III deo STRUKTURA I DINAMIKA DRUTVADrutvo i drutvena struktura

TEORIJSKO ODREENJE DRUTVAZagovornici individualistikih sociolokih teorija smatraju da drutvo ne postoji izvan pojedinca.Zagovornici kolektivistikih teorija klasinih i delom savremenih funkcionalistikih teorija smatraju da je drutvo samostalan deo stvarnosti, potpuno nezavisan od pojedinaca drutvo je za njih kolektivan organizam.

TEORIJSKO ODREENJE DRUTVADijalektiko shvatanje drutva tei da prevazie jaz izmeu individualistikog i kolektivistikog shvatanja drutva pojedinac i drutvo su realni entiteti objektivne stvarnosti.Ljudsko drutvo shvaeno kao trajna globalna zajednica ljudi ima u sociologiji dva znaenja:

Prema uem i rasprostranjenijem znaenju, globalno drutvo se shvata kao istorijski konrektna, trajna i relativno samodovoljna ljudska zajednica omeena odreenom uom teritorijom, u ijim okvirima ljudi razvijaju sve neophodne drutvene aktivnosti kojima se zadovoljavaju temeljne potrebe svakog pojedinca i cele zajednice

TEORIJSKO ODREENJE DRUTVAPrema irem znaenju, globalno drutvo se shvata kao univerzalna ljudska zajednica oveanstvo

POJAM I KONSTITUTIVNI ELEMENTI DRUTVENE STRUKTURESvi elementi iz kojih je satkana drutvena struktura meusobno su povezani, utiu jedni na druge i utkani su jedni u drugeU drutvu, osim saradnje izmeu njegovih delova, postoje napetosti i sukobi meu njima, a oni su glavno izvorite drutvenih promena

DRUTVENO DELOVANJETemelj drutvenog ivota i bazini element drutvene struktureSvi oblici kolektivnog delovanja ljudi u drutvenim grupama i institucijama stakani su od funkcionalno povezanih delovanja pojedinacaPrema Marksu, svesnost i svrsishodnost ljudskog rada ini njegovu fundamentalnu karanteristiku i razlikuje ga od ivotinje

DRUTVENO DELOVANJESposobnost obavljanja odreene delatnosti ili ponaanja u drutvu stie se u procesu socijalizacije linostiovek, za razliku od ivotinja, koristi orua koja predstavljaju dopunu njegove prirodne moi homo faber bie koje pravi oruePored orua, ovek koristi i duhovne instrumente simbole, individualne i kolentivne predstave, mere, jezik i slino

DRUTVENO DELOVANJEUloga drutvenih normi je znatno izraenija u kolektivnim nego u individualnim oblicima delovanjaFiziko i duhovno delovanjePrema karakteru i rezultatu: materijalno i duhovno delovanje

DRUTVENO DELOVANJEDelovanje prema sadraju:Reproduktivno delovanje - njime se obezbeuje reprodukcija ljudske populacijePrivredno delovanje kojim se proizvode i razmenjuju materijalna dobra i usluge neophodni za ivot ljudiPolitiko delovanje kojim se usmerava, regulie i odrava zajedniki drutveni ivot ljudiKulturno duhovno delovanje njime se osmiljava ljudska egzistencija i razvijaju ovekove individualne i generine sposobnosti

DRUTVENI ODNOSIPOJAM I KARAKTERISTIKE DRUTVENIH ODNOSADrutveni odnosi predstavljaju ukupnost veza u koje ljudi meusobno stupaju, radi obavljanja zajednike delatnosti i odravanja individualnog i drutvenog ivota

DRUTVENI ODNOSIVeberova definicija drutvenog odnosa:Ponaanje veeg broja osoba koja su po svom smisaonom sadraju uzajamno podeena i time orijentisana.Drutveni odnosi se ne mogu svesti na mentalnu interakciju pojedinaca ima i svoju drutvenu dimenziju; drutveni odnosi su odreeniNormama i vrednostimaDatom situacijom (drutvenom strukturom)

DRUTVENI ODNOSIVRSTE DRUTVENIH ODNOSAPrema sadraju:Radi obavljanja zajednike delatnostiNa osnovu zajednikog grupnog ivotaNa osnovu zajednikog ili slinog ponaanja u datoj situacijiOblici drutvenih odnosa:TakmienjeKonfliktPrilagoavanje Asimilacija

DRUTVENI ODNOSIPrema ulozi drutvenih odnosa u okviru globalnog drutvenog sistema:Konjuktivni i disjuktivniSlobodni i prinudniKonjuktivni drutveni odnosi oznaavaju veze izmeu pojedinaca i drutvenih grupa koje vode njihovom spajanju, odnosno stvaranju zajednitva i jedinstvaKonjuktivni dru.odnosi: kooperacija, akomodacija i asimilacija

DRUTVENI ODNOSIDisjuktivni drutveni odnosi oznaavaju one oblike veza meu pojedincima i grupama koji za posledicu imaju njihovo udaljavanje i suprotstavljanjeDisjuktivni drutveni odnosi: takmienje, sukob, borba

DRUTVENI ODNOSISlobodni odnosi predstavljaju takve oblike povezivanja ljudi u koje ovi stupaju spontano i koji im ostavljaju slobodu delovanja omoguavaju inidividualno stvaralatvoPrinudni odnosi su veze u koje pojedinci i grupe ulaze nezavisno od svoje volje pod odgovarajuom prinudom, koja moe biti fizika prisila, drutvena prinuda i duhovna privola ili manipulacija manje su spontani od slobodnih odnosa

