2 Lkhagvaa iltgel-20

ХООЛЗҮЙ, ХҮНС СУДЛАЛ, ХҮНСНИЙ ҮЙЛДВЭРИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ШИНЭ

ЧИГЛЭЛ

Г.Лхагваа доктор (D.Sc), проф. С.Нансалмаа (докторант)

С.Сэржмядаг доктор (Ph.D)Л.Цэрэнпүрэв (Ph.D)

Шинжлэх ухаан, технологийн их сургууль

“Хий, шар, бадган-эсийн мембрант байгууламж”онолын үндсэн дээр Хоолзүй, хүнс судлал, хүнсний үйлдвэрийн технологийн салбарт бий болсон шинжлэх ухааны шинэ чиглэлүүд:

1. Системийн онол (хүн, өвчин, улирал, хоол хүнсийг тус бүрд нь систем гэж авч үзэж системийг тодорхойлогч үзүүлэлтүүдийг судалсан онолын шинэ баримтлал)

2. Махбодийн энергийн хуулиуд ба хоолзүйн онолын шинэчлэл

3. Хүнсний зохицуулагч үйлчлэлийн онолын шинэ баримтлал4. Хүнсний зохицуулагч үйлчлэлийн ангилалзүй5. Хүнсний энерги-мэдээллийн шинж чанар гэсэн судалгааны

шинэ чиглэл6. Хүн, хүний хөгжлийн тухай шинэ үзэл баримтлал7. Хүний эмчилгээний шинэ онол, махбодийн өөрөө эрүүлжих

эмчилгээний технологи8. Хүний биед өндөр температур үүсэх үзэгдэл

“Хий, шар, бадган – Эсийн мембрант

байгууламж онолыг бид эсийн онол төдийгүй

1. “Системийн онол”

2. “Махбодийн Энергийн онол” гэж үзэж байгаа болно.

Өөрөөр хэлбэл энэхүү онол нь олон талт үйлчлэл үзүүлж, мөн тийм үйлчлэлийг зохицуулна гэсэн үг юм.

Хүн-

өвчин-

цаг улирал-

хоол хүнс – систем

Хүн бол энерги, органик нийлмэл молекулуудаас бүрдсэн энерги-мэдээллийн солилцооны тогтоц, өөрийгээ бүтээдэг, өөрөө хөгждөг аугаа их систем юм.

• Ерөөс бүх юм систем. Энэтхэгийн уламжлалт анагаах ухаанд “халуун, хүйтэнд хураагдахгүй нэг ч өвчин үгүй” гэж өвчин-системийг маш нарийн тодорхойлсон.

• Монгол, Төвдийн анагаах ухаанд эрхтэн-системийг 5 цул, 6 сав, эх, хүү, дайсан, нөхрийн харьцаанд орших нэгдмэл хийгээд бие даасан системүүд байдлаар ягштал томъѐолсон байна.

• Системийн өөр нэг ойлголт /хууль/ бол “шалтгаангүй юу ч байхгүй. Тухайн объект, үйл явц нь шалтгаанаар уялдаж байдаг. Шалтгаан арилахад систем хэвийн байдалдаа эргэж ордог”.

• Харилцан үйлчлэл буюу үйлдлийн зарчим нь нэг систем нөгөөдүйлчилснээр ямар нэг үр дүн гарах явдал бөгөөд хэлбэлзлийнзарчим нь аль ч төрлийн биетэд тохирдог /Донцов, 1994/.

• Бид “хүн, өвчин, цаг улирал, хоол хүнс – системийг тодорхойлох судалгаа хийж байна.

• Системийг тодорхойлогч үзүүлэлтүүдийг “Эсийн мембрант байгууламж-редоксипотенциалын 3 төлөв шугам” онолын хүрээнд “исэлдэл-ангижрал” гэсэн арга-билэг үзүүлэлтийг авч үзэж байгаа юм.

