การถอดบทเรียน - inlandfisheries · 2019-01-09 ·...

การถอดบทเรยน

1

กองวจยและพฒนางานสงเสรมการเกษตร

กรมสงเสรมการเกษตร

2

จตพร วศษฏโชตองกร

ทาไปเถอะ ทาใหเตมท

เตมความสามารถของเรา

ทาไปใหมความสข เบกบาน

แลวทกอยางจะดเอง

การนาความรทตกผลกหรอทเรยกวา “ความรฝงลก” (Tacit knowledge) ทอยในงานนนมาใชประโยชน การทจะนาความรฝงลกนนมาแลกเปลยนเรยนรกบผอน เผอแผผานประสบการณของเราหรอเจาของความร ซงเปนทมาของการถอดบทเรยน (จตพร วศษฏโชตองกร, ๒๕๕๓)

ทาไมตองถอดบทเรยน

3

การวจย เร มดวยปญหา (Research Question) แลวกหาวธท จะขบใหแตก ทาความเขาใจ หรอวาแกปญหา/ตอบโจทย กเกดความรท จะแกปญหาหรอตอบโจทยใหเขาใจขน เราเรยกวา “การวจย” (Research)

ปญหา ความสาเรจ วจย KM

การจดการความร (KM) เปนการสรางความรจากเรองราวความสาเรจ ตความ แลกเปลยนเรยนร ทาความเขาใจกน เอาทฤษฎมาตความสาเรจ เพอทาความเขาใจวาสาเรจไดเพราะอะไร ? มข นตอนตางๆอยางไร ? และในทสดกเกดความเขาใจ เกดความรข นเปนการสรางความร อกทางหนง

4

5

KM

Tacit Knowledge

Explicit Knowledge ความรฝงลก

ในตวคนทเกดจากการสะสมประสบการณ

ความรชดแจง ทอยในรปการบนทก หนงสอ ตารา internet

ฯลฯ

เทคนคต งคาถาม -เร มจากคาถาม

พนฐาน -คาถามลงลก -ทาไมๆๆๆๆ

ภเขานาแขงของความร

การถอดบทเรยนเปน “เครองมอ” ในการผลตความร

• คนหา ความรจากการปฏบต • สราง ความรจากการปฏบต • ใช ความรจากการปฏบตคร งกอนเพอการปฏบตซา • ปรบปรง พฒนาความร เพอการปฏบตคร งตอไป • หวใจ คอแลกเปลยนเรยนรสรางความสมพนธท ด ระหวางคนทางาน

7

• ถอด - เอาออก หลดออก • บทเรยน – บทสรปทอธบายผลการทางานตาม

เปาหมายทกาหนดไว และปจจยเง อนไขสาคญททาใหเกดผลเชนน น

• การถอดบทเรยน – กระบวนการดงความรจากการทางานดวยการอธบายปรากฏการณทเกดข นระหวางทางาน และปจจยทเก ยวของ เพอใหผสนใจนาไปปรบใชใหเหมาะสมกบบรบทของตนเอง ในการพฒนาใหงานดข นกวาเดม

8

ความหมายการถอดบทเรยน

9

ประโยชนจากการถอดบทเรยน

สอ/

ชดความร

ผรวมกระบวนการ ถอดบทเรยน

• พฒนางาน • พฒนาองคกร • เผยแพร

• เรยนรรวมกน • ทางานเปนทม • ปรบวธคด/วธทางานท สรางสรรค

จดประกายความคดใหผอ น

10

คณสมบต ผถอดบทเรยน

เปนบคคลเรยนร เชอในศกยภาพของมนษย มจดมงหมายและพลงในตวเอง มความเปนตวของตวเอง มทกษะการสอสาร มทกษะการคดเชงระบบ มทกษะการเขยน มทกษะการถายภาพ ทาเรองยากใหเปนเรองงาย

11

คณสมบตผถอดบทเรยน

จดเนนกระบวนการถอดบทเรยน

12

ธรรมชาต กลยาณมตร

สงแวดลอม

ทกษะ

ฟง

13

การถอดบทเรยนหลงการทางาน (After Action Review)

การถอดบทเรยนแบบเลาเร อง (Storytelling)

การเรยนรจากบทเรยนทดหรอวธปฏบตท เปนเลศ (Best Practice)

