Ustroje polityczne pastwEuropy Wschodniej dr hab. Walenty Baluk, prof. UMCS

Symbole pastwowe

ModowaUkrainaBiaoru

Zasady i wartoci konstytucyjne

Zasady pastwaModowaUkrainaBiaoruSuwerennego i niepodlegego+++Demokratycznego +++Prawnego +++wieckiego+++Socjalnego -++Unitarnego+++Republikaskiego +++Trjpodziau wadzy+++Gospodarki rynkowej+--

System polityczny Modowy, Ukrainy i Biaorusi

Wadza ustawodawcza

Rada Najwysza

Kompetencje Rady Najwyszej UkrainyRada Najwysza Ukrainy spenia trzy podstawowe funkcje:

Ustawodawcz: 1) uchwala ustawy, 2) zmienia UZ i zarzdza referenda, 3) okrela zasady polityki wewntrznej i zagranicznej, 4) uchwala budet, 5) ratyfikuje umowy midzynarodowe,

Kreacyjn: 1) wyraa zgod na powoanie przez prezydenta premiera i prokuratora generalnego, 2) powouje Izb Obrachunkow i poow skadu KRRiT, 3) powouje i odwouje na wniosek prezydenta prezesa NBU i poow skadu Rady NBU, czonkw CKW, 4) wyraa zgod na powoanie i odwoanie przez prezydenta Przewodniczcego Komitetu Antymonopolowego, Prezesa Funduszu Majtku Pastwowego, i Przewodniczcego KRRiT, 5) powouje 1/3 SK i wybiera sdziw na stae.

Kontroln: 1) kontroluje rzd i wykonanie budetu, 2) wyraa rzdowi wotum zaufania i nieufnoci, 3) aprobuje program dziaa rzdu, 4) skada z urzdu prezydenta

Parlament Republiki Modowa

Kompetencje Parlamentu RMUstawodawcze:1)uchwalanie ustaw i ich wykadnia, 2)zarzdzanie referendum; 3) zatwierdzanie podstawowych kierunkw wewntrznej i zewntrznej polityki pastwa; 4) zatwierdzanie doktryny wojennej; 5) ratyfikacja i wypowiadanie umw midzynarodowych; 6) zatwierdza budet pastwa.

Kontrolne: Kontrola za wykonaniem budetu, 2) sprawowanie kontroli nad dziaalnoci wadzy wykonawczej; 3) sprawowanie kontroli nad emisj obligacji skarbu pastwa, nad udzielaniem zagranicznej pomocy gospodarczej i innej, a take nad zaciganiem zobowiza finansowych przez pastwo za granic,

Kreacyjne:1) wybieranie i powoywanie urzdnikw pastwowych w sytuacjach przewidzianych w ustawodawstwie; 2) wybiera gow pastwa, 3) zatwierdza na wniosek przewodniczcego kandydatur prokuratora generalnego, 4) 2 sdziw SK, 5) Izb Obrachunkow

Zgromadzenie Narodowe Republiki Biaoru

Kompetencje Izby Reprezentantw RBUstawodawcze:1) Uchwala zmiany do UZ i wykadni UZ (na wniosek prezydenta bd obywateli - ponad 150 tys.); 2) uchwala ustawy, w tym podstaw polityki zagranicznej i wewntrznej, doktryn wojenn Kontrolne:1) Akceptuje program dziaa rzdu, 2) powtrny brak akceptacji dla rzdowego programu oznacza wyraenie wotum nieufnoci, 3) usuwa z urzdu prezydenta Kreacyjne:Wyraa zgod na powoanie przez prezydenta premiera; 2) na wniosek premiera wyraa wotum zaufania, 3) z inicjatywy 1/3 deputowanych wyraa wotum nieufnoci rzdowi

