การสื�บทอดและการปร�บเปล��ยนความหมาย ชาติ�ไทย และ ความเป�นไทย“ ” “ ”

โดยป�ญญาชนภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475: หลวงว�จิ�ติรวาทการ

ติ'อจิาก บทความท�� 1524

ความน(าภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 การน�ยาม ชาติ�ไทย“ ” และ ความเป�นไทย“ ” โดย

ป�ญญาชนในระบบอบใหม' ม�ได*เปล��ยนแปลงมากถึ,งระด�บท��ร �-อถึอน หร�อเบ�ยดขั�บความหมายเด�ม ติรงก�นขั*าม แม*จิะม�การเสืนอความค�ดใหม'บางประการขั,-นมาเพ��อติอบสืนองบร�บททางการเม�องท��เปล��ยนไป แติ'ความค�ดใหม'เหล'าน�-น ก/ม�ได*ขั�ดแย*งก�บความค�ดเด�ม และน�บติ�-งแติ'ทศวรรษ 2490 เป�นติ*นมา กล�บม�ความพยายามในการร�-อฟื้2- นความหมายเด�มขัอง ชาติ�ไทย“ ” และ

ความเป�นไทย“ ” ท��ท(าให*ว�ธี�ค�ดเก��ยวก�บ สื�งคมและว�ฒนธีรรมไทย“ ” ขัองคนไทยไม'ได*ร�บผลกระทบจิากการเปล��ยนระบอบการปกครองมากน�ก จินกล'าวได*ว'า ม�ความสื�บเน��องขัองว�ธี�ค�ดเก��ยวก�บ สื�งคมและว�ฒนธีรรมไทย“ ” ในช'วงก'อนและหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 เป�นอย'างมาก

ป�ญญาชนภาคร�ฐท��ม�บทบาทสื(าค�ญในการน�ยามความหมายขัอง ชาติ�ไทย“ ” และ ความ“

เป�นไทย ” ในช'วงสืองทศวรรษแรกภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 ได*แก'หลวงว�จิ�ติรวาทการ พระเจิ*าบรมวงศ7เธีอกรมหม��นนราธี�ปพงศ7ประพ�นธี7 และพระยาอน8มานราชธีน

(หมายเหติ8: ในสื'วนขัองบทความ น�- จิ ะกล' าว เฉพาะแนว ค�ด เก�� ยวก�บ ชาติ�”

ไทย และ ความเป�นไทย ขัอง หลวงว�จิ�ติรวาทการ ” ” ” – กองบรรณาธี�การ ม.เท��ยงค�น)

หลวงว�จิ�ติรวาทการ – การเสื�ยกร8งและการกอบก;*เอกราชหลวงว�จิ�ติรวาทการ เสืนอความค�ดชาติ�น�ยมมาติ�-งแติ'ติ*นทศวรรษ 2470 หล�งจิาก

หน�งสื�อเร��อง หล�กไทย“ ” ขัองขั8นว�จิ�ติรมาติราได*ร�บการติ�พ�มพ7เพ�ยง 2 ป< หลวงว�จิ�ติรวาทการก/ได*แติ'งหน�งสื�อช8ด ประว�ติ�ศาสืติร7สืากล” ” ติ�พ�มพ7ระหว'าง พ.ศ.2472-2474 ในหน�งสื�อช8ดน�- หลวงว�จิ�ติรวาทการท(าให*ประว�ติ�ศาสืติร7 ชาติ�ไทย“ ” กลายเป�นสื'วนหน,�งขัองประว�ติ�ศาสืติร7สืากล และได*เขั�ยนประว�ติ�ศาสืติร7 ชาติ�ไทย“ ” แติกติ'างจิากสืมเด/จิฯ กรมพระยาด(ารงราชาน8ภาพและขั8นว�จิ�ติรมาติราอย;'ไม'น*อย เพราะถึ,งแม*ว'าบางสื'วนจิะเป�นเร��องราวทางประว�ติ�ศาสืติร7ติามล(าด�บร�ชกาลขัองพระราชวงศ7ขัองพระมหากษ�ติร�ย7 แติ'ก/ม�บางสื'วนท��เป�นการอภ�ปรายป�ญหาประว�ติ�ศาสืติร7กฎหมายไทย การปกครองขัองไทย ฐานะขัองพลเม�อง“ ” และ สื�ทธี�ขัองคน“ ” ติลอดจิน ว�รกรรมขัองชาวบ*านบางระจิ�น“ ” ก'อนหน*าการเสื�ยกร8งศร�อย8ธียาคร�-งท��สือง (*)302

โดยเน*นถึ,งความร�กชาติ�และการเสื�ยสืละช�ว�ติเพ��อชาติ�ขัองชาวบ*านบางระจิ�นอย'างเติ/มท��

302 ฉลอง สื8นทราวาณ�ชย7, “พงสืาวะดานลาว ขัอง มหาสื�ลา ว�ระวงศ7 ใน ” จิ�กรวาลว�ทยา: บทความเพ��อเป�นเก�ยรติ�แก'น�ธี� เอ�ยวศร�วงศ7 กร8งเทพฯ: มติ�ชน, 2549. หน*า 24.

(*)ฉลอง สื8นทราวาณ�ชย7, “พงสืาวะดานลาว ขัอง มหาสื�ลา ว�ระวงศ7 ใน ” จิ�กรวาลว�ทยา: บทความเพ��อเป�นเก�ยรติ�แก'น�ธี� เอ�ยวศร�วงศ7 กร8งเทพฯ: มติ�ชน, 2549. หน*า 24.

ฉลอง สื8นทราวาณ�ชย7ได*ติ�-งขั*อสื�งเกติว'า หลวงว�จิ�ติรวาทการให*ความสื(า ค�ญติ'อประว�ติ�ศาสืติร7สืงครามระหว'างไทยก�บพม'าในสืม�ยอย8ธียาและติ*นร�ตินโกสื�นทร7 แติ'ถึ,งแม*หลวงว�จิ�ติรวาทการจิะยอมร�บว'า สื'วนท��ว'าด*วยสืงครามไทย-พม'าน�-ด, งมาจิากพระน�พนธี7เร��อง “ไทยรบพม'า” เป�นสื'วนใหญ' แติ'ในหน�งสื�อ”ประว�ติ�ศาสืติร7สืากล” หลวงว�จิ�ติรวาทการให*ความสื(าค�ญค'อนขั*างมากแก'การเสื�ยกร8งท�-งสืองคร�-ง และสืงคราม กอบก;*เอกราช“ ” ขัองสืมเด/จิพระนเรศวรและสืมเด/จิพระเจิ*าติากสื�น เพ��อเน*น ว�รกรรม“ ” และ บทเร�ยน“ ” สื(าหร�บ ชาติ�ไทย“ ”303(*)

(*)ฉลอง สื8นทราวาณ�ชย7, “พงสืาวะดานลาว ขัอง มหาสื�ลา ว�ระวงศ7 ใน ” จิ�กรวาลว�ทยา: บทความเพ��อเป�นเก�ยรติ�แก'น�ธี� เอ�ยวศร�วงศ7 กร8งเทพฯ: มติ�ชน, 2549. หน*า 24-25.

การเน*นแนวค�ดชาติ�น�ยม - โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7การเน*นชาติ�น�ยมอย'างเขั*มขั*นเก�ดขั,-นในทศวรรษ 2480 ซึ่,�งนอกจิากหลวงว�จิ�ติรวาท

การแล*ว ย�งม�ป�ญญาชนในแขันงว�ชาติ'าง ๆ อ�กหลายแขันง ท��ได*พยายามสืร*างความหมายขัอง ชาติ�ไทย“ ” และ “ความเป�นไทย” ขั,-นมาในแขันงว�ชาท��ตินเช��ยวชาญ เช'น โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ช

พากษ7 (หลวงประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7 –บ8ญเชย ปAติรชาติ�)304(*) ซึ่,�งแสืดงปาฐกถึาทางว�ทย8กระจิายเสื�ยงเร��อง ”ว�ธีนธี�มทางจิ�ติใจิ” เพ��อท(าให*คนใน ชาติ�ไทย“ ” ม�จิ�ติใจิเป�นหน,�งเด�ยว ม�ความติอนหน,�งว'า

(*) โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7 (3 เมษายน พ.ศ. 2442-18 พฤษภาคม พ.สื. 2536) จิบการศ,กษาระด�บปร�ญญาติร�ด*านปร�ชญา การเม�อง เศรษฐก�จิ จิากมหาว�ทยาล�ยปร�นซึ่7ติ�น สืหร�ฐอเมร�กา ในพ.ศ.2466 ได*ร�บการแติ'งติ�-งเป�นราชบ�ณฑิ�ติ ใน พ.ศ. 2485 และเป�นเลขัาธี�การราชบ�ณฑิ�ติสืถึานระหว'าง พ.ศ. 2485-2490.

ฉ�นร; *สื,กเป�นเก�ยรติ�หย'างย��งท��ทางการว�ทย8กะจิายเสื�ยงได*ไห*โอกาสืฉ�นมาพ;ดเร��อง”ว�ธีนธี�มทางจิ�ติใจิ” ไนว�นน�-...

303 ฉลอง สื8นทราวาณ�ชย7, “พงสืาวะดานลาว ขัอง มหาสื�ลา ว�ระวงศ7 ใน ” จิ�กรวาลว�ทยา: บทความเพ��อเป�นเก�ยรติ�แก'น�ธี� เอ�ยวศร�วงศ7 กร8งเทพฯ: มติ�ชน, 2549. หน*า 24-25.304 โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7 (3 เมษายน พ.ศ. 2442-18 พฤษภาคม พ.สื. 2536) จิบการศ,กษาระด�บปร�ญญาติร�ด*านปร�ชญา การเม�อง เศรษฐก�จิ จิากมหาว�ทยาล�ยปร�นซึ่7ติ�น สืหร�ฐอเมร�กา ในพ.ศ.2466 ได*ร�บการแติ'งติ�-งเป�นราชบ�ณฑิ�ติ ใน พ.ศ. 2485 และเป�นเลขัาธี�การราชบ�ณฑิ�ติสืถึานระหว'าง พ.ศ. 2485-2490.

200

ฉ�นได*พ;ดไว*ไนเร��องปร�ชญาเบ�-องติ*นว'า “การสื*างจิ�ติไจิขัองคนไทยท�-งมวนไห*เปนน(-าหน,�งไจิเด�ยวก�น หร�อไห*เปนเหม�อนน(-าไจิคน ๆ เด�ยว ซึ่,�งจิะม�ความแขังแกร'งขั,-นเปนร*อยเท'าพ�นทว�น� -น เปนสื��งพ,งปราถึนาและสื(าค�นย��ง...ถึ*าเราเติร�ยมไว*ไห*คนท�-งชาติ�เปนน(-าหน,�งไจิเด�ยวก�น ถึ�อปร�ชญาทางสื�งคม ทางการเม�อง และทางเสืถึก�จิอ�นเด�ยวก�นแล*ว เราก/คงจิะติ'อสื;*ก�บเหติ8การน7ท8กด*านได*อย'างแน'นอน...อ�นจิ�ติไจิขัองมน8สืน�-นย'อมเปนสื��งสื(าค�นย��งไนการด(าเน�นช�ว�ติขัองมน8สืแติ'ละคน อ�นจิ�ติไจิขัองมน8สืแติ'ละคนน�-รวมก�นเขั*าก/ค�อจิ�ติไจิขัองชาติ�น� �นเอง ถึ*าชาติ�ใดม�จิ�ติไจิซึ่,�งเปนสื'วนรวมด�งามแล*ว ชาติ�น� -นก/คงพบแติ'ความจิเร�น 305(*)

(*)โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7,”ว�ธีนธี�มทางจิ�ติใจิ” (27 พ.ย.2485) ใน ๗๐ ป< ราชบ�ณฑิ�ติว�ชาชาญ ราชบ�ณฑิ�ติสืถึานจิ�ดพ�มพ7เป�นท��ระล,กในโอกาสืคล*ายว�นสืถึาปนาราชบ�ณฑิ�ติสืถึานครบ ๗๐ ป< ๓๑ ม�นาคม ๒๕๔๗. หน*า 48-49. (พ�มพ7คร�-งแรกใน สืม8ดท��ระล,กว�นราชบ�ณฑิ�ติสืถึาน 31 ม�นาคม พ.ศ. 2487).

โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7 ม�ความเห/นไปในทางเด�ยวก�บป�ญญาชนกระแสืหล�ก ค�อเห/นว'า “ว�ฒนธีรรมทางจิ�ติใจิ” ม�ความสื(าค�ญอย'างย��งติ'อความเจิร�ญขัองชาติ�

อ�นความจิเร�นขัองชาติ�บ*านเม�องน�-น ม�ขั*อน'าสื�งเกติหย;'สืองประการ ค�อความจิเร�นทางว�ติถึ8ประการหน,�ง และความจิเร�นทางจิ�ติไจิอ�กประการหน,�ง ท�-งสืองประการน�-บางคราวก/สืน�บสืน8นซึ่,�งก�นและก�น บางคราวก/เปนปฏิ�ป�กษ7ติ'อก�น...ความจิเร�นทางว�ติถึ8หร�อความจิเร�นติา หาได*ช'วยไห*ชาติ�บ*านเม�องน�-นพ*นจิากความเสื��อมไม' ด*วยเหติ8น�- ว�ธีนธี�มทางจิ�ติไจิจิ,งเปนสื��งสื(าค�นย��ง ท��จิะท(าไห*ชาติ�บ*านเม�องจิเร�นร8 'งเร�อง306 (*)(*) เร��องเก�ยวก�น หน*า 51

ด�งน�-น การเปล��ยน “จิ�คใจิ” หร�อ “น�สื�ยใจิคอ” ขัองพลเม�อง ให*ม�ค8ณล�กษณะท��เอ�-อติ'อการสืร*างความเจิร�ญแก'ชาติ� (ติามท�ศนะขัองชนช�-นน(า) จิ,งเป�นเร��องท��ติ*องด(าเน�นการอย'างจิร�งจิ�ง โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7 ได*น�ยาม “ผ;*ม�ว�ธีนธี�มทางจิ�ติใจิ” ว'าจิะติ*องม�ค8นสืมบ�ติ�ด�งน�-

305 โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7,”ว�ธีนธี�มทางจิ�ติใจิ” (27 พ.ย.2485) ใน ๗๐ ป< ราชบ�ณฑิ�ติว�ชาชาญ ราชบ�ณฑิ�ติสืถึานจิ�ดพ�มพ7เป�นท��ระล,กในโอกาสืคล*ายว�นสืถึาปนาราชบ�ณฑิ�ติสืถึานครบ ๗๐ ป< ๓๑ ม�นาคม ๒๕๔๗. หน*า 48-49. (พ�มพ7คร�-งแรกใน สืม8ดท��ระล,กว�นราชบ�ณฑิ�ติสืถึาน 31 ม�นาคม พ.ศ. 2487).306 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 51.

201

1. เปนผ;*ร �กสืาไว*ซึ่,�งเก�ยรติ�และความเปนเอกราชขัองชาติ�2. เปนผ;*เสื�ยสืละให*แก'ชาติ�3. เปนผ;*ซึ่��อติรง4. เปนผ;*ร �กสืาว�น�ยอย'างเคร'งคร�ด5. เปนผ;*กล*าหาน6. เปนผ;*ร �กความสืาม�คค� เอ�-อเฟื้2- อเผ��อแผ' และไม'เบ�ยดเบ�ยนเพ��อนมน8สื7. เปนผ;*ร �กเก�ยรติ�สื�กติ�ขัองติน8. เปนผ;*ท(างานด*วยความเขั*มแขั/งอดทน9. เปนผ;*ม�ความสื8ภาพเปนน�สื�ย307(*)

(*) เร��องเก�ยวก�น หน*า 51-52

โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7เน*นในติอนท*าย เก��ยวก�บความหมายขัอง “การเปนผ;*ร �กษาไว*ซึ่,�งเก�ยรติ�และความเปนเอกราชขัองชาติ�” ในแนวทางเด�ยวก�บป�ญญาชนกระแสืหล�กอ��น ๆ โดยเฉพาะอย'างย��งพระบาทสืมเด/จิพระมงก8ฎเกล*าเจิ*าอย;'ห�วและหลวงว�จิ�ติรวาทการ ด�งความว'า

การเปนผ;*ร �กษาไว*ซึ่,�งเก�ยรติ�และความเปนเอกราชขัองชาติ�น� -น หมายถึ,งว'า เม��อเราถึ�อติามร�ถึน�ยมว'า ชาติ�ไทยติ*องอย;'เหน�อสื��งได ๆ แล*ว เราก/ติ*องท(าท8กอย'างเพ��อร�กสืาความสื�กด�สื�ทธี�แห'งร�ถึน�ยมน�- ท��จิะท(าได*ด�งน�- เราจิะติ*องสื*างจิ�ติไจิขัองเราไห*ร; *สื,กว'า เราภ;ม�ใจิท��เปนคนไทย โดยประการท��เราม�อ�สืระภาพ เราม�สืาสืนา เราม�ภาสืา เราม�ขันบท(าเน�ยมประเพน� และเราม�ว�ธีนธี�มประจิ(าชาติ�ด�เท'าก�บชาติ�อ��นท��ม�อารยะธี�มสื;งด*วยก�น และบางอย'างด�กว'าเสื�ยด*วยซึ่(-า...308 (*)

(*) เร��องเด�ยวก�น หน*า 52

ในติอนท*าย โกว�ท ป. ประพ�นธี7ไพร�ชพากษ7 ช�-ให*เห/นเปKาหมายท��จิะบรรล8ถึ,ง หากการสืร*างว�ฒนธีรรมทางจิ�ติใจิสื(าเร/จิลง ซึ่,�งไม'แติกติ'างจิากป�ญญาชนกระแสืหล�กอ��น ๆ น��นค�อ

ผ;*ซึ่,�งม�ว�ธีนธี�มทางจิ�ติใจิด�งกล'าวน�-คงค�ด คงพ;ด และคงท(าหย'างเด�ยวก�น และสื�บเน��องก�นท8กคนไป น��ก/ค�อถึ�อปร�ชญาอ�นเด�ยวก�นน��นเอง เม��อด�งน�-แล*ว แติ'ละคนก/จิะแขั'งก�นท(าความด�ให*แก'ชาติ�บ*านเม�อง...ไนท��สื8ดก/จิะแขั'งขั�นร�กสืาความเปนไทย เพราะไม'ยอมเปนทาสืซึ่,�งจิ�ติไจิจิะพบแติ'ความทรมาน309(*)

307 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 51-52.308 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 52.

202

(*) เร��องเด�ยวก�น หน*า 62

นาถึ โพธี�ประสืาท – การสืร*างศ�ลปะประจิ(าชาติ�สื'วนสืถึาปน�ก เช'น นาถึ โพธี�ประสืาท310(*) ก/ให*ความสื(าค�ญแก'การสืร*างศ�ลปะประจิ(า

ชาติ� เพ��อเป�นเคร��องช'วยรวมจิ�ติใจิขัองคนในชาติ�ให*เป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�น โดยเสืนอความค�ดว'า (*)นาถึ โพธี�ประสืาท (นารถึ โพธี�ประสืาท) จิบการศ,กษาสืถึาป�ติยกรรมศาสืติร7บ�ณฑิ�ติ (เก�ยรติ�น�ยมอ�นด�บ 1) จิากมหาว�ทยาล�ยล�-วอร7พ;ล ประเทศอ�งกฤษ เป�นผ;*ร �เร��มและจิ�ดติ�-งคณะสืถึาป�ติยกรรม จิ8ฬาลงกรณ7มหาว�ทยาล�ย.

โดยเหติ8ท��งานงานสื�ลปก�มเปนงานท��เก��ยวก�บช�ว�ติจิ�ติไจิขัองมน8สื ...การย,ดถึ�อแนวทางร'วมก�นเปนอ8ดมคติ� ย'อมบ�งเก�ดผลด�ทางสื'วนรวม, และไม'ท(าให*เก�ดความร; *สื,กไนเร��องชาติ�ผสืม งานสืถึาป�ติยกรรมจิะเปนสื��อท��ประสืานสืาม�คค�ธี�มขัองประเทสืชาติ�ได*เปนหย'างด�...

ความค�ดท��จิะประด�ถึไนงานสืถึาป�ติยก�มเพ��อไห*เก�ดล�กสืนะ “สืถึาป�ติยก�มประจิ(าชาติ�” ขั,-นได*น� -น เปนสื��งซึ่,�งท8กประเทสืชาติ�พ,งหว�งเปนหย'างมาก เพ��อไห*ประชากรท�-งมวลได*สื(าน,กว'า งานสืถึาป�ติยก�มท8กสื'วนท��ได*เสืกสื�น , ป�- นขั,-นด*วยน(-าม�อขัองเรา ด*วยจิ�ติไจิขัองชาวไทเรา ซึ่,�งจิะได*ฝั�งแฝังอย;'ไนงานประด�ถึน�-นท8กช�-นท8กอ�น....311(*)

(*)นาถึ โพธี�ประสืาท, “งานสืถึาป�ติยก�มขัองเราจิะก*าวไปทางไหน” ใน 70 ป< ราชบ�ณฑิ�ติว�ชาชาญ ราชบ�ณฑิ�ติสืถึานจิ�ดพ�มพ7 เป�นท��ระล,กในโอกาสืคล*ายว�นสืถึาปนาราชบ�ณฑิ�ติสืถึานครบ 70 ป< 31 ม�นาคม 2547 กร8งเทพฯ: อ�มร�นทร7พร�-นติ�-งแอนด7พ�บล�ชช��ง, 2547. (พ�มพ7คร�-งแรกใน สืม8ดท��ระล,กว�นราชบ�ณฑิ�ติสืถึาน 31 ม�นาคม 2486).