รปแบบ การถอดบทเรยน

คนหาโจทยถอดบทเรยนทด/เปนเลศ

กาหนดประเดน

ถอดบทเรยน

จดเกบขอมล

เขยนผลเบองตน

วเคราะห/สงเคราะห

สรปผล การถอดบทเรยน

วธท ๑ การเรยนรจากบทเรยนทดหรอวธปฏบตท เปนเลศ (Best Practice)

14

ความร นาไปปฏบต

• วธการใหม ๆ หรอวธปฏบตท สงผลตอการดาเนนการทองคกรเรยนรจากการปฏบตจรงในการพฒนาองคกรทดข นมกระบวนการทเปนระบบยอมรบได และทดลองนาไปใชจนประสบความสาเรจ

• นาไปสผลลพธท ตอบสนองความคาดหวงของชมชน / เกษตรกรและองคกรอยางมประสทธภาพ

15

ความหมาย

ลกษณะสาคญของ BP

16

มนวตกรรม/ วธการใหม

สาคญ สนบสนนและสงผลเปนเลศ

บรณาการและ

เชอมโยงกน

เปนกระบวน

การ

แนวคดพนฐานเชอมโยง Best Practice มาใชพฒนางาน

17

การจดการความร

(Knowledge Management)

ขอมลหรอความรในตวบคคลทประสบความสาเรจในการทางานหรอการใชชวต หรอองคกรทประสบความสาเรจ

(Knowledge Generation)

พฒนางานใหเกดประโยชน

สงสด(Knowledge Application)

แนวทางการตรวจสอบ Best Practice

1. วธการหรอ Best Practice น นสงผล/สอดคลองกบเปาหมายงานอยางนาเชอถอ มขอมลยนยน

2. Best Practice น นๆ สามารถตอบไดวา ทาอะไร (what) ทาอยางไร (how) ทาทาไม (why)

3. ระบปจจยสาคญทชดเจน กอใหเกดการปฏบต ทตอเนอง และย งยน

4. Best Practice น นๆ สามารถสรปและนาไปเปนบทเรยนหรอนาไปสการพฒนาตอยอดได

18

การจดเวทถอดบทเรยน

การจดเวทถอดบทเรยนใหประสบความสาเรจ บรรลตามเปาหมายทกาหนด

ทาใหทมงาน และผถกถอดบทเรยนเกดกระบวนการเรยนร

จากการถอดบทเรยน

... บรรยากาศทด มชยไปกวาครง • พดคยกนเปนกลมเลก ๆ • ทลายความหวาดระแวง • ทาใหเนยนเปนธรรมชาต • ใชภาษาชาวบาน • สรางมตรภาพ • มเทคนคการสรางบรรยากาศ • สรางความไววางใจ

... คาถามคอจดเรมตนของการหาความร

• การตงคาถามในการถอดบทเรยนเพอใหไดความรฝงลก

(Tacit Knowledge) ทเกดจากการปฏบตของคนตนแบบ

สามารถใชแนวทางการกาหนดชดคาถาม 4 ชด คอ • คาถามชดท 1 แรงบนดาลใจหรอทศนคตอะไรททาไดอยางน • คาถามชดท 2 เปลยนแรงบนดาลใจมาเปนเปาหมายอะไร • คาถามชดท 3 เปลยนเปาหมายเปนวธการอะไร • คาถามชดท 4 ผลทเกดขนคออะไร

