NCM-àíàãààõ óõààíû øèíæëýõ

óõààí òàíèí ìýäýõ¿éí à÷ õîëáîãäîë

ÀØÓ-íû äîêòîð, ïðîôåññîð Á.Ñàðàíöýöýã

1990

ÕØÁ→ÌÁ-ÐÎÏ 3

òºëºâ

ÕØÁ-ÌÁ 3

òºëºâ

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

ÕØÁ→ÌÁ-

ÐÎÏ 3 òºëºâ

øóãàì

õàìààðàëò 4

ãîë

êîìïàðòìåíò

á¿òöèéí îíîë

s-NCM

òàíèí

ìýäýõ¿éí

øèíý

òàéëàëò

îðîí çàé

À. “Õèé, øàð, áàäãàí - Ýñèéí ìåìáðàíò

áàéãóóëàìæ” îíîëûí õºãæèë äýâøëèéí ÿâöûã îí

äàðààëëààð õàðóóëáàë

1990-1998 îíóóäàä

Îíîøëîãîî, ýì÷èëãýý, ýìò áîäèñ, èäýý óíäàà,

öàã óëèðàë, õîíîãèéí áèîðèòì, õ¿íèé íàñ, ºâºð÷ëºë

çýðýã ººð õîîðîíäîî òºäèéëºí õîëáîîã¿é ìýò îëîí

àñóóäëûã ÓÀÓ-ä ÕØÁ-û îíîëîîð òàéëáàðëàäàã

áàéñàí ç¿éëèéã àìüä ýñèéí ìåìáðàíò áàéãóóëàìæèéí

α, β, γ ãóðâàí òºëºâòýé õîëáîæ, “ÕØÁ-ÌÁ-èéí 3

òºëºâ” ãýñýí òîìú¸îëëûã ãàðãàí, íîì ñóðàõ áè÷èã,

ºã¿¿ëýë áè÷èæ, ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé àæèë õèéæ

áàéñàí ¿å.

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä Øàð – ÌÁ-èéí àëüôà òºëºâ

Áèëãý ÷àíàð Õàëóóí, õóðö, òîñëîã Äóëààí òºð¿¿ëýõ èäýâõèòýé, õàéëàìòãàé ÷àíàðûí òîñíû õàíààã¿é

õ¿÷èë, öèñ-á¿òöýýð íºõöºëäºíº

Á¿õ áèåä

¿ç¿¿ëýõ íºëºº

Èë÷èéã ¿¿ñãýí øèì

òýæýýëèéã õàíãàí,

ºí㺠æàâõëàíã

á¿ðä¿¿ëíý

Íèéò ýñèéí ¿éë àæèëëàãààíû ýð÷èìæèëòèéã õàíãàõ, ïðîòîíû

ãðàäèåíòýýñ äóëààíä øèëæèõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý

Öóë ýðõòýí Ýëýã Ç× áàãàòàé, øèíãýí àëüôà òºëºâò ìåìáðàí àãóóëæ, ¿éë àæèëëàãàà-

äóëààí ¿¿ñýëòèéí ºíäºð èäýâõèæèëòýé áàéõ íºõö뺺ð õàíãàãäàíà

Öàã óëèðàë Çóí õóðæ, íàìàð

õºäëºí, ºâºë

àìèðëàíà

ªâëèéí õ¿éòýíä äàñàí çîõèöîõ õàðèó óðâàëûí õýëáýðýýð ÌÁ-èéí

øèíãýí àëüôà òºëºâ èõýñíý.

Èäýý óíäàà Àäóó, òàðâàãàíû

ìàõ, ã¿¿íèé ñààì,

àéðàã, ¿ðèéí òîñ

ÌÁ-èéí øèíãýí àëüôà òºëâèéã áèé áîëãîäîã òîñíû õàíààã¿é õ¿÷ëèéã

èõ (65-76,8%) àãóóëíà.

Õ¿íèé íàñ Èäýð çàëóó íàñàíä

òàìèð õ¿÷

òºãºëäºðæèí áèåèéí

èë÷ áàäàðíà

Áèåèéí ¿éë àæèëëàãàà èäýâõæèí, ãîðìîí, ÁÈÁ-ûí ¿éëäëèéã ìýäðýõ

÷àäâàð äýýøèëæ, ÏÐ-ààñ äóëààíä øèëæèõ ¿çýãäýë äàâàìãàéëíà

Õ¿íèé îâîð

òºðõ

Áèå áÿëäàð äóíä

çýðýã ºëñ÷

óíäààñàõäàà õÿëáàð,

îþóí óõààí õóðö

ñýðãýëýí

ÝÍ ìåìáðàíä ÏÃ-ààñ äóëààí ¿¿ñýëò äàâàìãàéëæ, ÑÌ-ä ñýðýë õ¿ëýýí

àâàëò ñàéæèð÷, õîîë òýæýýëèéí áîäèñûí øèìýãäýëò õóðäàñíà.