Kompetencje Rady Republiki (RB)Ustawodawcze:1) Akceptuje bd odrzuca uchwalone przez Izb Reprezentantw zmiany i wykadni UZ, 2) ustawyKontrolne: 1) Uczestniczy w procedurze usunicia prezydenta z urzdu, 2) uniewania uchway rad terenowychKreacyjne:1) Wyraa zgod na powoanie przez prezydenta przewodniczcego SK, przewodniczcego i sdziw SN, Sdu Gospodarczego, przewodniczcego CKW, prokuratora generalnego i prezesa BN, 2) wybiera 6 sdziw SK, 3) wybiera 6 czonkw CKW,

Wadza wykonawcza w pastwach Europy Wschodniej

Wadza wykonawcza na Ukrainie

Rezydencja Prezydenta UkrainyPrezydenci Ukrainy: 1) . Krawczuk 1991-1994; 2) . Kuczma 1994-2004, 3) W.Juszczenko 2005-2010, 4) W.Janukowycz (2010 - ....)

Kompetencje Prezydenta UkrainyUstawodawcze:1) podpisuje bd nakada weto; 2) uchyla akta normatywne rzdu krajowego bd ARK;

Kreacyjne: Za zgod RN powouje premiera i prokuratora generalnego, 2) na wniosek premiera ministrw i szefw administracji w terenie, 3) powouje i odwouje za zgod RN prezesa Komitetu Antymonopolowego, Funduszu Majtku Pastwowego i KRRiT, 4) powouje poow skadu Rady Narodowego Banku Ukrainy, Narodowej Rady ds. Telewizji i Radiofonii, 1/3 skadu Sdu Konstytucyjnego, 5) tworzy sdy w ustalonym ustawowo trybie, 6) powouje prezesa NBU i wnioskuje do RN o powoanie czonkw CKW.

Polityczno-wojskowe: 1) Reprezentowanie pastwa na arenie midzynarodowej, 2) gwnodowodzcy si zbrojnych, 3) wnioskuje o wprowadzeniu stanu wyjtkowego i wojennego, 4) zwouje Rad Bezpieczestwa Narodowego

Kompetencje Gabinetu Ministrw UkrainyNajwyszy organ w systemie organw wadzy wykonawczej. Gabinet Ministrw jest odpowiedzialny przed Prezydentem i Rad Najwysz. W swojej dziaalnoci kieruje si Konstytucj, ustawami, rozporzdzeniami prezydenta i uchwaami parlamentuRealizuje polityk wewntrzn i zagraniczn pastwa,

Funkcje wewntrzpolityczne: 1) zapewnienie porzdku publicznego i przestrzegania praw czowieka, 2) zapewnienie obronnoci i bezpieczestwa

Funkcje ekonomiczne: 1) opracowanie i realizacja programw rozwoju ekonomicznego i spoecznego, 2) opracowanie i realizacja budetu, 3) prowadzenie polityki finansowej, cenowej, fiskalnej, celnej, 4) zarzdzanie wasnoci pastwow

Zewntrzne funkcje polityczne: 1) realizuje polityk zagraniczn, 2) zajmuje si ochron obywateli za granic, 3) midzynarodowe stosunki ekonomiczne.

Premierzy Ukrainy w latach 1991-2005

Wadza wykonawcza RM

Kompetencje Prezydenta RMGowa pastwa posiada kompetencje w zakresie spraw zagranicznych, obrony i innych.

W polityce zagranicznej: 1) prowadzi rokowania i podpisuje umowy midzynarodowe, przekazujc je nastpnie w celu ratyfikacji do parlamentu; 2) przyjmuje listy uwierzytelniajce i odwouje akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych 3) na wniosek rzdu powouje i odwouje przedstawicieli dyplomatycznych pastwa za granic, a take tworzy i likwiduje placwki dyplomatyczne.

W sprawach obronnych: 1) za zgod parlamentu ogasza powszechn bd czciow mobilizacj; 2) w sytuacji zbrojnej napaci podejmuje decyzj o uyciu si zbrojnych, wprowadza stan wojenny i niezwocznie informuje o tym parlament; 3) zgodnie z ustawodawstwem podejmuje take inne dziaania suce zagwarantowaniu bezpieczestwa narodowego i porzdku publicznego

Kompetencje Prezydenta RMPrezydent posiada cztery moliwoci rozwizywania parlamentu (art. 78 i 85).