หลวงว�จิ�ติรวาทการ - ชาติ� ศาสืนา พระมหากษ�ติร�ย7ความหมายขัอง ชาติ�ไทย“ ” และ ความเป�นไทย“ ” ท��หลวงว�จิ�ติรวาทการเน*นในทศวรรษ

2480 สือดคล*องก�บความหมายท��บรรดาป�ญญาชนขั*างติ*นเสืนอ หล�งจิากทศวรรษ 2480

309 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 61.310 นาถึ โพธี�ประสืาท (นารถึ โพธี�ประสืาท) จิบการศ,กษาสืถึาป�ติยกรรมศาสืติร7บ�ณฑิ�ติ (เก�ยรติ�น�ยมอ�นด�บ 1) จิากมหาว�ทยาล�ยล�-วอร7พ;ล ประเทศอ�งกฤษ เป�นผ;*ร �เร��มและจิ�ดติ�-งคณะสืถึาป�ติยกรรม จิ8ฬาลงกรณ7มหาว�ทยาล�ย.311 นาถึ โพธี�ประสืาท, “งานสืถึาป�ติยก�มขัองเราจิะก*าวไปทางไหน” ใน 70 ป< ราชบ�ณฑิ�ติว�ชาชาญ ราชบ�ณฑิ�ติสืถึานจิ�ดพ�มพ7เป�นท��ระล,กในโอกาสืคล*ายว�นสืถึาปนาราชบ�ณฑิ�ติสืถึานครบ 70 ป< 31 ม�นาคม 2547 กร8งเทพฯ: อ�มร�นทร7พร�-นติ�-งแอนด7พ�บล�ชช��ง, 2547. (พ�มพ7คร�-งแรกใน สืม8ดท��ระล,กว�นราชบ�ณฑิ�ติสืถึาน 31 ม�นาคม 2486).

203

แล*ว หลวงว�จิ�ติรวาทการได*เปล��ยนมาเน*นความสื(าค�ญขัอง ชาติ� ศาสืนา พระมหากษ�ติร�ย7“ ” ติามแนวทางท��ป�ญญาชนสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7ได*สืถึาปนาไว*มากขั,-น ด�งจิะว�เคราะห7โดยละเอ�ยดติ'อไปขั*างหน*า

แม*ว'าหลวงว�จิ�ติรวาทการจิะเป�น ล;กจิ�น“ ” โดยก(าเน�ด แติ'เป�นผ;*ท��ได*ร �บการกล'อมเกลาในว�ฒนธีรรมทางความค�ดขัองไทยอย'างติ'อเน��อง เพราะได*บรรพชาเป�นสืามเณรในชนบทแถึบอ8ท�ยธีาน�ติ�-งแติ'ม�อาย8ได* 5 ป<312(*) และได*บวชเร�ยนจินกระท��งสือบได*เปร�ยญ 5 ประโยค ในระหว'างท��บวชเร�ยน ณ ว�ดมหาธีาติ8ในกร8งเทพฯ ได*ติ�ดติามอ'านพระราชน�พนธี7ในพระบาทสืมเด/จิพระมงก8ฎเกล*าเจิ*าอย;'ห�วด*วยความกระติ�อร�อร*น และเม��อลาสื�กขัาออกมาร�บราชการ ก/เล�อกร�บราชการในกระทรวงการติ'างประเทศ ซึ่,�งเป�นหน'วยงานขัองร�ฐท��ท(าหน*าท��ในนามขัอง ชาติ�ไทย“ ” ในความสื�มพ�นธี7ก�บนานาประเทศ เม��อหลวงว�จิ�ติรวาทการออกไปประจิ(าในสืถึานท;ติไทย ณ ประเทศติ'าง ๆ ในย8โรป ก/ติ*องท(างานโดยค(าน,งถึ,ง เอกล�กษณ7“ ” ขัอง ชาติ�ไทย“ ” และ ความ“

เป�นไทย” อย;'เสืมอ

(*) ครอบคร�วชาวจิ�นท��อพยพไปอย;'ในชนบทในเวลาน�-นย�งม�จิ(านวนน*อย จิ,งกล�นติ�วเองเขั*าเป�นสื'วนหน,�งขัองช8มชนชาวบ*าน ติ'างจิากครอบคร�วชาวจิ�นท��อาศ�ยอย;'ในช8มชนชาวจิ�นในกร8งเทพฯ เช'น ชาวจิ�นในแถึบเยาวราช ซึ่,�งจิะสื�บทอดว�ฒนธีรรมจิ�นเอาไว*มาก

น�บติ�-งแติ'ทศวรรษ 2470 หลวงว�จิ�ติรวาทการได*สืร*างสืรรค7ผลงานจิ(านวนมาก ท�-งงานเขั�ยนประว�ติ�ศาสืติร7 บทความ บทละคร บทเพลง การแสืดงปาฐกถึา และซึ่,�งสื'วนใหญ'แล*วเป�นไปเพ��อติอบสืนองนโยบายร�ฐ ท(าให*หลวงว�จิ�ติรวาทการม�บทบาทอย'างมากในการปล;กฝั�งว�ธี�ค�ดเก��ยวก�บ “สื�งคมและว�ฒนธีรรมไทย” โดยเฉพาะว�ธี�ค�ดท��มาจิากมโนท�ศน7ท��ว'า ชาติ�ไทย“ ” เป�น

ชาติ�ขัองคนเช�-อชาติ�ไทย“ ” เป�นชาติ�เก'าแก'ท��ม� ความเป�นไทย“ ” อ�นเจิร�ญร8 'งเร�องมาแติ'โบราณ และคนไทยพ,งเสื�ยสืละท8กสื��งท8กอย'างได* เพ��อให*ชาติ�ม�เอกราชและเจิร�ญร8 'งเร�องย��งขั,-น โดยท��ความค�ดบางประการเป�นความค�ดท��หลวงว�จิ�ติรวาทการสื�บทอดจิากป�ญญาชนในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7 แติ'ความค�ดบางประการก/ได*ร�บการสืร*างขั,-นโดยหลวงว�จิ�ติรวาทการเอง ด�งจิะกล'าวโดยละเอ�ยดติ'อไป

ความค�ดสื(าค�ญประการหน,�งท��ป�ญญาชนในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7สืร*างขั,-น และหลวงว�จิ�ติรวาทกาได*พยายามสื�บทอด ก/ค�อความค�ดว'า “ชาติ�ไทย” ม�ความศ�ว�ไลซึ่7ทางศ�ลปะมาแติ'โบราณ เพ��อให*คนไทยเก�ดความภ;ม�ใจิในความย��งใหญ'และเก'าแก'ขัอง ชาติ�ไทย“ ” และพร*อมท��จิะเสื�ยสืละเพ��อชาติ�. ในฐานะอธี�บด�กรมศ�ลปากร หลวงว�จิ�ติรวาทการพยายามท(าให*เก�ดการร�บร; *อย'างกว*างขัวางถึ,งเอกล�กษณ7ขัองศ�ลปะไทย ท��บ'งบอกความเจิร�ญระด�บสื;งขัอง ชาติ�ไทย“ ” 313

312 ครอบคร�วชาวจิ�นท��อพยพไปอย;'ในชนบทในเวลาน�-นย�งม�จิ(านวนน*อย จิ,งกล�นติ�วเองเขั*าเป�นสื'วนหน,�งขัองช8มชนชาวบ*าน ติ'างจิากครอบคร�วชาวจิ�นท��อาศ�ยอย;'ในช8มชนชาวจิ�นในกร8งเทพฯ เช'น ชาวจิ�นในแถึบเยาวราช ซึ่,�งจิะสื�บทอดว�ฒนธีรรมจิ�นเอาไว*มาก

204

(*) ความค�ดสื(าค�ญท��สื8ดท��หลวงว�จิ�ติรวาทการท(าให*ม�พล�งสื;งขั,-นมาก ค�อความค�ดท��ว'า ชาติ�“

ไทย” เป�นชาติ�ขัองคน เช�-อชาติ�ไทย“ ”

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ปาฐกถึาเร��องการศ�ลปากร (สื'วนท��เก��ยวก�บขั*าหลวงประจิ(าจิ�งหว�ด)” 8 ม�ถึ8นายน 2478 ใน อธี�บด�คนแรกขัองกรมศ�ลปากร พลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ. กร8งเทพฯ: จิงเจิร�ญการพ�มพ7, 2435. หน*า 66-69.

ภ;ม�หล�งและความหมายทางการเม�องขัองการเน*น เช�-อชาติ�ไทย“ ”

การเน*น เช�-อชาติ�“ ” ในแง'กล8'มคนท��สื�บสืายเล�อดก�นมาแติ'โบราณ แม*จิะเก�ดขั,-นติ�-งแติ'สืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7 แติ'ในสืม�ยน�-นย�งม�ได*ให*ความสื(าค�ญแก'การสื�บสืายเล�อดในล�กษณะท��จิะท(าให*คนใน ชาติ�ไทย“ ” ม�ความสื(าน,กในความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นโดยอ�ติโนม�ติ� เพราะม8'งเน*นความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นอ�นเน��องมาจิากการย,ดม��นในพระมหากษ�ติร�ย7องค7เด�ยวก�น และการน�บถึ�อศาสืนาพ8ทธีเหม�อนก�นมากกว'า

สื'วนการเน*นประว�ติ�ศาสืติร7อ�นยาวนานขัอง ชาติ�ไทย“ ” แติ'โบราณ แม*ว'าม�น�ยขัองการเล'าเร��องราวขัอง ชนชาติ�ไทย“ ” ท��สื�บสืายเล�อดก�นมาอย'างยาวนานอย;'ด*วย แติ'จิ8ดเน*นก/อย;'ท��การท(าให*คนไทยร�บร; *ถึ,งความเจิร�ญร8 'งเร�องขัอง ชาติ�ไทย“ ” ก'อนชาติ�อ��น ๆ และการท�� ชาติ�ไทย“ ” สืามารถึร�กษาเอกราชเอาไว*ได* ซึ่,�งเป�นเร��องท��จิะท(าให*เก�ดความภาคภ;ม�ในความสืามารถึ ความเสื�ยสืละ และความสืาม�คค�ขัองชนชาติ�ไทย อ�กท�-งย�งเป�นแบบอย'างท��คนไทยท�-งปวงจิะติ*องม�ความสืาม�คค�และเสื�ยสืละได*แม*แติ'ช�ว�ติเพ��อชาติ�เช'นเด�ยวก�บท��บรรพบ8ร8ษได*เคยท(ามาแล*ว นอกจิากน�- ความภาคภ;ม�ใจิน�-ย�งท(าให*เก�ดความร�กใน ชาติ�ไทย“ ” และเห/นความสื(าค�ญขัองผ;*น(าแห'งชาติ� รวมท�-งช'วยให*เก�ดความเช��อม��นในตินเองในภาวะท��ติ*องเผช�ญก�บความเหน�อกว'าขัองชาติ�ติะว�นติก ในช'วงเวลาท��เก�ดว�กฤติ�อ�ติล�กษณ7เพราะสื;ญเสื�ยความเช��อม��นในค8ณค'าขัอง ความเป�นไทย“ ” อ�กด*วย

เน��องจิาก ชาติ�ไทย“ ” และ ความเป�นไทย“ ” ท��ได*ร �บการน�ยามโดยพระบาทสืมเด/จิพระจิ8ลจิอมเกล*าเจิ*าอย;'ห�ว พระบาทสืมเด/จิพระมงก8ฎเกล*าเจิ*าอย;'ห�ว สืมเด/จิฯ กรมพระยาด(ารงราชาน8ภาพ และสืมเด/จิพระมหาสืมณะเจิ*ากรมพระยาวช�รญาณวโรรสื ม�จิ8ดม8'งหมายหล�กอย;'ท��การท(าให*ระบอบสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7ม� �นคง ห�วใจิขัอง ความเป�นไทย“ ” ท��ได*ร �บการน�ยามจิ,งเน*นอย;'ท��สืถึาบ�นพระมหากษ�ติร�ย7 พระพ8ทธีศาสืนา (รวมถึ,งศ�ลปว�ฒนธีรรมท��เก��ยวเน��องก�บพ8ทธีศาสืนา) และภาษาไทย ท�-งสืามสื'วนน�- เป�น ภ;ม�ธีรรม“ ” ขัองไทย ซึ่,�งช'วยจิรรโลงความสื�มพ�นธี7ทางสื�งคมท��แบ'งคนออกเป�นล(าด�บช�-น และจิรรโลงโครงสืร*างการเม�องท��รวมศ;นย7อ(านาจิอย;'ท��สืถึาบ�นและองค7พระมหากษ�ติร�ย7 เช'น

313 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ปาฐกถึาเร��องการศ�ลปากร (สื'วนท��เก��ยวก�บขั*าหลวงประจิ(าจิ�งหว�ด)” 8 ม�ถึ8นายน 2478 ใน อธี�บด�คนแรกขัองกรมศ�ลปากร พลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ. กร8งเทพฯ: จิงเจิร�ญการพ�มพ7, 2435. หน*า 66-69.

205

- ม�ขันบธีรรมเน�ยมประเพณ� แบบไทย“ ” รวมท�-งพระราชพ�ธี� แบบไทย“ ” จิ(านวนมากท��แวดล*อมพระมหากษ�ติร�ย7 ซึ่,�งท(าให*พระองค7ทรงอย;'ในสืถึานะศ�กด�Nสื�ทธี�Nสื;งสื'ง

- ม�พระพ8ทธีศาสืนา แบบไทย“ ” ท��ช'วยให*ความหมายแก'พระมหากษ�ติร�ย7 เช'น ม�การแสืดงพระธีรรมเทศนา พระมงคลว�เสืสืกถึา“ ” สืรรเสืร�ญพระค8ณล�กษณะอ�นว�เศษขัององค7พระมหากษ�ติร�ย7 ซึ่,�งท(าให*พระองค7ทรงม�ความชอบธีรรมท8กประการท��จิะทรงครอบครองพระราชอ(านาจิแบบสืมบ;รณาญาสื�ทธี�N314(**) และ

- ม�ราชาศ�พท7ใน ภาษาไทย“ ” ท��ติอกย(-าสืถึานะอ�นสื;งสื8ดในระบบการสื��อสืารทางสื�งคม เป�นติ*น

(**) สืมเด/จิพระมหาสืมณเจิ*า กรมพระยาวช�รญาณวโรรสื, พระมงคลว� เสืสืกถึา. กร8งเทพฯ: มหามก8ฏิราชว�ทยาล�ย, 2497.

ด�งน�-น ความเป�นไทย“ ” ด�งท��กล'าวมาขั*างติ*น อ�นเป�นสื'วนสื(าค�ญขัอง ชาติ�ไทย“ ” ในทางจิ�ติใจิและทางว�ฒนธีรรม จิ,งได*ร�บการเน*นเป�นอย'างมากในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7 ในขัณะท��ม�การเล�อกร�บความเจิร�ญทางว�ทยาการและเทคโนโลย�จิากติะว�นติก เพ��อใช*เป�นกลไกทางอ(านาจิขัองร�ฐอย'างเขั*มขั*น

จิะเห/นได*ว'า ความเป�นไทย“ ” ท��ได*ร �บการเน*นในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7ไม'เก��ยวก�บเร��อง เช�-อชาติ�“ ” หร�อการสื�บสืายเล�อดโดยติรง แติ'การเร�ยกช��อชาติ�ว'า ไทย“ ” และความจิ(าเป�นในการเขั�ยนประว�ติ�ศาสืติร7เพ��อย�นย�นความสื(าค�ญขัองพระมหากษ�ติร�ย7ติ'อ ชาติ�ไทย“ ”/”เม�องไทย” โดยเน*นความสื(าเร/จิขัองพระมหากษ�ติร�ย7ในอด�ติในการกอบก;*และร�กษาเอกราชขัองชาติ� ติลอดจินพระราชกรณ�ยก�จิในการสืร*างความเจิร�ญร8 'งเร�องแก' ชาติ�ไทย“ ”/”เม�องไทย” มาอย'างยาวนาน ก/ท(าให*จิ(าเป�นติ*องให*ความสื(าค�ญแก'เร��องการสื�บสืายเล�อดขัองชนชาติ�ไทยอย;'ด*วย หน�งสื�อเร��อง “หล�กไทย ขัองขั8นว�จิ�ติรมาติรา” ซึ่,�งเน*นการสื�บสืายเล�อดขัองคน เช�-อชาติ�ไทย“ ” อ�นท(าให* ชาติ�ไทย“ ” ม�ความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นทางเช�-อชาติ�มาแติ'โบราณ จิ,งได*ร�บการติ�ดสื�นให*เป�นหน�งสื�อด�และได*ร�บพระราชทานรางว�ลจิากพระบาทสืมเด/จิพระปกเกล*าเจิ*าอย;'ห�ว

หน�งสื�อเร��อง “หล�กไทย” ซึ่,�งได*ร�บการเขั�ยนขั,-นในป< พ.ศ. 2471 และภายใน 7 ป< หน�งสื�อน�-ได*ร �บการติ�พ�มพ7ซึ่(-าถึ,ง 7 คร�-ง น�บเป�นหน�งสื�อสื(าค�ญท��ท(าให*แนวค�ดเร��อง เช�-อชาติ�“ ” ในแง'ขัองการสื�บสืายเล�อดขัองชนชาติ�ไทยม�อ�ทธี�พลอย'างกว*างขัวาง เพราะเล'าถึ,งเร��องราวขัองชนชาติ�ไทยติ�-งแติ'สืม�ยโบราณท��อพยพมาจิากติอนใติ*ขัองจิ�น และสื�บสืายเล�อดก�นมาจินถึ,ง

314 สืมเด/จิพระมหาสืมณเจิ*า กรมพระยาวช�รญาณวโรรสื, พระมงคลว�เสืสืกถึา. กร8งเทพฯ: มหามก8ฏิราชว�ทยาล�ย, 2497.

206

ป�จิจิ8บ�น โดยเน*นค8ณล�กษณะขัองชนชาติ�ไทยท��ม�ความกล*าหาญ ความสืาม�คค� และความเสื�ยสืละในการติ'อสื;*เพ��อร�กษาอ�สืรภาพขัองชาติ� ไม'ยอมติกเป�นขั*าขัองชาติ�ใด

การเน*นเร��องการสื�บสืายเล�อดย�งเห/นได*ช�ดในเน�- อร*อง “เพลงชาติ�ไทย” ท��ขั8นว�จิ�ติรมาติราแติ'งใน พ.ศ.2475 และกลายเป�นเพลงท��ได*ร �บความน�ยมก'อนหน*าท��จิะเก�ดเพลงชาติ�ฉบ�บทางการเป�นเวลาหลายป< เพลงชาติ�ไทย“ ” ขัองขั8นว�จิ�ติรมาติราน�-ม�ความว'า คนไทย สื�บเผ'า“

ไทยด,กด(าบรรพ7โบราณลงมา...อ�นด�นสืยามค�อว'าเน�-อขัองเช�-อไทย น(-าร�นไหลค�อว'าเล�อดขัองเช�-อขั*า ...”315(*) ในขัณะท��นายฉ�นท7 ขั(าว�ล�ย ก/ได*แติ'งเพลงชาติ�ท��ม�เน�-อร*องคล*ายก�น ค�อ เหล'า“

เราท�-งหลายเล�อดและเน�-อเช�-อชาติ�ไทย”316(**) ซึ่,�งสืะท*อนว'าม�การเน*นเร��อง เช�-อชาติ�“ ” อย'างกว*างขัวางแล*ว ก'อนท��หลวงว�จิ�ติรวาทการและจิอมพล ป . พ�บ;ลสืงครามจิะท(าให*ความค�ดท��ว'า ช“

าติ�ไทย” เป�นชาติ�ขัอง คนเช�-อชาติ�ไทย“ ” กลายเป�นความค�ดท��ครอบง(าคนไทยอย'างล,กซึ่,-งและกว*างขัวางย��งขั,-น

(*) ขั8นว�จิ�ติรมาติรา, 80 ป<ในช�ว�ติขัองขั*าพเจิ*า พ�มพ7ในงานพระราชทานเพล�งศพขั8นว�จิ�ติรมาติรา 9 ติ8ลาคม 2523. กร8งเทพฯ: บ�ณฑิ�ติการพ�มพ7, 2523. หน*า 406-407.

