ, kod civil. Mjetet: teksti dhe materiale nga interneti.

Metoda: PNP


50

Nap

oleo

n B

onap

arti

Pol

itika

e ja

shtm

e

Per

ando

rA

rdhj

a në

pus

htet

-U s

hpal

l per

ando

r në

1804

.- P

usht

eti i

tij p

eran

dora

k u

quaj

t des

potik

ilum

inis

t. - A

i rea

lizoi

një

sër

ë re

form

ash,

që

trans

form

uan

në

mën

yrë

rrën

jëso

re s

hoqë

rinë

dhe

orga

nizi

min

sht

etër

or.

- Ai s

hfuq

izoi

fito

ret

them

elor

e të

Rev

oluc

ioni

t Fr

ance

z.

3. R

ikth

imi,

hum

bja

e B

etej

ës s

ë Va

terlo

së

dhe

dërg

imi n

ë S

hën-

Hel

enë,

ku

dhe

vdiq

.

1. D

eri m

ë 18

12

kish

te p

usht

uar t

ërë

Evr

opën

kon

tinen

tale

, me

përja

shtim

të R

usis

ë

2. B

etej

a ku

ndër

R

usis

ë dh

e dë

shtim

i i k

ësaj

fush

ate.

- Gja

të re

volu

cion

it u

tregu

a nj

ë us

htar

ak i

zoti.

- Kun

dër a

ngle

zëve

në

Tylë

ri ai

u b

ë ko

man

dant

e

past

aj g

jene

ral,

kurs

e ku

ndër

au

stria

këve

her

o ko

mbë

tar.

- Për

fitoi

nga

gje

ndja

e rë

ndë

ekon

omik

o-po

litik

e e

Fran

cës.

- Ai e

kis

hte

usht

rinë

e tij

në

Egj

ipt d

he o

rgan

izoi

një

gru

sht

shte

ti: g

rush

ti i B

rym

erit.

Ref

orm

at

1. K

usht

etut

a

- Nuk

flite

j për

lirit

ë dh

e të

dr

ejta

t- P

usht

eti e

kzek

utiv

i ta

kont

e K

onsu

llatë

s- N

apol

eoni

u s

hpal

l kon

sull

i par

ë.- A

i për

qend

roi t

ë gj

itha

push

tete

t të

duar

t e ti

j, du

ke v

endo

sur n

jë re

gjim

di

ktat

oria

l.

�. E

kono

mia

- Sig

uroi

bar

azim

in e

bi

lanc

it sh

tetë

ror.

- Krij

oi in

stitu

cion

e pë

r m

bled

hjen

e ta

ksav

e.- M

bajti

të

qënd

rues

hëm

kur

sin

e m

oned

hës.

- U k

rijua

Ban

ka

Kom

bëta

re.

�. S

iste

mi i

dre

jtësi

së

Kod

i Civ

il os

e ko

di i

Nap

oleo

nit

- Ish

te n

jë p

ërsh

tatje

e v

eprë

s së

juris

tëve

rom

anë

për n

jë

botë

ku

të g

jithë

qyt

etar

ët të

is

hin

të b

arab

artë

par

a lig

jit.

- Fry

mëz

ohej

nga

dis

a pa

rime

them

elor

e të

Rev

oluc

ioni

t Fr

ance

z.- P

ati n

diki

m te

legj

isla

cion

et

perë

ndim

ore.

4. S

iste

mi

adm

inis

trat

iv

- E

limin

oi a

uton

omin

ë e

push

tetit

loka

l që

kish

te e

kzis

tuar

gja

të

Rev

oluc

ioni

t Fra

ncez

5. A

rsim

i

-U k

rijua

n lic

etë

Syn

onte

të k

isht

e qy

teta

rë

të k

ënaq

ur, p

or të

bin

dur.


51

3. Përforcim: Përsëritje Mësuesi/ja bën përsëritje të mësimit të ditës dhe kërkon nga nxënësit të sjellin informacion shtesë për

Napoleon Bonapartin.

• Ushtrime të zgjidhura në ndihmë të rubrikës “Arsyetoni dhe argumentoni”Kërkesa 8

-Fotoja ka vendosur në plan të parë Napoleonin e në sfond monarkët evropianë. Nga kjo foto kuptojmë se artisti ka qenë simpatizant i Napoleonit. Ai paraqet te Napoleoni krenarinë dhe bindjen se nuk është mposhtur dhe besimin se do t’i kthehej përsëri fitores. Tek ai nuk pasqyrohet asnjë element i njeriut të mundur e të rraskapitur, as lodhje, dëshpërim apo zhgënjim. Monarkët evropianë i paraqet si figura të zvogëluara, prapa shpinës së Napoleonit, që nuk të japin as përshtypjen e fituesve. Ata e shikojnë këtë “kolos” me kureshtje, por edhe frikë.

?

?Tema 10: Kongresi i Vjenës dhe situata në Evropë pas tij

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të shpjegojë karakterin e Kongresit të Vjenës; • të evidentojë ndryshimet politike që pësoi Evropa pas Kongresit të Vjenës;

• të analizojë mbi karakterin e ndryshimeve që pësoi Evropa pas vendimeve të

Kongresit të Vjenës.

Konceptet kryesore: Fuqi të Mëdha, rend i ri ndërkombëtar, ekuilibër force, legjitimitet, Aleancë Katërpalëshe, Lidhje e Shenjtë, minoritete kombëtare dhe etnike.

Mjetet: teksti, harta e Evropës, figura e Kongresit të Vjenës

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha




1. Parashikim: Parashikim me terma paraprakë

Mësuesi/ja vendos këto figura në tabelën e zezë ose shkruan këto emra: Revolucioni Francez - Napoleon Bonaparti - Qyteti i Vjenës - Lidhja e Shenjtë - Hartë e re politike me Evropën.

Ishujt e Korfuzit Zantes dhe Qefallonia kanë për ne shumë interes se Italia e marrë së bashku. Unë mendoj se, në qoftë se do të jemi të detyruar të zgjedhim, do të bënim mirë që t’i kthenim perandorit Italinë dhe të ruajmë ishujt që janë burim pasurie dhe lulëzimi për

Napoleon Bonaparti për zotërimet në Lindjetregtinë tonë. Perandoria Osmane po shthuret çdo ditë.Çdo ditë e më shumë ajo po shkon drejt rënies. Kjo na detyron të mendojmë për atë se një ditë të bukur ne do të interesohemi për të marrë masa për ruajtjen e tregtisë sonë levantine.



5�

1. Të vendoseshin kushtet e paqes me Francën.

2. Të përcaktohej rendi i ri botëror.

1. Më 1814 shtetet fituese të luftërave napoleoniane, si Britania e Madhe, Austria, Prusia u mblodhën në Vjenë. Aty u ftua edhe Franca. të vendoseshin kushtet e paqes me Francën2. Dy qëllimet e Kongresit ishin: të përcaktohej një rend i ri botëror.

3. Për herë të parë u përdor termi Fuqi të Mëdha.

Qëllimet e kongresit ishin:

Këto dy qëllime do të realizoheshin mbi bazën e dy parimeve:

1. Luftërat midis Francës dhe vendeve të tjera evropiane, që sollën humbje njerëzore dhe ekonomike.2. U ndryshuan kufijtë politikë të shteteve.3. Çoi në rrëzimin e disa familjeve dinastike.

Revolucioni i Francës

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të tregojnë se çfarë lidhjeje mund të kenë këto figura me mësimin e ditës.


Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Për ta pasur më të lehtë ai/ajo i cakton çdo rreshti një pjesë të mësimit. Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët: Revolucioni Francez dhe napoleon Bonaparti dhe kërkon nga nxënësit të tregojnë se çfarë sollën ata.

(Cilat qenë dy qëllimet kryesore të kongresit dhe mbi bazën e kujt parimeve do të realizoheshin këto qëllime.)

- Ekuilibrit të forcave. Do të thoshte që asnjë fuqi evropiane të mos kishte sundim absolut në Evropë.

- Legjitimitetit. Miratonte kthimin e qeverive të vjetra në pushtet dhe të sunduesve të vjetër në fron, pra, restaurimin e sistemit politik para Revolucionit Francez.

U krijua një sistem i sigurimit të përgjithshëm, si krijimi i shteteve kushinetëU bënë rregullime territoriale që sollën dy dukuri: - Shtete kombëtare - Perandori shumëkombëshe

Aleanca katërpalëshe:- përbëhej nga 4 fuqitë e mëdha- qëllimi ishte mbrojtja e parimit të ekuilibrit të forcave- për të penguar politikën agresive të Francës.

Mësuesi/ja: Cilat qenë pasojat e luftërave të napoleon Bonapartit?

Mësuesi/ja: Cilat qenë tiparet kryesore të Kongresit të Vjenës?

Lidhja e Shenjtë:- u krijua për të mbrojtur parimin e legjitimitetit - bëri rikthimin e një fryme solide fetare të Evropës- Prusia, Rusia, Austria- drejtohej kundër gjithë kundër-shtarëve të restaurimit, si dhe atyre që kishin

mbajtur poste të larta gjatë kohës së Napoleon Bonapartit- kundërshtoi nacionalizmin dhe demokracinë.

napoleon Bonaparti

Revolucioni Francez napoleon Bonaparti

Qyteti i Vjenës


5�

Mësuesi/ja: Cilat qenë mekanizmat dhe institucionet që u krijuan për të mbrojtur vendimet e Kongresit të Vjenës?Cilat qenë rrjedhojat e ndryshimeve territoriale?


3. Përforcim: Punë me tekstin


Gjuhë të ndryshme Popuj të ndryshëm Fe të ndryshme Kultura të ndryshme

Shtete kombëtare

Perandori shumëkombësheTe ndryshimet territoriale u evidentuan

dy forma të organizimit.

Lidhja e Shenjtë

- u krijua një sistem i sigurimit të përgjithshëm, si krijimi i shteteve kushinetë- u krijua një hartë e re politike e Evropës.

Kongresi i Vjenës

Dy qëllimeTë vendoseshin kushtet e paqes me Francën.

Të përcaktohej një rend i ri ndërkombëtar

Dy parime

Ekuilibrimi i forcave Legjitimiteti Procesi i Restaurimit

Aleanca katërpalëshe

Shtetet kombëtare

Perandoritë shumëkombëshe

Gjuhë të ndryshme Popuj të ndryshëm Fe të ndryshme Kultura të ndryshme

Neni 1. Dukata e Varshavës1 me përjashtim të atyre rajoneve dhe rretheve të cilat sipas neneve të mëposhtme do të marrin emërim tjetër, bashkohet përgjithmonë me Perandorinë Ruse. Ajo, sipas kushtetutës së saj, do të jetë e lidhur në mënyrë të pazgjidhshme me Rusinë e zotërimet e madhërisë së tij, perandorit të të gjithë Rusisë, u takojnë trashëgimtarëve dhe pasardhësve të tij përgjithmonë... Polakët, si dhe nënshtetasit rusë, sikurse austriakët dhe prusianët, do të kenë institucionet e tyre përfaqësuese shtetërore, legjislative dhe kombëtare.Neni 2. Pjesa e Dukatës së Varshavës, që është pronë e plotë dhe zotërimi i madhërisë së tij mbretit të Prusisë dhe trashëgimtarit të tij nën emrin Dukata e Madhe e Poznanit do të përfshijë kufijtë e mëposhtëm...Neni 15... Mbreti i Saksonisë2 vetë dhe pasardhësit e tij heqin dorë përgjithmonë në favor të madhërisë së tij, mbretit të Prusisë, nga të gjitha të drejtat dhe pretendimet për territorin e përshkruar më poshtë për rrethet, tokat dhe

1. Më vonë ky territor u quajt “Mbretëri Poloneze”.2. Mbreti i Saksonisë ishte në kongres në radhën e të mundurve dhe mori dënime të ndryshme.

Vendimet e Kongresit të Vjenës

pjesët e tokave që më parë i përkisnin mbretërisë së Saksonisë...Neni 25... Mbreti i Prusisë do të ketë gjithashtu pronë të tij shtetërore, tokat e bregut të majtë të Renit që përfshihen në kufijtë e mëposhtëm...Neni 53... Perandori i Austrisë dhe mbreti i Prusisë, si sundimtarë të atyre zotërimeve që më parë i përkisnin Perandorisë Gjermane, mbreti i Danimarkës si Dukë i Madh i Holshtejnit, ai i Niderlandës si Dukë i Madh i Luksemburgut, krijojnë midis tyre një bashkim shekullor me emrin “Bashkimi i përgjithshëm gjerman”.Neni 54... Qëllimi i këtij bashkimi është ruajtja e sigurimit të jashtëm e të brendshëm të Gjermanisë, pavarësisë dhe paprekshmërisë së tokave që hyjnë në të...Neni 56... Drejtimi i problemeve të Bashkimit do t’i besohet Sejmit, ku të gjithë anëtarët, pa shkelur të drejtat e tyre dhe pavarësisht nga origjina, do të japin votat e tyre nëpërmjet të plotfuqishmëve të tyre.



54

?

?Tema 11: Revolucioni I Industrial

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të zbërthejë konceptin revolucion industrial; • të përcaktojë kushtet historike që favorizuan Britaninë e Madhe si nismëtare të

Revolucionit Industrial; • të listojë përmirësimet teknologjike në industrinë tekstile; • të argumentojë rolin transformues që solli makina me avull;

• të analizojë pasojat sociale që solli Revolucioni Industrial. Konceptet kryesore: Revolucion Industrial, përparime teknologjike, makinë me avull, ndryshime në strukturën shoqërore (borgjezi, proletariat, shtresë e mesme), kushte të punës dhe të jetës, organizim i punëtorëve, sindikata (treduinone).

Mjetet: teksti dhe materiale nga interneti.

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Shpjegim

Ndërtim i njohurive Hartë e mendjes/Reporter

Përforcim Përsëritje


Mësuesi/ja tregon që Evropa pas një periudhe me luftëra, tani do të kalojë një periudhë të qetë. Kjo periudhë e qetë do të bëjë që të gjitha energjitë tani të përqendrohen në zhvillimin ekonomik të vendeve evropiane. Mësuesi/ja hpjegon kushtet e lindjes së Reviolucionit Industrial që luajti ai në zhvillimin e shoqërisë.

2. Ndërtim i njohurive: Hartë e mendjes/Reporter

Mësuesi/ja për ta bërë më të lehtë mësimin krijon në klasë tri grupe, të cilat do të luajnë rolin e një trupe televizive, që do ta informojë klasën mbi veçoritë e reja nga Britania e Madhe. Ndërkohë që nxënësit fillojnë të lexojnë dhe të nxjerrin elemente kryesore, mësuesi/ja fillon dhe ndërton skemën në dërrasën e zezë.

3. Përforcim: Përsëritje

Mësuesi/ja bën një përsëritje të të gjitha elementeve të mësimit.


Kërkesa 4 -Shënon kthimin e faqes së historisë, sepse lindi një burim i ri energjie, i panjohur deri atëherë, që ishte forca

e avullit. Përdorimi i kësaj energjie të re në industri e komunikacion solli transformime të mëdha jo vetëm në ekonomi, por edhe në mënyrën e jetesës.


55

• Ush

trim

e të

zgj

idhu

ra n

ë nd

ihm

ë të

rub

rikë

s “A

rsye

toni

dhe

arg

umen

toni

”

Kër

kesa

4

-Shë

non

kthi

min

e fa

qes

së h

isto

risë,

sep

se lin

di n

jë b

urim

i ri

ener

gjie

, i p

anjo

hur d

eri a

tëhe

rë, q

ë is

hte

forc

a e

avul

lit. P

ërdo

rimi i

kë

saj e

nerg

jie të

re n

ë in

dust

ri e

kom

unik

acio

n so

lli tra

nsfo

rmim

e të

mëd

ha jo

vet

ëm n

ë ek

onom

i, po

r edh

e në

mën

yrat

e je

tesë

s.

tregu

evr

opia

n qe

shu

më

i in

tere

suar

për

coh

at e

pam

buku

t

Rev

oluc

ion:

Sol

li nd

rysh

ime

dhe

trans

form

ime

të th

ella

,

du

ke p

ërfs

hirë

edh

e je

tën

e pë

rdits

hme

të s

hoqë

risë.

Indu

stri

al:

Pun

a ar

tizan

ale

me

dorë

u

zë

vend

ësua

me

mak

iner

itë,

të c

ilat v

ihes

hin

në lë

vizj

e

ng

a fo

rca

e av

ullit

.

1. Is

hte

një

vend

i pa

sur

me

min

eral

e.2.

Gëz

onte

një

poz

icio

n të

favo

rshë

m n

ë tre

gtin

ë at

lant

ike.

3. Z

otër

onte

treg

un e

br

ends

hëm

kol

onia

l e

evro

pian

.4.

Nuk

isht

e e

dëm

tuar

ng

a lu

ftëra

t she

kullo

re.

5. Z

otër

onte

një

treg

të

bren

dshë

m u

nik.

6. K

isht

e he

qur s

iste

min

e

bujk

robë

risë.

7. G

ëzon

te n

jë rr

jet u

jor

që li

dhte

zon

at d

he b

rigje

t.8.

Bor

gjez

ia g

ëzon

te

kapi

tale

të m

ëdha

dhe

is

hte

një

forc

ë po

litik

e e

qënd

rues

hme.

Shk

urtim

i i k

ohës

së

pro

dhim

itzh

villi

mi i

mak

iner

ive

për

përm

irësi

min

e d

y pr

oces

eve

dhe

shfry

tëzi

mi i

fuqi

së u

jore

, ngr

itja

e fa

brik

ave.

Mak

ina

e X

hejm

s Va

tit.

përm

irësi

mi i

pro

cese

ve

tjerr

je/e

ndje

.

Indu

stria

teks

tile

1. S

hpen

zim

et

qenë

të v

ogla

2. F

itim

et

të m

ëdha

3. R

ealiz

ohej

në

një

kohë

të s

hkur

tër

Mës

uesi

/ja s

htro

n py

etje

t:I.

- Pse

quh

et R

evol

ucio

n In

dust

rial?

II.- Ç

farë

pas

ojas

h so

lli R

evol

ucio

ni

Indu

stria

l?III

.-Cila

t kus

hte

çuan

në

Rev

oluc

ioni

n In

dust

rial n

ë B

ritan

i?IV

. -P

se is

hte

pikë

risht

indu

stria

te

kstil

e?

Rev

oluc

ioni

Indu

stria

lB

ritan

ia e

Mad

he

She

k. X

VIII

- sh

ek. X

IX

Pro

ces

që li

ndi n

ë B

ritan

inë

e M

adhe

dh

e u

përh

ap n

ë të

gj

ithë

Evr

opën

.

1. M

igrim

i i b

rend

shëm

, zo

na ru

rale

→ q

ytet

e2.

Rev

oluc

ioni

sol

li pr

oces

in e

urb

aniz

imit

3. L

indë

n qy

tete

t e re

ja4.

U k

rijua

një

sho

qëri

e re

të

var

fër

shtre

sa të

mes

me

të p

asur

Lënd

a e

parë

pam

buku

sill

ej

me

çmim

të li

rë n

ga k

olon

itë

I

IIIII

IV


5�

?

?Tema 12: Revolucioni II Industrial

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të zbërthejë konceptin Revolucion II Industrial; • të analizojë faktorët që përcaktuan Revolucionin II Industrial; • të krahasojë dy tablotë historike të Evropës gjatë shek. XIX; • të tregojë zbulimet shkencore gjatë viteve 1970-1800;

• të gjykojë për rrjedhojat e Revolucionit II Industrial.

Konceptet kryesore: industri e rëndë, industri e naftës, industri elektrike, kimike, motor elektrik, motor me djegie të brendshme, komunikacion, treg botëror, shekull i energjisë

elektrike, zonë industriale, shoqëri petrolifere, zbulime shkencore, rritje e popullsisë, organizim i shtresës punëtore, Revolucion II Industrial.

Mjetet: teksti, figura të kohës.

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha




1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën Britani e Madhe dhe kërkon nga nxënësit të rikujtojnë elementet

kryesore të mësimit të kaluar.

Lindën qytete të reja Doli një klasë e re Ndryshimi i shoqërisë

Industri tekstile Revolucion Industrial

2. Ndërtim i njohurive: InSERT Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë pjesët kryesore të mësimit të ri, si dhe

nxënësit të plotësojnë skemën që mësuesi/ja do të ndërtojë në tabelë. Në kolonën (√) nxënësit shkruajnë se çfarë dinë, në kolonën (+) dijet e reja që do të marrin, në kolonën (-) se informacioni që dëgjuan ose marrin i dinë ndryshe dhe në kolonën (?) nxënësit kërkojnë informacionin shtesë.

Britani e Madhe


5�

√ + - ?

- Evropa pavarësisht disa ngjarjeve politike që vunë në diskutim vendimet e Kongresit të Vjenës, u karakterizua nga një qetësi politike që ndihmoi në zhvillimin e ekonomisë dhe çuarjen e saj drejt ekonomisë kapitaliste.- U zhvillua industria e rëndë (furrnalta “Tomas”)- U zbuluan burime të reja energjie si: nafta, gazi, elektriciteti, që sollën lindjen dhe zhvillimin e industrisë së naftës dhe asaj elektrike.- U zhvillua industria kimike- U zhvillua komunikacioni detar ujor, hekurudhor.Të gjitha këto zhvillime çuan në lindjen e Tregut Botëror.Përsëri tërë këto ndryshime sollën ndryshime në jetën ekonomike-politike-sociale të shoqërive evropiane. Kjo periudhë u quajt Revolucioni II Industrial. U quajt “Periudha e Bukur”.- Gjatë viteve 1850-1900 krahas zhvillimit ekonomik, borgjezia grumbulloi kapitale të mëdha, e cila nuk hezitoi t’i investonte në kërkime shkencore e përmirësime teknologjike.- Revolucioni I dhe II Industrial sollën një veçori të re të popullsisë.1. Largimi i popullsisë nga zonat rurale drejt zonave urbane.Rritje e përqendrimit të popullsisë në një sipërfaqe të caktuar.2. Ndryshuan pamjet e qyteteve. Pati investime të mëdha brenda qytetit, ndërsa në periferi u krijuan lagje të varfra. - Këto lagje në periferi ishin të paurbanizuara dhe popullsia e saj qe punëtore.Kjo klasë fillimisht u organizua në sindikata dhe pastaj në parti politike.


Nxënësit diskutojnë rreth pyetjes 5 në tekst.

- Kongresi i Vjenës- Revolucioni Industrial- Industria tekstile- Britania e Madhe- Përmirësime teknologjike- Urbanizim- Ndryshimi i strukturës së popullsisë- Klasa punëtore

A ruajtën vlerat e tyre idetë iluministe pas Revolucionit I dhe II Industrial?


5�

?

?Tema 13: Ideologjitë e reja dhe ndikimi i tyre në shtetet evropiane

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të shpjegojë ndikimin e iluminizmit dhe romantizmit në lindjen e liberalizimit dhe nacionalizimit në Evropë;

• të shpjegojë qëllimet e lëvizjeve revolucionare të viteve ‘40 në Evropë; • të evidentojë rrjedhën e Revolucionit Francez të 1848-ës; • të analizojë format e liberalizimit në Britaninë e Madhe.

Konceptet kryesore: liberalizëm, romantizëm, nacionalizëm, grup kombëtar, çartizëm.

Mjetet: teksti

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha





Mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë këto fjalë:

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit se këto janë pikat kryesore mbi të cilat do të ndërtohet mësimi i ri dhe i nxit ata të lexojnë mësimin.


Shoqëria evropiane Liberalizmi Nacionalizmi

Shoqëria evropiane

FrancaQyteti i Parisit

Qeveria provizore

Asambleja Kushtetuese

Napoleoni IIISistemi politik në Britani

Mësuesi/ja evidenton një nga rrjedhojat e Kongresit të Vjenës, siç ishte krijimi i perandorive shumëkombëshe.

Është një filozofi politike e bazuar në vendosjen dhe mbrojtjen e të drejtave individuale politike dhe civile.

Si ideologji dhe politikë mbështeti nevojën që popuj me histori, kulturë dhe gjuhë të përbashkët të bashkohen në një shtet të vetëm.


5�

Franca - mbeteshin të përjashtuar ende grupime të shoqërisë nga e drejta e votës; - po rritej shpejt numri i punëtorëve, që çoi në një rritje të lëvizjes punëtore;

-mbreti kundërshtoi kërkesat e këtyre grupeve sociale dhe politike që kërkonin reforma; - protestat dhe përleshjet e këtyre grupeve me policinë çoi në largimin nga froni të mbretit,

që solli edhe krijimin e një qeverie provizore.

- shpalli republikën; - filloi përgatitjet për zgjedhjet e Asamblesë Kushtetuese. Ajo do të përbëhej nga drejtues të

Partive Demokratike, plus dy socialistë; - socialistët kërkonin arsimin e të gjithë fëmijëve, pavarësisht nga klasa sociale; - kërkoi të drejtën e punës; - kërkoi zhdukjen e konkurrencës ndërmjet ndërmarrjeve private; - krijimin e ndërmarrjeve kombëtare; - miratimin e ligjit të ditës 11-orëshe.