7

Ïðîòîíû ãðàäèåíò

Ïðîòîíû ãðàäèåíò Ïðîòîíû ãðàäèåíò

- ÀÒÔ

- ÍÀÄÔÍ

- Äóëààí

- ÀÒÔ

- ÍÀÄÔÍ

- Äóëààí

- ÀÒÔ

- ÍÀÄÔÍ

- Äóëààí

- NAD

- FAD

- NADH

- FADH

- NAD

- FAD

- NADH

- FADH

ÏM: ìýäýýëýë, õàðèó

óðâàë

ÁM: ãåí óäàìøèõ

ËÏÌ: áèîõóâèðàë

ÌèÌ: ÀÒÔ , ÍÀÄÔÍ ,

äóëààí

ÌèêÌ: íèéëýãæèëò ,

äàõèí íèéëýãæèëò

ÏM: ìýäýýëýë õàðèó óðâàë



ÌèÌ: ÀÒÔ, ÍÀÄÔÍ,

äóëààí

ÌèêÌ: íèéëýãæèëò,


ÏM: ìýäýýëýë õàðèó

óðâàë



ÌèÌ: ÀÒÔ,

ÍÀÄÔÍ, äóëààí



Õ¯Í ñèñòåì

Ýëåêòðîí, ïðîòîíû

óðñãàë


óðñãàë


óðñãàë

Èñýëäýëò max Èñýëäýëò min Èñýëäýëò

Î2 äèôôóçè max Î2 äèôôóçè min Î2 äèôôóçè

8

Èñýëäýëò max Èñýëäýëò min

- ÀÒÔ

- ÍÀÄÔÍ

- Äóëààí

- ÀÒÔ

- ÍÀÄÔÍ

- Äóëààí

- ÀÒÔ

- ÍÀÄÔÍ

- Äóëààí

Èñýëäýëò

Ìà õáîäü

- NAD

- FAD

- NADH

- FADH

- NAD

- FAD

- NADH

- FADH

ÓËÈÐÀË ñèñòåì

- Íàìàð - ªâëèéí ýõýí

- Çóí - ªâëèéí àäàã - Õàâàð

- Ýëýã

- Óóøèã

- Óóøèã

- Элэг

- Áººð

- Ç¿ðõ

- Òàðõè

Ìà õáîäü

Ìà õáîäü

Î2 äèôôóçè max Î2 äèôôóçè max Î2 äèôôóçè max

ÏM: ìýäýýëýë, õàðèó óðâàë




äóëààí



ÏM: ìýäýýëýë, õàðèó óðâàë




äóëààí



ÏM: ìýäýýëýë õàðèó

óðâàë




äóëààí



9

èñýëäýëò

max

- ÀÒÔ

- ÍÀÄÔÍ

- Äóë

ààí

- NAD

- FAD

ÕÎÎË Õ¯ÍÑ

ñèñòåì

Çîõèöóóëàã÷

¿éë÷ëýë

×èãëýñýí

¿éë÷ëýë

Óóðàã

Ýðäýñ áîäèñ

ªºõ òîñ

Í¿¿ðñ óñ

Àìèí äýì

ÍÕÕÕÒÕ

Óóðàã

Í¿¿ðñ óñ

ÎÕÕÕÒÕ

ÕÒÕ

èñýëäýëò

min

ÕÒÕ

- ÀÒÔ

- ÍÀ

ÄÔ

Í - Äóë

ààí

- HADÍ

- FADÍ

ÍÕÕÕÒÕ

Óóðàã

Í¿¿ðñ óñ

ÎÕÕÕÒÕ

- Î2 äèôôóçè

- Î2 äèôôóçè

Махбодийн энергийн хуулиуд :

• Хүний ангилалзүй

• Махбодийн энергийн түвшний хууль

• Махбодийн илчлэгийн хэрэгцээний хууль

• Махбодийн бодисын солилцооны /эрчмийн/ хууль

• Махбодийн илч зарцуулалтын хууль

• Махбодийн наслалтын хууль

энергийн бусад хуулиудыг тодорхойлсны үндсэн дээр хоолзүйн онолын өнөөгийн баримтлалыг ухааны үндэстэй өөрчлөх боломжтой болж байгаа юм.