1) W sytuacji blokowania procesu legislacyjnego w parlamencie w cigu 3 miesicy (wymagane s konsultacje z frakcjami parlamentarnymi).2) W sytuacji, kiedy parlament nie osignie porozumienia w sprawie powoania premiera i rzdu (wymagane s konsultacje z frakcjami parlamentarnymi)3) W sytuacji, kiedy parlament nie wyoni nowego prezydenta4) W sytuacji, kiedy rzd w cigu 45 dni po zoeniu wniosku o wotum zaufania jego nie otrzyma (wymagana jest dwukrotna odmowa parlamentu rozpatrywa wniosek).

Prezydenci RM M. Snegur 3.09.1991-15.01.1997P.uczinski 15.01.1997 7.04.2001W.Woronin 7.04.2001-11.09.2009, komunistaM.Gimpu (p.o.) 11.09.2009 28.12.2010, Liberalna PartiaW.Fiat (p.o.) 28.09.2010-30.12.2010, Liberalno-Demokratyczna PartiaM. upu (p.o.) 30.12.2010 - .... , Demokratyczna PartiaMikoaj Timofti od 16.03.2012 bezpartyjny, wspierany przez koalicj LP, LDP, DPM oraz 3 posw Partii Socjalistycznej (odam KPRM)

Kompetencje RzduDo oglnych kompetencji rzdu nale:

implementacje ustaw, aktw prezydenta oraz sprawowanie kontroli nad wykonaniem rozporzdze i rozporzdze z moc ustawy rzdu;wyznaczanie funkcji ministerstwom, centralnym organom administracyjnym i innym podporzdkowanym strukturom, zabezpieczanie utrzymania centralnych organw wadzy pastwowej w ramach rodkw finansowych zatwierdzonych przez parlamentrealizowanie programw rozwoju gospodarczego i spoecznego, stwarzanie warunkw funkcjonowania samorzdu;koordynowanie i kontrolowanie dziaalnoci organw samorzdu;zarzdzanie organami cigania i bezpieczestwa;realizowanie polityki wewntrznej i zagranicznej

Premierzy RM

Procedura inwestytury Procedur powoania rzdu przedstawia art. 98 UZ.

Prawo do zgoszenia kandydatury premiera przysuguje prezydentowi po wczeniejszych konsultacjach z frakcjami parlamentarnymi (wprowadzia nowelizacja UZ z 2000 r.)W cigu 15 dni od daty zgoszenia kandydat na stanowisko premiera zwraca si do parlamentu z wnioskiem o wotum zaufania dla programu dziaa i caego skadu rzdu.Parlament wikszoci absolutn (52 deputowanych) zatwierdza premiera, skad i program rzdu.Prezydent powouje rzd na podstawie udzielonego mu wotum zaufania, za w przypadku wakatu bd zmian kadrowych na wniosek premiera powouje i odwouje ministrw.

Wadza wykonawcza na Biaorusi

Kompetencje prezydenta RBUstawodawcze: 1) podpisuje bd nakada weto; 2) wydaje dekrety z moc ustawy, 3) uchyla akta normatywne rzdu, 4) inicjatywa ustawodawczaKreacyjne:1) Mianuje premiera (zgoda IR), 2) powouje i odwouje ministrw, 3) ustala struktur rzdu, 4) mianuje przewodniczcego SK i NSG, mianuje sdziw SN i NSG, przewodniczcego CKW, prokuratora generalnego, przewodniczcego i zarzd BN (za zgod RR, zwalnia jedynie powiadamiajc RR), 4) powouje kierownikw innych urzdw pastwowych, w tym KGB, Polityczno-wojskowe: Reprezentowanie pastwa na arenie midzynarodowej, 2) gwnodowodzcy si zbrojnych, 3) wprowadza stan wojenny (za zgod RR)Rozwizanie Izby Deputowanych:W sytuacji nie udzielenia rzdowi wotum zaufania bd przegosowania wotum nieufnociW sytuacji dwukrotnej odmowy powoania na stanowisko premiera zaproponowanej przez prezydenta kandydaturyNa mocy SK stwierdzajcego naruszenie przez IR Konstytucji