Õîíîãèéí

ººð÷ëºëò

ªäºð äóíä Õîíîãèéí õàðüöàíãóé ºíäºð ÒÎ-èéí íºëººãººð ÌÁ-ä àëüôà òºëºâ

èõýñ÷, ÑÌ-èéí òîíóñ íýìýãäýí, ò¿¿ãýýð íºõöºëäñºí ¿éë

àæèëëàãààíû á¿õ õýëáýð ýð÷èìæèíý.

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä Áàäãàí – ÌÁ-èéí áåòòà òºëºâ

Áèëãý ÷àíàð Õ¿íä, õ¿éòýí,

òîñëîã, áàòëàã

Äóëààí ¿¿ñýëòèéã ñààòóóëàõ, ÀÒÔ íèéëýãæ¿¿ëýõ èäýâõèòýé,

öàðöàìòãàé ÷àíàðûí ÒÕÕ, òðàíñ-á¿òöýýð íºõöºëäºíº.

Á¿õ áèåä

¿ç¿¿ëýõ íºëºº

Áèåèéí áîéæèëòûã

àõèóëàí, øèìèéã

õàìãààëàí, íàñûã

óðòàñãàíà

Íèéò ýñèéí ¿éë àæèëëàãààíû õýò ýð÷èìæèëòèéã äàðàíãóéëæ, ýñèéí

õóâààãäëûã õóðäàñãàæ, ýíåðãè õîæèõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý.

Öóë ýðõòýí Óóøèã, äýë¿¿ Ç× èõòýé, õàòóó òºëºâò ìåìáðàí àãóóëæ, ãàäààä îð÷íû íºëººëºëä

òýñâýðòýé áàéõ íºõö뺺ð õàíãàãäàíà

Öàã óëèðàë ªâºë õóðæ, õàâàð

õºäëºí, çóí

àìèðëàíà

Çóíû äóëààíä äàñàí çîõèöîõ õàðèó óðâàëûí õýëáýðýýð ÌÁ-èéí õàòóó

áåòòà òºëºâ èõýñíý..

Èäýý óíäàà ßìàà, ¿õðèéí ìàõ,

ñ¿¿

ÌÁ-èéí õàòóó, áåòòà òºëâèéã áèé áîëãîäîã òîñíû õàíàñàí õ¿÷èë,

õîëåñòåðèí èõ (59,1-60,9%) àãóóëíà.

Õ¿íèé íàñ Áàãà áàë÷èð íàñàíä

øèì òýæýýëèéã

èõýýð øèíãýýí àâ÷,

ºñºí áîéæèõ øàò

Ýñèéí õóâààãäàë, íºõºí òºëæèëò ñàéæèð÷, áèåèéí áîéæèëò

õóðäàñíà.

Õ¿íèé îâîð

òºðõ

Áèå áÿëäàð õàíõàð

òîì, áèå õ¿éòýí,

íîéð èë¿¿, îé

ñàéòàé, óóæóó

òàëáèó

ÝÍ ìåìáðàíä ÏÃ-ààñ ÀÒÔ ¿¿ñýëò äàâàìãàéëæ, ýíåðãèéí õóðèìòëàë

èõñýí, äóëààí ¿¿ñýëò õÿçãààðëàãäàæ, ÑÌ-ä “îé òîãòâîðæèëò”

ñàéæèð÷, ñýðýìòãèé ÷àíàð ñóëàðíà.

Õîíîãèéí

ººð÷ëºëò

Á¿ðèéä Õîíîãèéí õàðüöàíãóé íàì ÒÎ-èéí íºëººãººð ÌÁ-ä áåòòà òºëºâ

èõýñ÷, ÏÑÌ-èéí òîíóñ íýìýãäýí, ò¿¿ãýýð íºõöºëäñºí ¿éë

àæèëëàãààíû á¿õ õýëáýð ýð÷èìæèíý.

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä Õèé – ÌÁ-èéí ãàììà òºëºâ

Áèëãý ÷àíàð Õºíãºí, õºëáºðºíõèé,

íàðèéí, ÷èéðýã

Ñýðýìòãèé ìåìáðàíû ¿éëèéí ïîòåíöèàë ¿¿ñãýõ, öî÷ðîìòãîé, ñýðýë

äàìæóóëàõ ÷àíàðààð íºõöºëäºíº.

Á¿õ áèåä ¿ç¿¿ëýõ

íºëºº

Áèåä òàñðàëòã¿é

òàðõàæ, øàð-áàäãàíû

ýð¿¿ë õºäºë㺺íä

õºäºëãºã÷ õ¿÷ áîëíî.