- u fitua nga grupet e moderuara; - qarqet popullore të Parisit kundërshtuan; - solli një përplasje kundër grupeve që kishin luftuar më parë bashkë për të drejtën e votës; - qeverisje me dorë të fortë; - kërkoi ndryshimin e kushtetutës; - kërkoi krijimin e një fuqie qeverisëse të përqendruar në duart e një njeriu të vetëm që ishte

President i Republikës; - Presidenti i Republikës zgjidhej me votën popullore dhe nuk varej nga asambleja

legjislative; - nuk mund të qëndronte më tepër se 4 vjet.

- dhjetor 1848 u zhvilluan zgjedhjet presidenciale që u fituan nga Luigji Napoleon Bonaparti; - Luigji Napoleon Bonaparti restauroi perandorinë franceze,

1. reforma liberale me kërkesën për kushtetuta

2. reforma demokratike me kërkesën për të drejtën e përgjithshme të votës.

1. bashkimi kombëtar

2. pavarësia

Dy veçoritë e liberalizmit ishin:

Dy veçoritë e nacionalizmin:

Mbreti Luigj Filipi

Qeveria provizore

Asambleja Kushtetuese

Napoleoni III

Zotëronte sistemin më të vjetër dhe solid politik

Qeveria Parlamenti

Dhoma e Lordëve Dhoma e Komunave

Liberalët Konservatorët

Britania e Madhe


�0

Mësuesi/ja thekson që Britania e Madhe ishte një monarki kushtetuese.

- Lëvizja çartiste, “Karta e popullit”- U ndërmorën një sërë reformash që përmirësuan jetën e klasës punëtore.

3. Përforcim: Punë e lirë

Nxënësit punojnë me tekstin.

?

?Tema 14: Lëvizjet kombëtare në Evropë. Bashkimi i Italisë

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të përshkruajë rrugën që u ndoq për bashkimin e Italisë; • të shpjegojë ndikimin e iluminizmit dhe të romantizmit në lindjen e

nacionalizmit italian; • të evidentojë fazat e lëvizjes kombëtare për bashkimin e Italisë.

Konceptet kryesore: Rilindja Italiane, bashkim kombëtar, çështja italiane, konfederatë Mjetet: teksti, hartë e Italisë.

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Shpjegim


1. Parashikim: Stuhi mendimesh Mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë fjalën Itali dhe kërkon nga nxënësit tregojnë informacionet dhe të

dhënat që dinë mbi Italinë.

Pasi mësuesi/ja merr informacionin që nxënësit zotërojnë, i udhëzon ata të lexojnë mësimin e ditës, për të kuptuar se çfarë hapash u ndoqën për bashkimin e Italisë.

Kulturë

Modë Roma

Koloseu Sport

Italia


�1

2. Ndërtim i njohurive: Shpjegim

Hapi I. Për të evidentuar copëtimin e Italisë, mësuesi/ja dhe nxënësit punojnë me hartën e librit, ku mësuesi/ja tregon se fuqitë evropiane, si Franca dhe Australia, mbanin të pushtuara territoret italiane. Pasi nxënësit përvetësojnë hartën, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të tregojnë cilat qenë dy problemet kryesore dhe kush mori përsipër zgjidhjen e tyre.

1. Çlirimi i vendit nga të huajt 2. Bashkimi i vendit

Mbretëria e Sardenjë-Piemontit

Hapi II. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të evidentojnë veçoritë e Mbretërisë së Sardenjë-Piemontit dhe shkruan në dërrasën e zezë tog-fjalën: Mbretëria e Sardenjës - Piemonti.

ndodhej në veriperëndim të gadishullit të Italisë Mbretëria e Sardenjë-Piemontit monarki kushtetuese kishte një kushtetutë dhe parlament me përfaqësues të zgjedhur. Mbretëria Italiane e Savojës

Mbreti Viktor Emanueli II

Mbështeste nacionalizmin italian

Konti Kavur

Liberale Nacionaliste

Përforcimi i karakterit liberal dhe kushtetutës së vendit

Mësuesi/ja u rikujton nxënësve dy fuqitë evropiane që mbanin të pushtuara territoret italiane dhe, pse jo, që në fillim Mbretëria e Sardenjë- Piemontit nuk u mbështet në forcat e saj.

Mësuesi/ja i kujton nxënësit se qytetet e Milanos dhe Venecias shpërthyen në kryengritje kundër austriakëve, por kryengritja u shtyp.

Pra, mësuesi/ja evidenton mençurinë e kontit Kavur, kështu duke shfrytëzuar francezët në largimin e austriakëve dhe marrjen e territoreve në veri, dhe pastaj Garibaldin në largimin e francezëven dhe marrjen e territoreve në jug.

Shpresonte të bashkonte Italinë nën udhëheqjen e tij

Mësuesi/ja evidenton karakterin e ideve liberale

Mësuesi/ja: -Cila qe figura që u zgjodh për të realizuar këto nisma dhe çfarë masash mori?

-Të çfarë natyre qenë këto masa të ndërmarra?

Të siguronte mbështetje ndërkombëtare për çështjen italiane (shpresonte të shfrytëzonte rivalitetin e kombeve të fuqishme evropiane.)

Konti Kavur

Austriakët

Marrëveshje midis Napoleonit III dhe Mbretërisë

së Sardenjë-Piemontit

Francezët

Xhuzepe Garibaldi

Masat


��

Pas çdo beteje konti Kavur e kalonte zgjidhjen e problemit në rrugë diplomatike.

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të evidentojnë veçoritë e shtetit të ri.

17 mars 1861 Viktor Emanueli u shpall mbreti i Italisë

3. Përforcim: Punë e lirë Nxënësit punojnë me tekstin pyetjet nga 1-7.

3. Të krijonte një shtet të bashkuar me administratë, monedhë e legjislacion unik.

1. Kishte si kryeqytet Torinon, përfshinte tërë gadishullin Apenin me dy përjashtime: Venecian-austriakët, si dhe zonën Romë-Lacios nën zotërimin e shtetit papal.

2. Të plotësonte unifikimin territorial

?

?Tema 15: Lëvizja kombëtare në Ballkan

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?


• Të përcaktojë karakterin e nacionalizmit të popujve të Ballkanit; • të përshkruajë lëvizjet kombëtare në Ballkan; • të evidentojë të përbashkëtat dhe veçantitë e lëvizjeve kombëtare në Ballkan.

Konceptet kryesore: sistemi i Miletit, Rilindje Kombëtare, çështje kombëtare, çlirim kombëtar,

lëvizje kombëtare. Mjetet: teksti, hartë e Perandorisë Osmane

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Shpjegim

Ndërtim i njohurive Punë në grupe


Unë ndodhesha në Kaprera1, kur erdhën lajmet e para për lëvizjen në Palermo. E braktisa Kaprerën dhe u drejtova për në Gjenovë,,,Në shtëpinë e mikut tim Augusto Beki filluan përgatitjet për ekspeditën tonë gjer në Siçili.

Sicilianë! Unë kam sjellë te ju një grusht trimash. Të shpëtuan nga betejat e Lombardisë2. Ne dëgjuam thirrjet heroike të sicilianëve dhe ja tani jemi midis jush. Ne

Xhuzepe Garibaldi për fushatën e “Të njëmijtëve”

dëshirojmë vetëm një gjë; të çlirojmë atdheun. Të jemi të bashkuar në një qëllim dhe problemi nuk do të jetë i vështirë për t’u zgjidhur. Tek armët! Kush nuk rrëmben armët, ai është frikacak ose tradhtar. Mungesa e armëve të mos i shërbejë askujt për shfajësim. Në duart e guximshme çdo armë është e mirë. Këshillat e qytetarëve le të jenë nën kujdesin e grave, fëmijëve dhe pleqve. Kështu, të gjithë tek armët!

1. Ishulli pranë bregdetit napoletan ku qëndroi i internuar gjatë Garibaldi. 2. Garibaldi e ka fjalën këtu për luftën që zhvilluan vullnetarët garibaldinë kundër pushtuesve austriakë në kohën e Luftës italo-franko austriake në vitin 1859.



��


1. Parashikim: ShpjegimMësuesi/ja u tregon nxënësve se sot do të flitet për shpalljen e pavarësisë së shteteve ballkanike që ishin

pjesë e Perandorisë Osmane. Kështu nxënësit do të evidentojnë kushtet e jashtme dhe të brendshme që ndihmuan këta popuj në shpalljen e shteteve të tyre të pavarura. Mësuesi/ja e ndan klasën në 5 grupe, ku secilit grup i cakton pjesën e tij.

2. Ndërtim i njohurive: Punë në grupe

Gr. 1 – Të evidentojë rrethanat që çuan në fillimet e lëvizjeve kombëtare në Ballkan. Gr. 2 – Kryengritjet serbe. Gr. 3 – Revolucioni grek. Gr. 4 – Lëvizja bullgare dhe rumune. Gr. 5 - Lëvizja kombëtare shqiptare.Mësuesi/ja u rezervon nxënësve 10 minuta për përvetësimin e dijeve.

Grupi 1 - Zhvillimi i kapitalizmit.Në Rilindjen Kombëtare në Ballkan ndikuan dy faktorë: - Idetë iluministe.Zhvillimi i kapitalizmit:- lulëzimi i tregtisë: - përfitime ekonomike - vendosja e kontakteve me shtetet e Evropës Perëndimore dhe idetë e tyre - Greqia e favorizuar nga pozicioni gjeografik - Bullgaria - zhvillimi i zejtarisë - Principatat autonome të Rumanisë - zhvillimi i kontrabandës

1. Ishin të lidhura me tregje të rëndësishme, si Shën Petërsburg, Vjenë. 2. U formua një klasë tregtarësh kapitalistë. 3. Këto ndryshime sollën të çara në strukturën e vjetër, duke futur në Sistemin e Miletit hierarki të reja.

1. Iluminizmi: - Reformat e Jozefit II - Shtresat e tregtarëve u arsimuan Fëmijët e tyre në universitetet evropiane:

Pra, grupi i parë mundohet të pasqyrojë realitetin e asaj periudhe. Ai do të evidentojë faktorët e jashtëm që ndikuan në lëvizjet kombëtare në Ballkan.

Grupi �: Serbët 1. Territoret serbe përfshiheshin në pashallëkun e BeograditSerbët 2. Jeniçerët vendosën një sistem terrori në pashallëk 3. Perandoria Osmane ndodhej në krizë

a) idetë evropianeb) modelet e jetës së oborreve perëndimorec) u njohën me shtypin dhe rëndësinë e tij.

Lëvizja e dytë- Miliosh Obrenoviç - U formua shteti autonom serb- 1830, Fuqitë e Mëdha njohën pavarësinë e Serbisë.

Lëvizja e parëGjeorgje Petroviç Koragjorgjeu mbështet nga Austria dhe Rusia


�4

Grupi �: Grekët 1. Popullsia e krishterë gëzonte disa privilegje dhe njëfarë autonomie. 2. Roli i diasporës – Shoqëria e Miqve 3. Në 1821 filloi kryengritja në Peloponez. 4. Ushtria osmane reagoi ashpër ndaj kësaj revolte 5. Fuqitë e Mëdha ndihmuan dhe pastaj njohën shtetin e ri, Greqinë.

Nxënësit evidentojnë veçoritë që e çuan Greqinë drejt pavarësisë. Grupi 4: Bullgaria- Shtetet evropiane ndodheshin larg territoreve bullgare. Kjo solli që patriotët bullgarë t’u kushtonin rëndësi

dy problemeve: a) zhvillimit të gjuhës dhe të arsimit: - abetarja - u hapën shkolla - u shtypën libra e gazeta

1. Kongresi i Berlinit njohu autonominë e Principatës. 2. Më 1908 qeveria xhonturke me ndërmjetësinë e Rusisë njohu Pavarësinë e Bullgarisë.

Rumania: Provinca e Bashkuar Rumune (territoret e Vllahisë - Moldavisë).Më 1878, Kongresi i Berlinit e njohu pavarësinë e saj. Grupi 5. Shqipëria

Kaloi dy faza:1. Aspekti kulturor – diaspora: - zhvillimi i kulturës dhe arsimit - abetarja - botime librash dhe revistash - hapja e shkollave në gjuhën shqipe

2. Aspekti politik: a) Lidhja e Prizrenit b) Shpallja e Pavarësisë më 28 nëntor 1912

3. Përforcim: Punë e lirëNxënësit punojnë me ushtrimet 1-5 të librit.


Kërkesa 6

-Krijimi i shtetit të pavarur grek me ndikimin e shteteve evropiane realizonte aspiratat e politikës evropiane ndaj Perandorisë Osmane:

-së pari, kufizonte mjaft ndikimin e kësaj perandorie në Detin Mesdhe, i cili shndërrohej në një hapësirë detare plotësisht evropiane;

-së dyti, realizohej një hap shumë i rëndësishëm me tkurrjen e Perandorisë në Gadishullin Ballkanik;-së treti, krijimi i Greqisë së pavarur së bashku me shtetin serb u bënë shembuj për nxitjen e nacionalizmit

ballkanik, i cili do ta dëbonte pothuajse krejtësisht Perandorinë Osmane nga Ballkani.

b) krijimit të kishës së pavarur ortodokse bullgare: - u bënë përpjekje për shkëputjen e kishës bullgare nga ndikimi grek.


�5

?

?Tema 16: Lëvizjet kombëtare. Bashkimi i Gjermanisë

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të shpjegojë ndikimin e iluminizmit dhe romanizmit në lindjen e nacionalizmit gjerman; • të evidentojë fazat e lëvizjes për bashkimin e Gjermanisë;

• të shpjegojë reformat sociale të Bismarkut si fillesë e shtetit të mirëqenies sociale.

Konceptet kryesore: bashkim kombëtar, çështje gjermane, konfederatë, Rajhu II, legjislacion social. Mjetet: teksti, hartë e Gjermanisë.

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Shpjegim

Ndërtim i njohurive Shpjegim, hartë e mendjes



Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën Gjermani dhe kërkon nga nxënësit të tregojë se çfarë dinë mbi këtë shtet.

Sport Modë Portat e Branderburgut

Bon

2. Ndërtim i njohurive: Shpjegim, hartë mendjeje

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, si dhe të përqendrohen te harta e librit për të evidentuar numrin e madh të shteteve gjermane, si dhe drejton pyetjen se çfarë tabloje paraqitin shtetet gjermane pas Kongresit të Vjenës, dhe si ndikoi shpallja e Mbretërisë së Bashkuar Italiane.

Kongresi i Vjenës Konfederata Gjermane (që përbëhej nga 38 shtete) Austria Prusia - ishte interesuar në çështjen ekonomike - në marrëdhëniet me jashtë kishte parapëlqyer të ndiqte

këshillat e Austrisë

Gjermani


��

Lufta e Mbretërisë së Piemont-Sardenjës ndaj Austrisë rishfaqi dëshirën e popullit gjerman për bashkim kombëtar.

Prusia filloi t’i kundërvihet Austrisë.U themelua Shoqata Kombëtare Gjermane: - parimi i Gjermanisë së Vogël - të shkrinte konfederatën e të vinte Prusinë në krye të një shteti të ri të një Gjermanie të bashkuar pa Austrinë.

Mësuesi/ja: - Cilat qenë veçoritë e Prusisë në këtë kohë dhe si do të realizohej plani për bashkimin e Gjermanisë?

Prusia Dy shtresat kryesore

1. Ajo liberale e borgjezeI. Mbështetnin vendosjen e një administrate kushtetueseII. Respektonin ligjet themeloreIII. Ishin për zgjerimin e të drejtave të përfaqësimit kombëtarIV. Ishin funksionarë, mjekë, avokatë etj.

-Cilat qenë veçoritë e Bismarkut?Vilhemi I

Oto fon Bismark (shtresa e junkerëve)

1. Organizimi i brendshëm i vendit - sundoi me dorë të fortë dhe vendosi një regjim dhune

18 janar 1871 Në pallatin e Versajës mbreti i Prusisë, Vilhelmi I, u shpall Perandor i Gjermanisë, Rajhu II.

-Cilat qenë masat që ndërmori Bismarku për bashkimin e Gjermanisë?

2. Junkerët - Mbështetnin parimin absolutist- Ishin pronarë të mëdhenj tokash

2. Bashkimi i vendit- mendonte se rruga e fitores arrihej përmes luftërave- danezët- austriakët- francezët

Oto

fon

Bis

mar

k

-filloi puna për zgjerimin e legjislacionit social

Organizimi Rajshtagu – shtetëror kushtetutë të re

1. çdo shtet kishte kushtetutën dhe parlamentin e vet;2. njëkohësisht ekzistonte edhe parlamenti, qëndronte edhe perandori;3. perandori ishte shumë i fuqishëm

Mbështeti interesat e borgjezisë industriale e tregtare

- krijoi tregun kombëtar- vendosi pesha të njëjta dhe një monedhë- u zhvillua industria e minierave dhe ajo e makinave

E shndërroi në Fuqi të Madhe Botërore - u rrit numri i ushtarëve dhe u modernizua ushtria.

Politika e jashtme

Bëri aleanca - forcoi pozitat e Gjermanisë - bëri izolimin e Francës

Plani social

Ekonomia

Ushtria

Synonte të kishte qytetarë të kënaqur, por të bindur.

Pra, mësuesi evidenton dy veçoritë e luftës mes dy shtresave, si dhe masat e marra nga Bismarku për zgjidhjen e problemit të Bashkimit Kombëtar, si dhe organizimin e brendshëm të shtetit.


��

3. Përforcim: Diskutim i lirë Nxënësit diskutojnë rreth reformave të ndërmarra nga Bismarku, ku nga njëra anë vendosi një regjim dhune,

por nga ana tjetër rriti të drejtat e punonjësve.(kjo skemë të bëhet në formën e një harte mendjeje)

Organizimi i shtetit

Plani social Bismarku Ekonomia Politika e jashtme Ushtria


Kërkesa 8 Autori në tri elementet e karikaturës, dy elemente (anijen dhe

Bismarkun) i ka paraqitur në përmasa të mëdha, ndërsa të tretin (perandorin) të zvogëluar.

Anija simbolizon Gjermaninë si një shtet i bashkuar, i fuqishëm dhe me autoritet evropian dhe Bismarkun si arkitektin e këtij shteti. Ai zbret nga anija (perandori që nuk pajtohet me politikën e tij, e largon nga posti i kancelarit) jo i dëshpëruar, por krenar, nga “anija” që ai vetë e kishte konstruktuar. Perandori, një figurë me vlera shumë të kufizuara e me një buzëqeshje ironike paraqitet antipodi i Bismarkut. Ndërsa Bismarku krijoi Gjermaninë dhe me politikat e tij elastike dhe ekuilibrastike e rriti autoritetin e këtij shteti të ri, të porsaformuar, perandori e futi Gjermaninë në luftë, që solli pothuajse shkatërrimin e saj.

Shënim: Karikaturën po e botojmë këtu, pasi gabimisht gjatë faqosjes së librit është hequr.

?

?Tema 17: Lëvizjet punëtore dhe internacionalizmi

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


• Të evidentojë shkaqet që çuan në organizimin e Lëvizjes Punëtore në Evropë; • të dallojë rrymat e ndryshme mes lëvizjes punëtore;

• të analizojë shkaqet e lindjes së partive socialiste.

Konceptet kryesore: lëvizje punëtore, parime socialiste, internacionale, internacionalizëm, anarkistë,

Parti Socialiste, luftë e klasave, manifest komunist, marksizëm, Internacionalja I, Internacionalja II. Mjetet: teksti, Kushtetuta e Shqipërisë, Kodi i Punës

Karikatura anglezeKomandanti në anije


��

?


Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Diskutim i lirë

Ndërtim i njohurive Ditar dypjesësh


1. Parashikim: Diskutim i lirëMësuesi/ja lexon disa nene të Kodit të Punës, ku thekson disa të drejta, si p.sh., kushtet e punës, rroga

minimale, përcaktimi i 8-orëshit të punës, si dhe një sërë të drejtash të tjera. Mësuesi/ja informon nxënësit se si arriti klasa punëtore në përfitimin e këtyre të drejtave.

2. Ndërtim i njohurive: Ditar dypjesësh

Fjalë/ Fjali Komenti

Kushtet e zhvillimit të lëvizjes punëtore

Manifesti i Partisë Komuniste

Marksi

- Karl Marks dhe Frederik Engels- u bë teksti më i njohur i literaturës socialiste- lëvizjet që u mbështetën në të u quajtën marksiste- Proletarë të të gjitha vendeve bashkohuni, u bë parullae lëvizjes marksiste- Shoqata Ndërkombëtare e Punëtorëve (Internacionalja I)- jeta e kësaj organizate u bë e vështirë, për shkak të konfliktit të Marksit me Mihail Bakunin.- Mihail Bakuni - ideator i lëvizjes anarkiste a. njerëzit duhet të kundërshtonin çdo autoritet politik- ekonomik-shoqëror-juridik b. shteti qe armiku i anarkistëve c. ato u përhapën në Spanjë, Italinë e Jugut, Rusi.

- luftë klasash

bashkëpunim klasash

Problemet e dala nga zhvillimi i shoqërisë kapitaliste

1. Kushtet e klasës së punëtorëve

- jetonin në kushte të këqija shëndetësore dhe ekonomike

- pjesës më të varfër i mohohej e drejta e votës

Punëtorët filluan të mendonin për “një shoqëri”

Do të shpëtonin nga skllavëria e fabrikave

Mohimi i të drejtave politike

- Shoqëria do të transformohej nga zhvillimi i shkencës- Socializmi dhe kontrolli shtetëror

2. Marrëdhëniet e klasës punëtore me borgjezinë


��?

Lëvizja Punëtore

1. Shtetet evropiane reaguan ashpër ndaj lëvizjes punëtore. Ajo u akuzua se kërkonte të ndryshonte rendin shoqëror (lëvizja anarkiste, Komuna e Parisit)

2. Partitë Politike Socialiste

- Gjermani (Partia Socialdemokrate), Francë, Itali (Partia Punëtore)- Parimi kryesor - Lufta e klasave- Objektivi - përmbysja e kapitalizmit- Ato synonin të transformonin shoqërinë me anë të mjeteve ligjore dhe me kërkesën për zbatimin e reformave gjithnjë e më të ashpra

sindikatat diferenciminlëvizja anarkiste

- në Paris, 1889 -Shoqata e dytë Ndërkombëtare e PunëtorëveInternacionalja II 1 Maj

- Partia Punëtore iu referua modelit të Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë.

3. Reflektim: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja hedh për diskutim pyetjen:

Pro Kundër

?

?Tema 18: Nga shteti liberal në demokraci

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


• Të përshkruajë lëvizjen qytetare për të drejtën elektorale të përgjithshme; • të shpjegojë procesin që çoi në krijimin e partive politike, duke bërë dallimin mes partive socialiste dhe grupeve të tjera;

• të evidentojë arsyet që çuan në lëvizjen femërore dhe në kërkesat e saj për të drejtën e votës.

Konceptet kryesore: e drejtë elektorale, parti politike e masave, lëvizje femërore, emancipim i gruas. Mjetet: teksti, figurat e librit, gazeta.

A luajtën një rol të rëndësishëm lëvizjet punëtore për zhvillimin e shoqërisë së asaj kohe?


�0

? Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Parashikimi me terma paraprakë

Ndërtim i njohurive Ditari dypjesësh




Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë këto fjalë ose vendos figura:

Gazeta e drejta e votës përfaqësim politik roli i gruas lëvizje feministe

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të sugjerojnë se çfarë lidhjeje mund të kenë këto fjalë me mësimin e ditës.

2. Ndërtim i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë pjesët kryesore të tij.

Objektivi i lëvizjeve politike

- Angli - SHBA - Francë - Gjermani - Vendet Skandinave - Itali

- Parlamenti u kthye në qendër të debateve politike - Solli kalimin nga shteti liberal në atë demokratik - Solli krijimin e partive politike

U zhvilluan (të parat) në SHBA: a) progresiste ; b) të moderuara - Britania e Madhe: Shoqëria Kombëtare. - Francë: Shoqata për të Drejtën e Votës së Gruas. - Itali: Lidhja në mbrojtje të interesave të gruas.

1. Zhvillimi i qyteteve dhe rritja e punësimit në industri. Arsyet: 2. Zhvillimi i arsimit në rradhët e grave.

Nxënësit evidentojnë pikat kryesore të mësimit.

3. Përforcim: Punë e lirëNxënësit punojnë me pyetjet 1-7. Mësuesi/ja ngre pyetjen:-Si e shohim rolin e gruas në shoqërinë e sotme?Rëndësia e kësaj metode qëndron te fakti që mësuesi kupton se si nxënësit veçojnë informacionin më të

rëndësishëm.

Lëvi

zja

fem

ëror

e:

Vendet ku u zhvilluan:

Zgjerimi i së drejtës së votës për të gjithë popullsinë dhe pjesëmarrja në jetën politike të klasave sociale deri atëherë të përjashtuara.

Rrjedhoja


�1

?

?

LINJA 3Tema 1: Lufta e Parë Botërore

?