(**) อ*างใน เร�งไชย พ8ทธีาโร เหม เวชกร จิ�ติรกรม�อเทวดา หลวงสืาราน8ประพ�นธี7 ราชาเร��องล,กล�บผ;*ประพ�นธี7เพลงชาติ�ไทย. กร8งเทพฯ: ธีานธี�ติรเพรสื, 2531. หน*า 191.

การเปล��ยนช��อจิาก สืยาม” ” เป�น ไทย” ”

การเน*นเร��องการสื�บสืายเล�อดอย'างเติ/มท��โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ ร�ฐบาลจิอมพล ป. พ�บ;ลสืงคราม และหน'วยงานติ'าง ๆ ขัองร�ฐน�-น เก�ดขั,-นภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475. ในค(าช�กชวนขัองกระทรวงกลาโหมให*เร�ยกช��อประเทศว'า ไทย“ ” เน*นเหติ8ผลด*าน “เช�-อชาติ�” อย'างติรงไปติรงมา เช'นระบ8ว'าช��อเด�มน�-น ไม'สืมช��อท��เป�นเช�-อชาติ�ไทย ในการท��จิะใช*ช��อประเทศอย'าง“

หน,�งแติ'ช��อพลเม�องไปอย'างหน,�ง ชนชาติ�ไทยเป�นเช�-อชาติ�ท��ใหญ'หลวง สืมควรเร�ยกให*สืม…

ศ�กด�Nศร�ขัองคนไทย”317(*)

315 ขั8นว�จิ�ติรมาติรา, 80 ป<ในช�ว�ติขัองขั*าพเจิ*า พ�มพ7ในงานพระราชทานเพล�งศพขั8นว�จิ�ติรมาติรา 9 ติ8ลาคม 2523. กร8งเทพฯ: บ�ณฑิ�ติการพ�มพ7, 2523. หน*า 406-407.316 อ*างใน เร�งไชย พ8ทธีาโร เหม เวชกร จิ�ติรกรม�อเทวดา หลวงสืาราน8ประพ�นธี7 ราชาเร��องล,กล�บผ;*ประพ�นธี7เพลงชาติ�ไทย. กร8งเทพฯ: ธีานธี�ติรเพรสื, 2531. หน*า 191.317 หน�งสื�อพ�มพ7ประมวญว�น 6 ม�ถึ8นายน 2482 อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช�� อประเทศป< 2482” ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25,8 (ม�ถึ8นายน 2547): 88, 95.

207

(*)หน�งสื�อพ�มพ7ประมวญว�น 6 ม�ถึ8นายน 2482 อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482” ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25,8 (ม�ถึ8นายน 2547): 88, 95.

การให*เหติ8ผลในการเปล��ยนช��อประเทศ สืะท*อนความค�ดท��ให*ความสื(าค�ญก�บ เช�-อชาติ�“

ไทย” อย'างเติ/มท��และติรงไปติรงมา ด�งท��จิอมพลป. พ�บ;ลสืงคราม กล'าวในท��ประช8มคณะร�ฐมนติร�เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศ ม�ความว'า

“เม��อเราได*ก(าหนดว�นท�� 24 ม�ถึ8นายนให*เป�นว�นชาติ�แล*ว ฉะน�-น ควรเปล��ยนนามประเทศ สืยาม เป�นประเทศไทย เพราะประเทศติ'าง ๆ“ ” เขัาก/ติ�-งช��อประเทศติามเช�-อชาติ�ขัองเขัา เร��องน�-ขั*าพเจิ*าได*ปร,กษาหลวงว�จิ�ติรวาทการแล*ว ก/เห/นชอบด*วย”318 (*)

(*) อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล ประเทศไทยอาย8ครบ “ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482 ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547): 80.

ประกาศสื(าน�กนายกร�ฐมนติร�ว'าด*วย ร�ฐน�ยมใช*ช��อประเทศ ประชาชน และสื�ญชาติ�“ ” ซึ่,�งน'าจิะร'างโดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ ก/กล'าวว'า ร�ฐบาลเห/นสืมควรใช*ช��อประเทศให*ติ*องติามช��อเช�-อ“

ชาติ�และความน�ยมขัองประชาชนชาวไทย”319(*) ในติ*นทศวรรษ 2480 หลวงว�จิ�ติรวาทการเน*นความค�ด เช�-อชาติ�ไทย“ ” ในแง'การสื�บสืายเล�อดเป�นอย'างมาก เช'น บทเพลง เล�อด“

ไทย” เน*นว'า เล�อดไทยกล*าหาญ“ ...โลห�ติสืายเด�ยวกลมเกล�ยวก�นไว*”320(**) สื'วนบทกว� ก“

ารเคารพธีงชาติ�” ก/เน*น ชาติ�“ ” ขัองคนไทยท8กชนช�-น ท��สื�บสืายเล�อดก�นมาติ�-งแติ'อด�ติ ป�จิจิ8บ�น จินถึ,งอนาคติ321(***)

(*) อ*างในเร��องเด�ยวก�น, หน*า 90.

318 อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล ประเทศไทยอาย8ครบ “ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482 ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547): 80. (เน*นโดยผ;*ว�จิ�ย)319 อ*างในเร��องเด�ยวก�น, หน*า 90.320 “หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ความสื�มพ�นธี7ทางเช�-อชาติ�ระหว'างไทยก�บเขัมร ใน ” สืารคด�และสื��งน'าร; *จิากปาฐกถึาและค(าบรรยายขัองพลติร�หลวงว�จิ�ติรวาทการ กร8งเทพฯ: เสืร�มว�ทย7บรรณาคาร, 2516. หน*า 6.321 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “การเคารพธีงชาติ� ” ว�จิ�ติรวาทการอน8สืรณ7 เล'ม 2 ท��ระล,กในงานพระราชทานเพล�งศพพลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ ณ เมร8ว�ดเทพศ�ร�นทราวาสื 16 สื�งหาคม 2525. กร8งเทพฯ: สื(าน�กท(าเน�ยบนายกร�ฐมนติร�, 2505. หน*า 193.

208

(**) “หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ความสื�มพ�นธี7ทางเช�-อชาติ�ระหว'างไทยก�บเขัมร ใน ” สืารคด�และสื��งน'าร; *จิาก

ปาฐกถึา และค(าบรรยายขัองพลติร�หลวงว�จิ�ติรวาทการ กร8งเทพฯ: เสืร�มว�ทย7บรรณาคาร, 2516. หน*า 6.

(***) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “การเคารพธีงชาติ� ” ว�จิ�ติรวาทการอน8สืรณ7 เล'ม 2 ท��ระล,กในงาน

พระราชทานเพล�งศพพลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ ณ เมร8ว�ดเทพศ�ร�นทราวาสื 16 สื�งหาคม 2525. กร8งเทพฯ: สื(าน�กท(าเน�ยบนายกร�ฐมนติร�, 2505. หน*า 193.

ในการเสืนอความค�ดเร��อง ชาติ�น�ยม ใน พ.ศ.2490 หลวงว�จิ�ติรวาทการย�งคงเน*นการสื�บสืายเล�อด ร�กคนท��สื�บสืายโลห�ติและม�ประว�ติ�ศาสืติร7ร'วมก�นมา โดยไม'จิ(าก�ดเขัติว'าคนเช'น“

น�-นจิะอย;'ในประเทศใด”322(*) จินถึ,ง พ.ศ. 2500 หลวงว�จิ�ติรวาทการ จิ,งขัยายความหมายขัอง เช�-อชาติ�“ ” ออกไปครอบคล8มถึ,งว�ฒนธีรรมและการม�ชะติากรรมร'วมก�น โดยกล'าวว'า

ค(าว'าเช�-อชาติ� หร�อ Race หมายถึ,งการท��มน8ษย7ม�เช�-อสืาย ภาษา ว�ฒนธีรรม ขันบประเพณ� และว�ถึ�ช�ว�ติความเป�นอย;'อย'างเด�ยวก�น…

ชาติ�...ค�อสื'วนรวมขัองมน8ษย7ท��ม� เช�- อชาติ� เด�ยวก�น ร'วมโชคชะติาก�น323(**)

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, ชาติ�น�ยม พ�มพ7คร�-งท�� 2 กร8งเทพฯ: ด(ารงการพ�มพ7, 2528. หน*า

37-38.(**) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “นโยบายชาติ�น�ยม ” ร(าล,ก 100 ป< พลติร�หลวงว�จิ�ติรวาทการ บทค�ดสืรร

ว'าด*วยช�วประว�ติ�และผลงาน. พ�มพ7คร�-งท�� 2 กร8งเทพฯ: สืร*างสืรรค7บ8Oคสื7, 2541. หน*า 146-147.

จิะเห/นได*ว'าหลวงว�จิ�ติรวาทการเน*นชาติ�น�ยมติามคติ� เช�-อชาติ�น�ยม“ ” อย'างติ'อเน�� อง แม*ว'าจิะม�การปร�บเปล��ยนความหมายขัองค(าว'า เช�-อชาติ�ไทย“ ” ก/ติาม. ป�จิจิ�ยท��ท(าให*หลวงว�จิ�ติรวาทการและร�ฐบาลจิอมพล ป. พ�บ;ลสืงครามเน*นเร��อง เช�-อชาติ�“ ” อาจิสืร8ปได*ด�งน�-

1. การเปล��ยนระบอบการปกครองภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.24752. นโยบายสืร*าง ชาติ�ไทย ให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทอง“ ”

3. การก�ดก�น ล;กจิ�น ม�ให*ม�อ(านาจิทางการเม�อง“ ”

322 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, ชาติ�น�ยม พ�มพ7คร�-งท�� 2 กร8งเทพฯ: ด(ารงการพ�มพ7, 2528. หน*า 37-38.323 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “นโยบายชาติ�น�ยม ” ร(าล,ก 100 ป< พลติร�หลวงว�จิ�ติรวาทการ บทค�ดสืรรว'าด*วยช�วประว�ติ�และผลงาน. พ�มพ7คร�-งท�� 2 กร8งเทพฯ: สืร*างสืรรค7บ8Oคสื7, 2541. หน*า 146-147.

209

1. การเปล��ยนระบอบการปกครองภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475การเปล��ยนระบอบการปกครองภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 ท(าให*ผ;*น(าในระบอบ

ใหม'จิ(า เป�นติ*องลดความสื(าค�ญขัองสืถึาบ�นพระมหากษ�ติร�ย7 และท(า ให*ผ;*น(า ในระบอบใหม'ม�สืถึานภาพสื;งสื8ดแทน แติ'ผ;*น(าในระบอบใหม'เป�นเพ�ยงสืาม�ญชนท��ก*าวขั,-นมาจิากสืถึานะขั*าราชการระด�บกลางเท'าน�-น โดยท��ความชอบธีรรมท��มาจิากการเล�อกติ�-งติามร�ฐธีรรมน;ญย�งขัาดความม��นคงอย;'มาก เพราะประชาชนสื'วนใหญ'ย�งไม'ม�ความเขั*าใจิอย'างแท*จิร�งติ'อระบอบการปกครองใหม' ในขัณะเด�ยวก�นคนท��ม�ความร; *ในเขัติเม�องก/ย�งไม'ยอมร�บอ(านาจิขัองผ;*น(าในระบอบใหม'อย'างเติ/มท�� เพราะย�งม�ใช'การใช*อ(านาจิในระบอบประชาธี�ปไติยอย'างสืมบ;รณ7แบบ เพราะจิอมพล ป. ติ*องการจิะม�อ(านาจิเบ/ดเสืร/จิอย;'ในม�อ ซึ่,�งยากท��คนช�-นกลางในเขัติเม�องจิะยอมร�บได* ท��สื(าค�ญ การร�บร; * ความเป�นไทย“ ” แบบเด�ม (ซึ่,�งพระมหากษ�ติร�ย7และพ8ทธีศาสืนาเป�นสืถึาบ�นสื(าค�ญแห'ง

ชาติ�ไทย“ ” ด�งท��ป�ญญาชนแห'งร�ฐสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7น�ยาม) ย�งคงด(ารงอย;' ซึ่,�งเป�นป�ญหาอย'างมากแก'ผ;*น(าในระบอบใหม' เพราะ ความเป�นไทย“ ” แบบเด�ม ช'วยเสืร�มสืร*างและจิรรโลงพระราชอ(านาจิขัองพระมหากษ�ติร�ย7โดยติรง

ในเวลาน�-นการร�-อถึอน ความเป�นไทย“ ” แบบเด�ม แม*ว'าม�ความจิ(าเป�น แติ'ก/กระท(าได*ในขัอบเขัติจิ(าก�ด เพราะนอกจิากคนสื'วนใหญ'จิะอ'านหน�งสื�อไม'ออกและสื��อมวลชนก/แพร'หลายเฉพาะในเขัติเม�องแล*ว ท��สื(าค�ญก/ค�อ ความเป�นไทย“ ” แบบเด�มน�-ย�งม�ความสื(าค�ญอย'างมากติ'อการจิรรโลงโครงสืร*างการเม�องแบบรวมศ;นย7อ(านาจิไว*ท��ผ;*น(า เช'น ความจิ(าเป�นในการเน*นสื(าน,กประว�ติ�ศาสืติร7ท��จิะท(าให*คนไทยติระหน�กในความสื(าค�ญขัอง “ผ;*น(า ” ในการร�กษาเอกราชขัอง

ชาติ�ไทย“ ” ท(าให*ป�ญญาชนขัองระบอบใหม'หล�กเล��ยงไม'ได*ท��จิะติ*องเล'าเร��องราวเก��ยวก�บว�รกรรมขัองพระมหากษ�ติร�ย7ในอด�ติ เช'น สืมเด/จิพระนเรศวรมหาราช หร�อความจิ(าเป�นในการเน*นสื(าน,กประว�ติ�ศาสืติร7ท��ผ;*น(าม�ความสื(าค�ญอย'างสื;ง ในการสืร*างความเจิร�ญก*าวหน*าแก' “ชาติ �ไทย” ก/ท(าให*หล�กเล��ยงไม'ได*ท��จิะติ*องเล'าเร��องสืมเด/จิพระนารายณ7มหาราชและสืมเด/จิพระปAยมหาราช เป�นติ*น จิะเห/นได*ว'า ความเป�นไทย“ ” แบบเด�มม�สื'วนช'วยท(าให*คนไทย เช��อผ;*น(า“ ” จินไม'อาจิร�-อถึอนลงไปอย'างสื�-นเช�ง จิะร�-อถึอนได*เฉพาะสื'วนท��ไม'กระทบติ'ออ(านาจิเด/ดขัาดสื;งสื8ดขัองผ;*น(าในระบอบใหม'เท'าน�-น (แติ'ความสื(าเร/จิหร�อความล*มเหลวในการร�-อถึอนก/ย�งขั,-นอย;'ก�บบร�บททางสื�งคม เศรษฐก�จิ และว�ฒนธีรรมเป�นอ�นมาก)

ว�ธี�ท��จิอมพล ป. พ�บ;ลสืงครามและหลวงว�จิ�ติรวาทการเล�อกใช*เพ��อแก*ป�ญหาขั*างติ*น ก/ค�อการท(าให* ชาติ�ไทย “ ” ม�ความสื(าค�ญสื;งสื8ดแทนพระมหากษ�ติร�ย7 ซึ่,�งท(าได*ด*วยการเน*น เช�-อ“

ชาติ�ไทย” แทน ห�วใจิขัองความเป�นไทย“ ” แบบเด�ม เป�นการท(าให*เก�ดความสื(าน,กในความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นในฐานะท��ม�สืายเล�อดเด�ยวก�น แทนการร; *สื,กเป�นพวกเด�ยวก�นจิากความจิงร�กภ�กด�ติ'อห�วใจิขัอง ความเป�นไทย“ ” เหม�อนก�น ซึ่,�งจิะท(าให*พระมหากษ�ติร�ย7ย�งคงม�ความสื(าค�ญสื;งสื8ดติ'อไป

การเน*นความสื(าค�ญสื;งสื8ดขัอง ชาติ�ไทย“ ” น�- หมายถึ,งการท(าให*คนร; *สื,กว'า ชาติ�ไทย“ ” ม�ความหมายเติ/มเป<� ยมหร�อม�ความสื;งสื'งในติ�วเอง ม�ใช'ม�ความหมายก/ติ'อเม��อม�พระมหากษ�ติร�ย7

210

ทรงเป�น หน*าติาขัองชาติ�“ ” หร�อทรงเป�น ประม8ขัขัองชาติ�“ ” ด�งท��พระบาทสืมเด/จิพระมงก8ฎเกล*าเจิ*าอย;'ห�วทรงเคยเน*นมาแล*ว นอกจิากน�-ย�งติ*องท(าให* “ชาติ�ไทย” ม�ความหมายติามอ8ดมคติ�ขัองการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 ค�อเป�น ชาติ�ขัองประชาชน“ ” หร�อเป�น ประชาชาติ�“ ” อย'างน*อยก/ในเช�งอ8ดมการณ7 ด�งน�-น เม��อย�งไม'สืามารถึเน*นความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นในทางว�ฒนธีรรม แบบใหม'อย'างเติ/มท�� จิ,งไม'ม�ว�ธี�การใดท��จิะด�ไปกว'าการน(าเอาเร��อง เช�-อชาติ�“ ” ซึ่,�งในเวลาน�-นเป�นท��ร �บร; *ก�นแพร'หลายพอสืมควรแล*วขั,-นมาเน*น โดยเบ�ยดขั�บ ความเป�นไทย“ ” สื'วนท��สื'งเสืร�มพระราชอ(านาจิขัองพระมหากษ�ติร�ย7ออกไปให*มากท��สื8ดเท'าท��จิะสืามารถึท(าได* พร*อมก�บพยายามเน*น ควา“

มเป�นไทย” เฉพาะในสื'วนท��เป�นประโยชน7ติ'อการจิรรโลงอ(านาจิขัอง ผ;*น(า“ ” ในระบอบใหม'เอาไว*

กล'าวได*ว'า จิ8ดประสืงค7ในการสืถึาปนาความม��นคงให*แก'ผ;*น(าในระบอบใหม' ท(าให*เก�ดการเน*นว'า ชาติ�ไทย“ ” ม�ความสื(าค�ญสื;งสื8ด (เพราะหมายถึ,งคนไทยท�-งปวง ท��สื�บสืายเล�อดก�นมายาวนานแติ'โบราณและจิะสื�บสืายเล�อดก�นติ'อไปในอนาคติ) ถึ,งก�บประกาศเปล��ยนช��อประเทศจิาก สืยาม“ ” เป�น ไทย“ ” โดยอ*างเหติ8ผลเร��อง เช�-อชาติ�“ ” นอกจิากน�-ย�งติ*องเน*นด*วยว'าบรรพบ8ร8ษขัองชนชาติ�ไทยได*เสื�ยสืละถึ,งขั�-น “หล��งเล�อด” ปกปKองเอกราชขัองชาติ�มาด*วยก�นแติ'โบราณ ซึ่,�งจิะท(าให* ชนชาติ�ไทย“ ” ยอม “หล��งเล�อด” เพ��อปกปKองเอกราชขัอง ชาติ�ไทย“ ” สื�บไปในอนาคติ

พล�งขัองความค�ดเช'นน�- จิะช'วยให*เก�ดการยอมร�บอ(านาจิเด/ดขัาดสื;งสื8ดขัองผ;*น(าได*ง'ายขั,-น เพราะเป�นช'วงเวลาท��คนท��วไปติระหน�กว'า สืงครามโลกก(าล�งจิะระเบ�ดขั,-น ในสืภาวะสืงครามน�-น เป�นการง'ายท��จิะท(าให*ท8กคนเช��อว'าอ(านาจิเด/ดขัาดสื;งสื8ดขัองผ;*น(าเป�นสื��งจิ(าเป�น และคนไทยติ�-งแติ'สืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7มาแล*วท��ได*ร �บการปล;กฝั�งว'าการเสื�ยสืละท8กสื��งท8กอย'าง แม*กระท��งเล�อดเน�-อและช�ว�ติ เพ��อปกปKองเอกราชขัองชาติ� เป�นสื��งท��ม�เก�ยรติ� อ8ดมการณ7 เช��อผ;*น(า ชาติ�พ*น“

ภ�ย” จิ,งแพร'สืะพ�ดออกไปพร*อมก�บการเน*น เช�-อชาติ�“ ไทย” อย'างเขั*มขั*น 324 (*)

(*) ด*วยเหติ8ผลขั*างติ*น การเน*นเช�-อชาติ�จินถึ,งก�บติ�-งช��อประเทศติามช��อเช�-อชาติ� จิ,งไม'น'าจิะเป�นผลโดยติรงจิากการท��หลวงว�จิ�ติรวาทการไปเว�ยดนามและได*พบว'าม�คนไทยอย;'นอกประเทศเป�นอ�นมาก แติ'การไปเว�ยดนามน'าจิะช'วยให*หลวงว�จิ�ติรวาทการม�ขั*อม;ลท��ช�ดเจินขั,-น จินสืามารถึช�-แจิงให*คนอ��น ๆ คล*อยติามได*ง'ายขั,-น

