Тулай өвчин.

Халуун чанартай шалтгаан нөхцөлийн улмаас үүссэн муу цус, хийтэй хямралдаж хөлийн эрхий, гарын тохойнд буусан өвчин юм.

Бодисын солилцооны өвчин

Àðõàã áîäèñûí ñîëèëöîîíû õÿìðàëûí ºâ÷èí áºãººä ïóðèíû ñîëèëöîîíû àëäàãäëààñ áîëæ öóñàíä øýýñíèé õ¿÷èë, óðàòûí äàâñ õóðèìòëàãäàæ ñèíîâèò, õóðö àðòðèòààð èëýðäýã ºâ÷èí.

Ýðýãòýé (40 – 50íàñ) > ýìýãòýé (60 ↑íàñ)

Ïóðèíû ñîëèëöîîíû àëäàãäàë

Шалтгаан:

• Муу цус• Шар ус• хий

Нөхцөл:

• Явдал мөрийн нөхцөл: өдөр унтах, зүгээр суух, хэтэрхий хүнд хүчир хөдөлмөр хийх, гэмтэл(удаан явах, бариу гутал өмсөх) авах

• Идээ ундааны нөхцөл: архи уух, хэт их идэх, халуун ногоотой хоол унд болон дотор махан хоол идэх, хурц шөл уух зэрэг нөлөөлнө

• Бусад нөхцөл: халуун хүйтэн харшилдах,халуун орчинд ажиллаж шингэн дутагдах, шээс хөөх болон бусад эмийн бодис хэрэглэх нь өвчин үүсгэнэ.

Өвчин зүйн хувиралт:

• Дээрх нөхцөл байдлын улмаас махбодын тэнцвэрт байдал алдагдаж, цус хямралдаж, шар ус хуран, хий цус хуран үест тархаж, барилдуулагч бадган ба цагаан судасны үйл ажиллагаанд нөлөөлөн үенд бууж өвчлүүлнэ.

Эмгэг жам

Ìàõáîäûí òýíöâýðò áàéäàë àëäàãäàí →öóñ õÿìðàëäàæ → муу øàð óñ õóðàí → õèé öóñ àðâèäàæ → ¿åñò òàðõàí →áàðèëäóóëàã÷ áàäãàí, öàãààí ñóäàñíû ¿éë àæèëàãààíä íºëººëºí → ¿åíä áóóæ ºâ÷ë¿¿ëíý

Ïóðèíû ñîë.àëäàãäëààñ øýýñíèé õ¿÷èë, óðàò:- ¿åíä õóðèìòëàãäàæ õóðö àðòðèò- Ǻºëºí ýäýä – òîôóñ, òåíäîâàãèíèò- Áººð øýýñíèé çàìä – ÁØÇ-ûí ÷óëóó ¿¿ñãýäýã

Ангилал:

a. Хий

b. Шар

c. Бадган

d. Цус

• Махбодын үүднээс: • Эмнэл зүйгээр нь:

a) Хар тулай (цус, шар хямралдах)

b) Цагаан тулай( бадган, хий хямралдах)

c) Алаг тулай (шар ус хямралдах)

Ерөнхий шинж тэмдэг:

• Өвчин цочмог эхлэж гуя бэлхүүс, үе мөч өвдөж загатнах, хөдөлвөл тасрах мэт санагдах, үе мөч хүндрэх, олон дахих, хөдлөх бүрт өвдөлт нэмэгдэнэ. Өвчин шинэ үед арьс цусанд тархах тул улайж хавдаад хүрэлцэхэд халуун байх ба хавдар дээр нь хөх толбо гарна.

• Энэ үед оношлоход хялбар тул түргэн эмчлэх хэрэгтэй.

Оношилгоо

• Өвчин хуучирч судас, бүлх, яс үест түгэхэд их хавдаж хатууран чинэрэх, тэсэхүйеэ бэрх өвдөх, хошногоны амсар, яс үес тасрах мэт хүчтэй өвдөнө. Энэ үед өвчний хүч нь дэлгэрч бүрэлдэн, үений хөдөлгөөн хязгаарлагдах, татах зэрэг шинж гарч эдгэрэхэд бэрх болно.