Биеийн

жин, кг

Биеийн

жингийн

өсөлт 40 кг -

д харьцуулс

наар, дахин

Бодисын

солилцооны

бууралт 40

кг -д

харьцуулсна

ар, дахин

Илчлэгийн

хэрэгцээ, кг

/шинэ

баримтлалаар/

Одоогийн зөвлөмж

хэмжээ, ккал /ДЭМБ,

1993/1

Эрэгтэй

/30-60

нас/

Эмэгтэй

/30-60

нас/

80 2.00 0.50 1150 2900 -

75 1.87 0.47 1220 2800 2400

70 1.75 0.43 1310 2700 2300

65 1.62 0.40 1380 2600 2250

60 1.50 0.38 1430 2500 2200

55 1.375 0.34 1520 2450 2100

50 1.25 0.31 1590 2350 2050

45 1.13 0.28 1660 - 1950

40 0 0 2300 - 1900

Дундаж илчлэг, ккал 2280

Махбодийн энергийн шинж

чанарын үзүүлэлт

Махбодийн энергийн шинж чанар

1 Махбодийн энергийн түвшин -хүн max -хүн -хүнmin

2 Махбодийн энерги нөөцлөлт - хүнmax -хүн -хүнmin

3 Махбодийн иллэгийн хангамж

(хоол хүнсний хэрэгцээ)

-хүнmax -хүн -хүнmin

4 Махбодийн бодисын солилцооны

эрчим

-хүнmax -хүн -хүнmin

5 Махбодийн илч зарцуулалт -хүнmax -хүн -хүнmin

6 Махбодийн наслалт -хүнmax -хүн -хүнmin

• Махбодийн энергийн шинж чанарын үзүүлэлтүүдийг

бүх хэлбэрийн махбодид ижил байлгах боломж бий

юу

• (хүн = хүн = хүн)

• Хоолыг хязгаарлах программ хэрэглэснээр бүх

хэлбэрийн хүмүүсийн энергийн шинж чанарыг

дээшлүүлж, харьцангуй ижил түвшинд байлгах

боломжтой гэсэн хариу гарч байгаа юм.

Хоол хүнсний хэрэглээг

хязгаарласнаас гарах үр дүн

Махбодийн энергийн шинж чанарын үзүүлэлтХоол хүнсний хэрэгцээ/шинэ программ/

энергийнтүвшин

бодисынсолилцооныэрчим

Илчзарцуулалт

энергинөөцлөлт

наслалт

1 Махбодийн дотоод энерги

дайчлагдаж ашигтай ажилд

шилжих хэмжээ 50%

Хоолоор авах

илчлэг 50%

2 Хоолоор авах 1 дэх тэжээллигбодис, гэдэсний микрофлорынүйлдвэрлэлээр хангагдах 2 дахьтэжээллиг бодисын хангамж

50:50% :

Уураг 1:1(Л.С.Васильевская, Л.Г.Охнянская, 2002)

3 Уургийг боловсруулах дулааны

динамик үйлчлэл 50%

4 Бодисын солилцоо 20-40%

(В.И.Смоляр,1991)

5 Эсийн хуваагдал (Ю.А.Андреев

1995, Г.П.Малахов 1996)

6 Цус хүчилшилт нас 33%

(Л.Ф.Щелкунов, 2000)

Хоол хүнсний хэрэглээг

хязгаарласнаас гарах үр дүн

Махбодийн энергийн шинж чанарын үзүүлэлт

Хоол хүнсний хэрэгцээ/шинэ программ

энергийнтүвшин

Бодисын солилцооны эрчим

Илчзарцуулалт

энергинөөцлөлт

наслалт

7 Тархийг томруулах харьцангуй

боломж

(Ж.Шаг

ж, 1991)

8 Биеийн жинд гэдэсний хэмжээг

багасгах харьцангуй боломж

(Ж.Шагж

, 1991)

9 Биеийн температур бууруулах

харьцангуй боломж

10 Махбодид энтропи

11 Махбодийн ашигт үйлийн

коэффициент

ОХУ-ын эрдэмтэн Б.А.Шендеровын хэлснээр ХХ зууны сүүл үеийн

нээлтүүд болох атомын энергийг ашиглах, компьютер бүтээх, сансарт

аялахтай ач холбогдлоороо дүйхүйц гарамгай амжилтын нэг бол

функционал буюу хоолны зохицуулагч үйлчлэлийн тухай баримтлал

юм /Харитонов В.Д., Храмцов А.Г., Евдокимов К.А, Лактулоза,

функциональное питание и перспектива пищевого рынка России,

Пищевая промышленность №8, 2002/.

• Гэвч хоол хүнсний зохицуулагч үйлчлэлийн талаар өнөө хир

нэгдсэн ойлголт хараахан бий болоогүй байгаа юм.