อน,�ง ควรกล'าวด*วยว'า นอกจิากการเน*น เช�-อชาติ�ไทย“ ” แล*ว จิอมพล ป. พ�บ;ลสืงครามและหลวงว�จิ�ติรวาทการย�งได*พยายามสืร*าง ความเป�นไทย“ ” ช8ดใหม'ขั,-นมารองร�บระบอบใหม'ด*วย น��นก/ค�อการสืร*างความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นทางว�ฒนธีรรมติามแนวทาง “ร�ฐน�ยม” เพ��อความม��นคงขัอง ระบอบพ�บ;ล“ ” ความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นทางว�ฒนธีรรมติามแนวทาง “ร�ฐ

324 ด*วยเหติ8ผลขั*างติ*น การเน*นเช�-อชาติ�จินถึ,งก�บติ�-งช��อประเทศติามช��อเช�-อชาติ� จิ,งไม'น'าจิะเป�นผลโดยติรงจิากการท��หลวงว�จิ�ติรวาทการไปเว�ยดนามและได*พบว'าม�คนไทยอย;'นอกประเทศเป�นอ�นมาก แติ'การไปเว�ยดนามน'าจิะช'วยให*หลวงว�จิ�ติรวาทการม�ขั*อม;ลท��ช�ดเจินขั,-น จินสืามารถึช�-แจิงให*คนอ��น ๆ คล*อยติามได*ง'ายขั,-น

211

น�ยม” น�- น�บเป�นป�จิจิ�ยสื(าค�ญประการหน,�งท��จิะช'วยท(าให* ระบอบพ�บ;ล“ ” ม�ความม��นคงเพ�ยงพอท��จิะติ*านทานอ�ทธี�พลขัองกล8'มท��น�ยมเจิ*าได* เพราะเป�นว�ฒนธีรรมท��ม�ม�ติ�ขัองความเสืมอภาคมากขั,-น สือดคล*องก�บอ8ดมคติ�ขัองระบอบใหม' และเป�นว�ฒนธีรรมท��ไม'เก�-อหน8นให*เจิ*าม�สืถึานภาพและอ(านาจิเหน�อชนช�-นอ��น

“ร�ฐน�ยม” สื(าค�ญประการหน,�ง ค�อการก(าหนดให*ว�นท�� 24 ม�ถึ8นายน เป�น ว�นชาติ�“ ” ซึ่,�งแสืดงถึ,งความพยายามท��จิะท(าให*ระบอบใหม'ท��เก�ดขั,-นในว�นท�� 24 ม�ถึ8นายน พ.ศ.2475 ได*ร�บการน�ยามเป�นหน,�งเด�ยวก�บชาติ�325 (*) ซึ่,�งน�บว'าเป�นการกระท(าท��สืมเหติ8สืมผลอย'างย��งในทางอ8ดมการณ7 เน��องจิากระบอบใหม'เป�นระบอบท��ม�อ8ดมการณ7ว'าประชาชนเป�นเจิ*าขัองชาติ� หร�อเป�นเจิ*าขัองอ(านาจิอธี�ปไติย โดยท��หลวงว�จิ�ติรวาทการได*สืร*างค(าอธี�บายท��เน*นว'าระบอบการปกครองใหม'ย,ดเอา มติ�มหาชน“ ” เป�นหล�กในการปกครอง เพ�ยงแติ'จิะติ*องเป�น มติ�มหาชน“ ” ท��ติ*องผ'านกระบวนการ มน8สืสืปฏิ�ว�ติ�“ ” เสื�ยก'อน เพ��อจิะท(าให*มหาชนค�ดอย'าง ถึ;กติ*อง“ ” (ในทางปฏิ�บ�ติ�ค�อค�ดในกรอบท��ร �ฐติ*องการ จินกระท��งผ;*น(าสืามารถึค�ดแทนมหาชนได* และหลวงว�จิ�ติรวาทการสืามารถึกล'าวว'าความค�ดขัองผ;*น(าย'อมสืะท*อน มติ�มหาชน“ ” เสืมอ เพราะผ;*น(าน�-น เป�นติ�ว“

มติ�มหาชน เพราะจิะพ;ดอะไร ท(าอะไร คนจิะพ;ดติาม ท(าติาม”326[*])

(*) เร��องเด�ยวก�น, หน*า 97.[*] โปรดด; สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*างชาติ�ไทยและความเป�นไทยโดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ, หน*า 76-78.

อย'างไรก/ติาม ม�ขั*อจิ(าก�ดหลายประการท��ท(าให*ร�ฐบาลไม'สืามารถึท(าให*เก�ดความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นทางว�ฒนธีรรมและทางจิ�ติใจิได*ในเร/วว�น แม*ว'าร�ฐบาลจิะได*พยายามด*วยว�ธี�การติ'าง ๆ รวมท�-งด*วยการประกาศ ร�ฐน�ยม“ ” หลายฉบ�บ ขั*อจิ(าก�ดท��สื(าค�ญได*แก'การศ,กษาแผนใหม'และสื��อมวลชนท��ย�งไม'ขัยายติ�วอย'างเพ�ยงพอ และประชาชนสื'วนใหญ' ก/ย�งคงด(ารงช�ว�ติอย;'ในภาคเกษติรกรรม ซึ่,�งท(าให*ว�ถึ�ช�ว�ติผ;กพ�นก�บ “ช8มชนท*องถึ��น” มากกว'าผ;กพ�นก�บ ชาติ�ไทย“ ” ด�งน�-น จิอมพล ป. พ�บ;ลสืงครามและหลวงว�จิ�ติรวาทการ จิ,งจิ(าเป�นติ*องหาทางกระติ8*นให*เก�ดความสื(าน,กในความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นโดยเร'งร�ดท��สื8ด ซึ่,�งว�ธี�หน,�งท��สืามารถึท(าได*ง'ายก/ค�อการกระติ8*นความร; *สื,ก “เช�-อชาติ�น�ยม” น� �นเอง เพราะ “เช�-อชาติ�น�ยม” จิะท(าให*เก�ดความร; *สื,กผ;กพ�นก�นหร�อร; *สื,กเป�นพวกเด�ยวก�นในฐานะท��ม�สืายเล�อดเด�ยวก�น เหม�อนคนท8กคนในชาติ�เป�นญาติ�พ��น*องก�น และได*ร'วมท8กขั7ร'วมสื8ขัก�นมาช*านาน และล;กหลานเหลนโหลนท��จิะเก�ดติ'อไปในภายหน*า ก/จิะย�งคงผ;กพ�นก�นและพ,�งพาอาศ�ยก�นติลอดไป โดยเฉพาะในการสืาม�คค�และเสื�ยสืละเพ��อท(าให* “ชาติ�ไทย” ม�เอกราชและม�ความเจิร�ญร8 'งเร�อง อ�นจิะสื'งผลด�ติ'อท8กคนในชาติ� ด�งท��ร �ฐบาลจิอมพล ป. พ�บ;ลสืงครามท(าการโฆษณาอย;'เสืมอ

325 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 97.326 โปรดด; สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*างชาติ�ไทยและความเป�นไทยโดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ, หน*า 76-78.

212

2. นโยบายสืร*าง ชาติ�ไทย ให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทอง“ ”

นโยบายสืร*าง ชาติ�ไทย“ ” ให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทอง เป�นนโยบายสื(าค�ญขัองร�ฐบาลจิอมพล ป. ซึ่,�งนอกจิากจิะเก�ดขั,-นเพ��อสืร*างความชอบธีรรมให*แก'อ(านาจิขัองจิอมพล ป. รวมท�-งความชอบธีรรมในการท8'มเทงบประมาณในการสืร*างกองท�พ ซึ่,�งเป�นฐานอ(านาจิทางการเม�องขัองจิอมพล ป . แล*ว ย�งเป�นผลมาจิากบรรยากาศอ�นติ,งเคร�ยดขัองโลก ท��เก�ดขั,-นก'อนหน*าสืงครามโลกจิะระเบ�ดเป�นเวลานานหลายป< ป�ญหาท��จิอมพล ป. และหลวงว�จิ�ติรวาทการค(าน,งถึ,งมากก/ค�อ เราจิ(าจิะติ*องเป�นมหาประเทศ หร�อม�ฉะน�-นก/จิะติ*องล'มจิม“ ...ประเทศเล/ก ๆ จิะติ*องถึ;กกล�นหายเขั*าไปในประเทศใหญ'”327(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการเป�นผ;*ท��ติ�ดติามสืถึานการณ7ระด�บโลกอย'างใกล*ช�ด และร; *ขั*อม;ลเก��ยวก�บมหาอ(านาจิท��บ8กเขั*าย,ดครองประเทศอ'อนแอเป�นอย'างด� เช'น การท��ญ��ป8Qนย,ดครองแมนจิ;เร�ยและเกาหล�ติ�-งแติ'ติ*นทศวรรษ 2470 ซึ่,�งเป�นเหติ8การณ7สื(าค�ญท��ท(าให*จิอมพล ป. และหลวงว�จิ�ติรวาทการติ*องหาทางปKองก�นม�ให*ประเทศสืยามติ*องติกอย;'ในสืภาวะเช'นน�-น328

(*) เร��องเด�ยวก�น, หน*า 94.(**) โปรดด;รายช��อขั*อเขั�ยนจิ(านวนมากขัองหลวงว�จิ�ติรวาทการ ท��เขั�ยนถึ,งความขั�ด

แย*งระหว'างประเทศติ'าง ๆ ในทศวรรษ 2470 ใน สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ความเป�นไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ“ ” “ ” . หน*า 30-31.

ชาติ�น�ยมเพ��อติ'อติ*านชาวจิ�นนโยบายสืร*าง ชาติ�ไทย ให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทอง ท(าให*ติ*องเน*นชาติ�น�ยมแบบ“ ”

เช�-อชาติ�น�ยมเพ��อติ'อติ*านชาวจิ�น ท�-งน�-เพราะร�ฐบาลจิอมพล ป.ติ*องการร'วมม�อก�บญ��ป8Qน ถึ*าไม'ติ'อติ*านจิ�น การเคล�� อนไหวขัองน�กชาติ�น�ยมจิ�น จิะไม'เพ�ยงแติ'เป�นอ�นติรายติ'อเศรษฐก�จิไทยเน��องจิากม�การสื'งเง�นมหาศาลออกนอกประเทศเพ��อช'วยชาติ�จิ�นรบก�บญ��ป8Qนเท'าน�-น แติ'น�กชาติ�น�ยมจิ�นในประเทศไทยย�งเคล��อนไหวติ'อติ*านญ��ป8Qนอย'างแขั/งขั�น ซึ่,�งจิะเป�นอ8ปสืรรคอ�นสื(าค�ญติ'อการท��ร �ฐบาลจิะร'วมม�อทางทหารก�บญ��ป8Qน ด�งน�-น ร�ฐบาลจิ,งติ*องท(าการติ'อติ*าน เช�-อชาติ�“ จิ�น” ในนามขัองชาติ�น�ยมไทย ซึ่,�งเท'าก�บเป�นการสืร*างอ8ปสืรรคม�ให*น�กชาติ�น�ยมจิ�นเคล��อนไหวติ'อติ*านญ��ป8Qนในประเทศไทยได*สืะดวก การกระท(าเช'นน�-ขัองร�ฐบาลไทยย'อมจิะสืร*างความพ,งพอใจิให*แก'ญ��ป8Qนเป�นอย'างย��ง เป�นไปได*ว'านโยบายติ'อติ*านจิ�นขัองร�ฐบาลไทย ท(าให*ฝัQายญ��ป8Qนติอบแทนด*วยการสืน�บสืน8นให*ประเทศไทยได*ด�นแดนบางสื'วนขัองอ�นโดจิ�น กล�บค�น“ ” มาจิากฝัร��งเศสื และสืามารถึพ�ฒนาความสื�มพ�นธี7อ�นแน'นแฟื้Kนติ'อก�น ในฐานะพ�นธีม�ติรแห'งวงไพบ;ลย7มหาเอเช�ยบ;รพาได*ในเวลาติ'อมา

327 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 94.328 โปรดด;รายช��อขั*อเขั�ยนจิ(านวนมากขัองหลวงว�จิ�ติรวาทกาท��เขั�ยนถึ,งความขั�ดแย*งระหว'างประเทศติ'าง ๆ ในทศวรรษ 2470 ใน สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ความเป�นไทย“ ” “ ” โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการการ . หน*า 30-31.

213

นอกจิากความร'วมม�อก�บญ��ป8Qนแล*ว นโยบายสืร*าง ชาติ�ไทย“ ” ให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทองย�งท(าให*ร�ฐบาลติ*องการความร'วมม�อจิากประชาชน การปล8กเร*าความร; *สื,กชาติ�น�ยมแบบเช�-อชาติ�น�ยมจิะช'วยให*สืามารถึเน*นค8ณสืมบ�ติ�ติ'าง ๆ ท��ร �ฐติ*องการให*เก�ดขั,-นในหม;'ประชาชน ให*ท8กคนร; *สื,กว'าเป�นค8ณสืมบ�ติ�ท��ม�อย;'ในสืายเล�อดขัองชนชาติ�ไทยมาแติ'โบราณ ซึ่,�งแม*ว'าจิะเป�นค8ณสืมบ�ติ�ท��ไม'ปรากฏิให*เห/นในป�จิจิ8บ�น แติ'ก/สืามารถึร�-อฟื้2- นให*ปรากฏิขั,-นมาได* เช'น น�สื�ย“

ก'อสืร*าง น�สื�ยร�กความประณ�ติ ” “ ” “น�สื�ยงอกงาม” “น�สื�ยติ'อสื;*” ซึ่,�งเคยปรากฏิอย'างเด'นช�ดในสืม�ยสื8โขัท�ย เป�นติ*น329(*)

(*)สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*างชาติ�ไทยและความเป�นไทยโดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ. หน*า 134-148.

ขัณะเด�ยวก�นการสืร*าง ชาติ�ไทย“ ” ให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทอง ย'อมหมายถึ,งการท��จิะติ*องขัยายอ(านาจิอธี�ปไติยขัองไทยออกไปย�งด�นแดนติ'าง ๆ โดยรอบ ซึ่,�งนโยบายน�-จิ(าเป�นติ*องได*ร�บความเห/นชอบจิากประชาชน ว�ธี�ท��ง'ายท��สื8ดจิ,งได*แก' การท(าให*คนในประเทศร; *สื,กว'าประชาชนในด�นแดนท��ไทยจิะขัยายอ(านาจิออกไปน�-นเป�น เล�อดเน�-อเช�-อไขั“ ” เด�ยวก�นก�บคนไทยในประเทศไทย ด�งน�-น การเน*น เช�-อชาติ�ไทย“ ” จิ,งช'วยสืร*างแรงสืน�บสืน8นให*แก'การสืร*างกองท�พและการขัยายอ(านาจิขัองร�ฐบาลเป�นอย'างด� ด*วยเหติ8น�- หลวงว�จิ�ติรวาทการจิ,งไม'เพ�ยงแติ'กล'าวว'า ถึ��นไทยอ�น“

กว*างขัวางซึ่,�งติ�-งอย;'เหน�อสื�บสืองจิ8ไทย...ม�เล�อดเน�-อเช�-อไขัเราอย;' 24 ล*านคน ซึ่,�งย�งถึ�อตินเป�นคนไทย พ;ดภาษาไทย ม�ช�ว�ติจิ�ติใจิเป�นไทย”330(*) เท'าน�-น แติ'ย�งน�ยามความหมายขัอง เช�-อ“

ชาติ�ไทย” ไว*กว*างขัวางมาก ค�อครอบคล8มท8กชนชาติ�ในแหลมทอง (จิะไม'ครอบคล8มก/แติ'ชาวจิ�นท��ย�งไม'กลายเป�นไทยเท'าน�-น)

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ ปาฐกถึาเร��องการเสื�ยด�นแดนไทยให*แก'ฝัร��งเศสื แสืดงแก'“ ”

คร;อาจิารย7และน�กเร�ยนโรงเร�ยนกรมย8ทธีศ,กษา 18 ติ8ลาคม 2483 ใน ว�จิ�ติรอน8สืรณ7 กร8งเทพฯ: สื(าน�กท(าเน�ยบนายกร�ฐมนติร�, 2505. หน*า 157-162.

ในละคร “ราชมน;” ติ�วละครกล'าวว'า เขัมรเป�นช��อสืมม8ติ�แท* ๆ พวกเราในแหลมทองน�-ท�-ง“

แหลม พวกเด�ยวก�นท�-งน�-น”331(*) ในละคร “พ'อขั8นผาเม�อง” ติ�วละครกล'าวว'า ท�-งญวน แกว“

329 สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*างชาติ�ไทยและความเป�นไทยโดยหลวงว�จิ�ติรวาท การ. หน*า 134-148.330 หลวงว�จิ�ติรวาทการ ปาฐกถึาเร��องการเสื�ยด�นแดนไทยให*แก'ฝัร��งเศสื แสืดงแก'คร;อาจิารย7และน�กเร�ยน“ ”

โรงเร�ยนกรมย8ทธีศ,กษา 18 ติ8ลาคม 2483 ใน ว�จิ�ติรอน8สืรณ7 กร8งเทพฯ: สื(าน�กท(าเน�ยบนายกร�ฐมนติร�, 2505. หน*า 157-162.331 อ*างใน ประอรร�ติน7 บ;รณมาติร7, หลวงว�จิ�ติรวาทการก�บบทละครประว�ติ�ศาสืติร7. กร8งเทพฯ: มหาว�ทยาล�ยธีรรมศาสืติร7, 2528. หน*า 88.

214

และเขัมรล*วนเป�นไทย”332(**) ค(า บรรยาย ชาติ�ไทยจิะชนะ“ ” ระบ8ว'า ชาติ�ไทยในท��“

น�-...ขั*าพเจิ*าหมายติลอดถึ,งพ��น*องขัองเราฝั�� งซึ่*ายแม'น(-าโขัง และในกร8งก�มพ;ชาด*วย”333(***) สื'วนการปาฐกถึา การเสื�ยด�นแดนไทยให*แก'ฝัร��งเศสื“ ” หลวงว�จิ�ติรวาทการก/กล'าวว'า ด�นแดนลาวและเขัมร เป�นถึ��นท��อย;'ขัองชนชาติ�ไทย เล�อดไทย ซึ่,�งเป�นหน'อเน�-อเช�-อเด�ยวก�บเรา ม�จิ(านวนสื��“

ล*านคน” แล*วย�งสืร*างความสืะเท�อนใจิอย'างมากเพ��อให*ผ;*ฟื้�งสืน�บสืน8นการเขั*าไปช'วยเหล�อ “หน'อเน�-อเช�-อเด�ยวก�บเรา ” ให*พ*นจิากการถึ;กฝัร��งเศสืกดขั��ขั'มเหงด*วย โดยกล'าวว'า

ท8ก ๆ คร�-งท��ขั*าพเจิ*าไปแลเห/นแม'น(-าโขัง ขั*าพเจิ*าร; *สื,กเหม�อนว'าน(-าท��ไหลอย;'น� -นค�อน(-าติาขัองชาวไทย พวกเราทางฝั�� งน�-เป�นอ�สืระเสืร� แติ'พ��น*องเราทางฝั�� งโน*นถึ;กกดขั��ขั'มเหงอย;'ท8กว�น...ภาษ�ใหม' ๆ เก�ดขั,-นหลายอย'าง การเร'งร�ดภาษ�ได*กระท(าด*วยพลการอ�นน'าสืยดสืยอง334(****)

(*) อ*างใน ประอรร�ติน7 บ;รณมาติร7, หลวงว�จิ�ติรวาทการก�บบทละครประว�ติ�ศาสืติร7. กร8งเทพฯ: มหาว�ทยาล�ยธีรรมศาสืติร7, 2528. หน*า 88.

(**) อ*างในเร��องเด�ยวก�น, หน*า 89.(***) อ*างในเร��องเด�ยวก�น, หน*า 40.(****) หลวงว�จิ�ติรวาทการ ปาฐกถึาเร��องการเสื�ยด�นแดนไทยให*แก'ฝัร��งเศสื แสืดง“ ”

แก'คร;อาจิารย7และน�กเร�ยนโรงเร�ยนกรมย8ทธีศ,กษา 18 ติ8ลาคม 2483 ใน ว�จิ�ติรอน8สืรณ7. หน*า 138.