Өвчний байрлал

Өвчний орших орон

Өвдөлтийн онцлог• Шөнийн цагаар өвдөлт намжиж үүрээр

ихэсдэг онцлогтой. Үүнийг тахиан дуу мэт шинж гэдэг. Өвдөлтийн онцлог нь мултарсан мэт, чимхэж байгаа, дарж байгаа, шахаж хавчиж байгаа мэт байдаг. Хэрэглэж буй цагаан хэрэглэл шүргэх, хүн явж шал доргиход хүртэл өвчин ихэснэ. Дээр дурьдсан үений эмгэгийн шинж тэмдгүүд хэд хоног илрээд алга болно. Цаашид даамжирвал шинэ үенүүд гэмтэнэ.

Өвчний сэдрэлтийн шинж тэмдгүүд:

• Өвчин сэдрэхээс 1-2 хоногийн өмнө үеээр эвгүй оргих, бие сулрах, уур хүрч тавгүйтэх, чацга алдах, халуурах, нойр хулжих, чичрүүдэс хүрэх шинж илэрнэ. Өвчний сэдрэлтийн эхлэл нэн өвөрмөц бөгөөд голдуу хөлийн эрхий хурууны үеэр өвдөх, хавдаж улайн, арьс нь гуужна. Өвдөлтийн хүч улам нэмэгдэж өндөр халуурч чичрүүдэс хүрэх, хоолонд дургүй болох шинж илэрнэ. Үеэр асар хүчтэй өвдөх тул өвчтөн хэвтэрт орж хөдөлж чадахгүй болно. 5,6 орчим хоноход дээрх шинжүүд намжиж 5-10 хоноход арилан үений хөдөлгөөн хэвийн болно.

Оношилогоо:

• Судас нь түргэн бөгөөд чичирч гүйхэд бэрх лугшина, шээс нь шар өнгөтэй, үнэр уур ихтэй, хэл нь зузаан шар өнгөртэй байна. Үений өвчин эхний хоногтоо дээд цэгтээ хүрнэ, эмгэг нь эхлээд нэг үендээ байх ба нэг талын хөлийн эрхий хурууны үе улайж үрэвсээд сэдрэлтийн үед үений арьс улайж, халуун оргино. Цааш даамжирч жижиг үеүдийг хамарна.

Шээсний оношлогоо

Тус бүрийн шинж тэмдэг.

• Хийнээс болвол ирвэгнэж хатгуулах, хавдар нь тогтворгүй бөгөөд дээр нь хар хөх толбо гарна.

• Шараас болвол хавдар нь их халуун, өнгө нь улаан, хүрэхэд хүчтэй эмзэглэлтэй байна.

• Цуснаас болвол халуу оргин, улайна. Идээлж болдог.

• Бадганаас болвол загатнаж, хүндэрч мэдрэхүй буурна.

Ялгавартай оношлох:

Хөлийн бам өвчин:• Настайвтар, тарган

эмэгтэйчүүдэд ихэвчлэн тохиолддог. Бам өвчинд хөлний булчин мах нь хөх эрээнтэж хавагнаад, нилэнхүйдээ эмзэглэлтэй болдог. Ялангуяа чийгтэй газарт байх, тэнгэр муудах зэрэгт өвчин хөдөлнө. Өвчтөний буйл, завьжнаас цус гарамтгай бөгөөд хэл нь алаг эрээн болсон байдаг.

Хар хэрх өвчин:• Жижиг үенүүд улайж

хавдсан, эмзэглэлтэй, хөдөлгөөн хязгаарлагдсан байдаг. Тухайн өвчинд олон үенүүдийг хамрахаас гадна, 2 талын үенүүдийг ижил гэмтээх, өглөөд хөшингө илэрдэг. Харин өвдөлт тулайг бодвол харьцангуй сул байдаг. Хоол ундтай холбоотой өвчний сэдрэлт ажиглагдахгүй.

Эмчилгээний зарчим:

1. Хийг дарж шар усыг хатаах

2. Цагаан судсаар гүйх хий, шар усны гүйдлийг сайжруулах

3. Цусны халуун болон бадганыг арилгах

Эмийн эмчилгээ.