Õèé ã¿éõã¿é áîë àìü

¿ã¿é.

Ìýäðýëèéí òîãòîëöîî, ýðõòýí, ýä ýñ¿¿äèéí õîîðîíäîõ ¿éë àæèëëàãààíû

íýãäìýë ÷àíàðûã õàíãàíà.

Öóë ýðõòýí Ç¿ðõ Äóíäà÷, ãàììà òºëºâò ìåìáðàí àãóóëæ, áóë÷èí-ìýäðýëèéí ñýðýë ¿¿ñýëò-

äàìæóóëàëò õýâèéí ÿâàãäàõ íºõö뺺ð õàíãàãäàíà.

Öàã óëèðàë Õàâàð õóðæ, çóí

õºäëºí, íàìàð

àìèðëàíà

Õàëóóíààñ õ¿éòíèé çîõèöóóëãàä øèëæèõ õàðèó óðâàëûí õýëáýðýýð ÌÁ-ä

äóíäà÷ ãàììà òºëºâ íýìýãäýíý.

Èäýý óíäàà Òîñëîãã¿é, øèìã¿é

õîîë óíä, ýöýíõèé

ÿìààíû ìàõ, ñàãàäûí

ãóðèë

Àíòèîêñèäàíò:òîñíû õýò èñýëäýëòèéí òýíöâýðæèëò àëäàãäàíà. ÝÍ áîëîí

ÑÌ-ä ãàììà òºëºâ èõýñ÷, ýíåðãè íººöëºëò áàãàñàí, õýò ñýðýìòãèé áîëíî.

Õ¿íèé íàñ Õºãøèí íàñàíä ãàëûí

èë÷ áóóðàí, áèåèéí

øèì õîðîãäîíî

ÌÁ-èéí óÿí õàòàí ÷àíàð àëäàãäàí, ýìãýã ãàììà òºëºâ äàâàìãàéëæ,

áèîëîãèéí äîðîéòîë, ìºõºë ñýäýýãäýíý.

Õ¿íèé îâîð òºðõ Áèå áÿëäàð áàãà,

õàòèíãàð, íîéð áàãà,

ìàðòàìõàé, áèåèéí

èë÷ º÷¿¿õýí

ÝÍ ìåìáðàíä ÏÃ-ààñ ÀÒÔ áîëîí äóëààí ¿¿ñýëòèéí àëü àëü íü ñóëàð÷,

ÑÌ-û öî÷ðîìòãîé, õºäëºìòãèé ÷àíàð èõýñíý.

Õîíîãèéí

ººð÷ëºëò

¯¿ðýýð Ñýðýìòãèé ìåìáðàíä ãàììà òºëºâ èõýñ÷, öî÷ðîìòãîé õºäëºìòãèé, ñýðýë

äàìæóóëàõ ÷àíàð äýýøèëæ, õ¿í àìüòàí áèîëîãèéí íîéðíîîñ ñýðíý.

1990

ÕØÁ→ÌÁ-ÐÎÏ 3

òºëºâ

ÕØÁ-ÌÁ 3

òºëºâ

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

ÕØÁ→ÌÁ-

ÐÎÏ 3 òºëºâ

øóãàì

õàìààðàëò 4

ãîë

êîìïàðòìåíò

á¿òöèéí îíîë

s-NCM

òàíèí

ìýäýõ¿éí

øèíý

òàéëàëò

îðîí çàé

À. “Õèé, øàð, áàäãàí - Ýñèéí ìåìáðàíò

áàéãóóëàìæ” îíîëûí õºãæèë äýâøëèéí ÿâöûã îí

äàðààëëààð õàðóóëáàë

1998-2004 îíóóäàä

“Àìüä ýñèéí îðøèí òîãòíîõûí ¿íäýñ” íü:

ýëåêòðîí ïðîòîíû óðñãàë, ýëåêòðîí, ïðîòîí õýâèéí

óðñàõûí ãîë ¿íäýñ íü çºâõºí ìåìáðàí òºäèéã¿é

ðåäîêñèïîòåíöèàëûí ãóðâàí òºëºâ ìºí áîëîõûã

èëð¿¿ëæ, “Ìåìáðàí-ÐÎÏ-ûí 3 òºëºâò øóãàì” ãýñýí

öîî øèíý îéëãîëòûã øèíæëýõ óõààíä áèé áîëãîí ýíý

øóãàì äýýð 70 îð÷èì ºðòºº áàéãààã èëð¿¿ëýí, ”ýíý

äàãóó îëîí àðâàí ñîðèë òóðøèëò ñóäàëãààíû àæëààð

áàÿæóóëàí, íîì ñóðàõ áè÷èã, ãàðûí àâëàãà áè÷ñýí

áàéíà.