• Të përshkruajë disa veprime ushtarake kryesore dhe betejat kryesore të Luftës së Parë Botërore;

• të evidentojë shtrirjen globale të Luftës së Parë Botërore;

• të analizojë shkaqet që çuan në fillimin e Luftës së Parë Botërore; • të argumentojë qëndrimin neutral të Italisë dhe mbështetjen që ajo pati.

Konceptet kryesore: luftë rrufe, nacionalizëm i skajshëm, imperializëm, blloqe politiko-ushtarake, traktate, front lindor, front perëndimor.

Mjetet: teksti, harta, fotografi.


Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Përdorim i termave paraprakë

Ndërtim i njohurive Punë individuale


1. Parashikim: Përdorim i termave paraprakë

Mësuesi/ja nxit kujtesën e nxënësve me anë të pyetjeve:

1. Cilat janë luftërat gjithëpërfshirëse ku u përfshinë një numër i madh vendesh? 2. A e kujtoni se cili shërbeu si pretekst për fillimin e Luftës së Parë Botërore? 3. Mendoni ju se vrasja e princit Ferdinant ishte shkaku i Luftës së Parë Botërore?

2. Ndërtim i njohurive: -Punë individuale

Hapi 1Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë çështjen e parë të mësimit, duke përcaktuar çështjet thelbësore.

Më pas kërkon që nxënësit të përcaktojnë: -“Planin Shlifen” dhe të tregojnë se përse ai u quajt Plani Rrufe. Punohet ushtrimi nr. 1

Hapi �Po në të njëjtën mënyrë punohet për dështimin e “Luftës Rrufe”.1. Nxënësve u kërkohet të përcaktojnë frontet që u hapën në Evropë në vitet 1914.(Të punojnë me hartën në libër. Beteja e Marnës)

Boshti i Hekurt Perandori shumëkombëshe 1914 - 1918 Sarajevë Ushtari i mirë Shvejk


��

2. Të përcaktojnë frontet e Luftës së Parë Botërore. (nxënësit do të punojnë me ushtrimin nr. 1 dhe hartën e tekstit).

Hapi �Hyrja e Italisë në luftë

1. Nxënësit analizojnë qëndrimin e Italisë. 2. Zbërthejnë Traktatin e Fshehtë të Londrës, 26 prill 1915. 3. Kujtojnë nga viti i kaluar Luftën e Vlorës.

Hapi 4. Mësuesi/ja plotëson mangësinë që ka tema e tekstit duke bërë këtë shtesë:Viti 1918 krijoi vështirësi të mëdha për Bllokun Qendror. Në frontin përendimor vepronte ushtria anglo-

franko-amerikane e cila detyroi ushtrinë gjermane të tërhiqej nga territoret franceze e belge. Disfata pësoi dhe ushtria autriake.

Më 3 nëntor 1918 u nënshkrua armpushimi midis Austrisë e Italisë dhe më 9 nëntor perandori gjerman la fronin, u shpall republika. Qeveria e re, më 11 nëntor, nënshkroi armpushimin i cili shënoi fundin e Luftës I Botërore.


Mësuesi/ja bën përforcimin e temës përmes ushtrimeve nr. 2,3 dhe 4.

Detyrë shtëpie ushtrimi nr. 5 dhe 6 të mësimit.

?

?Tema 2: Bota pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore

?


• Të përshkruajë karakterin dhe vlerat e planit amerikan për paqen në botë; • të pasqyrojë hartën e re politike të Evropës pas Luftës së Parë Botërore;

• të analizojë disa nga vendimet me të rëndësishme të Konferencës së Paqes në Paris; • të gjykojë mbi pasojat ekonomike, sociale dhe psikologjike të Luftës së Parë Botërore dhe të Traktateve të Paqes.

Konceptet kryesore: rendi i ri botëror, vetëvendosje. Mjetet: teksti, harta, foto që paraqesin pasojat e luftës, në tekst tabloja ku paraqitet

bilanci i luftës.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Punë në grup/Ditar dypjesësh



��


1. Përse mund të jetë mbledhur kjo konferencë?2. Duke pasur parasysh ngjarjet gjatë luftës, si mendoni, cilat do të jenë problemet e saj?

2.Ndërtim i njohurive: Punë në grup/Ditar dypjesësh

Grupi 1 do të lexojë “Konferencën e Parisit” dhe do t’u përgjigjet këtyre pyetjeve: a) Cili ishte qëllimi i konferencës? b) Cili ishte qëndrimi i Këshillit të të Katërve?

Grupi � pasi lexon “Pasojat e Luftës I Botërore” (gjykoni duke parë tabelën në libër), u përgjigjet pyetjeve: a) Përse Lufta I Botërore u quajt “Luftë e Madhe”? b) Cilat ishin pasojat e saj ekonomike, politike, ideologjike dhe psikologjike?

Grupi � pasi lexon “Lidhja e Kombeve”, u përgjigjet pyetjeve: a) Cili ishte qëllimi dhe organet kryesore të saj? b) Cilat ishin rrugët e lidhjes për zbatimin e vendimeve të saj? Grupi raporton përmes një përfaqësuesi. Ndërkohë mësuesi/ja plotëson tabelën e mëposhtme në dërrasën e zezë.

Fjalët kyç Komente

1. Parashikim: Përshkrim me terma paraprakë

Mësuesi/ja shkruan në tabelë Konferenca e Paqes, janar 1919 (Versajë, pranë Parisit) dhe pastaj bën pyetje:

Grupi 1Qëllimi i Konferencës së Paqes -Paris, 18 janar 1919

2. Synimi i Këshillit të të Katërve(Angli, Francë, Itali, SHBA)

Anglia synonte:

Franca synonte:

SHBA - interesat franko-britanikë

3. Nënshkrimi i Traktateve të Paqes me shtetet e humbura.

Paqe e gabuar dhe ndëshkuese.

a) parimi i vetëvendosjes së kombeve

b) krijimi i një organizate politike për ruajtjen e paqes.

a) Dobësimin e Gjermanisë, por jo shndërrimin e saj në një shtet të dorës së dytë.

b) Kolonitë e Gjermanisë

Franca Anglia

Ndëshkimin e GjermanisëKthimin e Alsas-Lorenës (gjermane)Krijimin e shtetit të pavarur të RenitAneksimin e krahinës së Sarës.

Nuk zgjidhën problemet e paraluftës

U rritën pakënaqësitë e shteteve të humbura

Konferenca e Paqes, 1�1�Traktati i

LondrësProgrami i Uillsonit

Ndëshkimi i Gjermanisë

Versajë (Paris) Këshilli i të Katërve


�4

Grupi 2 - Pasojat e Luftës I Botërore

Rrjedhimet e Luftës

Përfshiu pothuajse të gjithë planetin

a) 350 miliardë dollarë shpenzime të drejtpërdrejta.b) rrënimi - i qyteteve - rajoneve industriale - bujqësisë.c) ra tregtiaç) u rritën çmimetd) u zhvlerësua monedha.

rreth 10 milionë të vrarë (të dhënat e tabelës në tekst flasin qartë).

3/4 e popullsisë së globit 6 kontinente 25 shtete

Rrj

edho

ja

ekon

omik

eR

rjed

hoja

po

litik

e

a) Lëkundja e vlerave të sistemitb) Përparësia morale e Evropës u lëkund.

a) Ndryshimi i hartës politike Shpërbërja Rusia P. Osmane P. Austo-Hungaria

b) Vetëvendosja me referendum popullor.

Rrj

edho

ja

ideo

logj

ike-

psik

olog

jike


Mësuesi/ja punon në klasë ushtrimin nr. 3 dhe 10

Detyrë shtëpie ushtrimi 7-8 dhe 9.

Grupi �. Qëllimi i Lidhjes së Kombeve

Qëllimi

Ruajtja Forcimi i Dënimi i Të luantee paqes marrëdhënieve agresorëve rolin e arbitrit.

Organet e Lidhjes së Kombeve Asambleja e Përgjithshme Këshilli Sekretariati Gjykata Ndërkombëtare

Statuti garantonte vendimet përmes tri mundësive.

1. Shprehte mospëlqimin ose dënimin e një shteti kur ato binin ndesh me parimet e saj. 2. Vendoste sanksione ekonomike mbi atë shtet.3. Përdorimi i forcës ushtarake si mjet presioni.

Fjalët kyç Komente


�5

?

?Tema 3: Rusia/BS në periudhën midis dy Luftërave Botërore (1917-1939)


• Të shpjegojë shkaqet dhe rrjedhojat e revolucionit bolshevik më 1917 në Rusi. • të analizojë shkaqet e ardhjes në pushtet të qeverisë totalitare të majtë në Rusi.

• të gjykojë mbi politikën e Stalinit të diktaturës së proletariatit dhe luftës së klasave.

Konceptet kryesore: liberalë të moderuar, bolshevik, regjim totalitar, sovjetë, luftë klasash, industrializim, kolektivizim.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?


?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Harta e mendjes

Përforcim Të menduarit logjik

Mjetet: teksti, harta e BRSS-së, foto të ndryshme, duke përfshirë edhe ato të librit, foto të Stalinit, Leninit.

BRSS

Qeveri e përkohshme

Lenini Stalini

KolkozeProletariatiBolshevikët


Mësuesi/ja paraqet foto të Stalinit dhe Leninit dhe shkruan në tabelë BRSS dhe Leninit. Bën pyetje:

1. Kush është në këto foto? Çfarë dini ju për ta?2. Përse nuk ekziston më sot shteti i BRSS-së?3. Shikoni fotot e librit ku është paraqitur Lenini dhe Stalini dhe thoni çfarë ju bën përshtypje në këto foto.

2. Ndërtim i njohurive: Harta e mendjes

Nxënësit lexojnë çështjen e parë dhe të dytë të mësimit. Mësuesi/ja ndërkohë shkruan në tabelë skemën e mëposhtme:

Hapi 1 Mungonin liritë politike Fillimi i shek. XX, Rusia Monarkia Absolute S’ka liri civile Ekonomia e prapambetur

Përmbysja e Monarkisë Cariste

Qeveria e përkohshme, 8 mars 1917, Liberalë të Moderuar

Vazhdoi lufta me Antantën


��

Mësuesi/ja pyet nxënësit: - A e përmirësoi gjendjen qeveria e përkohshme? - Kush del në skenën politike?

V.J.LeniniRadikalist - komunist

- Përmbysjen me dhunë të kapitalizmit.

- Krijimin e shoqërisë komuniste.

donte

Partia Komuniste,jo parti parlamentare

Marrja e pushtetit. Përmes sovjetëve Sovjetët ishin diktatura e proletariatit.

Kongresi II i sovjetëve,7 nëntor 1917

Miraton

Dalja e Rusisë nga lufta

Këshillin e Komisarëve të Popullit

Fabrikat nën kontrollin e punëtorëve

Fshatarët morën tokën

Hapi �. Nxënësit lexojnë tiparet e diktaturës së proletariatit, duke nënvizuar problemet thelbësore.

Mësuesi/ja punon me nxënësit skemën e librit Sistemi totalitar. Më pas punohet ushtrimi 4, “Varrosja” e parlamentarizmit.

Hapi �. BS-ja nën regjimin e Stalinit. Nxënësit nxjerrin çështjet thelbësore. Mësuesi/ja punon në tabelë Ekonominë socialiste, dhe shtron pyetjet dhe ndërton skemat logjike.

1-Si ishte ekonomia?2-Kush mori masa për centralizimin e saj?

Stalini 1924

-Zhduku rivalët

-Forcoi diktaturën

Vuri kontrollin e plotë të shtetit në ekonomi

Ekonomia, madhështore Kontroll i shtetit

Kontrolli i shtetit në bujqësi

U anulua NEP-i

Shtetëzimi i plotë i ndërmarrjeve industriale

Kolektivizimi i plotë i bujqësisë

Bashkimi i tokave bujqësore, kolkozet

Theksi tek industria e rëndë

Zhduku pronën private


��

3. Përforcim: Të menduarit logjik

Mësuesi/ja punon në klasë me nxënësit skicën e tekstit ndërtimi i shtetit dhe i partisë dhe u kërkon nxënësve ta interpretojnë këtë skicë.

Detyrë shtëpie ushtrimi nr. 5 dhe 6.

Sasinë e mallraveKomiteti Shtetëror i Planifikimit vendoste Çmimet

Pagën Investimet ishte i komanduar i centralizuar i detyruar ligj

udhëheqje njëpartiake

pronën shtetërore

socializmin e njeriut: Njeriu i ri.

Zbatimin e planeve Shitblerje 5-vjeçare në ekonomi

Kushtetuta staliniane, 1936 sanksionoi

?

?Tema 4: Italia në periudhën midis dy Luftërave Botërore. Vendosja e fashizmit

?


• Të përshkruajë kushtet historike të ardhjes në pushtet të Partisë Fashiste; • të shpjegojë tiparet politike të brendshme dhe të jashtme të fashizmit italian;

• të analizojë tiparet e sistemit diktatorial të djathtë. Konceptet kryesore: totalitarizëm fashist, korporatë, fashistizëm. Mjetet: teksti, pamjet e tekstit, foto të ndryshme nga interneti.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Marrëdhënie pyetje-përgjigje

Përforcim Pema e mendjes


��

1. Parashikim: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja bën pyetje:

1. Megjithëse Italia doli fituese nga lufta, cila ishte gjendja e saj? 2. Si ishte prodhimi pas luftës, po ekonomia? 3. Çfarë pasojash do të sillte kjo te popullsia?

2. Ndërtim i njohurive: Shpjegim përmes pyetje-përgjigjeve

Hapi 1. Pasi është lexuar çështja e parë, mësuesi/ja drejton pyetje:

- Duke iu referuar gjendjes së Italisë pas Luftës së Parë Botërore, si mendoni: 1. A ishte e justifikueshme dalja e ekstremeve politike?

Mësuesi/ja shpjegon dy krahët politikë.

E majta ekstreme diktaturën e proletariatit

Ekstremi i djathtë P. Fashiste, 1919 synonte korporatën

- Kush e favorizoi përhapjen e fashizmit?

Hapi �. Lexohet nënçështja nr.2: Tiparet e regjimit fashist

Mësuesi/ja bën pyetje:

1. Duke qenë se në këtë periudhë në Itali ekzistonte një anarki totale dhe gjendja ishte e vështirë, ku u mbështet mbreti Viktor Emanueli III? 2. Çfarë tregoi bashkëpunimi midis mbretit dhe Musolinit? 3. Cilat ishin masat që mori Musolini? 4. Cila ishte politika e jashtme dhe e brendshme e Musolinit?

3. Përforcim: Pema e mendjes

Pas bashkëbisedimit dhe shpjegimit të mësuesit/es, ai/ajo përmes metodës Pema e mendjes përmbledh mësimin në mënyrë të skicuar. Ky veprim bëhet në bashkëpunim me nxënësit.

Më pas punohet ushtrimi nr. 3

Detyrë shtëpie ushtrimi nr. 6 dhe 7.


Italia Fituesja e luftës Partia Fashiste Musolini Rinia fashiste Shqipëria


Kërkesa 7

Italia fashiste propagandonte se do t’i kthente Shqipërisë territoret që padrejtësisht u ishin dhënë shteteve fqinjë, duke premtuar krijimin e Shqipërisë Etnike. Qëllimi ishte që të siguronte përkrahjen e nacionalizmit shqiptar, që Italia të mos vlerësohej si forcë pushtuese, të krijonte për veten e saj një territor të qetë dhe të shfrytëzonte trevën shqiptare, ekonominë dhe forcën njerëzore në dobi të politikës së saj pushtuese.

Partia Komunistesynonte


��

?

?Tema 5: Gjermania në periudhën midis dy Luftërave Botërore. Vendosja e nazizmit

?


• Të evidentojë kushtet historike të ardhjes në pushtet të Partisë Naziste të Hitlerit; • të përshkruajë tiparet e politikës së brendshme dhe të jashtme të diktaturës naziste;

• të analizojë tiparet e sistemit diktatorial të krijuar nga Hitleri; • të evidentojë antiseminizmin e Hitlerit, që solli Holokaustin; • të gjykojë mbi rrjedhojat e Holokaustit.

Konceptet kryesore: totalitarizëm, antisemitizëm, antiliberalizëm, racë inferiore, racë ariane. Mjetet: teksti, harta e Gjermanisë, foto të Hitlerit, Gestapos, Holokaustit etj.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

? Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Pema e mendjes



Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalë Hitleri dhe pyet nxënësit se çfarë dinë rreth tij.

2. Ndërtim i njohurive: Pema e mendjes

Mësuesi/ja fillon shpjegimin e temës hap pas hapi, duke futur edhe nxënësin në momente të caktuara. Gjatë shpjegimit, mësuesi/ja e zhvillon orën e mësimit duke vënë në qendër nxënësin.

Hitleri

Përdori propagandën

Raca ariane

Diktator

Nazist

Krijoi Gestapon

Luftoi çifutët



�0

Hapi 1 Republika e Vajmarit

Pyetje: 1. Përse në vitin 1918 Vilhemi II krijoi qeverinë e koalicionit? (shih skemën e temës). 2. Çfarë tregoi kryengritja e 9 nëntorit 1918?

Hapi �Ardhja e nazizmit në pushtet

Mësuesi/ja sqaron termat: - nacionalizëm i skajshëm- racizëm - antiliberalizëm - antikomunizëm - racë superiore - racë inferiore

Rrëzimi i monarkisë Presidenti “i fortë” Nëntor 1918 Shpallja e republikës Gjermania,

në Vajmar, 1919 republikë parlamentare Goditen

forcat e majta komuniste

forcat e djathta, nacionalistët ekstremë

Adolf Hitleri 1933, kryeministër

Partia Nacional Socialiste (Partia Naziste), 1919

Doktrina naziste ishte

Thel

bi

Shtet Komb

Përzierje- Racizëm- Antiliberalizëm- Antikomunizëm - Nacionalizëm i skajshëm

shteti mbi gjithçka

Gjermani e Madhe

gjermanët superiorë

qeveri e fortë

Hapi �Nazistët në pushtet

Pasi nxënësit kanë lexuar tekstin, mësuesi/ja bën sqarime mbi mitilarizmin ekonomik, antisemitizmin.Nazizmi në organizimin shoqëror

Kulti i individit Antisemitizmi Organizata e Rinisë Hitleriane Raca

raca e lartë raca e ulët Ariane Hebrenjtë Sllavët

- e drejta e fjalës- liria e shtypit - organizimi i tubimeve - kontroll mbi letrat, banesat, bisedat etj

Zhduku liritë dhe të drejtat civilePropaganda

Nazizmi

- Radio - Shkolla- Shtypi- Institucionet shtetërore.


�1

Nazistët në ekonomi

Ruajti pronën private Ekonomia Kontrolli i Shtetit

Plani 4-vjeçar Militarizimi

Investime

Transport

Vepra publike

Industri

Ushtri

Nazizmi në politikë

3. Përforcim: Diskutim i lirëPunohet në klasë ushtrimi nr. 2 (plotësimi i skemës), 4 dhe 6.

Detyrë shtëpie ushtrimi nr. 5. Ushtrime të zgjidhura në ndihmë të rubrikës “Arsyetoni dhe argumentoni. Manifestimet plot bujë e madhështi ishin pjesë e prapagandës të diktaturës. Me manifestime diktatura naziste

përpiqej të argumentonte forcën e mbështjetjes sociale si dhe të ndikonte psikologjikisht te çdo njeri. Ndërsa skulptura që shpreh forcën e një luftëtari muskoloz e të pathyeshëm tregon se si arti vihej në shërbim të diktaturës.

U ndaluan sindikatat

Fyher (Hitleri) udhëheqësi

Nazizmi

Parlamenti formal

Gestapo (Policia Sekrete)

Repartet e Mbrojtjes

U ndaluan grevat Ligjet U ndaluan partitë politike

?

?Tema 6: SHBA-ja mes dy Luftërave Botërore

?


•Të përcaktojë rrugët që sollën “mrekullinë e ekonomisë amerikane”; • të shpjegojë tre faktorët që ndikuan në zhvillimin e ekonomisë; • të renditë elementet e krizës së madhe në ekonomi;

• të analizojë shkaqet e depresionit ekonomik (kriza e vitit 1929); • të njohë masat me karakter ekonomik dhe social të programit të Ruzveltit; • të gjykojë mbi vlerat e Kursit të Ri të Ruzveltit; • të vlerësojë rezultatet e politikës amerikane.

Konceptet kryesore: mrekulli ekonomike, krizë ekonomike,”depresion i madh”, ekonomi konsumi, Kurs i Ri, shtet i mirëqenies sociale, kredi, asistencë, sipërmarrje e lirë kapitaliste.

Mjetet: teksti, foto të ndryshme (Statuja e Lirisë, dollari amerikan, euro)

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Parashikim me terma (figura) paraprakë

Ndërtim i njohurive Analizë e materialit përmes leximit /Diskutim

Përforcim Krahasim

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


��


1. Parashikim: Parashikim me terma (figura) paraprakëMësuesi/ja tregon përpara klasës foto me pamje, si:

- Statuja e Lirisë;- dollari amerikan;- euro etj.

duke u drejtuar nxënësve kërkesën: - Duke u mbështetur në simbolikën e këtyre figurave, bëni parashikimin tuaj për lidhjen që kanë ato me

njëra tjetrën dhe temën e mësimit.

Nxënësit tërhiqen në diskutime rreth pyetjeve:- Sipas mendimit tuaj, çfarë përfaqëson Statuja e Lirisë?- Ç’përfaqëson në kuptimin ekonomik dollari?- Si qëndron ai në raport me euron? Ka ardhur duke u fuqizuar apo duke rënë?- Çfarë keni dëgjuar për tregjet ekonomike sot, p.sh., si po shkon ekonomia në Greqi (tremujori i dytë i vitit 2010)? Çfarë po ndodh atje sot etj.?

2. Ndërtim i njohurive: Analizë përmes leximit / Bashkëbisedim (mësues - nxënës)Kjo teknikë ka si synim të vërë në qendër të procesit mësimor nxënësin dhe mësuesi/ja të jetë thjesht një drejtues i këtij procesi. Përmes kësaj teknike u nxitet nxënësve të menduarit kritik e logjik.

Fillimisht mësuesi/ja shpjegon se përse Lufta I Botërore i solli SHBA-së fitime të mëdha. Sqaron fuqizimin e ekonomisë së saj, duke shpjeguar se pse u quajt “mrekullia e ekonomisë amerikane”.

Hapi I. Mësuesi/ja vë një nxënës të lexojë me zë faktorët që ndikuan në rritjen ekonomike. Më pas shtron pyetjet:- Si e kuptoni ju dukurinë “ekonomi e konsumit”? - Çfarë përfaqëson për ju ajo? Cili është mendimi juaj?- Sipas jush, cili është kuptimi i kredisë “blini sot, paguani nesër”?

Në të njëjtën mënyrë vepron edhe për analizimin e shkaqeve që çuan në krizën ekonomike të vitit 1929 në SHBA (Depresioni i Madh). Fillimisht mësuesi/ja tërheq mendimin e nxënësve dhe më pas ndërhyn kur e sheh të nevojshme.

Pyetje: - Si duhet të jetë prodhimi dhe konsumi? Përse ato duhet të ecin në përpjesëtim të drejtë?- Pse moskthimi i kredive është me pasoja për ekonominë?- Cili është roli i shtetit?

(Këtu mësuesi/ja përdor edhe lidhjen ndërlëndore, duke shfrytëzuar njohuritë e marra nga nxënësit në lëndën e qytetarisë.)

Hapi II. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të mbajnë shënim pyetjet për diskutim:- Çfarë rruge ndoqi qeveria federale e Ruzveltit për kapërcimin e krizës? Analizoni dhe jepni mendimin tuaj.- Pse themi se kursi i Ruzveltit në SHBA hodhi bazat e shtetit të mirëqenies sociale? Jepni argumentet tuaja për këtë çështje.

Nxënësit, pasi lexojnë në mënyrë individuale në tekst materialin: Kursi i Ri i Ruzveltit dhe rezultatet e tij, diskutojnë në grup (me shokun dhe shoqen e bankës) përgjigjet e pyetjeve të dhëna. Koha në dispozicion është 15 min (nxënësit diskutojnë dhe mbajnë shënime). Pas plotësimit të kohës hapet diskutimi.


��

3. Përforcim: Krahasim – diskutim.Mësuesi/ja shtron pyetjen pë diskutim. - Krahasoni ekonominë e vendeve evropiane me ekonominë në SHBA në periudhën mes dy Luftërave Botërore.Nëpërmjet këtij krahasimi, mësuesi/ja shikon qëndrueshmërinë e dijeve dhe nivelin e njohurive të fituara, pasi ato kërkojnë të kuptuarit e plotë si të përmbajtjes, ashtu edhe të formës strukturore të materialit. Shkohet drejt analizës.Mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme dhe e plotëson atë gjatë diskutimeve të nxënësve.