• Хоол хүнсний тодорхой нэг буюу физиологийн үйлчлэл нь

тэдгээрийн чиглэсэн үйлчлэл, харин эсийн мембранд хүрч үйлчлэн

мембраны төлвийг хувиргаж буй уураг, өөх тос, нүүрс усны

үйлчлэлийг зохицуулагч үйлчлэл гэж бид олоод байна.

ХҮН ХООЛ ХҮН

Зураг 1. Эсийн мембран ба хоол хүнсний зохицлын үндсэнзарчим

Энэ нь бие махбодийн үйл ажиллагааг хоол хүнсээр тэнцвэржүүлжэрүүл байлгах зарчим юм. Энд саармагжуулах хэлбэр нэг адил

хамрагдана.

ӨВЧИН ХООЛ ХҮНС

Зураг 2. Өвчин ба хоол хүнсний зохицлын үндсэн зарчим

ЦАГ УЛИРАЛ ХООЛ ХҮНС

Зураг 3. Цаг улирал ба хоол хүнсний зохицлын үндсэн зарчим

Дээрх үндсэн зарчмуудын дагуу хоол хүнсний зохицуулагч болон үл зохицогч үйлчлэлийг дараах байдлаар авч үзэж болох юм.

эсийн мембрант төлөв тэжээлийн бодис

нүүрс ус уураг өөх тос

Ханасан 1 ханаагүй олон ханаагүй

Зураг 4. Хоол хүнсний зохицуулагч хийгээд үл зохицогч үйлчлэл

Эсийн мембранытөлвийг тодорхойлжбуй зохицуулагчүйлчлэл

ӨӨХ ТОС /Тосны хүчил/ НҮҮРС-УС УУРАГ

Нэгханаагүй

Олонханаагүй

ханасан Энгийн Нийлмэл пептидполипептид

Эсийн мембранытөлвийг өөрчлөхүйлчлэл n+1 n+1 n+1

Эсийн мембраны

төлөвд үзүүлэхнөлөөлөл

+ үйлчлэлээрнэмэгдүүлнэ

+n+1

үйлчлэлээрнэмэгдүүлнэ

+үйлчлэлээрсаармагжуулна


+n

үйлчлэлээрсаармагжуулна


+n+1





+n+1


+


+


+ n+1


+


+ n+1




+ үйлчлэлээрсаармагжуулна

+n+1




+ n+1



+ n+1


à

á

â

à

á

â

â

à

á

â

à

á

Зураг 5. βn+1 хоолоор хооллосонамьтны элэгний морфологи бүтэц (зун) Өсгөлт-160, будаг-гемотоксилин эозонЦөсний зам дагуух үрэвслийн эс батарган эсийн зурагЦөсний сувгийн ханын эсүүд үржилявагдсан байна.а-үржилт өөрчлөлт бүхий цөснийцоргын бүрхүүл эсб-үрэвслийн нэвчдэсв-тарган эс

Зураг 6. βn+1 хоолоорхооллосон амьтны элэгнийморфологи бүтэц (намар)Өсгөлт-160, будаг-гемотоксилинэозонЭлэгний бүтэц хэвийн, дистропбайхгүй, хаалган зам дунд зэргийннэвчилтэй элэгний зурага-элэгний гурвал замын зураглал, артери, вен, цөсний цоргоб-элэгний хэлтэнцэрт таславчитхэлтэнцэрт бүтэцв-элэгний эсийн бөөм, сийвэн

• Зуны улиралд туршилтын амьтныг βn+1 хоолоор хооллоход цөснийсувгийн ханын эсүүдэд үржил явагдсаны дээр элэгний эсийнүрэвслийн нэвчдэс үүсч, эс хөөж таргалсан байна (7 дугаар зураг). Тухайлбал, тэмээний мах мэтийн βn+1 хоолны олон хоѐрлосонхолбоот тосны хүчлийн агууламж бага (зун 3.01%, намар 2.48%), ханасан тосны хүчил 55.06% эзэлж, энэ чанараараа хүчтэй беттазохицуулагч үйлчлэл үзүүлэх бөгөөд зуны улиралд тэмээний махныБНЛП, ИНЛП харьцаа 3,2:1 болж (үхэр, хонины махнаас 2.1 дахиних), БНЛП-ийн үзүүлэлт намрынхаас даруй 1.75 дахин их байгаа ньэнэ төрлийн хоолтой амьтны эсийн мембраны бетта төлвийгнэмэгдүүлэх замаар элэгний эсийг хөөлгөж таргалуулах болонүрэвсүүлэх үйлчлэл үзүүлж байна.