Í+, å- äîíàòîð áîëîõ ÍÓ, ÀÕ, ªÕ-èéí á¿òöýíä áàéõ ºíäºð ýíåðãèò

(- ÑÍ2 – ÑÍ2, - ÑÍ = ÑÍ -) õîëáîîíîîñ “ÌÁ – ÐÎÏ 3 òºëºâ” øóãàìààð

äàìæèí, Í+, å- ñóãàðàí äàìæèõ ¿çýãäëèéí 3 õýëáýðøèë íü:

À. Àìèíõ¿÷ë¿¿ä:

Ñ H , Ñ H ,

H

Ñ H ,

H

H

Ñ H

H

H

H

º.õ. ÍÓ, ªÕ, ÀÕ ãýñýí variable

÷àíàðòàé äîíàòîðóóäûí

“constant” íü --ÑÍ2– õîëáîî

þì.

NH2

Ëèçèí ÑÍ2 - ÑÍ2 - ÑÍ2 - ÑÍ2 - ÑÎÎÍ

NH2

H+, e- ñóãàðàõ õýñýã

SH

Öèñòåéí ÑÍ2 - ÑÍ - ÑÎÎÍ

NH2

Á. Òîñíû õ¿÷ë¿¿ä:

Â. Í¿¿ðñ óñ (Ãëþêîçà)

ÑÍ3 - ÑÍ2 - ÑÍ2 - (CH2)n -COOH

H+, e- ñóãàðàõ õýñýã

Ñ

ÑÍÎÍ

H

Ãëþêîçèéí àëüäåãèä õýëáýð

Î

ÑÍÎÍ

ÑÍÎÍ

ÑÍÎÍ

ÑÍ2ÎÐÎ2-3

H+, e- ñóãàðàõ õýñýã

(äàðàà íü àëüäåãèä

õýëáýðò øèëæñýí )

Äýýð äóðüäñàí÷ëàí àíõäàã÷

äîíàòîðóóäàà Í+, å- -èéã

ñàëãàõ ¿çýãäýë 2 ¿å øàòòàé

áºãººä ¿å øàòàíä HAD,FAD ,

II ¿å øàòàíä oxidized agent íü

Î2 áàéäàã áàéíà.

Ýëåêòðîí

ïðîòîíû

äîíàòîð

(ÍÓ, ªÒ,

ÀÕ)

Í+,e- Í+,e- Í+,e-Ýëåêòðîí

ïðîòîíû

àêöåïòîð

(O2)

α

β

îêñè↑

ðåäîêñè↓

ðåä↑

ÍÀÄ

ÔÀÄ

Î2↑ Àëü

àëü íü↓

ÍÀÄH

ÔÀÄH

Î2↓

Øàð

Õèé

Áàäãàí

γ

1990

ÕØÁ→ÌÁ-ÐÎÏ 3

òºëºâ

ÕØÁ-ÌÁ 3

òºëºâ

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

ÕØÁ→ÌÁ-

ÐÎÏ 3 òºëºâ

øóãàì

õàìààðàëò 4

ãîë

êîìïàðòìåíò

á¿òöèéí îíîë

s-NCM

òàíèí

ìýäýõ¿éí

øèíý

òàéëàëò

îðîí çàé

À. “Õèé, øàð, áàäãàí - Ýñèéí ìåìáðàíò

áàéãóóëàìæ” îíîëûí õºãæèë äýâøëèéí ÿâöûã îí

äàðààëëààð õàðóóëáàë

2004-2008 îíóóäàä

“ÌÁ-ÐÎÏ-ûí Ç òºëºâò øóãàì íü ýñèéí äîòîðõè ÕØÁ-

ààð êîäëîãäñîí 69-70 ºðòºº” á¿õèé õàìãèéí ãîë õýñýã

áîëîâ÷ ýñèéã á¿õýëä íü áàñ òºëººëäºãã¿é, ò¿¿íòýé

çýðýãöýí ººð 3 ãîë êîìïàðòìåíò õýñýã áàéãààã

àíçààðàí èëð¿¿ëæ, “4 êîìïàðòìåíòèéí ¿çýë

áàðèìòëàë”-ûã áèé áîëãîñîí.

“4 êîìïàðòìåíòèéí ¿çýë áàðèìòëàë”

↓

“Ýñèéí øèíý áàÿæóóëñàí òîäîðõîéëîëò”

↓

“Õ¿íèé áèåèéí øèíý çàãâàð÷ëàë”

-ûã ãàðãàæ, ýíý 4 êîìïàðòìåíò á¿õëýýðýý ÕØÁ-û

îíîëä êîäëîãääîã áîëîõûã èëð¿¿ëñýí.