Plagët e krizës Kursi i Ri (Masat e Ruzveltit) Rezultati i Kursit të Ri

papunësia

kriza ekonomike

mallra stoqe

mbyllja e bankave

falimentimi i fermave

mbyllja e fabrikave

masa lehtësuese

asistencë për të varfrit dhe të papunët - rritja e pagave - ulja e papunësisë- dyfishim i të ardhurave të fermerëve - krijimi i sigurimeve sociale- garantimi i të ardhurave- rritja e sipërmarrjes së lirë të kapitalit- shpërndarja e drejtë e të ardhurave në grupet e ndryshme sociale.

rihapja e bankaveinvestime, hapja e vendeve të punës

ringjallja e ekonomisë

rimëkëmbja e bujqësisërimëkëmbja e industrisëzhdukja e superprodhimit

politika sociale

përcaktimi i vëllimit të prodhimitnumri i orëve të punëspërcaktimi i pagave, çmimeve

reforma që vendosnin qeverinë në rolin e sipërmarrësit

Detyrë shtëpie. Punohet me shkrim ushtrimi 6. Nxënësit mund të gjejnë materiale në internet në lidhje me pasojat ekonomike të krizës së tanishme.


?

?Tema 7: Britania Madhe në periudhën mes dy Luftërave Botërore

?


• Të përcaktojë shkaqet e humbjes së Britanisë së Madhe si “zotëruese e deteve”; • të vlerësojë lëvizjen sindikaliste në Britaninë e Madhe;

• të gjykojë mbi vlerat e qeverisjes britanike; • të analizojë thelbin e shtetit të mirëqenies sociale.

Konceptet kryesore: shteti i mirëqenies sociale, sindikalizëm, strukturë ekonomike, grevë e përgjithshme.

Mjetet: teksti, harta, materiale nga interneti.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


�4

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Të menduarit përmes leximit

Përforcim Rjeti i diskutimit

1.Parashikim: Stuhi mendimesh. Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën Britani e Madhe, dhe pyet nxënësit se çfarë dinë rreth saj.

Britania e Madhe

Mbretëreshë Parlament

Flotë e fuqishmeShtet kolonial

Revolucioni Industrial

Mbretëresha e deteve

Tregtia e leshit


2. Ndërtim i njohurive: Të menduarit përmes leximit

Mësuesi/ja u lë kohë në dispozicion nxënësve të lexojnë tekstin dhe të nxjerrin çështjet thelbësore. Më pas bën pyetje.

-Gjatë leximit që ju bëtë, a ju paraqit një Britani e Madhe ashtu siç e kishit menduar?

Mësuesi/ja për të kuptuar se nxënësi ka realizuar kuptimin e temës, u referohet pyetjeve të tekstit, të cilat i punon me nxënësit.

3. Përforcim: Rrjeti i diskutimit

Mësuesi/ja u drejton nxënësve një pyetje të hapur dhe u kërkon atyre të japin mendimin e tyre pro ose kundër, duke dhënë argumente. PRO KUNDËR ___________ ________ -Si ju duket vendimi qeverisë për strehimin? (Niveli i lartë i qirave dhe i interesave të kredive).

Përfundimi_____________________________________________________________

PRO KUNDËR ___________ ________ -A është i drejtë qëndrimi i qeveri- së, që në kohën e luftës nuk donte të shpenzonte për armatime, por për sigurimin e mirëqenies së qytetarëve?Përfundimi_____________________________________________________________


�5

?

?Tema 8: Franca në periudhën midis dy Luftërave Botërore

?


• Të përcaktojë gjendjen e Francës pas Luftës së Parë Botërore; • të përcaktojë dukuritë e krizës në vitet 1929-1933; • të vlerësojë reformat e Bashkimit Kombëtar;

• të gjykojë mbi politikën e jashtme të Francës;

• të argumentojë paqëndrueshmërinë politike të vendit; • të gjykojë mbi dekretet e vendosura nga qeveria e Leon Blumit.

Konceptet kryesore: qeveri e koalicionit, nacionalizëm, program rikonstruktimi, politikë destruktive. Mjetet: teksti, harta politike e Evropës, flamuri francez.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Stuhi mendimi

Ndërtim i njohurive Punë në grup




Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën Franca dhe nxënësit thonë gjithçka që dinë për këtë vend.

2. Ndërtim i njohurive: Punë në grup

Mësuesi/ja e ndan klasën në 3 grupe dhe i cakton çdo grupi një material për të lexuar.

Grupi 1. Nxënësit lexojnë nënçështjen 1 dhe do të punojnë për t’u dhënë përgjigje pyetjeve:

1. Si doli Franca pas mbarimit të luftës, fituese apo humbëse? Jepni argumente për mendimin. 2. Cilat ishin forcat politike që formuan Bashkimin Kombëtar dhe masat që u morën? 3. Si ishte jeta politike e Francës krahasuar me atë të Anglisë?

FRANCA

Napoleon BonapartiParis

Pallati i Versajës

Kulla “Eifel”

Konferenca e Paqes në Paris

Beteja e Vaterlosë


��

?

?Tema 9: Zhvillimi i shoqërisë dhe i shkencës në periudhën midis dy Luftërave Botërore

?


• Të evidentojë ndryshimet që pësoi shoqëria pas Luftës I Botërore; • të përshkruajë zbulimet e bëra në fushën e shkencës, artit etj;

• të përshkruajë lulëzimin dhe rënien ekonomike të shoqërisë; • të analizojë pasojat e krizës në periudhën mes dy Luftërave;

• të gjykojë mbi transformimet e jetës intelektuale dhe të normave morale.

Konceptet kryesore: filozofi natyraliste, nacionalizëm, teoria e relativitetit, surealizëm, futurizëm, sistem vlerash, liria e ndërgjegjes, fondacion, amerikanizëm.

. Mjetet: teksti, foto nga interneti

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Shpjegim

Ndërtim i njohurive Ditari tri pjesësh



Mësuesi/ja bën një hyrje të mësimit dhe u shpjegon nxënësve temën e ditës dhe krijon grupet e punës. Ai/ajo i cakton secilit grup punën që do të kryejë.

Grupi � lexon nënçështjen 2 “Vitet e krizës” dhe punon për pyetjet:

1. A u shndërruar kriza e vitit 1930 nga një krizë financiare në një krizë të përgjithshme? Pse? 2. Përse kriza nxiti prirjet ideologjike antidemokratike? 3. Si u krijua koalicioni i majtë Frontit Popullor? Cila rrugë u ndoq për krijimin e tij?

Grupi � pas leximit të nënçështjes 3, “Qeveria e Frontit Popullor”, do t’u përgjigjet këtyre pyetjeve:

1. Çfarë masash mori Leon Blumi (Fronti Popullor)? 2. Përse ra qeveria e Blumit? Jepni mendimin tuaj. 3. Si ishte qeveria e të djathtëve gjatë qeverisjes së Blumit dhe në kohën e Deladjesë? Argumentoni mendimin tuaj. Secili grup ka zgjedhur një përfaqësues, i cili përgjigjet për pyetjet në emër të grupit.

3. Përforcim: Punë me tekstin

Punohet në klasë ushtrimi nr 2, 3 dhe 8.


��

2. Ndërtim i njohurive: Ditari tri pjesësh /Punë në grupNdahet klasa në tri gripe dhe secili grup flet për temën e përcaktuar.Grupi 1. Karakteristikat e jetës shoqërore në periudhën midis dy Luftërave.

Grupi 2. Faktorët që ndikuan në shoqëri pas Luftës së Parë Botërore.

Grupi 3. Ndryshimet në fushën e psikologjisë dhe ndikimi i tyre tek intelektualët.

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që çdo grup të ketë një përfaqësues, i cili duhet të ketë të shkruar çështjet thelbësore të punës së grupit.

Mësuesi/ja ndan tabelën në tri kolona


Nxënësit punojnë në klasë ushtrimin 4 dhe 5

Detyrë shtëpie jepet ushtrimi nr. 3

Përfundimi L.I.B-ndryshoi sistemi i vlerave,-pasiguri në të gjitha fushat,-shkatërrim i shtresave sociale,-shkatërrim i kombeve,-në mënyrën e jetesësudhëheqëse u bë SHBA-ja (amerikanizimi i jetës).

Amerikanizim do të thotë: a) Sipërmarrje e lirë b) Kursimc) Punën e papërtuarç) Liria e ndërgjegjesd) Respektin për kulturën serioze

Vitet ‘�0 të shek. XXSlogani i ditës: “Të fitojmë dhe të konsumojmë”

Depresioni ekonomik (Kriza 1929-1933) - Frika ndaj së ardhmes- Në prag të Luftës II Botërore- Militarizimi dhe përgatitja psikologjike dhe fizike për luftë.

- Ndikimi i teorisë së Darvinit - Mbijetesa e më të fortit - Vërtetimi i teorisë së Ajnshtajnit (1919) mbi teorinë e relativitetit - Perceptimi i kësaj teorie në jetën shoqërore: “S’ka asgjë absolute, as vlerat njerëzore nuk janë absolute”

- Frojdizmi, idetë e Frojdit- Fillimi i shek. XX deri para Luftës së Parë Botërore.

a. kubizëmb. futurizëm (botuesit e manifestit)c. ekspresionizëm (lëvizje artistike)

- Lufta dobësoi: a. ndjesinë e pronës private b. preku lirinë e individit.

Karakteristikat e jetës shoqërore

Faktorët që ndikuan në shoqëri pas L.II.B

Ndryshimet psikologjike dhe ndikimi i tyre tek intelektualët


��

Tema 10: Bota në Luftën e Dytë Botërore


• Të përcaktojë shkaqet e fillimit të Luftës së Dytë Botërore; • të shpjegojë karakterin botëror të Luftës; • të shpjegojë lindjen e koalicioneve ushtarake dhe të tregojë shtrirjen e tyre në hartë; • të evidentojë drejtimin e politikës së jashtme gjermane në prag të Luftës së Dytë Botërore;

• të analizojë aleancën antikomintern;

• të analizojë fazat e luftës dhe frontet e saj; • të gjykojë mbi rëndësinë e fronteve dhe veprimeve luftarake.N

ivel

i i

lart

ë i t

ë nx

ënit

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?


??

Konceptet kryesore: pakti antikomintern, fushatë armatimi, Anshlusi, luftë e gënjeshtërt, Pakti i Çelikut, Pakti i Munihut, pakti i mossulmimit.

Mjetet: harta e botës, teksti, figura të ndryshme të Luftës së Dytë Botërore, marrë

nga interneti.

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Ditar dypjesësh/Punë në grupe



Mësuesi/ja shkruan në tabelë Lufta e Dytë Botërore dhe pyet nxënësin:-Çfarë ju shkon ndër mend kur flasim për këtë luftë?

Hitleri Përfshiu gjithë botën Gjermania luftoi çifutët Vrasje masive Kampe përqendrimi Raca ariane Gjermanët

2. Ndërtim i njohurive: Ditar dypjesësh

Mësuesi/ja ndan klasën në grupe duke përcaktuar punën e tyre. Ai/ajo kërkon që nxënësit gjatë leximit të nxjerrin problemet kryesore.

Grupi 1 do të përcaktojë shkaqet e Luftës së Dytë Botërore, duke evidentuar politikën agresive të Gjermanisë.Grupi � do të analizojë fillimin e luftës dhe veprimet ushtarake, duke iu referuar hartës së tekstit.

Pushtimet gjermane

Grupi � përcakton frontet e tjera të luftës: Oqeani Atlantik, Paqësor dhe Afrika e Veriut, duke përdorur hartën e tekstit.

Në kohën që grupet punojnë, mësuesi/ja përgatit tabelën si më poshtë.

LUFTA II BOTËRORE


��

Fjalë, fjali kyç Grupi 1:

Shkaku kryesor i L.II.B

• 6 mars 1939

• 13 mars 1939

• 22 maj 1939

• Gusht 1939

Komente

- Gjermania pushtoi të gjithë Çekosllovakinë.

-Gjermania mori paqësisht Vjenën dhe shpalli Bashkimin Paqësor me Austrinë (Anshulsin). -Krahina e Sudeteve u piketua nga Hitleri. - Gjermania synon Gdanskun dhe Poloninë.

Itali Gjermani

- Pakti i Mossulmit midis Gjermanisë dhe BS-së

Ngjarjet kryesore të Luftës II Botërore sipas kronologjisë.

• 1 shtator 1939

• Shtator 1939 – Qershor 1940

• 30 shtator 1939

• 1939

• 10 qershor 1940

• 14 qershor 1940 • 22 qershor 1941

• 1941

Fronte të tjera të Luftës

• dhjetor 1941, Fronti i Paqësorit

- Gjermania sulmon Poloninë- Anglia dhe Franca i shpallin luftë Gjermanisë

- Fillimi i L.II.B

- Luftë “e gënjeshtërt”

- Italia dhe Japonia shpallën neutralitetin

- Pakti i Munihut

- Pakti Antikomintern

Gjermanët pushtuan Parisin, Franca nënshkroi kapitullimin.

Gjermania sulmon BS. Operacioni “Barbarosa”

Anglia dhe SHBA furnizuan me armatime ushtrinë sovjetike

- Japonia zgjerohet

Italia sulmon Egjiptin: forcat britaniko-amerikane-Tunizi

Luftonte vetëm Gjermania, sipas Planit Rrufe.

Kinë

Indokina Franceze

3. Përforcim: Punë e pavarurMësuesi/ja punon me klasën ushtrimin nr. 1 dhe 2Detyrë shtëpie ushtrimin 7 dhe 8.

Grupi �:

Grupi �:

- Politika agresive e Gjermanisë (Hitleri) dhe e Italisë (Musolini) -U shkelën vendimet e Konferencës së Paqes

- Krijohet Pakti Anglo-francez

- Pakti i Çelikut

-Gjermani (Evropën) -Itali (Mesdheun)-Japoni (Azinë)

- Italia i shpalli luftë Anglisë dhe Francës.

• mars 1943, Fronti Afrikan


�0

?

?Tema 11: Përfundimi i Luftës së Dytë Botërore

?


• Të vlerësojë hyrjen e SHBA-së në luftë; • të përcaktojë konferencat e marrëveshjet që aleatët bënë gjatë luftës;

• të nënvizojë vlerat e vendimeve të konferencave dhe marrëveshjeve të aleatëve; • të argumentojë kushtet e disfatës së bllokut Romë-Berlin-Tokio;

• të gjykojë mbi pasojat e Luftës II Botërore duke i krahasuar me ato të Luftës I Botërore.

Konceptet kryesore: Karta e Atlantikut, Deklarata e Kombeve, Konferenca e Moskës, Teheranit, e Potsdamit, Jaltës, ofensivë, kapitullim.

Mjetet: teksti, harta politike, foto nga interneti për këtë periudhë, p.sh., foto të

konferencave me aleatët, bomba atomike etj.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


?Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Realizimi i kuptimit Punë në grup

Reflektimi Punë e pavarur

1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja vendos në klasë foto të Musolinit, Hitlerit, pamje nga bomba atomike në Hiroshimë dhe Nagasaki,

harta e tekstit me kampet e përqendrimit dhe fotot e tekstit, ku duken pasojat e luftës.Shtrohet pyetja për diskutim: - Çfarë ju shkon në mendje kur shikoni këto foto?

Mësuesi/ja shkuan në tabelë të gjitha ato që thonë nxënësit.

2. Ndërtim i njohurive: Punë në grupGrupi I lexon Veprimtarinë diplomatike gjatë Luftës II Botërore duke menduar për përgjigjen e pyetjeve: 1. Përse duhet vlerësuar hyrja e SHBA-së në luftë? 2. Ku qëndron vlera e vendimeve të konferencave? 3. Përse themi se takimi midis “Tre të Mëdhenjve” (Çërçillit, Ruzveltit dhe Stalinit) në vitet 1944-‘45 kishte

të bënte me problemet e pasluftës?

Grupi II lexon Kapitullimi Italisë, Gjermanisë dhe i Japonisë dhe iu përgjigjet pyetjeve: 1. Përse ishte e domosdoshme hapja e Frontit II në Evropë? Drejt kujt drejtohej ai? 2. Përse u përdor bomba atomike në Japoni? 3. Si mendoni ju, a duhej përdorur ajo? Argumentoni mendimin që keni.

Grupi III lexon materialin Pasojat e Luftës II Botërore, dhe iu përgjigjet pyetjeve: - Cilat ishin pasojat ekonomike, sociale dhe psikologjike pas Luftës II Botërore?

3. Përforcim: Punë e pavarur Punohet në klasë ushtrimi nr. 1, 2 dhe 3.

Musolini Hitleri Hiroshima kampe përqendrimi


�1

?

?

LINJA IVTema 1: Përpjekjet për konsolidimin e paqes. Konferenca e Paqes në Paris

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?

PNP Teknika Koha



Përforcim Të menduarit logjik



• Të evidentojë qëllimin e detyrat e Konferencës së Paqes; • të përcaktojë në hartë ndryshimet territoriale pas Konferencës së Paqes;

• të përshkruajë vendimet e Traktatit të Paqes për secilin shtet;

• të analizojë synimet e OKB-së; • të krahasojë konceptin krime lufte me krime kundër njerëzimit; • të argumentojë mendimin;

• të gjykojë mbi domosdoshmërinë e dënimeve të krimeve të nazizmit.

Konceptet kryesore: Konferenca e Paqes, traktat me aleatë, gjykim mbi krimet, OKB.

Mjetet: teksti.

Metoda: PNP


Mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë:korrik 1946 – Konferenca e Paqes në Paris

Pyetje për diskutim

1- Ç’dini ju për këtë konferencë? 2- Përse mund të jetë mbledhur ajo? 3- Fakti që ajo mbahet pas përfundimit të luftës, çfarë do të thotë për ju?

2. Ndërtim i njohurive: Punë në grup/Ditar dypjesësh

Hapi IMësuesi/ja e ndan klasën në grupe. Grupet do të punojnë përkatësisht sipas çështjeve të temës. Secili grup do të përcaktojë çështjet kryesore.

Konferenca e Paqes në Pariskorrik 1�4�

Gjyqi i Nurembergut

Dëmshpërblimi

Shtetet e humbura Fuqitë Aleate

Çarmatim i plotë

Traktati i Paqes


��

Hapi IIMësuesi/ja synon që nxënësit të arrijnë të përcaktojnë saktë konceptet bazë.

Fjalë kyç Komentet

-Konferenca e Paqes, Paris 29 korrik 1946

- Traktatet e paqes dhe ndryshimi i kufijve të shteteve

- Krimet e fashizmit u konsideruan si:

a. krime lufte b. krime kundër njerëzimit

-Nënshkrimi i traktateve të Paqes mes shteteve të Fuqive Aleate të Gjermanisë-Paprekshmëria të drejtave dhe liritë e njeriut.-Çarmatimi-Pagesa e dëmshpërblimeve të luftës

- Italia- Rumania- Hungaria- Bullgaria- Finlanda

- Gusht 1945, Gjyqi Nurembergut- Gjykimi i individëve, figurave drejtuese të fashizmit- dënimi i organizatave fashiste

3. Përforcim: Të menduarit logjik

Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të punojnë ushtrimin 6 dhe 7 të mësimit.

1. Ruajtja e paqes dhe e sigurisë përmes bashkëpunimit ndërkombëtar2. Karta e OKB-së, përmbajtja e saj

a) t’i jepej fund përdorimit të forcës b) mosmarrëveshjet të zgjidhen në rrugë paqësorec) mbrojtja dhe respektimi i të drejtave të njeriut (prill-qershor 1945) ç) e drejta e kombeve për vetëvendosje d) respektimi i sovranitetit kombëtar

*Asambleja e Përgjithshme (legjislativi)* Këshilli i Sigurimit (paqja dhe siguria) * Sekretariati (ekzekutivi) * Gjykata Ndërkombëtare (gjyqësori)

* UNESCO * UNICEF* UNHCR etj.

OKB-ja selia në San-Francisko të SHBA-së(Prill-qershor 1945)

Organet kryesore të OKB-së

Organizatat pranë OKB-së


��

?

?Tema 2: Fillimi i Luftës së Ftohtë

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të shpjegojë situatën e re pas Luftës së Dytë Botërore; • të përcaktojë pozitën e dy superfuqive;

• të përcaktojë pikën kulmore të Luftës së Ftohtë;

• të zbërthejë konceptin Perde e Hekurt dhe Luftë e Ftohtë; • të analizojë konfrontimin midis dy blloqeve; • të gjykojë mbi blloqet ushtarake dhe mungesën e konfliktit të armatosur.

Konceptet kryesore: superfuqi, Perde e Hekurt, Luftë e Ftohtë, zonë influence, çështja greke, Plani Marshall, Byroja Informative Komuniste, ndarja e Gjermanisë, lindja e RFGJ-së, korridor ajror, NATO, traktati i Varshavës, Muri i Berlinit, lufta e Koresë, blloqe

ushtarake (SATO, SENTO), kriza kubane. Mjetet: teksti, hartë

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Rrjeti i merimangës


1. Parashikim: Parashikim me terma paraprakë Mësuesi/ja shkruan në tabelë SHBA dhe BRSS dhe kërkon që nxënësi të japin gjithçka që dinë rreth tyre.

2. Ndërtimi i njohurive: Rrjeti i merimangës Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë çështjen e parë dhe të përcaktojnë çështjet kryesore. Koha në dispozicion 10 min.

Diskutimi: 1- Ç’është Lufta e Ftohtë? 2- Midis kujt u zhvillua kjo luftë? 3- Cilat ishin shkaqet dhe pasojat e saj?

SHBAtempull i lirisë pronë private

demokraci

shtet pluralist shtet federativ

shtet bolshevik BRSS ekonomi e centralizuar

Stalini diktatorial

shkel të drejta e njeriut


�4


Të punohen ushtrimi nr. 6, 7 dhe 8 në tekst.

Evropa Lindore -Poloni-Çekosllovaki-Rumani-Hungari-Shqipëri-RFGJ

Lufta e Ftohtë

përbërja Blloku komunist BRSS

Jugosllavia

-Angli-Kanada-Francë-Itali-Belgjikë-Holandë etj

Rivalitet: - ekonomik - politik - ushtarak - kulturor

Blloku i SHBA-së

përbërja

Përjas

htohe

t

“Per

de h

erku

rt”Diplomacia e SHBA-së Doktrina e frenimit Të pengonte përhapjen

e komunizmit

Për

plas

ja

Lufta civile në Greqi

“Çështja gjermane”

Politika e BRSS-së

Zgjerimi i kampit komunist

Luftë e Ftohtë Luftë e Nxehtë Kriza kubane, 1962

Gara e armatimit Lufta e Ftohtë

BRSS-Bomba atomike, gusht 1949

SHBA-Atlantiku Verior, NATO, prill 1949 Muri i Berlinit,

1961 nga BS

Traktati i Varshavës (1956) Blloqe ushtarake

Sim

bol


�5

?

?Tema 3: SHBA nga viti 1945 deri në fillim të viteve 2000

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

? PNP Teknikat Koha



Përforcim Të menduarit logjik përmes shkrimit



• Të përshkruajë zhvillimin ekonomik të SHBA-së pas Luftës së Dytë Botërore; • të shpjegojë zhvillimet e SHBA-së nën qeverinë “Truman” dhe “Ajzenhauer”; • të analizojë situatën ekonomike dhe politike pas viteve ‘60-të; • të gjykojë mbi çështjet e programit të reganizmit; • të analizojë programin e “Luftës së Yjeve” të Reganit.

Konceptet kryesore: Kursi i trajtimit të drejtë, neokonservatorizëm, jakëbardhët, Lufta e Yjeve, balancim buxheti, kontrata e re, reganizëm.

Mjetet: teksti. Metoda: PNP


Mësuesi/ja vendos në tabelë fotot e presidentëve amerikanë: Truman, Ajzenhauer, Kenedi, Xhonson, Nikson, Regan, Bush, Klinton dhe ngre pyetjet:

1- Çfarë dini ju për ta? 2- Kush është sot president i SHBA-së? 3- Çfarë dini ju për të?


Mësuesi/ja krijon grupet e punës dhe iu përcakton detyrat përkatëse.

Grupi I - Do të përcaktojë ndryshimet ekonomike dhe politike të SHBA-së për periudhën 1945-‘60.

Grupi II - SHBA pas viteve ‘60-të deri në periudhën e Reganit. Ky grup do të përcaktojë masat kryesore që morën presidentët e kësaj periudhe.

Grupi III - SHBA-ja nën presidencën e Reganit (‘80-‘90).

Grupi IV - SHBA-ja nën presidencën e Klintonit.

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit për mënyrën e punës. Fillimisht secili nxënës do të punojë në mënyrë individuale, më pas secili anëtar i grupit diskuton për punën e tij. Pasi vendoset konsensusi për punën, caktohet një reporter për të bërë prezantimin e grupit.


��

3. Përforcim: Të menduarit logjik përmes shkrimit

Ndahet tabela e zezë në katër pjesë. Në secilën pjesë çdo grup paraqet punën e tij.

SHBA ‘45-‘60 Truman, Ajzenhauer

SHBA ‘60-‘80 Kenedi, Xhonson, Nikson

SHBA ‘80-‘90Regan, Bush

SHBA ‘90-2000Klinton

Në fund mësuesi/ja bën pyetje.

- Duke parë paraqitjen e grupeve, cili është mendimi juaj: - Si u qeveris SHBA-ja nga dy partitë politike (Demokratike dhe Konservatore)? Detyrë shtëpie ushtrimi nr. 1 dhe 4.

?