• Харин хоолны βn+1 зохицуулагч үйлчлэл нь намрын улиралд хэтисэлдэлтийн уршгаар элэгний эс гэмтэх эмгэг жамыг хязгаарлаж, улмаар намарт элгийг эрүүлжүүлэх үйлчлэлтэй болохыг 8 дугаарзураг харуулж байна. Ийнхүү намрын улиралд βn+1 зохицуулагчүйлчлэлтэй хоолоор хооллосон туршилтын амьтны элэгний бүтэцхэвийн, дистропи байхгүй байна (8 дугаар зураг). Эдгээр нь зуннамрын улиралд β, βn+1 зохицуулагч үйлчлэлтэй хоол хүнс

үйлдвэрлэх технологийн онцлогийг тодотгож байгаа юм.

àá âàá â

á

à

á

à

Зураг 7. -зохицуулагч үйлчлэлтэй хоолоор хооллосон амьтны элэгнийморфологи бүтэц (зун)Өсгөлт-160, будаг-гемотоксилин эозонЭлэгний базофилийн эс, цөөн тоонынэг бөөмт нэвчилтэй бүтэца-Төвийн венб-элэгний эсийн бөөм тод хөхөөрбудагдсан, сийвэн нь хөхөлбөр ягаанөнгөөр будагдсан

Зураг 8. -зохицуулагч үйлчлэлтэй хоолоор хооллосон амьтны элэгнийморфологи бүтэц (намар) өсгөлт-160, будаг-гемотоксилин эозонЭлэгний эдийн тэжээлийн хувирал басудаслаг дахь үрэвслийн цөөн тоонынэвчэст өөрчлөлта-уургийн мөхлөгт тэжээлийн хувиралболсон элэгний эсүүдийн сийвэн

Зураг 9. -зохицуулагч үйлчлэлтэй хоол буюу ямааны сүүгээр хооллосонамьтны элэгний морфологи бүтэц(зун) Өсгөлт-160, будаг-гемотоксилинэозон, Элэгний эрүүл эдийн зурага-гурвал зам,

Зураг 10. n+1 зохицуулагчүйлчлэлтэй хоол буюу гүүнийсаамаар хооллосон амьтныэлэгний морфологи бүтэц (зун) өсгөлт-160, будаг-гемотоксилинэозонЭлэгний эрүүл бүтэца-гурвал зам

Зуны улиралд α зохицуулагч үйлчлэлтэй ямааны сүү, αn+1 зохицуулагч үйлчлэлтэй гүүний саамаар хооллосон туршилтын амьтны элэгний бүтэц хэвийн

эрүүл байна.

Уураг 21.3%

Тосны ханасан хүчил 55.1%

Тосны 1ханаагүй хүчил 41.9%

Олон хоѐрлосонхолбоотханаагүйхүчил 3.0%

Амьтныэлэг

(ОБЪЕКТ)

à

á

â

à

á

â

βn+1 хоолоор хооллосонамьтны элэг: цөсний зам дагуух үрэвслийн эс ба тарган эс, цөсний сувгийн ханын эсүүдэд үржил явагдсан

Исэлдэх урвалынхурд 23%

Саахар 18%

Холестерол 1.6 дахин

Триглицерид 2.2дахин

ИНЛП ойролцоо

БНЛП 2 дахин

Мембраны МДА -

Мембраны тэсвэрт

чанар

Бүдүүвч 1. βn+1 хоолны зохицуулагч үйлчлэлийн динамик загвар (Зуны улиралд)

*гаралтын үзүүлэлтүүдийг хяналтынхтай харьцуулсан

ИНЛП – их нягттай липопротеид БНЛП- бага нягттай липопротеид МДА – сийвэнгийн малондиальдегид

Амьтны

элэг

(ÎÁÚÅÊÒ)

â

à

á

â

à

á

βn+1 хоолоор хооллосонхооллосон амьтныэлэгний бүтэц хэвийн, дистроп байхгүй, хаалганзам дунд зэргийннэвчилттэй

Бүдүүвч 2. βn+1 хоолны зохицуулагч зохицуулагч үйлчлэлийн динамик загвар (Намрын улиралд)