Ýñèéí ãàäíà

3. Õ¿íèé áèåèéí õºíäëºí òýíõëýã

äýýðõ äîòîð áàéðëàëààñ (10%

àëüôà) ãàäàðãóó òèéø õàíààã¿é

õ¿÷èë (àëüôà-30%) èõñýõ,

ãàäàðãóóãààñ äîòîð áàéðëàë òèéø

õàíàñàí õ¿÷èë èõýñäýã ýíåðãèéí

íººö áîëãîí õàäãàëäàã òîñíû

áîäèñûí øèëæèëò.

2. Ýñèéí ãàäíàõ øèíãýí (öóñ,

èéëäñèéí îð÷èí) á¿ðõ¿¿ë.

Ýñèéí äîòîð

1. Ìåìáðàí ÐÎÏ-ûí 3 òºëºâò

øóãàì.

4. 5 ãîë ìåìáðàí, 5 ãîë ¿éë

àæèëëàãàà.

• ÏÌ-ìýäýýëýë õ¿ëýýí àâàõ,

äîòîãøîî äàìæóóëàõ, õàðèó

¿éëäýë ¿ç¿¿ëýõ

• ÁÌ-ãåí óäàìøèõóé

• ÐÌèÌ-íèéëýãæèëò-äàõèí

íèéëýãæèëò

• ÌÌ-ýíåðãè íèéëýãæèëò

• ËÏÌ-õîðã¿éæ¿¿ëýõ,

ÿëãàðóóëàõ

1990

ÕØÁ→ÌÁ-ÐÎÏ 3

òºëºâ

ÕØÁ-ÌÁ 3

òºëºâ

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

ÕØÁ→ÌÁ-

ÐÎÏ 3 òºëºâ

øóãàì

õàìààðàëò 4

ãîë

êîìïàðòìåíò÷èëñàí á¿òöèéí

îíîë

s-NCM

òàíèí

ìýäýõ¿éí

øèíý

òàéëàëò

îðîí çàé

À. “Õèé, øàð, áàäãàí - Ýñèéí ìåìáðàíò

áàéãóóëàìæ” îíîëûí õºãæèë äýâøëèéí ÿâöûã îí

äàðààëëààð õàðóóëáàë

2008-2010 îíóóäàä

ªìíº íü (1998 îí õ¿ðòýëõè) “ÕØÁ-ÌÁ” îíîëîî ãàðãàõäàà

çºâõºí óëàìæëàëò áà îð÷èí ¿åèéí ÀÓ-û îíîëóóäûã ººð õîîðîíä

íü îíîëäóóëæ òàéëáàðëàõ ãýýä áàéñàí ÷èã õàíäëàãààð ñóäàëãàà

ÿâóóëæ áàéñíûãàà ººð÷èëæ, ÀÓ-û ãóðàâäàã÷ øèíý òîãòîëöîî

áàéãààã àíçààðñàí. Ýíý ÀÓ-û 3-äàã÷ òîãòîëöîîã ãàðãàõäàà õî¸ð

ÀÓ-û õîëáîîã ºíººäðèéí ò¿âøèíãèéí ìýäýýëëýýð õèéõ

áîëîëöîîã¿é ãýäýã ä¿ãíýëò ºã÷,

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

ίÀÓ-íû îíîøëîãîî ýì÷èëãýýíèé òàëààðõ

á¿õ ìýäýýëëèéã ýðýìáýëñýí

NCM áóþó ÀÓ-íû

3äàã÷ òîãòîëöîîíû

ýõëýë òàâèãäñàí

á¿õ ìýäýýëëèéã ýðýìáýëýí, òàíèí ìýäýõ¿éí öîî øèíý îðîí çàéã

ãàðãàí, ò¿¿íèéãýý “s-NCM” ãýæ íýðëýí, ýíý øèíý ¿çýë áàðèìòëàë

äýýðýý òóëãóóðëàí, “NCM” ãýæ íýðëýãäñýí àíàãààõ óõààíû

ãóðàâäàã÷ øèíý òîãòîëöîîã òàâüñàí áàéíà.