Kompetencje Rady Ministrw RBkieruje system podporzdkowanych mu organw wadzy administracyjnej i wykonawczej;Opracowuje kierunki polityki wewntrznej i zagranicznej oraz podejmuje rodki niezbdne do ich realizacji;Przygotowuje i przedstawia Prezydentowi do przedoenia w Parlamencie budetu i sprawozdanie z jego wykonaniaZapewnia prowadzenie jednolitej polityki ekonomicznej, finansowej i innych polityk pastwa;Zapewnia porzdek publiczny, przestrzeganie praw czowiekaZapewnia obronno i bezpieczestwo pastwaZarzdza wasnoci skarbu pastwa

Premierzy RB

W.Kiebicz (18.09.1991 21.07.1994) M.Czigir (21.07.1994 18.11.1996) S.Ling (18.11.1996 18.02.2000) W.Jermoszyn (18.02.2000 01.10.2001) G.Nowickij (01.10.2001 10.07.2003) S.Sidorskij (10.07.2003 27.12.2010) M.Miasnikowicz (28.12.2010 .... )

Usunicie prezydenta z urzduUkraina: 1) RN wszczyna procedur (w/a); 2) RN tworzy komisj tymczasow; 3) RN w. 2/3 stawia w stan oskarenia i 4) w. usuwa z urzdu

Biaoru: 1) Wysuwa oskarenia IR w/a (na wniosek 1/3); 2) Bada spraw RR (izba wysza); 3) Usuwa prezydenta parlament w. 2/3 kadej z izb

Modawia: 1) wniosek 1/3 deputowanych; 2) usuwa z urzdu w. 2/3

Sia prezydentury w pastwach Europy Wschodniej

Legenda: I wybieralno (0-1); II - usunicie z urzdu (0-2); III - prawo zarzdzania referendw (0-2); IV prawo wydawania dekretw (0-2); V prawo wetowania ustaw (0-2); VI udzia w formowaniu gabinetu (0-2); VII udzia w dymisjonowaniu gabinetu (0-2); VIII prawo rozwizywania parlamentu (0-2); IX praw do zarzdzania stanu wyjtkowego (0-2)

Gradacja prezydentury0 4 bardzo saba prezydentura5 8 saba prezydentura9 12 silna prezydentura13 17 bardzo silna prezydentura

Sia parlamentu w pastwach Europy Wschodniej

Legenda: I prawo do usuwania prezydenta z urzdu (0-2), II prawo do powoania rzdu (0-2); III prawo odwoania rzdu (0-2); IV ochrona przed przedterminowym rozwizaniem (0-2); V- skuteczno w przegosowywaniu weta (0-2)

Sia rzdu w pastwach Europy Wschodniej

Legenda: I sposb odwoania premiera; II faktyczna odpowiedzialno premiera; III wadza organizacyjna premiera; IV mono samodzielnego okrelenia polityki wewntrznej; V moliwo wprowadzenia stanu wyjtkowego; VI zaplecze polityczne premiera

Sia prezydentury na Ukrainie

Legenda: I wybieralno (0-1); II - usunicie z urzdu (0-2); III - prawo zarzdzania referendw (0-2); IV prawo wydawania dekretw (0-2); V prawo wetowania ustaw (0-2); VI udzia w formowaniu gabinetu (0-2); VII udzia w dymisjonowaniu gabinetu (0-2); VIII prawo rozwizywania parlamentu (0-2); IX prawo do zarzdzania stanu wyjtkowego

Sia rzdu na Ukrainie

Legenda: I sposb odwoania premiera; II faktyczna odpowiedzialno premiera; III wadza organizacyjna premiera; IV mono samodzielnego okrelenia polityki wewntrznej; V moliwo wprowadzenia stanu wyjtkowego; VI zaplecze polityczne premiera