... คาถามคอจดเรมตนของการหาความร

DON’T

• ถามสอดแทรก ไมถกกาลเทศะ

• มงแตจะเอาคาตอบอยางเดยว

• ถามลองภม

• ถามวกวน

• ถามบบคน

DO

• ถามใหตรงประเดน

• ถามอยางมนใจ

• ใชภาษาชดเจน กะทดรด

• เตรยมคาถามลวงหนา

• ถามกระตน

การบนทกบทเรยน

๑. การเตรยมตวกอนบนทกบทเรยน

๒. การบนทกขอมล

๓. การสรปบทเรยน

• ศกษารายละเอยดของ

กจกรรมทจะถอด

บทเรยน • ศกษารายละเอยดกรอบ

แนวคด ขนตอนการถอด

บทเรยน และประเดน

คาถามทใชในการถอด

บทเรยน

• จดเตรยมอปกรณในการ

บนทกการถอดบทเรยน

• เตรยมความพรอม

ทางดานรางกายและ

จตใจ

• ขอมลขนตอนและ

วธการจดกจกรรม

ถอดบทเรยน • ขอมลการเลาเรอง

การวเคราะห และ

การอภปรายของ

ผรวมถอดบทเรยน • ขอมลบรรยากาศ

ระหวางการถอด

บทเรยน

• ฐานความคด

ความเชอ • กระบวนการ

ทางาน • เทคนควธการ

กลยทธตางๆ • ความสาเรจ

ทเกดขน • ปจจยเงอนไข

ททาใหเกดผล

สาเรจ

การคนขอมลการถอดบทเรยน

… ทาไมตองคนขอมลใหผถกถอดบทเรยน? • หลงจากเขยน “เรองเลาเราพลง” ออกมาเปนรางทคดวา

สมบรณทสดแลว นาเนอหาทงหมดกลบไปคนใหกบผ รทเราไปถอดองคความร

• การคนขอมล ใชวธจดเปนเวทการแลกเปลยนเรยนรเลกๆ โดยมผถอดองคความรเปนผ นาเสนอเนอหาตามเรองเลาทไดรางแลว และมผ รเปนผใหความเหน และขอเสนอแนะเพมเตม

• การทาเชนนจะชวยใหมนใจไดวา“เรองเลาเราพลง” ทเราจะนาไปเผยแพรสสาธารณะตอไปถกตองไมผดเพยนไปจากของจรง

การประยกตใชความรจากการถอดบทเรยน

สการปฏบตจรง

จดมงหมายของการจดการความร คอ การแลกเปลยนเรยนร

เพอแสวงหา “นวตกรรม” ในการแกปญหาและพฒนางาน

แลกเปลยนเรยนร

นาความรไปประยกตใชใน

การทางาน

สรปบทเรยนวาไดผลเปน

อยางไร

การประยกตตอยอดบทเรยน

บทเรยนทถอดไดตองสรปใหเหนอยางนอย 2 ประเดน

• อะไรคอสงทดอยแลวและควรทาตอไปเพอกลบไปวางแผนพฒนา ลงมอทา แลวตามดวยการวจย ใหกาวหนาตอเนองเปน D&R (Development & Research)

• อะไรคอสงทยงบกพรองเปนจดออน และควรจะปรบปรงอยางไร มความรพอทจะปรบปรงหรอไม ถาไม ควรทาวจยเพอหาแนวทางปรบปรงเปนการวจยแลวพฒนาแบบ R&D (Research & Development)

D&R และ R&D ควรเปนการวจยแบบ PAR (Participatory Action Research) ทเนนกระบวนการเรยนรของผมสวนเกยวของทงหมด

ประเดนถอดบทเรยนการเลยงปลาชอน

28

แรงบนดาลใจ • ความเปนมาของการทาอาชพเลยงปลาชอน มแรงจงใจอะไรใหมาเลยง • ไดรบความร ทกษะ วธการเลยงจากไหน • ทาไมถงนาความร วธการนนมาใช เปาหมาย • ในการเลยงปลาชอน มการตงเปาหมายไวหรอไม ตงไวอยางไร • องคความรเดนททาใหประสบความสาเรจในการเลยงปลาชอนคออะไร

ประเดนถอดบทเรยนการเลยงปลาชอน

วธการ • นาความร ทกษะ วธการทไดรบมาใชอยางไร • ไดมการปรบปรง พฒนาความร วธการทไดรบมาหรอไม อยางไร • มวธการเลยงแบบอน ๆ อกหรอไม ทาไมไมใชวธนน • มปจจยอะไรบางทสงผลตอความสาเรจในการเลยง • ปญหา อปสรรค และวธการแกไข • เวลาทเจอปญหาหรออปสรรคในการเลยง ใหกาลงใจกบตวเองอยางไร

29

ประเดนถอดบทเรยนการเลยงปลาชอน

ผลทเกดขน • ผลทเกดขนจากความสาเรจเปนอยางไร แตกตางจากวธการทว ๆ

หรอไม อยางไร • มการขยายผลไปสเกษตรกรรายอน ๆ หรอไม มวธการขยายผลอยางไร • ถาใหเลอกไดวาจะเลยงตอไป หรอจะเลกเลยง จะตดสนใจอยางไร

เพราะเหตใด • ขอคดทอยากฝากใหเกษตรกรรายอน ๆ

30

ความสามารถในเชงปญญา คอ

สามารถมองงานททาออกวา

“ทาไมตองทา ทาแลวจะเกดอะไรกบตนเอง

และสงคม”

31

ทมา : อมร นนทสต