?Tema 4: Britania e Madhe pas Luftës së Dytë Botërore

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

? PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Kuptimi përmes leximit, të menduarit logjik



• Të përshkruajë hapat e ndërmarrë për rimëkëmbjen e ekonomisë së Britanisë së Madhe pas Luftës II Botërore;

• të flasë për zbatimin e programit të Partisë Laburiste; • të shpjegojë konceptin atdhe i revolucionit industrial; • të analizojë alternimin e qeverisjes në vitet ‘60-’70; • të krahasojë programin politik të laburistëve me atë të konservatorëve.

Konceptet kryesore: shtetëzim, qeverisje konservatore, ekonomi konsumi, militarizim punëtor.

Mjetet: teksti, harta ekonomike e Britanisë së Madhe pas Luftës II Botërore.

Metoda: PNP

Monarki parlamentare

Britani e Madhe

Londra

Ledi Diana

Mbretëresha e Deteve Futboll

Big-Beng

Parlamenti i parë

Revolucioni Industrial

1. Parashikim: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën Britani e Madhe dhe pyet nxënësit çfarë dinë për këtë shtet.


Karta e të Drejtave


��

2. Ndërtim i njohurive: Të kuptuarit përmes leximit, mendim logjik

Hapi I - Lexohet në mënyrë individuale nënçështja Qeverisja laburiste. Nxirren çështjet thelbësore, hapet diskutimi përmes pyetjeve: 1. Përse në Angli krijohen dy parti politike dhe jo më shumë? 2. Ç’kuptoni me ekonomi të përzier? Si u krijua ajo? 3. Cili është gjykimi juaj lidhur me kompensimin e pronarëve në vlerë monetare?

Hapi II - Lexohet nënçështja Qeverisja konservatore, duke nxjerrë çështjet kryesore. Mësuesi/ja ngre pyetjet për diskutim.

1. Kujtoni çfarë përfaqësonte liberalizmi modern. 2. Cilat ishin ndryshimet e qeverisjes konservatore në ekonomi? 3. Përse themi se në Britani po triumfonte ekonomia e konsumit? Jepni mendimin tuaj përmes argumenteve.

Hapi III - Pasi lexohet nënçështja e tretë, diskutohet mbi pyetjet që parashtron mësuesi/ja. Sfidat e zhvillimit.

1. Si e gjykoni alternimin politik të pushtetit në Britaninë e Madhe gjatë viteve ‘70-‘80? 2. Cilat ishin arsyet që Britania e Madhe nuk u integrua menjëherë në Tregun e Përbashkët Evropian?

3. Përforcim: Diskutim i lirëMësuesi/ja shtron çështjen për diskutim dhe drejton pyetjen: - Krahasoni programin politik të laburistëve me atë të konservatorëve. Nxirrni të përbashkëtat dhe të veçantat midis tyre.Mësuesi/ja ngre në dërrasën e zezë një nxënës, që plotëson tabelën e mëposhtme së bashku me klasën.

Ekonomi Shtetëzime a) industri b) transport c) banka ç) energjetikë

Partia Laburiste (e majtë) a) shërbim shëndetësor falas - shërbime sociale b) përfitime familjare për fëmijët c) përfitime për të papunët ç) përfitime për pensionistët

a) ndërhyrje minimale e shtetit në ekonomi ekonomi - liri ekonomikeb) kundër shtetëzimeve në ekonomi shërbim social-shtetëror i mirëqenies sociale (njëlloj si laburistët)Shtresa e mesme dhe e pasur

Partia Konservatore (e djathtë)


Kërkesa 8, 9

- Jo, sepse u krijua një hartë e Evropës, duke plotësuar kërkesat vetëm të shteteve fituese e duke shkelur të drejtat e shteteve dhe popujve, siç ndodhi me Shqipërinë. Kjo gjendje mbajti të ngritur problemin kombëtar, i cili shtronte vazhdimisht nevojën e korrigjimit të vendimeve të padrejta të Konferencës së Paqes në Paris. Kjo qe edhe një nga rrjedhojat e rëndësishme që sollën diktaturat e djathta në pushtet dhe Luftën e Dytë Botërore.


��

? Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Plan krahasues/Diagrami i Venit

Ndërtim i njohurive Ditar dy pjesësh/ Hap pas hapi



1. Parashikim: Plan krahasues/ Diagrami i Venit

Mësuesi/ja e zhvillon temën në plan krahasues, duke krahasuar Francën me Britaninë e Madhe. Ai/ajo ngre pyetje:

1. Si dolën këto dy shtete, Anglia dhe Franca, nga Lufta II Botërore? 2. A mendoni se problemet e tyre pas përfundimit të luftës do të ishin të njëjta për të dy vendet? Argumentojeni përgjigjen tuaj. 3. Cili nga këto dy shtete pati pasoja më të mëdha dhe cili e rimori më shpejt veten nga lufta? Argumentoni mendimin.

2. Ndërtim i njohurive: Ditar dy pjesësh/ Hap pas hapi

Hapi I Mësuesi/ja udhëzon klasën të lexojë zhvillimin ekonomik të Francës dhe të shënojë çështjet kryesore.

Hapi IIMësuesi/ja kërkon një nxënës të evidentojë veçoritë e ekonomisë franceze pas luftës, duke i shkruar ato në tabelën e zezë. Klasa e ndjek me kujdes duke korrigjuar ose duke shtuar.Më pas një nxënës tjetër shënon masat e Britanisë së Madhe në ekonomi, gjithashtu klasa e ndjek duke shtuar ose korrigjuar.

?

?Tema 5: Franca pas Luftës së Dytë Botërore

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit duhet të jetë i aftë të arrijë objektivat minimalë, mesatarë dhe maksimalë. Kjo do të arrihet sipas nivelit të të nxënit te nxënësit.

• Të përshkruajë veçoritë e zhvillimit ekonomik të Francës pas Luftës së Dytë Botërore; • të përcaktojë masat që u morën për zhvillimin e ekonomisë;

• të gjykojë për paqëndrueshmërinë politike të Francës; • të analizojë qeverisjen e vendit nën udhëheqjen e De Golit.

Konceptet kryesore: planifikim tregues, kredi e leverdishme, regjim parlamentaro-presidencial. Mjetet: teksti, foto

Franca Britania e Madhe


��

ASPEKTI EKONOMIK


1. Trashëgoi një ekonomi të prapambetur 1. Trashëgoi një ekonomi më të fuqishme, por të rrënuar

2. Industri e dobët 2. Ekonomi e përzier

3. Planifikim i ekonomisë nga shteti, por jo i detyrueshëm

3. Shtetëzimi u bë në degët kyç të ekonomisë

4. U bë kalimi nga ekonomia rurale-agrare në ekonomi urbane industriale

4. Shtetëzimet u bënë duke kompensuar pronat me vlera monetare

5. Në bujqësi u krijuan fermerë të integruar 5. Ndërmarrjet e shtetëzuara drejtoheshin nga këshilli drejtues

6. U rrit niveli i jetesës 6. U rrit niveli i jetesës

Hapi �.Po kështu veprohet edhe në planin social mes këtyre dy shteteve.

ASPEKTI SOCIAL


1. Fshatar- fermer 1. Britania e Madhe kishte në programin politik të shtetit:rritjen e mirëqenies sociale

2. Rritja e nivelit të jetesës 2. Mbështetje sociale për fëmijët, të papunët dhe pensionistët

3. Miratoi ligjin mbi shërbimin kombëtar shëndetësor 3. Popullsia trajtohej falas në spitale

Po kështu veprohet edhe për jetën politike të këtyre dy shteteve pas Luftës II Botërore.

3. Përforcim: Diskutim i lirë Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të shohin me kujdes ato që janë shkruar në dërrasën e zezë dhe ngre një

nxënës që të shënojë me (V) të përbashkëtat e këtyre dy shteteve. Klasa e ndjek dhe jep mendim lidhur me zhvillimet ekonomike, sociale dhe politike të Anglisë në krahasim me Francën.

Pyetje:1. A është i rëndësishëm stabiliteti politik në ecjen përpara dhe zhvillimin e një vendi? PO ose JO. Argumentoni

mendimin tuaj.2. Çfarë mendimi keni për sistemin dypartiak në Britani dhe atë shumëpartiak në Francë?

4. U zhvillua tregu dhe transportet pranë këtyre banesave

4. U bë ndërtimi i banesave nga shteti për të pastrehët


100

?

?? Mjetet: teksti, foto të udhëheqësve të BS-së

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Mendim kritik përmes leximit




Mësuesi/ja pyet nxënësit: - Si doli nga lufta e II Botërore BS-ja? Ishte shtet i humbur apo i fituar?-Çfarë ndryshimi ka midis BS-së dhe BRSS-së? Kemi të bëjmë me dy shtete të ndryshme? Ku ndryshojnë ato?

2. Ndërtim i njohurive: Mendim kritik përmes leximit

Hapi I. Mësuesi/ja orienton nxënësit për punën që do të bëjnë. Gjatë leximit të materialit në tekst “BS nga 1945 deri te Reformat e Gorbaçovit”, nxënësi do të lexojë, me synimin për t’ju përgjigjur këtyre pyetjeve:

1. Cilat ishin masat e përbashkëta në drejtim të zhvillimit ekonomik dhe politik të BS-së nga ‘45 deri në ‘85-ën?2. Ku ndryshonin masat e ndërmarra në vitin 1945 dhe ato në vitin 1985?3. Cialt ishin shtyllat e regjimit komunist në BS deri në vitin 1985?Jepni mendimin tuaj mbi bazën e argumenteve, të cilat gjenden në tekst.

Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur dhe mbajnë shënimet e duhura. Më pas ata diskutojnë me shokun apo shoqen që kanë pranë, duke kontrolluar punën e tyre.Mësuesi/ja më pas hap diskutime në klasë.

Hapi II. Në të njëjtën mënyrë procedohet edhe për të analizuar reformat e Gorbaçovit.

1. A mund të themi se Gorbaçovi me reformat e tij shënoi një kthesë në regjimin komunist rus? Po ose Jo. Argumentoni mendimin tuaj.2. A mendoni se shtyllat e regjimit komunist pas reformave ndryshuan? Po ose Jo. Argumentoni mendimin.

3. Përforcim: Punë e lirëPunohet ushtrimi 7 dhe 8 i mësimit.

?Tema 6: BS nga viti 1945 deri në vitet ‘90.

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit duhet të jetë i aftë të arrijë objektivat minimalë, mesatarë dhe maksimalë. Kjo do të arrihet sipas nivelit të të nxënit te nxënësit.

• Të pëshkruajë gjendjen ekonomike të BS-së pas Luftës së Dytë Botërore; • të përcaktojë BS-në si një superfuqi e dalë nga Lufta II Botërore, por shumë më dobët se SHBA-ja; • të evidentojë reformat e ndërmarra nga Gorbaçovi; • të analizojë qeverisjen e BS-së nën udhëheqjen e Hrushovit;

• të gjykojë mbi konfliktet dhe pasojat e tyre mes pushtetit qendror dhe popujve jorusë.

Konceptet kryesore: ideologji komuniste, ekonomi bujqësore kolektive, shtet totalitar.


101

?

?

Tema 7: Blloku Lindor komunist pas Luftës II Botërore deri në fund të viteve ‘70-të

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?



• Të përshkruajë rrugën që ndoqën vendet e Evropës Lindore për zhvillimin e tyre; • të njohë rolin që luajti KNER-i realisht, pavarësisht se cili qe qëllimi i krijimit të tij; • të përcaktojë shkaqet e kontradiktave brenda KNER-it dhe ndryshimet që ndodhën si pasojë e tyre;

• të gjykojë lidhur me shkaqet e rebelimit të Bllokut Lindor pas viteve ‘65-së; • të analizojë ndikimin e BS-së mbi vendet e tjera të Lindjes;

• të nxjerrë përfundime mbi ndërhyrjen e trupave sovjetikë në Hungari e Çekosllovaki.

Konceptet kryesore: rruga polake, kolektivizim i bujqësisë, KNER, censurë. Mjetet: teksti.

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Shpjegim / Pema e mendjes



2. Ndërtimi i njohurive: Shpjegim/Pema e mendjes

Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve KNER-in, tregon arsyet përse u krijua ai dhe si e përdori BS-ja atë.Ai/ajo shpjegon kontradiktat që lindën midis anëtarëve të KNER-it dhe BS-së. Më pas mësuesi/ja kërkon

nga nxënësit të lexojnë Rebelimet në Poloni, Hungari dhe Çekosllovaki dhe të nënvizojnë çështjet e përbashkëta.

Polonia Hungaria

Çekia Evropa Lindore Vendet ish-komuniste

Sllovakia Pas viteve ‘90 shembet komunizmi


10�

Këshilli i Ndihmës Ekonomike Reciproke, E kryeson BS-ja KNER, janar 1949

3. Përforcim: Punë e lirëPunohet në klasë ushtrimi nr. 8 dhe nr. 9.

Hungaria

Revolta

Imre Nagi

Trupat sovjetikë shtypën revoltat

Çekosllovakia

Revolta

Dubçek

Trupat sovjetikë shtypën revoltat

Polonia

Revolta

Gomulka

Regjim komunist

?

?Tema 8: Rimëkëmbja ekonomike e Evropës Perëndimore pas Luftës II Botërore

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?PNP Teknika Koha

Parashikim Tërheqje mendimi

Ndërtim i njohurive Mendim kritik përmes leximit

Përforcim Diskutim



• Të rendisë faktorët që ndikuan në rimëkëmbjen e ekonomisë së vendeve perëndimore; • të evidentojë arsyet e bumit ekonomik në shtetet e bllokut perëndimor;

• të analizojë karakteristikat e ekonomisë evropiane perëndimore pas Luftës II Botërore; • të gjykojë mbi programin e UNRRA-s dhe Planin Marshall në rimëkëmbjen

ekonomike të Evropës Perëndimore.

Konceptet kryesore: tolerancë, konsensus, kejsianizëm, treduinone. Mjetet: teksti, foto dhe ilustrime të ndryshme të lulëzimit ekonomik pas Luftës II Botërore.

Metoda: PNP

1. Parashikim: Tërheqje mendimi

Mësuesi/ja shkruan në tabelë “Plani Marshall” dhe pyet nxënësit:

1- E keni dëgjuar këtë term? Për çfarë plani mund të flitet?2- A ju kujtohet se në kohën e Luftës së Ftohtë, në 1948-ën, midis BS-së dhe SHBA-së u acaruan marrëdhëniet


10�

për çështjen gjermane, kur pas bllokadës ekonomike që i bëri Berlinit BS-ja, forcat e Evropës Perëndimore e furnizuan atë nga ajri.

Duke u nisur nga ky fakt, si mendoni, çfarë synonte Plani Marshall të realizonte përmes ndihmave ekonomike?

2. Ndërtim i njohurive: Mendim kritik përmes leximit

Nxënësit lexojnë “Lulëzimin ekonomik” dhe “Karakteristikat e ekonomisë në vendet e Evropës Perëndimore në vitet ‘50-‘60”, duke nxjerrë çështjet thelbësore të mësimit.


Mësuesi/ja shtron pyetjet:

-Duke parë skemën në tabelë, a mund të bëni krahasimin midis dy ekonomive (Lindje - Perëndim)?-Çfarë mendoni? Argumentoni mendimin tuaj.

2. Lulëzimi i ekonomisë përmes liberalizimit modern

Sistemi i shërbimeve sociale

Ekonomia e Evropës Perëndimore në vitet ‘50-‘60

Zhvillimi industrial Bujqësia Transporti

-Industria kimike-Industria automobilistike-Industria energjetike

-Teknologji e re-Plehrat organike-Blegtoria

-Autostrada-Elektrifikimi hekurudhor-Rritet tonazhi i flotës -Transporti ajror 10-fishohet

1. Fuqizimi i ekonomisë së konsumit në vitet ‘50-‘60

Rritet niveli i jetesës

Mjekësi falas ose me subvencion

Punësim i plotë

Zgjerim i sigurimeve shoqërore

?Tema 9: Prirjet e reja në ekonominë e qytetërimeve perëndimore

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


• Të përshkruajë prirjet e ekonomisë së vendeve perëndimore në vitet 1970-2000; • të listojë disa nga teoritë ekonomike të kësaj periudhe;

• të analizojë ndikimin që pati Revolucioni III Industrial në perspektivën ekonomike dhe shoqërore;

• të krahasojë liberalizimin modern me neoliberalizmin.


104

???


Konceptet kryesore: neoliberalizëm, theçerizëm, liberalizëm modern, krizë ekonomike. Mjetet: tekstit, foto të Margaret Theçerit

Metoda: PNP

PNP Teknika Koha

Parashikim Përdorimi i termave paraprakë

Ndërtim i njohurive Harta e mendjes/Pyetje- përgjigje


1. Parashikim: Përdorimi i termave paraprakë

Mësuesi/ja shkruan në tabelë terma që kanë lidhje me mësimin.

Plani Marshall Ekonomia e konsumit Liberalizëm modern

Përmes pyetjeve mësuesi/ja nxit nxënësit:

1. Çfarë lidhjeje kanë këto terma me njëri-tjetrin? 2. Cilat ishin rezultatet e Planit Marshall? 3. Çfarë solli ekonomia e konsumit? 4. Po liberalizmi modern?

2. Ndërtimi i njohurive: Harta e mendjes/Teknika pyetje-përgjigje

Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë çështjet kryesore. Ndërkohë, mësuesi/ja skicon në tabelë skemën e mëposhtme. Skema do t’u japë përgjigje pyetjeve.

1. Cilat ishin shkaqet e krizës së viteve ‘70-të? 2. Kë preku kjo krizë? 3. Përse themi që krizat kanë karakter ciklik? 4. Cili ishte thelbi i neoliberalizmit 5. Çfarë përmbante programi i Theçerit?

Embargoja e naftës nga arabët

Kriza ekonomike, mesi i viteve ‘70-të

Preku: Vendet e Evropës Perëndimore-Gjermaninë-Italinë-Anglinë-Francën etjkarakter ciklik dështimin e liberalizimit

modern të ekonomisë

Shkaku:

tregoi


105


Mësuesi/ja jep në klasë ushtrimin nr. 5 dhe 6, dhe ndjek mendimet që japin nxënësit për kërkesat e paraqitura dhe bën vlerësimin e orës mësimore.

Lufta kundër krimit

Neoliberalizimi i ekonomisë

Zhvillimi i ekonomisë Jeta shoqërore

Sipërmarrjee lirë

Fitimmaksimal

Ruajtje e traditës

Rend e qetësi

Tema do të zhvillohet mbi bazën e shpjegimit. Mësuesi/ja në momente të caktuara bën pyetje për probleme të njohura nga nxënësit, në mënyrë që ata të bëhen pjesë e procesit mësimor.

Pyetje: 1- Kujtoni masat ekonomike që u morën pas Luftës së Dytë Botërore në vendet e Evropës Perëndimore.2- Cili ishte roli i SHBA-së dhe synimi i Planit Marshall?

Programi i Margaret Theçer,1978

Zhvillimi ekonomik

Kufizimi i shtetit Kufizimi i sektorit publik

Privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore

Ulja e taksave Tregu i lirë

Realizimi i privatizimit

Kalimi i ndërmarrjeve shtetërore në pronë të kompanive private

Bërja aksionerë e punonjësve

Pasojat e privatizimit

Ekonomike1. U nxit sipërmarrja private2. Ndërmarrjet e privatizuara u bënë fitimprurëse3. U ul inflacioni4. U rritën shtëpitë private5. U rrit paga reale etj.

Sociale• U rrit numri i divorceve• U rrit pabarazia midis shtresave• U rrit pabarazia midis rajoneve


10�

?

?Tema 10: Ndryshimet shoqërore në qytetërimin perëndimor

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

? PNP Teknika Koha

Parashikim Bashkëbisedim





• Të shpjegojë ndryshimet sociale dhe kulturore në shoqërinë perëndimore; • të evidentojë lëvizjen e popullsisë me ngjyrë dhe diskriminimin; duke përshkruar arritjet e kësaj lëvizjeje në fushën e të drejtave të njeriut;

• të analizojë arsyet e lëvizjes feministe, duke evidentuar ngjarjet më kryesore të saj.

Konceptet kryesore: lëvizje feministe, lëvizje rinore, emancipim shoqëror, “jaka blu”, “jaka të bardha”, eurokomunizëm. Mjetet: teksti, foto.

Metoda: PNP

1. Parashikim: Bashkëbisedim

Mësuesi/ja bashkëbisedon me nxënësit lidhur me ndryshimet që ndodhën në vendet e Evropës Perëndimore pas Luftës II Botërore deri në vitet ‘70-të: ndryshimet politike, ndryshimet ekonomike, ndryshimet sociale etj.

2. Ndërtim i njohurive: Punë në grup/Ditar dypjesësh

Ndahet klasa në grupe të vogla prej 3-4 vetash dhe më pas krijohen 4 grupe të mëdha, ku çdo grup i madh përbëhet nga disa grupe të vogla.

Grupi 1 do të lexojë çështjen e parë të mësimit: Shoqëria në qytetërim perëndimor dhe do t’i përgjigjet pyetjes nr. 1 të mësimit.

Grupi � do të punojë me çështjen e dytë të mësimit: ndryshimet në organizimin politik dhe do të plotësojë tabelën që ka në tekst lidhur me programet politike të partive.

Grupi � do të përqendrohet në Lëvizjet sociale dhe do të paraqesë në mënyrë skematike të gjitha këto lëvizje. Ky grup do të përcaktojë edhe arsyet e lëvizjes feministe.

Grupi 4 do të lexojë Lëvizjet e popullsisë me ngjyrë dhe do të përcaktojë reformat e Xhonsonit, duke dhënë gjykimin e tyre lidhur me to.

Secili grup do të caktojë një reporter që do të prezantojë punën e grupit. Grupet e vogla do të shtojnë ose korrigjojnë pas prezantimit të bërë.


10�

Fjala, fjalia Komenti

Ndryshimet sociale

Ndryshimet politike

Lëvizja Sociale

Presidenti i SHBA-së, Xhonson

a) qeveritareb) administrimic) sigurimet shoqërore ç) komunikacion dhe telekomunikaciond) shërbime: komunale/ujë, energji, lëndë djegëse. dh)turizëm, shëndetësi, arsim

Pasojat- Ritet nr. i punonjësve të kualifikuar.- Ulet nr. i të punësuarve në bujqësi.- Rritet shtresa e mesme –shprehje e demokratizimit të shoqërisë.

Partia Konservatore -Mbron pronën private-sipërmarrjen e lirë-familje e qëndrueshme, moral i shëndoshë-qëndrueshmëri politike (ligj dhe rend)-armike e komunizmit

Partia Social-Demokrate dhe ajo Socialiste-liri, demokraci-drejtësi sociale-kundër autoritarizmit-demokraci liberale

Partia Komuniste-Eurokominizmi ( i kundërvihej modelit komunist sovjetik) -Kushtetutë e re-Partia Fashiste u nxor jashtë ligjit-Zgjerimi i së drejtës elektorale-E drejta e votës qytetare-U ul mosha e votuesve në 18 vjeç

Lëvizja Punëtore -Lëvizja e Grave (ose feministe)-Lëvizja kundër diskriminimit racial-Lëvizja Rinore

-Programe mbi luftën kundër varfërisë-Krijimi i vendeve të punës në shërbimet publike-Departamenti i Strehimit dhe Zhvillimit Rajonal-Shpenzime për mbrojtjen e mjedisit-Të drejtat civile për zezakët.


Mësuesi/ja kërkon të punohet ushtrimi nr. 5 dhe 6.


10�

?

?Tema 11: Revolucionet e vitit 1989 në vendet e Evropës Lindore

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it

?

PNP Teknika Koha






• Të përcaktojë hapat e parë që çuan drejt demokracisë vendet e Evropës Lindore; • të përshkruajë veprimtarinë e Solidarnosit në Poloni dhe të renditë rezultatet e saj; • të analizojë rënien e komunizmit në Evropën Lindore dhe lëvizjet shoqërore që pasuan atë; • të gjykojë mbi ngjarjet në Evropën Lindore në BS dhe në ish-Jugosllavi;

• të arsyetojë mbi përpjekjet e Kosovës për të shpallur pavarësinë.

Konceptet kryesore: Solidarnos, revolucion nga lart, konflikt etnik, UÇK. Mjetet: teksti, CD me filmime të ngjarjeve në vendet e Evropës Lindore, filmime nga

ngjarjet në Kosovë, harta politike e Evropës Lindore dhe BS-së para viteve ‘90-të dhe pas viteve ‘90-të.

Metoda: PNP


Mësuesi/ja paraqet hartën politike të ish-BRSS-së dhe ish-Jugosllavisë dhe kërkon nga nxënësit që të shprehin mendime kur shikojnë këto dy harta.

Sot prej saj kanë dalë shtete të pavarura

Jugosllavia

Shtet federativ

Sot nuk ekziston

Serbi

KroaciBosnje-Hercegovinë

Slloveni

Mali i Zi

Maqedonia Në të përfshihej edhe Kosova

Vendet e Evropës Lindore nën kontrollin e tij

BRSS

Shtet komunist Shtet federativ

Sot nuk ekziston Reformat e Gorbaçovit


10�


Për këtë orë mësimi mësuesi/ja ka udhëzuar nxënësit më parë. Ai/ajo ka ngritur disa grupe pune, të cilat kanë mbledhur materiale të ndryshme filmike, arkivore (foto ose dokumente të shkruara për ngjarjet e viteve 1989 në Evropën Lindore dhe në Kosovë).