ÓÀÓ òºëºâøèí

áèé áîëñîí,

õºãæëèéí

ºíäºðëºãò õ¿ðñýí

îðîí çàé

ίÀÓ òºëºâøèí

áèé áîëñîí,

õºãæëèéí

ºíäºðëºãò õ¿ðñýí

îðîí çàé

ÓÀÓ òºëºâøèí

áèé áîëñîí,

õºãæëèéí

ºíäºðëºãò

õ¿ðñýí îðîí çàé

ίÀÓ òºëºâøèí

áèé áîëñîí,

õºãæëèéí

ºíäºðëºãò

õ¿ðñýí îðîí çàé

ÕØÁ- ÌÁ-èéí 3 òºëºâ

↓

ÕØÁ-ìåìáðàí-ÐÎÏ 3

òºëºâò øóãàì

↓

ÕØÁ-Ìåìáðàí-ÐÎÏ

õàìààðàëò 4 ãîë

êîìïàðòìåíò á¿òýö

↓

S-NCM-òàíèí ìýäýõ¿éí

øèíý îðîí çàé

↓

ÀÓ-û 3äàã÷ øèíý

òîãòîëöîî

Ìåìáðàí äýýð ÿâàãäàõ áèîõèìè, áèîôèçèê, , ýð¿¿ë áà ýìãýã

ôèçèîëîãèéí á¿õ ¿çýãäë¿¿ä ìýäýýëëèéí ýðýìáýíä îðäîã. ¯¿íä:

Òåìïåðàòóðûí ¿å÷ëýëèéí øèëæèëò

ÒÕ, ÀÕ, ÍÓ-û èñýëäýëò:íèéëýãæèëò

Ïðîòîíû ãðàäèåíò-Ýíåðãè äóëààí ¿¿ñýëò

Í+,e- óðñàõ õóðä

Õ¿÷èë ø¿ëòèéí òýíöâýð

Ýñèéí ñýðýë, ñààòàë, ÄÏ:ÐÏ

Âåãåòàòèâ ìýäðýëèéí òîãòîëöîî, Ñòðåññ

Ìýäýýëýë õ¿ëýýí àâàõ, äàìæèõ, õàðèó óðâàë

Òåðìîäèíàìèêèéí ¿çýãäë¿¿ä

¯ðýâñýëò ¿õæèë, íåêðîç, äèñòðîôè, èøåìè, ãèïîêñè

Ýñèéí àïîïòîç

Äàðõëàëûí õàðèó óðâàë, ýñèéí ðåãåíåðàöè, ïðîëèôåðàöè,

ôàãîöèòîç

Ìåìáðàíû ãýìòýë

Ýì÷èëãýý, îíîøëîãîî

Ýìíýë ç¿éí á¿õ àñïåêòóóä

Ãëèêîëèç, êðåáñèéí öèêë, ÏÌÔØ, È/Ô, Ãëèêîëèç

Ïóðèí, ïèðèìèäèíû ñóóðèéí íèéëýãæèëò, ãåí óäàìøèõóé

Õàâäàð, ýðò õºãøðºëò, õýò òàðãàëàëò

Ýñèéí õîðã¿éæ¿¿ëýõ, íèéëýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà

Öóñíû á¿ëýãí¿¿ëýõ:¿ë á¿ëýãí¿¿ëýõ òîãòîëöîî

Àóòîèììóíû óðâàë

Áîäèñ-ýíåðãèéí ñîëèëöîî

1. Ýð¿¿ë çàëóó õ¿ì¿¿ñ äýýð ÿâóóëñàí ñóäàëãààíû ä¿í

2. ªâ÷òºí õ¿ì¿¿ñ äýýð õèéñýí ñóäàëãààíû ä¿í

ÀÓ-û 3-äàã÷ øèíý òîãòîëöîî áîëîõ NCM-àíàãààõ

óõààíûã:

• Ñóðãàëòàíä

• Ñóäàëãàà, ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèë

• Øèíý ýìèéí áýëäìýë ãàðãàí àâàõ

• Ýìíýë ç¿éí ïðàêòèê

Åðºíõèé ñóóðü : Ìýðãýæëèéí ñóóðü : Ìýðãýø¿¿ëýõ ñóóðü

30 : 40 : 30

NCM àíàãààõ óõààíû 3 äàã÷ òîãòîëöîî

↓Ýðýìáýëýãäñýí ìýäýýëëèéí îð÷èíä

20 : 30 : 50

Á. “ÕØÁ-Ýñèéí ÌÁ” øèíý îíîë óëàì òºëºâøèí

òºãºëäºðæñººð ºíººäðèéí ýíý ºäºð õ¿ðòýë “NCM-

àíàãààõ óõààí” øèíýýð òºðæ áàéãàà ýíý 20 æèëèéí

ò¿¿õýí öàã õóãàöààíûõàà ÿâöàä íèëýýäã¿é îëîí íýð

òîìú¸îã õýðýãëýñýí áîëîõ íü õàðàãääàã. ØÓ-û

îíîâ÷òîé íýð òîìú¸îëîë áèé áîëîõ, áèé áîëãîíî

ãýäýã áîë:

•2 ÀÓ-û áèå áèåý îéëãîõ “common language” íýã

åðºíõèé õýëýíä îðóóëàõ

•Òàíèí ìýäýõ¿éí ¿¿äíýýñ

•Ìýäýýëëèéã ýðýìáýëýõ, öýãöëýõ, îéëãîìæòîé

áîëãîõ

•ººðñäèéíõºº õèéñýí á¿òýýñýí ç¿éëýý áóñäàä

îéëãóóëàõ à÷ õîëáîãäîëòîé áàéäàã.