จิะเห/นได*ว'าการปล8กเร*า “ชาติ�น�ยมแบบเช�-อชาติ�น�ยม” ม�ความสื(าค�ญอย'างสื;งติ'อนโยบายสืร*าง ชาติ�ไทย“ ” ให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทอง

3. การก�ดก�น ล;กจิ�น ม�ให*ม�อ(านาจิทางการเม�อง“ ”

การเน*น ชาติ�ไทย“ ” ในแง' เช�-อชาติ�“ ” ม�จิ8ดม8'งหมายสื(าค�ญท��จิะติ*านทานการขัยายอ(านาจิทางการเม�องขัอง ล;กจิ�น“ ” อย;'มากท�เด�ยว เพราะม�ล;กจิ�นได*ร�บการศ,กษาแผนใหม'จิากโรงเร�ยนฝัร��งจิ(านวนมาก และหลายคนท(าการเคล��อนไหวทางการเม�อง เช'น เสืนอความค�ดเห/นทางการเม�องติามหน*าหน�งสื�อพ�มพ7 เป�นติ*น

ความพยายามขัองจิอมพล ป. พ�บ;ลสืงคราม ท��จิะให*หลวงว�จิ�ติรวาทการด(าเน�นการติ'อติ*านจิ�น เก�ดขั,-นติ�-งแติ'จิอมพล ป. เร��มม�อ(านาจิมากขั,-นภายหล�งการร�ฐประหารในว�นท�� 20 ม�ถึ8นายน พ.ศ.2476 ซึ่,�งจิอมพล ป. เป�นผ;*น(าในการย,ดอ(านาจิจิากพระยามโนปกรณ7น�ติ�332 อ*างในเร��องเด�ยวก�น, หน*า 89.333 อ*างในเร��องเด�ยวก�น, หน*า 40.334 หลวงว�จิ�ติรวาทการ ปาฐกถึาเร��องการเสื�ยด�นแดนไทยให*แก'ฝัร��งเศสื แสืดงแก'คร;อาจิารย7และน�กเร�ยน“ ”

โรงเร�ยนกรมย8ทธีศ,กษา 18 ติ8ลาคม 2483 ใน ว�จิ�ติรอน8สืรณ7. หน*า 138.

215

ธีาดา ติ'อมาในเด�อนก�นยายน 2476 หน�งสื�อพ�มพ7ประชาชาติ� ได*ติ�พ�มพ7ขั'าวจิอมพล ป. มอบหมายให*หลวงว�จิ�ติรวาทการแติ'ง “เพลงชาติ�” เพ��อใช*อย'างเป�นทางการแทน “เพลงชาติ�” ขัองขั8นว�จิ�ติรมาติราซึ่,�งแพร'หลายอย;'ในเวลาน�-น โดยติ*องการให*เป�น “เพลงชาติ�” ท��เน*นความเป�นศ�ติร;ขัองจิ�น335(*)

(*) สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประว�ติ�ศาสืติร7ว�นชาติ�ไทย จิาก 24 ม�ถึ8นา ถึ,ง 5 ธี�นวา ” ฟื้Kาเด�ยวก�น ป<ท�� 2 ฉบ�บท�� 2 (เมษายน-ม�ถึ8นายน 2547). หน*า 87.

ผ;*แทนราษฎรช��วคราวท��ได*ร �บแติ'งติ�-งในว�นท�� 28 ม�ถึ8นายน 2475 ม�ล;กจิ�น 3 คนซึ่,�งม�บทบาททางการเม�องอย'างกระติ�อร�อร*น ค�อนายม�งกร สืามเสืน, นายมาน�ติ วสื8ว�ติ�, และนายซึ่8 'นใช* ค;ติระก;ล336(*) บรรยากาศขัองประเทศในเวลาน�-น ม�การเคล��อนไหวขัองหลายฝัQายท��จิะให*ร�ฐบาลเห/นว'า ประเทศชาติ�ไม'ได*เจิร�ญด*วยร; *ราชการหร�อร; *กฎหมายอย'างเด�ยว“ จิ8ดสื(าค�ญอย;'ท��การกสื�กรรมและพาณ�ชยกรรมติ'างหาก”337(**) ด�งน�-น ล;กจิ�นท��ม�ความร; *ในทางเศรษฐก�จิหร�อม�ความเอาใจิใสื'ในป�ญหา การกสื�กรรมและพาณ�ชยกรรม“ ” ขัองคนในประเทศ ย'อมจิะได*ร�บความน�ยมเพ��มมากขั,-นเร��อย ๆ โดยท��ระบอบการเม�องท��ม�การเล�อกติ�-งจิะเป�นช'องทางสื(าค�ญท��เปAดโอกาสืให* “ล;กจิ�น” จิ(านวนมากสืามารถึก*าวเขั*าสื;'เวท�การเม�องระด�บชาติ� ด�งน�-น น�กการเม�องท��เฉล�ยวฉลาดอย'างจิอมพล ป. และหลวงว�จิ�ติรวาทการ ย'อมเล/งเห/นถึ,งความจิ(าเป�นท��จิะติ*องด(าเน�นการอย'างจิร�งจิ�ง เพ��อก�ดก�นล;กจิ�นเหล'าน�-ออกไปจิากพ�-นท��ทางการเม�อง ซึ่,�งการปล8กระดมความร; *สื,กชาติ�น�ยมแบบท��เน*นเร��อง เช�-อชาติ�“ ” จิะติอบสืนองป�ญหาทางการเม�องในขั*อน�-ขัองจิอมพล ป. พ�บ;ลสืงคราม และหลวงว�จิ�ติรวาทการได*เป�นอย'างด�

(*)นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, “พล�งขัองแนวค�ดชาติ�-ชาติ�น�ยมก�บการเม�องไทยในสืม�ยแรกเร��มขัองร�ฐประชาชาติ� ร�ฐศาสืติร7สืาร ป<ท�� 21 ฉบ�บท�� 3 (2542) หน*า 29.

(**)หอม น�ลร�ติน7 น�กการเม�องม�มากเท'าขันว�ว แติ'ร�ฐบ8ร8ษเสืม�อนเขัาว�วเท'าน�-น“ ” สืยามหน8'ม 30-31 ติ8ลาคม 2475. อ*างใน นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, การปฏิ�ว�ติ�สืยาม พ.ศ.2475 กร8งเทพฯ: ม;ลน�ธี�โครงการติ(าราสื�งคมศาสืติร7และมน8ษยศาสืติร7 ร'วมก�บโครงการ 60 ป<ประชาธี�ปไติย, 2535. หน*า 227.

335 สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประว�ติ�ศาสืติร7ว�นชาติ�ไทย จิาก 24 ม�ถึ8นา ถึ,ง 5 ธี�นวา ” ฟื้Kาเด�ยวก�น ป<ท�� 2 ฉบ�บท�� 2 (เมษายน-ม�ถึ8นายน 2547). หน*า 87.336 นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, “พล�งขัองแนวค�ดชาติ�-ชาติ�น�ยมก�บการเม�องไทยในสืม�ยแรกเร��มขัองร�ฐประชาชาติ� ร�ฐศาสืติร7สืาร ป<ท�� 21 ฉบ�บท�� 3 (2542) หน*า 29.337 หอม น�ลร�ติน7 น�กการเม�องม�มากเท'าขันว�ว แติ'ร�ฐบ8ร8ษเสืม�อนเขัาว�วเท'าน�-น “ ” สืยามหน8'ม 30-31 ติ8ลาคม 2475. อ*างใน นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, การปฏิ�ว�ติ�สืยาม พ.ศ.2475 กร8งเทพฯ: ม;ลน�ธี�โครงการติ(าราสื�งคมศาสืติร7และมน8ษยศาสืติร7ร'วมก�บโครงการ 60 ป<ประชาธี�ปไติย, 2535. หน*า 227.

216

เป�นท��น'าสื�งเกติว'า ป�ญหาหน,�งท��หลวงว�จิ�ติรวาทการยกขั,-นมาเป�นเหติ8ผลในการเปล��ยนช��อประเทศเป�น ไทย“ ” ก/ค�อการท��ร �ฐธีรรมน;ญระบ8ว'าอ(านาจิอธี�ปไติยเป�นขัอง ปวงชนชาวสืยาม“ ” ซึ่,�งค(าว'า ชาวสืยาม น�- “ ” ย'อมจิะหมายความไม'เ“ ฉะเพาะแติ'ชาติ�ไทย ติ*องหมายความถึ,งชนชาติ�อ��น ๆ ท��เป�นชาวสืยามด*วย” ด�งท��พระเจิ*าวรวงศ7เธีอกรมหม��นนราธี�ปพงศ7ประพ�นธี7ทรงว�น�จิฉ�ยว'า

ล;กจิ�น“ ” ท��เก�ดในประเทศสืยาม ย'อมเป�นชาวสืยาม เด/กเหล'าก(าเน�ดจิ�นเหล'าน�- จิะติ*องเร�ยน“

ประถึมศ,กษาให*เป�นท��พอใจิแก'ร�ฐบาล เพราะในฐานท��เป�นชาวสืยามเด/กเหล'าน�-จิะม�สื�ทธี�การเม�อง

ในประเทศสืยาม”338(*) และหลวงว�จิ�ติรวาทการย�งช�-ให*เห/นด*วยว'า การท��กฎหมายเล�อกติ�-ง “

จิ(าก�ดให*ฉะเพาะชนชาติ�ไทยน�-น...ขั�ดก�บร�ฐธีรรมน;ญ”339(**) ซึ่,�งเห/นได*ช�ดว'าเป�นการว�เคราะห7ป�ญหาท��แสืดงถึ,งความก�งวลใจิเป�นอย'างมากในเร��องท��ล;กจิ�นจิะเขั*ามาม�อ(านาจิทางการเม�อง เพราะกล8'ม ล;กจิ�น“ ” ซึ่,�งเก�ดในประเทศสืยามจิะสืามารถึใช*สื�ทธี�ทางการเม�องในฐานะท��เป�น ชาวสืยาม“ ” และม�สื�ญชาติ�ไทย น�บเป�นความหว��นเกรงท��มาจิากผลประโยชน7ทางการเม�องโดยแท*

ม�ใช'มาจิากอคติ�ทางเช�-อชาติ�แติ'อย'างใด340(***)

(*) พลติร� กรมหม��นนราธี�ปพงศ7ประพ�นธี7, “ประชาชาติ�ก�บมน8ษยธีรรม ใน ” ช8มน8มพระน�พนธี7ขัองท'านวรรณฯ กร8งเทพฯ: ผด8งศ,กษา, 2508. หน*า 447-448.

(**) สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482 ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547).: 77-96.

(***) หากอคติ�ทางเช�-อชาติ�ม�ความสื(าค�ญ หลวงว�จิ�ติรวาทการย'อมไม'ประกาศว'า ญวน และเขัมรเป�นคน เช�-อชาติ�ไทย เป�นแน'“ ”

ความหวาดหว��นในเร��องการเขั*ามาม�บทบาททางการเม�องขัองล;กจิ�นย�งเห/นได*จิากค(ากล'าวขัองหลวงว�จิ�ติรวาทการในการประช8มคณะร�ฐมนติร�เม�� อว�นท�� 25 กรกฎาคม พ.ศ.2481 ความว'า

นายเอOกโปKย (เอก ว�สืก8ล) เคยขัอให*ขั*าพเจิ*าเสืนอให*คณะร�ฐมนติร�ให*ม�การปกครองคนจิ�นอย'างเด�ม ค�อม�กรมท'าซึ่*าย ...และทราบมาว'าเติร�ยมจิะสืละเง�นในการเล�อกติ�-งผ;*แทนราษฎรคราวหน*า เพ��อให*พวกจิ�นเขั*ามาในสืภาได*อ�กด*วย341(*)

338 พลติร� กรมหม��นนราธี�ปพงศ7ประพ�นธี7, “ประชาชาติ�ก�บมน8ษยธีรรม ใน ” ช8มน8มพระน�พนธี7ขัองท'านวรรณฯ กร8งเทพฯ: ผด8งศ,กษา, 2508. หน*า 447-448.339 สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482 ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547).: 77-96. 340 หากอคติ�ทางเช�-อชาติ�ม�ความสื(าค�ญ หลวงว�จิ�ติรวาทการย'อมไม'ประกาศว'า ญวน และเขัมรเป�นคน เช�-อ“

ชาติ�ไทย เป�นแน'”

217

(*) อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประว�ติ�ศาสืติร7ว�นชาติ�ไทย จิาก 24 ม�ถึ8นา ถึ,ง 5 ธี�นวา ” ฟื้Kาเด�ยวก�น 2, 2 (เมษายน-ม�ถึ8นายน 2547): 98.

ด�งน�-น หากพ�จิารณาบร�บททางการเม�องภายในก/จิะเห/นได*ช�ดเจิน ถึ,งความจิ(าเป�นท��หลวงว�จิ�ติรวาทการและจิอมพล ป. จิะติ*องเน*นความค�ดเช�-อชาติ�น�ยมติ'อติ*านจิ�น ด�งน�-น หลวงว�จิ�ติรวาทการจิ,งแสืดงปาฐกถึาเก��ยวก�บ สืยามก�บไทย“ ” ในว�นท�� 25 พฤษภาคม พ.ศ.2482 ช�-ให*เห/นว'าจิะเก�ดป�ญหาหลายประการหากย�งคงใช* สืยาม“ ” เป�นช��อประเทศ ป�ญหาสื(าค�ญท��หลวงว�จิ�ติรวาทการเน*นในปาฐกถึาน�- ก/ค�อป�ญหาเก��ยวก�บ “ล;กจิ�น” ซึ่,�งจิะม�สื�ทธี�เล�อกติ�-ง342(*)

(*) อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อ

ประเทศป< 2482” ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547): 84.

ใน สื8นทรพจิน7เน��องใน “ว�นชาติ�” คร�-งแรกขัองจิอมพล ป. พ�บ;ลสืงคราม ในว�นท�� 24 ม�ถึ8นายน พ.ศ. 2482 ก/กล'าวถึ,งการท��คนไทย ถึ;กเล�อดขัองชนชาติ�อ�� นเขั*ามาผสืม“ ” ซึ่,�ง

ท(าให*เล�อดไทยจิางลงท8กขัณะ“ ...ชนชาติ�ไทยก(าล�งจิะถึ;กกล�นด*วยการผสืมพ�นธี87”343(*) เห/นได*ช�ดว'าติ*องการให*คนไทยเก�ดความหว��นเกรงภ�ยท��มาจิากการถึ;กพวก เล�อดผสืม“ ” หร�อพวก

ล;กจิ�น“ ” กล�นชาติ� การสืร*างความร; *สื,กติ'อติ*านจิ�นเช'นน�-จิะสื'งผลให*คนไทยเกล�ยดช�งพวก เล�อด“

ผสืม” หร�อพวก ล;กจิ�น“ ” และไม'เล�อกคนเหล'าน�-เขั*ามาเป�นผ;*แทนราษฎร และปAดโอกาสืท�� ล;ก“

จิ�น” เหล'าน�-จิะก*าวขั,-นมาม�อ(านาจิทางการเม�อง หร�อเป�นค;'แขั'งสื(าค�ญทางการเม�องขัองผ;*น(าทางทหาร

(*) อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประว�ติ�ศาสืติร7ว�นชาติ�ไทย จิาก 24 ม�ถึ8นา ถึ,ง 5 ธี�นวา ” ฟื้Kาเด�ยวก�น 2, 2 (เมษายน-ม�ถึ8นายน 2547): 99.

นอกจิากน�-ร �ฐบาลจิอมพล ป. และหลวงว�จิ�ติรวาทการย�งติ*องท(าการน�ยามความหมายขัอง ชาติ�ไทย“ ” เพ��อช'วงช�งอ(านาจิครอบง(าให*เหน�อกว'าค(าน�ยามขัองบรรดา “ล;กจิ�น” ท�-งหลายอ�กด*วย ด�งน�-น ใน พ.ศ.2476 หลวงว�จิ�ติรวาทการก/ติ�พ�มพ7เร��อง ล�ทธี�ช;ชาติ�“ ” ซึ่,�งเป�นค(าท��หลวงว�จิ�ติรวาทการแปลมาจิาก Nationalism หล�งจิากน�-นก/ปล8กระดมความร; *สื,กชาติ�น�ยมอย'างเขั*มขั*นและติ'อเน��อง ซึ่,�งนอกจิากจิะเป�นการแขั'งขั�นก�บค(าน�ยามขัองบรรดา ล;ก“

จิ�น” แล*ว ย�งเป�นความพยายามท��จิะเบ�ยดขั�บค(าน�ยามขัองคนกล8'มอ��น ๆ ในสื�งคมไปพร*อมก�น

341อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประว�ติ�ศาสืติร7ว�นชาติ�ไทย จิาก 24 ม�ถึ8นา ถึ,ง 5 ธี�นวา ” ฟื้Kาเด�ยวก�น 2, 2 (เมษายน-ม�ถึ8นายน 2547): 98. (เน*นโดยผ;*ว�จิ�ย).342 อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482” ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547): 84.343 อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประว�ติ�ศาสืติร7ว�นชาติ�ไทย จิาก 24 ม�ถึ8นา ถึ,ง 5 ธี�นวา ” ฟื้Kาเด�ยวก�น 2, 2 (เมษายน-ม�ถึ8นายน 2547): 99.

218

เป�นท��น'าสื�งเกติว'า ในขัณะท��ป�ญญาชนท��ใกล*ช�ดก�บร�ฐภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 เน*น เช�-อชาติ�“ ” ในแง'การสื�บสืายเล�อด จินกลายเป�นความค�ดท��ม�อ�ทธี�พลสื;ง หร�อเป�นความค�ดกระแสืหล�ก แติ'คนท��ไม'เห/นด*วยก/ม�อย;'มาก เช'น น�บติ�-งแติ'สืมเด/จิฯกรมพระยาด(ารงราชาน8ภาพมาแล*ว ท��ได*ทรงระม�ดระว�งไม'เน*นมโนท�ศน7 ชาติ�ไทย“ ” เน��องจิากทรงม�พระประสืงค7จิะ ประสืาน“

ประโยชน7” ระหว'างชนชาติ�ติ'าง ๆ ในประเทศสืยาม ติ'อมาใน พ.ศ.2479 พระราชวรวงศ7เธีอกรมหม��นพ�ทยาลงกรณ7ก/ทรงเสืนอพระราชด(าร�ในแนวเด�ยวก�น โดยได*ทรงเน*นว'า

ท��เราว'า ชาติ� น� -น เราไม'หมายความว'าไทย“ ” ...อ�นท��จิร�งเม��อเราใช*ค(าว'า ชาติ� น� -น เราหมายความว'าชนชาวสืยาม แติ'ชนชาวสืยามปะปนก�นมาก ไม'“ ”

พ,งกล'าวถึ,งไทยท��ม�เช�-อจิ�นปน (เช'นผ;*เขั�ยนน�-เอง) หร�อไทยท��ม�เช�-อแขัก เช�-อฝัร��ง หร�อเช�- ออ�� น ๆ ซึ่,�ง ไม'ร�งเก�ยจิหร�อแติกแยกก�บไทยแท* 100 เปอร7เซึ่/นติ7เลย ย'อมถึ�อเหม�อนญาติ�ร'วมเช�-อก�นหมด ชนชาวสืยามม�เป�นอ�นมาก ท��เป�นมลาย; แขักคร�ว แขักเทศ กะเหร��ยง คะม; ลว*า เขัมร ล*วนแติ'ไม'ใช'ไทย แติ'เป�นชาวสืยามท�-งน�-น บางพวกอย;'ในสืยามก'อนไทยมาอย;'เสื�ยอ�ก นอกจิากน�-ย�งม�จิ�นนอก และพวกแปลงสื�ญชาติ� ค�อฝัร��งแท*และแขักแท* เป�นติ*น เราไม'ร�งเก�ยจิพวกน�-นเลย344(*)

(*) กรมหม��นพ�ทยาลงกรณ7, “ชาติ�และอารยะ ใน ” ผสืมผสืาน ช8ด 3. กร8งเทพฯ: รวมสืาสื7น, 2513. หน*า 141-142.

ในพระน�พนธี7เร��อง ร�กชาติ�“ ” (พ.ศ.2481) พระราชวรวงศ7เธีอกรมหม��นพ�ทยาลงกรณ7 ย�งคงทรงย�นย�นว'า ประเทศสืยามประกอบด*วยคนหลายชนชาติ� แม*แติ'คนไทยก/ม�ท�-ง “ไทยเติ/ม ไทยซึ่�ก ไทยเสื�-ยว” สื'วนศาสืนาก/ม�ท�-งพ8ทธี อ�สืลาม คร�สืติ7 และผ� รวมเป�นเด�ยวร�กหม;'ไม'ห;'“

ห�น แม*จิะติ'างศาสืนาบ;ชาน�นท7 ไม'สื(าค�ญอะไรดอกบอกให*ร; *”345(*)

(*) กรมหม��นพ�ทยาลงกรณ7, “ร�กชาติ� ใน ” ผสืมผสืาน ช8ด 3. หน*า 480-486.เจิ*าพระยาธีรรมศ�กด�Nมนติร� เป�นอ�กผ;*หน,�งท��หล�กเล��ยงการเน*น “เช�-อชาติ�ไทย” ใน “เพลง

ชาติ�” ท��เจิ*าพระยาธีรรมศ�กด�Nมนติร�แติ'ง จิ,งไม'ม�ค(าว'า คนไทย“ ” แติ'ใช*ค(าว'า ชาวสืยาม“ ”346(*) นอกจิากน�-ผ;*น(าสื(าค�ญคนหน,�งในช'วงหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 ค�อหลวงธี(ารงนาวาสืว�สืด�N

344 กรมหม��นพ�ทยาลงกรณ7, “ชาติ�และอารยะ ใน ” ผสืมผสืาน ช8ด 3. กร8งเทพฯ: รวมสืาสื7น, 2513. หน*า 141-142.345 กรมหม��นพ�ทยาลงกรณ7, “ร�กชาติ� ใน ” ผสืมผสืาน ช8ด 3. หน*า 480-486.346 โปรดด; สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ความเป�นไทย โดยหลวง“ ” “ ”

ว�จิ�ติรวาทการ. หน*า 48.