Përpara se grupet të prezantojnë punimet e tyre, mësuesi/ja flet shkurt për revolucionet në Evropën Lindore.

Grupi 1 ka përgatitur materiale për demonstratat në Poloni, Hungari dhe veprimtarinë e Les Valesës.

Grupi � paraqet punimin e tij me projekt mbi zhvillimet e ngjarjeve në Gjermani, shembjen e murit të Berlinit (9 nëntor 1989), bashkimin zyrtar të Gjermanisë (tetor 1990).

Grupi � paraqet punimin e tij për ngjarjet në: Çekosllovaki, (presidenti Havel, nëntor 1989); Rumani, filmime të vrasjes së Çausheskut etj.

Grupi 4 ka përgatitur një dokumentar mbi ngjarjet dhe tragjedinë e Bosnjës dhe të Kosovës në këto vite.


Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin duke nxjerrë çështjet kryesore, ndërsa më pas u kërkon të punojnë ushtrimet e tekstit.

Grupi 1- punon ushtrimin nr. 2 Grupi 2 - punon ushtrimin nr. 3 dhe 4 Grupi 3 - plotëson tabelën e ushtrimin nr. 6 Grupi 4 - plotëson ushtrimin 7

Grupi 5 - punon ushtrimin 9

Detyrë shtëpie ushtrimi nr. 10.

?

?Tema 12: Përfundimi i Luftës së Ftohtë

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


• Të përshkruajë situatat e reja pas Luftës së Ftohtë; • të zbërthejë kuptimin e bashkekzistencës paqësore; • të përshkruajë tiparet e multipolarizimit;

• të analizojë gjendjen botërore mes dy poleve politiko-ushtarake; • të gjykojë mbi multipolarizimin e botës në vitet ‘60-‘70-të.

Konceptet kryesore: bipolarizim, multipolarizim, bashkekzistencë paqësore. Mjetet: teksti, harta politike e Evropës, ku paraqiten dy blloqet ushtarake, foto të OSBE-së.


110

?


Metoda: PNP

PNP Teknika Koha


Ndërtim i njohurive Të kuptuarit përmes leximit dhe diskutimit



Mësuesi/ja duke parashtruar disa terma ku nxënësit duhet të gjejnë çfarë i lidh ata me njëri-tjetrin ngre pyetjet:

-Shpërbërja Jugosllavisë solli problemet e veta etnike. Ju e dini që në territoret e shtetit të Kosovës jeton edhe një pakicë e popullsisë serbe.

Pyetje - A ka probleme midis shqiptarëve dhe serbëve që jetojnë në Kosovë? - Keni dëgjuar ju se çfarë ndodh në Mitrovicë? - Si është e ndarë Mitrovica? Çfarë kërkohet sot të ketë midis këtyre dy popujve? - A mund të bashkëjetojnë shqiptarët dhe serbët në Kosovë?

2. Ndërtim i njohurive: Të kuptuarit përmes leximit dhe diskutimit

Hapi 1. Mësuesi/ja bën pyetje:

1. Kush ishin dy superfuqitë në Luftën e Ftohtë? 2. Përse bota ishte e ndarë në dy kampe politiko-ushtarake? 3. Ju kujtohet se përse lufta midis tyre u quajt Luftë e Ftohtë?

Hapi �. Një nxënës lexon çështjen e parë të mësimit, të tjerët e ndjekin me libër, duke nënvizuar çështjet thelbësore. Mësuesi/ja ndërhyn për të sqaruar paqartësitë që vihen re te nxënësit.

Hapet diskutimi. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shikojnë ushtrimin 3 dhe 5 të mësimit. U lë disa minuta në dispozicion për të menduar dhe më pas fillon diskutimi.

Mësuesi/ja duhet të ketë shumë kujdes që t’i drejtojë nxënësit aty ku duhet.

Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për çështjen e dytë: Multipolarizimi i botës.Hapet diskutimi me ushtrimin nr. 2 dhe 6 të mësimit.

3. Përforcim: Diskutim i lirë (Arsyetoni dhe argumentoni)

Punohen në klasë dy ushtrimet, nr. 7 dhe nr. 8.

Ish - Jugosllavi Kosovë Bosnjë Mitrovicë Shqiptarë


111

?

?Tema 13: Hapat drejt integrimit evropian

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it



• Të përcaktojë rrugën historike të formimit të BE-së; • të evidentojë organet që përbëjnë BE-në dhe simbolet e tij;

• të argumentojë zhvillimin e mëtejshëm të BE-së; • të gjykojë mbi parimet themelore të tij; • të analizojë sfidat me të cilat ndeshet BE-ja.

Konceptet kryesore: rruga e BE-së, personalitet, Këshilli i Evropës, diversitet, marrëveshja e

Mastritit, ÇEKA, Euroatom, zgjerimi i BE-së. Mjetet: teksti, harta politike e Evropës, flamuri BE-së, foto të ndryshme, monedha dhe

kartëmonedha euro.

Veprimtari e lirë: Punë në grup

Mësuesi/ja ka udhëzuar më parë nxënësit për punimin e kësaj teme. Janë krijuar disa grupe nxënësish, të cilët kanë punuar në drejtime të caktuara.

Grupi 1 punon temën “Krijimi i Këshillit të Evropës”, duke nxjerrë në pah: a) qëllimet e krijimit të tij; b) figurat e shquara, si Spineli, De Gaspro, Mone, Shuman etj. (veprimtaritë, fotot, aktiviteti i tyre).

Grupi � pasi ka mbledhur materiale dhe foto për institucionet e para, të Këshillit të Evropës nxjerr në pah: a) zgjerimi i mëtejshëm i KE-së me shtetet anëtare dhe me organet që e përbëjnë atë; b) të radhisin shtetet anëtare deri në krijimin e Traktatit të Mastritit.

Grupi � pasi ka mbledhur materiale dhe foto, trajton temën “Krijimi i BE-së, duke nxjerrë në pah: a) qëllimin dhe synimet e BE-së; b) zgjerimin me shtete anëtare; c) BE-ja dhe simbolet e saj.

Grupi 4. BE-ja dhe sfidat e saj. Grupi do të ketë parasysh: a) diversitetin dhe problemet që i dalin BE-së; b) domosdoshmërinë e unitetit.

Grupi 5. Organet e BE-së dhe simbolet. a) jep funksionin e organeve të BE-së; b) paraqet simbolet (incizon himnin e BE-së); c) përcakton parimet themelore të tij.

Grupi � përshkruan rrugën e Shqipërisë drejt BE-së, duke pasur parasysh:


11�

a) vonesën e Shqipërisë në anëtarësim; b) futjen e saj në zonën e Shengenit.

Materialet që do të punohet nga nxënësit, do të mbështetet në të dhëna që do të kërkohen përmes internetit apo burimeve arkivore.

Ai do të jetë i punuar në CD dhe shfaqet në klasë përmes laptopit dhe projektorit.

?

? Tema 14: Bota globale

?


• të përkufizojë termin globalizim; • të shpjegojë teoritë e studiuesve lidhur me globalizimin; • të argumentojë mendimin nëse globalizimi prek ose jo traditat kombëtare; • të gjykojë nëse është i domosdoshëm institucioni i G8-ës; • të provojë nëse përdorimi i gjuhës angleze është në favor apo në dëm të gjuhës amtare; • të analizojë faktorët që ndikojnë në shtrirjen e ekonomisë globale; • të gjykojë mbi efektet e ekonomisë globale.

Konceptet kryesore: globalizëm, uniformitet, ekonomi globale, teza mbi globalizimin, faktor nxitës, ekonomi pa kufi

Mjetet: teksti, pamje rreth ekonomisë globale

?Metoda: PNP

PNP Teknika KohaParashikim Stuhi mendimesh

Ndërtim i njohurive Të kuptuarit përmes leximit Përforcim Të kuptuarit logjik

? Zhvillimi i mësimit1. Parashikim: Stuhi mendimesh

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetje si:- Ç’është globalizimi?- Çfarë keni dëgjuar për të?

Mësuesi/ja i dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve, duke i paraqitur ato në skemë.

Globalizimi

anglishtja ekonomik

social

kulturor

liberalizim

demokracia

kapitalizmi

dollari

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it


11�

2. Ndërtim i njohurive: Të kuptuarit përmes leximitHapi I. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të hapin librin dhe të lexojnë në mënyrë individuale për 5 minuta pjesën Globalizimi dhe vlerësimi i tij.

Hapi II. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve t’i përgjigjen përsëri pyetjes: Ç’është globalizimi?, për të parë nëse nxënësit kanë ndryshuar mendim rreth kësaj çështjeje. Kjo teknikë bën që nxënësi të kontrollojë vetë njohuritë e tij dhe të reflektojë mbi kuptimin e saktë të tyre.

3. Përforcim: Të menduarit logjikMësuesi/ja, pasi i ndan nxënësit në grupe pune, u paraqet atyre pamje të ndryshme, të cilat bëjnë fjalë për ekonominë globale. Në bazë të pamjeve dhe grupeve mësuesi/ja përcakton temat për diskutim (mund të përdorë edhe pamjet e librit).

Hapi I. Nxënësit fillimisht njihen me temën mësimore: Ekonomia globale dhe ekonomia pa kufi (për 7-8 min).

Hapi II. Secili grup shikon me kujdes foton dhe diçiturën e saj, për t’iu përgjigjur më pas pyetjeve përkatëse të përgatitura nga mësuesi/ja.

Figura 1 - Ç’do të thotë për ju bankomati në një vend arab? - Argumentoni se pse bankomati shpreh një dukuri të globalizimit.

Figura � - Çfarë kuptimi ka kjo reklamë për ju? - Si e shikoni faktin që koka-kola gjendet në një vend mysliman?

- A mendoni se feja islame mund të jetë pengesë për përdorimin dhe përhapjen e koka-kolës?

Figura � - Cila është arsyeja që ky tekstil nga Lindja e Mesme tregtohet në Evropë? - A mendoni se puna e këtyre fëmijëve është e rëndësishme për prodhimin? - Çfarë dukurish mund të ndodhin kur ne përdorim punën e fëmijëve dhe kur përpunimi i mallrave bëhet në vendet e pazhvilluara?

Detyrë shtëpiePasqyroni në një tabelë përmbledhëse faktorët pozitivë dhe negativë të globalizimit. Jepni mendimin tuaj për çdo faktor përmes argumenteve.

Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës dhe vlerësohet ora e mësimi.

Korrigjimi i ushtrimit 3 skema e saktë është:

Pagë e ulët Kushte shëndetësore të punës Kontroll shëndetësor Shmangie nga kërkesat e shtetit Sindikata dhe shoqata konsumatorësh - sistem i rreptë taksash - përdorimi i të miturve në punë - sigurimi në punë.

• vendet me zhvillim të vonuar • vendet industriale


114

?

?Temat 15-16: Natyra, mjedisi, jeta

?

Niv

eli i

la

rtë

i të

nxën

it

Niv

eli i

ul

ët i

të

nxën

it



• Të përcaktojë konceptin “ekosferë” dhe të shpjegojë efektin e saj; • të analizojë faktorët që ndikojnë në shtrirjen e ekonomisë globale;

• të analizojë faktorët që sjellin dëmtimin e natyrës; • të gjykojë mbi efektet e ekonomisë globale. • të shpjegojë rolin e individit dhe të shoqërisë për ruajtjen e mjedisit, natyrës.

Konceptet kryesore: globalizim, uniformitet, ekonomi globale, ekonomi pa kufi, ekosferë, ekuilibër biologjik, lëvizje e gjelbër, efekti serrë, marrëveshja e Kiotos.

Mjetet: teksti

1. Parashikim: Të menduarit logjik/ Hap pas hapiHapi 1Mësuesi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve duke i futur ata në brendësinë e temës:

1. Keni vënë re se vitet e fundit kemi një çrregullim të motit?2. Kemi parë përmbytje të mëdha, cuname, ndotje të deteve dhe oqeaneve nga nafta (siç ishte ky i fundit në

Gjirin e Meksikës) etj.

Mësuesi/ja ka përzgjedhur filmime të ndryshme lidhur me efektin serrë, veprimet erozive, ndotjet, ngordhjen e gjallesave, lëshimin e gazrave etj.

Hapi �Mësuesi/ja flet për strategjitë kombëtare që ndërtojnë shtetet për mbrojtjen e mjedisit. Këto strategji janë me

baza shkencore sipas standardeve ndërkombëtare. Më pas ndalet te Marrëveshja e Kiotos dhe ngre pyetjet: - Çfarë dini ju për këtë protokoll? - Sa shtete e nënshkruan atë? - Cili ishte qëllimi i tij?

2. Ndërtim i njohurive: Diskutim i lirë

Mësuesi/ja e organizon klasën në formën e një grupi të madh, ku nxënësit vihen në formë rrethi dhe diskutojnë dhe japin mendimet e tyre mbi problemet që shfaqen sot në dëmtimin e natyrës. Çështjet që shtrohen për diskutim janë:

PNP Teknika KohaParashikim Të menduarit logjik/Hap pas hapi

Ndërtim i njohurive Diskutim i lirëPërforcim Punë e pavarur


115

Duke u mbështetur te filmimet që pamë dhe te veprimtaria jonë e përditshme në vendin ku në jetojmë, jepni mendimet tuaja për pyetjet paraqitura në rubrikën “Arsyetoni dhe argumentoni”.

- Efekti “serrë”. - Përpjekjet që bëhen sot pë mbrojtjen e natyrës. - Ju në shkollën tuaj, keni ndërmarrë ndonjë veprimtari (si mbjellje pemësh, pastrim në natyrë etj).

Nëse po, si jeni ndier në këtë veprimtari dhe sa e dobishme mendoni se ishte ajo? - Çfarë dini ju për ornazitatat në mbrojtje të natyrës?


Mësuesi/ja nxit nxënësit për të folur për dëmtimet e natyrës dhe mjedisit në vendin tonë nga vetë fenomenet natyrore (gërryerjet, diegiet e pyjeve) dhe veprimtaria e njeriut. Më pas ngre pyetjet:

- nga njohuritë që keni, cilat janë qytetet më të ndotura në vendin tonë dhe pse? - Si mendoni ju, cilat janë më të mëdha tek ne, veprimtaritë shkatërruese të vetë nëtyrës apo të njeriut? - Si është gjendja e pyjeve dhe e lumenjve në vendin tonë?

Punohet në klasë ushtrimi nr. 6, 7 dhe 8-të.


11�

Organizimi i orës së parë

Etapa I. Pasqyrimi i materialit burimor Në orën e parë mësuesi/ja jo vetëm bën prezantimin e temës,

por paraqet edhe materialet kryesore, me të cilat nxënësi do të punojë në mënyrë të pavarur, si:

a. Historia e popullit shqiptar I (Ilirët, mesjeta, Shqipëria nën Perandorinë Osmane gjatë shek. XVI – vitet ‘20 të shek. XIX), Akademia e Shkencave të Shqipërisë, Instituti i Historisë,Tiranë, 2002);

b. Shqiptarët (vëllimi i parë - Populli shqiptar nga lashtësia deri në vitin 1912), Edwin E. Jacques, Kartë e Pendë, 1996.

c. Historia e Skënderbeut, Marin Barleti.

Pas prezantimit të këtij materiali mësuesi/ja udhëzon nxënësit si të shfrytëzojnë burime të tjera informacioni. Ata mund të grumbullojnë materiale (informacione) të tjera nëpërmjet internetit, në bibliotekë, në muze, nga botimet postare, nga letërsia shqiptare, monografi të ndryshme etj.

?

?

Tema. Ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane te shqiptarët

?


• të përcaktojë tematikën kryesore të veprave të humanistëve shqiptarë; • të argumentojë kontributin e humanistëve shqiptarë në kulturën evropiane;• të gjykojë mbi vlerësimin që u është bërë humanistëve shqiptarë;• të analizojë tiparet e përbashkëta dhe veçoritë e humanizmit shqiptar me atë evropian.

Konceptet kryesore: kontribut gjuhësor, epoka e Skënderbeut, humanizmi shqiptar dhe Evropa, tematika humaniste në artet figurative, në letërsi

Mjetet: veprat: Historia e popullit shqiptar (ASHSH, vëllimi I, Tiranë 2002), Historia e

Skënderbeut e Marin Barletit, Shqiptarët (Edwin E. Jacques), si dhe materiale figurative, informacione nga burime të ndryshme për

humanistët shqiptarë, të dhëna për figura të shquara humaniste shqiptare

?Koha: 1 / 2 orë

Kjo temë mund të zhvillohet në 1 ose 2 orë. - Në rastin e parë (kur zhvillohet në 1 orë), mësuesit/es i duhet që prezantimin e temës, çështjet e saj

kryesore dhe organizimin e punës për veprimtaritë praktike të pavarura, por të orientuara të nxënësve, ta bëjë jashtë kohës mësimore.

- Në rastin e dytë (kur tema zhvillohet në 2 orë), orën e parë mësuesi/ja ia kushton paraqitjes së temës, organizmit të punës, ndërsa në orën e dytë nxënësit paraqitin materialet e përgatitura nëpërmjet veprimtarisë së tyre praktike të pavarur.

VEPRIMTARI PRAKTIKE TË SUGJERUARA

? Zhvillimi i veprimtarisë


11�

Udhëzohen nxënësit që t’i kërkojnë në internet informacionet me termin humanistët shqiptarë. Ata mund të hulumtojnë rreth këtyre temave:

- Rilindja dhe humanistët (ku zbulohet thelbi i humanizmit);- Shkrimtarët shqiptarë – Dardania (të dhëna për Gjon Buzukun);

- Letërsia shqiptare e shek. XV-XVII;- Forumi katolik rinor;- Shqiptarët dhe Evropa (material i shkruar nga Arshi Pipa);- Portrete shkodrane (paraqiten piktura të piktorëve shkodranë të ndihmuara nga humanizmi).

Gjithashtu, në internet mund të klikohet emri i çdo humanisti, për të siguruar informacion të bollshëm rreth tij.

Etapa II. Organizimi për veprimtarinë e pavarur praktike Klasa ndahet në pesë grupe, që do të punojnë për pesë tema studimore. Sasia e nxënësve për çdo grup mund

të mos jetë e barabartë. Kjo varet nga ngarkesa informative që ka njëra ose tema tjetër. Përcaktohen detyrat për secilin grup. Përcaktohen drejtuesit e grupeve dhe udhëzohen nxënësit që të studiojnë individualisht materialin e rekomanduar. Nën udhëheqjen e drejtuesit të grupit ata grumbullohen për të përpiluar (hartuar) materialin përfundimtar. Në orën e dytë çdo grup do ta paraqesë rezultatin e punës së tij në formën e një eseje.

Temat për çdo grup mund të jenë: Grupi I. Karakteristikat e kulturës shqiptare para dhe pas pushtimit osman. Në këtë temë vëmendja duhet të përqendrohet në:

a. Cili është koncepti përfshirës i kulturës.b. Ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane në kulturën shqiptare. c. Pushtimi osman dhe vazhdimësia e kulturës shqiptare. ç. Zhvillimi i kulturës shqiptare jashtë truallit amë dhe fryma emfatike e saj. Burimi (a) faqe 351-358, 695-696.

Grupi II. Marin Barleti (1458-1512) – figurë e shquar e humanizmit shqiptar.Burimi (a) faqe 485 – 487; 695- 696 dhe (b) faqe 281; 403.

Grupi III. Roli fetar e patriotik (fe e atdhe) i klerikëve shqiptarë. (Veprat, tematika e trajtuar dhe ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes në veprimtarinë e tyre.)

Në këtë temë vëmendja mund të përqendrohet te figurat e shquara: a. Pal Engjëlli – hartuesi i dokumentit të parë të shqipes së shkruar. Burimi (a), faqe 354-355.b. Gjon Buzuku – fryma protestante e veprës, pasojat e kundërreformës dhe rëndësia gjuhësore e

patriotike e veprës së tij. Burimi (a), faqe 696-697 dhe (b), faqe 406.c. Pjetër Budi – (1566 - 1622), shkrimtar e poet i parë i letërsisë shqipe. Burimi (a), faqe 697-698. ç. Frang Bardhi – (1606-1643), personalitet i shquar i kulturës shqiptare: historian, folklorist, leksikolog. Burimi (a) faqe 698-700 dhe (b) faqe 406. d. Pjetër Bogdani – (1625- 1689). Fryma humaniste e veprës së tij dhe veprimtaria politike kishtare e

letrare. Bogdani, mjeshtri më i madh i shqipes mesjetare. Burimi (a) faqe 700-701 dhe (b) faqe 407.

Grupi IV. Humanistë të tjerë, përfaqësues të shquar të kulturës shqiptare: - Marin Beçikeni (1468-1526), - Leon Tomeo (1456-1531), - Gjon Gazulli (1400-1465), - Mikel Maruli (shek. XV), - Maksim Artioti (1475-1556).

Të dhënat për këta humanistë do të nxirren nga burimet alternative të rekomanduara, veçanarisht interneti.


11�

Grupi V. Artet figurative (piktura, skulptura, arkitektura) gjatë shek. XVI – XVIII. Fryma humaniste e artit. Burimi (a) faqe 363-369; 717-725.

Pas përcaktimit të tematikës, nxënësit lihen të lirë që të organizojnë punën e tyre brenda grupit. Gjatë gjithë kohës së punës hulumtuese të nxënësve, mësuesi/ja nuk duhet të qëndrojë indiferent/e, por herë pas here kontakton me drejtuesit e grupeve dhe individë të veçantë, për t’i inkurajuar dhe sidomos për t’i ndihmuar në kapërcimin e vështirësive që ata mund të hasin.

Organizimi i veprimtarisë (ora e dytë)Mësuesi/ja, në organizmin e orës së dytë, mbështetet në metodën Mësim me hapa.

Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë termat: Humanizëm dhe Rilindje. U kërkon nxënësve të evokojnë njohuritë që kanë marrë për këto tema, duke nxjerrë në dritë tiparet themelore të këtyre lëvizjeve kulturore.

Hapi II. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të bëjnë krahasimin kohor të humanizmit dhe Rilindjes evropiane me shfaqjen e tyre te shqiptarët.

Hapi III. Grupet të paraqesin rezultatet e punimeve të tyre në formën e eseve ose në ndonjë rast, edhe të diskutimit për figura të shquara. Pas çdo eseje zhvillohen diskutime, bëhen pyetje, nxirren konkluzione.

Hapi IV. Duke u mbështetur në materialet e paraqitura nga nxënësit, mësuesi/ja, me ndihmën e tyre, fokuson problemet themelore të temës:

a. tematika rreth së cilës u zhvillua veprimtaria e humanistëve shqiptarë;b. kontributi i humanistëve shqiptarë në kulturën evropiane;c. vlerësimi i humanistëve evropianë për humanistët shqiptarë.

Hapi V. Nxënësit paraqesin materiale figurative kushtuar kësaj teme dhe me ndihmën e mësuesit/es ndërtojnë një fotomontazh kushtuar humanizmit e Rilindjes në Shqipëri.

Paraqitja e rezultateve të punës së çdo grupi.

Vlerësimi i punës së çdo grupi dhe të individëve që janë dalluar gjatë veprimtarisë nga një juri e zgjedhur prej tyre.

Tema. Ndikimi i Aktit të të Drejtave, Deklaratës së Pavarësisë dhe Deklaratës mbi të Drejtat e Njeriut dhe të Qytetarit në qytetërimin e sotëm

?Koha: 1 orë


Hapi I. Organizimi i grupeve Duke u mbështetur në temën e veprimtarisë së pavarur, mësuesi/ja mund ta ndajë klasën në katër grupe.

Grupi i parë do të sjellë në klasë një ese mbi Aktin e të Drejtave, ku i bën një analizë të hollësishme këtij dokumenti, duke theksuar frymën e re që solli ky dokument për kohën, për parlamentarizmin, monarkinë parlamentare e qeverinë kushtetuese, për liritë e individit e të drejtat e tij, për zgjedhjet parlamentare, për forcën e ligjit, duke u mbështetur në nenet që përmban Akti i të Drejtave.

Grupi i dytë nëpërmjet një eseje pasqyron vlerat e Deklaratës së Pavarësisë së SHBA-së dhe të Kushtetutës së vitit 1787, si një dokument që plotëson dhe zhvillon në kushte të reja Aktin e parë. Në këtë analizë i vihet theksi veçanërisht çështjes së unitetit në një vend federal, ndarjes së pushtetit si themel i një qeverisjeje demokratike mbi liritë natyrore të njeriut: raportin e qeverisë me zgjedhësit; e drejta e zgjedhësve për

?Metoda: Hap pas hapi


11�

zëvendësimin e qeverisë së zgjedhur nga ata; detyrat themelore të një qeverie ndaj zgjedhësve, si siguria e lumturia etj. (probleme të shtruara në Deklaratën e Pavarësisë). Tekstin e kësaj deklarate nxënësit mund ta gjejnë në internet në gjuhën italiane apo angleze).

Grupi i tretë paraqet esenë, e cila analizon Deklaratën mbi të Drejtat e njeriut dhe të Qytetarit, dokument i shpallur gjatë Revolucionit Francez.

Grupi i katërt u bën një analizë elementeve të përbashkëta të këtyre deklaratave, duke e vënë theksin tek organizimi i shtetit demokratik, parlamentarizmi si përfaqësim i sovranitetit të popullit, liritë e të drejtat e individit, fryma e zgjedhjeve, raporti mes ligjit dhe qytetarit, qeverisë dhe shoqërisë; fryma e tolerancës, kompromisit, bashkëjetesës si tipare të demokracisë, kushtetutshmërisë etj. Pra, analizon shtyllat themelore të demokracisë sot, të cilat janë shprehur dhe realizuar gjatë shek. XVII-XVIII nën frymën e lëvizjes përparimtare të iluminizmit. Si bazë themelore për krahasimin me të sotmen për problemet e shtruara më sipër të merret Karta e Helsinkit, ku shtrohen edhe një sërë problemesh të tjera, si ato ndëretnike, të minoriteteve, imigrimit, medieve, burgjeve, mjedisit etj.

Çdo grup mund ta shoqërojë esenë e tij me elemente të dokumenteve përkatëse në Power Point, si dhe me skica e skema, ku spikasin më mirë elemente të eseve të tyre, si p.sh.: struktura e shtetit, të drejtat e individit etj., pasi duke pasur të projektuar skemën, nxënësit i jepet mundësia që të flasë lirisht për argumentimin e saj.

Hapi i dytë u kushtohet diskutimeve të lira, pyetjeve dhe përgjigjeve, pasi problemet e shtruara përfshijnë edhe vendin tonë. Duke qenë se koha është e kufizuar (një orë), veprimtaria mund të përjashtojë bllokun e problemeve që lidhen me marrëveshjet e dokumentet dhe institucionet ndërkombëtare që ekzistojnë sot, të cilat janë në funksion të ruajtjes e zhvillimit të demokracisë në botë. Mësuesi/ja nëse e sheh të arsyeshme një trajtesë të tillë, që në të vërtetë plotëson panoramën e qytetërimit sot, atëherë mund të rrisë kohën e veprimtarisë, duke rritur numrin e grupeve e duke përcaktuar tematikën e informacionit që i intereson.

Hapi i tretë përfshin paraqitjen e fotove kushtuar kësaj veprimtarie, si pamja nga momenti i aprovimit të këtyre deklaratave themelore për demokracinë, pamje të figurave që janë shquar për veprimtarinë e tyre, frontespice të këtyre dokumenteve, thënie (citate) të njerëzve të shquar mbi rëndësinë e këtyre dokumenteve etj.

Burimet për sigurimin e informacionit: Teksti mësimor Historia 11, Thellim i njohurive në linjën II, mësimi 5, f. 42; mësimi 6 f. 44-45; mësimi 7, Thellim njohurish, f. 50; Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë. Mësuesi/ja përcakton tematikën që e sheh të arsyeshme për të siguruar informacion për nxënësit, që i përshtatet temës së veprimtarisë praktike, si p.sh.: pjesa e parë, Parimet Themelore f. 7-11(nenet 1-11), internet, Enkarta pas vitit 2000 etj.

Tema. 14 pikat e Uillsonit. Çështja shqiptare në Konferencën e Paqes

??

Koha: 1 orë

Mjetet: Etiketat për konferencën e delegacionet, dërrasa e zezë, shkumës me ngjyra dhe monitor (edhe nëse mungon ky mjet, ora zhvillohet normalisht).

?Metoda: Loja me role

Burimet historike: Tajar Zavalani, Historia e Shqipërisë (botimi i dytë, “Phoenix”, 1998). Historia e Shqipërisë, tekst për klasën XII, viti 2010.

Kjo veprimtari praktike mund të organizohet duke e paraqitur në formën e një skenari të gjithë informacionin


1�0

historik që grumbullojnë nxënësit nga materialet e rekomanduara nga mësuesi/ja. Në orën e mësimit klasa do të ketë këtë strukturë:

a) Këshilli i të Katërve: Francë (F), Britania e Madhe (BM), Italia (I) dhe SHBA.b) Delegacionet pranë Konferencës së Paqes: delegacioni grek (DG), italian (DI), serb (DS), i Monarkisë

Serbo-Kroato-Sllovene (MSKS), i Qeverisë së Durrësit (DQD), i kolonive shqiptare nga Turqia, Rumania, SHBA-ja (DKSH), Esat pashë Toptani (DET), të cilët në klasë formojnë grupe të veçanta.

c) Konferencieri (K), do të drejtojë të gjithë veprimtarinë.ç) Një nxënës është caktuar të përdorë monitorin për projektimin e të gjithë materialit, i cili shoqëron zhvillimin

e debatit gjatë konferencës.Delegacionet përfaqësohen nga grupe nxënësish. Çdo grup ka një përfaqësues, i cili flet në emër të grupit.

Katër nxënësit që përfaqësojnë katërshen drejtuese të konferencës janë të vendosur përballë klasës ose në anë, duke e lënë dërrasën e zezë të lirë. Në dërrasën e zezë është skicuar një hartë e Shqipërisë, e cila ka të vendosur qytetet kryesore dhe lumenjtë. Po në dërrasën e zezë është shkruar tema: Konferenca e Paqes e Parisit, 18 janar 1919.

Nxënësit e katërshes kanë përpara etiketat ku janë shënuar shteti që përfaqësojnë dhe emri i kryetarit, si Eduart Grej, Orlando etj. Çdo delegacion ka etiketën që tregon se kë përfaqëson delegacioni.

Mësuesi/ja kontrollon nëse të gjithë i kanë materialet dhe i jep fjalën konferencierit.Konferencieri (K) bën prezantimin e strukturës. Përballë kemi Këshillin e të Katërve, i përbërë nga Franca,

e drejtuar nga Çambërleni; Anglia nga Eduart Grej, SHBA-ja nga Uillsoni dhe Italia nga Orlando. Delegacioni grek, italian, i MSKS-së, i organizatës “Vatra” që drejtohet nga miku besnik i Shqipërisë, pastori protestant reverand Erikson, delegacioni i Shqipërisë që përfaqëson Qeverinë e Durrësit etj. Shqipëria si shtet nuk kishte marrë pjesë në luftë, prandaj delegacioni shqiptar nuk u njoh zyrtarisht në Paris dhe u lejua vetëm të shfaqë pikëpamjet e veta. Delegacioni i Esat Pashës, i cili u vendos në Paris gëzonte përkrahjen e Francës. Esat Pasha njihej si i vetmi kryetar i një qeverie shqiptare.

Të fillojmë e të dëgjojmë kërkesat e delegacioneve:-DG (kryetari i grupit paraqet kërkesat e këtij delegacioni dhe në dërrasë të zezë me një shkumës me

ngjyrë shënon territorin që kërkon: Shqipërinë e Jugut. Ndërkohë monitori shoqëron kërkesat me pamje. Pretendimet delegacioni grek i shoqëron edhe me një ligjëratë, në të cilën përpiqet të argumentojë kërkesën e vet. Ligjëratën e ndërton në bazë të informacionit të marrë në Tajar Zavalani, Historia e Shqipërisë, f. 254, botim i dytë “Phoenix”, 1998.

- K - Siç shihet, kryeministri grek, Venizellos, po hedh poshtë parimin e gjuhës dhe të racës, duke ngulur këmbë se faktori vendimtar është ndërgjegjja kombëtare. Kryeministri grek nuk e pa të nevojshme të përmendë Konferencën e Ambasadorëve të Londrës dhe Protokollin e Firences që kishte caktuar kufijtë e Shqipërisë, duke hedhur poshtë kërkesat greke. Shqipëria kishte qëndruar neutrale gjatë kësaj lufte, prandaj këto vendime ishin të vlefshme nga ana ndërkombëtare. Le të vazhdojmë e të dëgjojmë pretendimet e të tjerëve.

- DI shtron kërkesat sipas Traktatit të Fshehtë të Londrës, të cilat grupi i ka marrë si informacion nga teksti i Historisë 12 apo nga Traktati i Fshehtë i Londrës.

- DS shtron kërkesat e veta.(Çdonjëri nga delegacionet, pasi paraqet pretendimet territoriale të marra nga Historia e Shqipërisë 12, botim i vitit 2010, në temën Konferenca e Paqes e Parisit dhe Shqipëria, i shënon ato në hartën skicë të dërrasës së zezë me shkumës me ngjyra të ndryshme.

- K - Le të dëgjojmë delegacionin e Qeverisë së Durrësit, i cili drejtohet nga Turhan pashë Përmeti, kryetar i Qeverisë së Durrësit. Më parë ka shërbyer si ambasador i Turqisë pranë Carit të Rusisë.

-DQD. Kryetari i delegacionit lexon kërkesat e veta, duke paraqitur përmbajtjen e dy memorandumeve (të marra nga Historia e Shqipërisë).



1�1

- K - Më 7 mars, (datë të cilën e shkruan në dërrasën e zezë), delegacioni shqiptar bën kërkesën e vet të re.- DQD bën kërkesën e re lidhur me kufijtë e territoret shqiptare jashtë kufijve.- K - Le të dëgjojmë se çfarë kërkojnë delegacionet e tjera.- DK.- DEP.- K - Katërshja e Konferencës mbështet kërkesat e shteteve ballkanike ndaj Shqipërisë, pra, nuk miraton

pavarësinë e saj, mbështetur në Protokollin e Firences, ndërsa presidenti Uillson, përfaqësues i SHBA-së del përpara Konferencës me 14 pika, të cilat në thelb shtrojnë parimin e vetëvendosjes së kombeve, pavarësisht nga madhësia e tyre (me monitor paraqiten të 14 pikat e presidenti Uillson, të cilat lexohen nga konferencieri dhe ndonjëra nga ato edhe komentohet prej tij). Konferencieri vazhdon: I japim fjalën një përfaqësuesi të DQD-së. Ky është Dr. Turtulli, i i cili ka qenë mjek i Kedivit të Egjiptit.

Dr. Turtulli: “Unë jam korçar” dhe vazhdon ligjëratën duke iu kundërvënë kërkesave të delegacionit grek (ligjërata pasohet nga ajo e Tajar Zavalanit, Historia e Shqipërisë, f. 255.

-K - Megjithëse delegacioni shqiptar u përpoq të shtronte drejt çështjen shqiptare, përfaqësuesit e katërshes mbajtën këto qëndrime: Franca e Britania e Madhe mbajtën anën e Greqisë, SHBA-ja kërkoi kufijtë e 1913-ës me pak ndryshime, ndërsa Italia kërkoi të zbatohej Protokolli i Firences.

Shihej qartë se Shqipëria po bëhej edhe një herë monedhë shkëmbimi, duke copëtuar tokat shqiptare. Greqia dhe Italia bënë një marrëveshje, 29 korrik 1919, që njihet si marrëveshja Tito-Venizellos (të cilën konferencieri e shënon në dërrasën e zezë), në bazë të së cilës bëhej copëtimi i Shqipërisë. Më 13 janar 1920 bëhet kompromisi mes Anglisë, Francës dhe Italisë, sipas të cilit territoret shqiptare ndahen mes Greqisë, Italisë dhe MSKS. Argumentimi për të justifikuar këtë shitje në ankand të një kombi të vogël e pa mbrojtje, ishte se shqiptarët nuk kishin qenë të zotët për të qeverisur veten dhe prandaj është më mirë që t’i ngarkohej Serbisë dhe Italisë detyra për të zhvilluar dhe qeverisur tokat shqiptare. Shqipëria e cunguar t’i jepej si mandat Italisë, e cila do të ndihmonte në të ardhmen për bashkimin e vetëqeverimin e vendit. Këtë vendim e kundërshtoi qeveria e Beogradit, e cila me një notë të veçantë, më 8 shkurt 1920 kërkonte të njihej Shqipëria si shtet i pavarur në kufijtë e vitit 1913. Kjo vinte nga fakti, siç shprehet studiuesi Tajar Zavalani, se Beogradi më tepër parapëlqente një Shqipëri të pavarur, sesa vendosjen e Italisë në Vlorë, në mënyrë të përhershme dhe mandatin italian mbi Shqipërinë. Vetëm ndërhyrja e delegacionit amerikan dhe personalisht e presidentit Uillson e shpëtoi Shqipërinë nga copëtimi i plotë, pasi Uillsoni nuk e njohu Traktatin e Fshehtë të Londrës, që mbetej gjithnjë në qendër për fuqitë evropiane, si dhe marrëveshjet e fshehta të bëra nga anëtarët e katërshes. Ja si u drejtohet presidenti Uillson shteteve evropiane.

Uillson: (Në emër të presidentit flet nxënësi që përfaqësonte SHBA-në në katërshen e Konferencës).-ne nuk pranojmë ... Informacioni i plotë të merret nga Tajar Zavalani, f. 257.- K - Zgjidhja e çështjes shqiptare do të bëhej më vonë nga Konferenca e Ambasadorëve në Paris, në nëntor

të vitit 1921.Shënim: Duke qenë se materiali i konferencierit është i gjatë, skenari mund të ndërtohet me dy konferencierë.

Materiali i paraqitur është vetëm një model, të cilin mësuesi/ja mund ta ndryshojë, thjeshtojë apo ta pasurojë. Burimet e dhëna për nxjerrjen e informacionit historik mësuesi/ja mund t’i ndryshojë e t’i zëvendësojë. Pra, materiali i ofruar mbetet një model që nuk kufizon lirinë akademike e metodike të mësuesit/es. Mjaft interesant paraqitet materiali i dhënë në internet, në adresën: Shqipëria në Konferencën e Paqes në Paris në vitet 1918-1919.

Në rubrikën e parë: Përfaqësimi i Shqipërisë në Konferencën e Paqes në Paris “Forum”, sidomos çështja e klerit katolik shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris, në të cilin pasqyrohet roli i Imzot Bumçit, që zëvendëson Turhan pashë Përmetin në postin e kryetarit të delegacionit. Bëmë këtë shënim, vetëm për të treguar se mësuesi/ja mund ta ndërtojë vetë një skenar të tillë nëse e sheh të arsyeshme. Do t’i jepej më shumë gjallëri orës nëse nxënësit do të ngarkoheshin për të mbledhur foto që i kushtohen kësaj ngjarjeje të madhe dhe të ndërtohej në fund një fotomontazh.


1��

Tema. Kontributi i shqiptarëve në mbrojtjen e hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore

?Koha: 2 orë

Mësuesi/ja këtë temë duhet ta konceptojë në dy plane: a) Veprimet naziste kundër hebrenjve (holokausti) b) Hebrenjtë dhe shqiptarët. Sipas këtij konceptimi, klasa ndahet në dy grupe.

Grupi i parë do të grumbullojë informacion rreth kësaj tematike:

a) Mbi origjinën e holokaustit dhe përdorimin çnjerëzor të tij.b) Mbi termin “gjenocid”, kuptimin e këtij termi, përdorimin e kësaj dukurie e shfaqjes së tij sot.c) Koment i hartave “Mbi kampet naziste”.ç) Pasqyrim i fotove dhe i kujtimeve nga kampet e shfarosjes.

Për realizimin e kësaj tematike grupi i nxënësve do të mbështetet: në hartat e pamjet e tekstit mësimor, f. 125 dhe 126 dhe në fletoren e punës: “Ndërto Atlasin”, Historinë 8, f. 14. Hartat të ekspozohen me projeksion e të komentohen sipas të dhënave të legjendave. Grupi i nxënësve duhet të sjellë edhe mjaft foto nga masakrat naziste ndaj çifutëve, të cilat gjenden edhe në internet dhe në shumë botime e albume kushtuar këtij objekti, si dhe në Muzeun Kombëtar.

Grupi i dytë që do të trajtojë temën: Kontributi i shqiptarëve në mbrojtjen hebrenjve, me dy nëndarje:

a) Lidhjet e hershme të botës hebreje me atë shqiptare. Gjurmë të kulturës hebreje në Shqipëri.b) Hebrenjtë gjatë luftës në Shqipëri dhe kontributi i shqiptarëve në mbrojtjen e tyre, si dhe vlerësimi që i është bërë këtij kontributi nga qeveria izraelite sot (pika e dytë mund të ndahet në dy çështje).

Për çështjen e parë (a) grupi II do të grumbullojë informacion me këtë tematikë:a) Lidhjet iliro-hebraike: Të dhëna që lidhen me fushën fetare, gjeografike, historike, gjuhësore, kulturën tradicionale, mbi ditën e diel si ditë feste e pushimi, me kultin e numrave, flijimin apo sakrificën gjithnjë në aspektin tradicional, mbi të bukurën Jevreni, si dhe me raportin mes etnicitetit dhe besimit.

Për çështjen e dytë, informacioni i grumbulluar mund të ndjekë këtë tematikë:

a) Hapësira shqiptare si strehë e mbrojtjes në periudha historike të rrezikut kolektiv të hebrenjve.b) Hebrenjtë në Shqipëri gjatë pushtimit fashist dhe qëndrimi i qeverisë shqiptare dhe i familjeve shqiptare gjatë kësaj periudhe.c) Trajtimi i hebrenjve gjatë pushtimit gjerman. Qëndrimi i qeverisë shqiptare dhe familjet shqiptare si strehë e hebrenjve.ç) Hebrenjtë e Kosovës gjatë Luftës II Botërore.d) Kujtime nga familjet shqiptare lidhur me strehimin e mbrojtjen e hebrenjve.dh) Vlerësimi nga shteti izraelit i shtetit dhe familjeve shqiptare për kontributin e dhënë për mbrojtjen e hebrenjve gjatë Luftës II Botërore.e) Grumbullimi i fotove kushtuar kësaj teme.

Për sigurimin e materialit të nevojshëm për trajtimin e këtyre çështjeve si burim mund të përdoren: interneti në adresën “Hebrenjtë në Shqipëri” dhe veçanërisht vepra e studiuesit Shaban Sinani, “Hebrenjtë në Shqipëri”. Mund të përdoren intervista të ndryshme marrë nga familje apo individë të ndryshëm, si dhe punime të ndryshme të bëra nga


1��

studiues shqiptarë e të huaj, si A. Kotoni, Çifutët dhe Shqipëria, 2004; B. Fisher, Bashkimi i Italisë dhe i Shqipërisë, 2004 etj.

Në këtë veprimtari mund të shtohet edhe një etapë e re, që lidhet me sjelljen në klasë të individëve, përfaqësues të atyre familjeve që kanë përkrahur hebrenjtë në vendin tonë, të cilët zhvillojnë një bashkëbisedim me nxënësit, duke iu përgjigjur pyetjeve të ndryshme që mund t’u shtohet atyre. Biseda të tilla janë mjaft interesante, pasi nxënësit ndeshen me dëshmi autentike që ngjallin shumë kuriozitet dhe e bëjnë më të kapshme, reale e konkrete të kaluarën dhe ngjallin mjaft emocione. Së bashku me fotot, me të cilat mund të krijohet një stendë fotomontazhi, nxënësit mund të sigurojnë edhe dokumente autentike, si: shkresa, urdhra, vendime të kohës, të cilat mund të shoqërojnë fotomontazhin. Nxënës me prirje artistike mund të organizojnë edhe veprimtari të ndryshme që shprehin ndjenjat e tyre lidhur me këtë ngjarje, si: vizatime, poezi, tregime, këngë, të cilat do ta ngrinin aktivitetin në një shkallë më të lartë, do t’i jepnin atij gjallëri e larmishmëri të madhe.

Tema. Jetë paralele, Lenini dhe Musolini

?Koha: 1 orë

Organizimi i veprimtarisë praktike të nxënësve për grumbullimin e informacionit dhe organizimin e orës së mësimit, ku nxënësit pasqyrojnë punën e tyre të pavarur dhe diskutojnë rreth saj, ndiqet sipas modelit të dhënë në veprimtarinë praktike me temë: Dy modele burrash shteti.

Rreth kësaj tematike do të përqendrohet veprimtaria hulumtuese e nxënësve për grumbullimin e informacionit.

Tiparet krahasuese

1. Ideologjia

�. Bazat ideologjike

�. Pozita ndaj ideologjive dhe sistemit politik Spektri politik

4. Rruga e ardhjes në pushtet

5. Sistemet partiake

�. Politika ekonomike

LENINI

-Marksizëm-leninizmi

-Përmbysja me dhunë dhe vendosja e diktaturës së proletariatit, zhvillimi i luftës së klasave dhe ndërtimi i shoqërisë socialiste dhe më vonë komuniste.

-Mbrojtës dhe zhvillues i marksizmit. Vendos tezën se revolucioni proletar mund të shpërthejë e të fitojë edhe një vend të vetëm edhe pse është i prapambetur. (Me këtë tezë Lenini justifikonte gjithë veprimtarinë e tij politike: leninizmi).

-Vendosja e diktaturës së proletariatit,

-Përmbysje me dhunë, revolucion proletar. Republika Socialiste Sovjetike. -Zhdukja e pluralizmit politik, sundimi i një partie të vetme.

MUSOLINI

- Fashizmi

- Mbështetet në nacionalizmin ekstrem, korporatizmin, sindikalizmin, përparimin social, ekspansionizmin dhe antikomunizmin.

- Një ndër themeluesit kryesorë të ideologjisë fashiste.

-Vendosja e diktaturës fashiste.

- Republika Sociale Italiane.

- Zhdukja e pluralizmit politik, sundimi i një partie të vetme.


1�4

Grupi që do të sigurojë pamje për ndërtimin e fotomontazhit kushtuar kësaj veprimtarie mund të grumbullojë shumë foto, por kryesisht duhet të përfshijnë këto momente:

Lenini: Lenini me sovjetët, Lenini në udhëheqje të Revolucionit të Tetorit, Lenini si drejtues i shtetit sovjetik, vdekja e Leninit etj.

Musolini: Musolini në krye të Partisë Fashiste, Musolini në një miting përpara masave, Musolini dhe Hitleri, vdekja e Musolinit etj.

Përveç problemeve që parashtron skema, nxënësit duhet të udhëzohen që të zbërthejnë elemente të veçanta si: Jeta e dy figurave, si realizohej propaganda, thelbi demagogjik i saj, si dhe të paraqiten simbolet e tyre (Sëpatat e Liktorit dhe drapri e çekani) dhe të zbërthehet domethënia e tyre.

Burimet për mbledhjen e informacionit:a) interneti me adresë: Vladimir Iliç Lenin dhe Benito Musolini.b) Teksti mësimor, linja III, mësimi 3, f. 98-101, mësimi 4, f. 102-105.

Materiali i rekomanduar është i sugjeruar, pasi si mësuesi/ja dhe nxënësit mund të shfrytëzojnë edhe materiale të ndryshme dhe mund të pasurojnë edhe problemet e shtruara në skemën e mësipërme.

Lenini dhe Stalini

Musolini dhe Hitleri

Krijimi i partisë-shtet; shtet plotësisht i kontrolluar dhe i mbështetur në propagande, survejim e terror.

-Vendosja e kontrollit e drejtimit të plotë të shtetit mbi ekonominë.

- Shkolla, rinia, arti, kultura, organizatat shoqërore u nënshtrohen ideologjisë komuniste.

- Qëndrim i ashpër ndaj kishës. Gjykata ushtarake dënoi me vdekje 25 arkipeshkëv e 1215 priftërinj dhe mijëra me burgim.

- Krijimi i BS-së (imperializmi rus me marrëveshje komuniste). Pushtime koloniale, pjesëmarrje në luftë.

Lenini: Orator, tërheqës i masave, propagandist, i thjeshtë, terrorist i fshehtë (ekzekutimi i carit dhe i familjes së tij u bë me urdhrin e tij dhe u shpall vdekja e carit dhe u mbajt i fshehtë ekzekutimi i familjes), i prerë, i ashpër, komandues, studiues (hartues i shumë veprave në mbrojtje e zhvillim të marksizmit e dënimit të kundërshtarëve të kësaj ideologjie). Termi “Lenin” është pseudonim e jo titull kulti. Kulti i Leninit u krijua pas vdekjes së tij, me balsamosjen e trupit e vendosjen e tij në mouzoleum.

- Kontroll e drejtim shtetëror të ekonomisë krahas pronës private.

- Shkolla, rinia, arti, kultura, organizatat shoqërore u nënshtrohen ideologjisë komuniste. - Marrëveshje me Vatikanin; Pakti Lateral

- Ringjallja e Perandorisë së vjetër, Roma.

Musolini: Orator, tërheqës i masave, pompoz. Oratorinë e tij e shoqëron me veprime e gjestikulacione aktoriale. I ashpër e terrorist. Ushqente kultin e tij. Titulli “Duçe” i

�. Edukimi dhe organizimi shoqëror

�. Qëndrimi ndaj kishës

�. Synime perandorake

10. Tipare personale


1�5

Tema. Dy modele burrash shteti (Kenedi dhe Hrushovi)

Organizimi i orës së veprimtarisë së pavarurKlasa ndahet në tri grupe, dy të mëdhenj dhe një grup i vogël. Grupi i parë ngarkohet me grumbullimin

e informacionit rreth Kenedit, grupi i dytë rreth Nikita Hrushovit dhe grupi i tretë do të grumbullojë foto që paraqesin pamje rreth jetës e veprimtarisë së dy burrave të shtetit.