Èéì íýð òîìú¸îíû æèøýý áîë:

• “Íýã ñóáñòàíöè 2 ÀÓ”, “Íýã ýñ-íýã ãåí-2 ÀÓ”, “Ñóáñòàíöè-

ãàäààä øèíæ-õèéñâýðëýëò”

• Óëàìæëàëò áà ίÀÓ-ûã ØÓ-û íýã òàéëàëò õýëýíä îðóóëàõ

òóõàé òîìú¸îëîë

• Óëàìæëàëò áà ίÀÓ-û îíîëóóäûí õîîðîíä ØÓ-û ã¿¿ð áèé

áîëãîõ òóõàé òîìú¸îëîë

• ÓÀÓ-û îíîëóóäûã öîî øèíý êîäîíä îðóóëæ, 2 ÀÓ-ûã

õîëáîæ, ÀÓ-û ãóðàâäàõ òîãòîëöîîã áèé áîëãîõ òóõàé

òîìú¸îëëóóä áºãººä õàìãèéí ñîíèðõîëòîé íü ýíý á¿õ

òîìú¸îëëóóäûã îäîî Ýíýòõýã, Àþóðâåäèéí ÀÓ-û ñóäàëãààíû

ýðäýìòýä, Õÿòàä, Ñîëîíãîñûí ÀÓ-û ñóäàëãààíû ýðäýìòýä,

Ñàñàíã ÀÓ-û ñóäàëãààíû ýðäýìòýä á¿ãä àâ÷ õýðýãëýæ

ýõýëñýí áàéíà. Ýíý õ¿ì¿¿ñ áèå áèåíýýñýý ñàíàà çýýëäýýã¿é íü

ìàðãààíã¿é áºãººä ãàãöõ¿¿ òóõàéí ¿åèéí ØÓ-û õýðýãöýý,

øààðäëàãà, ýðäýìòäèéí óóðàã òàðõèíä èéì èæèëõýí

àãóóëãààð áóóæ òóñäàãèéí æèøýý áîëîâ óó ãýæ áîäîæ áàéíà.

(áóöàëæ áàéíà)

Widely used terminology in the field of study of integrated

system of Oriental and Modern medicine

• Finding of common language (Korea)

• Scientific decoding of the core concepts of Oriental Medicine

(Korea)

• Building bridge between Ayurweda and Modern science (India)

• Opening of new pråspect (India)

• Comparative investigation in the field of of integrated system of

both medicine (India, Korea Sasang)

• Creation of the Third Independent Medical System (India)

• Association between Genetic polymorphism of Multidrug

Resistance 1 gene and Sasang constitutions (Korea Sasang

medicine)

Â. Ïðîôåññîð Ì.Àìáàãà “ÕØÁ-ÌÁ-ÐÎÏ-í 3 òºëºâò øóãàì”

ãýñýí öîî øèíý õàíäëàãûã ØÓ-ä îðóóëæ èðñíýýðýý òà áèäíèé

äóíä ñóðãóóëèéí 6-ð àíãèàñàà ýõëýí çààëãàñàí õèìèéí íýã

òîìú¸îã àãóóëãûí õóâüä áóðóó áóþó äóòìàã òîäîðõîéëñîíûã

çàññàí.

C6H12O6+O2=Ýíåðãè+H2O+CO2

C6H12O6+Ì-ÐÎÏ-3 òºëºâ + O2=Ýíåðãè+H2O+CO2

ãýñýí òîìú¸îíû ç¿¿í ãàð òàëä ãëþêîçûí ìîëåêóë áà

õ¿÷èëòºðºã÷èéí ìîëåêóëûí õîîðîíä ººðèéíõºº àíõ èëð¿¿ëæ

òîìú¸îëñîí Ì-ÐÎÏ-ûí 3 òºëºâ øóãàìûã áàéðøóóëæ òàâüñàí

òîõèîëäîëä ë ýíý òîìú¸î àãóóëãûí õóâüä çºâ áîëíî ãýäãèéã

ãàðãàæ òàâüñàí ÿâäàë þì.

Èéì æèøýý òóí öººõºí áàéäàã áàéæ áîëíî. Ìîíãîëûí íýðòýé

ã¿í óõààí÷ Çàíûí Àãâààíáàëäàí ãýäýã ýðäýìòýí õ¿í Áîãä

Çîíõîâûí “Áîäü ìºðèéí çýðýã” íîìûí ìîíãîë áàðûí äîòîðõè íýã

àëäààòàé õýñãèéã çàñàæ, Òºâä¿¿äèéã áàÿðëóóëæ áàéñàí ãýäýã.