• Хийг дарах зарчмын дагуу Лидэр-3(лидэр, барагшун, ар үр), Жонлон-5 г өгнө.

• Өвдөлт намдааж цусны халуун дарах, шар усыг хатаах зорилгоор Нару-3, Бонтаг-25, Сэндэн-25 г өргөн хэрэглэнэ.

• Цагаан судасны гэмийг арилгах зорилгоор Сампилноров, Зачүн-13 г өгнө.

Эмийн эмчилгээ

• Дашхорло эмийг архиар даруулж уулгавал тулай, хэрх өвчнүүдэд сайн гэж “Маш гахйамшигт хуримын санд” тэмдэглэсэн байдаг.

Тус бүрийн эмчилгээ

• Õèé – öàãààí ã¿ãýëèéã ñ¿¿íä áóöàëãàæ ºãíº. Ëèäðèéí áóö.ø¿¿ñ

• Øàð – íèøèí, áîð õîíèëîí, 3¿ð, ëèäåð, ãàøóóí íîãîã ñ¿¿íä áóö.æ ø¿¿ñèéã ºãíº.

• Áàäãàí – 3 ¿ðèéã áàëòàé• Öóñ – ãàíäèãàð, ÷èõýð ºâñ, ìàðèíà, øàð

ìîä, óààí çàíäàí, àðö, á¿øèëç, áàãà áóóðöãèéã ÷èõýðòýé íàéðóóëæ çóóðìàë ýì áîëãîîä ò¿ðõýãýýð õýð.íý

Засал эмчилгээ.

• Намжмал үед нь: хүхэртэй рашаанаар ороолт дэвтээлэг хийнэ. Өвдөлт ихтэй бол аль ойролцоо судсыг олон дахин уур гаргах төдий ханаж, цус гаргана. Үрэвсэлтэй үенд Сэндэнгийн болон Нару-3 тангаар ороолт хийнэ.

Засал

• Монгол маарамбууд нэрмэлийн шар сүү, айраг, архи, цай, хужир, давс, агь чанасан ханданд халуун бүлээн оруулж эмчилж байсан. Энэ засал нь бөөрний өвчин, муу цус, шар ус, тулай, бам, цагаан хуян зэрэг өвчнүүдийг анагаахад хамгийн сайн гэж сайшаагдсан байна. Өвдөлт ихтэй газарт соруул засал хийнэ. Мөн сам соруул хэрэглэж болно.

засал

• Хүчтэй өвдөж байгаа үед хатгуур хийж эмчилдэг. Мөн бибилин, дүржид, арүр, жамцын туулга тулайг дарахад үр дүн сайтай байдаг. Эдгээр нь тулай өвчний шалтгааныг арилгах эмчилгээнүүд юм. Ингэж дотроос нь тулайг дарахын зэрэгцээ гүнжидийн тос, гүгэл, бал, лүгрү мүг, маринаг өтгөртөл буцалгаж хөргөөд тухайн үе мөчинд түрхлэг болгож гаднаас нь хавсарч эмчилнэ.

I. - Õóðö ºâäºëòòýé áàéãàà ¿åä òàéâàí áàéëãàõ, ìº÷èéã õºäºë㺺íã¿é áàéëãàõ, õºëºí äîð íü þì èâýõ õ¿éòýí æèí òàâèõ

- ªâäºëò áàãàññàí ¿åä á¿ëýýí æèí òàâüæ áîëíî- ªäºðò 2 – 2,5ë øèíãýí óóõII. À. Êîëõèöèí 0,5ìã- 2 òàá óóõ – 1ìã- 1ìã-èéã 2 öàã òóòàì, ºäðèéí äýýä òóí 4 ìãªâäºëò íàìäñàí ÷ 3-4 õîíог. ¿ðãýæë¿¿ëýí

õýðýãëýíý- Ìàø õ¿÷òýé ºâäºæ áóé ¿åä 3ìã ñóäñààð- 1ìã-ààð äàâòàæ áîëíî. Õîí.äýýä òóí 5-6ìã Ý.çààëò: Ẻð, ç¿ðõ ñóäàñíû äóò, æèðýìñýí,