219

ก/ได*แสืดงความเห/นค�ดค*านเม��อจิอมพล ป. และหลวงว�จิ�ติรวาทการติ*องการเปล��ยนช��อประเทศเป�น ไทย“ ” ติามช��อ เช�-อชาติ� หลวงธี(ารงนาวาสืว�สืด�N“ ” แสืดงความเห/นว'า

คนในสืยามม�หลายชาติ� เวลาน�-เขัาร�กใคร'สืยาม ถึ,งคราวเราพ;ดอะไรจิะให*ก�นความสื'วนรวมแล*ว ก/ใช*ว'า สืยาม เขัาอาจิจิะน*อยใจิได*ถึ*าเราเล�กใช* “ ”

สืยาม ใช*แติ' ไทย จิะเก�ดความร; *สื,กว'า เอาพวกชาติ�อ��นออกเพราะไม'ใช'“ ” “ ”

ไทย พวกป�ติติาน�ก/ไม'ใช'ไทย ถึ*าเราเร�ยกว'า สืยาม ก/รวมพวกป�ติติาน�ด*วย“ ” เขัาก/พอใจิ347(**)

(*)โปรดด; สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ความเป�นไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ“ ” “ ” . หน*า 48.

(**)อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482” ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547): 80.

นอกจิากสืมาช�กขัองชนช�-นสื;งในระบอบเก'าสื'วนหน,�ง และชนช�-นน(าในระบอบใหม'จิ(านวนไม'น*อย จิะไม'เห/นด*วยก�บการเน*นคติ� “เช�-อชาติ�น�ยม” แล*ว ในกล8'ม “ล;กจิ�น” ท��วไปท��ไม'ได*สื�งก�ดในฝัQายร�ฐบาล ก/ไม'เน*นเร��อง เช�-อชาติ�“ ” เช'นเด�ยวก�น โดยติ'างก/พ;ดถึ,ง คนไทย“ ” และม�ความสื(าน,กในความเป�น คนไทย“ ” ในความหมายท��ไม'ได*เน*น “เช�-อชาติ� ” ในทางสืายเล�อด เช'น ในทศวรรษ 2470 นายม�งกร สืามเสืนซึ่,�งเป�น ล;กจิ�น“ ” คนหน,�ง ได*เร�ยกร*องให*ร�ฐบาลอ8ดหน8น “พ'อค*าไทย” รวมท�-ง อบรมราษฎรให*ร; *จิ�กร�กเพ��อนคนไทยด*วยก�น“ ” ซึ่,�ง “พ'อค*าไทย ” และ “เพ��อนคนไทย ” ท��นายม�งกร สืามเสืนระบ8ในท��น�- ม�ความหมายรวมไปถึ,ง คนไทยเล�อดผสืม“ ” หร�อบรรดา “ล;กจิ�น” ท�-งหลายด*วย348 (*)

(*) อ*างใน นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, “พล�งขัองแนวค�ดชาติ�-ชาติ�น�ยมก�บการเม�องไทยในสืม�ยแรกเร��มขัองร�ฐประชาชาติ� ” ร�ฐศาสืติร7สืาร 21, 3 (2542): 26-28.

ในทศวรรษ 2470 ภายหล�งป�ญหาว�กฤติเศรษฐก�จิติกติ(�าท��วโลก การแขั*งขั�นก�นทางการค*าในติลาดโลกและติลาดภายในประเทศด(าเน�นไปอย'างร8นแรง ใน พ.ศ.2476 “ล;กจิ�น” จิ(านวนหน,�งจิ,งได*รวมติ�วก�นจิ�ดติ�-ง หอการค*าไทย“ ” ขั,-นมา ท�-งน�- เป�นผลมาจิากการร�เร��มขัอง “ล;กจิ�น” หลายคน เช'น นายเล/ก โกเมศ, นายเจิ�อ เพ/ญภาคก8ล, และนายประท8ม สื8สื�งกรกาญจิน7 ซึ่,�ง ปร�บท8กขั7ถึ,งเร��องถึ;กบ�บค�-นจิากอ�ทธี�พลและอ(านาจิจิากติ'างชาติ� ท(าไมคนไทยเราจิ,งไม'ติ�-ง“

347 อ*างใน สืมศ�กด�N เจิ�ยมธี�รสืก8ล, “ประเทศไทยอาย8ครบ 65: ขั*อม;ลใหม'เก��ยวก�บการเปล��ยนช��อประเทศป< 2482” ศ�ลปว�ฒนธีรรม 25, 8 (ม�ถึ8นายน 2547): 80.348 อ*างใน นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, “พล�งขัองแนวค�ดชาติ�-ชาติ�น�ยมก�บการเม�องไทยในสืม�ยแรกเร��มขัองร�ฐประชาชาติ� ” ร�ฐศาสืติร7สืาร 21, 3 (2542): 26-28.

220

Chamber of Commerce เพ�� ออ8ดหน8นเก�- อก;ลและปKองก�นผลประโยชน7ขัองบรรดาพ'อค*าไทย”349(*)

(*) อ*างใน เร��องเด�ยวก�น, หน*า 31.

บรรดา พ'อค*าไทย“ ” ท��จิ�ดติ�-ง หอการค*าไทย“ ” ขั,-นมาน�- คงไม'ค�ดว'าการม� เช�-อชาติ�ไทย“ ” ในแง'การสื�บสืายเล�อดจิากคน ไทยแท*“ ” เป�นเง�� อนไขัสื(าค�ญขัองการเป�น คนไทย“ ” หร�อเป�นสืมาช�กขัอง ชาติ�ไทย“ ” เป�นแน' ในเวลาน�-นความเป�น “คนไทย” ท��ไม'เน*นการสื�บสืายเล�อดเป�นเร��องท��เป�นไปได* โดยเฉพาะอย'างย��งเม��อม�แนวความค�ดเร��อง การกลายเป�นไทย“ ” (ท��ป�ญญาชนกระแสืหล�กหลายคนให*ความสื(าค�ญ) เป�นฐานทางความค�ด ท��ช'วยให* ล;กจิ�น“ ” ท�-งหลายสืามารถึม�อ�ติล�กษณ7เป�น คนไทย“ ” ได*เช'นก�น แม*ว'าจิะย�งม�ป�ญหาอย;'ไม'น*อย เน��องจิากความค�ดเร��อง เช�-อชาติ�“ ” ท��ม�น�ยยะขัองการสื�บทอดล�กษณะทางกายภาพทางสืายเล�อดย�งคงเป�นขั*อจิ(าก�ดขัองการ กลายเป�นไทย“ ” อย'างแท*จิร�ง ในขัณะท��ชาวจิ�นอ�กจิ(านวนมากไม'ม�ความติ*องการท��จิะ กลายเป�นไทย“ ” แติ'ติ*องการจิะร�กษา ความเป�นจิ�น“ ” เอาไว* เน��องจิากชาวจิ�นเหล'าน�-ย�งคงม�ความสื�มพ�นธี7อ�นใกล*ช�ดก�บชาวจิ�นด*วยก�น ซึ่,�ง ความเป�นจิ�น“ ” ม�ความสื(าค�ญอย'างมากติ'อการร�กษาเคร�อขั'ายความสื�มพ�นธี7ทางเศรษฐก�จิและสื�งคม นอกเหน�อไปจิากความผ;กพ�นและความร; *สื,กภาคภ;ม�ใจิใน ความเป�นจิ�น“ ” จิากอ�ทธี�พลขัองล�ทธี�ชาติ�น�ยมจิ�น ท��แพร'หลายในหม;'ชาวจิ�นในประเทศสืยามน�บติ�-งแติ'ร�ชกาลท�� 6 เป�นติ*นมา

การน�ยาม ความเป�นไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ“ ”

นอกจิากหลวงว�จิ�ติรวาทการจิะม�บทบาทสื(าค�ญในการท(าให*ว�ธี�ค�ดท��ว'า ชาติ�ไทย“ ” เป�นชาติ�ขัองคน เช�-อชาติ�ไทย“ ” ม�พล�งสื;งขั,-น จินน(าไปสื;'การเบ�ยดขั�บคนท��ม�ได*ม� เช�-อชาติ�ไทย“ ” ให*เป�น คนอ��น“ ” (the others) แล*ว หลวงว�จิ�ติรวาทการย�งได*น�ยาม ความเป�นไทย“ ” ให*เป�นค8ณล�กษณะอ�นสื(าค�ญขัอง ชาติ�ไทย“ ” โดยท��ความหมายขัอง ความเป�นไทย “ ” ท��หลวงว�จิ�ติรวาทการน�ยามในช'วงเวลาราวสืามทศวรรษ ค�อติ�-งแติ'ปลายทศวรรษ 2470 จินถึ,งติ*นทศวรรษ 2500 น�-น ม�ได*เป�นความหมายเด�ม หากแติ'หลวงว�จิ�ติรวาทการได*ปร�บเปล��ยนความหมายและจิ8ดเน*นเพ��อติอบสืนองบร�บททางการเม�องท��เปล��ยนแปลงอย'างม�พลว�ติ

เร��มจิากการสืร*างความสื�บเน��องก�บความหมายบางด*านขัอง ความเป�นไทย“ ” ท��ป�ญญาชนสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7ได*สืถึาปนาขั,-น แล*วได*ปร�บเปล��ยนจิ8ดเน*นและความหมายขัอง

ความเป�นไทย“ ” เป�นอย'างมากในทศวรรษ 2480 เพ��อติอบสืนองนโยบายติ'าง ๆ ขัองร�ฐบาลในช'วงสืงครามโลกคร�-งท��สือง และในท*ายท��สื8ด ค�อในติ*นทศวรรษ 2490 เป�นติ*นมา หลวงว�จิ�ติรวาทการได*ห�นไปน(าเอาความหมายขัอง ความเป�นไทย“ ” จิากสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7มาเน*นอย'างเติ/มท��เพ��อติอบสืนองนโยบายติ'อติ*านคอมม�วน�สืติ7ขัองร�ฐบาล รวมท�-งติอบสืนองติ'อ

349 อ*างใน เร��องเด�ยวก�น, หน*า 31.

221

กระบวนการฟื้2- นฟื้;อ8ดมการณ7ทางการเม�องแบบ จิาร�ติน�ยม“ ” และ กษ�ติร�ย7น�ยม ท��กระท(าโดย“ ”

หลายฝัQายน�บติ�-งแติ'สืงครามโลกย8ติ�ลง

การสืร*าง ความเป�นไทย ในทศวรรษ “ ” 2470 - 2490ในปลายทศวรรษ 2470 หลวงว�จิ�ติรวาทการในฐานะอธี�บด�กรมศ�ลปากร เน*นการ

ค*นหาและสื�บทอด ความเป�นไทย“ ” อ�นด�งามท��เคยม�มาในอด�ติ ด*วยเหติ8ผลท��ปรากฏิในเร��อง ล�ทธี�ช;ชาติ�“ ” ว'า การเห/นขัองชาติ�อ��น เป�นขัองด�กว'าขัองตินเองน�-น เป�นการท(าลายก(าล�งห�วใจิ“

ท��ร �กชาติ�” จิ(าเป�นจิะติ*องค*นหาขัองด�ขัองชาติ� ท�-งสื��งท��เห/นด*วยติา และสื��งท��มองไม'เห/น ก/จิะท(าให*ติระหน�กว'าชาติ�ม�ติ�วติน และจิ�บหล�กได*ว'าในการร�กชาติ�ผด8งชาติ�น� -นเราจิะติ*องร�กอะไรบ*าง และจิะติ*องท(าอะไรบ*างเพ��อชาติ�ขัองเรา ซึ่,�งการค*นหา ความเป�นไทย “ ” อ�นด�งามน�- สืามารถึกระท(าได*โดยการศ,กษาประว�ติ�ศาสืติร7 โบราณคด� อ�กษรศาสืติร7 และศ�ลปะขัองชาติ� พร*อมก�บการร�กษาจิาร�ติประเพณ�ท��เป�นเคร��องเช�ดช;เก�ยรติ�ขัองชาติ�เอาไว*350(*)

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ล�ทธี�ช;ชาติ� ” วารสืารดวงประท�ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 17-21.

เม��อแสืดงปาฐกถึา เร��อง การศ�ลปากร“ (สื'วนท��เก��ยวก�บหน*าท��ขั*าหลวงประจิ(าจิ�งหว�ด)” ในว�นท�� 8 ม�ถึ8นายน พ.ศ.2478 หลวงว�จิ�ติรวาทการระบ8ว'า

ชาติ�ใด ๆ จิะได*ร�บความน�บถึ�อเป�นชาติ�อ�นแท*จิร�ง จิะติ*องม�ศ�ลปะขัองตินเอง ซึ่,�งม�ล�กษณะผ�ดแปลกก�บชาติ�อ��น ๆ และม�เคร��องแสืดงว'าเก�ดจิากความค�ดประด�ษฐ7ขัองตินเอง ไม'ใช'เอาอย'างชาติ�อ��นเสืมอไป...เพราะเหติ8ว'า การท��ประชาชนหม;'ใด จิะสืามารถึม�ศ�ลปะขัองตินเองได* ประชาชนหม;'น� -นจิะติ*องก'อร'างสืร*างติ�วมานาน ม�ว�ฒนธีรรมสื;ง และม�คนฉลาดมาแล*ว

แติ'ก'อนชาติ�ไทยเราแม*จิะเป�นชาติ�เล/ก ก(าล�งน*อยแติ'เม��อชาวติ'างประเทศได*เขั*ามาแลเห/นศ�ลปกรรมขัองเรา ก/ติ*องยอมร�บว'าชาติ�ไทยใช'ปQาเถึ��อน ติรงก�นขั*ามศ�ลปกรรมกระท(าให*ชาติ�ไทยได*ร�บการยกย'องขั,-นสื;'ฐานะพ�เศษ

...เราย��งม�ขัองเก'าซึ่,�งจิะแสืดงให*เห/นอาย8ย�นยาวมากเพ�ยงไร ย��งเป�นเก�ยรติ�ยศแก'บ*านเม�องเพ�ยงน�-น เพราะขัองเก'าท��ม�อย;'น� -น เป�นเคร��องแสืดงว'าเราเจิร�ญแล*วมาแติ'โบราณ351(*)

350 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ล�ทธี�ช;ชาติ� ” วารสืารดวงประท�ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 17-21.351 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “การศ�ลปากร(สื'วนท��เก��ยวก�บหน*าท��ขั*าหลวงประจิ(าจิ�งหว�ด)” ใน อธี�บด�คนแรกขัองกรมศ�ลปากร พลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ. กร8งเทพฯ: จิงเจิร�ญการพ�มพ7, 2435. หน*า 66-69.

222

(*)หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “การศ�ลปากร(สื'วนท��เก��ยวก�บหน*าท��ขั*าหลวงประจิ(าจิ�งหว�ด)” ใน อธี�บด�คนแรกขัองกรมศ�ลปากร พลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ. กร8งเทพฯ: จิงเจิร�ญการพ�มพ7, 2435. หน*า 66-69.

การเน*นเช'นน�- เป�นการสื�บทอดว�ธี�ค�ดขัองป�ญญาชนสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7 ขัณะเด�ยวก�นก/สือดคล*องก�บแนวความค�ดขัองหลวงประด�ษฐ7มน;ธีรรม ซึ่,�งกล'าวว'า ศ�ลปะเป�นขัอง“

สื(าค�ญสื'วนหน,�งขัองชาติ� เพราะว'าศ�ลปะขัองชาติ� เป�นเคร��องจิ;งใจิให*ประชาชนร�กชาติ� และภาคภ;ม�ใจิในเก�ยรติ�ขัองชาติ�...ศ�ลปะเป�นสื��งสื(า ค�ญ ท��ท(า ให*เราได*ร�บความน�ยมน�บถึ�อขัองนานาชาติ�”352(*) ความสือดคล*องเช'นน�- สืะท*อนว'าเป�นแนวโน*มขัองย8คสืม�ย ม�ใช'ความค�ดขัองหลวงว�จิ�ติรวาทการแติ'เพ�ยงล(าพ�ง อย'างไรก/ติามในฐานะอธี�บด�กรมศ�ลปากร หลวงว�จิ�ติรวาทการม�บทบาทมากในการท(าให*ความค�ดด�งกล'าวน�-ม�อ�ทธี�พลในสื�งคมมากย��งขั,-น และปรากฏิอย;'ในความร; *สื,กน,กค�ดขัองคนไทยอย'างเป�นร;ปธีรรม

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “นาฏิศ�ลปR ใน ” ร(าล,ก ๑๐๐ หลวงว�จิ�ติรวาทการ บทค�ดสืรรว'าด*วยช�วประว�ติ�และผลงาน พ�มพ7คร�-งท�� 2 กร8งเทพฯ: สืร*างสืรรค7, 2541. หน*า 225-227.

หลวงว�จิ�ติรวาทการหว�งด*วยว'า ความเจิร�ญทางศ�ลปะขัองไทย จิะท(าให*ประเทศสืยามกลายเป�น ห�วใจิแห'งสื8วรรณภ;ม�“ ” ค�อเป�นศ;นย7กลางความเจิร�ญในแหลมทอง ด�งความในเร��อง นาฏิศ�ลปR“ ” ติ'อไปน�-

เพ�ยงให*เราสืามารถึร�กษาไว* ซึ่,�งสื��งท��บรรพบ8ร8ษขัองเราได*ร�กษามาแล*วแติ'โบราณกาล... โดยเฉพาะนาฏิศ�ลปR...เป�นสื'วนประกอบสื'วนหน,�งแห'งความเจิร�ญขัองชาติ� ชาวติ'างประเทศท��ม�ความร; *ได*มาแลเห/น ก/ยอมร�บว'า ชาติ�ไทยได*ม�ว�ฒนธีรรมอ�นร8 'งเร�องมาแติ'โบราณ...เป�นสื��งท��เราม�ด�กว'าขัองชาติ�อ��น...พม'า เขัมร ไทยใหญ' และไทยในฝั�� งซึ่*ายขัองแม'น(-าโขัง ย'อมน�บถึ�อไทยสืยามเป�นคร;ในศ�ลปกรรมอ�นน�- ...สืยามก(าล�งเป�นห�วใจิแห'งสื8วรรณภ;ม� เหม�อนเอเธีนสื7เป�นห�วใจิขัองกร�ก...353(*)

(*)เร��องเด�ยวก�น, หน*า 233-234.

352 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “นาฏิศ�ลปR ใน ” ร(าล,ก ๑๐๐ หลวงว�จิ�ติรวาทการ บทค�ดสืรรว'าด*วยช�วประว�ติ�และผลงาน พ�มพ7คร�-งท�� 2 กร8งเทพฯ: สืร*างสืรรค7, 2541. หน*า 225-227.353 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 233-234. (เน*นโดยผ;*ว�จิ�ย)

223

เน��องจิากหลวงว�จิ�ติรวาทการเน*นว'า ชาติ�ไทย“ ” เป�นชาติ�ขัอง คนเช�-อชาติ�ไทย“ ” ซึ่,�งหมายถึ,ง คนเช�-อชาติ�ไทย“ ” ท�-งในและนอกประเทศ ในการแสืดงสื8นทรพจิน7 เม��อ พ.ศ.2478 หลวงว�จิ�ติรวาทการจิ,งกล'าวว'า หากสืามารถึร�กษา ศ�ลปะขัองชาติ�ไทย“ ” เอาไว*ได* ชนชาติ�ไทยท�-ง“

หลายท��ย�งแติกฉานซึ่'านเซึ่/นอย;'ในด�นแดนติ'าง ๆ” ก/จิะร; *สื,กว'าประเทศสืยามเป�น แหล'งกลาง“

แห'งอารยธีรรมและว�ฒนธีรรมขัองเขัา”354(*) พร*อมก�นน�-นย�งเป�นการ แสืดงให*ติ'างชาติ�แล“

เห/นว'า เราม�อารยธีรรมและว�ฒนธีรรม เราม�หน*าท��ช'วยพลเม�องให*ด(ารงช�พอย;'ด*วยความเบ�กบานร��นรมย7 และเห/นโลกเป�นท��สื8ขัสืบาย”355(**)

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “สื8นทรพจิน7อธี�บด�กรมศ�ลปากรกล'าวติ*อนร�บขั*าราชการท��โอนมาจิากกระทรวงว�ง ใน ” อธี�บด�คนแรกขัองกรมศ�ลปากร พลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ. หน*า 75.(**) เร��องเด�ยวก�น, หน*า 75.

หลวงว�จิ�ติรวาทการพยายามแสืดงให*เห/นด*วยว'า ศ�ลปะไทยในด*านวรรณศ�ลปR ก/บรรล8ความเจิร�ญขั�-นสื;งมาแล*ว เช'น วรรณกรรมขัองสื8นทรภ;'น� -น ม�ด� ๆ เท'าก�บขัองเชคสืเป<ยร7“ ” ท�เด�ยว น�กเร�ยนไทยเราท��ติ��นเชคเป<ยร7 “ ...พ,งทราบว'าขัองสื8นทรภ;'ม�ด� ๆ เท'าก�บขัองเชคเป<ยร7อย;'แล*ว เราลองอ*างขัองเราบ*างเป�นไร”356 (*)

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “คติ�สื8นทรภ;' วารสืารดวงประท�ป ” 1, 15 (1 มกราคม 2474): 5.