Ã. NCM àíàãààõ óõààí áà ýìíýë ç¿éí øèíæëýõ

óõààí äàõü òàíèí ìýäýõ¿éí ã¿íçãèéðýëò

NCM ÀÓ-ûã ãàð÷ èðòýë îð÷èí ¿åèéí ÀÓ äýýð

ñóóðèëñàí ýìíýë ç¿éí ïðàêòèêò áèä ãîëäóó ãàäààä

øèíæ äýýð òóëãóóðëàñàí îíîøëîãîî ÿâóóëæ,

ýì÷èëãýý òºëºâëºæ, ¿ð ä¿íãýý òîîöäîã õàíäëàãàòàé

áàéñàí áîë NCM-àíàãààõ óõààí ãàð÷ èðñíýýð áèä

ñóóðü îíîø, ñóóðü ýì÷èëãýýã çààâàë ºâ÷òºí á¿ð äýýð

õèéñýí ýñèéí äîòîðõè 1, 4-ð êîìïàðòìåíò, ýñèéí

ãàäíàõ 2, 3-ð êîìïàðòìåíòèéí òîîí ¿ç¿¿ëýëòòýé

ø¿òýëö¿¿ëýí àâ÷ ¿çäýã öîî øèíý õàíäëàãûã áèé

áîëãîîä áàéíà.

Õ¿íèé áèåèéí 4 ãîë êîìïàðòìåíò õýñãèéí

ø¿òýëöýýã ä¿ðñýëñýí çóðàãëàë

2

31

4

3241

1. Õ¿íèé áèåèéí 1-ð êîìïàðòìåíò õýñýã äýýð í¿¿ðñ

óñ, òîñíû õ¿÷èë, àìèíõ¿÷èë+õ¿÷èëòºðºã÷òýé

óðâàëäàí øàòàëò ÿâàãäàí, ÀÒÔ, ÍÀÄÔÍ, äóëààí

ãýñýí ýíåðãè ÿëãàðíà. Ýíý íü ìàøèíû öèëèíäð

ïîðøèíãèéí (1-ð êîìïàðòìåíò) õýñýãò “Ò¿ëø+Î2”-

èéí îðîëöîîòîéãîîð “øàòàëò” áîëæ, äóëààíû

ýíåðãè ÿëãàðàõòàé àäèë.

2. Õ¿íèé áèåä ýíåðãèéí ýíý ýõ áóëàã áîëîõ òîñíû

íýãäë¿¿ä íü 3-äýýð õóðèìòëàãäàæ, 2-îîð äàìæèí,

1-ð¿¿ õ¿ðãýãääýã íü ìàøèí äýýð áîë 3-äýýð ò¿ëø

áàíêèíä õàäãàëàãäàæ, 2-îîð äàìæèí, 1-äýýð

èðäýãòýé íýí òºñòýé ¿çýãäýë þì.

3. Õ¿íèé áèåèéí 1-äýýð áèé áîëñîí ÀÒÔ, ÍÀÄÔÍ,

äóëààí ãýñýí ýíåðãèéí îðîëöîîòîéãîîð 4-äýýð 5 ãîë

ìåìáðàí äýýð 5 ãîë áèîëîãèéí àæèë õèéãääýã (ÁÌ

äýýð ãåí óäàìøèõóé, ÏÌ äýýð ñýðýë õ¿ëýýí àâàõ,

äàìæóóëàõ, õàðèó óðâàë ¿ç¿¿ëýõ, ÌÌ äýýð

áèîýíåðãè íèéëýãæèëò, Ðèá-ÌèÌ äýýð

íèéëýãæèëò-äàõèí íèéëýãæèëò ËÏÌ-

õîðã¿éæ¿¿ëýí ÿëãàðóóëàõ) íü ìàøèí äýýð 1-äýýð

áèé áîëñîí ýíåðãèéí õ¿÷ýýð ìàøèí õ¿÷, õóðäàà àâ÷ìåõàíèê àæëàà ã¿éöýòãýäýãòýé íýí òºñòýé áºãººä

ìàøèíû ýâäýðëèéã ýíý 4 ãîë õýñýã äýýð ë ýõëýýä

øàëãàäàã øèã, õ¿íèé áèåèéí ýð¿¿ë ýìãýã áàéäëûã

ýíý 4 ãîë êîìïàðòìåíò äýýð øàëãàõ øèíý

àðãà÷ëàëûã øèíæëýõ óõààíä áèé áîëãîîä áàéãàà

þì.

Àíõààðàë òàâüñàíä

áàÿðëàëàà!