Эрчим хүчний салбарын

хөрөнгө оруулалт ба өгөөж

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ХЭРЭГЖҮҮЛЭГЧ АГЕНТЛАГ

ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ГАЗАР

Эрчим хүчний салбарт 1990 оноос 2010 оныг дуусталх хугацаанд

гадаад орон, олон улсын банк, санхүүгийн байгууллагаас нилээд

хэмжээний зээл тусламж олгосон ба нийт 636,38 сая ам.долларын

зээл, тусламжийн 373,93 сая ам.доллар нь зээлд, 262,45 нь тусламжид

зарцуулагдсан байна.

Эдгээр зээл тусламжийн хөрөнгөөр нийт 67 төсөл хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлсэн буюу хэрэгжүүлж байна

1990 оноос гадаад орон, олон улсын байгууллагын

зээл, тусламжаар хэрэгжүүлсэн төсөл, арга хэмжээг үе

болгон авч үзвэл

• 1990-1995 он • Эхний үе буюу 1990-1995 онуудад тус салбарын үйлдвэрүүдийн техник,

технологийг шинэчлэн сайжруулах, жил бүр өвлийн их ачааллыг давахад онцгой шаардлагатай байсан сэлбэг, материал, түлш шатахуун нийлүүлэхэд тусламжийг голлон авч байлаа.

• 1996-2001 он • Дунд үе буюу 1996-2001 онуудад, Дулааны цахилгаан

станцуудын өргөтгөл, технологийн шинэчлэл хийх замаар түлш, эрчим хүчний хангамжийн эх үүсвэрийн найдваржилтыг сайжруулах, үйлдвэрлэгчийн үр ашигтай ажиллагааг дээшлүүлэхэд чиглэсэн зээл авч ашиглах нь зонхилсон байна.

• 2001-2010 он • Сүүлийн үе буюу 2001оноос эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр бий

болгох, цахилгаан дулааныг дамжуулах, түгээх үеийн алдагдлыг багасгаж,эрчим хүчний хангамж-хэрэглээний үр ашгийг нэмэгдүүлэх, эрчим хүчийг хэмнэлттэй зарцуулах төлбер,тооцооны ажлын чанар, шуурхай байдлыг дээшлүүлэхэд ашиглаж буй зээл, тусламжийг зориулах болж зээл,тусламжийн өгөөжийг нэмэгдүүлэхэд чанарын өөрчлөлт гарч эхэлсэн.

ЦЭХ-ний хязгаарлалт, тасралтын тоо 1993 оны байдлаар Төвийн бүсийн хэмжээнд цахилгааны тасралт 217 удаа гарч 49,5 сая.кВт.цаг эрчим хүчээр, 2006 оны байдлаар хамгийн бага тасралт 6 удаа гарч 0,5 сая кВт.ц эрчим хүчээр хэрэглэгчдийг хязгаарлаж байсан бол 2010 онд тасралтын тоо 238 болж хязгаарласан цахилгаан эрчим хүч нь 4,4 сая кВт.ц болсон байна.

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Хязгаарласан ЦЭХ 60.1 49.5 39.8 19.8 43.3 8 8.8 7.3 2.7 3.4 3.4 0.3 0.3 0.3 0.5 1.4 4.4 3.4 4.4

Тасралтын тоо 214 217 210 184 197 90 66 32 12 16 35 15 13 11 6 27 99 159 238

217

6

238

0

50

100

150

200

250

0

10

20

30

40

50

60

70

хя

зга

ар

ласан

ЦЭ

Х с

ая

кВ

т.ц

ЭХС-ийн дулааны цахилгаан станцуудын цахилгаан

үйлдвэрлэл, түгээлт, ДХЦЭХ-ний харьцуулалт

1990-ээд оноос үндэсний үйлдвэрүүд дампуурч цахилгааны хэрэглээ эрс багасч, цахилгаан станцуудын боловсруулах эрчим хүчний хэмжээ 10 гаруй хувиар буурч 1996 онд хамгийн бага 2476.0 сая кВт.цаг болж байв. Жилээс жилд үйлдвэрлэл, түгээлт тогтмол нэмэгдэн 2010 оны байдлаар 4127 сая кВт.ц болж өссөн. ЭХС-ийн дулааны цахилгаан станцуудын дотоод хэрэгцээний цахилгаан эрчим хүч зарцуулалт 1990 оноос хойш өсч 1993 онд 23%-д хүрч байсан бол ДХЦЭХ харьцангуйгаар буурсаар 2010 онд боловсруулсан ЦЭХ-ний 15,6%-ийг эзлэж байна.

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Боловсруулсан ЦЭХ 2966 2722. 2612 2480 2527 2484 2476 2537 2572 2740 2844 2897. 3003. 3027. 3194. 3320. 3433. 3594. 3874. 3874. 4127

Түгээсэн ЦЭХ 2428 2168 2088 1901 1961 1914 1912. 1975 2003 2153 2228 2274. 2374. 2428. 2585. 2718. 2832. 3002. 3249. 3259. 3483

ДХЦЭХ % 18.1 20.3 20.1 23.4 22.4 23.0 22.8 22.2 22.2 21.4 21.7 21.5 20.9 19.8 19.1 18.1 17.5 16.5 16.1 15.9 15.6

2475,5

4127.1 23,4 %

15,6 %

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

сая

кВ

т.ц

ЭХС-ийн дулааны цахилгаан станцуудын

дулаан түгээлт

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Нийт түгээлт 4820 4592. 4297 4364 4504. 4604 4331 4398 4540 4884 4928 5100 4993 5176 5394 5345 5533 5781 5958 6018