*гаралтын үзүүлэлтүүдийг хяналтынхтай харьцуулсан ИНЛП – их нягттай липопротеид БНЛП- бага нягттай липопротеид МДА – сийвэнгийн малондиальдегид

Уураг 21.0%

Тосны ханасан хүчил 52.0%

Тосны 1ханаагүй хүчил 45.5%

Олон хоѐрлосонхолбоотханаагүйХүчил 2.5%

Исэлдэх урвалынхурд 16%

Саахар 15%

Холестерол

1.4 дахин

Триглицерид 1.6дахин

ИНЛП 12.6%

БНЛП 2.1 дахин

Мембраны МДА ойролцооМембраны тэсвэрт чанар

• Хүнсний зохицуулагч үйлчлэлийн үйлдлийг чихрийн шижин өвчнийэмчилгээний дараах үр дүнгээс харж болно (Л.Цэрэнпүрэв, 2009).

• Чихрийн шижин өвчний хурц үрэвслийн үед n+1 зохицуулагч

үйлчлэлтэй хоолоор хооллосон бүлгийг хяналтын бүлэгтэй харьцуулахад цусны ийлдсийн глюкоз 1.6 дахин, холестерол 1.2 дахин, триглицерид 2.1 дахин, бага нягттай липопротейд 1.6 дахин тус тус буурч, их нягттай липопротейд 1.6 дахин өсч эмчилгээний сайн үр дүн өгч байна (зураг 12, 13).

• n+1 зохицуулагч үйлчлэлтэй хоолоор хооллосон туршилтын амьтны

нойр булчирхайн бүтцийг хяналтын бүлэгтэй харьцуулахад булчингийн дэлбэнцэр, завсрын эслэг дэх үрэвслийн эс цөөрсөн, судасны өргөсөлт, цус харвалт багассан, нойр булчирхайн завсрын бодис, тойрны өөхөнд болон Лангергансын аралд үрэвслийн нэвчдэсгүй, эрүүл бүлгийнхтэй ойролцоо байгаа нь хоолны зохицуулагч үйлчлэлийн нөлөөгөөр бий болсон эмчилгээний үр дүнг харуулж байна.

Зураг 11. Хяналтын хархны нойр булчирхайн бүтэца. Дэлбэнцэр завсрын эслэг дэх үрэвслийн нэвчдэс судасны өргөсөлт (а2), цус харвалт (а3)б. Булчирхайн цоргоны завсрын цөөн тооны үрэвслийн эсүүдНойр булчирхайн завсрын бодис, тойрны өөх их хэмжээний нэвчдэстэй. Лангергансын аралд үрэвслийн нэвчдэстэй. Булчирхайн ацинусын завсраар, дэлбэн хоорондын холбох эд, тойрны өөх үрэвслийн нэвчдэстэй. Лангергансын арал цөөн тооны үрэвслийн эс агуулсан хэд хэдэн тунгалагийн зангилгаа харагдана.

Зураг 12. n+1-хоолоор хооллосон хархны нойр булчирхайн бүтэца. Дэлбэнцэр завсрын хөөнгөшил, үрэвслийн эс цөөрсөнб. Гадаад шүүрлийн булчирхайн доторхи бага зэргийн судасжилтБулчирхайн дэлбэн ацинус нягт тод ялгарсан. Завсрын бодис, өөх зэрэгт нэвчдэс цөөн. Лангергансын аралд үрэвслийн нэвчдэсгүй тодорхой харагдана. Ходоодны доод булчирхайн гадаад ба дотоод шүүрлийн хэсгийн бүтэц тод. Завсрын эдэд ба тойрны өөхөн эдэд үрэвслийн нэвчдэс үл харагдана.

Зураг 13. Хяналтын бүлгийн хархны

нойр булчирхайн бүтэца. Дэлбэнцэр завсрын эслэг дэх үрэвслийн нэвчдэс (а1), судасны өргөсөлт (а2), цус харвалт (а3)б. Булчирхайн цоргоны завсрын цөөн тооны үрэвслийн эсүүдНойр булчирхайн завсрын бодис, тойрны өөх их хэмжээний нэвчдэстэй. Лангергансын аралд үрэвслийн нэвчдэстэй. Булчирхайн ацинусын завсраар, дэлбэн хоорондын холбох эд, тойрны өөх үрэвслийн нэвчдэстэй. Лангергансын арал цөөн тооны үрэвслийн эс агуулсан хэд хэдэн тунгалагийн зангилгаа харагдана.