õîäîîäíû øàðõëàà

Á. Ñòåðîéä áóñ ãàðàëòàé ýì:• Áóòàäèîí – 200-300 ìã.èéã óóõ. Õîí- 800-

1000 ìã7õîíîã.• Èíäîìåòàöèí - ýõíèé ºäºð 150ìã 50ìã.ààð 3

óäàà• Èáóïðîôåí – 1200-1400 ìã/õîí• Íàïðîñèí – 500 – 1000 ìã /õîí• Âîëüòàðåí – 150-200 ìã /õîíÂ. Ñòåðîéä ýì:• Ïðåäíèçîëîí – ýõíèé 1-2 ºäºð 20-30 ìã /õîíÃ. 50% äèìåêñèäûí óóñìàëààð êîìïðåññ òàâèíà. Àíàëüãèí, íîâîêàéí, èíäîìåòàöèíòàé áàéæ áîëíî.

Идээ ундаа явдал мөр:

• Их ядрах, хэт халах, исгэлэн амттай хоол унд, цагаан идээ, элдэв зүйлийн тосыг хориглоно. Өвчний үе шат ба өвчтөний өвөрмөц чанарт тохируулан идээ унд, явдал мөрийг зохицуулна.

I. Ïîäàãðûí õóðö ºâäºëòèéã íàìæààõII. Óäààí õóãàöààíû òàñðàëòã¿é ýì÷èëãýý1. Äýãëýì2. Áèåèéí æèíã áàðèõ3. Àðõè ñïèðòèéí ç¿éë õîðèãëîõ4. Õîîë ýì÷èëãýý ¹ 6, 6å5. Ãèïåðóðèêåìèèéã áóóðóóëàõ ýìí¿¿ä –

óðèêîäåïðåññàíò, óðèêîýëèìèíàòîð6. Ôèçèê ýì÷èëãýý7. Õºäºë㺺í ýì÷èëãýý8. Ðàøààí ñóâèëàë9. Ìýñ çàñàë III. Äèñïàíñåð – ýì÷ëýõ, ñýðãèéëýõ

• Õîîëûã óóðàíä æèãíýæ, áóöàëãàæ, ÷àíàæ èäíý.

• Áóóäàé, õºõ òàðèà, õèâýãòýé òàëõ• Øóâóó, çàãàñ, àìüòíû ººõã¿é ìàõ 7õîí,ò 1-2

óäàà• Òîñ óðãàìëûí• Áóäàà òºðºë á¿ð• Æèìñ á¿ãä• Óóõ þì ºòãºí áèø öàé, êîôå, æ¿¿ñ ã.ì. ªä. 2-

2.5ë• Õîðèãëîõ íü:- Ýëýã Ẻð òàðõè õýë, çàëóó àìüòíû ìàõ- Ëààçàëñàí, äàðøèëñàí, äàâñàëñàí á¿ò- Àìüòíû ãàðàëòàé òîñ- ªòãºí öàé, êîôå, øîêîëàä, êàêàî

Äèñïàíñåð

• Õºíãºí ¿åä íü æèëä 2 óäàà ÖÅØ, ØÅØ, Íå÷èïîðåíêî, Áèîõèìè øýýñíèé õ¿÷èë, êðåàòèíèí

• Äóíä, õ¿íä ¿åä 3 ñàðä 1 óäàà ¿çëýãò õàìðàãäàíà.

ÖÅØ, ØÅØ, Íå÷èïîðåíêî, Áèîõèìè øýýñíèé õ¿÷èë, êðåàòèíèí ¿çíý.

Ðåíòãåí æèëä 1 óäàà õèéíý.

• Анхаарал хандуулсан та бүхэнд баярлалаа

• Хан хүн жаргахдаа төрийн сайнд жаргаюу• Харц хүн жаргахдаа ханийн сайнд

жаргаюу• Хэн хорт болбоос гадуурхаж бүү ялга• Хэн тустай болбоос шадар гэж бүү янагла