Tematika rreth së cilës do të përqendrohet veprimtaria hulumtuese e praktike e nxënësve për grumbullimin e informacionit të nevojshëm për temën e dhënë:

Për grupin e parë 1. Rreth jetës dhe edukimit të Xhon Kenedit. 2. Karriera e tij ushtarake. 3. Karriera e tij politike. 4. Kenedi - President i Amerikës.

a) Politika e jashtme e SHBA-së: Kuba dhe çështja kubaneze. Amerika Latine dhe komunizmi, Korpusi i Paqes, Vietnami, Izraeli, Iraku dhe çështjet bërthamore.b) Politika e brendshme: Vizioni ekonomik dhe zhvillimi shoqëror i shoqërisë amerikane. “Kursi i Kufijve të

Rinj”, mbi të drejtat civile, mbi liritë e njeriut, problemet e emigracionit dhe marrëdhëniet ndëramerikane etj.Për grupin e dytë: 1. Jeta dhe veprimtaria e Hrushovit (1894 - 1971) 2. Hrushovi gjatë Luftës II Botërore. 3. Karriera politike 4. Hrushovi si udhëheqës i BS-së.a) Politika e brendshme e tij: Forcimi i pushtetit, reformat hrushoviane, fryma liberale, qëndrimi ndaj kulturës

dhe artit, politika ekonomike dhe arsimore.b) Politika e jashtme: Marrëdhëniet me SHBA-në (1957-‘60). Çështja berlineze (1960-‘61), kriza kubane

(1962-‘64) politika hrushoviane me Vendet e Lindjes (demokracitë popullore, Jugosllavia dhe Kina).Burimet për grumbullimin e informacionit: në internet me adresë emrat Kenedi e Hrushovi, duke klikuar në gjuhën

angleze dhe italiane, si dhe teksti shkollor në linjën IV të mësimit 3 (f. 135-138) dhe mësimi 6 (f. 145-147).Çdo grup zgjedh një përgjegjës, i cili ndjek gjithë veprimtarinë hulumtuese të anëtarëve të grupit. Udhëheqësi

i grupit në mënyrë vullnetare bën ndarjen e punës brenda grupit, duke ngarkuar një ose dy anëtarë me një temë të veçantë për grumbullimin e informacionit dhe kontrollon herë pas here punën e bërë, duke i raportuar mësuesi/es, prej të cilit/ës merr sugjerime për mbarëvajtjen e punës.

Organizimi i orës së mësimitTë tria grupet vijnë në klasë me materialet e përgatitura.Mësuesi/ja e ndan orën e mësimit në disa hapa (etapa) pune.Hapi i parë: Mësuesi/ja paraqet temën e mësimit, të cilën e shkruan në dërrasën e zezë. Pasqyron tematikën

e punës së bërë.Hapi i dytë. Fton grupin e parë për të paraqitur para klasës materialin e grumbulluar. Kështu vepron dhe për

grupin e dytë. Materiali në formën e disa eseve paraqitet nga disa nxënës sipas ndarjes vullnetare që është bërë në grup. Brenda mundësive çdo grup e shoqëron esenë e fjalën e vet sqaruese me Power Point. Pas çdo referimi bëhen pyetje, jepen mendime, sugjerime e diskutime dhe në fund mësuesi/ja bën vlerësimin e punës së çdo nxënësi apo grup nxënësish.

Hapi i tretë: Nxënësit diskutojnë, japin mendime dhe vlerësime dhe mësuesi/ja bën vlerësimin e përgjithshëm e konkluzionin e punës

Hapi i katërt. Grupi i tretë përpara klasës bën fotomontazhin e fotove dhe dy nga anëtarët lexojmë diçiturat e fotove për Kenedin e Hrushovin.


1��

?

?

Tema. Evolucioni historik i globalizimit

?


• të përcaktojë rrugën historike të globalizimit; • të analizojë veçoritë e globalizimit I; • të gjykojë mbi tiparet e globalizimit II; • të përcaktojë prirjet e globalizimit III; • të arsyetojë mbi dukuritë e globalizimit në shoqëri sot.

Konceptet kryesore: globalizim, historiku i globalizimit, veçoritë e globalizimit I, II, III; shfaqja e globalizimit në jetën shoqërore

? Koha: (2 orë)

Mjetet: vepra “Globalizimi, Hanibal ante portas”, Adrian Civici; hartë që pasqyron kolonitë greke, harta e shtetit pers, harta e kolonive britanike, hartë e SHBA-së në fillim të shek. XX


Struktura e orëve të mësimit për zhvillimin e kësaj veprimtarie praktike është e njëllojtë me atë që është pasqyruar në veprimtarinë praktike: ndikimi i humanizmit dhe i Rilindjes evropiane te shqiptarët. Ndryshimi qëndron në përcaktimin e tematikës, mbi të cilën do të mbështetet veprimtaria praktike e pavarur e nxënësve, si dhe literatura (burimi ku ata do të mbështeten).

Burimi. Si burim për zhvillimin e kësaj veprimtarie të pavarur shërben libri: Globalizimi “Hanibal ante portas” (Tiranë 2009) i autorit Adrian Civici dhe hartat për ilustrim.

Për realizimin me sukses të kësaj veprimtarie, mësuesi/ja pasi e ka zbërthyer tematikën, e ndan klasën në 6-7 grupe (materiali i temës 6 mund të përfshijë dy çështje). Çdo grup do të përgatitë esenë rreth temave të përcaktuara dhe të përqendrohet rreth çështjes për diskutim: Cili është qëndrimi ynë ndaj këtij procesi që po jetojmë?

Temat për çdo grup mund të jenë:Grupi I - Protoglobalizimi. Në këtë temë vëmendja do të përqendrohet në periudhën pararomake, romake,

mongole dhe së fundi, në globalizimin iberik. Burimi, faqe 42-47.

Grupi II - Globalizimi i parë (dominimi britanik). Në këtë temë vëmendje do t’u kushtohet këtyre problemeve të internacionalizimit të ekonomisë botërore me qendër Evropën (bota evropiane):

- globalizimi sipas Suzanë Bergerit, - zhvillimi i teknologjisë, - tregjet globale, - eksporti i kapitalit dhe procesi i kolonizimit.Burimi, faqe 47-50.


1��

Grupi III - Globalizimi i dytë (amerikan). Vëmendja do të përqendrohet në këto çështje: - bota amerikane dhe nacionalizmi evropian,- kriza e vitit 1929-1933, - dollari - monedha e konvertimit botëror, OPEK, - pozita e re e dollarit pas vitit 1970, - globalizimi amerikan dhe dukuritë e tij, - Amerika, vendi i çmimit “Nobel”, - rëndësia e sektorit të katërt, - ëndrra amerikane.Burimi, faqe 56-61.

Grupi IV - Globalizimi i tretë (shek. XXI). Vëmendja do të përqendrohet tek tronditja e globalizimit amerikan. Burimi, faqe 56-61.

Grupi V - Dritëhijet e globalizimit. Të grumbullohen fakte për të argumentuar tiparet e reja të globalizimit, si: a. ekonomia moderne kineze, b. shoqëria e mbërthyer nga tensione sociale etj. Burimi, faqe 61-68.

Grupi VI - Shfaqjet e perceptimet kryesore të globalizimit. Burimi, faqet 69-80.

Grumbullimi i fakteve do të synojë argumentimin se globalizimi përfshiu shijet, diversitetin ekonomik, prodhimin, tregun e punës, emigracionin ndërkombëtar dhe problemet financiare.

Është e rëndësishme që mësuesi/ja, në fund të këtij diskutimi të gjerë të nxënësve rreth globalizimit si vijë historike dhe si fenomen aktual, të kërkojë që në mënyrë të lirë vetë nxënësit të shprehin qëndrimin e tyre rreth këtij fenomeni.

Paraqitja e rezultateve të punës së çdo grupi.

Vlerësimi i punës së çdo grupi dhe të individëve që janë dalluar gjatë veprimtarisë nga një juri e zgjedhur prej tyre.


1��

?

LINJA 1Tema.Qytetërimet në fillimet e historisë moderne

?


• të njohë përmbajtjen e humanizmit dhe të përcaktojë tiparet e tij dhe të Rilindjes; • të analizojë kushtet historike të lindjes së qytetërimeve moderne; • të shpjegojë lidhjet midis qytetërimit antik dhe Rilindjes; • të argumentojë:

a. arsyet pse qytetet italiane u bënë djepi i qytetërimit botëror, b. rrethanat historike që mundësuan zbulimet gjeografike, c. pasojat e tyre në fushën ekonomike, sociale, politike dhe kulturore.

• të zbërthejë konceptin reformë; • të analizojë risitë e protestantizmit në Evropë; • të përcaktojë konceptin kundërreformë dhe faktorët që e sollën atë; • të analizojë origjinën, fuqizimin dhe rënien e Perandorisë Osmane; • të njohë vlerat dhe arritjet e shoqërisë në fushën e artit dhe të shkencës gjatë shek. VI-VII.

Metoda: Mësim me hapa ose PNP

PËRSËRITJE

Për realizimin e orëve të përsëritjes mësuesi/ja i orienton nxënësit që më parë, duke u kërkuar atyre të grumbullojnë materiale dhe të dhëna në internet apo edhe nga burime të tjera, si nga lëndët që ato zhvillojnë p.sh., në: letërsi, histori arti, gjeografi etj., (duke realizuar kështu ndërthurjen ndërlëndore).

Puna ndahet në disa grupe pune, ku secili grup punon në mënyrë të pavarur.

Grupi I. Kultura mesjetare dhe kultura antike. Në fund, ky grup duhet të jetë i aftë të pasqyrojë ndryshimet midis dy kulturave nëpërmjet krahasimit dhe duke i ilustruar mendimet me materiale që vetë nxënësit kanë grumbulluar.

Grupi II. Lufta brenda kishës katolike, lindja e dy kishave. Ky grup, përmes materialit të grumbulluar, duhet të jetë në gjendje të shpjegojë shkaqet dhe pasojat e luftës brenda kishës katolike, lindjen e dy kishave: protestante dhe katolike, të ilustrojë me anë të artit, stilit barok dhe atij gotik dallimin ndërmjet kishave etj.Për ta bërë sa më interesante paraqitjen, shfaqen në projektor pamje nga vetë nxënësit.

Grupi III. Kultura osmane. Nxënësit, duke u bazuar në njohuritë që kanë dhe ato që kanë hulumtuar, shpjegojnë se si u krijua ajo, elemente të cilës kulturë mori, lidhjen e saj me kulturën evropiane dhe ruajtja e elementeve të identitetit të popujve të Evropës, edhe pse pushtimi osman qe i gjatë.Të gjitha këto nxënësit duhet t’i demonstrojnë me materiale të ndryshme pamore, si p.sh., pamje që tregojnë teknikat e ndërtimit të xhamive, kishave, përmes terminologjisë gjuhësore (huazimet apo turqizmat) etj.

Grupi IV. ndryshimet e strukturës shoqërore evropiane të shek. XVI. Ky grup do të diskutojë lidhur me zhvillimin e shkencës, letërsisë, artit figurativ, mënyrës së jetesës, krijimit të shtresave të reja (borgjezisë) etj., të argumentojë se si universitetet e para sollën zhvillimin e jetës qytetare, krijimin e akademive që shërbyen për shkëmbimin e mendimit shkencor.

Reflektimi. Të menduarit logjik Pasi dëgjohen me vëmendje diskutimet e grupeve të nxënësve, mësuesi/ja, bashkë me ta nxjerrin përfundimet, duke u bazuar edhe te pyetje si:

- Cilat ishin ndryshimet thelbësore që ndodhën në Evropë në shek. XVI-XVII?- A mund të themi se ato përfshinë të gjitha fushat e jetës? Pse?


1��

Test 1- Linja I

1. Rrethoni alternativën e saktë:Besimtarët, predikonte kisha, do të çliroheshin nga mëkatet po të blinin letrat me vlerë, që quheshin: a. indice b. celibat c. indulgjenca ç. jezuit 1 pikë

�. Perandoria Osmane u bë shtet evropian kur pushtoi: a. Bursën b. Bosnjë-Hercegovinën c. Hungarinë ç. Adrianopojës d. Nikopojën 1 pikë

�. Plotësoni tabelën duke u përgjigjur me Po ose Jo

Kërkesat: Kisha Katolike Kisha Protestante Njeh autoritetin e Papës Zotëron pasuri Është luksoze Priftërinjtë martohen Është e thjeshtë Përdori indulgjenca Prifti dhe kisha – rruga drejt Zotit Bibla rruga e vetme për t’u lidhur me Zotin 4 pikë

4. Plotësoni:Kundërreforma synonte të rifitonte _________, të forconte _________, të kufizonte ________

2 pikë�. Plotësoni tabelën duke përdorur fjalët: barok, gotik, me imazhe, pa imazhe dhe Po ose Jo

Kisha Stili Pajisja Zbukurimi Adhurimi Katolike Protestante

Shënim: për këtë pyetje mund të përdoret figura e librit në faqen 17. 2 pikë

4. Plotësoni skemën:

Perandoria Osmane arriti kulmin nën Sulltanin i quajtur 2 pikë5. Plotësoni skemën.

Galilei – me origjinë – – zbuloi – – me të vrojtoi – – kisha – 2 pikë


1�0

�. Lidhni me shigjetë alternativën e saktë:

2 pikë

�. Arsyetoni:Përse zbulimet shkencore dhe teknike sollën koncepte të reja mbi universin, mbi ligjet e natyrës, duke i

hapur rrugë revolucionit industrial. 4 pikë

10. Plotësoni skemën:

2 pikë11. Krahasoni:Krahasoni humanizmin dhe reformat protestante. Nxirrni të përbashkëtat dhe ndryshimet midis tyre.

5 pikë

1�. Gjykoni shprehjen e mëposhtme duke dhënë argumente.Humanizmi dhe Rilindja nuk ishin kulturë e masave, por “pronë” e një elite kulturore.

_____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ _____________________________________________________________________

5 pikë1�. Shënoni me V karakteristikat e kulturës së re. - Vlerësim kulturor - Ishin shprehje e feudalizmit mesjetar - Vlerësonin natyrën dhe dinjitetin e njeriut - Kufizoheshin vetëm në art. - Forconin pushtetin e papës. - Mbështetën konfliktet midis perandorit dhe papës. - Çmonin lulëzimin e qyteteve. - Pranonin një art e kulturë latine 4 pikë

Kisha katolikeShek. XIV – XVShek. XV – XVINdryshoi struktura e shoqërisëHodhi bazat e shkencës eksperimentale

Zbulimet gjeografike kishin shkaqe:

Të përbashkëtat Ndryshimet

Konvertimi i pikëve në notë

Nota 4 5 � � � � 10Pikët 0-� �-14 15-�0 �1-�5 ��-�� 0-�� 4-��

RilindjaKundërreformaHumanizmi


1�1

Test 2 - Linja II

Koha e ndryshimeve thelbësore

1. Rrethoni alternativën e saktë:Në shek. XVI në Francë lulëzoi absolutizmi, që u bë model për monarkitë evropiane. Kjo ndodhi kur mbret ishte: a. Henriku b. Luigji XIII c. Luigji XIV (5-vjeçar) ç. Filipi II 1 pikë�. Vendosni shenjën (+) për pohimin e saktë: a. Kardinali Rishelie u zgjodh kryeministër i Francës (1624-1642). b. Rishelie hodhi bazat e absolutizmit. c. Baza themelore e absolutizmit në Francë ishte zhdukja copëtimit feudal dhe unifikimi i vendit.

ç. Edikti i Nantës fuqizoi pozitat e hygenotëve. � pikë

�. Përmendni emrat e katër monarkëve, të cilët, të frymëzuar nga idetë iluministe, ndërmorën një sërë reformash për të forcuar pushtetin e tyre. (Dy emra femrash dhe dy meshkujsh).

a. _____________(F) c. ______________ (M) b. _____________ (F) ç. ______________ (M)

� pikë

4. Përcaktoni dy parimet themelore të teorisë së mekantilizmit: a. _______________________ b. _____________________

� pikë

5. Tregoni se ku bazohet ekonomia e lirë e tregut: _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

4 pikë�. Plotësoni tabelën: Duke cilësuar fuqitë që Akti i të Drejtave i rezervon mbretin dhe parlamentin (shëno X) :

Parlamenti Mbreti Ligjet Taksat Ushtria � pikë

�. Argumentoni pohimin: “Anglia është atdheu i parlamentarizmit”. _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

5 pikë


1��

�. Vendosni datat dhe renditni ngjarjet sipas kronologjisë.

Ngjarjet Datat Renditja

Deklarata e pavarësisë së SHBA-së

Konventa e Filadelfias – Kushtetuta e SHBA-së

Shfuqizimi i skllavërisë me kushtetutë

Presidenti i parë i SHBA-së (A. Linkolni)

Lufta civile në Amerikë 5 pikë

�. Plotësoni skemën: Përfaqësia e Përgjithshme në Francë.

përbëhej Përfaqësia e Përgjithshme u thirr

Shpalli veten

26 gusht u shpall shpallet sovran 3. 09. 1791 u hartua

5 pikë

10. Përgjigjuni me Po ose Jo.

a. Kongresi i Vjenës vendosi: rend të ri , konflikte të reja , paqen , ndryshimin e kufijve ,

restaurimin , copëtimin e Francës .

b. Aleanca e shenjtë: ishte kundër Anglisë , mbronte krishterimin , mbronte paqen , përkrahte

idetë e revolucionit , mbështeste legjitimizmin , mbronte nacionalizmin dhe demokracinë . � pikë Konvertimi i pikëve në notë

Nota 4 5 � � � � 10Pikët 0-� �-1� 14-1� �0-�4 �5-�� 0-�� 4-��


1��

Test 3 - Linja III

Testi ka si qëllim të vlerësojë qëndrueshmërinë e njohurive të marra nga nxënësit. Ai duhet të jetë formues dhe të përfshijë të gjitha nivelet e nxënësve, që do të thotë se çdo nxënës duhet të gjejë veten në një test. Testi fillon me kërkesa nga niveli më i ulët, deri në nivelin më të lartë të të nxënit.Po paraqesim një model testi që përfshin njohuritë e Linjës 3 - Periudha e tronditjeve të mëdha.

TEST

A. Rrethoni alternativën e saktë. 1 pikë1. “Plani i Luftës Rrufe” i shtabit gjerman (1914) përfundoi me fitoren e:

a) Gjermanisë, b) Belgjikës, c) Francës, ç) Italisë.

Përgjigjja e saktë: c)] �. Lufta e Parë Botërore pati rrjedhoja: 1 pikë

a) ideologjiko-psikologjike, b) ekonomike,c) politika - ekonomike, ç) ideologjiko-psikologjike, ekonomike dhe politike.

[Përgjigjja e saktë: ç)]

�. Kulti i individit të udhëheqësit është një: 1 pikë

a) tipar i sistemeve totalitare, b) tipar i egoizmit të individit, c) produkt ekonomik që krijohet nga udhëheqësi, ç) udhëheqës që përfaqëson dhe mbron interesat e individit.

[Përgjigjja e saktë: a)]

4. Partia Fashiste ishte ekstremi i djathtë politik që: 1 pikë

a) mbronte dhe përhapte idenë e luftës së klasave, b) ishte kundër luftës së klasave, c) luftonte për përhapjen e elementeve demokratike, ç) vendosi aleancë me komunistët.

[Përgjigjja e saktë: b)]

5. Në Vajmar u shpall Republika dhe u miratua kushtetuta, e cila e shpalli Gjermaninë: 1 pikë

a) monarki parlamentare, b) republikë parlamentare me president të fortë, c) monarki absolute me president të fortë, ç) perandori parlamentare.

[Përgjigjja e saktë: b)]

�. Kursi i Ri i Ruzveltit në SHBA (1929): 1 pikë

a) solli “mrekullinë e ekonomisë amerikane”, b) çoi në “depresionin e madh”, c) nxori SHBA-në nga kriza, ç) çoi në fuqizimin ushtarak të SHBA-së.

[Përgjigjja e saktë: c)]


1�4

B. Përcaktoni. 1. Cilët ishin faktorët që e mënjanuan Britaninë e Madhe nga pozitat e saj si “zotëruese e deteve”? 5 pikë ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

�. Cilat ishin vendimet e Potsdamit (17 korrik - 2 gusht 1945) pas kapitullimit të Gjermanisë? 5 pikë

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 10 pikë

C. Identifikoni. 1. Fjalët në kllapa vendosini në vendin e duhur. (Konferenca e Teheranit, Deklarata e Kombeve të Bashkuara, Karta e Atlantikut, Konferenca e Potsdamit, Takimi i Moskës, Konferenca e Jaltës, 2 shtator 1945)

1. Parimet themelore për rregullimin e botës pas luftës (_______________________________ ). 2. Frymëzoi aleancën e Kombeve të Bashkuara (_____________________________________). 3. Të ndihmonte BS-në (________________________________________________________). 4. Të hapej Fronti i Dytë ( _______________________________________________________). 5. Ndarja e Gjermanisë në katër zona ( ____________________________________________). 6. Dëmshpërblimet gjermane ( ___________________________________________________). 7. Formimi OKB-së dhe i Gjykatës Ndërkombëtare (___________________________________). 8. Çarmatimi i Gjermanisë ( _____________________________________________________). 9. Denazistifikimi ( ____________________________________________________________). 10. Kapitullimi i Japonisë, fundi i Luftës II Botërore ( __________________________________).

ç. Arsyetoni.1. A ka ngjashmëri midis modelit totalitar të krijuar në BRSS me modelin totalitar të krijuar nga Enver Hoxha në Shqipëri? Argumentoni mendimin tuaj. 5 pikë_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ �. Në kushtet e një krize ekonomike, cili duhet të jetë pozicioni i shtetit? Argumentoni mendimin tuaj. Kohët e fundit jemi njohur edhe me krizën ekonomike në Greqi. 5 pikë _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________________ Konvertimi i pikëve në notë

Nota 4 5 � � � � 10Pikët 0-� �-11 1�-1� 1�-�0 �1-�5 ��-�0 �1-��


1�5

Test 4 - Linja IV

1. Plotësoni skemat e mëposhtme. a. Gjatë Luftës së Ftohtë ajo që acaroi më shumë marrëdhëniet midis Lindjes dhe Perëndimit ishte

qëndrimi ndaj Luftës Civile në Greqi. Plotësoni skemën

b. Problem tjetër ishte edhe çështja gjermane. Plotësoni.

c. Regjimi komunist dhe shtyllat kryesore ku mbështetet ai. Plotësoni skemën.

� pikë

�. Plotësoni vendet boshe:Reforma e Gorbaçovit synonte: a. ______________________________________________ b. ______________________________________________ c. ______________________________________________ ç. ______________________________________________ d. ______________________________________________ � pikë

�. Përcaktoni elementet që shprehin ekzistencën e Kosovës si shtet i pavarur: a. ______________________________________________ b. ______________________________________________ c. ______________________________________________ ç. ______________________________________________ d. ______________________________________________ dh. ______________________________________________ � pikë

Lufta civile në Greqi

Përfundoi

Me fitoren

Ajo u zhvillua mes

U përkrah

U përkrah

1949 lindi

Çështja gjermane Gjermania u nda

BS

B

A

F

1947

Regjimi komunist

p. ____________ ____________ ____________

u. ____________ ____________ ____________

p. ____________ ____________s ____________

quheshin


1��

4. Rrethoni alternativën e saktë:Plani Marshall u përdor nga vendet e Evropës Perëndimore për: a. Krijimin e bazave ushtarake b. Rimëkëmbjen ekonomike c. Zhvillimin politik ç. Zhvillimin e arsimit dhe shkencës 1 pikë

5. Lidhni me shigjetë ngjarjet dhe datat:

Vizita e Hrushovit në SHBA 1973 Vizita e presidentit Nikson në BS 1972 Presidenti Nikson në Kinë 1959 � pikë

�. Lidhni me shigjetë lidhjet e përshtatshme: Pagë e ulët Zhan Mane Shkurt 1992 Poloni � pikë�. Plotësoni tabelën: Kërkesat kryesore të programeve të partive politike.

Partia Konservatore Partia Socialdemokrate Partia Komuniste

� pikë�. Jepni kuptimin e fjalëve të mëposhtme: a. “Perde e hekurt”_________ b. Theçerizëm __________ c. Tredunione_________ 4 pikë

�. Arsyetoni:Përse KNER-i ishte në të vërtetë aleancë e ndihmës reciproke? 4 pikë_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Jepni gjykimin tuaj për përdorimin e bombës atomike._______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________

4 pikë

Traktati i ManstiritSolidarnosiKrijimi i një Evrope të BashkuarPuna e të miturve

ç. KNER___________d. “Jakëbardhë”______________dh. “Lufta e Yjeve”____________

Konvertimi i pikëve në notëNota 4 5 � � � � 10Pikët 0-� �-11 1�-1� 1�-�0 �1-�5 ��-�1 ��-��

Documents

Udhezues Historia 11