ในทศวรรษ 2470 หลวงว�จิ�ติรวาทการย�งพยายามท(าให*คนในชาติ�ย,ดม��นใน ศ�ล“

ธีรรมไทย” ด*วย ถึ,งแม*ว'าหลวงว�จิ�ติรวาทการจิะเห/นว'าการสืร*างความเจิร�ญแก' ชาติ�ไทย“ ” ม�อ8ปสืรรคสื'วนหน,�งมาจิากจิาร�ติประเพณ�ท��ไม'ด� และควรจิะร�กษาไว*แติ'จิาร�ติประเพณ�ท��ด� พร*อมก�บ

ร; *จิ�กผ'อนผ�นร�บเอาขัองใหม'ท��ม�ประโยชน7เขั*ามา“ ”357(*) โดยเฉพาะการร�บเอาความร; *ทางว�ชาการและเทคโนโลย�จิากติะว�นติกมาใช*เพ��อสืร*างความเจิร�ญทางว�ติถึ8358(**) แติ'ในด*านจิ�ติใจิน�-น หลวงว�จิ�ติรวาทการก/ม�ความค�ดเช'นเด�ยวก�บป�ญญาชนกระแสืหล�กท�-งหลาย น��นก/ค�อจิะติ*องการร�กษา ความเป�นไทย“ ” ทางจิ�ติใจิเอาไว* เพ��อท��คนไทยจิะได*ยอมร�บโครงสืร*างการเม�องและสื�งคมท��ย�งไม'เป�นประชาธี�ปไติยอย'างแท*จิร�งได*โดยง'าย ไม'ท(าการเคล��อนไหวใด ๆ ในทางท��ติ'อ

354 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “สื8นทรพจิน7อธี�บด�กรมศ�ลปากรกล'าวติ*อนร�บขั*าราชการท��โอนมาจิากกระทรวงว�ง” ใน อธี�บด�คนแรกขัองกรมศ�ลปากร พลติร� หลวงว�จิ�ติรวาทการ. หน*า 75.355 เร��องเด�ยวก�น, หน*า 75.356 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “คติ�สื8นทรภ;' ” วารสืารดวงประท�ป 1, 15 (1 มกราคม 2474): 5.357 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ล�ทธี�ช;ชาติ� ” วารสืารดวงประท�ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 5-6.358ห.จิ.ช., ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรมโฆษณาการ เร��องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).

224

ติ*านร�ฐบาล หร�อไม'เร�ยกร*องให*ร�ฐบาลเร'งด(าเน�นการเปล��ยนแปลงสื�งคมและการเม�องไทยให*เป�นประชาธี�ปไติยมากย��งขั,-น

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ล�ทธี�ช;ชาติ� ” วารสืารดวงประท�ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 5-6.(**) ห.จิ.ช., ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรมโฆษณาการ เร��องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).

เพ��อให*คนไทยเห/นความสื(าค�ญขัองการร�กษา จิ�ติใจิแบบไทย“ ” หลวงว�จิ�ติรวาทการจิ,งพยายามย�นย�นว'า ชาติ�ติ'าง ๆ ท��เจิร�ญแล*ว เขัาพยายามร�กษาจิาร�ติประเพณ�ขัองเขัา ถึ*าเห/นเป�น“

ขัองเก'าเก�นสืม�ยจิร�ง ๆ เขัาก/เอามาด�ดแปลงให*เหมาะแก'ความเป�นไปในสืม�ยใหม' ให*น'าด;สื(าหร�บสืม�ยใหม' แติ'เขัาไม'ยกท�-งเสื�ยท�เด�ยว”359(*) และ ความเป�นไทย“ ” ประการหน,�งท��หลวงว�จิ�ติรวาทการเห/นว'าจิะติ*องร�กษาไว*อย'างม��นคง ก/ค�อ ศ�ลธีรรมอ�นด�งาม“ ” น� �นเอง ด�งท��ได*ระบ8ไว*ในหน�งสื�อ การเม�องการปกครองขัองกร8งสืยาม“ ” ว'า รวมความว'าเราเปล��ยนจิากเก'าเป�นใหม' แติ'“

ม�อย'างหน,�งซึ่,�งเราติ*องไม'ยอมให*เปล��ยนไป ค�อศ�ลธีรรมอ�นด�งาม”360(**) ท�-งน�- หลวงว�จิ�ติรวาทการอธี�บายว'า

สื��งท��จิะติ*องระว�งก�นมากท��สื8ดก/ค�อธีรรมจิรรยา เพราะในการเปล��ยนว�ธี�การปกครองใหม' ๆ น�-น ไม'ว'าในประเทศใด เวลาห�วติ'อจิากเก'าไปหาใหม'น� -น ธีรรมจิรรยาขัองพลเม�องม�กจิะลดติ(�าลงไปช��วคราว ด*วยความค,กคะนองหร�อเขั*าใจิค(าว'าอ�สืรภาพผ�ดจิากท��ควรเขั*าใจิ...การสือนธีรรมจิรรยาน�-น เด�นทางเก'าไว*ด�กว'าใหม'361(***)

(*)หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ล�ทธี�ช;ชาติ� ” วารสืารดวงประท�ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 16.(**)หลวงว�จิ�ติรวาทการ, การเม�องการปกครองขัองกร8งสืยาม. กร8งเทพฯ:

ไม'ปรากฏิท��พ�มพ7, 2475. หน*า 241.(***)หลวงว�จิ�ติรวาทการ, การเม�องการปกครองขัองกร8งสืยาม. หน*า

236.

กล'าวได*ว'า ในทศวรรษ 2470 ซึ่,�งได*เก�ดการเปล��ยนแปลงระบอบการปกครองน�-น หลวงว�จิ�ติรวาทการได*พยายามสื�บทอดมรดก ความเป�นไทย“ ” เป�นอย'างมาก แม*จิะติระหน�กว'า

359 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ล�ทธี�ช;ชาติ� ” วารสืารดวงประท�ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 16.360 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, การเม�องการปกครองขัองกร8งสืยาม. กร8งเทพฯ: ไม'ปรากฏิท��พ�มพ7, 2475. หน*า 241.361 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, การเม�องการปกครองขัองกร8งสืยาม. หน*า 236. (เน*นโดยผ;*ว�จิ�ย).

225

การร�กษาขัองไทยให*ด(ารงอย;'เป�นไทยน�-น ยากอย'างสืาห�สื“ ”362 (*) แติ'ก/พยายามให*สื�งคมไทยม�ความสื�บเน��องก�บอด�ติ ม�ใช'การเปล��ยนแปลงอย'างถึอนรากถึอนโคน แม*แติ'ในสื'วนท��จิะติ*องท(าการเปล��ยนแปลงให*เก�ดความเจิร�ญก*าวหน*าแก' ชาติ�ไทย“ ” หลวงว�จิ�ติรวาทการก/ย�งเห/นว'า

ด(าเน�นติามญ��ป8Qนเป�นด�ท��สื8ด“ ” เพราะ เป�นชาวบ8รพท�ศด*วยก�น“ ...น�บถึ�อศาสืนาพ8ทธีเหม�อนก�บเรา เราจิะไปเอาอย'างฝัร��งชาติ�อ�� น ๆ เขัาก/ม�ขันบธีรรมเน�ยมจิาร�ติประเพณ�ผ�ดก�บเราห'างไกลมาก”363 (**)

(*) ห.จิ.ช., 0701.31/4 เอกสืารกระทรวงศ,กษาธี�การ กรมศ�ลปากร โรงเร�ยนศ�ลปากร, หน*า 2.(**) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, การเม�องการปกครองขัองกร8งสืยาม หน*า 193.

ความพยายามขัองหลวงว�จิ�ติรวาทการในทศวรรษ 2470 ท��จิะสื�บทอด ความเป�น“

ไทย” ด�งกล'าวมาน�- เก�ดขั,-นในบร�บทท��กล8'มอ(านาจิใหม'ภายหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 ไม'ติ*องการแติกห�กก�บกล8'มอ(านาจิเด�ม ขัณะเด�ยวก�นผ;*น(า ในคณะราษฎรก/ติ*องการลดความแหลมคมขัองความขั�ดแย*งทางอ8ดมการณ7และทางการเม�อง ระหว'างผ;*สืน�บสืน8นระบอบเก'าก�บผ;*สืน�บสืน8นระบอบใหม' ด*วยการสื�บทอด ความเป�นไทย“ ” เพราะในเวลาน�-นม�กระแสืการโจิมติ�ว'าคณะราษฎรท��น(าระบอบร�ฐธีรรมน;ญและร�ฐสืภามาใช*แทนระบอบสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7 ว'า ล�ม“

ความเป�นไทย”364(*) หากร�ฐบาลแสืดงให*เห/นว'าย�งคงเห/นค8ณค'าและพยายามเช�ดช; ความ“

เป�นไทย” อย'างเติ/มท�� ก/จิะช'วยลดการติ'อติ*านร�ฐบาลลงได*มาก ขัณะเด�ยวก�นก/จิะช'วยให*คนท��ย�งวางติ�วเป�นกลางห�นมาให*การสืน�บสืน8นแก'ร�ฐบาลในระบอบการปกครองใหม'เพ��มมากขั,-น

(*) หน�งสื�อพ�มพ7สืยามร�ว�ว 11 ก�นยายน 2475 อ*างใน นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, “พล�งขัองแนวค�ดชาติ�-ชาติ�น�ยมก�บการเม�องไทยสืม�ยแรกเร��มขัองร�ฐประชาชาติ� ร�ฐศาสืติร7”

สืาร 21, 3 (2542): 36.

อน,�ง การน�ยาม ความเป�นไทย“ ” ในทศวรรษ 2470 ย�งติ*องค(าน,งถึ,งการสืร*างความสื(าน,กในความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นขัองคนท8กชาติ�พ�นธี87ในภาคติ'าง ๆ ด�งน�-น หลวงว�จิ�ติรวาทการจิ,งพยายามท(าให*คนในประเทศเห/นว'า ประชาชน“ ...พ�-นเม�องขัองสืยาม...ล*วนเปนไทย” และว�ฒนธีรรมภาคเหน�อ ภาคอ�สืาน ภาคใติ* ล*วนแติ'เป�น ไทยแท*“ ” ด*วยก�นท�-งสื�-น ด�งความว'า

ประชาชนท��เป�นพ�-นเม�องขัองสืยาม ท��ม�อย;'ในบ�ดน�- ก/ล*วนเปนไทยด*วยก�นท�-งน�-น และถึ*าจิะพ�สื;จิน7ก�นก/จิะได*หล�กฐานสืมจิร�ง โดยเฉพาะในทางภาษา

362 ห.จิ.ช., 0701.31/4 เอกสืารกระทรวงศ,กษาธี�การ กรมศ�ลปากร โรงเร�ยนศ�ลปากร, หน*า 2.363 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, การเม�องการปกครองขัองกร8งสืยาม หน*า 193.364 หน�งสื�อพ�มพ7สืยามร�ว�ว 11 ก�นยายน 2475 อ*างใน นคร�นทร7 เมฆไติรร�ติน7, “พล�งขัองแนวค�ดชาติ�-ชาติ�น�ยมก�บการเม�องไทยสืม�ยแรกเร��มขัองร�ฐประชาชาติ� ร�ฐศาสืติร7สืาร ” 21, 3 (2542): 36.

226

พ;ด ชาวป�กษ7ใติ*ก�บฝัQายเหน�อ ม�ภาษาพ;ดท��เปนไทยย��งกว'าพวกท��อย;'ในท'ามกลางประเทศเราเสื�ยอ�ก พวกท��อย;'ในท'ามกลางประเทศน�-นถึ;กอาน8ภาพขัองเขัมรบ*าง อ�นเด�ยบ*าง มาท(าให*ภาษาเล�อนไป แติ'พวกไทยทางป�กษ7ใติ*และฝัQายเหน�อ ย�งร�กษาภาษาไทยไว*ได*ด� จิ,งติ*องน�บเปนไทยแท*ด*วยก�นโดยไม'ติ*องสืงสื�ย365(*)(*) หจิ..ช.,ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรม

โฆษณาการ เร��องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).

ในด*านนาฏิศ�ลปR หลวงว�จิ�ติรวาทการก/พยายามย�นย�นว'า นาฏิศ�ลปRขัองคนในภาคติ'าง ๆ เป�นขัองไทยแท*“ ” เช'นก�น “ในจิ(าพวกฟื้Kอนร(าติ'าง ๆ เช'น ร(าซึ่8ย ร(าแม'ศร� ร(าเพลงเก��ยวขั*าว และ

ฟื้Kอนร(าติ'าง ๆ ขัองไทย ท�-งภาคเหน�อภาคอ�สืานน�-น เป�นแบบร(าขัองไทยเราติ�-งแติ'โบราณกาล ซึ่,�งควรจิะกล'าวได*ว'าเป�นขัองไทยแท*”366(*)

(*) หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “นาฏิศ�ลปR ใน ” “ร(าล,ก ๑๐๐ หลวงว�จิ�ติรวาทการ บทค�ดสืรรว'าด*วยช�วประว�ติ�และผลงาน” หน*า 209.

ความพยายามขัองหลวงว�จิ�ติรวาทการเช'นน�- น�บว'าสือดคล*องก�บอ8ดมการณ7ทางการเม�องท��ผ;*น(าในระบอบใหม'ติ*องการเน*น เพ��อสืร*างความชอบธีรรมให*แก'ระบอบใหม' น� �นค�อ การให*ความสื(าค�ญแก'ประชาชนมากขั,-น ด�งน�-น จิ,งอาจิสืร8ปได*ว'า หล�กเขัติขัองความเป�นไทยท��ติ*องติาม“

กาลเทศะ” ซึ่,�งหลวงว�จิ�ติรวาทการพยายามเน*นในทศวรรษ 2470 ได*แก' มรดกทางศ�ลปะและว�ฒนธีรรมท��เป�น ขัองด�“ ” ขัองไทยในอด�ติ รวมท�-ง ขัองด�“ ” ท��ม�อย;'ในศ�ลปะและว�ฒนธีรรมขัองประชาชนในภาคติ'าง ๆ พร*อมก�นน�-นก/ย�งติ*องย,ดม��นใน ความเป�นไทย“ ” ด*านอ��น ๆ อ�นได*แก' ติ*“

องถึ�อชาติ�เป�นสื(าค�ญท��สื8ด ติ*องม��นคงในพระพ8ทธีศาสืนาซึ่,�งเป�นศาสืนาประจิ(าชาติ� ติ*องเคารพบ;ชาร�ฐธีรรมน;ญและพระมหากษ�ติร�ย7 และไม'เป�นคอมม�วน�สืติ7”367(*) ด*วย

(*) ห ล ว ง ว� จิ� ติ ร ว า ท ก า ร , “ล� ท ธี� ช; ช า ติ� ” ว า ร สื า ร ด ว ง ป ร ะ ท� ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 16.

ติ'อมาในติ*นทศวรรษ 2480 หลวงว�จิ�ติรวาทการย�งคงพยายามสื�บทอดการเน*น ความเป�นไทยแท* “ ” ท��ม�อย;'ในว�ฒนธีรรมชาวบ*าน รวมท�-งค8ณค'าขัองว�ฒนธีรรมชาวบ*าน เพ��อ

365 หจิ..ช.,ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรมโฆษณาการ เร��องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).366 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “นาฏิศ�ลปR ใน ” ร(าล,ก ๑๐๐ หลวงว�จิ�ติรวาทการ บทค�ดสืรรว'าด*วยช�วประว�ติ�และผลงาน. หน*า 209.367 หลวงว�จิ�ติรวาทการ, “ล�ทธี�ช;ชาติ� ” วารสืารดวงประท�ป 2, 36 (พ.ศ.2475): 16.

227

สืร*างความสื(าน,กในความเป�นอ�นหน,�งอ�นเด�ยวก�นขัอง ชาติ�ไทย“ ” เช'น ในการแสืดงปาฐกถึาเร��อง ว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย“ ” เม��อว�นท�� 6 ม�นาคม 2482 หลวงว�จิ�ติรวาทการกล'าวว'า

ว�ฒนธีรรมขัองชาติ� ก/ค�อสื��งซึ่,�งเป�นเคร��องแสืดงให*เห/นความเจิร�ญงอกงามใหญ'หลวงขัองชาติ� ในจิ�งหว�ดติ'าง ๆ ทางภาคเหน�อ และภาคพาย�พ เราจิะได*เห/นพ��น*องชาวไทยขัองเรา ม�บ*านเร�อนเคหสืถึานเป�นระเบ�ยบเร�ยบร*อย...ปล;กท(าด*วยความประณ�ติบรรจิง...ถึ,งเล/กก/ม�ศ�ลปะในการก'อสืร*าง... หญ�งชายแติ'งกายเร�ยบร*อย...เขัาจิะติ*อนร�บเราด*วยไมติร�จิ�ติ...แม*เป�นบ*านยากจินก/เร�ยบร*อยสืะอาด...ม�ความสืาม�คค�กลมเกล�ยวช'วย เหล�อก�นและก�น ท�- งน�- เ ป�น เคร�� องหมายอ� นหน,� งขัองว�ฒนธีรรม368(*)

(*)ห.จิ.ช., ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรมโฆษณาการ เร��องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).

ในระยะใกล*เค�ยงก�น หลวงว�จิ�ติรวาทการได*แสืดงปาฐกถึาเร��อง ขัองด�ในอ�สืาน“ ” นอกจิากน�- บทละครหลายเร��องท��หลวงว�จิ�ติรวาทการแติ'งในติ*นทศวรรษ 2480 ก/ม�ติ�วละครเอกเป�น คนเหน�อ“ ” หร�อ คนใติ*“ ” เช'น เจิ*าหญ�งแสืนหว�, มหาเทว�, และศ,กถึลาง เป�นติ*น369(*)

(*) สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ไความเป�น“ ”

ไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ” . หน*า 131-132.

ในทศวรรษ 2480 น�- หลวงว�จิ�ติรวาทการม�ได*เน*นความเจิร�ญทางศ�ลปะขัองไทยแติ'โบราณ แติ'เปล��ยนมาเน*น น�สืสื�ย“ ” หร�อ จิ�ติใจิ“ ” หร�อ ศ�ลธีรรม“ ” ขัองคน เช�-อชาติ�ไทย“ ” ท��จิะเป�นป�จิจิ�ยให*คน เช�-อชาติ�ไทย“ ” สืามารถึสืร*าง ชาติ�ไทย“ ” ให*เป�น ชาติ�อารยะ“ ” และเป�น มหาอ(า“

นาจิในแหลมทอง” ได*สื(า เร/จิ อ�นได*แก' น�สืสื�ยก'อสืร*าง“ ...น�สืสื�ยร�กความประณ�ติ น�สืสื�ยงอกงาม...น�สืสื�ยติ'อสื;*”370(*) ท�-งน�- โดยใช*ว�ธี�น(าค8ณล�กษณะเหล'าน�-ใสื'เขั*าไปในบร�บทสืม�ยสื8โขัท�ย เพ��อแสืดงให*เห/นว'า คนไทย“ ” ในอด�ติ ได*เคยม�ค8ณล�กษณะเหล'าน�-จิร�ง และได*เคยใช*ค8ณล�กษณะเหล'าน�-ในการสืร*างความเจิร�ญและความย��งใหญ'ให*แก' ชาติ�ไทย“ ” มาแล*ว แติ'

368 ห.จิ.ช., ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรมโฆษณาการ เร�� องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).369 สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ไความเป�นไทย โดยหลวงว�จิ�ติร“ ” ”

วาทการ. หน*า 131-132.370 ห.จิ.ช., ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรมโฆษณาการ เร�� องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).

228

ค8ณล�กษณะด�งกล'าวได*ถึ;กท(าลายลงไปในสืม�ยอย8ธียา หากสืามารถึฟื้2- นฟื้;ค8ณล�กษณะเหล'าน�-นขั,-นมาใหม' ก/จิะสืามารถึสืร*าง ชาติ�ไทย“ ” ให*เป�นชาติ�ท��เจิร�ญและเป�นมหาอ(านาจิในแหลมทองได*เช'นเด�ยวก�บในสืม�ยสื8โขัท�ย371(**)

(*)ห.จิ.ช., ศธี.0701.9/108 ปาฐกถึาหลวงว�จิ�ติรวาทการแสืดงท��กรมโฆษณาการ เร��องว�ฒนธีรรมสื8โขัท�ย (6 ม�นาคม 2482).

(**)โปรดด;รายละเอ�ยดใน สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�“

ไทย และ ” “ความเป�นไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ” . หน*า 140-143.