DRUTVENI ODNOSIDrutveni sistem se gradi na osnovu konjuktivnih i prinudnih odnosaPrinudni odnosi utiu dvostruko na drutveni sistem grade ga, ali ga takoe, u drugom segmentu, ine nestabilnim

DRUTVENE GRUPEDrutvene grupe su medij koji spaja pojedinca i globalno drutvo; oni svojim delovnjem formiraju pojedine segmente drutva i ugraene su u sve podsisteme drutvenog sistema.Najoptije odreenje drutvene grupe: Drutvene grupe su celine dva i vie pojedinaca koje se meusobno razlikuju po najrazliitijim obelejima

DRUTVENE GRUPEOSNOVNI TIPOVI DRUTVENIH GRUPA I NJIHOVE KARAKTERISTIKEUzroci koji dovode do formiranja grupe:Potreba za vlastitom samoreprodukcijomivljenje na uem geografskom podrujuPotreba za obavljanjem zajednikih delatnostiSlian drutveni poloaj pojedincaZajedniko porekloZadovoljavanje zajednikih sklonosti i interesovanja

DRUTVENE GRUPEPrema stepenu formalizacije odnosa:Formalne grupe imaju stalnu organizaciju, propisan sistem zajednikog delovanja i odluivanja, ali i sistem sankcionisanjaNeformalne grupe esto postoje unutar formalnih grupa i u njih pojedinci ulaze radi zadovoljavanja odreenih sklonosti, potreba tenje i slino; nemaj stalnu organizaciju ili uopte nisu organizovane

DRUTVENE GRUPENa osnovu stepena i kvaliteta povezanosti lanova grupe:Zajednice karakteristike: trajnost, neposrednost, prisnost meu lanovima, naglaena solidarnost, svest o pripadnosti zajednici i zajedniki kulturni obrazacSkupovi to su manje trajnije skupine, ali i kada su trajne, veze meu njima su spoljanje, posredne, a pojedinci ih ne moraju biti svesniSkup moe prerasti u zajednicu, zajednica moe prerasti u skup

DRUTVENE GRUPEPrema prisnosti i intenzitetu interpersonalnih odnosa:Primarne grupe postoje intenzivni interpersonalni odnosi meu lanovima, jaka emocionalna vezanost za grupu i kontakt licem u liceSekundarne grupe to su velike, makro grupe koje nastaju na osnovu zajednikih interesa; kontakti nisu esti, niti neposredni (klase, nacije, politike partije i druge makro grupe)

DRUTVENE GRUPENa osnovu raspodele drutvene moi i nainu rukovoenja:Autoritativne grupe imaju strogu hijerarhijsku organizaciju sa izrazitom nejednakou vodeih i ostalih lanova grupe; mo se obezbeuje na osnovu hijerarhije uloga i poloaja ili tradicijeDemokratske grupe to su one u kojima postoji relativno srazmerno raspodeljena mo izmeu pripadnika i grupe; u njima se naglaavaju naela jednakosti i solidarnosti

DRUTVENE USTANOVE (INSTITUCIJE)Pored drutvenih grupa, one su osnovne jedinice drutvenog sistemaU institucijama se drutveno delovanje ustanovljava kao trajan i standardizovan proces kojim se zadovoljavaju odgovarajue drutvene potrebe

DRUTVENE USTANOVE (INSTITUCIJE)Podela prema sadraju funkcija koje vre:ReproduktivneEkonomske PolitikeKulturnePodela prema nainu ukljuivanja ljudi u njih:Dobrovoljne ustanovePrinudne institucije

FUNKCIONALNI PODSISTEMI DRUTVENOG SISTEMAU svakom globalnom drutvu postoje etiri podsistema:Reproduktivni podsistemEkonomski podsistemPolitiki podsistemKulturni podsistem

FUNKCIONALNI PODSISTEMI DRUTVENOG SISTEMAREPRODUKTIVNI PODSISTEMine ga drutvene grupe i institucije u okviru kojih se obezbeuje ljudska reprodukcija koja je preduslov postojanja drutvaNajvanije drutvene institucije su brak i porodica

FUNKCIONALNI PODSISTEMI DRUTVENOG SISTEMAEKONOMSKI PODSISTEMSatkan je od mnotva drutvenih institucija i grupa u okviru kojih se vri proizvodnja, razmena i raspodela dobara i usluga kojima ljudi zadovoljavaju svoje materijalne i duhovne potrebeSa stanovita formiranja strukture globalnog drutva, vane ustanove su: tehnologija, podela rada, svojina, trite i proizvodne organizacije

FUNKCIONALNI PODSISTEMI DRUTVENOG SISTEMAPOLITIKI PODSISTEMObuhvata institucije i grupe kojima se organizuje i usmerava drutveni ivot ljudiCentralna institucija ovog sistema je dravaTu su jo: politike stranke, drutveni i politiki pokreti, nevladine organizacije i druge interesne grupe

FUNKCIONALNI PODSISTEMI DRUTVENOG SISTEMAKULTURNI PODSISTEMObuhvata splet kulturnih institucija, kao i duhovne kulturne tvorevine koje nastaju kao rezultat stvaralakog delovanja pojedinaca i drutvenih grupa u okviru tih institucijaBazina kulturna ustanova je jezikObuhvata i iroku mreu obrazovnih, naunih, zdravstvenih, umetnikih, religijskih i drugih institucija i tvorevina

FUNKCIONALNI PODSISTEMI DRUTVENOG SISTEMASvi drutveni podsistemi su meusobno povezani, prema dijalektikom principuNi jedan od podsistema globalnog drutva nema deterministiki karakter u odnosu na druge jer su u svakom od njih utkani uticaji i delovanje svih