Зураг 14. -хоолоор хооллосон хархны нойр булчирхайн бүтэца. Дэлбэнцэр хоорондын эслэг дэх үрэвслийн нэвчдэс, холбох эдийн эхлэл ургалт, судасжилт, өөрчлөлтГадаад шүүрлийн булчирхайн завсруудаар орчны өөхөн эдийн нэлээд хэсэгт үрэвслийн эсийн нэвчдэстэй. Тунгалагын хэд хэдэн зангилаа харагдана.Лангергансын арал нь үрэвслийн нэвчдэстэй.

Чихрийн шижин өвчний II хэлбэрийн хөнгөн, дунд шатанд эмчилгээний хоолны зохицуулагч үйлчлэлийг клиникийн нөхцөлд судлахад n+1-хоол нь өвчтний цусны ийлдсийн глюкозыг 19.9%, холестеролыг 23.6%, триглицеридыг 17.5%, бага нягттай липопротеид /БНЛП/-ийг

20.9% бууруулж,их нягттай /ИНЛП/-ийг 12.5%-иар ихэсгэсэн үр дүн гарсан болно.

n+n

n+n

n+n

n+4

n+3

3

n+4

n+3

n+2

α -Өвчин

α - Хоол

n+n

n+4

n+3

n+2

n+1

n+4

n+3

n+2

n+1

β - Өвчин

β - Хоол

n+2

n+1

n+1

Зураг 15. Эмчилгээний хоолны динамик загвар(Г.Лхагваа, С.Нансалмаа, 2010)

n+n

n+n

n+n

n+4

n+3

3

n+4

n+3

n+2

α -Õ¿í

α - Хоол

n+4

n+3

n+2

n+1

β - Õ¿í

β - Хоол

n+2

n+1

n+1

Зураг 16. ба -хүний хоолны динамик загвар(Г.Лхагваа, С.Нансалмаа, 2010)

n+n

n+n

n

+4

n+3

3

α -Õ¿í

α - Хоол

n+4

n+3

n+2

n+1

- Õ¿í

β - Хоол

n+2

n+1

Зураг 17. - ба -хүний хоолны динамик загвар(Г.Лхагваа, С.Нансалмаа, 2010)

• Альфа өвчинд исэлдлийн процесс хүчтэй сэдээгдсэн, хурц хэлбэрийн үрэвсэлт өвчин, бетта өвчиндисэлдлийн процесс зогсонги, ангижралтын метаболит/химийн нэгдлүүд/ давамгайлсан хэлбэрийнужгирсан, архагшсан өвчин орно.

• Хүний ангиллыг “Хүний энергийн шинж чанар бахоолзүйн онолын шинэчлэл” бүлгийн 1-р хүснэгтийгбаримталж , , -хүн, тэдгээрийн хослолын альдавамгайлснаар нь авч үзнэ. ба -хүн нь 14-р зурагт үзүүлснээр олон хувилбаргүй байна. Харин -хүний ангиллыг ДЭМБ-ын биеийн жингийн индекс(БЖИ)-ийн үзүүлэлтийг баримтлан авч үзнэ.

• БЖИ=Биеийн жин, кг : (өндөр, м)2

•

Биеийн жингийн индекс ба -хүний ангилал

ДЭМБ-ын ангилал БЖИ (кг : м2) Бидний ангилал Өвчний эрсдэл

Жин хэвийн 25хэвийн 1-хүн

Жин ихтэй 25-29.9нэмэгдсэн 2-хүн

Таргалалт I 30-34.9дунд зэрэг 3-хүн

Таргалалт II 35-39.9 их 4-хүн

Таргалалт III 40 маш их 5-хүн

Хүнсний зохицуулагч үйлчлэлийн ангилалзүйА. Тослог хүнс: (Тослог хүнсний буюу -зохицуулагч үйлчлэлийг тодорхойлохдоо

буюу -индексийн ихийг нь багад нь хуваана)

Хүнсний зүйл Уураг

г/100г

Нүүрс-

ус,

г/100г

Олон хоѐрлосон

холбоот

ханаагүй тосны

хүчил /ОХХХТХ/,

г/100г

Альфа

индекс

/ ХХХТХ

: (уураг +

нүүрс-ус)/

Бетта

индекс

Альфа

зохицуулагч

үйлчлэл, нэгж

(альфа индекс

/ бетта

индекс)

Бетта



(бетта

/ индекс альфа

индекс)

Малын сүү

Гүүний сүү 2,2 6,6 33,8 4 - 4,0

Ингэний сүү 4,76 4,39 5,1 0,6 0.4 1.5 -

Ямааны сүү 3,87 4,8 5,64 0,6 0.4 1.5 -

Шар буурцаг

/үр/

18.3 6.6 10.7 0,4 0,6 - 1.5

Адууны мах 20,11 0 21,66 0.8 0.2 4.0 -

Хонины мах 18,82 0 9,35 0,5 0,5 0,5 0,5

Үхрийн мах 20,35 0 7,47 0,4 0,6 - 1.5

Ямааны мах 20,64 0 5,31 0,3 0,7 - 2.3

Тэмээний мах 18,58 0 4,4 0,2 0,8 - 4.0

Б. Бага тослогтой (ОХХХТХ 2.5-4,5%) хүнс(Тослог багатай хүнсний альфа буюу бетта зохицуулагч үйлчлэлийг альфа ба беттаиндексийн аль их утгаар илэрхийлэх ба 0.6-0.9 нэгж бол 1 зохицуулагч үйлчлэл, 0.5 бол , үйлчлэл тэнцүү гэж үзнэ)

Хүнсний

зүйл

Уураг,

г/100

г

Нүүрс-

ус,

г/100г

Олон хоѐрлосон

холбоот

ханаагүй тосны

хүчил

/ОХХХТХ/,

г/100г

Альфа

индекс

ХХХТХ

: (уураг +

нүүрс-ус)

Бетта

индекс

Альфа



(альфа

индекс /

бетта

индекс)

Бетта



(бетта

индекс /альфа

индекс)

Малын сүү

Хонины сүү 5,77 4,17 3,2-4,4 0,4 0.6 - 1

Үнээний сүү 3,42 4.75 2,10 0,3 0.7 - 1

Шувууны мах /I.Elmadfa, W.Agin, 2007/

Нугас 18.1 + 2.2 0,12 0,8 - 1

Галуу 17.7 + 3.3 0,2 0,8 - 1

Тахиа 19.9 + 2.5 0,12 0,8 - 1

Тослог багатай бусад хүнс

/100 г бүтээгдхүүнд олон ханаагүй тосны хүчил 0,9г/, идэж болох 100 граммд г /I.Elmadfa,

W.Agin, 2007/

Хөх тариа 42 32,7 5,3 0,2 0,8 - 1

Зөөлөн чихэр 8,0 59,0 5,0 0,2 0,8 - 1

Улаан буудай 15,8 56,8 4,1 0,2 0,8 - 1

В. Өчүүхэн бага тослогтой (ОХХХТХ 2%-иас доош) хүнс(Өчүүхэн бага тослогтой хүнсний альфа буюу бетта зохицуулагч үйлчлэлийг альфа ба беттаиндексийн аль их утгаар илэрхийлэх ба 0.6-0.9 нэгж бол 1 зохицуулагч үйлчлэл, 0.5 бол, үйлчлэл тэнцүү гэж үзнэ)

Хүнсний зүйл Уураг

,

г/100

г

Нүүрс-

ус,

г/100г

Олон

хоѐрлосон

холбоот

ханаагүй

тосны хүчил

/ОХХХТХ/,

г/100г

Альфа

индекс

(уураг

:нүүрс-ус)

х ХХХТХ

Бетта

индекс

Альфа


үйлчлэл,

нэгж

Бетта


үйлчлэл,

нэгж

А 1 2 3 4 5 6 7

Шар будаа 9,8 68,8 1,9 0,3 0,7 - 1

Арвай 10,4 71,0 0,2 - 1,0 - 1

Улаан

буудайн

гурил

11,7 70,7 1,1 0,2 0,8 - 1

Цагаан талх 8,2 48,0 0,7 0,1 0,9 - 1

Цагаан будаа 7,2 74,1 0,8 0,1 0,9 - 1

Хар талх 6,7 45,7 0,5 0,1 0,9 - 1

Цагаан

байцаа

4,3 2,5 0,5 0,9 0,1 1 1

Төмс 2,0 14,8 0,1 - 1,0 - 1

Алим 0,3 11,4 0,3 - 1,0 - 1

Documents

2 Lkhagvaa iltgel-20