อน,�ง ในการท(าให* ชาติ�ไทย“ ” เป�น ชาติ�อารยะ“ ” ในทศวรรษ 2480 น�- ร �ฐบาลติ�ดสื�นใจิท��จิะเปล��ยนว�ฒนธีรรมไทยบางสื'วน และห�นไปร�บว�ฒนธีรรมติะว�นติกบางประการ เช'น การเปล��ยนว�นขั,-นป<ใหม' จิากว�นท�� 1 เมษายน เป�นว�นท�� 1 มกราคม และการเปล��ยนมาสืวมกางเกงและกระโปรง เป�นติ*น แติ'เน��องจิากหลวงว�จิ�ติรวาทการเคยประณาม ความหลงน�ยมว�ฒนธีรรม“

ขัองติ'างด*าว” เพ��อเน*นค8ณค'าขัอง ความเป�นไทย“ ” มามากแล*ว ด�งน�-น จิ,งติ*องหาทางอธี�บายว'า การเปล��ยนว�นขั,-นป<ใหม' และการสืวมกางเกงหร�อกระโปรง ม�ใช'การร�บอ�ทธี�พลติะว�นติก แติ'เป�นการเปล��ยนแปลงกล�บไปสื;' ประเพณ�ด�-งเด�มขัองไทยเรา“ ”372(*)

(*) สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ไความเป�นไทย โดย“ ” ”

หลวงว�จิ�ติรวาทการ. หน*า 143-146..

ในทศวรรษ 2480 หลวงว�จิ�ติรวาทการไม'เน*นความสื(าค�ญขัอง พระมหากษ�ติร�ย7“ ” เน��องจิากติ*องเน*นคติ� เช��อผ;*น(า ชาติ�พ*นภ�ย“ ” การกล'าวถึ,งบทบาทขัองพระมหากษ�ติร�ย7ในอด�ติ ท�-งในงานเขั�ยนทางประว�ติ�ศาสืติร7และในบทละคร ม8'งท(าให*เห/นความสื(าค�ญขัอง ผ;*น(าแห'งชาติ�“ ” ม�ใช'เป�นการยกย'องสืรรเสืร�ญสืถึาบ�นพระมหากษ�ติร�ย7เพ��อสืร*างความร; *สื,กจิงร�กภ�กด�. สื'วนพ8ทธีศาสืนาน�-น ร�ฐบาลพยายามเช��อมโยงพ8ทธีศาสืนาเขั*าก�บระบอบประชาธี�ปไติย แทนการเช��อมโยงเขั*าก�บสืถึาบ�นพระมหากษ�ติร�ย7 เช'นท��ป�ญญาชนในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7เคยพยายามกระท(า ด�งปรากฏิว'า เม��อร�ฐบาลค�ดโครงการสืร*างว�ดสื(าค�ญซึ่,�งร; *จิ�กก�นในป�จิจิ8บ�น ว'า ว�ดพระ“

ศร�มหาธีาติ8” ใน พ.ศ.2483 ร�ฐบาลก/ติ*องการจิะติ�-งช��อว�ดว'า ว�ดประชาธี�ปไติย“ ” และระบ8ไว*ในโครงการว'า

พ8ทธีศาสืนาเป�นศาสืนาประเสืร�ฐสื8ด...เป�นศาสืนาท��ท�นสืม�ยอย;'เสืมอ และย��งประเทศไทยเป�นประเทศประชาธี�ปไติยด*วยแล*ว พระพ8ทธีศาสืนา

371 โปรดด;รายละเอ�ยดใน สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ “ ” “ความเป�นไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ” . หน*า 140-143.

372 สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ไความเป�นไทย โดยหลวงว�จิ�ติร“ ” ”

วาทการ. หน*า 143-146..

229

จิ,งเป�นศาสืนาท��เหมาะสืมย��งด*วยประการท�-งปวง เพราะพ8ทธีศาสืนาเป�นหล�กขัองการปกครองระบอบประชาธี�ปไติย373(*)

(*) ห.จิ.ช., ศธี.0701.46/2 เร��องสืร*างว�ดประชาธี�ปไติย (ว�ดพระศร�ร�ตินมหาธีาติ8) พ.ศ.2483-2496. (เน*นโดยผ;*ว�จิ�ย).

นอกจิากน�- เม��อกองท�พญ��ป8Qนยกพลเขั*าสื;'ประเทศไทย โดยท��ชนช�-นน(าในระบอบใหม'ย�งม�ความเห/นไม'ลงรอยก�นว'าควรเป�นพ�นธีม�ติรก�บญ��ป8Qนหร�อไม' พ8ทธีศาสืนาก/ได*ร�บการอ*างอ�งในฐานะ ศาสืนาแห'งชาติ�“ ” ซึ่,�งสื'งผลให*ชาวไทยม�จิ�ติใจิท��ติ*องการสืร*างสื�นติ�สื8ขัแก'โลก ท�-งน�- เพ��อจิะชะลอการประกาศสืงคราม และย�งเป�นการปKองก�นม�ให*ชาวโลกเห/นว'า ไทยเติ/มใจิร'วมม�อก�บญ��ป8Qนในการร8กรานชาติ�อ��นอ�กด*วย ใน ค(าแถึลงเร��องการว�งวอนเพ��อสื�นติ�ภาพ“ ” ซึ่,�งหลวงว�จิ�ติรวาทการเป�นผ;*ร 'าง ม�ขั*อความท��เน*นว'า ประเทศไทยเป�นแดนแห'งพระพ8ทธีศาสืนา พระพ8ทธีศาสืนาถึ�อ“

ศานติ�ภาพเป�นสื'วนสื(าค�ญ และถึ�อความสื8ขัขัองมน8ษยชาติ�เป�นท��หมาย” และชาวไทยน�บถึ�อพ8ทธีศาสืนา ซึ่,�งท(าให* “...ม�ความผ;กพ�นทางใจิท��จิะติ*องพยายามประกอบก'อศานติ�สื8ขัให*แก'โลก... ค(าสือนขัองพระพ8ทธีเจิ*าซึ่,�งฝั�งอย;'ในดวงจิ�ติขัองชาวไทยมาติ�-งสืองพ�นป< ท(าให*ชาวไทยม�น�สืสื�ยแผ'เมติติาจิ�ติแก'เพ��อนมน8ษย7ท�-งหลาย และม8'งความร'มเย/นเป�นสื8ขัขัองโลกโดยท��วไป”374(*)

(*) ห.จิ.ช., ศธี.0701.28/23 เอกสืารกระทรวงศ,กษาธี�การ กรมศ�ลปากร หลวงว�จิ�ติรวาทการร'างค(าแถึลงเร��องการว�งวอนเพ��อสื�นติ�ภาพ 1 ก�นยายน 2584.

อย'างไรก/ติาม หากเปร�ยบเท�ยบก�บทศวรรษ 2490 แล*ว ก/เห/นได*ช�ดว'า ในทศวรรษ 2480 ร�ฐบาลจิอมพล ป. และหลวงว�จิ�ติรวาทการให*ความสื(าค�ญแก'พ8ทธีศาสืนาไม'มากน�ก เพราะม8'งเน*น การสืร*างชาติ�ไทยให*เป�นมหาอ(านาจิในแหลมทอง“ ” ด*วยการท(าสืงคราม ท�-ง สืงค“

รามอ�นโดจิ�น” ก�บฝัร��งเศสื และสืงครามโลกคร�-งท�� 2 ก�บฝัQายสื�มพ�นธีม�ติร

จินกระท��งสืงครามโลกคร�-งท��สืองย8ติ�ลงแล*ว ในทศวรรษ 2490 หลวงว�จิ�ติรวาทการจิ,งเปล��ยนมาน�ยาม ความเป�นไทย“ ” โดยเน*นพระมหากษ�ติร�ย7และพ8ทธีศาสืนาในฐานะห�วใจิขัอง

ความเป�นไทย“ ” อ�กคร�-งหน,�ง375(*) เพราะสืถึานการณ7ทางการเม�องเปล��ยนไปมาก กล'าวค�อ ถึ,งแม*คณะร�ฐประหาร พ.ศ.2490 และกองท�พบก จิะมอบติ(าแหน'งนายกร�ฐมนติร�ให*แก'

373 ห .จิ .ช ., ศ ธี .0701.46/2 เ ร�� อ ง สื ร*า ง ว� ด ป ร ะ ช า ธี� ป ไ ติ ย (ว� ด พ ร ะ ศ ร�ร�ติ น ม ห า ธี า ติ8) พ.ศ.2483-2496. (เน*นโดยผ;*ว�จิ�ย).374 ห.จิ.ช., ศธี.0701.28/23 เอกสืารกระทรวงศ,กษาธี�การ กรมศ�ลปากร หลวงว�จิ�ติรวาทการร'างค(าแถึลงเร��องการว�งวอนเพ��อสื�นติ�ภาพ 1 ก�นยายน 2584.375 โปรดด;รายละเอ�ยดใน สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7, ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ไความเป�น“ ”

ไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ” . หน*า 149-156.

230

จิอมพล ป. แติ'จิอมพล ป. ก/ไม'สืามารถึย,ดครองอ(านาจิสื;งสื8ดทางการเม�องด�งในทศวรรษ 2480 นอกจิากจิะติ*องสืร*างด8ลย7อ(านาจิระหว'างพลติ(ารวจิเอกเผ'า ศร�ยานนท7 ก�บจิอมพลสืฤษด�N ธีนะร�ชติ7 แล*ว ย�งติ*องหาทางท��จิะได*ร�บความช'วยเหล�อจิากสืหร�ฐอเมร�กา เพ��อติ'อติ*าน“

คอมม�วน�สืติ7” ในสืถึานการณ7ท��โลกเก�ดสืงครามเย/น ท(าให*จิอมพล ป. และหลวงว�จิ�ติรวาทการห�นมาเช�ดช; ห�วใจิขัองความเป�นไทย“ ” ท��เคยได*ร�บการเน*นในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7 ค�อพ8ทธีศาสืนาและพระมหากษ�ติร�ย7 เพ��อจิะท(าให*คนไทยเกรงกล�วภ�ยคอมม�วน�สืติ7 และให*ความสืน�บสืน8นแก'ร�ฐบาลท��ได*ด(าเน�นนโยบายปราบปรามคอมม�วน�สืติ7อย'างจิร�งจิ�ง หลวงว�จิ�ติรวาทการได*ช�-ให*เห/นว'า หากคอมม�วน�สืติ7ย,ดครองประเทศไทยได*สื(าเร/จิ ห�วใจิขัอง ความเป�นไทย“ ” ท�-งพระมหากษ�ติร�ย7และพ8ทธีศาสืนา ก/จิะถึ;กพวกคอมม�วน�สืติ7ท(าลายลงไปอย'างแน'นอน

(*) โปรดด;รายละเอ�ยดใน สืายชล สื�ติยาน8ร�กษ7 , ความเปล��ยนแปลงในการสืร*าง ชาติ�ไทย และ ไความเป�น“ ”

ไทย โดยหลวงว�จิ�ติรวาทการ” . หน*า 149-156.

เป�นท��น'าสื�งเกติว'า การท��หลวงว�จิ�ติรวาทการน(าความหมายขัอง ความเป�นไทย“ ” อ�นเป�นอ8ดมการณ7ขัองในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7มาเน*น เพ��อท(าให*คนไทยย,ดม��นใน ห�วใจิขัองความ“

เป�นไทย” ค�อพระมหากษ�ติร�ย7และพ8ทธีศาสืนา น�บว'าสือดคล*องก�บกระแสืความค�ดแบบ จิาร�ติ“

น�ยม” และ กษ�ติร�ย7น�ยม“ ” ท��ถึ;กหลายฝัQายท(าให*ม�พล�งสื;งขั,-นมากในช'วงหล�งสืงครามโลก โดยเฉพาะหล�งจิากเก�ดกรณ�สืวรรคติขัองพระบาทสืมเด/จิพระเจิ*าอย;'ห�วร�ชกาลท�� 8 ใน พ.ศ.2489 ท�-งน�- พรรคประชาธี�ป�ติย7ซึ่,�งเป�นค;'แขั'งทางการเม�องขัองจิอมพล ป. และม�อ�ทธี�พลอย'างสื;งในร�ฐสืภา เป�นห�วหอกสื(าค�ญในการฟื้2- นฟื้;อ8ดมการณ7 จิาร�ติน�ยม“ ” และ กษ�ติร�ย7“

น�ยม” รวมท�-งการร'างร�ฐธีรรมน;ญท��ถึวายพระราชอ(านาจิให*พระมหากษ�ติร�ย7อย'างมาก การกดด�นให*ร�ฐบาลติ*องอ�ญเช�ญพระบรมอ�ฐ�ในพระบาทสืมเด/จิพระปกเกล*าเจิ*าอย;'ห�วจิากประเทศอ�งกฤษกล�บมาประด�ษฐานในประเทศไทย และการเปล��ยนแปลงว�นหย8ดราชการโดยเพ��มว�นหย8ดท��เป�นว�นสื(าค�ญเก��ยวก�บพระมหากษ�ติร�ย7และพระราช�น� ติลอดจินว�นสื(าค�ญทางพ8ทธีศาสืนาอ�กหลายว�น ในขัณะท��ลดความสื(าค�ญขัองว�นร�ฐธีรรมน;ญ และสืร*างความร; *ท��เน*นบทบาทขัองพระมหากษ�ติร�ย7ในการ พระราชทานเสืร�ภาพ“ ” และ พระราชทานร�ฐธีรรมน;ญ“ ” แก'ปวงชนชาวไทย

แม*ว'าพล�งขัองอ8ดมการณ7 จิาร�ติน�ยม“ ” ท��เพ��มสื;งขั,-น จิะไม'สืร*างป�ญหาทางการเม�องให*แก'จิอมพล ป. เพราะจิอมพล ป. สืามารถึปร�บเปล��ยนบทบาทขัองตินเองให*สือดคล*องก�บกระแสืความค�ดแบบจิาร�ติน�ยมได*เป�นอย'างด� โดยเฉพาะอย'างย��ง การอ*างอ�งตินเองเขั*าก�บพ'อขั8นรามค(าแหงแห'งอาณาจิ�กรสื8โขัท�ย เช'น การติ�-งช��อพรรคการเม�องว'า เสืร�มน�งคศ�ลา“ ” การอ8ปถึ�มภ7พ8ทธีศาสืนา การจิ�ดแสืดงละครเร��อง อาน8ภาพพ'อขั8นรามค(าแหง “ ” การบ;รณะโบราณสืถึานและโบราณว�ติถึ8ในเขัติเม�องเก'าสื8โขัท�ย ฯลฯ

แติ'บทบาทขัองหลวงว�จิ�ติรวาทการในการท(าให* พระมหากษ�ติร�ย7“ ” ม�ความสื(าค�ญติ'อ ชาติ�ไทย“ ” มากขั,-น ซึ่,�งสือดคล*องก�บความพยายามในเร��องน�-ขัองพรรคประชาธี�ป�ติย7น� -น อาจิเป�น

ป�จิจิ�ยสื(าค�ญท��ท(าให*จิอมพล ป. โปรดปรานหลวงว�จิ�ติรวาทการน*อยลงเป�นล(าด�บ เพราะจิอมพล

231

ป. ย'อมไม'ติ*องการจิะให* พระมหากษ�ติร�ย7“ ” ม�ความสื(าค�ญเหน�อผ;*น(าประเทศค�อจิอมพล ป. เอง ด�งน�-น ในกลางทศวรรษ 2490 เป�นติ*นมา หลวงว�จิ�ติรวาทการจิ,งม�ได*ท(างานใกล*ช�ดก�บจิอมพล ป. หล�งจิากท(างานในหน*าท��อธี�การบด�มหาว�ทยาล�ยธีรรมศาสืติร7อย;'ระยะหน,�ง หลวงว�จิ�ติรวาทการก/ติ*องออกไปเป�นเอกอ�ครราชท;ติในติ'างประเทศ ในท��สื8ดก/ได*ห�นไปสืน�บสืน8นศ�ติร;ทางการเม�องขัองจิอมพล ป. แทน โดยม�บทบาทสื(าค�ญในฐานะท��ปร,กษาขัองจิอมพลสืฤษด�Nในการร�ฐประหาร พ.ศ.2500

เม��อจิอมพลสืฤษด�Nก*าวขั,-นมาด(ารงติ(าแหน'งนายกร�ฐมนติร� ใน พ.ศ.2501 หลวงว�จิ�ติรวาทการก/ได*ร�บการแติ'งติ�-งให*เป�นปล�ดบ�ญชาการสื(าน�กนายกร�ฐมนติร� ท(าหน*าท��เลขัาธี�การก�บท��ปร,กษาหล�กขัองจิอมพลสืฤษด�N รวมท�-งเป�นท��ปร,กษาในเร��องเก��ยวก�บการฟื้2- นฟื้;ความสื(าค�ญขัอง พระมหากษ�ติร�ย7“ ” และช'วยเขั�ยนค(าปราศร�ยในโอกาสืติ'าง ๆ ให*แก'จิอมพลสืฤษด�N ติราบจินกระท��งหลวงว�จิ�ติรวาทการปQวยหน�กและถึ,งแก'อน�จิกรรมใน พ.ศ.2505

บทสืร8ปเท'าท��กล'าวมาน�-จิะเห/นได*ว'า ความเป�นไทย “ ” ท��น�ยามโดยหลวงว�จิ�ติรวาทการในช'วงสืาม

ทศวรรษม�ความเปล��ยนแปลงอย'างเห/นได*ช�ด แติ'มโนท�ศน7 ความเป�นไทย“ ” ท��ม�อ�ทธี�พลสื�บติ'อมาในสืม�ยหล�ง ได*แก' มโนท�ศน7ท��เน*นความสื(าค�ญขัอง ชาติ� ศาสืนา พระมหากษ�ติร�ย7“ ” ซึ่,�งหลวงว�จิ�ติรวาทการได*พยายามเผยแพร'ในช'วงทศวรรษ 2490 เป�นติ*นมา และน�บติ�-งแติ'กลางทศวรรษ 2490 ป�ญญาชนท��ม�อ�ทธี�พลมากท��สื8ดในสืม�ยหล�ง ค�อ ม.ร.ว.ค,กฤทธี�N ปราโมช ก/ได*น�ยาม ความเป�นไทย“ ” โดยเน*นมโนท�ศน7 ชาติ� ศาสืนา พระมหากษ�ติร�ย7“ ” อย'างเขั*มขั*น ท(าให*มโนท�ศน7ด�งกล'าวน�-ครอบง(าว�ธี�ค�ดขัองคนไทยอย'างล,กซึ่,-งและกว*างขัวาง สื'งผลให*คนไทยม�ว�ธี�ค�ดเก��ยวก�บ สื�งคมและว�ฒนธีรรมไทย“ ” ในแง'ท��เห/นว'าสื�งคมไทยซึ่,�งแบ'งคนออกเป�นล(าด�บช�-นน�-นเป�นสื�งคมท��ด� และ ความเป�นไทย“ ” ซึ่,�งม�พระมหากษ�ติร�ย7และพ8ทธีศาสืนาเป�นห�วใจิน�-น เป�นป�จิจิ�ยสื(าค�ญท��สื8ดท��ท(าให* เม�องไทยน�-ด�“ ” เพราะท(าให*เก�ดศ�ลปะและว�ฒนธีรรมไทยอ�นม�ค8ณค'าซึ่,�งบ'งบอกถึ,งความม�อารยะขัอง ชาติ�ไทย“ ” และท(าให* ชาติ�ไทย“ ” เป�นชาติ�ท��เติ/มไปด*วยระเบ�ยบ ความสืงบสื8ขั ความม��นคง และความเจิร�ญก*าวหน*า และติราบใดท��คนไทยย�งคงสืามารถึร�กษา ความ“

เป�นไทย” น�-เอาไว* เม�องไทยน�-ก/จิะด�“ ” อย;'ติราบน�-น

น�บว'าหลวงว�จิ�ติรวาทการเป�นป�ญญาชนท��ม�บทบาทสื(าค�ญในการปร�บเปล��ยนความหมายขัอง ความเป�นไทย“ ” เพ��อติอบสืนองป�ญหาและความจิ(าเป�นขัองระบอบการเม�องการปกครองใหม'ในช'วงหล�งการปฏิ�ว�ติ� พ.ศ.2475 แติ'ความเปล��ยนแปลงทางการเม�องภายในประเทศท��ฝัQาย กษ�ติร�ย7น�ยม“ ” ม�อ(านาจิและอ�ทธี�พลสื;งขั,-น ก�บความเปล��ยนแปลงภายนอกประเทศในย8คสืงครามเย/น ก/ท(าให*หลวงว�จิ�ติรวาทการกลายเป�นผ;*ม�บทบาทสื(าค�ญในการท(าให*ความหมายขัอง

ความเป�นไทย“ ” ท��ได*ร �บการสืถึาปนาขั,-นในสืม�ยสืมบ;รณาญาสื�ทธี�ราชย7กล�บมาม�พล�งสื;งขั,-นอ�กคร�-งหน,�ง จินหล'อหลอมว�ธี�ค�ดกระแสืหล�กเก��ยวก�บ สื�งคมและว�ฒนธีรรมไทย“ ” ขัองคนไทยสื�บมา

232