Усаар 3759 3646 3549 3796 4004 4065 3971 4097 4202 4623 4663. 4788 4548 4839 5046 4987 5121 5359 5537. 5621

Уураар 1061. 945.6 748.4 568.8 500.3 539.0 360.3 301.3 338.4 261.2 264.9 312.2 444.4 336.9 347.7 358.2 411.4 422.0 420.7 397.5

4297.3

6018.2

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

Мя

н Г

ка

л

Дулааны цахилгаан станцуудын мазутын зарцуулалт

Үйлдвэрлэсэн эрчим хүчнийхээ 23 хүртэл хувийг дотоод хэрэгцээндээ ашиглаж, жилд 48,6 мянган тонн мазут зарцуулж, өр авлагын сүлжээнд өртөж, өртөг зардал өсөж байсан бол эрчим хүчний салбарт авч хэрэгжүүлсэн зээл тусламж, хөрөнгө оруулалтын арга хэмжээний үр дүнд 2010 оны байдлаар 2,9 мянган тонн болж мазут зарцуулалт эрс буурсан үзүүлэлттэй байна.

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Мазут 42300 29800 48600 47000 34100 22000 24200 18200 14400 9100 7090 6968 6115 5840 4758 3592 2967 3583 2992 2983

48600 тн

2983 тн

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

То

нн

Цахилгаан эрчим хүчний импорт, экспорт Зах зээлийн шилжилтийн үед өвөлжилтийг давахын тулд их хэмжээний цахилгааныг импортоор авч байлаа. 1995 онд ОХУ-аас 380,0 сая.кВт.цаг цахилгаан эрчим хүч импортлон, цахилгааны төлбөрт 16,0 сая ам.долларыг төлж байв. 2009 оноос дотоодын хэрэглээ өсөн нэмэгдэж 2010 оны байдлаар 158 сая кВт.ц цахилгаан эрчим хүч импортоор аваад байна. Үүнтэй зэрэгцээд цахилгаан эрчим хүч экспортлох явцад 1993 онд хамгийн их экспортлосон цахилгаан эрчим хүч 98,3 сая кВт.ц байсан бол 2010 онд 20,7 сая кВт.ц цахилгаан эрчим хүч экспортлоод байна.

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Импорт 227.9 79.7 99.3 198.3 214.7 380.8 381 344.7 355.7 194.8 150.4 156.8 116.3 131.2 130.5 130.1 125.2 130 132.4 120 157.5

Экспорт 0 0 68.3 98.3 60.4 28.2 40 41.9 60.3 59.3 25.04 17.8 8.15 6.73 8.2 14.9 16 13.9 15.8 21.2 20.7

79.7

381

157.5

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Са

я к

Вт

.ц

2001-2010 онуудад нийт 110кВ-ын 1388,35км, 35кВ-ын

4356,2км, 15кВ-ын 2835км, 10кВ-ын 1988,38км ЦДАШ,

377,83МВА чадал дамжуулах дэд станц, 200 гаруй сумын

0,4кВ-ын цахилгаан түгээх шугамыг сайжруулж 239,24

тэрбум төгрөг зарцуулжээ.

Эрчим хүчний салбарын хөрөнгө оруулалтанд эх үүсвэр, тоног төхөөрөмж шинэчлэлтийн эзлэх хувь

0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%

70.00%

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Нийт хөрөнгө оруулалт

эх үүсвэр барих болон засвар шинэчлэлт

эх үүсвэр барих болон засвар шинэчлэлтийн эзлэх хувь

Сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрт оруулсан хөрөнгө оруулалт

Улсын төсвөөс 15105,6 сая төгрөг, олон улсын байгууллага, зээл тусламжаар 74,12 сая ам.доллар, 2,5 сая евро авч СЭХ-ний нийт 34 эх үүсвэр барьж байгуулсан. Үүнээс 4992,4 сая төгрөгний төсөвт өртөг бүхий Баянхонгорын Шинэжинст, Баян-Өндөр, Өвөрхангайн Богд, Дорноговийн Хатанбутаг сумдын салхин сэнс, Өмнөговийн Манлай, Говь-Алтайн Цээл, сумдын ЦЭХ-ний үүсгүүр хэвийн ажиллахгүй байгаад хяналт тавин гүйцэтгэгч байгууллага болон хуулийн байгууллагаар асуудлыг шийдвэрлүүлж байна.

Цаашдын зорилт

Шинэ эх үүсвэр барихад хөрөнгө оруулах, төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны хүрээнд “Концессийн тухай” хуулийн хүрээнд хувийн хөрөнгийг татан оролцуулах.

Эрчим хүчний үнийг чөлөөлтөл төрөөс эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн алдагдлыг татаасаар нөхөх, их засвар, шинэчлэлтийн хөрөнгө оруулалтыг шат дараатайгаар хэрэгжүүлэх.

Улс орны аюулгүй байдлыг хангах, уул уурхайн хөгжлийг дэмжих эрчим хүчний зохих нөөцийг бий болгох.

Цэвэр, ногоон эрчим хүч, эрчим хүчний хэмнэлтийн бодлогыг боловсруулж хэрэгжүүлэх.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа