2-1ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

หนวยท 2ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

ศาสตราจารย ดร.ดเรก ฤกษหราย

ชอ ศาสตราจารยดร.ดเรกฤกษหราย

วฒ วท.บ.(กสกรรมและสตวบาล),ศศ.ม.(พฒนาชมชน)มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

Ph.D.(ExtensionEducation)UniversityofthePhilippinesatLosbanôs

Post-doctoralFellowinInstitutionalResearchofMichiganStateUniversity

ตำาแหนง ศาสตราจารยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร(ขาราชการบำานาญ)

หนวยทเขยน หนวยท2

2-2 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธหนวยท 2

ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

เคาโครงเนอหาตอนท2.1 หลกคดและแนวทางการพฒนาสงคม

2.1.1ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคม

2.1.2ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม

2.1.3แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม

ตอนท2.2 องคประกอบตวชวดและการสนบสนนการพฒนาสงคม

2.2.1องคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคม

2.2.2ตวชวดการพฒนาสงคม

2.2.3บทบาทการสนบสนนของภาครฐและเอกชนในการพฒนาสงคม

ตอนท2.3 กระบวนทศนความเชอและพฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

2.3.1กระบวนทศนกบการพฒนาสงคม

2.3.2ความเชอกบการพฒนาสงคม

2.3.3พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

แนวคด1. หลกคดและแนวทางการพฒนาสงคม เกยวของกบหลกคดทใชนำาแนวทางการพฒนา

หลกคดพนฐานคอทฤษฎ ปรชญา (หลกนำาการคดการปฏบต) แนวคดทจะนำาแนวทาง

ในการปฏบตทงแนวทางพนฐานและกลยทธทเกยวของในแตละสถานการณ หลกคด

ทงหมดจะเนนทประเดนสำาคญคอคนเปนศนยกลางการพฒนากลมเปาหมายในชมชน

เปนผกระทำาไมใชผถกกระทำา เจาหนาทเปนเพยงผสนบสนนตามบทบาท โดยเฉพาะ

ตองเขาใจวา “มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสแนวทางการพฒนาและกลยทธท

เกยวของจงเนนใหกลมเปาหมายกำาหนดชวตตนเองไดตามภาพรวมอนาคตของตนดวย

การเพมพลงหรอมพลงรวมดวยการทำางานเปนเครอขายแบบบรณาการทกระทำาหนาท

ครบถวน โดยเฉพาะการรบผดชอบตอสงคมในการทจะบรรลการมรายไดเพม การม

คณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐานความมอสรภาพความเทาเทยมกนในการรองรบ

การกระจายความเปนธรรมและเหตทตองปรบระดบคณคาความเปนมนษยตลอดไป

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-3ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

2. องคประกอบของการพฒนาสงคมทำาใหรบรวา มเรองสำาคญอะไรบางทตองมหนาท

รวมรบผดชอบสงคมในดานการพฒนาซงเรมจากการพฒนาตนเองเปนพนฐานการเขารวม

เปนเครอขายเพราะความเปนหนงเดยวกน(มปญหารวมความตองการรวมความสนใจ

รวม) เพอเกดพลงรวมและแบงปนประโยชนรวมอยางยตธรรม และขยายตวตอไป

ยงชมชนทพฒนาการพงพาตนเองได จงตองมการกำาหนดตวชวดเพอใหรวาจะตองม

การบรรลในเรองอะไรทเกยวของ ตงแตการพฒนาตนเอง เครอขาย ชมชน เพอ

กระบวนการจะไดบรรลในการกำาหนดทศทาง กำาหนดทางเลอกทเหมาะสมในแตละ

สถานการณเพอกำาหนดตวชวดเนองานทเปนตวชวดกระบวนการในการกาวไปสผลลพธ

ทพงปรารถนาในการพฒนาคนเครอขายและชมชน

3. การพฒนาสงคมตองเนนการเปลยนแปลงเชงบวกทควบคมได เพอสรางความเจรญให

เกดแกสมาชกในสงคมมนษยสรางกระบวนทศนความเชอและพฤตกรรมทพงปรารถนา

มาเพอเปนตวควบคมทางสงคมอนนำาไปสการขดเกลาทางสงคมเพอการอยรวมกนอยาง

สมานฉนทและการปลกฝงสงใหมทดกวาเขามาทดแทนดวยการสรางกระบวนทศนใหม

ความเชอใหมเพอนำาทางการเปลยนแปลงพฤตกรรมทพงปรารถนาเพอการเพมคณคา

ความเปนมนษยมากกวาเดมทมอสรภาพไมโดนครอบงำาจนเกดความเคยชนทงทคณคา

ความเปนมนษยนนทกคนมศกยภาพทซอนเรน และสามารถนำามาใชใหเกดประโยชน

แกตนเองแกสงคมไดเปนอยางด เพราะมนษยทกคนเทาเทยมกนตงแตเกด มความ

เปนมนษยไมมการแบงชนชนเพราะชนชนเกดไดเองชวคราวตามสถานภาพทางสงคมท

เปลยนแปลงไปการทสงคมกำาหนดกระบวนทศนใหมความเชอใหมกจะทำาใหมนษยตอง

เปลยนพฤตกรรมใหมเพราะวฒนธรรมและวถแหงชวตเปลยนแปลงไปเพอการดำารงอย

และอยไดดวยความเปนสงคมมนษยทเหมาะสม

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท2จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายหลกคดและแนวทางการพฒนาสงคมได

2. อธบายองคประกอบตวชวดและการสนบสนนการพฒนาสงคมได

3. อธบายกระบวนทศนความเชอพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมได

2-4 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธตอนท 2.1

หลกคดและแนวทางการพฒนาสงคม

โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท2.1แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรองเรองท2.1.1ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคม

เรองท2.1.2ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม

เรองท2.1.3แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม

แนวคด1.ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคมจะคดสรรเฉพาะทฤษฎทใชเปนตวชนำาทางแนวคดและ

การปฏบตทเกยวของกบปรชญาแนวคดแนวทางกลยทธทางการพฒนาสงคมซงคดสรร

จากกรอบการวเคราะหจากการใชแนวคดความหลากหลายทมาจากหลากหลายทฤษฎเพอ

การมมมมองทเปดกวางในรปแบบของการมองแบบองครวมเปนพนฐานทฤษฎทเนนการ

พฒนาคนการพฒนาสงคมตามกรอบของวถชวตทพงปรารถนาของสงคมไทยในอนาคต

และเนนทฤษฎทมรากฐานมาจากแนวคดของเหตและผลและการวเคราะหจะดงเฉพาะใน

สวนทเนนตอการนำาการเปลยนแปลงทางดานความเจรญความสมพนธของเหตปจจยใน

การตอบโจทยทพงปรารถนาการกระทำาททำาใหเกดพลงรวมของคนในสงคมเปนพนฐาน

2.ปรชญาและแนวคดทคดสรรมาเปนปรชญา(หลกนำาการคดการปฏบต)เนนมนษยกำาหนด

ชวตตนเองไดหากมพฤตกรรมตามแนวทางของการปฏบตทกำาหนดซงสามารถนำาไปใช

เปนธงนำาทาง สวนแนวคดอน ๆ ทคดสรรมาเปนการขยายความวา ในการปฏบตทจะ

บรรลเปาหมายในแตละสถานการณจะมแนวคดเสรมทมารวมกนแลวทำาใหเกดภาพรวม

ของกระบวนการทมทศทางทสามารถควบคมตดตามไดอยางมระบบ เพอใหกลไกการ

ขบเคลอนพลงทางสงคม เคลอนทไปตามทศทางและแนวโนมทกำาหนดความนาจะเปน

เอาไวอยางมระบบและประเมนตรวจสอบไดดวยตวชวดทเหมาะสมทงตวชวดเนองาน/

กระบวนการและตวชวดทเปนปจจยแหงความสำาเรจทสำาคญ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-5ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

3.แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคมเปนเครองมอททำาใหผดำาเนนการมความมนใจใน

ระดบหนงวา ในสถานการณทกำาหนด สามารถกำาหนดเลอกแนวทาง และกลยทธการ

พฒนาทจะทำาใหกลไกการขบเคลอนพลงทางสงคมเดนรดหนาตามทางทกำาหนด หาก

ผดำาเนนการเขาใจถองแทถงแนวทางกลยทธเหลานนและใชตามทางเลอกในสถานการณ

ทกำาหนดในรปแบบทเปนการกาวขามความร พฤตกรรมเดม เพอเกดความเขมแขงของ

องคกร และการพฒนาทยงยนในสถานการณทลดความเสยงและมความเปนไปไดสง

กวาเดม

วตถประสงคเมอศกษาตอนท2.1จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคมได

2.อธบายปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคมได

3.อธบายแนวทางและกลยทธการพฒนาสงคมได

2-6 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 2.1.1 ทฤษฎทเกยวกบการพฒนาสงคม

ความหมายของการพฒนาสงคมโดยจะวเคราะหเนนองคประกอบทเกยวของมดงน

“กระบวนการพฒนาทสำาคญ(1) เกยวของกบดานสงคมเชนการศกษาสาธารณสขสงแวดลอม

และธรรมชาตโอกาสทเทาเทยมกนในการเพมคณคาความเปนมนษยและการเขาถงทรพยากรความยตธรรม

อสรภาพฯลฯและความเปนอยตามวถชวตทเหมาะสม(เชนการควบคมการขดเกลาทางสงคมและการปลกฝง)

(2)ศนยกลางการพฒนาคอ “การพฒนาคน” ดวยการมเปาประสงคทำาใหคนเกดการจดการตนเองได(self

manage)และเกดพฒนาการพงตนเอง (self reliancedevelopment)ดวย (3)การทำางานเปนเครอขาย

ตามแนวคดพนฐานของการสรางพลงใหแกประชาชนดวยการมอบอำานาจ (empowering) ของประชาชน

เพอประชาชนและโดยประชาชนทเปดโอกาสใหทกคนในสงคมทมความเปนหนงเดยวกน(solidarity)เขา

สกระบวนการมสวนรวมบนพนฐานความเปนสหวทยาการ(multidisciplinary)ทเกดฉนทามต(consen-

sus)ในการรวมคดและรวมตดสนใจรวมรบผดชอบตอสงคมและรวมรบประโยชน เพอสรางและกำาหนด

การเปลยนแปลงเชงกาวหนา โดย (4) ใชกลยทธการทำางานทหลากหลายสอดคลองและสมดลตอการ

เปลยนแปลงในกระบวนการภายในของสถาบนทางสงคมตาง ๆตามเปาหมายการเพมรายไดและคณภาพ

ชวตและโอกาสการเขาถงทรพยากรตางๆอยางทวถงดวยการควบคมตดตามอยางมระบบตอทศทางและ

แนวโนมททกคนในสงคมรวมรบผดชอบตอสงคมในการตอบสนองความตองการรวมของชมชนสาธารณะ

กลมเปาหมายในสงคม โดยสนองตอบความตองการทแตกตางกนได และแบงปนผลประโยชนอยาง

เสมอภาคและยตธรรม”

การสรางพลงแกประชาชนหมายถงการถายทอดอำานาจ(empoweringpeople)ทเนนใหแกระดบ

รากหญา(grass-root)เพอสรางพลงในการตอรองทเกดจากการรวมกลม/เครอขาย

สหวทยาการ(multi-disciplinary)หมายถงสาขาวทยาการหลายสาขาคอมความหลากหลายของ

อาชพหรอความชำานาญเขามารวมกนทำางาน

การควบคมตดตาม(manipulate)หมายถงการกระทำาดานการจดการเพอใหกระบวนการปฏบต

ตามเนองาน(performance) เมดงาน(task)ทจำาเปนตอความสำาเรจบรรลเปาหมายในการพฒนาดวยการ

ตรวจสอบการประเมนและกระตนเรงปฏกรยาเพอใหดำาเนนไปตามทศทางและทางเลอกทกำาหนด

การวเคราะหทฤษฎประเดนพนฐานทเกยวของไดแก

1. การวเคราะหทฤษฎทางดานการพฒนาสงคม (social development theory) โดยพนฐานตอง

อาศยหลกการทางพทธศาสนาเปนแนวทางในการวเคราะหดงน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-7ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

1.1 การมองภาพหรอมมมมอง(perspectives)ใน(1)แนวทางองครวม(holisticapproach)

ทตองวเคราะหหลายมมทโลกเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางไมหยดนง (2) นวตกรรมสรางสรรคดวยการ

ทำาลายนวตกรรมเดมทขาดความเหมาะสม เชน กระบวนทศนทางพทธศาสนาทเนนมนษยกำาหนดชวตของ

ตนเองไดดวยกรรม (ไมใชพรหมลขตของศาสนาฮนด) การอยรวมกนอยางเปนสขกบกลมคดเหนตางดวย

ระบบชนะ-ชนะ (3)พนฐานของมนษยคอการสรางปญญาดวยอสรภาพทางความคดความเชอ ไมใชการท

ผมอำานาจยกทพไปยดครองแลวออกกฎบงคบใหนบถอศาสนาตนเพอการกระจายความคด

1.2 สงเสรมสมพนธภาพอนดงามในความสมพนธของเหตปจจยและผลลพธดวยการ

บรณาการ(integration)ทเนน(1)การทำาหนาทของตนเองและเครอขายอยางอสระแตมารวมกนดวยความ

เทาเทยมกนของบคคลเครอขายใหการสนบสนนกนเพอเพมคณคาในการสรางพลงรวม(2)การพฒนาแบบ

คอยเปนคอยไป ใชหลกการเนนการแสวงจดรวมสงวนจดตาง ไมมความขดแยงกบศาสนาอนลทธอน ท

ตางฝายตางทำาหนาทของตนไป

1.3 การวเคราะหทฤษฎการพฒนาสงคมใชความหลากหลายเขามาเกยวของไมใชเนนเพยง

ดานสงคมวทยาหากยงเกยวของกบสงคมศาสตรดานอนๆเชนทางการพฒนาเศรษฐกจอยางแยกไมออก

เพอการมองภาพรวมทมมมมองของปรากฏการณของระบบยอย (sub systems)ทสมพนธและสมดลกน

อยางครบถวน

2. กระบวนการทางการพฒนาสงคมจะเนนการพฒนาคน ประเดนเกยวของไดแก

2.1เนนกระบวนการพฒนาคนทกอใหเกดผลลพธทพงปรารถนาโดยเฉพาะความเสมอภาค/

ยตธรรมในการกระจายความเปนธรรม ทงดานเศรษฐกจ สงคม และอน ๆ ไมวาเปนกระบวนการ

กลมท(1)สมาชกหรอกลมหรอระบบยอยมปฏสมพนธ(interaction)กนและกนหรอม(2)การบรณาการกน

หรอ(3)การรวมเปนหนงเดยวกน(solidarity)(เชนการมปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวม)

(4)ความรบผดชอบรวมกนตามหนาททโครงสรางสงคมกำาหนด(5)การสรางการอยรอดและการดำารงความ

สมดลของระบบอยางตอเนอง (6) เกดความยงยนโดยเฉพาะการสรางความเขมแขงแกชมชน ฯลฯ และ

ควรเนนการอยรวมกนแบบทมความขดแยงทำาใหเกดการพฒนา(conflictmakedevelopment)

การพฒนาคนและการปฏสมพนธของคนและเครอขายจงเปนปจจยสำาคญของความสำาเรจ

ในการพฒนาสงคมเพอทจะเปนตวขบเคลอน (operate) ทจะควบคมจดการปรากฏการณใหอยในภาวะท

เหมาะสมทเนนสมดลและมเสถยรภาพในการกระจายความเปนธรรมในการพฒนาเศรษฐกจสงคมการเมอง

สงแวดลอมโอกาสและคณคาตางๆและยกระดบดานดงกลาวใหสงอยางตอเนองและยงยนไปในทศทาง

เดยวกนทไมใชการเคลอนไหวปรบเปลยนหรอเปลยนแปลงอยางรนแรง

2.2 การพฒนาสงคมโดยพนฐาน เนนการพฒนาคณภาพชวต การพฒนาคณคา และการ

สรางคณคาทางสงคมททำาใหเกดการเพมโอกาสในการเขาถงคณคาความเปนมนษยมากขนในดานการศกษา

สาธารณสข บานเรอนทอยอาศย การผลตใหไดผลลพธทพงปรารถนาครอบครวชมชนเขมแขงปลอดภย

มความตองการรวมรบผดชอบตอชมชนสงคมมากขน มคณธรรมททำาใหไมเบยดเบยนกน และอยรวมกน

อยางมความสขทมเงนเปนปจจยพนฐานอนทำาใหทำาอะไรใหชวตดขน(ดผลลพธในการพฒนาสงคมแตละป

2-8 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธจากการสำารวจสำามะโนประชากรทกครอบครวทกหมบานในเครองชวดคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปน

พนฐาน/จปฐ.)

3. การคำานงถงกรอบเพอการพฒนาสงคมไทยควรคำานงถงองคประกอบทสำาคญสามเรองดงน

3.1วถชวตวฒนธรรมทางสงคมของไทยทเนนความเออเฟอเอออาทรแนวคดเชงพทธเพอ

คงความเปนเอกลกษณของระบบชนะ-ชนะและพลงรวมของเครอขาย

3.2การวเคราะหเปรยบเทยบกบตางประเทศวามกรอบอะไรบางทสำาคญทงการพฒนาทศทาง

และแนวโนมอนาคตเพราะโลกมลกษณะโลกาภวตน

3.3การปรบเปลยนใหตรงกบสภาพสงคมทตองอาศยความยนยอมพรอมใจจากทกฝายโดย

ไมมสตรสำาเรจรปจงตองตงโจทยใหถกตองเพอใหการดำาเนนการถกตองเหมาะสม

ดงเชนการทประเทศไทยป2555มเปาหมายในการพฒนาทรพยากรมนษยและพนธสญญา(com-

mitment)ดานประชาคมสงคมวฒนธรรมใน4ประเดนไดแก(ก)ประชาคมเขาถงโอกาสอยางเทยงธรรม

(ข) การลงทนดานการศกษาและการเรยนรตลอดชวต (ค) การฝกอบรมและการสรางขดความสามารถ (ง)

การใชเทคโนโลยสารสนเทศวทยาศาสตรพฒนาเศรษฐกจและสงคม(ขาวสด19กรกฎาคม2555:23)

4. จดเนนทฤษฎทางสงคม

4.1เนนความสมพนธของตวแปรทเปนเหตปจจยกบผลลพธทฤษฎทางสงคมจงเปนกลม

ความสมพนธของความคด (interrelated ideas) ทเปนระบบความรของสงคมโลกความรนนใชอธบาย

โลกดานสงคมและกระทำาการคาดการณอยางมระบบและเกยวของกบสงคมโลก

ทฤษฎทางสงคม การพฒนาสงคมจงมกเกดจากการคำานงวาโครงสรางของความสมพนธ

(structural relationships) และปรากฏการณทางสงคมทเกยวของกบคนแตละคนในสงคมเปนอยางไร

โดยมนษยในฐานะทเปนหนวย/ระบบยอยในสงคมและสงคมทประกอบดวยคนเปนเสมอนหนงความเปน

“อนทรย” และเพอความนาเชอถอจงใชเกณฑพนฐานดงน

(ก) การยดหลกเปนเหตเปนผล (law of causality) ทคนหาความสมพนธ (relation-

ship) เชงสาเหต (causalconnection)ของปรากฏการณ เพราะปรากฏการณหนงๆอาจจะมาจากหลาย

สาเหต และมการตดสนใจทถกตองตอสาเหตทมผลตอผลลพธ ทตองไมสบสนระหวางความจรง (truth)

กบความสมเหตสมผล (validity) ทตองอางการโตแยงเพอใชเหตผล (argument) ตามองคประกอบ

ขออาง(premise)ขอสรป(conclusion)และการอนมาน(inference)โดยไมใชอารมณ

(ข) เนนวธการทางวทยาศาสตรเปนพนฐาน (แนนอนทสงคมศาสตรกเปนวธการและ

กระบวนการทางวทยาศาสตร)ทม (1)การตงสมมตฐาน(hypothesis)จากการเกบขอมลทมกระบวนการ

เปนตวแทนของประชากรทจะเกดความนาจะเปนมากทสดในหลายพนททคน องคกร หรอสงคมแตกตาง

กนกจะไดผลลพธทนาจะเปนมากกวา(2)เนนการพสจนทดลองเพอสรปสาระอยางมเหตผล(generaliza-

tion)และ(3)สนใจเฉพาะเหตปจจยทนำามาอธบายปรากฏการณไดเทานนแตปรากฏวาแมเปนวธการทาง

วทยาศาสตร กยงไมใชการอธบายทตายตว เพราะเหตปจจยเปลยนแปลง จากการทสงคมภายในภายนอก

เคลอนไหวเปลยนแปลงททำาใหเหตปจจยเปลยนแปลงแตกตางไปจากเดม แตการกอตงทฤษฎกอาจจะใช

แนวทางตางกนในการทำาการวจย

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-9ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

แนวทางแบบอปนย(inductiveapproach)เรมจากสงทเปนเรองจำาเพาะเจาะจง(particu-

lar)ไปสสงทวไป(genaral)หรอเอกภพ(universe)คอการใชความรเฉพาะทเปน “particular” สรปสาระ

อยางมเหตผลดวยวธการอปนย (inductive) ไปสสงทวไป “general” หรอ ความรสากลทเปนเอกภพ

(universe)ทถอวาเปนระดบความรทนาจะเปนมผลทตามมาคอคนทนำาทฤษฎไปปรบใชกสามารถเขาใจ

ในประเดนของสงคมในเรองปรากฏการณไดแทจรงในทางปฏบต การตงทฤษฎแบบนจะกอใหเกดความ

รใหมทแทจรงมากกวา (ในความคดของการวจยเชงปรมาณ) เพราะเปนวถแหงการสรปความรทเคยร”

ไปส “สงทไมเคยร” ทตองอางดวยขออางทสมเหตสมผล

หรอเกดจากการตง “ทฤษฎทนำาเสนอ: proposal theory” ทเปนขอคดเชงเหตผลในเชง

วชาการทอธบายความสมพนธของตวแปรทเปนเหต/เหตปจจยและตวแปรทเปนผลดวยการใชรปแบบการ

วเคราะหทเปนสถานการณทจำาเปนและพอเพยงไมใชเพยงสถานการณทจำาเปนเทานนคอตงทฤษฎมากอน

การพสจนสมมตฐานเพอปรบหรอยอมรบทฤษฎในทสดแตบางคนอาจจะกลาววาวธการนรนย(deductive)

เปนการอางองหรออนมานทจำาเปน (necessary inference)ทไมใชความรใหม เพราะความรใหมตองเปน

สงทเคยรไปสสงทไมเคยรตามทกลาวมากอนหนาน

ดวยการวจยและพฒนาตามระบบทมความนาเชอถอและยอมรบไดวา “ตรง” ในการทดสอบ

ทฤษฎทเสนอขนมาดวยการทดสอบสมมตฐานทเกยวของในองคประกอบทแตกตางกน แลวนำาสรปผลใน

ทสด

4.2ทฤษฎทดคอทฤษฎทสามารถใชไดผลในทางปฏบตในการขบเคลอนการพฒนาทตอง

ใชแนวคดควบคไปกบสญชาตญาณหรอทสงกวาทเปนการหยงร(intuition)หรอทกษะทสงสมมาตดสนใจ

ในกรณทขาดขอมลหรอมไมครบถวนตามสถานการณทจำาเปนและพอเพยง

ทฤษฎทางสงคมทจะคาดการณ/ทำานายไดอยางแมนยำาในระดบหนง ตองกระทำาโดย

นกวทยาศาสตรทางสงคมทมผลงานเปนทยอมรบทใชระบบวธการวเคราะหในการอธบายกลไกทางสงคม

ทสรางความสมพนธของระบบและโครงสรางไดจากการสงเกตโดยตรงในเหตการณ และมความสามารถท

จะวพากษเชอมโยงเหตปจจยของขอมลพนฐานทพบแนวโนมในปจจบนทเชอมโยงใหเกยวของไวลวงหนา

ตอทฤษฎทางสงคมและวธอนๆทสมพนธกน

ดงนน ปรากฏการณทางการพฒนาสงคมไมสามารถใชสามญสำานก (common sense)มา

วเคราะหและตอบโจทยทกำาหนดได หลกการพฒนาสงคมทถกตองเทานนททำาใหสงเคราะหและวเคราะห

การพฒนาสงคมไดอยางมระบบ แมนยำา และมความตรง แตการวเคราะหโจทยทางการพฒนาสงคมอาจ

ใชทฤษฎ ปรชญา แนวคดทแตกตางกน และแตกตางในเชงปรมาณและเชงคณภาพทงความคดเชงบวก

ความเชอทางบวกทงพฤตกรรมการทำางานเชงรกหรอเชงรบความขดแยงทางความคดจงเกดเสมอหากเมอ

แสวงจดรวมสงวนจดตางความขดแยงกกลายเปนการพฒนาไปไดแตกไมใชการใชสามญสำานกเขามากระทำา

ซงจะเปนระบบระเบยบแบบแผนทางวชาการนอยและความนาเชอถอนอยตามไป

แตถาตองกาวใหพนจากการแสวงหาหนทางหรอทางเลอกทดทสดเพยงเสนทางเดยวเพราะ

การขบเคลอนแบบนนมลกษณะความไมครบถวนในการมมมมองแบบองครวมทกลาวไดวาไมยดหยนเพราะ

2-10 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเปนไดยากททฤษฎหรอแนวคดหรอแนวทางเดยวสามารถตอบโจทยไดครบถวนในการพฒนาสงคมในทก

สถานการณทกบรบท เพราะแมทฤษฎแนวคดทใชไดผลกไมสามารถตายตว คงทได เพราะปรากฏการณ

และสถานการณเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา ทฤษฎเหลานจงมการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบ

ปรากฏการณและหวงเวลาอยางตอเนอง

โจทยทตองการคำาตอบทเปนแบบแผนของความสามารถในการทำานายของนกทฤษฎทาง

สงคมศาสตรมกจะเกยวของกบสงตอไปน

(ก)สงคมคออะไรทำาหนาทอะไรเพราะสงคมมการเปลยนแปลงไดมความไมแนนอน

ไมคงท และอาจมการกลายพนธ ถาเขาใจทฤษฎทางสงคม จะทำาใหเกดการพจารณาไตรตรองสงคมจาก

มมมองหลายมมมองของทฤษฎเหลานน และวเคราะหอยางมเหตผล อยางมระบบจากรากฐานตาง ๆทม

ไดอยางใกลเคยงเพอใชในการพฒนาในสาขาทศกษา และประยกตทฤษฎทางสงคมเหลานนสชวตและ

วถชวตทมอย รวมทงกำาหนดอนาคตไดอยางถกทศทางและมแนวโนมเปนไปได และความนาจะเปนไดใน

ความเปนไดมากกวา

คนในสงคมจะเกยวของปฏสมพนธกนอยางไรระหวางกนและตอคนสวนใหญในสงคม

และการตอบสนองอะไรทพงปรารถนา การกอตงกลม/เครอขายและปฏสมพนธกนในกลม/เครอขายใน

รปแบบทเกดดลยภาพ

(ข)พฤตกรรมของบคคลเกยวของเชอมโยงกนอยางไรกบแรงขบเคลอนภายใน(drive)

คณคา (values) แรงจงใจ ทศนคต ความเชอ มมมองภาพรวมในอนาคต และเชอมโยงอยางไรกบกลม

โครงสรางทางสงคมหรอสถาบนในสงคม เชน องคกร ชมชนกบการควบคมทางสงคม (social control)

และการขดเกลาทางสงคม (socialization)และกระบวนการการปลกฝง (internalization) ในดานตางๆ

เชนกระบวนทศนคานยมสงคม(socialvalues)วถชวตระบบวฒนธรรมฯลฯ

(ค) อะไรทเปนตวเชอมโยงประสานความสมพนธระหวางบคคลกบกลมใหเกดการ

บรณาการชวตสงคม(กลมคนมปฏสมพนธกน)มความเปนไปไดเพยงใดในการดำาเนนชวตทเกดผลทดกวา

การอยโดดเดยว

(ง) แหลงของการจงใจ (source ofmotivation) ใหเกดการกระทำา ซงเกดจาก (1)

ความมเหตมผล (rational) เชน ความสนใจสวนตนทจะไดผลลพธทคาดหวง จากการประเมนคาวาจะ

ไดรางวลมากทสดแตลงทนนอยทสด หรอจาก (2) ไมจำาเปนตองมเหตมผล (non-rational) ทเปนความ

ปรารถนาทเกบอยในจตใตสำานก และ/หรออารมณความรสก (emotions) เชน การไดรบการตอบสนอง

ความคาดหวงในเรองของคณคา ความหมาย (meaning) ตอชวต การดำาเนนชวตทถกตองตามศลธรรม

(morals)ขนบธรรมเนยมประเพณ(tradition)และบรรทดฐานทางสงคม(norms)

(จ) ทฤษฎทางสงคมอะไรทจะเกยวของในกระบวนการพฒนาสงคมเพอใหเกดการ

บรรลเปาหมายทกำาหนดในมมมองทางดานสงคมและเกดผลทางดานเศรษฐกจดวย และเกยวของกบการ

อธบายการเปลยนแปลงในสงคมไดอยางไรและถกพฒนาขนอยางไรอะไรเปนปจจยทกระตนและมเนอหา

เกยวของกบอะไรและอะไรเปนผลลพธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-11ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ทฤษฎทางสงคมทเกยวของกบการพฒนาสงคมทฤษฎทางสงคมทเกยวของกบการพฒนาสงคมทนำามาเสนอนคดเลอกจากทฤษฎทางสงคมวทยาท

คลาสสก (classical sociological theorists) ทเปน “คลาสสก”เพราะมการประยกตอยางกวางขวางใน

การมสวนเกยวของกบศนยกลางทางประเดนสงคมทสำาคญและเกยวของเชอมโยงและเปนพนฐานของการ

อางองทฤษฎทางสงคมวทยาในปจจบน

ทฤษฎทคดสรรมาน ถอวาเปนพลงทางสงคม (social force) ในการพฒนาทางสงคมทมพลงใน

การขบเคลอนหากเขาใจอยางถกตองมการใชอยางถกตองเหมาะสมทงการวเคราะหโครงสรางและการนำา

แนวคดมาเปนพนฐานของการนำาการปฏบตอนไดแก

1. ทฤษฎโครงสราง-หนาท และทฤษฎระบบสงคม ทงสองทฤษฎนสวนใหญเมอกลาวถงทฤษฎ

โครงสราง-หนาทแลว มกหมายความคลมไปถงทฤษฎระบบทเปนรากฐานมากอน เสมอนทฤษฎโครงสราง

ทเปน “ทฤษฎลก”มความหมายความชดเจนมากกวา เพราะตอยอดมาจากทฤษฎระบบสงคมทเปน

“ทฤษฎแม”

กลมนกสงคมวทยารนหลงมการประยกตทงสองแนวความคดนไปใชแตเนนการทดสอบสมมตฐาน

เชงปรมาณเพอทดสอบทฤษฎวามเหตมผลมความเปนไปไดของความนาจะเปนไมใชเพยงตรรกะ(ความ

มเหตผล)อยางเดยวซงเปนทฤษฎโครงสราง-หนาทตอมา

1.1ทฤษฎระบบสงคมนกสงคมวทยาในทฤษฎระบบสงคม(SocialSystemTheory)กลม

นไดแก

เฮอเบรท สเปนเซอร (Herbert Spencer) และนกสงคมวทยาของมหาวทยาลยชคาโก

ชวงตนครสตศตวรรษท19มแนวความคดพนฐานซงสรปสาระสำาคญไดแก

1.1.1เนนการวเคราะหระบบสงคมเปนระบบเสมอนจรงของระบบอนทรย(organism)

คอระบบสงคมเปนระบบอนทรยของรางกายคนและสงมชวตอน เปน “ระบบ” ทประกอบดวยระบบยอย

(subsystem)ทแตละระบบยอยทำาหนาทเฉพาะของระบบตางๆของรางกายเสมอนระบบรางกายมนษย

ทดเอนเอเปนตวกำาหนดในแตละเซลลแตละอวยวะในแตละระบบยอยทเปนระบบกระทำาการ วาจะกระทำา

หนาทอะไรบาง เชอมโยงสมพนธและสอดคลองกบเซลลใดอวยวะใดระบบยอยอะไรทมกลม เปนระบบ

มความสลบซบซอนมากขนและมสงคมทเปนอภระบบทเปนเอกภพ

1.1.2หนวยระบบแตละระบบทมระบบยอยเปนระบบกระทำาการจะมกลมคณลกษณะ

ของ

1) องคประกอบของหนวยกระทำาการทม(ก)ปจจยนำาเขาทเปนผลผลตจากหนวย

ระบบอนหรอสงสมจากระบบภายในเองหนวยระบบทมชวตสามารถคดสรรเลอกปจจยนำาเขาแตหนวยระบบ

ทไมมชวตจะมการกำาหนดไวลวงหนาในรปแบบทปจจยนำาเขาทประเมน(assessment)ไดและตองมคณคาท

ตคาได(appraisal)สนองตอกระบวนการผลตของหนวยระบบดวยการกำาหนดกลยทธมาตรการ(measure)

ตามพนธกจและวสยทศนทกำาหนด (ข)มกระบวนการทำางานทเปนกระบวนการภายใน (internal process)

ทแตกตางไปทมเปาประสงค (goal) ของการบรรลทชดเจน (ค)มผลไดทมทงผลลพธและผลสะทอนกลบ

2-12 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ(feedback)ทสะทอนสภายนอกระบบยอยและสะทอนกลบมาสระบบยอยจงเปนหนวยระบบสบเนองของ

การกระทำาการทมประสทธภาพการผลตอยางสมบรณ

2)หนวยอนระบบและหนวยอภระบบมโครงสรางและหนาทเฉพาะทกำาหนดขน

มเสนกนเขตแดนมบรบทแวดลอม(context)มการเปลยนแปลงเชงววฒนาการ(evolutionchange)อยาง

ตอเนองเพอความสมดล

1.1.3ความสมดล (equilibrium) และความไมสมดล (disequilibrium) เกดขนอยาง

ตอเนองเพราะปจจยนำาเขาทเปลยนไปกระบวนการทแตกตางไปจากเดมผลผลตและผลสะทอนกลบทแตก

ตางจากเดมทำาใหการปรบความสมดลทเกดจาก (ก) การทำาปฏสมพนธกนระหวางปจเจกชนกบปจเจกชน

ปจเจกชนกบกลมปจเจกชนกบสงคมกลมกบกลมและสงคมกบสงคม(ข)การทำาหนาทเกดขนตลอดเวลา

อยางตอเนองและเหมาะสมเพอการสรางความเจรญของระบบและระบบยอย

ดงนนโครงสรางสงคมทมคนกลม/เครอขายทเปนองคกรชมชนสงคมกเปนระบบ

กระทำาการทมหนวยกระทำาการททำางานแบบอสระ(autonomous)แตบรณาการกน(ดรายละเอยดการขยาย

ความในคณลกษณะของทฤษฎโครงสราง-หนาท)

1.1.4การนำาไปใชในการพฒนาสงคมสรปสาระสำาคญไดดงน

1) สงคมทเปนอภระบบ จะสามารถดำารงอยไดและมความเจรญ ตองมการ

เคลอนไหวและเปลยนแปลงไปดวยกนทงระบบทงการเกดดลยภาพและขาดดลยภาพแตเพราะการมหนวย

ระบบเปนระบบกระทำาการทแตละระบบมระบบยอย เปนระบบทสลบซบซอนการทำางานจงตองมเสถยรภาพ

(stability)

2) การเปลยนแปลงในสงคม มกเกดขนอยางคอยเปนคอยไป มากกวาการ

เปลยนแปลงโครงสรางทงหมดอยางรวดเรว เพราะระบบสงคมเปนอภระบบกระทำาการ การปฏสมพนธกน

ความสมพนธของแตละสวนมงกอใหเกดดลยภาพแตกอนจะเกดสภาวะความสมดลนจะตองเกดสภาวะการ

ขาดดลยภาพเสมอหลงการกระทำาการตอกนและจำาเปนทสวนตางๆ ทเปนสวนยอยจะตองการปรบตนเองให

เกดความดลยภาพตามมาในทสดเมอเกดความไมสมดล

3) การไมหรอขาดสมดลทสงคมมการเปลยนแปลงอาจมาจาก (1)ปจจยนำาเขา

ทเกดในระบบเองหรอเปนปจจยนำาเขาจากภายในระบบแตเปนปจจยนำาเขาจากนอกระบบจากระบบอนทเปน

สงแวดลอมเขามาเกยวของดวย(2)ภายนอกสงคมไมวาจะเปนขอมลสารสนเทศเทคโนโลยและนวตกรรม

ทสวนใหญมผลกระทบตอสงคมมากกวาปจจยนำาเขาทมาจากในระบบสงคมนน เชน เดมประเทศพมาเกอบ

เปนสงคมปด เมอเปนสงคมเปด การเปลยนแปลงทเกดจากปรากฏการณทงทางลบทางบวก โอกาส และ

ภาวะคกคามฯลฯทเขามากระทำาการกอใหเกดกระแสและแนวโนมการเปลยนแปลงทนำาความเจรญอยางม

อตราเรง และรบพลงทางสงคมเศรษฐกจทรนแรงและรวดเรวกวา จงตองบรณาการกนทงจากภายในและ

ภายนอกไมสามารถแยกออกจากกนอยางเดนชดเพราะสงคมโลกทเปนโลกาภวตนเปนอภระบบ(universe)

ทจะเกดผลตอระบบภายใน ในสภาพการปรบตวตอสงแวดลอม/บรบทภายในสงคมและนอกระบบทมอย

ตลอดเวลาและเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางตอเนองเพราะโลกเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-13ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

กระบวนการภายในระบบเองทเกดจากปฏสมพนธของสวนยอยภายในระบบ

สงคมมปฏสมพนธกนแลวยงเชอมโยงกบปจจยนำาเขาจากภายนอกดวยเชนถาเปนโครงสรางภายในระบบท

หลายหนวยทำางานไมประสานกนเพราะขาดการบรณาการ เชน การมจำานวนประชากรขนาดใหญ (เชน

ประเทศจน) อาจกอใหเกดความยากจนในชวงเรมตนกได (ประเทศดอยพฒนาสมยกอน) เพราะการผลตไม

เพยงพอแกความตองการแตในทางตรงขามเมอมการจดการระบบและกระบวนการพฒนาทเหมาะสมอาจจะ

ใชความไมสมดลนทำาใหเกดภาวะสมดลไดคอการใชแนวคด “วกฤตคอโอกาส” ทมการใช “จดแขง(จำานวน

ประชากรมาก)แสวงหาโอกาส(การพฒนาทเหมาะสม)” ดวยการเปลยนกระบวนทศนการมองจากนอกระบบ

เขามาเชนการใหระบบภายในกระทำาการทกอใหเกดการตอรองทางการตลาดกบกลมตางประเทศทจะมากอบ

โกยมาลงทนในประเทศและเกดผลสะทอนกลบในเรองของการเพมรายไดของคนจนโดยรวมมากขนกลาย

เปนตลาดภายในทมการเพมของการบรโภคและอำานาจในการซอ สามารถลดสภาวะการพงพาจากการสงออก

ใหนอยลงทำาใหการเจรจาตอรองมพลงมากกวาเดม

4) บางครงหรอหลายๆ ครงจำาเปนตองมกระบวนการทางสงคมเชนการควบคม

ทางสงคมและ/หรอการขดเกลาทางสงคมทเขามาจดการใหเกดดลยภาพไมวาจะเกดความขดแยงหรอเกด

การสมานฉนทใหเกดประโยชนรวมชนะ-ชนะทเกดประโยชนสงสด จงเปนโจทยทแตละสงคมตองแสวงหา

แนวทางเลอกทเปนไปไดมากทสดในการบรรลเปาหมาย เพอใหมการควบคมทางสงคมกระทำาการไดอยาง

เกดผลกระบวนการการปลกฝงจงตองกระทำาอยางตอเนองไมวาจะเปนกลมของกระบวนทศนคานยมสงคม

(socialvalues)วถชวตและระบบวฒนธรรม

การเตรยมพรอมตอการเปลยนแปลงเพอความเจรญของหนวยระบบแตละระบบ

กระทำาการหากมกระบวนการทำางานเชงรก(proactive)ตองมมมมองทมการมองจากภายนอกเขามาเปนหลก

ไมใชการมองจากภายในออกไปเปนกระบวนการการทำางานเชงรบ(reactive)เชน การใชการตลาด(การสนอง

ตอบความคาดหวงของกลมเปาหมาย/ลกคาในดานความตองการความพงพอใจและการสรางคณคา(value

creation)นำานวตกรรม คอตลาดภายนอกทคาดหวงเปนตวทำาใหเกดการเปลยนแปลงหนวยของโครงสราง

ดานนวตกรรม/เทคโนโลยทสนองตลาดการเปลยนแปลงทเกดขนอาจเกดขนเฉพาะหนวยหรอหลายหนวย

ทเกยวของหรออาจเกดขนทงโครงสรางของหนวยทงระบบกได

ดงนน จงจำาเปนตองทำาใหระบบสงคมหรอแตละหนวยยอยเกดดลยภาพดวย

การมการควบคมทางสงคมการขดเกลาทางสงคมและกระบวนการปลกฝง ทงเรองทเกยวของกบความม

เหตผล(ในเชงปรมาณเชนความเชอทเปน “belief”)และความไมตองมเหตผล(ในเชงคณภาพเชนอารมณ

ความรสกคานยมความเชอทไมตองใชเหตผลคอ “myth” ทตองกำากบโดยศรทธาฯลฯ)ทงตองวเคราะหตลอด

เวลาเกยวกบระบบภายนอกทกอใหเกดปรากฏการณทสงผลกระทบเขามาเปนปจจยนำาเขาเพราะระบบสงคม

เปนระบบปฏบตเปนแบบเปดไมใชระบบปดทปจจยภายนอกเขามาเกยวของนอยกวา

แตบางครงผลกระทบจากภายนอกทเขามาเปนทางลบเชนภาวะเศรษฐกจทซบเซา

ของสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปรวมทงการกาวไปสการทดลองทางปรมาณของประเทศอหรานทโครงสราง

ของระบบจะตองเขามาชวยทำาหนาทลดความรนแรงจากปจจยภายนอกโดยการยดเหนยวแนวคดทางศาสนา

2-14 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธความเชอ วถชวต วฒนธรรมและคานยมของสงคม เปนตวทำาใหสงคมมการรวมตวเขาดวยกนและเปนตว

ตานทานตอภาวะคกคามทจะมการเปลยนแปลงทางสงคมในเชงลบ

แตสงคมทมโครงสรางเปนระบบปดมากกวาระบบเปดเพยงใดกไมสามารถม

การกระทำาทขดตอกฎของธรรมชาตได คอระบบตองเปนระบบเปดตามธรรมชาต เชนสงคมพมาทตองเปด

ประเทศในทสดเพราะประชาชนไมสามารถทนการครอบงำาในคณคาความเปนมนษยทตองปลดปลอยได

1.2ทฤษฎโครงสราง-หนาททาลคอททพารสน (Talcott Parsons) โดดเดนในการนำาใน

ทฤษฎโครงสราง-หนาท(Structural-FunctionalTheory)ในระยะแรกเรมทถอวามรากฐานทสำาคญมาจาก

ทฤษฎระบบทางสงคมและตอมากมนกสงคมวทยาเดนๆมากมายมายในดานน ซงเนนการทำาหนาทของ

ระบบและกำาหนดแนวคด “โครงสราง-หนาททชดเจน” และม “ความหมาย” ทจะวดผลเชงปรมาณมากขน

ความชดเจนขององคประกอบและคณลกษณะในเชงปรมาณมมากขนเพอผลการตงสมมตฐานแลวทดสอบ

ทฤษฎทนาเชอถอไดมากกวา

การวเคราะหทางทฤษฎนจะวเคราะห(1)กระบวนการทางสงคมทสมาชกในกลมมปฏสมพนธ

กนการกอตงกลม/เครอขายความสมพนธของกลมกบกลมเครอขายกบเครอขายหรอระหวางกนและกน

ของกลม/เครอขายในสงคม (2) โครงสรางของสงคม รปแบบทางวฒนธรรม รวมทงวถชวตในชมชนและ

กลไกทางสงคมในเรองการควบคมทางสงคม การขดเกลาทางสงคม และกระบวนการปลกฝง ดงนน ยง

โครงสรางสงคมโดยรวมทงหมดมความแปลกแยกมาก(differentiation)สงคมนนยงมการพฒนามากกวา

สรปสาระสำาคญของทฤษฎนไดแก

1.2.1 การมองสวน (parts) เพอการวเคราะหสงคมทฤษฎนจะอธบายดวยการคาดการณ

และทำาความเขาใจมากขนเกยวกบ(ก)ปฏสมพนธของสวนยอยๆในระบบทเกดดลยภาพและขาดดลยภาพ

(ข)การทำาหนาทของหนวยในสงคม

1.2.2 แนวคดพนฐานของทฤษฎโครงสราง-หนาท มประเดนสำาคญไดแก

1) สงคมทงหมดเปนเสมอนหนวยทมชวต (social organism) เปนระบบหนงท

มสวนตางๆ(parts)หรอหนวย(unit)

2) องคประกอบของการบรณาการ (integration) ของหนวยหรอสวนตางๆท

แตละหนวยแตละสวนจะมดงน

(1)การรวมตวกนทไมใชการยบเปนหนวยเดยวกน(consolidation)ทม

คณลกษณะของ(1)ความเทาเทยมกนความเสมอภาคของแตละหนวย/สวนทกระทำาการตอกน(2)ความ

เปนอสระตอกนของหนวย/สวนทกระทำาการตอกน

(2)ความสมพนธ(relationship)เชงบวกระหวางกนของสวนตางๆใน

รปแบบของ(1)สนบสนนซงกนและกนในการทำาหนาทใหเกดประโยชนสงสดของสวนตางๆคอมปฏสมพนธ

ระหวางกนของปจเจกชนกบปจเจกชนปจเจกชนกบกลม และกลมกบกลมในสงคม เพอสนองตอบความ

ตองการความพงพอใจและการเพมคณคาของกนและกนรวมทง(2)การมกลไกในการขจดความตงเครยด

และม(3)การควบคมทางสงคมการขดเกลาทางสงคมและกระบวนการปลกฝงทางสงคมเขามาเกยวของ

ในปฏสมพนธน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-15ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

(3)กลไกทสำาคญของการบรณาการสงคมทกสงคมคอความเชอ(belief

andmyth)คานยมของสงคมบรรทดฐานขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมในสงคม

โครงสรางตาง ๆ หรอสวน/ระบบตาง ๆ จะทำางานเชอมโยงกน ทำางานรวมกน

สอดคลองสนบสนนกนและเกอกลซงกนและกนในรปแบบของการบรณาการเพอใหระบบทงระบบมชวตดำารง

อยไดคออยรอดและสามารถทำาหนาทของตนไดอยางตอเนองยงยนเพราะปฏสมพนธของมนษยจะเกยวของ

กบ (1)ความคดนำาการกระทำา (2)การรบผลประโยชนทกำาหนดจากความคาดหวงวาจะไดรบการตอบสนอง

ความตองการความพงพอใจและคณคาและ(3)การใหดวยพฤตกรรมทเปนการกระทำาทางสงคมทเปนการ

เคลอนไหวทางสงคม(socialmovement)ของบคคลกลมชมชนในแตละสงคม

3) หนาทหลกและบทบาทของสงคม การวดผลในองคกรชมชนสงคมวามความ

เขมแขงจากการทำาหนาทอยางครบถวนเพยงใดปฏบตหนาทอยางเตมศกยภาพเพยงใดมความสมานฉนทท

เกดจากความเตมใจมสายสมพนธทประสานสามคคกนในการเกดความมนคง

ดงนน หนาทหลกของสงคมทจะตองกระทำาอยางตอเนองและแบงหนาทกนใน

การขบเคลอนอยางมประสทธภาพมประเดนสาระสำาคญสรปไดในเรองตอไปน

(1)การปรบตว(adaptation)ใหเกดความสมดลในอนทจะสนองตอบการ

เปลยนแปลงทงภายในภายนอกสงคมทงการสนองตอบความคาดหวงตอความตองการความพงพอใจการ

เพมคณคาคอการปรบใหเขากบ(ก)ความตองการของสงคมและ(ข)การปรบใหเขากบบรบททเกยวของ

(2)การบรรลเปาหมาย (goal attainment) รวมทสงคมตองกำาหนดใน

การตอบโจทยตอเปาหมายหลกดวยการปรบเปาประสงคของหนวย/สวน ใหสมดลตอการเปลยนแปลงใน

การสรางความเจรญ

(3)การบรณาการ(integration)เพอใหหนวยหรอระบบกำาหนดขอบเขต

การทำางานรวมกนดวยความเทาเทยมกนการสนบสนนเกอกลกนอยางมระบบเพอ(ก)ผลประโยชนรวมและ

(ข)ความสมานฉนทในการมปฏกรยาและความสมพนธทดตอกน

(4)การรกษาแบบแผน(patternmaintenance)ทสงคมกำาหนดปรบเปลยน

ตอยอดดวยรปแบบทเหมาะสมเชนวฒนธรรมวถชวตคานยมสงคมและบรรทดฐานทางสงคมฯลฯเพอ

ใหเกดการฟนฟและรกษาแรงจงใจ(motivation)อนจะเปนพลงการเคลอนไหวทเกดแรงขบดนภายในของ

การกระทำาการ

หนาทของบางโครงสรางของสงคมอาจมประโยชนตอคนสวนใหญแตขณะเดยวกน

คนบางสวนอาจไดรบประโยชนเพยงนอยนดหรออาจไมไดรบประโยชนเลยซงรวมไปถงอาจจะมคนบางกลม

หรอบางสวนของสงคมไดรบผลเสยจากทำางานของโครงสรางของสงคมนนกได

ทงน จะมบทบาทของสงคมทเกยวของกบการควบคมทางสงคมการขดเกลาทาง

สงคมและกระบวนการปลกฝงทางสงคมในดานการบรณาการระเบยบแบบแผนทเหมาะสมการปรบเปลยน

ใหเกดดลยภาพเพอใหการทำาหนาทในการบรรลเปาหมายรวมทางสงคม

2-16 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ4) ลกษณะสำาคญอน ๆ ทเกยวของในระบบ/โครงสราง ลกษณะสำาคญอนๆท

เกยวของในระบบ/โครงสรางไดแก(กตพฒนนนทปทมะดลย2553:68-81)

(1)สงคมอาจเปนระบบเปด(opensystem)หรอระบบปด(closedsys-

tem)กไดโดยทกระบบยอยจะมปฏสมพนธกนแตทกระบบจะมเสนเขตแดนการแลกเปลยนจากภายนอก

และแลกเปลยนจากภายในทเปนกระบวนการเปลยนผาน (throughput) การเปลยนผานนมกกระทำาเพอ

ลดสภาวะการเสอมถอย(entropy)ของระบบกระทำาการหรอเสรมใหเกดการพฒนาระบบทมกระบวนการ

สะทอนกลบ(feedback)เขามารวม

(2)สภาวะสมดล (homeostasis) หรอสภาวะดลยภาพ (equilibrium)

จะตองเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลาอยางตอเนอง ซงจะเกดผลอาจเปน (ก) สภาวะสดทายทคงเดม

(equi-finality)หรอ/และ(ข)สภาวะสดทายทแตกตาง(multi-finality)

(3)ความสมพนธระหวางบคคลกบโครงสรางทางสงคม เชน การควบคม

ทางสงคม จะทำาใหบคคลปรบปรงสมรรถนะ (competence) และกระบวนการประกอบการ ในสงคมม

ความสมพนธกบทรพยากรตาง ๆ ทำาใหเกดการสงสมทรพยากร ซงสมพนธภาพมทงแบบรวมมอรวมใจ

(collaborative)แบบตอรองตกลง(bargaining)และแบบขดแยง

(4)สงคมสามารถสงเคราะหกระบวนการพลงรวม(synergy)ของทงระบบ

ดวยตวของระบบเองทเปนการรวมตวกนผกพนกนอยางเหนยวแนนทสรางสภาวะคณคาองครวมแตถา

กลมไมเขมแขงพอทจะสรางพลงรวมกจะพงพาพลงนอกระบบมากเกนไป อาจเกดสภาวะความเสอมถอย

ทำาใหกระบวนการสรางพลงรวมปฏเสธความเสอมถอยของระบบซงอาจจะสลายตว หรออาจจะเกดขนมา

ในรปใหมททำาหนาทสนองความตองการของระบบยอยสงคมอยางแทจรง

(5)ระบบผนำาการเปลยนแปลง (ไมควรใชคำาวาเปนผกระทำาการเปลยน-

แปลง) (change agent system)มกจะเกยวของกบระบบคนภายนอก (ตามทฤษฎ “Developmental

Theory”)โดยทกลมเปาหมาย(clientsystem)(ทเปนผกระทำาไมใช‘changeagent’เปนผกระทำาเพราะ

เปนเพยงผสนบสนนในการกระตนเรงปฏกรยาบอกแหลงขอมลและการกอตงองคกร)

(6)ระบบยอยตอระบบยอยทกระทำาการหรอมปฏกรยาตอกนของ

ปรากฏการณทเกดอยางตอเนองตลอดเวลาระหวางสงคมทเคลอนไหวเปลยนแปลงเพราะโลกไมเคยหยดนง

ทงทางบวกและทางลบทมผลตอมนษยและโครงสรางทางสงคมทเปนระบบยอยคอปฏสมพนธระหวางบคคล

กบกลม กลมกบกลม ในสงคมเดยวกน หรอสงคมโลกทมการเปลยนแปลงทกอใหเกดการขาดดลยภาพ

ซงอาจจะเกดจาก(ก)ปรากฏการณทควบคมไดเชนการกำาหนดทศทางและแนวโนมการควบคมทางสงคม

การขดเกลาทางสงคมการปลกฝงทางสงคมหรอจาก(ข)ปรากฏการณทควบคมไมไดเชนจากภยธรรมชาต

การขดเกลาทางสงคม จะมสวนในการเกดดลยภาพ ซงการขาดดลภาพและการเกดดลยภาพนนจะเกด

อยางตอเนองตลอดเวลา

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-17ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

5) แนวคดพนฐานทเกดจากการวจย และประยกตในการพฒนาทางสงคมสาระ

สำาคญสรปไดดงน

(1) การมองปจจยนำาเขาจากนอกระบบเขามามากกวาปจจยนำาเขาจาก

ภายในระบบเอง

นกวเคราะหใชแนวทางนเปนแนวทางพนฐานในการวเคราะห เพราะตอง

รบรวา ความถกตองไมใชวเคราะหจากรากฐานการวเคราะหดานโครงสรางและหนาท/ระบบเปนจดตงตน

แลววเคราะหวาเมอปจจยภายนอกเขามาความไมสมดลทเกดขนนนจะทำาใหเกดความสมดลทนำาความเจรญ

ไดอยางไรถามองภาพแบบนเปนการเนนมองจากภายในออกไปจงมขอจำากดในการศกษาการเปลยนแปลง

ทางสงคมเพราะไปเนนความสมพนธของสวนตางๆททำาหนาทเพอบรรลเปาหมายเกนไปเชนระบบสงคม

ไทยมรากฐานการเกษตรถามองแบบนกจะเนนการพงพาสงออกมากเกนไปและเนนการทดแทนการนำาเขา

เชนฝายถวเหลองขาวโพดมากเกนไปดวย

หลายคนบอกวาไมตองการเปน “เสอ” คลายเกาหลใตและสงคโปรทเปน

แลว หรอมาเลเซยทกำาลงจะเปน แตอยากเปน “พญาควาย” ทเนนรากฐานทางเกษตรเทานน โดยลมไปวา

อตสาหกรรมเกษตรทเปนการเพมคณคานนรอคอยอยไมวาการเขารวมทนบรษทตางชาตในจนในการรวม

ทนจนผลตมอรเตอรไซด ผลตรถแคตเตอรพลลาของเครอเจรญโภคภณฑในจนทงกอนและหลงป 2555

หรอการรวมทนไทยกบญปนในการผลตรถไถคโบตา หรอแมกระทงทนไทยในประเทศทลงทนผลตอะไหล

รถยนตเอง จากอะไหล (ปลอม) จนสงขายตางประเทศทำาเงนมากกวาการสงออกขาวทงหมดเพยงไมเกน

ปละสองแสนลานบาทหรอการทบรษทปตท.และบรษทในเครอเชน “ปตท.สฝ.” ไปลงทนตางประเทศดาน

พลงงานททำากำาไรแกประเทศปละแสนลานบาทและไปซอกจการบอนำามนทงออสเตรเลยองกฤษแคนาดา

หรอบรษทปลาทนากระปองไทยทใหญทสดในโลกทไปซอกจการตางชาตทวโลกหรอบรษทเบยรไทยทไป

รวมหนใหญเบยรระดบโลกทสงคโปรแมกระทงกจการบนราคาถกทขยายกจการฯลฯแตละหนวยการผลต

เหลานอนาคตจะมกำาไรทำาเงนของแตละหนวยการผลตมากกวาการสงออกขาวไทยทงประเทศเชนกนการท

ตองรบรวาการตลาดขาวตางประเทศเปลยนแปลงตอเนองทประเทศจนอนเดยเวยดนามสนองดวยการม

นวตกรรมการผลตขาวลกผสมทผลตไดไรละเกอบสองตน(เกวยนไทย)แตขาวหอมมะลของไทยผลตไดไม

ถงหาสบถงซงตองปรบไปผลตระดบพรเมยมโดยไมตองตดราคาแขงกบเวยดนามพมาเขมรลาวในอนาคต

(2)การมองภาพรวมทมองจากภายนอกเขามาภายในระบบเปนหลกเพอ

นำาการตลาดมาพฒนานวตกรรมทตอบสนองความตองการของตลาดเพอการปรบระบบลวงหนาในการทำางาน

เชงรก ทนาจะมองภาพเสมอนจนทเปน “มงกร” คอเปน “มงกรนอย” ทไมใชเปนพญาควาย เพราะจนม

บทเรยนจากความไมพรอมในการกาวกระโดดไกลจงตองเนนการพฒนาทงรากฐานคอการเกษตรแตเนน

การเพมมลคา การเพมคณคานน ไมใชขายวตถดบเกษตรแกโลกเหมอนประเทศลาวและกมพชา (รวมทง

ไทยสมยกอน)พฒนาควบคไปกบการอตสาหกรรมทสนองตอบการตลาดของโลก จากการเพมมลคาและ

คณคาสนคาเกษตรทำาใหพลงการบรโภคภายในประเทศของจนสงเกอบรอยละหกสบของรายไดคนจนรวย

ขนและพงการสงออกนอยลงไมถงรอยละหาสบขณะทไทยตองพงเกนรอยละหกสบหา

2-18 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธนนคอการมองจากภายนอกเขามา ดวยการมองความคาดหวงของตลาด

ตางประเทศคอตลาดจากภายนอกทตองการสนคาหลากหลายแบบใดกนำามาปรบระบบนวตกรรมกระบวน

การผลตของสงคมไทย

2. ทฤษฎความขดแยง (Conflict Theory) เปนแนวความคดทเนนการวพากษเรมตนจากคารลมาร

ก(KarlMarx)อธบายการเปลยนแปลงทางสงคมวาทกๆสงคมจะมขนตอนของการพฒนาทางประวตศาสตร

หลายขนมประเดนสำาคญไดแก

2.1ฐานคต (assumption)ของแนวคดน ไดแก สงคมมระบบทสลบซบซอนของความไม

เสมอภาคกนและความขดแยง (conflict)ซงจะนำาไปสการเปลยนแปลงทางสงคมดงมการแบงสงคมเปน

ชนชนในโครงสรางระดบสง (supper structure) ทมการจดระบบทด กบชนชนในโครงสรางยอย (sub-

structure)ควบคมครอบงำาโดยชนชนทเหนอกวา

ความขดแยงระหวางกลมตาง ๆ และบคคลตาง ๆ ในการเปนเจาของทรพยากรทมคาและ

หายากทำาใหพฤตกรรมของของคนในสงคมเปลยนแปลงไปคอใชแนวความคดวภาษวธ (dialectical)มา

สรปสาระวาเกดการตอสของชนชนในสงคมระหวางนายทนกบลกจางแรงงานทขดแยงกนและเมอมการตอส

ระหวางชนชนการเปลยนแปลงมกจะรนแรงเพราะตองเปลยนโครงสรางของอำานาจทนท

2.2แนวคดพนฐานเกยวของกบระบบการผลตทางเศรษฐกจแตละระบบมความขดแยง

ระหวางชนชนผเปนเจาของปจจยการผลตกบผใชแรงงาน ในดานการจดการทรพยากรและการสงสม

ทรพยากรการจดการดานแรงงานทนและเทคโนโลยทมตอกระบวนการทางสงคมของกระบวนการภายใน

ขององคกรมกกอใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมซงเปนโครงสรางสวนลางของสงคมขน

กอน

2.3ผลกระทบทเกดจะเปนลกโซเปนการเปลยนแปลงตอโครงสรางสวนบนของสงคม ซง

เปนสถาบนทางสงคมจากเลกสใหญเปนละลอกคลน เชน ทศนคต ไปสพฤตกรรมในสถาบนครอบครว

การศกษาศาสนาทกอใหเกดการเปลยนแปลงคานยมสงคมและการควบคมของสงคมและมผลกระทบ

ถงระดบผปกครองประเทศ

การขดแยงทเกดจะมกระบวนการทางสงคมในเรอง(ก)ความรทเกยวของ(ข)การเสาะแสวงหา

ความร(ค)การปลดปลอยจากการครอบงำาหรอปลดเปลองความเปนทาสแรงงาน

อยางไรกตามหากวเคราะหแลวอาจจะสรปความเหนโดยรวมวา

1)ความขดแยงเปนสวนหนงของกระบวนการขดเกลาทางสงคม ไมมกลมทางสงคม

กลมใดกลมหนงทมความสมานสามคคอยางสมบรณ เพราะความขดแยงเปนสวนหนงของมนษย ทง

ในความเกลยดและความรกตางกมความขดแยงทงสน (คดลอกจาก http://translate.google.com/

translate?tl=en&sourceid=ie8-activity&u)

2)แนวทางของมารกมความเหนทแตกตางกวา (http://translate.google.com/

translate?tl=en&sourceid=ie8-activity&u)

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-19ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

(1)แมกวเบอร(MaxWeber1864-1920)ขณะทมารกเสนอแนวคดทมพนฐาน

ของทฤษฎของทนนยม(TheoryofCapitalism)แตแนวคดของวเบอรอยบนรากฐานของทฤษฎกระบวนการ

ความมเหตผล (Theory of theProcess ofRationalization) ซงความมเหตมผลนนอธบายโดยกฎและ

ขอบงคบของสงคมทถกตองตามกฎหมายในสงคมปจจบนทแตกตางจากระบบดงเดม(traditional)ในสงคม

ทสบทอดกนมาจากจากรากเหงาของความคดความเชอทครอบงำาจากอำานาจทสบทอดกนมายดปฏบตตลอดมา

จนเปนขนบธรรมเนยมประเพณทระบบจะอยบนรากฐานของผนำาสงคมทมคณภาพเหนอธรรมดา

(2)ราลฟดาหเรนดอรฟ (RalfDahrendorf) กลาววาเพราะความไมเทาเทยม

กนในสงคมนนเกดจากความไมเทาเทยมกนในเรองของสทธอำานาจ(authority)เพราะกลมในสงคมสามารถ

แบงออกไดเปนสองประเภท ไดแก กลมทมสทธอำานาจกบกลมทไมมสทธอำานาจสงคมจงเกดกลมแบบไม

สมบรณทตางกมผลประโยชนแอบแฝง(latentinterest)อยเบองหลง

3)แมการอธบายถงกระบวนการเปลยนแปลงมผลทเปนไปไดของกระบวนการ

เปลยนแปลงแตกลบคาดการณถงผลลพธทแทจรงและการพฒนาทยงยน ไมเปนไปตามขนตอนทกำาหนด

เพราะความผนแปรและความขดแยงทเกดความประนประนอมนำามาสฉนทามต ทอาจจะเปนระบบทเปน

แบบงกนหางทตองปรบระบบมาสระบบเดมทดกวา ซงมการตกลงวามการพฒนาระหวางนายทนกบลกจาง

เนนความเปนเจาของรวม ผลประโยชนรวมมากขน และเคารพในความเปนปจเจกชนมากขนในความม

คณคาของมนษยทเทาเทยมกนมความยตธรรมความเสมอภาคของการรบโอกาสทเทาเทยมกนแตมความ

แตกตางกนในเรองการมองภาพรวมในอนาคตการทมเทการปฏบตความสามารถในการผนกกำาลงรวมเพอ

เกดการประสานประโยชนทมการแบงปนความเออเฟอเอออาทรเพมขน

4)มารกอาจจะใชการมองภาพทเปนภาพอนาคตเปนการขดแยงทนำามาซงการพฒนาก

จรงแตมารกมองภาพรวมอนาคตแบบ “theworstcasescenario” แตไมมภาพรวมอนาคตทาง “thebest

casescenario” ทระบบนายทนจำาเปนตองปรบเปลยนเปลยนแปลงเพอการอยรอดในสงคมและทำาหนาท

ทดกวาและการบงคบนอยกวาความมอสรภาพสงกวาดงทสงคมนยมรสเซยเปลยนโดยสนเชงในปจจบน

และสงคมนยมของจน เวยดนามฯลฯกตองปรบเปลยนใหสมพนธกบระบบทนนยมมากขน เพราะอำานาจ

เปนของประชาชนโดยประชาชนและเพอประชาชนความขดแยงยงอาจนำามาซงการลดความเปนปรปกษกน

เพราะการขดแยงอาจจะทำาใหเกดการแบงกลมเพอหาผสนบสนนเชนความขดแยงผลประโยชนระหวางจน

กบสหรฐอเมรกาสามารถพฒนาความซบซอนของโครงสรางกลมในดานความขดแยงกลายเปนความรวมกน

(บางทกแยงกน)สนบสนนประเทศทออนแอกวา

ผลทเกดจากความขดแยงจงมไดทงทางบวกและทางลบหากการปฏบตดานการจด

ระบบไมไดคำานงถง “คนในสงคมเปนศนยกลางการพฒนา”และเขาเหลานนตองการการเพมคณคาใน

ความเปนมนษยอยางตอเนอง เสมอภาคกบคนในสงคมประเทศอนทตนเองไดรบรผานระบบขอมล

สารสนเทศซงไมสามารถใช “ฝามอบงฟา” เพอยอมรบการครอบงำาทางสงคมไดตลอดไปดวยความเตมใจ

ทไมใชวฒนธรรมความเปนมนษย เพราะความขดแยงเปนสภาวะหนงของวถชวตมนษยทมความคดเหน

แตกตางกนเนองจากมมมมองทตางกนจงมเหตผลรองรบทแตกตางกนทกอใหเกดความขดแยง

2-20 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธการแสวงจดรวมสงวนจดตางจงเปนวถแหงความคดทจะนำาไปสการมฉนทามตทบรรล

ผลประโยชนรวมทใชกลไกของกลม เครอขาย สงคมจดการ ทำาใหความขดแยงกลายเปนการพฒนาใน

ทสด เพราะสมาชกในสงคมทเกดความไมพงพอใจตอปรากฏการณและเหตการณทครอบงำาทางสงคมของ

คนเหลานนจะเกดพลงรวมทจะเกดผลทวคณจากการรวมตวตามระบบเครอขายทมการบรณาการทเหมาะสม

กบกลไกการเคลอนไหวเพอนำาการเปลยนแปลง

โลกในปจจบนมขอมลสารสนเทศทวถงและศกยภาพของนวตกรรมและเทคโนโลย

ทำาใหการใชความรและการเสาะแสวงหาความรเปนเรองทงายกวาเดม สงคมโลกจงตองมการบรณาการกน

เพอผลประโยชนรวมทถอยทถอยอาศยกนในสถานการณชนะ-ชนะและลดการแขงขนเพอชวงชงทรพยากร

เหมอนสมยเดม และแสวงจดรวม สงวนจดตาง เพอลดการขดแยงทจะนำาผลทางลบ แตขดแยงเพอการ

เปลยนแปลงทางบวก

เมอสงคมดำารงอยดวยความขดแยงของผลประโยชนทมจำากดและชวงชงกนใหไดมา

ของชนชนยงขนอยกบอำานาจและตำาแหนงการรวมกลมกนเพอสรางพลงอำานาจเปนหนทางหนงทจะเปนการ

ตอรองในเรองของอำานาจและผลประโยชน

กลมแตละกลม ชมชนสงคมตองวเคราะหจดแขงจดออนของตนเพอรองรบโอกาส

และหลกเลยงภาวะคกคามเพอใหการพฒนาเกดผลแกสงคมตนเองในรปแบบของความยงยนการบรณาการ

กนในการบรรลผลประโยชนรวมทกำาหนดไว

การเปลยนแปลงนนไมจำาเปนตองเปลยนโครงสรางทางสงคมโดยสนเชงแตจะเรมจาก

กระบวนการทางสงคมในรปของเครอขาย/กลมทบรณาการกนในการมองภาพรวมอนาคตทพงปรารถนาและ

ควบคมขดเกลาการปลกฝงกระบวนการทางสงคมทเกดจากกระบวนทศนทเหมาะสมเพอกำาหนดความคด

ความเชอของคนในสงคมในการนำาการกระทำาทมปฏสมพนธกนทสมดล/ดลยภาพในหวงหนง ๆ ของการ

เปลยนแปลงใหเกดผลทางบวก

3. ทฤษฎวพากษ (Critical Social Theory)นมงสรางจตสำานกในการวพากษระบบเพอจะเปลยน

โครงสรางทางสงคม โดยมพนฐานของการมองสรรพสงเปนองครวมมระบบยอยทเชอมโยงระหวางกนทง

ระบบซงมหลกการพนฐานดงน

3.1การมองดวยการวพากษมกใชกรอบของความหลากหลายของสาขาของความร (multi-

disciplinary)หลากหลายแนวทาง(multi-approaches)ทเกยวของของสงตอไปน

1)ทฤษฎจงตองมความชดเจนของสมมตฐานทกำาหนดและทดสอบมความเขาใจอยาง

แทจรงดวยการรวามจดแขงจดออนในเหตปจจยและผลอะไรมตวแปรแทรกซอนอะไรความสมพนธทเกด

มรปแบบใดและปจจยสถานการณปรากฏการณอะไรบางทควบคมไดและควบคมไมได

2)เทคนคการวจยทการออกแบบการวจยมความนาเชอถอเพยงใด มความเทยง

ความตรงเพยงใดเพอการสรปสาระทมเหตผลหรอไมเพยงใด

3)เทคนควธการจดการบรหารตองรวาใชแนวคดพนฐานอะไรบาง การมองภาพมอง

จากขางนอกเขามาหรอมองจากขางในออกไปคอเนนการสนองกลมเปาหมาย/ลกคาในการตอบสนองความ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-21ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

คาดหวงเพยงใดทจะนำามากำาหนดนวตกรรมทเหมาะสมและปรบเปลยนกระบวนการภายในทตอบสนองเปน

สถานการณชนะ-ชนะแกผเกยวของผมสวนไดสวนเสย

4)วธคดทหลากหลายเพอใหมองเหนภาพรวมของกระบวนการมความสมพนธทพง

ประสงคในการบรรลจดประสงคตามกรอบของการวพากษครบถวน การมองภาพของความหลากหลายจง

ตองใชความสามารถในการรบรทหลากหลายทผกและเชอมโยงเกยวของเกยวพนกนไดดกวาซงตองใชความ

สามารถในเชงวพากษในเรองททำาการวพากษ

3.2 จดประสงคของการวพากษตองเกยวของกบการสรางจตสำานกดวยการหลกเลยงการ

ใชอารมณความรสก (emotion) ในการวพากษ หากเปนการสรางจตสำานกทตองอาศยความมเหตมผล

เขามาเกยวของในเรองตอไปน

1)การปลดปลอย(emancipation)ใหกลมเปาหมายหลดพนทางความคดของความม

อสระจากการผกพนตามกระบวนการทกอใหเกดความสญเสยอสรภาพ(การมการเปนการอยการทำา)หรอ

การไมยตธรรมไมเสมอภาคในสทธทพงไดพงม

2)การรบการถายโอนอำานาจ (empowerment) เพอสรางพลงอำานาจในการจดการ

สงคมชมชนของตนเองเพอประโยชนรวมและความรวมรบผดชอบตอสงคมชมชนดวยจตอาสาเพราะมนษย

มศกยภาพเมอไดรบโอกาส

3)การใชกระบวนการการแทรกแซงเพอใหกลมเปาหมายกำาหนดชวตตนเองได ดวย

ขอเสนอทมเหตผลและความเปนไปได และลดความเสยงมากทสดดวย (1) การเปลยนกระบวนทศนเพอ

ใชเปนตวนำาพฤตกรรมทพงปรารถนา เชน การเรยกรองประชาธปไตยในประเทศตาง ๆ ทอาจแลกดวย

เลอดเนอและชวตเพอใหไดมาซงกระบวนทศนของการปกครองประเทศทเปนการปกครองของประชาชนโดย

ประชาชน และเพอประชาชน (2) การกำาหนดทางเลอกหลายทางทมทศทางและแนวโนม (direction&

trend)ทมความเปนไปไดมากำาหนดยทธศาสตร/กลยทธทปรบเปลยนไดตามสถานการณปรากฏการณหวง

เวลาทแปรเปลยนไปของภาพรวมอนาคตของกระบวนการการทำางานรวมกนในรปแบบเครอขายทรวมกน

ระดมความคดระดมสรรพกำาลงการทำางานเชงบรณาการใหเกดประโยชนรวมสงสดจากจดแขงทมกบโอกาส

ทมาจากภายนอกระบบ เขามาเกยวของเพอเกดภาวะทสมดลของระบบยอยและคนในระบบทมปฏสมพนธ

กนททำาใหการขดแยงทเกดกลายเปนการพฒนาไปในทสดเพราะมการปรบเปลยนมมมองทแตกตางไปใน

เรองของการเรยนรการพฒนากระบวนการภายในการสนองตอบผมสวนไดสวนเสยและสนองความคาดหวง

ของกลมเปาหมาย/ลกคาขององคกรสงคม

4)การพฒนาทมผลลพธเนนคณภาพไมใชเนนปรมาณคอการเพมคณคาของทงกลม

เปาหมาย/ลกคา นอกเหนอจากการตอบสนองความคาดหวงในเรองของความตองการความพงพอใจการ

พฒนาจงตองเนนการเกดประสทธภาพ (efficiency) ทใหผลตามทพงปรารถนาอยางสงางาม (elegance)

จากการทมการทำางานรวมกนเปนหนงเดยวกน(solidarity)รวมรบผดชอบในการตดสนใจเพอความกาวหนา

ของเครอขายองคกรชมชนสงคมทยงยน

2-22 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ4. ทฤษฎการแลกเปลยน

พนฐานความคดของทฤษฎการแลกเปลยน(SocialExchangeTheory)ใชอธบายการกระทำาทาง

สงคมของบคคลในสงคมทเรมในชวงตงแตค.ศ.1960ซงมทมาจากทฤษฎทางเศรษฐศาสตรเพอการอธบาย

พฤตกรรมทางสงคมในเรองการแลกเปลยนเพอประโยชนรวมของผเกยวของ

ฐานคตคอคนแตละคนมความคาดหวงตอความตองการความพงพอใจการมคณคาในชวตอยาง

ตอเนองและสงขนไปเมอไดรบการตอบแทนในระดบทพงพอใจแตดวยตนเองไมสามารถจะไดสงทคาดหวง

จงตองอาศยผอนมาชวยสนบสนนสงเสรมจงตองมปฏสมพนธในรปแบบทเหมาะสมกบคนกบกลมองคกร

ชมชนสงคม เพอแลกเปลยนผลประโยชน หรอรบผลประโยชนรวมในกลม/เครอขาย องคกร ชมชนทม

พลงรวมในการทำางานและแบงปนอยางยตธรรม

กลมเครอขายองคกรชมชนสงคมหรอหนวยตางๆจงตองสรางกฎเกณฑหรอระเบยบแบบแผน

ในการแลกเปลยนทด มความยตธรรมในผลประโยชนรวมนน ๆ ซงหนวยระบบนนตองมกฎระเบยบใน

การควบคมการหลอหลอมการปลกฝงความคดความเชอคานยมพฤตกรรมทพงปรารถนาของสมาชก

ทมปฏสมพนธกนและกนภายในกลมระหวางกลมระหวางองคกรระหวางชมชนและสงคมทจะอำานวย

ประโยชนสงสดในการรกษาสมพนธภาพใหดำารงอยไดนานและมนคง ในการตอบสนองความตองการรวม

ความพงพอใจและการเพมคณคา

ทฤษฎเกานใชอธบายพฤตกรรมของกลมคนในกลมเครอขายหรอองคกรสงคมอนซบซอนในเรอง

การแลกเปลยนทางสงคมทเกยวของกบการครอบครองอำานาจ โดยเกยวของกบพนฐานของกระบวนการ

วเคราะหความสมพนธระหวางบคคล ในการแลกเปลยนตามกระบวนการและพฤตกรรมทเกยวกบการให

และการรบทเปนการลงทนและผลตอบแทนทสมดลกน ในการมปฏสมพนธทพงปรารถนาทจะกอใหเกด

การสรางพนธะผกพนและความไววางใจความคดเหนทศนคตและความเชอเชงบวกขององคกรมผลตอ

สมาชกในองคกรในการกำาหนดพฤตกรรมในกระบวนการกระทำาเนองานและเมดงานทดขน ซงจะนำาไปส

ประสทธภาพขององคการในการบรรลเปาหมายทกำาหนด

ผลประโยชนทมการแลกเปลยนของอำานาจเปนตวกำาหนดไมใชแตเพยง(ก)ผลประโยชนดานวตถ

(ข)ผลประโยชนทางดานจตใจเชนการไดรบการยอมรบยกยองและผลกระทบทางจตใจซงอำานาจไมใชสง

ทอยคงทหรอคงทนถาวรตดตวผหนงผใดจงเปนการแลกเปลยนทางสงคมททกคนเรยนรถงการแลกเปลยน

ทางสงคมตงแตยงไมเขาใจการปฏสมพนธทางสงคมและเกดการพฒนาการแลกเปลยนตามความคาดหวง

ของตนเองมากขน เพราะพนฐานทตองการความยตธรรมและความเสมอภาคมากขน การเพมและสญเสย

อำานาจเหมอนกบกระบวนการแลกเปลยนอทธพลระหวางผนำากบสมาชกทเกดขนตลอดเวลาในการอยรวม

กนและดำาเนนการผลประโยชนรวมอนอาจไดมาเพราะตำาแหนงทไดรบมอบหมายหรอครอบครองหรออาจ

ใชความสามารถเสาะแสวงหาสงสมใหเกดพลงของอำานาจขนมา

ความสนใจของนกสงคมวทยารนใหม จะเนนการเกยวของกบกระบวนการตอไปน

(ก)การเกดผนำาในกลมขนาดเลก เรมจากกลมธรรมชาตมารวมตวกน เนองจากความเปน

หนงเดยวกน (solidarity) ทเกดจากปญหารวมความตองการรวม รวมทงความสนใจรวม เมอมารวมตว

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-23ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

กนมระบบทเปนผลประโยชนรวมมากขนกปรบรปแบบกลมเปนกลมทเปนทางการขนาดเลกเชนวสาหกจ

ชมชน เครอขายขนาดเลก ทมการแบงงานกนทำาตามความถนด เพอเพมขดความสามารถในการประกอบ

การและเกดการถายโอนเทคโนโลยกนโดยมการแบงปนผลประโยชนรวมอยางยตธรรม

(ข)ผนำาขององคกรเครอขายชมชนทเกดจากการเปลยนแปลงไปตามสถานะและโครงสราง

ของกลมและมรปแบบทเปนแบบทางการในองคการตางๆมากขนสลบซบซอนและมหลากหลายเพมขน

การกำาหนดความรบผดชอบดานอำานาจกเดนชด ชดเจนกวากลมทมปฏสมพนธแบบไมสลบซบซอนในการ

แลกปลยนผลประโยชนกน

การยอมรบอทธพลและการตดสนใจยอมรบของสมาชก ในสถานภาพความเปนผนำาขององคกร

ยงยนหรอสญเสยอำานาจในการนำา หรอมกระบวนการเพมอทธพลหรอสงสมอทธพลของผนำา ขนอยกบ

ประเดนทเกยวของดงน

(ก)ความสามารถของผนำานนในกระบวนการจดการภายในดวยการมแนวทางใหมๆทศทาง

และแนวโนมทเปนทางเลอกทกาวขามความรเดม ทำาใหกลมประสบความสำาเรจ ความศรทธาและความไว

วางใจในสมรรถนะของผนำากจะยงมากและยดมนนานกวา

(ข)ขนาดของความคาดหวงทสมาชกมตอผนำา ในการยกยอง ไววางใจในความร ความคด

พฤตกรรมดานความสามารถทกษะความเชยวชาญตลอดจนคณธรรมของผนำา

(ค)สภาวะการไดมาซงอำานาจของผนำา ถามาจากการเลอกตงกจะคำานงถงการปกปอง

ผลประโยชนรวม รวมทงหาทางเปลยนแปลงทางบวกใหเกดผลดแกสมาชกในระบบชนะ-ชนะ ทชดเจน

มากกวาผนำาทไดรบการแตงตงหรอไดมาเพราะรากฐานของอำานาจเดมและสบทอดอำานาจจากการสบทอด

ของตระกลหรอเชอสายของอำานาจขนมา

การแลกเปลยนทางสงคมนน มองคประกอบทเขามาเกยวของดงน

(ก)การเขาใจทางบวกทดตอกนในการใหและรบทเปนการลงทนและผลประโยชน

(ข)การแสวงจดรวมสงวนจดตางทเนนการประสานประโยชน เปนพนฐานทนำามาซงการ

เรมตนของการลดความขดแยง และกอใหเกดปฏสมพนธเชงบวกตอกนและกน ทงนมความจำาเปนตองม

ผประสานงานมสมรรถนะดและมผลประโยชนรวมมาชวยเชอมความสมพนธเพอบรรลถงฉนทามต(con-

sensus)ทพงปรารถนาของผรวมประโยชน

(ค)มาตรฐานของการแบงปนผลตอบแทนของการลงทน (ทงวตถและคณคาทางจตใจ) ซง

กนและกน

(ง)กระบวนการทเกดการแลกเปลยนทางสงคมกอใหเกดสงตอไปน

(1)การบรณาการททกฝายเทาเทยมกนเสมอภาคกนและสนบสนนเกอกลและแบงปน

กนโดยเฉพาะกระบวนการแลกเปลยนการเรยนรและการพฒนาการถายโอนถายทอดนวตกรรม/เทคโนโลย

กนและกนซงจะมผลสะทอนกลบในการเพมการเกดความไววางใจนำาไปสการเกดโครงสรางใหมนำาไปสการ

ปฏบตตามบรรทดฐานทางสงคมและนำาไปสคานยมรวมกนในการประกอบการตามวถชวตในทางเลอกใหม

ทกาวขามความรเดมและเกดการสรางความเขมแขงแกชมชนสงคม

2-24 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ(2) การเปลยนแปลงทางสงคมทเกดจากระบบปฏสมพนธของคนในองคกร ชมชน

สงคมทมผลมาจากการจดระเบยบทางสงคมทกำาหนดการกระทำา และความสมพนธของคนทกอตงขนมา

จากสทธและหนาทขนบธรรมเนยมประเพณบทบาทและสถานภาพฯลฯทมการกำาหนดขนใหมตามอำานาจ

ทเปลยนแปลงไป

5. ทฤษฎจตวทยา-สงคม (ปรบจากhttp://www.huso.buu.ac.th/cai/Sociologyคนคนวนท

15กรกฎาคม2555ไมปรากฏชอผเขยน)

ความคดพนฐาน ตามแนวความคดดานจตวทยา-สงคม (Social-Psychological Theory) ใน

เรองตอไปน

5.1การพฒนาทางสงคมกอใหเกดการพฒนาสงตางๆภายในสงคม การทำางานของปจจย

ทางดานจตวทยาเปนแรงขบใหบคคลกลมองคกรมการกระทำามความกระตอรอรนมการประดษฐมการ

คนพบมการสรางสรรคมการกอสรางมการแยงชงชวงชงและเกดกระบวนการเปลยนแปลงขนดงน

5.1.1 ปจจยดานจตวทยา เปนสาเหตของการพฒนาในสงคมอตสาหกรรมสมยใหม

ตามลทธทนนยม การพฒนาของจตวญญาณแบบทนนยมทำาใหเกดลทธความมเหตผล (rationalism) ซง

ภายใตสงคมทใชความมเหตผลจะทำาใหบคคลมความนาเชอถอซอสตยสจรตยอมรบสงใหมและสามารถ

เปลยนแปลงเขาสสภาวะแวดลอมใหม ๆ และเชอวา อทธพลของความคดความเชอ และบคลกภาพของ

คนในสงคมภายใตสภาวะดงกลาว มผลทำาใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมตามมา ดงทนำาเสนอโดย

แมค เวเบอร (MaxWeber) นกสงคมวทยาคนแรกทใชหลกจตวทยามาใชในการอธบายการเปลยนแปลง

ทางสงคม ในผลงาน “TheProtestantEthic and theSpirit ofCapitalism” เสนอวา ปรากฏการณ

ทางสงคมทเกดขนหลงสมยศตวรรษท 16 ในยโรปตะวนตกมการแพรกระจายคำาสอนของศาสนาครสต

ลทธโปรแตสแตนท(Protestantethic)ทสอนใหศาสนกชนเกดจตวญญาณแบบทนนยม(spiritofcapi-

talism) เปนนกแสวงหาสงใหม มงสความสำาเรจเพอใหเกดการยอมรบทำางานหนกเพอสะสมความรำารวย

เกบออมเพอนำาไปใชในการลงทนสรางกำาไรอยางตอเนอง

5.1.2 ตวแปรดานแรงจงใจในความสำาเรจ (achievement motivation) ของบคคล เปนเหต

ปจจย ของความสำาเรจทางเศรษฐกจของปจเจกบคคล ในอดตและปจจบน เสนอแนวความคดโดยเดวดซ

แมกคลแลนด(DavidC.McClelland)

โดยแนวคดน ใหความสำาคญแกการทคนในสงคมมแรงจงใจในความสำาเรจมากกจะ

สงผลตอการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม ใหมความเจรญกาวหนาตามไปดวย รวมทงเสนอวธการสราง

แรงจงใจในความสำาเรจดวยการเรยนร (learning) โดยสรางแรงกระตนทงภายในและภายนอกดงนนใน

การจดการศกษาและการเลยงดเดก สงคมควรมการปพนฐานเพอเสรมสรางแรงจงใจในความสำาเรจของ

บคคลดวยโมเดลทใชปจจยตางๆทเกยวของคอแบบอยางของความสำาเรจจากผปกครองการสรางความ

อบอนการใหกำาลงใจและแรงเสรมหลกเลยงการครอบงำาและใชอำานาจของบดา

5.2 การเปลยนแปลงทางการพฒนาดานเศรษฐกจ กอใหเกดผลทางการเปลยนแปลงทาง

สงคมการเปลยนแปลงทมรากฐานจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ จะมผลตอการเปลยนจากสงคม

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-25ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ดงเดม (traditional) ไปสสงคมสมยใหม (modern) จะมผลทำาใหเกดการเปลยนแปลงในบคลกภาพของ

บคคล(personality)ทเสนอโดยเฮเกน(EverettE.Hagen)ดงน

1) สงคมดงเดมมลกษณะตายตวทกำาหนดโดยกลมสงคมมการสงการดวยการบงคบ

บญชาจงมกเปนการทำางานเชงรบไมมความคดรเรมสรางสรรคและไมมการประดษฐคดคนเพราะคนเหลา

นนมองโลกตามยถากรรมมากกวาทจะมองโลกแบบวเคราะหและตองการควบคมใหเปนไปตามทคดเปน

รปแบบการทำางานเชงบวกจงเปนผลทำาใหสงคมแบบดงเดมไมมการเปลยนแปลงมากนก

แตอาจจะเปลยนแปลงไปสสงคมสมยใหมไดโดยใชวธการถอดถอนสถานภาพ(status

withdrawal) ดวยการนำาปจจยดานสงคม วฒนธรรมและเศรษฐกจ จากสงคมสมยใหมเขาไปแทรกหรอ

แทนทในสงคมดงเดมหรอการเปลยนแปลงของสงคมอาจทำาไดจากการเปลยนแปลงบคลกภาพของคนใน

สงคมโดยเรมจากการพฒนาบคลกภาพตงแตวยเดก

2) สงคมสมยใหม บคลกภาพของคนมกมความสรางสรรคอยากรอยากเหนและเปด

รบประสบการณใหม ๆมองโลกทอยรอบตวเขาอยางมเหตมผลและมกตองการกำาหนดชวตของตนเองใน

รปแบบการทำางานเชงรกจงเปนปจจยทสนบสนนใหสงคมเกดการเปลยนแปลง

สรปในเรองท 2.1.1 น อาจจะสรปประเดนสำาคญทมองเหนในภาพรวมคอ ทฤษฎ เกดจากการสรป

สาระอยางมเหตผลทอาจจะกอตงจากความนาจะเปนและลดความเสยงในการประกอบการมากทสดอาจ

จะอาศยความจรงและกฎธรรมชาตเปนตวนำาความคด ทแสดงถงความเกยวของอยางมเหตมผลของเหต

ปจจยกบผลลพธ ซงกอตงโดยนกสงคมวทยาทเปนทยอมรบ แลวตามดวยการทดสอบในแตละพนทของ

นกวจยทเกยวของและสนใจดวยตวแปรทเปนสถานการณทจำาเปนและพอเพยง(necessary&sufficient

condition) วาเปนจรงเพยงใดหรออาจจะเรมจากสถานการณเฉพาะ (particular) สสากล (universe)

ดวยการตงและทดสอบสมมตฐาน เมอมการทดสอบทหลากหลายตวแปรทเปนเหตปจจยและผลลพธของ

สถานการณทจำาเปนและพอเพยงเกดผลสนบสนนกนความนาจะเปนและการลดการเสยงกมความเปนจรง

มากกวาและสามารถนำาไปเปนหลกคดในการปฏบตไดเพราะมาจากพนฐานของการปฏบตทมการทดลองท

นาเชอถอในระดบหนง

แตตองไมลมวาการอธบายแบบวทยาศาสตรเปลยนไปตามการคนพบใหมทางวทยาศาสตรจงไมใช

การอธบายทตายตวเสมอแตเกยวเนองกบปรากฏการณ (phenomena)ทางธรรมชาต และความเปนจรง

(facts)เสมอจงมความเปนไปไดสงกวาและลดความเสยงไดมากกวา

2-26 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 2.1.2 ปรชญาและแนวคดการพฒนาสงคม

ปรชญาการพฒนาสงคมปรชญา (philosophy)หมายถง “หลกนำาในการคดการปฏบต” (ปรด พนมยงค อางถงในดเรก

ฤกษหราย2515:3)

ปรชญาการพฒนาคนจะเกยวของกบการพฒนาคนไดแก

1. ปรชญาพนฐานในการพฒนาสงคมไดแก

1.1 คนเปนศนยกลางของการพฒนาสงคมเปนของประชาชน โดยประชาชน (คอประชาชน

เปนผกระทำา) เพอประชาชน ไมใชประชาชนเปนผถกกระทำา ถกครอบงำา และไมถกปลดปลอย โดยผม

อำานาจทเปนชนชนสงทอางความเชอหรอคำาบญชาจากพระเจาหรอสวรรคมาครอบงำาหรอใชอำานาจหนาทมา

กดข(เชนกษตรยยโรปสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครอง)ใหอยในพนธนาการตลอดแมโลกปจจบน

กาวหนาและเปนโลกาภวตนไปแลว

มนษยตองมคณคาเพมขนในการมชวตทมคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน

(basicminimumneeds:BMN) ไมใชหนอนในโถอจจาระทมความสข เพราะ “อจจาระ” หลนมาใหกน

ทกวน (นทานเรองแรกในศาสนาพทธ)หรอไมใชสนขหนารานเซเวนอเลฟเวนทมความสขกบการไดรบแอร

เยนกพอเพยงแลว

มนษยมความเทาเทยมกนในความเปนมนษยตงแตเกด แตบางสงคมยงคงมการแบงชน

วรรณะเหลออย เชน ในอนเดยยงคงตกคางเรองวรรณะอย การแบงชนชนทางสงคมทมในประเทศพฒนา

แลว เปนการแบงชวคราวไมถาวร และกำาหนดโดยโครงสรางและหนาท ไมใชกำาหนดโดยการสบทอดสาย

เลอดจงทำาใหทกคนทเปนมนษยมความเทาเทยมกนในโอกาสของการเขาถงทรพยากรและการมอสรภาพ

ของความเปนคนในการม การเปนการอย การทำา ไมใชชนชนตำาทคอยรบใชชนชนสงในสงคมทมการแบง

ชนวรรณะอกตอไป

1.2มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสแมมนษยมความเทาเทยมกนในการเปนมนษย

แตกำาเนดกตามแตมนษยทเกดมาและอยบนโลกมนษยอาจจะมรปแบบทหลากหลายคอ “มามดไปมดมา

มดไปสวางมาสวางไปสวางมาสวางไปมด” ขนอยกบการดงศกยภาพมาใชใหเกดประโยชนสงสด

โลกไรพรมแดนทมเทคโนโลยสงทำาใหผคนทแสวงหาอสรภาพกระตอรอรนทจะสรางโอกาส

แสวงหาโอกาส ไขวควาโอกาส ในรปแบบความเทาเทยมกน เพอการดงศกยภาพมาใชใหเตมทเพอเกด

ประโยชนแกตนและสงคมคอในแตละสงคมตองมระบบททำาใหทกคนในสงคมมการอยดกนดมรายไดและ

คณภาพชวตพอแกอตภาพจากการมอาชพทเปนสมมาอาชวะ

ยงกระบวนทศนดานการปลกฝงทางสงคมเกยวของกบความเปนสงคม ซงเนนขอมล

สารสนเทศเปนตวกลางในการสอความคดการปฏบตทำาใหมนษยมความตระหนกในคณคาความเทาเทยมกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-27ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ของตนกบมนษยอนทำาใหความเชอทเปน “myth&faith” ทอางคำาบญชาพระผเปนเจาและสรวงสวรรคม

อาจครอบงำาความเชอทกำาหนดโดยเหตผลทเปน “belief” ทเนนความเปนจรงของจกรวาลวามนษยกำาหนด

ชวตตนเองไดไมใชฟาสงมาเกดแตเปนกรรมดทกระทำาในชาตปจจบนเปนหลกทผสมผสานกรรมดในอดต

ชาตทเปนรองดวยการรบรกฎธรรมชาตทนวตกรรมใหมจะทำาลายลางนวตกรรมเกาทใชไมไดผลเพราะเหต

ปจจยเหลานนเกดขนหรอดบไปเพราะมเงอนไขการเกดและดบไปเพราะหมดเงอนไข

การไดรบโอกาสอยางเสมอภาคกนในสงคมในการเพมคณคาความเปนมนษยโดยเฉพาะ “การ

สรางปญญา” ทำาใหมนษยมองโลกในแงบวก(หรตามองเรองลบเบงตามองเรองบวกเชนความขดแยงทำาให

เกดความเจรญหรอการเปลยนวกฤตเปนโอกาสฯลฯ)ไมใชมองโลกในแงดแตไมรเทาทนโลกททำาใหมความสข

แมกระทงการไมยอมสลดหลดพนจากรากเงาของการครอบงำาดวยบญชาการของพระผเปนเจาและ

สรวงสวรรค เพราะพระพทธองคดำารสวา มนษยเจรญงอกงาม แมวามพระพรหมสงสดและมพระอนทร

ปกครองสวรรค(สมยพระพทธเจายงไมมตรมรตทแตกตวออกจากพระพรหมเปนพระอศวรและพระนารายณ

ศาสนาฮนดสรางความเชอวาพระพทธเจาเปนปางอวตารหนงของพระนารายณ)

ดวยปรชญานมนษยจงตองทำางานเชงรก(proactive)ทกำาหนดชะตากรรมกำาหนดชวตของ

ตนเองได โดยไมตองรอคำาสงจากสรวงสวรรค ดวยการคดถง “ภาพรวมอนาคต” ทสามารถสนองความ

คาดหวงของตนเองในดานความตองการความพงพอใจการมคณคาดวยหลกความคดในการนำาการกระทำา

ทเกยวของกบแนวทางกลยทธในการบรรลเปาหมายทแตกตางจากการทำางานเชงรบ(reactive)ทคอยแต

รอรบคำาสง (โดยเฉพาะบางคนทยอมรบการครอบงำาโดยดษฎ) และทำางานทแกปญหาปจจบนทเปนเสมอน

“ลงตดแห” และคดวามความสขแลวเพราะยอมรบแมกระทงสงทเลวรายท “คณคาความเปนมนษย” สญสน

ไปแลวได

จงอาจจะสรปประเดนของการเขาถงศกยภาพของตนเองของมนษย จะตองเกยวของกบ

คณลกษณะทสำาคญดงน

1)ความปรารถนาแรงกลายง (passion)[ทมากขนจากความตองการ(needs)ความ

ปรารถนา(desire)]คอเพอความเปนเลศเพราะรคณคาตนเอง

2)แรงบนดาลใจ(aspiration)ทเกดจากตนและแรงดลใจ(inspiration)ทเปนพลง

จากภายนอก

3)การมพลงไรขดจำากดทเกยวพนความเพยร

4)การใสใจและจดจอตอเปาหมายอยางลกซงใหจตวญญาณอยกบมนและดวยความ

สนกตนเตน

1.3ชวยเขาใหชวยตนเองได(helpthemtohelpthemselves)บคคลสามารถพงตนเอง(self

help)ไดในเรองของการคดเองเปนทำาเองเปนแกปญหาเองเปนและจดการตนเอง(selfmanage)ไดใน

กระบวนการทางสงคมสามารถกำาหนดชวตตนเองในเรองภาพรวมของชวต (scenario) ทเปนโมเดลของ

องคประกอบทพงปรารถนาและสามารถเพมระดบการพฒนาการพงตนเอง(selfreliancedevelopment)

(ศกษารายละเอยดของตวชวดเพอทราบองคประกอบสำาคญของประเดนทเกยวของ ในเรองท 2.2.2) ดวย

2-28 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธการเขารวมกลมกบกลมคนทมความเปนหนงเดยวกน (solidarity) ของการมความสนใจรวมปญหารวม

ความตองการรวมทจะรวมกนรบผดชอบในการทำางานรวมกนและแบงปนผลประโยชนรวมอยางยตธรรม

นนคอมนษยจะมพลงรวม (synergy)ทเกดผลทวคณ (multipleeffect)ดวยการเขารวม

เปนเครอขายทมรปแบบของการบรณาการ(ศกษารายละเอยดของการบรณาการในทฤษฎโครงสราง-หนาท)

ดงนนการกระตนการเรงปฏกรยา(catalyst)การชวยสนบสนนการตงองคกรและการบอกแหลงขอมลตาม

บทบาทของเจาหนาทรฐ/เอกชนจงตองทำาใหดใหครบถวนสมพนธกน

1.4การทำาไปเรยนรไป(learningbydoing)การกระทำากอใหเกดการเรยนรและการกระทำา

มบทสรปการปฏบตวาจะทำาอยางไร(how)ซงสวนมากไมเกยวของกบอะไร(what)ทำาไม(why)ตองทำา

กระบวนการทเนนเปลยนพฤตกรรมดวยกฎเกณฑขอบงคบของกลม แลวคอยเปลยน

คานยมความเชอทศนคตและความรจงตองทำาไปเรยนรไปไมใชไปเรยนรแลวเปลยนทศนคตความเชอ

คานยมพฤตกรรมเพราะกระบวนการนเปนกระบวนการของปจเจกชน/บคคลแตละคนไมใชการใชกระบวน

กลมทเปนกระบวนการทางสงคมเขามาเกยวของเมอบคคลเขาไปในกลมทมปฏสมพนธระหวางคนกบกลม

คนกบสมาชกทกคนของกลม จะโยงไปสการมปฏสมพนธของกลมกบกลม สงคมกบสงคมทมการควบคม

การขดเกลาการปลกฝงทางสงคมอยางมระบบอยแลวเชนการเปลยนพฤตกรรมของคนในประชาคมอาเซยน

ในป2557เปนตนไปจะตองทำาไมวาจะเหนดวยหรอไมกบกฎเกณฑของสงคมทกำาหนดขน

การเรยนรโดยไมปฏบตทสวนใหญเปนกระบวนการเรยนรในหองเรยน(in-schoolsystem)

เสมอนเปน “ปรยต” หลายครงยงเรยนยงรมากเพอใหคนอนสรรเสรญวารมากยงเรยนมากยงมทฐมาก

การทำาไปเรยนรไปในรปแบบนเปนระบบนอกโรงเรยน (outofschoolsystem)ทเนนการ

ปฏบตจากแนวคดมาเปนการกระทำาตามแบบทกำาหนดซงอาจจะเกดจาก(ก)เลยนแบบมาจากการไปดงาน

มาเหนภาพรวมมาแลวเกดภาพรวมในอนาคตของตนเองทถอเปนความคดนำาการกระทำาดวยการมาลองทำา

มาฝกฝนการปฏบตจนเกดความชำานาญหรอ (ข) นำามาตอยอดดวยการใชปญญาปรบใหสนองตอบความ

คาดหวงของตนชมชนสงคมดวยการทำาไปเรยนรตอยอดไปจนบรรลเปาหมายดวยตนเอง

การทำาไปเรยนรไปสวนมากเกดจากการสอนการถายทอดจากผรผมประสบการณดวยรปแบบ

ทตางกน (ก) ตามความเหมาะสมของคณลกษณะผจะเรยนรจากการปฏบตและความพรอมของผรบการ

ถายทอด (ข)คำานงถงกาละเทศะคอ เวลาและสถานททเหมาะสม (ค)หาวธแบบคอยเปนคอยไป (ง) แจง

เหตปจจยทชใหเหนวา เมอสงนเกด สงนนกเกดตามมา เพราะสงนม สงนนจงมตามมา เพราะการเขาถง

องคความรตองเกดจากการปฏบตทมทงรปธรรม(เชงปรมาณ)และนามธรรม(เชงคณภาพ)

ผทมทกษะแลวไมถายทอดสผอนทเหมาะสม เปนการไมอนเคราะหผอน ทงการอนเคราะห

ผทควรอนเคราะหจะตองรภมหลงรจดเดนจดดอยเพอกำาหนดเหตผลตามสภาวะใกลตวมาเปรยบเทยบ

ใหเหนภาพรวมโดยแจงเหตปจจยทเกยวของ

2. ปรชญาอน ๆ ทเกยวของกบการพฒนาสงคม

2.1ปรชญาของพทธศาสนากบการดำาเนนชวตการดำาเนนชวตของคนในสงคมทมปฏสมพนธ

กนระหวางบคคลกบบคคล บคคลกบกลม กลมกบกลม สงคมกบสงคมมแนวคดทสำาคญ เชน (ศกษา

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-29ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

รายละเอยดทเกยวของในการอธบายและใหความหมาย โดยพระพรหมคณาภรณ ป.อ.ปยตโต ในหนงสอ

ทเกยวของ)

1) หลกนำาความคดพรหมวหารส (เมตตา กรณามทตา อเบกขา) เพอการปฏบตใน

ดานการอยรวมกนดวยความสขตามกฎระเบยบของสงคมทรวมกนกำาหนดใชหลกการเนนความสมดลของ

กลมเมตตากรณากบอเบกขาโดยสรปสาระพนฐานของความคดคออเบกขาจะเนนกฎสวนเมตตากรณา

มทตาจะเนนสงคมทอยรวมกนอยางมความสขทตองสมดลกนระหวางพฤตกรรมทงสองกลมเสมอ

ถาหนกทางอเบกขาคอกฎขอบงคบมากมการจดการกฎหมายอยางเขมงวดสงคมแม

เปนสขแตกโดดเดยวเพราะขาดการอยรวมกนอยางมความสข

ถาหนกไปทางเมตตากรณามทตามากความไรระเบยบจะเกดตามมาแมวาจะเรมตน

จากการดำารงชวตทมความสขเขาใจกนและกนแตมากเกนไปกเปนผลเสย

ทางสายกลางของสองกลมนจงตองเขามามบทบาทใหสงคมอยกนภายใตกฎเกณฑและ

กฎระเบยบของสงคมทมการควบคมทางสงคมการปลกฝงทางสงคมและการขดเกลาทางสงคมแตทำาให

สงคมเออเฟอเอออาทรแบงปนกน

2) มนษยสามารถกำาหนดชวตของตนเองได การกำาหนดชวตของตนเองไดดวย “กรรม”

ในชวตภพปจจบนแมม “กรรม” ตดตวมาแตไมใช “พรหมลขต” ทมกถกอางเพอครอบงำาโดยชนชนปกครอง

ทมอำานาจมาจากดงเดมและอำานาจปจจบน(กลมทไมตองการปลดปลอยความมคณคาของมนษยทเทาเทยม

กน)

มนษยจงสามารถเพมคณคาของตนเองเมอไดรบโอกาส เพราะทกคนมศกยภาพท

ซอนเรนอยในการพฒนาการจดการตนเองการพงตนเองได การเพมพลงแหงอำานาจ และการตอรอง โดย

รวมกนเปนกลมเครอขายเพอปลดเปลองจากความเชอทอางคำาบญชาของสวรรค เพอเกดการครอบงำาโดย

จารตประเพณความเชอดงเดมทใชการอางองเชนการสบทอดจากสวรรคหรอคำาบญชาของพระผเปนเจาไม

ใหผคนมอสรภาพในการมการเปนการอยการทำาดวยการใชหลกทางสายกลางทไมเบยดเบยนใครสนโดษ

ในอกศลกรรมดวยอทธบาทส (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) ดวยการดำาเนนชวตอยางมเหตมผลภายใต

หลกการของการตอสกบปญหาดวยการแกทเหตของปญหาตามแนวทางอรยสจส(ทกข/ปญหาสมทย/เหต

แหงปญหานโรธ/โมเดลชวตทตองการมรรค/กลยทธทเปนการกระทำาทเปนกศโลบายอนชาญฉลาดภายใต

ทศทางแนวทางในการบรรลเปาหมาย)

2.2ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯทรงวางแนวทางใหสงคมไทย

ตองพฒนาจากรากฐานคอ การเนนรปแบบการบรหารจดการเชงคณภาพทเนนความสมดลและความยงยน

ไมใชเชงปรมาณทเปนเพยงตวเลขทนำาความเจรญมงคงมาสกลมคนเพยงไมกกลมของประเทศจดเนนตอง

เรมทเศรษฐกจระดบรากหญาดวยความเสมอภาคทนำามาซงความเปนธรรมทางเศรษฐกจแลวคอยๆตอเตม

ขนทงนพนฐานการปรบใชหลกความพอเพยงทเปนความพอดและการประมาณตนเปนการปกปองตนเองให

เตบโตอยางมนคงการยดหลกทางสายกลางเปนวถแหงความคดวถแหงการปฏบตวถแหงการดำาเนนชวตท

“ความพอด” ในแตละบคคลยอมแตกตางกนไปตามสถานภาพสถานการณและตามสงแวดลอมของแตละ

2-30 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธคนความพอดตองอยเหนอความโลภและเหนอความอยากทไรเหตผลความพอเพยงนนไมใชเปนการไมรบ

ความกาวหนาปฏเสธโลกาภวตน เพราะความคดการกระทำาการตางๆตองมเหตผลมความเหมาะสมม

ความชอบธรรมทจะรองรบการตดสนใจกระทำาการนน ๆ และตองไมกระทำาสงใดในการนำาพาสงคมนำาพา

ประเทศไปสความเสยงภย จงตองตงอยบนฐานทตองมความร มความเทาทนความเปลยนแปลงในกระแส

โลกาภวตนและตองตงอยบนจรยธรรมคณธรรมความซอสตยสจรตเปนสำาคญมฉะนนกนำาพาสงคมและ

ประเทศลมสลายไปดวยดงนนจงเปนวถแหงสากลทสามารถนำาไปใชไดทกระดบ ทงบคคลไมวาอาชพใด

ธรกจ สงคมและประเทศชาตทจะกาวไปขางหนาอยางมสต รจกประมาณตนอยางมการแสวงหายดความ

พอด โดยไมเบยดเบยนใครมความรบผดชอบตอตนเองครอบครว สงคมประเทศทถอเปนวถแหงการ

ประพฤตปฏบตทจะยงประโยชนสงสดแกตนเองผเกยวของและสงคม(สมคดจาตศรพทกษ2555:36)

ดงนน ถาวเคราะหแลวจะเหนวาแมเปนปรชญาทางเศรษฐกจโดยพนฐานหากแตกระบวนการท

เกยวของเปนกระบวนการทางสงคมทยดแนวคด “เกษตรทฤษฎใหม” ทเปนรากฐานของความคาดหวงใน

การชวยตนเอง(selfhelp)ของบคคลเปาหมายทไมใชเปนเพยงเกษตรกรในขนตอนท1เนนการยงชพดวย

การจดระบบการทำามาหากนทพงพาตนเองไดแตแรกดวยการคดเองเปนทำาเองเปนแกปญหาเองเปนแลว

จงเขาสขนตอนท2และ3เรมเปนกระบวนการกลมเครอขายทเรมการพฒนาการพงตนเองไดในการทำางาน

เปนกลมอยางมระบบและหลายเครอขายรวมกนเปนคลสเตอรเพอการทำางานเชงบรณาการอยางแทจรงท

เรมจากบคคลสกลมสเครอขายและสคลสเตอร(cluster)

เพราะไมวาเปนขนตอนใดในสามขนตอนของการพฒนาจะตองเขาสการจดระบบของ(ก)ความพอเพยง

ทเปนความพอดยดหลกทางสายกลาง (ข)ความมเหตผล (ค)การมภมคมกน โดยมรากฐานทกำาหนดคอ

การมความรคคณธรรม

แนวคดการพฒนาสงคมแนวคด (concept) หมายถงความคด แสดงถงความสมพนธของเหตปจจยทเกยวของกบความ

มเหตมผลทยงไมไดมการทดสอบแตกำาหนดขนจากพนฐานของการกระทำาของตนเองหรอจากการรวบรวม

สงเกตปรากฏการณทางสงคมหรอปฏสมพนธกนของคนกบคนคนกบกลม/สงคม กลม/สงคมกบกลม/

สงคมแลวประมวลดวยการสงเคราะหและวเคราะหในประเดนทสำาคญแลวสรปเปนความคดรวบยอดให

เหนภาพรวมทงรปธรรมและนามธรรม เพอใชในการนำาของการกระทำาในสภาวะทเกยวของอยางเหมาะสม

ทงกาลเทศะในการบรรลเปาหมาย

แนวคดทสำาคญในการพฒนาสงคมแนวคดดานปฏสมพนธของคนในสงคมไดแก

1. การรวมมอรวมใจดวยการอาสาสมคร (voluntary participation)ในสงคมเปนแนวคดพนฐาน

ทเกดจากการทสงคมมการหลอหลอมและปลกฝงแกคนในสงคมใหมการแบงปน(sharing)และการเออเฟอ

เอออาทร(caring)ทำาใหมนษยอยรวมกนโดยสมานฉนทและเกยวของกบพรหมวหารส(เมตตากรณามทตา

อเบกขา) ททำาใหมนษยอยดวยการไมเบยดเบยนกน แตสงเสรมสนบสนนกนใหอยรวมกนอยางมความสข

จงเปนหนาทของมนษยทควรจะกระทำาและกระทำาดวยอาสาสมครโดยไมหวงผลตอบแทน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-31ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

การรวมมอรวมใจเรมตนจากการสนองความคาดหวงในเรองความตองการความพงพอใจการเพม

คณคา ของตนเองใหบรรลไดกอนในระดบหนง แลวจงเขารวมอาสาสมครกระทำาการตอปญหารวมความ

ตองการรวมความสนใจรวมขององคกรชมชนสงคมดวยการเขารวมกลมทมรปแบบของการบรณาการ

เพอกระทำาหนาทไดเตมทและรบประโยชนรวมแบบชนะ-ชนะทมการจดสรรอยางยตธรรม

กจกรรมเขารวมกลมทเปน “จตอาสา” นนตองเกยวของกบการพฒนาสงคมทเกดผลในเรองการ

มรายไดเพม คณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.) การสรางการเขาถงโอกาสทเทาเทยมกน

การรกษาและทะนบำารงทรพยากรความมอสรภาพในการดำารงชวต

(ศกษาเพมเตมเรองนในเรองท2.2.1ในประเดนองคประกอบทสำาคญและพลงการขบเคลอนฯ)

2. แนวคดดานเครอขาย เนนการสรางเครอขายในกระบวนการทำางานรวมกนของกลมคนทมปญหา

รวมความตองการรวมความสนใจรวมและเกดกลมธรรมชาตแลวกลายเปนกลม/เครอขายทเปนทางการ

ทมผลประโยชนรวม

ไมใชการเนนเครอขายทางสงคม (social network) ดงเชน ในการเชอมการสอสารเครอขายการ

เรยนรทางอนเตอรเนตหรออเลกทรอนกสอนๆทมปฏสมพนธกนหรอสอสารกนอยางไมเปนทางการ

เครอขาย(network)ในการพฒนาสงคมจะเนนความหมายถง “การรวมตวของคน/กลม/องคกร/

เปาหมายในรปแบบของการบรณาการ ซงเนนสงตอไปน (ก) ความเทาเทยมกน (ข) ความมอสระปกครอง

ตนเองไมขนกบใคร (autonomous) (ค) การสนบสนนสงเสรมทเปนประโยชนตอกนในเรองการถายผาน/

ถายโอน (transfer) ททำาใหเกดการบรรลเปาหมาย (ง) การแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง ททำาใหเกดความ

สมานฉนทและทำาใหเกดฉนทามต/ขอตกลงรวม(consensus)ทเกดประโยชนรวมแกทกฝายอยางเทาเทยม

กนดวยการมผประสานงานทเหมาะสมในการดำาเนนการดานการระดมพลงสมอง และกำาหนดการปฏบต

การทเหมาะสม” ดงนนเครอขายทจะเนนนตองเปนการรวมตวแบบบรณาการเทานน

โครงสรางเครอขายเครอขายแบบทกลาวมานอาจจะมรปแบบไดดงน

1)เครอขายชนเดยว(singlelevel)กระทำาการทอาจจะไมมศนยกลางแตมผประสานงานท

ผลดเปลยนตามความเหมาะสมเชนสหภาพยโรปม27ประเทศเขามาบรณาการกนและประชาคมอาเซยน

ในป2558หรอเครอขายทางการเกษตรของบรษทเอกชนเชนเครอเจรญโภคภณฑหรอเครอขายมะมวงท

ฉะเชงเทราหรอเครอขายแตงแคนตาลปทพระนครศรอยธยาฯลฯ

2)เครอขายหลายชน(multiple levelnetwork) เสมอนหนงจบเปนสชนลกลงไปอยางไมม

ทสนสดดงเชนแมบานในชลทตอตานระบบสงคมนยมคอมมวนสตในชลททำาใหเกดการขาดแคลนเนอโค

ในการบรโภคในครวเรอนหรอเครอขายการตลาดหลายชน(multi-levelmarketingnetwork)ของบรษท

เอกชนขายตรง(directsale)เชนบรษทแอมเวยทมนกธรกจแปดสบประเทศทสนบสนนกนและกน

การกอตงเครอขายภายใน หรอการเชอมโยงกบเครอขายภายนอกจะเกดจากประเดนสำาคญทเนน

การบรณาการในประเดนสำาคญไดแก

1)เกดปรากฏการณททำาใหตองใชการกระทำาทใชความคดนำา(know-how)ทเปนเทคโนโลย

สง/กาวหนาเชน

2-32 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ(1)การสนบสนนในเรองนวตกรรมทสนองการตลาดการแลกเปลยนขอมลสารสนเทศ

ทจำาเปนและมคณคาการวจยและการพฒนา

(2)ความตระหนกในการรวมมอกนในเรองปจจยการผลตและเทคโนโลยทเหมาะสม

2) ความตองการรวมทเกดจากปญหารวม/ความสนใจรวม

(1)แนวคดการปฏบตเกยวกบผนำาทเหมาะสมผนำาสามารถกำาหนดสภาวะทเหมาะสม

ชดเจนของทศทางแนวโนมการควบคมจดการในการเปลยนแปลงสความเจรญงอกงาม

(2)ความสามารถในการเขาถงอปสงคของกลมเปาหมาย ลกคา/การตลาดทเนนใน

ดานคณภาพและคณคา

(3)การแขงขนและกลยทธทเหมาะสม

3)ความพรอมของสมาชกกอตง(มกเชอมโยงกลมอำานาจในชมชน)

ผลทพงประสงคของกระบวนการภายในของระบบเครอขายประกอบดวยประเดนทสำาคญไดแก

1)ระบบทเหมาะสมในการจดการตอบโจทยของผลลพธทตอบสนองผมสวนไดสวนเสย

และลกคาดวยการมเครอขายพนธมตรสนบสนนความเขมแขงทงบนและลางทมการลงทนดวยทรพยากร

ทเหมาะสมตนทนตอหนวยตำาและคมคาผลผลตทประกนคณภาพมสวนเกดผลทวคณมากกวา

2)องคกรเขารวมเครอขายมวสยทศนทสรางโอกาสมการประเมนคาศกษาความเปนไปได

ในการกำาหนดแบบจำาลองและนวตกรรมทตอบสนองการตลาดอยางเหมาะสมมการสรางคณคาเพมจากการ

มฉนทามต/ขอตกลงรวม(consensus)

วสยทศนทสรางโอกาสนนจะมเปาหมายเดนชด เพราะใชความคดนำาการกระทำา เรมตนจาก

การจนตนาการการมแรงบนดาลใจศรทธาการพงพาผรและพนธมตร

3)คนในองคกรมการเพมขดความสามารถ และเพมระดบความพรอมประกอบการ โดย

เฉพาะการมพนธะสญญาตอการมจดเนนในการเปลยนแปลงอยางสมดลในประเดนตอไปน (1) การสราง

ความเชยวชาญในแตละสายงานทมกจกรรมหลกของเครอขายอย(2)ความเขาใจมนษยทเปนกลมเปาหมาย

และผมสวนไดสวนเสยดวยความเฉลยวฉลาดและขดสามารถในการประยกต (3)การรวมรบผดชอบตอ

สงคม(CSR)ตามวฒนธรรมขององคกรทงมจตใจพรอมรบใชกลมเปาหมายและลกคา(ศกษารายละเอยด

เรองนในหวขอถดไป) โดยเฉพาะทำาในสงทจำาเปนตอความสำาเรจ (และเปลยนพฤตกรรมตามสถานภาพ

บทบาทหนาท)ดวยการจดลำาดบความสำาคญและความเรงดวน

4)ทำางานทมระบบชนะ-ชนะทำาใหเกดการสรางสรรคมออาชพ โดยเฉพาะความสามารถ

ของมออาชพในการถายทอดความคด และมพนฐานความคดแบบคนทมเงนคดกน คอใชเงนทำางานแทน

ความรความสามารถสรางเครอขายและพนธมตรท “ใชใจไมใชดาบ” ยอมรบความจรง แตตอสในการไม

ยอมรบภาวะเลวราย และประเดนทสำาคญของการทำางานเปนทมคอ การผลกดนใหแตละสายงานแสดง

ศกยภาพออกมาใหมากทสด ตามรากฐานของการมวสยทศนทด และทศนคตเชงบวกทจะนำาทางไปส

การแลกเปลยนความรทกษะระหวางสายงานของเครอขายในแตละองคประกอบโดยไมตองคดวาสายงาน

ตนเองสำาคญกวาสายงานอน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-33ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ปจจยแหงความสำาเรจของการพฒนาเครอขายวสาหกจ (คลสเตอร) (สถาบนคนนแหงเอเชย2549

จากhttp://www.nesdb.go.th/national/competitiveness)เกยวของกบประเดนทสำาคญไดแก

1)การมผนำาทเขมแขง มสมาชกทเขาใจกระบวนการมเปาหมายรวมมวสยทศนรวมและ

กลยทธรวมและมความเชอมนเชอใจไววางใจ

2)มการกำาหนดกลยทธการพฒนาการพฒนากลยทธทจะเพมขดความสามารถในการแขงขน

เรมกจกรรมจากสงทกอใหเกดประโยชนแกสมาชกโดยรวม

3)สมาชกเครอขายสมครใจเขาลงทนเพอพฒนาความสามารถของสมาชกเอง

4)มการประสานงานอยางใกลชดจากหนวยงานรฐ/เอกชนทสนบสนนอยางตอเนอง

5)ผทำาหนาทประสานงานกจกรรมสามารถผลกดนใหเปนไปตามแนวทางทสมาชกกำาหนด

ได

6)มการแลกเปลยนขอมลภายในเครอขายวสาหกจ(คลสเตอร)เพอยกระดบความสามารถ

ของเครอขาย

7)มการทำาหนาทครบตามบทบาททเหมาะสมของงานทไดรบมอบหมายในการผลกดนงาน

ใหเปนไปตามวสยทศนเปาประสงคทรวมกนกำาหนดไว

สรปสาระสำาคญในเรองนใหเหนภาพรวม ไดแก ปรชญาและแนวคดในการพฒนาสงคมเปนหลก

นำาในการคดการปฏบตทมการชทางไววาการปฏบตในเรองทเปนปรชญาแนวคดจะมหลกนำาในการปฏบต

ททำาใหเกดผลเตมทอยางไรเพราะการพฒนาคนนนตองมธงนำาการปฏบตวาจะมประเดนอะไรทเปนภาพรวม

องครวมในแตละประเดนเกยวของอยางไรเพอสรางความสมพนธระหวางปจจยทเกยวของระหวางเหตปจจย

กบผลลพธทพงปรารถนาและมงทศทางไปยงประเดนนนแมนยำาขนดวยทางเลอกใหมทกาวขามความรเดม

และเพอเพมความเขมแขงแกชมชนสงคมในทสด

2-34 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 2.1.3 แนวทางและกลยทธการพฒนาสงคม

แนวทาง (approach) การพฒนาสงคม เปนทศทางและแนวโนมทนาจะเปน ของเสนทางสการ

ตอบโจทยทกำาหนดในผลลพธทพงปรารถนา โดยอาศยรากฐานทางหลกคดทเกยวของในแตละทฤษฎ

ปรชญาและแนวคดมาหาหนทางทเปนไปไดในการปฏบตเพอปรบใชในการเนน(focus)การปฏบตวาอะไร

เปนประเดนทสำาคญดวยการนำามาวเคราะหวาจะกำาหนดประเดนสำาคญทบรณาการกนแลวสามารถตอบ

โจทยวา “จะทำาอยางไรในการบรรลเปาหมาย” เพอใชเปนการกำาหนดทางการพฒนาสงคมทเกดประสทธผล

และมประสทธภาพมากทสดในการตอบสนองความคาดหวงฯ ของกลมเปาหมาย เพอใชเปนระบบในการ

ควบคมตดตามดวยตวชวดงานทสำาคญ(keyperformanceindicator:KPI)ในการประเมนกระบวนการ

วาเมอเรมกระบวนการภายในมการประเมน (assessment)ปจจยนำาเขาทเปนทรพยากรสำาคญนำามาใชใน

กจกรรมทเปนเมดงาน(task)และเนองาน(performance)ของกระบวนการทมการประเมนคา(appraisal)

มาแลว วามความคมคาและมคณคาเพยงใดในการบรรลผลได (output) ทเปนผลลพธ (outcome) และ

ผลกระทบ (impact) ทมตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญ (key success factor: KSF) ในการ

ตอบโจทยทครบถวน

แนวทางพนฐานทสำาคญในการพฒนาสงคม1. แนวทางทางตรงและทางออม (direct & indirect approach)

แนวทางทางตรง (direct approach) เปนการ “สงการ” หรอการ “ชนำา” หรอการดำาเนนการท

เรยกวา แนวทางจากบนลงลาง (topdownapproach) โดยเจาหนาท อนเปนเรองไมพงปรารถนา เพราะ

กลมเปาหมายกลายเปน “ผถกกระทำา”ไมใช “ผกระทำา” แนวทางดงเดมทไมควรนำามาปฏบตน ทำาใหเกด

การ “แบมอขอ” จากกลม/ชมชนเปาหมายและการ “ให” จากเจาหนาทของรฐเหตทผดหลกการเพราะขาด

แนวคดการชวยใหกลมเปาหมายชวยตนเอง ในรปแบบนเจาหนาทไปคดแทนชาวบานวา เขาตองการอะไร

ทแทจรง(ชาวบานคดเองไมไดหรอก) ภายใตรากฐานความคดวากลมเปาหมายขาดกรอบของความคดและ

ประสบการณ (frame of reference) แลวยดเยยดให การแบมอขอเหมอน “กบคอยฝน” หรอ “รอคอย

การเคาะกะลาแลวคอยมา” จงเกดไมสนสดของการขาดการพฒนาการพงตนเองการพฒนาในประเทศไทย

ชวงกอนป พ.ศ. 2515 ยงคงมศนยอำานาจอยทกรงเทพมหานคร และกำาหนดพนทการพฒนาตามชนชน

ปกครองชนสงเสมอนการ “โยนเศษกระดกทเหลอ” ใหแลวใหพอใจในสถานภาพความดอยความมคณคา

มนษยจงไมเทาเทยมกน

แนวทางออม (indirect approach) เรมนำาเขามาใชโดยกรมการพฒนาชมชนของไทยในชวงตอมา

หลงป2515(ชวงนนการสงเสรมเกษตรไทยยงเนนการสงเสรมรายบคคลทเปนคนนำากระแส (innovators)

(มกลมกเพยงกลมธรรมชาต) เพอใหเกดการกำาหนดจากลางขนบน (bottom-up approach) มากทสด

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-35ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

เนนรปแบบ “การชแนะ” เรมจากโครงสรางทเปลยนไปคอกลมเปาหมายเปนผกระทำา (กำาหนดปญหา ความ

ตองการ ความพงพอใจ การมคณคาขนเอง เพราะมนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาส)เจาหนาทมบทบาท

เปนผสนบสนน(ตามแนวทางชวยเขาใหชวยตนเองได)ตามกรอบของบทบาททสำาคญพนฐานสประการ(การ

กระตน การเรงปฏกรยา การชวยสรางองคกร การชแหลงขอมลสารสนเทศ)และเนนการพฒนาการพงตนเอง

เปนพนฐานดวยกระบวนการกลมทเสรมแรงการมพลงรวม(synergy)ทเกดผลทวคณ

ผถายทอด ไมวาเปนเจาหนาท หรอแกนนำากลมเปาหมายตองมพนฐานทม (1) คณสมบตสำาคญ

ของตนเอง ไดแก (ก) มความกระตอรอรนในการเรยนรอยางสมำาเสมอ (ข) ความจำาด (ค) มความเขาใจ

แจมแจงตอขอมลสารสนเทศ(2)คณสมบตในการถายทอดไดแก (ก)ฉลาดรในสงทเปนประโยชนและไม

เปนประโยชน(ข)รจกฟง(ค)รจกวธการทำาใหผอนฟงและยอมรบนวตกรรมดวยการสรางสายสมพนธของ

การเขาถงมการเปดใจและผกใจดวยการ “ซอใจได” และ (ง) ใหคน/ลกคาเปาหมายเขาใจประโยชนและ

คณภาพแจมแจง(จ)ไมชวนทะเลาะ(เชนพดวา “ใช” “ถก” “ด” นำาการโตแยงเสมอ)

คน/กลมเปาหมายผยอมรบการเปลยนแปลงจะกระทำาสำาเรจดวยความดงาม จะเกยวของกบ (ก)

การรอรยสจส นโรธคอเปาประสงค ทกขคอปญหาปจจบนและปญหาทคาดหวงจากอนาคตตามภาพรวม

อนาคตสมทยคอเหตของปญหาทคดสรรจากเหตรอยละยสบททำาลายปญหาไดรอยละแปดสบมรรคคอ

กลยทธทจะบรรลเปาหมายทกำาหนด(ข)การรเหตรผลรตนรบคคลอนรองคกรชมชนสงคมรเวลาและ

สถานทรประมาณ(ค)การปฏบตทถกตองตามทำานองคลองธรรมจรรยาบรรณ(ง)ความพากเพยรสมำาเสมอ

(จ)รวานวตกรรมใหมทำาลายลางนวตกรรมเดมทลาสมยไมเหมาะสมคอไมตดยดกบวถชวตเดมทถกครอบงำา

ไมตดยดกบขนบธรรมเนยมประเพณทเปน “คำาบญชาจากสวรรค” หรอชนชนสงทมาเกดอวตารมาจากเทพ

ในสรวงสวรรค และเมอตายไปกกลบขนสวรรค (ลมไปวากฎแหงกรรมมควบคมอยกบคนททำากรรมเลว

เชนชนชนปกครองสมยเสยกรงศรอยธยาแกพมาครงทสองเพราะความลมหลงมวเมาของชนชนสงและการ

ทรยศจากคนทอยากมอำานาจ)ระบบในแนวทางนตอมาววฒนาการมาเปน “การพบกนครงทาง”

2. แนวทางการพบกนครงทาง (interparticipatory approach: among top -down & bottom

-up approach) จากรากฐานของแนวคดกลมคนทเปนชนชนนำาในแตละสงคมควรทำาตนใหเปน “ศนยรวม

ทางจตใจ” เปนกลยาณมตรทดคอยชวยชแนะไมใชชนำาหรอ “คมอำานาจสงการ” ทเปดโอกาสใหประชาชน

วพากษวจารณตรวจสอบไดไมเปนการตดตวบคคลมากกวาแนวคดทำาใหเกดความตระหนกในคณคามนษย

มากขนกวาเดม

การไมใชคดแบบคนลาหลงในปจจบนบางกลมทเปนชนชนปกครองแบบลาหลงยงคงมหลง

เหลอมากมาย ทตองการครอบงำาประชาชนใหมวถชวตดงเดมตามขนบธรรมเนยมประเพณตามแนวทาง

กำาหนดโดยสรวงสวรรค และคดวาคนในทองถนชนบทมคณคาความเปนคนทแตกตางจากคนเมองใหญ

เชนกรงเทพมหานคร เชน คดวา “คนตางจงหวดแมมจำานวนเสยงมากกวาคนในเมองทเจรญแลวโดย

เฉพาะกรงเทพมหานครไมสามารถถอเปนตวแทนประเทศไดเพราะดอยการศกษาและยากจน”หรอคดวา

“เสยงสวนมากจากการเลอกตง (majority vote) เปนเสยงพวกมากลากไป เมอมเสยงทางรฐสภามากกเปน

เผดจการทางรฐสภา”

2-36 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธการพบกนครงทางนหมายความวา เรองใดทเปนนวตกรรมใหม กมการชแนะจากขางบนลง

มาดวยจดประสงคการพฒนาการชวยกลมเปาหมายใหพฒนาการพงตนเองไดและไมไดหมายความวาตอง

พบกนทครงทาง(50:50)เสมออาจจะเปน80:2060:4040:6015:855:95ฯลฯขนอยกบความสมดลของ

สภาวะทกำาหนดการตดสนใจพนฐานจากกลมเปาหมายในชมชน

แนวทางนเกดผลในการกระจายอำานาจไปสทองถนมากขน ดวยงบประมาณทไมรวบอำานาจทสวน

กลางมากเหมอนเดมเพอเปนการถายโอนอำานาจทเปน “ของประชาชน” (ไมใชของชนชนสงในสงคม)ไปกระทำา

“โดยประชาชน” และ “เพอประชาชน” เปนสำาคญ” ในการยกระดบคณคาความเปนมนษยใหเทาเทยมกน

มากขน สนองความคาดหวงของประชาชนในเรองการมเสรภาพในการเปนการอย การทำา ในฐานะทความ

เปนคนเทาเทยมกนกบมนษยชาตของประเทศทเจรญแลว เพราะการพฒนาอาจจะมอตราเรงทสงกวาได

ในการแขงขนเพอกำาหนดอนาคตสงคมของตนเอง เชน เกาหลใตไมตองกลววาจะลมเหลวแบบการ “กาว

กระโดดไกล” ของจนชวงปค.ศ. 1945-1950อนเปนคำาบญชาของผนำาอยางเหมาเจอตงทขาดความเขาใจ

และขาดพนฐาน ไมเหมอนผนำารายตอมาคอ เตงเสยวผง ทยดรากฐานจดเดนของสงคม เปนการพฒนา

ควบคกนระหวางเกษตรกบอตสาหกรรมทสมดลกน และคำานงถงความเทาเทยมกนของความเปนคนมาก

ในทางเศรษฐกจสงคม

3. แนวทางการพฒนาคณภาพชวต (quality of life approach) แนวทางนเนนการมและเพมคณคา

ของมนษยทเทาเทยมกนอยางนอยตองบรรลความจำาเปนพนฐาน(BasicMinimumNeeds:BMN)ตาม

แนวทางของธนาคารโลกและของสหประชาชาต

แนวทางนแตกตางจากแนวทางการสรางความสขซงกำาเนดทประเทศภฐานมแนวคดพนฐานวาความ

เปนมนษยตองวดดวยความสข และตองการใหประเทศไทย (ในป 2555) สนบสนนในการเขาไปสแนวทาง

ของสหประชาชาต แนวทางความสขนนำาตวชวดดดแปลงไปจากแนวทางความจำาเปนพนฐานแนวทางนคง

ลมนทานพนฐานสองเรองทพาดพงถง “ความสข” คอนทานเรอง “ความสขของหนอนโถอจจาระ” กบนทาน

พระราชาถามมหาดเลก (วา “ทำาไมเรามทกอยาง ทำาไมไมมความสขเหมอนหลายคน ใครหนอทมความสข

ทสดมหาดเลกพาไปสวนใหดคนทมความสขทสดในโลกคอคนบาในสวนทกำาลงรองเพลง/กบคนทหมด

เวรหมดกรรมขนสวรรคไปแลว)

แนวคดของธนาคารโลกในดานการพฒนาคณภาพชวตนประเทศไทยโดยสกระทรวง(เกษตรและ

สหกรณมหาดไทยสาธารณสขและศกษาธการ)รวมกนโดยมสำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตเปนตวประสานงานภายใตระบบการพฒนาชนบทแหงชาต(กชช.)ในรปแบบของแนวทาง

หลายสาขา (interdisciplinaryapproach)ทำาการวจยและพฒนาชวงปพ.ศ.2523-2530 เพอตอบโจทย

สองประเดน ไดแก (ก) พฒนามรายไดเฉลยตอหวเพม แลวเกดผลดานการพฒนาคณภาพชวตอยางไร

มคำาตอบดวยการสำารวจสำามะโนประชากร (census) รายป ของแกนนำาชาวบานเอง (ข) เกณฑมาตรฐาน

ขนตำาของคณภาพชวตของคนชนบทควรอยระดบใดโดยไมยดเยยดความตองการใหชาวบานเพราะประชาชน

เปนปจจยชขาด (ค) การดำาเนนการทเนนการพฒนาคน (เพอเปนแนวทางการพฒนาคนในแผนพฒนาฯ

ฉบบทหา (2525-2529)ทเรมตนการพฒนาคน เนนการแสวงหารปแบบการพฒนาคนของไทยทเหมาะสม)

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-37ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ดวยการไมเรยกรองงบประมาณแผนดนทอาศยรากฐานของการมจตอาสาของคน/กลม/ชมชนเปาหมายท

มการพฒนาการพงตนเอง (ง) การเรมตนรากฐานของการคดเองเปนทำาเองเปน ในการกำาหนดปญหารวม

ความตองการรวมความสนใจรวมและยด “คำาตอบอยทหมบาน” เปนพนฐาน

โครงการคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน(จปฐ.)สรางผลงานทำาใหเกดการเกบขอมลทกชมชน

ชนบทแบบสำารวจสำามะโนประชากรทกปตงแตปพ.ศ.2530เปนตนมาทกปจนปจจบนทดลองในหลายพนท

โดยเฉพาะในพนทตามโครงการ “โคราชพฒนาทงจงหวด” ตงแตป2425-2528โดยใชงบประมาณจงหวด

ทมเพยงงบสนบสนนเลกนอยในการจดประชม

โครงการคณภาพชวตฯ กำาหนดโมเดลคณภาพชวตตามเกณฑ จปฐ. จากการระดมสมองของส

กระทรวงแลวทดสอบทชมชนจากเดมทตวชวดเสนอมาประมาณมากกวา 230ตวชวด เมอใชเกณฑสาม

เกณฑคดสรร อนไดแก (ก) เปนปญหาทแทจรงของชมชน และเปนปญหาหลกทเชอมโยงปญหาอน (ข)

สามารถเกบขอมลเชงปรมาณไดโดยชาวบาน(ค)แกปญหาไดเองโดยชมชนทำาใหไดตวชวดทคดกรองแลว

เหลอ 57 ตว นำาไปทดลองทโครงการโคราชพฒนาทมเพยงผนำาสองคนร เพอใหเกดความรสกความเปน

เจาของของผปฏบตการโครงการโคราชพฒนา ตอมามเกณฑการตดสนเพมคอ ไมเรยกรองงบประมาณ

แผนดน อนทำาใหตวชวด 35ตว เหลอตวทนำาไปใชทวประเทศในป 2530 และกำาหนดวาจะตองปรบตวช

วดทกหาป(ตวชวดรนแรกจากเกณฑพนฐานในเรองอาหารดมทอยอาศยศกษาอนามยถวนทวครอบครว

ปลอดภยไดผลผลตดมลกไมมากอยากรวมพฒนาพาสคณธรรมตอมาภายหลงมการเพมเกณฑดานความ

ยากจนเขาไปมตวชวดเปนการมรายไดไมตำากวาเสนแหงความยากจน(povertyline)

โครงการคณภาพชวตฯนกำาหนดกลยทธสำาคญทเปนพนฐานในการปฏบตงาน ไดแก (ก) ความ

รสกรวมเปนเจาของทงเจาหนาท ชมชนทำาใหชมชนมการรวมเครอขายดวยการบรณาการกนเอง เจาหนาท

รวมกนสนบสนนในรปแบบการพฒนาเชงบรณาการ (integrated development) ในดานทเกยวของกบ

การพฒนาคณภาพชวต(ข)ประชาชนเปนปจจยชขาดเพราะคำาตอบอยทหมบานคอการกำาหนดปญหารวม

ของชมชนตามการพฒนาคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน(จปฐ.)แตประชาชนเปนปจจยชขาด

วาจะกำาหนดระดบความสำาคญเพยงใดถาเหนวาปญหารวมทตกเกณฑมากเปนเรองไมสำาคญเจาหนาทตอง

เปลยนระบบการเขาถงดานการถายทอดใหม เชน การไมมสวมซมทำาใหเจาหนาทสาธาณสขตองใหความร

ดานเชอโรคทจะถายทอดผานทางไขของพยาธดวยอจจาระคนเมอเขาไปในสมองพยาธนนจะฟกเปนตวออก

มาไดทำาใหเมอเขาตาตาจะบอดเขาสมองกชอนไชไปเรอยตามประสาทตางๆ(ค)การแกไขปญหารวมของ

ชมชนควรจะใชเงนจากกองทนกลางทไดกำาไรมาทำาการพฒนา ไมใชตงงบคอยรฐ (ง) การสรางเครอขายท

บรณาการระหวางหมบานตอหมบานในแตละอำาเภอในการแลกเปลยนเทคโนโลย

4. แนวทางการพฒนาทยงยน (sustainable development approach) การพฒนาทยงยนการให

ความหมายในเรองนมความแตกตางกนสวนใหญจะเนนสงแวดลอมทเปนเพยงเสยวเดยวของผลการพฒนา

ทมกเนนแนวทางความรวมรบผดชอบตอสงคม(ขอถดจากหวขอน)แลวยงไปกลาวถงการสรางความเขมแขง

แกชมชนแลวนำามารวมกนอก

2-38 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธดงนนตามกรอบของการอางองนการพฒนาทยงยนจงควรมองคประกอบของพนฐานของแนวคด

ประกอบดวยความสมดลของ

(ก)การเขาใจความหมายของการพฒนาทแตกตางจากการเจรญเตบโต

(ข)เงอนไขการบรรลการพฒนาใหเกดความยงยน

ความหมายการพฒนายงยน จงเกยวของกบ “ความสมพนธของระบบยอยทเปนองคประกอบสำาคญ

ทเชอมโยงกนอยางมระบบและเกดความสมดลกน” ของสงตอไปน

1) โมเดลการพฒนาและการจำาลองแบบ(simulation)ทำาใหเปน “ตนแบบ(prototype)” ท

เนนการเสมอภาคในการกระจาย (equity in distribution)ความเปนธรรมของการมรายได การกระจาย

รายได คณภาพชวต (quality of life) ตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.: basicminimumneeds)

การรกษสงแวดลอมการเพมโอกาสและคณคา(values)ของคนในสงคม

2)มการควบคมจดการ(manipulate)ไดดวยการมยทธศาสตร/กลยทธทเหมาะสมทมการ

ทดลองทดสอบมการวดผลไดทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

3)การมประชาชนเปนศนยกลางทไดรบการมอบอำานาจ(empower)ในการดงศกยภาพของ

ตนเพอสรางพลงในดานการสงสมทรพยากรทนดานตางๆการบรณาการ(integration)ของเครอขายทจะ

รองรบการสนบสนนเชงบรณาการ(integrateddevelopment)

4)มนวตกรรมทสอดคลองกบวถชวตปจจบนและภาพรวมอนาคตของคนในสงคมรบการ

ถายทอดอยางมระบบและเกดผลทกำาหนดเปนโมเดลและใชเปนตนแบบได

5)การมวฒนธรรมขององคกรในการทำางานเชงบวก (proactive)คนในสงคมทสรางสรรค

ความสมพนธและความรบผดชอบทดงามตอสงคม ในอนทจะอยรวมกนแบบแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง

ไดอยางมความมงคงทางจตใจ(spiritualwealth)

จากความหมายดงกลาวนมสงเกยวของมากมายเปนแนวทางในการบรรลเปาหมายทมนษยสามารถ

กำาหนดชวตตนเองไดตามปรากฏการณ (phenomena) และสถานการณทเปลยนแปลง และมความสลบ

ซบซอนมากยงขน

ตวอยาง การนำา “การพฒนาอยางยงยน” ไปใชในการกำาหนดความหมายในเชงธรกจโดยเครอ

ปนซเมนตไทย(SCG)

“เปนการดำาเนนธรกจทมการคำานงทงผลกำาไรควบคไปกบการปลกฝงสรางความรบผดชอบทาง

ดานสงแวดลอม สงคมและคณภาพชวตดวย มการใชกลยทธความเปนเลศทางดานธรกจ (business

excellence)เปนวธปฏบตทโดดเดนในการบรหารจดการเพอใหเกดสมฤทธผลและกลยทธการตลาดทใสใจ

ในคณคาของมนษย(humanvaluemarketing)ทำาใหเกดการพฒนาอยางยงยนซงนอกจากจะขยายธรกจ

ยงคงมการประเมนตนเองเพอรจดแขงและสรางแนวคดในการพฒนาตนเองในอนาคตดวยการใชเครองมอ

เทคนคหลากหลายซงเลอกใหเหมาะสมตามแตละองคกรทสามารถผสมผสาน(integration)ความหลากหลาย

เพอความยงยนอยางมความเปนเลศเนองมาจากความเขาใจลกคา(customerunderstanding)ดวยการ

(ก)มผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม(ข)นวตกรรมตองสอดคลองกบความยงยน(ค)การสรางสรรค

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-39ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

รวม (co-creation) ดวยการนำาขอมลสะทอนกลบมาวจยจนไดสนคาทสนองความตองการและความพง

พอใจของลกคา/กลมเปาหมาย(ปรบจากแนวคดของชลธรดำารงศกด2554ประชาชาตธรกจ14-16มนาคม

2554:33-34)

นนหมายความวาการพฒนาอยางยงยนเปนการเปลยนมมมองจากการทำาธรกจทแสวงหากำาไรเพยง

อยางเดยวใหควบคไปกบความรบผดชอบทางดานสงแวดลอมสงคมและคณภาพชวตดวยซงเปนการทำา

ธรกจใหเกดมลคาเพมในระยะยาวขององคกรและทำาใหผมสวนไดสวนเสยขององคกรมความเชอมนมการ

ทำางานทมประสทธภาพมากขนกาวแรกของการทำาการพฒนาอยางยงยนตองเรมตนจากทศนคตและความ

คดเชงบวกของผบรหารในเรองนและการกระจายทศนคตและความคดเชงบวกแกบคลากรและผมสวนได

สวนเสยใหกลายเปนดเอนเอขององคกรและผเกยวของขององคกร(ชลธรดำารงศกด2554)

(ศกษาเพมเตมในตวชวดการพฒนาแบบยงยนในตอนท2.2เรองท2.2.2)

5. แนวทางความรวมรบผดชอบตอสงคม (corporate social responsibility approach: CSR)ม

แนวคดพนฐานทมาเปนแนวทางในการปฏบตดงน

5.1ฟลปคอตเลอร จำาแนกCSR ไวเปน 7 ชนด (type)กจกรรมทเปนกจกรรมหลกสอง

ประเดนเปนความรบผดชอบรวมขององคกรเอกชนททำากำาไรจากการประกอบการโดยองคกรธรกจสามารถ

ดำาเนนการเองหรอเลอกทจะรวมมอกบพนธมตรภายนอกกได(Kotler,Philip,Lee,Nancy,2009:294,

Kotler,PhilipandLee,Nancy,2005:23อางถงในสถาบนไทยพฒนมลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยฯ

2555)ไดแก

5.1.1ประเดนดานการสอสารมสามกจกรรมไดแก

1) การสงเสรมการรบรประเดนปญหาทางสงคม(causepromotion)เพอขยาย

การรบรและความหวงใยตอประเดนปญหาทางสงคมขององคกรดวยการสนบสนนการระดมและจดหาเงนทน

วสดสงของหรอทรพยากรอนขององคกรในการสรางสรรคการมสวนรวมหรอการเฟนหาอาสาสมครเพอการ

ดงกลาวในการตอบสนองแกชมชนสงคมในรปแบบของการคนกำาไรสสงคม

2) การตลาดทเกยวโยงกบประเดนทางสงคม (cause-relatedmarketing)

เปนการอดหนนหรอการบรจาครายไดสวนหนงจากการขายผลตภณฑ เพอชวยเหลอหรอรวมแกไขประเดน

ปญหาทางสงคมเฉพาะหนง ๆ ซงมกมชวงเวลาทจำากดแนนอนหรอดำาเนนการแบบเฉพาะผลตภณฑ หรอ

ใหแกการกศลทระบไวเทานนดวยวธการเพมยอดขายผลตภณฑ เพอนำาเงนรายไดไปสนบสนนกจกรรมการ

กศลนนๆในขณะเดยวกนเปนการเปดโอกาสใหผบรโภคมสวนรวมในการชวยเหลอการกศลผานทางการซอ

ผลตภณฑโดยไมตองเสยคาใชจายอนใดเพมเตม

3) การตลาดเพอมงแกไขปญหาสงคม(corporatesocialmarketing)เปนการ

สนบสนนการพฒนาหรอการทำาใหเกดผลจากการรณรงคเพอเปลยนแปลงพฤตกรรมในดานสาธารณสขดาน

ความปลอดภยดานสงแวดลอมหรอดานสขภาวะความแตกตางสำาคญระหวางการตลาดเพอมงแกไขปญหา

สงคมกบการสงเสรมการรบรประเดนปญหาทางสงคมคอ การตลาดเพอมงแกไขปญหาสงคมจะเนนการ

เปลยนแปลงพฤตกรรม(behaviorchange)เปนหลกในขณะทการสงเสรมการรบรประเดนปญหาทางสงคม

2-40 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธจะเนนการสรางความตระหนก(awareness)ตลอดจนการสนบสนนทรพยากรดานทนและอาสาสมครเพอให

รบรถงประเดนปญหาดงกลาว

5.1.2 ประเดนเกยวของกบพฤตกรรมทางการกระทำากจกรรมขององคกรโดยใช

ทรพยากรทมอยภายในองคกรเปนหลก(corporate-driven)ไดแก

1) การบรจาคเพอการกศล(corporatephilanthropy)โดยมงการชวยเหลอไป

ทประเดนปญหาทางสงคมโดยตรง ในรปของการบรจาคเงนหรอวตถสงของควรจะเกดจากการวางแผนหรอ

ออกแบบกจกรรมจากภายในองคกรเองทำาใหเกดการเชอมโยงเขากบเปาหมายหรอพนธกจขององคกรมากกวา

การตามกระแสความตองการจากภายนอกหรอมผเสนอใหทำา

2) การอาสาชวยเหลอชมชน (community volunteering) เปนการสนบสนน

หรอจงใจใหพนกงานคคาผมสวนไดสวนเสยรวมสละเวลาและแรงงานในการทำางานใหแกชมชนทองคกรตง

อย และเพอตอบสนองตอประเดนปญหาทางสงคมทองคกรใหความสนใจหรอหวงใยหรอใหพนกงานเปนผ

คดเลอกกจกรรมแลวนำาเสนอตอองคกรเพอพจารณาใหการสนบสนน โดยพนกงานสามารถไดรบการชดเชย

ในรปของวนหยดหรอวนลาเพมเตม

3) การประกอบธรกจอยางรบผดชอบตอสงคม(sociallyresponsiblebusiness

practices)เปนการดำาเนนกจกรรมทางธรกจอยางพนจพเคราะหทงในเชงปองกนดวยการหลกเลยงการกอให

เกดปญหาทางสงคมหรอในเชงรวมกนแกไขดวยการชวยเหลอเยยวยาปญหาทางสงคมนนๆ ดวยกระบวนการ

ทางธรกจเพอการยกระดบสขภาวะของชมชนและการพทกษสงแวดลอม

4) การพฒนาและสงมอบผลตภณฑและบรการตามกำาลงซอของคนในระดบ

ฐานราก(developinganddeliveringaffordableproductsandservices) เปนการใชกระบวนการทาง

ธรกจในการผลตและจำาหนายสนคาและบรการสตลาดทเรยกวา “TheBottomofthePyramid(BoP)” ใน

ราคาทไมแพงเหมาะกบกำาลงซอของผบรโภคในระดบฐานรากใหสามารถเขาถงสนคาและบรการเพอการพฒนา

คณภาพชวตพรอมกนกบเปนโอกาสสำาหรบธรกจในการเขาถงตลาดปรมาณมหาศาล

5.2 M.E.Porter (2012) เมอเปนKeynoteSpeakerของHarvardBusinessSchool

มแนวคดพนฐานในการดำาเนนการในกจกรรมCSRในการตอบสนองแกสงคมของภาคธรกจและโอกาสการ

สรางคณคารวมโดยมแนวคดการสรางคณคารวม(CreatingSharedValues:CSV)สามระดบ(ปราโมทย

ศภปญญา2555:20)ไดแก

5.2.1ระดบการตอบสนองตอประเดนสงคมของธรกจและโอกาสการสรางคณคารวม

ของภาคธรกจกบภาคสงคมทมสามระดบคอ(ก)การทำาบญ(philanthropy)หรอการทำาความด(dogood

deed) เชน การคนกำาไรบางสวนของบรษทใหแกสงคม อาจเปนการสรางหองสมด ทนการศกษา ฯลฯท

เปนการถมไมเตม(ข)การทำากจกรรมดานCSRและการไมทำาลายสภาพแวดลอม(donoharm)เชนการ

ปฏบตตามกฎระเบยบมาตรฐานของอตสาหกรรมการเปนองคกรทหวงใยสงคม(goodcorporatecitizen-

ship)การปฏบตตามมาตรฐานการพฒนาทยงยน(ค)CSVเปนโมเดลทางธรกจอนาคตทจะนำาเอาทนนยม

มาประยกตในกระบวนการแกปญหาสงคมทสามารถสรางคณคาหรอกำาไรแกภาคธรกจ และสรางคณคา

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-41ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

แกสงคมทสามารถวดได (scalable)และมความยงยนแตCSVไมใชการบรหารความสมดลของ “triple

bottomline” ระหวางกำาไรสงแวดลอม(planet)และสงคม(people)

5.2.2บนไดสามขนในการสรางคณคารวม (CSV) เพอใหเกดนวตกรรมใหม ไดแก

(ก) การผลตสนคาและการบรการทตอบสนองความจำาเปนของสงคม (social needs) หรอสวนตลาดทม

ลกคาจำานวนมากซงธรกจทวไปอาจละเลยหรอมองขามไป (ข) การเปลยนโครงสรางหวงโซคณคา (value

chain) ทเปนการเพมกำาลงความสามารถของคนในองคกร คนในชมชน ในดานการจดหาวตถดบปจจย

การผลตกระบวนการผลตการขายและการตลาดทจะสงผลบวกแกผลตภาพของธรกจและสามารถตอบ

โจทยดานสงคมและสงแวดลอมดวย(ค)การเปลยนกรอบความคดหรอมมมองของผบรหารภาคธรกจใหม

ใหมองสงคมเปนปจจยภายใน ไมใชมองเปนปจจยภายนอกเหมอนเดม เสมอนอยในระบบนเวศเดยวกน

ทมความสมพนธเกอกลกน (ecosystem) ทงรวมกนคนหาคำาตอบและกำาหนดกลยทธรวม เพอปองกน

แกไขประเดนทาทายทางดานสงคมและสงแวดลอมของชมชน ในการทำาใหทงภาคธรกจและภาคสงคมได

รบประโยชนรวมและยงยนทำาใหธรกจดำาเนนไปอยางมความรสกตามความมงหมาย(senseofpurpose)

มากยงขนทำาใหเปนบอเกดของนวตกรรมสงผลใหธรกจและสงคมเจรญเตบโตไปพรอมกน

ในประเทศไทยมโรงงานอตสาหกรรมทงหมดประมาณเกอบสองแสนแหง และมการ

ตงโรงงานเพมชวงป 2554-2555ประมาณปละ 4-5พนแหง ซงกรมโรงงานอตสาหกรรมตองการใหมการ

ปลดปลอยของเสยเปนศนย โดยการใหโรงงานตอบโจทยดวยการเขาสการสงเสรมอตสาหกรรมเชงนเวศ

ซงมแหลงเงนทนกำาจดของเสยดวยดอกเบยตำาเขามาชวยรวมทงการไหลของของเสยจากโรงงานหนงไปอก

โรงงานหนงในเครอขายของตน(กรงเทพธรกจ9สงหาคม2555:02)

ตวอยางนเปนเพยงองคประกอบเดยว แตเปนพนฐานทางความคดของแนวคดความ

รบผดชอบตอสงคมทเปนแนวทางความรวมรบผดชอบตอสงคมดวยการปฏบตตามมาตรฐาน ISO 14001

รวมรบผดชอบตงแตตนนำาถงปลายนำาในการเปนองคกรสเขยวดงอกตวอยางของบรษทโตโยตา เครอขาย

และพนธมตรกระทำาการลดเกยวกบ(ก)ลดผลกระทบตอสงคมดวยการใชพลงสะอาด(ข)ลดการใชพลงงาน

เพอลดการนำาเขาเชอเพลงของประเทศ(ค)บำาบดนำาดวยวธทเหมาะสมเพอนำามาใชอกและมกากตะกอนนอย

ทสดในการกำาจด(ง)ลดปรมาณขยะดวยการคดสรรวตถดบเพอการผลตทคมคาทสดและสามารถนำากลบ

มาใชไดอกดวยการยกเลกการนำาขยะไปฝงกลบ(กรงเทพธรกจ9สงหาคม2555:07) ซงแนวทางนทำาให

เกดการตอยอดทำาใหคนในชมชนของไทยเกดรายไดจากการกำาจดขยะและมสงแวดลอมทด

โครงสรางแนวคดCSRของเครอซเมนตไทย(SCG)ซงนำาไปสแนวทางในการปฏบต

ทเหนผลในประเดนสำาคญไดแก(ฐานเศรษฐกจ9สงหาคม2550:01)

1) การรวมรบผดชอบตอสงคมผประกอบการอตสาหกรรมจะตองมความรบผด

ชอบและตองถอวาCSRเปนสวนหนงของการทำาธรกจไมใชตนทนทเหนวาเมอไมทำาแลวบรษทจะไดประโยชน

เพราะเหนวาหนาทนเปนของภาครฐหรอเปนเรองของบรษทใหญทจะตองรบภาระไปแตสดทายแลวไมวาจะ

เปนรายเลกรายใหญกจะทำาธรกจไมไดเพราะจะไปเนนการพฒนาเศรษฐกจดานเดยวไมไดตองพฒนาสงคม

ควบคกนไปดวยเพราะพนฐานของทกองคกรมความตองการใหคนภายในองคกรมคณลกษณะเปนทงคนเกง

2-42 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธและดมความสามารถภายใตฐานความคดวาองคกรตองมความรบผดชอบตอสงคมมความยตธรรมมความ

โปรงใสซงถอวาเปนพนฐานทสำาคญในเชงของการทำาธรกจ

2) การมสวนรวมในการปฏบตเปนผกระทำารวมทงเจาหนาทขององคกรและคนใน

ชมชนดงนนการเขาสการปฏบตตองกำาหนดบทบาทใหทกคนในทมทำางานเขาไปมสวนรวมเรมจากคนรอบขาง

ในททำางานดานตางๆ ตองอาศยคนในองคกรชวยกนผลกดนใหเกดขนและสรางความสมพนธกบคนในชมชน

ทตนทำางานอยซงจะนำามาสการสรางสรรคกจกรรมเพอสงคมรวมกนในลกษณะทเปนการทำางานและรวมรบ

ผดชอบสงคม(workandCSRtogether)พรอมกน

3) ยดองคประกอบหลกๆ อยดวยกน4ประการCSRเปนกรอบเกยวของกบการ

ทำางานดงตอไปน(1)การดแลรกษาสงแวดลอม(2)การพฒนาศกยภาพของบคลากรซงครอบคลมผมสวน

เกยวของกบองคกรทงภายในและภายนอก(3)การชวยเหลอสงคมในดานตางๆ(socialcontribution)อาท

เรองของการศกษาและการกฬา เปนตน ซงทงสามประการขางตนเกดขนภายใตกรอบแนวคดและนโยบาย

หลกของคำาวาบรรษทภบาล(4)มการเชอมโยงวฒนธรรมองคกรกบCSR

4) การเรมตนจากการตอบโจทยความตองการรวมของชมชนวาชมชนททำางานอย

ดวยมอะไรทอยากจะทำาหรอตองการใหชวยเหลอในเรองใดดานใดบางแลวจงนำาสงตางๆเหลานนมาชวย

กนคดมาระดมสมองรวมกนทงคนในทมและคนในชมชนวาอะไรทสามารถจะชวยกนปรบปรงแกไขไดบาง

ซงอาจจะเปนเรองของความสะอาดในบรเวณชมชนหรออนๆขนอยกบความตองการทเกดขนในชวงนน

ความสำาเรจในการทำาCSRตองใชเวลาความอดทนและความตงใจในการสราง ซง

เครอSCGยดหลกปฏบตเหมอนกบการฝกพนกงานทตองตรงกบสายงานและความตองการทจะนำาไปใช

ดงนน การทำา CSR จะเกดประสทธผลไดเรว หากตรงกบความถนดและความตองการของพนกงานดวย

และมการกำาหนดตวชวดงานทสำาคญในการประเมนกระบวนการ ซงมงไปสตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจ

ทสำาคญดวย

6. แนวทางการสรางความเขมแขงแกชมชนกระบวนการสรางความเขมแขงแกชมชนอยางตอเนอง

จะเนนประชาชนเปนศนยกลางทไดรบการมอบอำานาจในการดงศกยภาพของตนเพอสรางพลงในการสงสม

ทรพยากรทนดานตางๆการบรณาการของเครอขายทจะรองรบการสนบสนนเชงบรณาการแนวทางนถอวา

แตกตวมาจากแนวคดทเปนการพฒนาแบบยงยน

แนวทางการพฒนาการสรางความเขมแขงแกชมชน(strengtheningcommunitydevelopment

approach)นมองคประกอบทเกยวของในการสรางความเขมแขงแกชมชนไดแก

1) การมโครงสรางทพงประสงคดานสงคมทมกระบวนทศนทเหมาะสมดวยการเนนการ

สรางความเขมแขงแกชมชนดวยทรพยากรทน โดยเหตทคานยมคนไทยแมมนำาใจไมทอดทงกน แตยง

มองตนเองเปนหลกโดยไมสนใจสงรอบขาง ไมสนใจวาสงคมจะมระเบยบวนยอยางไร ไมเหนวาการทจรต

เปนเรองสำาคญ ยงนยมชมชอบคนมหนามตา “ไฮโซ” ยกยองดาราคนรำารวยทถอกระเปาใบละสลานบาท

(ราคาเทากบชาวนาทำานาขาว 15 ไร รวม 20 ป) โดยไมละอายตอการชทางผดแกสงคม เพราะคดวาเปน

ความพอประมาณของคนรวย

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-43ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ในประเทศจนการโออวดฐานะเปนสงถกโจมตอยางหนกเหลาผนำาทางการเมองระดบสงบาง

รายใสเขมขดแบรนดเนม (มชอดงเปนทนยม) ทราคาเทากบรายไดชาวนาทงป เสมอนเศรษฐใหมของจน

รนเกอบสบปทผานมาทยงมคนรวยไมมาก แตตอมาเปลยนคานยมลดการซอของแบรนดเนมเหมอนเดม

เพราะสงคมจนปจจบนถอวาความโดดเดนไมใชเรองโกเกอกตอไปเพราะสนคาหรกลายเปนสญลกษณของ

การคอรปชนและตอกยำาชองวางความมงคงของผคนในประเทศรวมทงเปลยนรสนยมมาเปนสนคาแลดด

มสงา(กรงเทพธรกจ “ธรกจการตลาด”14สงหาคม2555:29)

คนไทยนยมรกความสนกสนานและหาความสขจากสงรอบขางไดเสมอยอมรบการครอบงำา

จากชนชนปกครองแมกระทงชวตทคณคาความเปนมนษยดอยกวาสากลยงคดวามความสขไดแยกไมออก

ระหวางชวตทตอง “ไมสนโดษในกศลกรรมและสนโดษในอกศลกรรม” กบความเขาใจผดคดวา “ชวตตอง

สนโดษแบบพระ” บางคนคดดวยซำาวาชวตเทานกพอเพยงแลวทงๆทคนไมใชหนอนในโถอจจาระในขณะ

ทพระสงฆยงคงไมสนโดษในกศลกรรมยงตองการบรรลอรหนต เพราะยงไมสนอง “ตณหา” ศาสนาพทธ

สอนใหคนมเปาหมายชวตดวยการม “ฉนทะ” ไมใชนำามาบำาเรอตนเองแบบตณหา

คณลกษณะของคนไทยเหลาน คงลมไปวา “มนษยกำาหนดชวตตนเองได ไมตองรอสวรรค

สงการ” ทำาใหไทยยงลาหลงในเศรษฐกจโลกและตองเผชญกบคแขงทเขมแขงและไตเตาขนมาแซงไปอยาง

เกาหลมาเลเซยอนโดนเซย(อนาคตคงแซงดวยเวยดนามพมาเขมร)แลวยงคดวาไมตองเปน “เสอ” ตว

ทหกหรอกคอยๆ ไปดกวา (รอใหภฐานลาวตามทนกไมเปนไร ขอใหมความสขกแลวกน) ทำาไมไทยไม

เปน(ลก)มงกรแบบจนทำาใหชะลาใจไมทำาในสงทควรทำาเอาเกยรตภมดงเดมมาอางเชนไทยสงออกขาว

มากทสดในโลก (กำาลงโดนเวยดนามกบอนเดยแซงแลว) ไทยมขาวคณภาพสงคอขาวหอมมะลทดทสดใน

โลก(ขาวพมาประกวดชนะหอมมะลในการประกวดขาวโลกทเวยดนามป2554)ความจรงขาวสงออกไมเกน

สองแสนลานขณะทยางพาราสงออกเกนหาแสนลานตงแตป2554และแซงทำาเงนมาเปนอนดบหนงแทนขาว

มาตงแตกอนป2548

“หากโลกไมมความคดใหมนบวนจะมแตความถดถอยประเทศใดทยามรงเรองบานเมอง

สมานฉนทอดมดวยปญญาประเทศนนจะเจรญอยางไรขดจำากดเชนความสำาเรจของจนการพงทยานของ

เกาหลใตการปรบฐานเศรษฐกจของบราซลการกาวเขาส “globalcity” ของสงคโปรลวนเรมตนจากความ

คดเชงยทธศาสตรทตองการความเปลยนแปลงและปรบปรงประเทศใหดขนแตในประเทศทแตกราวความ

คดไมมปญญาไมปรากฏหมกมนงมงายลมหลงในผลพวงแหงความสำาเรจในอดตวนวายอยกบปญหาและ

ผลประโยชนเฉพาะหนาประเทศเหลานนกหยดนงและถดถอยดตวอยางฟลปปนสดความตกตำาของยโรป

ดความวนวายในตะวนออกกลางทอดมดวยทรพยากรนำามนดความยงใหญของอเมรกาแลวดความตกดบ

ของญปน” (สมคดจาตศรพทกษ2555:18)

2)การมแนวคดทนำาการประกอบการทเหมาะสมแมวาเอกชนไทยแทบไมตองพงพารฐแต

ในชนบทยงคงตองสนบสนนในรปแบบทถกตองซงเกยวของกบประเดนสำาคญตอไปน

(1) กำาหนดโครงสรางทเหมาะสม รฐบาลป 2555 ขนคาแรงเพอปลดเปลองจากการม

รายไดนอย ใหเกดการพงพาจากการสงออกนอยลงการลงทนมหาศาลในการสรางและซอมแซมโครงสราง

2-44 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธพนฐานทางเศรษฐกจ (infrastructure) ทเหมาะสม การสนบสนนโอกาสการเขาถงอยางเทาเทยมกนใน

เครอขายอนเทอรเนตความเรวสงดวยเทคนคไวไฟทไมคดคาใชจายเกนสองแสนจดการมทวระบบดจตอล

ทมชองโทรทศนเกนหาสบชองทเปดกวางใหประชาชนบรโภคตามทเหนวาเหมาะสำาหรบตน และเปนของ

หนวยราชการ10-15ชองซงทำาใหการแขงขนสงการจดโครงสรางกองทนหมบานใหเปนกองทนแหงชาตทม

เครอขายตงตนเปนธนาคารหมบาน (วแบงก) ทหมนเงนเหมอนธนาคารพาณชย ดอกเบยฝากสงกวาแต

ดอกเบยกตำากวา ตงแตเดอนกรกฎาคม 2555 เปนตนมา เรมตนจากสามหมนหมบานจากแปดหมน

หมบานและการตอยอดโอทอป(OTOP)เพอเรงปฏกรยาของSMEsในการรวมเปนเครอขายททรงพลงใน

การบรณาการเขาดวยกน ฯลฯ ซงเปนการเรมทถกทางแลว แตจะตองบรณาการเพมเตมดวยนวตกรรม

เชงคณคา มลคาเพมสรางสรรคคณคา ลดตนทนตอหนวยและแขงขนไดในดานคณภาพ รวมทงผลลพธ

ทสนองความตองการจากการรวมมอของชมชนทเกดการคดบวกและปฏบตไดจรง กจกรรมพนฐานทาง

โครงสรางเหลานจะสนบสนนการรวมตวกนของอาเซยนกลายเปนขนาดเศรษฐกจทใหญกวาอนเดยไปแลว

ทำาใหเกดการกระตนการจางงานการลงทน และดงดดใหบรษทยกษใหญขามชาตในระดบโลกเขามาลงทน

มากขนเพราะการบรโภคทขยายตวมากขน

(2)สรางเครอขายอาชพ ในรปเครอขายวสาหกจ (คลสเตอร) ซงมเกนกวารอยหาสบ

คลสเตอรแลวททำาใหเกดผลระบบชนะ-ชนะมากขนเพราะอาเซยนกบคเจรจาทงหกคอจนเกาหลใตญปน

อนเดยออสเตรเลยและนวซแลนดในป2556เปนขอตกลงเขตการคาเสรยคใหมทพฒนาจากอาเซยนกบ

คเจรจาแตละประเทศ ซงมผลกระทบทไทยตองเตรยมการรบมอมากขน อาเซยนจะกลายเปนกลไกการ

เตบโตสำาหรบกลมเศรษฐกจใหมในเอเซย ขนาดของการใชจายของผบรโภคจะขยายตวรวดเรว เพราะการ

ปรบโครงสรางครงใหญของบรษทขามชาตจากสหรฐอเมรกาและยโรปทเปลยนกลยทธอยางรวดเรวโดยพง

มาทตลาดเอเซยแปซฟก

“ประเทศไทยมอนาคตถารวมกนคดรวมแนวคดเกาผสมแนวคดใหมเปน “คลนใหม

ของความคดของอนาคตของไทย” ถานกธรกจรวมตวกนแลวพลงการขบเคลอนจะแรงมาก เสยงจะดง สง

ทเรยกรองกจะไดรบการตอบสนอง ไมมรฐบาลใดจะอยได ถาภาคเอกชนมพลงการขบเคลอนแขงแรง แต

ถาตางคนตางอยกจะเปนผถกกระทำาตอไป เพราะภาคเอกชนคอกำาลงสำาคญอยางยงสำาหรบประเทศไทย

ขณะน(สมคดจาตศรพทกษ2555:18)

(3)การเนนเทคโนโลยทเหมาะสม ทำาใหมการบรณาการภมปญญาทองถนเขากบ

เทคโนโลยสงไมใชเนนแต “เกษตรธรรมชาต” สมยพอขนรามคำาแหงทำาอยแตทง “เกษตรอนทรยและเกษตร

เทคโนโลยสงทไมทำาลายสงแวดลอมจงเปนเรองทเหมาะสม”

(4)การสรางจตสำานกในการรวมรบผดชอบตอชมชนดวยการรวมกนทำาวจยพฒนา

ในระดบหมบาน ใชรากฐานภมปญญาทองถนผสมผสานกบเทคโนโลยกาวหนา จะทำาใหเกดนวตกรรมท

กาวขามความรเดมเปนทางเลอกใหมกจะเปนอกหนทางหนงในการสรางความเขมแขงแกชมชน

(ศกษาเพมเตมในตวชวดความเขมแขงของชมชนในตอนท2.2เรองท2.2.2)

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-45ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

กลยทธการพฒนาทางสงคมทสำาคญกลยทธ (strategy) หมายถงเสนทางและทศทางทเปนแนวโนมอนเกดจากกศโลบายทชาญฉลาด

ซงกำาหนดจากวสยทศนทกวางไกลพนธกจทกาวหนาชดแจงเพอสนองโจทยในการบรรลเปาหมายทกำาหนด

ตามสถานการณและภาพรวมอนาคตทเปลยนแปลงไป

กลยทธกำาหนดตามประเดนยทธศาสตร (strategic issues) กำาหนดในแตละระบบการทำางาน

(worksystem)ทงตองมตวชวดเนองานสำาคญโดยวดกระบวนการทำางานภายในขององคกรและตวชวดท

เปนปจจยสำาคญของความสำาเรจ (ศกษารายละเอยดของตวชวด ในตอนท 2.2 เรองท 2.2.2)

กลยทธตองมมาตรการ (measure) และกลวธ (tactics) รองรบ เชน กลยทธ “การใชกำาลงสวน

นอยทำาลายกำาลงสวนใหญ” (คงไมมกอการรายใดยกกำาลงกองโจรไปตคายทหารหนวยรบพเศษทมกองกำาลง

เกนสองรอย ดวยกองโจรเพยงหาสบ) มาตรการทสำาคญคอ “แบงกำาลงศตรออกเปนสวนยอยแลวทำาลาย

จดทออนแอทสดกอน” กลวธทตามมาคอ “การใชกำาลงสวนใหญทำาลายสวนยอยทแบงแยกมาซงนอยกวา

ออนแอกวา” เชนยทธวธของคอมมวนสตในไทยชวงป2509-2515ใชกำาลงหาสบทำาลายอาสาสมครหมบาน

ไทยทมกองกำาลงไมเกน20คน

กลยทธหลก (generic strategies) ทจะใชในการพฒนาสงคมตองมความไดเปรยบสงใน

การแขงขน ใชประโยชนไดสงสด ถาองคกรมการคดสรรกลยทธดวยความรอบคอบเหมาะกบตนเอง

สถานการณ เวลาทงสนองตอบความคาดหวงแกกลมเปาหมาย ในดานความตองการความพงพอใจและ

การเพมคณคาฯลฯทงนการปรบและพฒนากลยทธอยางตอเนองเปนเรองจำาเปนและตองมงเนนไปทปจจย

สำาคญตอความสำาเรจ(keysuccessfactors:KSF)ซงตองทมเทใหกบตวชวดกลมน

ดงนนกลยทธการพฒนาสงคมทสำาคญไดแก

1. คนเปนศนยกลางการพฒนามนษยเทานนทกำาหนดชวตของตนและมสทธความเปนมนษยใน

การกำาหนดวถชวตทเหมาะสมจงตองมการพฒนาใหเปนมนษยทมความเสมอภาคในความมคณคาในการ

เปนมนษยดวยการเพมคณคาและการสรางสรรคคณคาโดยเนนประเดนตอไปน

1)การพฒนาทงความร ทศนคตและความเชอทางบวกททำาใหชวตดขนทงตอตนเองและ

สงคมการมคานยมทเหมาะกบการพฒนาสงคมการมพฤตกรรมเชงบวกทสรางโอกาสใหแกตนเองและเพอน

มนษยในการเขาถงการมวถชวตทแบงปนเออเฟอเอออาทรกนและกนในระบบชนะ-ชนะเพอสรางโลกและ

สงคมใหนาอยและปลอดภย

2)มนษยเปนผกำาหนดวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณขนมาซงตองมนวตกรรมใหมเขา

มาแทนทสงทลาหลงทางวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมซงคนชนสงในสงคมถอโอกาสนำามา

เปนตวควบคมทางสงคมดวยการปลกฝงครอบงำาทางความคดและการเขาถงโอกาสของอสรภาพทจะตอง

ปลดเปลองใหมดวยนวตกรรมทเนนความเสมอภาคกนในความเปนมนษยไมใชเพราะฟาสงมาเกดและม

ความชอบธรรมในการครอบงำารวมทงปลกฝงสงทปลดเปลองไดยากวาเปนบญชาสวรรคหรอพระผเปนเจา

มนษยจงตองเปนผสรางนวตกรรมใหมทมความเหมาะสมในการเพมคณคาความเปนมนษย

ปลดเปลองจากการถกครอบงำาดวยความชอบธรรมมาหลายศตวรรษ และมนษยจงตองสรางระบบและ

2-46 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธโครงสรางทมการหลอหลอมปลกฝงในการเปนมนษยพนธใหมทเทาเทยมกนในการเขาถงอสรภาพและ

โอกาสตางๆรวมถงวถชวตทอยรวมกนแบบตระหนกในคณคาความเปนมนษย

2. ประชาชนเปนปจจยชขาด/คำาตอบอยทหมบาน (ในการเลอกและกำาหนดชวตของตนเอง) ม

องคประกอบทสำาคญไดแก

2.1กลมเปาหมายตองเปนผกระทำาไมใชผถกกระทำาจงตองเปนผทคด (ชอบ) เองเปนทำา

(ชอบ)เองเปนแกปญหา(ชอบ)เองเปนไมใชเจาหนาทมาบงการหรอชนชนปกครองมาครอบงำา

2.2คำาตอบอยทหมบานและประชาชนเปนปจจยชขาด พนฐานคอใชแนวทางการกำาหนด

ปญหาจากขอมลกลางของรฐเชนขอมลกชช.2.ค.ขอมลจปฐ.เปนกรอบปญหาแตแกนนำาทเกยวของจะ

เลอกเองวาแมปญหารนแรงแตชาวบานกลบคดวาไมใชปญหาทแทจรงเพราะความหมายของปญหาทแทจรง

(real problem) จะเกยวของกบ (ก) เปนปญหาทคนสวนใหญไดรบผลกระทบ (ข)คนในชมชนกำาหนดใช

คานยมสงคมตดสน เชนคนนบถอศาสนาอสลามสามารถมภรรยาไดหาคนและยอมรบจากคนแรกๆ ไป

ตามลำาดบ (เพราะสมยกอนคนมสลมทำาสงครามยดอาณาจกรตาง ๆผชายเสยชวตมาก) (ค) มผลกระทบ

ตอปญหาอนๆ

2.3ผลทปรารถนาของกลยทธตองทำาใหเกด (ก) การพฒนาการชวยตนเองได การจดการ

ตนเองไดการพฒนาพงตนเอง(ในการทำางานเปนกลม)หมบานมการจดการตนเองได(ข)การเพมสมรรถนะ

โดยเฉพาะทกษะในการกำาหนดชวตของตนเองในการมอสรภาพทเลอกสรรตามคณคาแหงความเปนมนษย

ของตนในการมการเปนการทำาการอยทเปนวถชวตแหงอนาคตตามภาพรวมอนาคตของคน/กลม/เครอ

ขาย/องคกรเปาหมาย ทำาใหเกดภมปญญาทองถนทสมพนธกบเทคโนโลยสง และการเพมคณคาในการ

ประกอบการ(ค)การปลดปลอยตนเองและสงคมชนบทใหหลดพนจากการครอบงำาของชนชนสงในสงคมท

ตกรอบใหคดใหทำาใหพงพอใจกบชวตแมเลวรายตำากวามาตรฐานความเปนมนษยในสงคมเสมอนหนอน

ในโถอจจาระ

3. การเรมตนจากสงทมอยในชมชน (start from where they are) สงทมอยในชมชนจะเนน

ประเดนความพรอมทเกยวของไดแก

1)วถชวตในชมชน (way of life) ทมกลมคนแกนนำาทปรารถนาความมอสรภาพท

ปลดเปลองตนเองใหหลดพนจากการครอบงำาของชนชนปกครอง และตองการมชวตทมคณคาความเปน

มนษยทเทาเทยมกบอนาอารยะประเทศไมตดยดกบขนบธรรมเนยมทลาหลงททำาใหประเทศกาวหนาไมทน

การแขงขนกบเพอนบานอาเซยนไมใชยอมรบชตากรรมแมสภาวะทเลวราย

2)แกนนำายอมรบเทคโนโลยทเหมาะสมซงบรณาการกบเทคโนโลยกาวหนาและทรพยากร

ทจดหาไดเพอเพมและสรางสรรคคณคา(valueaddedandvaluescreation)

3)คนสวนใหญในชมชนมปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวมทกอใหเกดความ

เปนหนงเดยวกน(solidarity)

4)ระดบความพรอมของแกนนำาเครอขายและทรพยากรคนทเปนระดบผสรางกระแส (in-

novators) และผยอมรบเรว (earlymajority) ทสามารถผลกดนใหเกดกลไกการขบเคลอนใหเกดขนใน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-47ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ชมชนจงจำาเปนตองหาองคกร/พนททมความพรอมในองคประกอบทงหมดนมากทสดเพอเปนโมเดลซงจะ

กลายเปนตนแบบ(prototype)ทจะเปนหมบานแกนนำาของเครอขายไมใชไปเรมตนท “บวใตนำา” กยากท

จะสำาเรจเปนแกนนำาได

4. การสรางพลงรวมจากการรวมตวเปนเครอขาย การตอบโจทยลกษณะนมาจากแนวคด

พลงรวม (synergy) และผลทวคณ (multiple effect) เพราะเครอขายหมายถง กลมของคนหรอสงของ

เกยวพนเชอมโยงกนอยางมระบบทสมดลในหวงเวลาหนงๆทมการรวมกนแบบบรณาการ

การรวมกนยงหลายเครอขายทมวตถประสงครวมและมความเปนหนงเดยวกนดานปญหาความ

ตองการความสนใจทไมใชยบรวมกนเปนหนงเดยวแตละเครอขายยงคงมอำานาจความเปนอสระสงทมา

บรณาการมกเนนสงตอไปน

1) ขอมลสารสนเทศทางการตลาดและนวตกรรมทสนองตลาด เพอเพมขดความสามารถใน

การแขงขน

2)การเปนพนธมตรกนในเรองของการตลาดและนวตกรรม

3)การแลกเปลยนทกษะในการประกอบการ

4)การมทรพยากรทนกลางทรพยากรเทคโนโลย

5)การรวมกนหาแนวทางสนองความคาดหวงของลกคาในดานความตองการความพงพอใจ

และการเพมคณคาและผลกระทบจากผลสะทอนกลบทเปนการสงสมทรพยากรทนคนฯลฯ

ดงนนจงเกดผลทมความเปนทวคณมากกวา และสรางความชอบธรรมในการพฒนามากกวาสมย

เดม ซงมการพฒนาเปนรายยอยทมความพรอมกอใหเกดการเพมความแตกตางของชวงชนทางเศรษฐกจ

เสมอนยงพฒนาคนรวยยงรวยคนจนยงจนลงแลวจะพฒนาไปทำาไม

5. การพฒนาแบบบรณาการ (integrated development) มองคประกอบทสำาคญไดแก

1)การเรมตนตองเรมจากการรวมเครอขายแบบบรณาการ (integration) ตามแนวคด

เครอขายทกลาวมาแลว เพอรองรบการสนบสนนจากหนวยงานรฐ/เอกชนดวยการพฒนาแบบบรณาการท

เนนดานการตลาด(นำา)นวตกรรม

2)เครอขายแบบนจะเปนตวกระจายของการถายทอด (dissemination) เทคโนโลยซงจะ

เกดเครอขายระดบชมชนขนมา บรณาการรวมกบเครอขายวสาหกจกลายเปนคลสเตอรในระดบประเทศ

เชอมโยงกบเครอขายวสาหกจชมชนตาง ๆ อยางมระบบ เพอสรางสมรรถนะในการแขงขนดานการตลาด

และนวตกรรมไดเปนอยางด รวมทงยกระดบการพฒนาตนเองมากขนอยางตอเนอง ในการเพมมลคาของ

สนคาทผลตสนองความคาดหวงของตลาด/กลมลกคาเปาหมาย ในดานความตองการความพงพอใจและ

การเพมคณคา

3)กลยทธการพฒนาแบบนจะทำาใหเกดผลสะทอนกลบ (feedback) ซงเปนผลกระทบ

(impacts)ทสำาคญขององคกรชมชนสงคมไดแก

(1)การเปลยนแปลงแบบเปลยนพฤตกรรมเลยไมตองผานการเปลยนความรทศนคต

(ศกษาคำาอธบายในตอนท2.3เรองท2.3.3)

2-48 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ(2) การสงสมทรพยากรทนทรพยากรคนทรพยากรเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศ

ทรพยากรสงคมฯลฯ

(3) การเกดความสมานฉนททเกดจากความเทาเทยมกน ความอสระในการจดการ

ตนเอง(autonomous)ของแตละองคกรในเรองทไมใชขอผกพนในการบรณาการผลประโยชนรวมทเปน

ระบบชนะ-ชนะ การระดมพลงสมอง การมขอตกลงรวม/ฉนทามต (consensus) ทเกดจากรากฐานของ

การแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง

6. การสรางวฒนธรรมองคกรเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนคณลกษณะทพงปรารถนา

ในการสรางวฒนธรรมขององคกรไดแก

1)การทำางานเชงรกเพอเพมศกยภาพในการกำาหนดภาพรวมอนาคตดวยการมวสยทศนท

คนทวไปมองไมถงและไลลาเปาประสงคขององคกรรวมกนดวยกลยทธทเหมาะสม

2)การเผชญหนากบความทกขยากดวยการมองโลกแงบวก (คดทงบวกลบแตเบงตามอง

เรองบวกหรตามองเรองลบ)มงมนแตผอนคลายเพราะเปนการเพมพนวงจรแหงความพากเพยร

3)ความสามารถในการแขงขนดวยการแกปญหาอยางมระบบ เชน (ก) ความสามารถใน

การวเคราะหปญหาวามปญหาอะไรทขดแยงหรอขดกบความตองการ (ข) ขอขดแยงอะไรทเกดจากการ

ปรบปรงแกไข (ค) จะลด/เพม โครงสราง-หนาท ซงจะทำาใหเกดประโยชนโดยรวมควรลด/เพมทรพยากร

อะไรหรอใชทรพยากรแบบใดซงทำาใหเกดผลในการบรรลเปาหมายไดดกวาเรวกวา(ง)การไดมาซงนวตกรรม

ทเกดจากกระบวนการคดอยางมระบบหรอมองปญหาอยางเปนระบบ

4)การสรางคณคาในการทำางานขององคกรดวยการ(ก)มโมเดลการประกอบการทเหมาะสม

ซงเชอมโยงจดแขงกบโอกาส(ข)ตอบโจทยในการสนองความคาดหวงคอตลาด/กลมลกคาเปาหมายดวย

ความเขาใจทงผลลพธและผลกระทบ(ค)สรางแบรนดสนคาเพอความภาคภมใจและการมลกคาทภกด

7. การใชเทคโนโลยทเหมาะสม (appropriate technology) เทคโนโลยทเหมาะสม หมายถง

ความสมดลกบองคประกอบตอไปนใหมากทสด

1)สภาวะการประกอบการทตองอาศยความเรงดวนการเกดประโยชนสงสด

2)คณคาของสนคาทพงปรารถนาจากตลาดกลมลกคาเปาหมาย

3)คณภาพของสนคาทเกยวของกบ(1)พนธพชพนธสตว(2)มาตรฐานของผลผลตตาม

เกณฑของสขอนามยและอนๆ(3)กระบวนการผลตทเหมาะสม

4)ความพรอมและขดความสามารถดานแรงงานเชนหากแรงงานปลกและเกบเกยวพชไมพอ

กตองใชรถปลกเกบเกยวทงออยขาวฯลฯ

5)การยอมรบนวตกรรมเกดไดเรวและตอเนองเพราะไมยงยากสลบซบซอนแบงแยกปฏบต

ไดหาปจจยการผลตไดไมยากฯลฯ

ในชวงเวลาทผานมามการปลกฝงความเขาใจผดในเรองสารเคม อาจจะจรงถาใชยากำาจดศตรพช

สตวผดวธ แตไมใชเพราะการใชปยเคม หากใชสารเคมใหถกตองกไมใชปศาจรายเพราะปยไนโตรเจนเปน

อนภาคทเลกทสดของกรดอะมโน กรดอะมโนรวมกนเปนโปรตน จะเหนวาการใสปยยเรยในกองปยหมก

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-49ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

เพอเปนอาหารของจลนทรยใหยอยกองปยหมกไดเรวกวาปกต เพราะเมอจลนทรยยอยปยจะใชไนโตรเจน

ทำาใหเกดการแตกตวทวคณมายอยกองปยหมก การมปยสงตดชวยใหเขาใจวาไมใชปศาจรายเหมอนอดต

เพยงแตตองใชรวมกบปยพชสดทไมตองซอ เหมอนปยอนทรยทตงโรงงานแลวลมหมดเงนหลายรอยลาน

การไมใสอนทรยวตถใหดน ดนกแขงเปนธรรมดา เพราะจลนทรยเขมอบอนทรยวตถหมดแลวไมมการ

เตมใหอก เพราะการเพมแบบทวคณของจลนทรยจะยอยทรากพชสตวในดน เพราะไดแรงจากไนโตรเจน

มาขยายลกหลานเหลน

เรองท 2.1.3 น หลายคนอาจยงแยกแยะไมออกระหวางแนวทางกบกลยทธทมองคประกอบ

คลายคลงกนสรปโดยรวมไดดงน

แนวทางเปนกรอบทกวางกวาทชวาโดยหลกการทเปนทฤษฎปรชญาแนวคดนนจะมทศทางหรอ

เสนทางทกระชบเขาสเปาหมายไดมากกวาดวยการมแนวทางการปฏบตทแตกตางกนขององคกรทเกยวของ

ในการบรรลปรชญา แนวคดทฤษฎทกำาหนดแมนำาหลกการคดมาใช กไมจำาเปนทตองเหมอนกน เพราะ

เปนการขยายจาก “อะไร” “ทำาไม” ของแนวคดทฤษฎปรชญามาสการทำา “อยางไร” “โดยโคร” “เพอใคร”

ในการปฏบตทเกดผล

สวนกลยทธเปนทศทางแนวโนมทเปนกศโลบายนำาทางสความสำาเรจของกระบวนการภายในทมตว

ชวดเขามาชวย เพอวดผลตวชวดของเนองานทสำาคญ (KPI) และตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญ

(KSF)มาทำาการทดลองทดสอบเพอปรบกลยทธในการบรรลโมเดลทกำาหนดและมกมความจำาเพาะเจาะจง

ทพนฐานเกดจากความคดเชงยทธศาสตร

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 2.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.1

ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.1

2-50 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธตอนท 2.2

องคประกอบ ตวชวด และการสนบสนนการพฒนาสงคม

โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท2.2แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรองเรองท2.2.1องคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคม

เรองท2.2.2ตวชวดการพฒนาสงคม

เรองท2.2.3บทบาทการสนบสนนของภาครฐและเอกชนในการพฒนาสงคม

แนวคด1.องคประกอบทสำาคญในการเปนพลงขบเคลอนทางการพฒนาสงคมจะเนนการพฒนาคน

และคณภาพชวตการเปลยนแปลงพฤตกรรมดวยความมคณธรรมและการมจตอาสารวม

รบผดชอบตอสงคมกระบวนการทำางานของเครอขายความสมดลของการพฒนาความ

ยตธรรมและประชาธปไตยการสรางความเขมแขงแกชมชนดวยกระบวนการเครอขาย

และการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด องคประกอบนจำาเปนตองมกลไกของพลง

การขบเคลอนเขามาเกยวของ เพอใหเกดผลในกระบวนการกระทำามากทสดในการเพม

ความเปนไปไดและลดความเสยงในการประกอบการ ทงผกระทำาทเปนกลม/เครอขาย

เปาหมายในชมชนและการสนบสนการพฒนาเชงบรณาการจากเจาหนาทรฐ/เอกชน

2.ตวชวดมทงตวชวดเนองานทสำาคญและตวชวดทเปนปจจยสำาคญของความสำาเรจรวมทง

ตวชวดการพฒนาการพงตนเองของบคคล กลม/เครอขาย/ชมชนเปาหมาย ในการ

พฒนาการพงตนเองและการจดการตนเองได ตวชวดเหลานเกดจากการทจะประเมน

ในมมมองทเกยวของวาความสำาเรจของโมเดลตองมการทำาจำาลองแบบ (simulation)

เพอกำาหนดวามปจจยอะไรทสำาคญทกำาหนดความสำาเรจของโมเดลนน ๆ รวมทงเพอ

การกำาหนดและทดลองกลยทธของกระบวนการ วามอะไรทเกยวของบางในการกำาหนด

เพอการประเมนใหเหนภาพรวมของความสำาเรจของกลยทธวาจะปรบเปลยนอยางไรใน

สถานการณทกำาหนด

3.การสนบสนนของภาครฐและเอกชนตามบทบาทมประเดนสำาคญททำาใหเกดการสนบสนน

การพฒนาสงคมในภาพรวม เพอเพมนำาหนกใหบคคลและเครอขายเปาหมาย และเพม

แรงการขบเคลอนทางสงคมไดมากกวาเดม โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการเขาถง

โอกาสและทรพยากรตางๆอยางเทาเทยมกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-51ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

วตถประสงคเมอศกษาตอนท2.2จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายองคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคมของแตละองคประกอบได

2.อธบายตวชวดการพฒนาสงคมได

3.อธบายบทบาทการสนบสนนของภาครฐและเอกชนในการพฒนาสงคมได

2-52 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 2.2.1 องคประกอบและกลไกการขบเคลอนการพฒนาสงคม

องคประกอบทสำาคญและกลไกของพลงการขบเคลอนของการพฒนาสงคมเมอกำาหนดเปนโมเดลทางยทธศาสตร(strategicmodel)แลวองคประกอบสำาคญของการพฒนา

สงคมและกระบวนการทเปนกลไก(mechanism)ของ “พลงขบเคลอน(movement)” ทสำาคญจะประกอบ

ดวยประเดนสำาคญดงตอไปน

1. คนในชมชนเปนศนยกลางการพฒนาและเนนการพฒนาคนและคณภาพชวต

1.1พฒนาคนชวยเขาให (ก)ชวยตนเองได (selfhelp) (ข)จดการตนเองได (selfmanage)

(ศกษารายละเอยดของตวชวดในเรองตวชวดถดไป)

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในเรองนคอการเรยนรจากการกระทำา(learning

by doing) หรอการเรยนรทเกดจากการปฏบต หรอการทำาไปเรยนรไป การปฏบตในรปแบบนอาจจะเรม

ตนจากขอ1)หรอขอ2)(ศกษารายละเอยดคำาอธบายความแตกตางเรองความหมายของความเชอในตอน

ท2.3)กอนแลวแตความพรอมและวฒภาวะ(maturity)

1)การปฏบตเลยเนองจากการเขารวมกลมมกฎเกณฑของกลมกำาหนดไว(มกเกดกบ

บวเหลาทสองและสามคอบวปรมนำาและบวใตนำา)แลวสงทเกดตามมาคอการตระหนกรถงคณคา(values)

และตามมาดวยความเชอ เปนความเชอทมเหตผล (belief)หรอความเชอทไมตองอาศยเหตผล (myth+

faith/ศรทธา)และการเปลยนองคความร

2)การปฏบตเลยทเรมจากการมกรอบความรประสบการณ (frame of reference)

เรองนนอยแลว(มกเกดกบกลม “บวเหนอนำา”)แลวตามมาดวยความเชอคณคา(values)ของตน(ตอมา

เปนคานยมทางสงคมหรอsocialvaluesเมอมคนปฏบตตามมากขน)

1.2กระบวนการทำางานกลมจะเกดเพราะการสรางพลงอำานาจของกลมคนทมความเปนหนง

เดยวกน(solidarity)คอมปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวม

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในเรองนคอการเขามารวมกลมกนทเกดจาก

ประเดนสำาคญตอไปน

1)ปญหารวมความตองการรวม และความสนใจรวม เพอจะไดบรรลการตอบสนอง

ความคาดหวงในเรองทงสามดงกลาวดวยความพงพอใจและการเพมคณคาทงมลคาเพมและการสรางสรรค

คณคา

2)การเกดความรสกขนเอง หรอไดรบจากการกระตน (stimulation) เรงปฏกรยา

(catalyst) จากแกนนำา (core person) การเปลยนแปลงวถชวต (way of life) ในเรองของ (1) การรบร

ตระหนกรคณคาความเปนมนษยทเทาเทยมกน ไมใชพงพอใจในชวตทเลวรายเพราะตำากวาคณภาพชวต

ตามมาตรฐานเกณฑความจำาเปนพนฐาน หรอพอใจในชวตทโดนครอบงำาและกำาหนดชวตตนเองไมได

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-53ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

เสมอน “หนอนในโถอจจาระ” หรอแมกำาหนดชวตไดระดบหนงเชนสนขทพอใจแมเศษอาหารหรอกระดก

ททงแลวหรออากาศเยนจากเครองปรบอากาศหนารานเซเวนอเลฟเวนและ(2)การรบรตระหนกรวาพลง

ของกลมนนสรางพลงรวมในการตอรอง และพลงกลมทมรากฐานของ “ความเออเฟอเอออาทร” ทเกด

การแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง การสมานฉนทเทานนทนำามาถงการระดมพลงสมองเพอใหเกดฉนทามต/

ขอตกลงรวมหรอเกดผลประโยชนรวมทมการแบงปนแบบชนะ-ชนะ

1.3การรวมกระบวนการกลมทมระบบทำาใหบคคลเกดการพฒนาการพงตนเอง (self reli-

ancedevelopment)ได

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมเรองนจะเนนประเดนสำาคญดงตอไปน

1)การพฒนานวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสมขนเองในพนท ดวย (ก) การวจยและ

พฒนาอยางงาย ๆ (ข) การหยบยมจากแหลงอนทมโครงสรางขององคกรชมชนทคลายคลงกน (ค) การ

ประยกตและการตอยอด

2)การสรางความพรอมเพอรบการเปลยนแปลงทางบวก โดย (1) มมมมองวาการ

เปลยนแปลงทางบวกเปนเรองทจำาเปน (2) ใสใจคนทมแววเปนแกนนำา เพอการนำาการเปลยนแปลงทาง

บวกของพฤตกรรมมมมอง ทศนคต ความเชอ (3) ปฏสมพนธทดภายในกลม/เครอขายเปาหมาย เพอ

ความสมานฉนทและเกดฉนทามต(consensus)ไดงายกวา(4)วธการจดการความรความเขาใจและทกษะ

(ความคดบวกการฝกฝนจนชำานาญ) (5) กำาหนดความสมดลระหวางงานของแตละบคคลเปาหมายตอการ

เปลยนแปลงการยอมรบนวตกรรมทเหมาะสม

1.4การรวมกลมเพอการมสวนรวมโดยอาสาสมคร(voluntaryparticipation)

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมจะเกยวของกบกระบวนการของสงตอไปน

1)ใชแนวคดการบรณาการ(integration)เนนความเทาเทยมกนการแสวงหาจดรวม

สงวนจดตางการระดมพลงสมองดวยพนฐานความสมานฉนทในการคดและตดสนใจมการสนบสนนเกอกล

แบงปนกนอยางยตธรรมทมเปาหมายรวมเพอเพมพลงการตอรอง

2)การทำางานเปนกลมอยางมระบบดวยแนวคดเชงบรณาการ กลมตองรวมกนคด

กลยทธ ทเปนทศทาง แนวโนม ของการกระทำาเปนกศโลบายทแยบยลในการบรรลเปาหมายดวยตนเอง/

องคกร/ชมชนของตนเอง เพราะไมมใครรถง “ความรสก” เทาคนในสงคมแตตองอาศยการสนบสนนดาน

ขอมลสารสนเทศทมเหตมผลและจำาเปนตอการตดสนใจขององคกร/ชมชน/สงคมแตตองเขาใจวากลยทธ

บางกลยทธเหมาะกบบางสถานการณและสถานการณตางๆแปรเปลยนเรวมาก

ดงนนกลม/เครอขายเปาหมายเทานนทจะทราบดและตดสนใจเลอกเองไดวา กลยทธอะไรทเนน

การพฒนาทพงปรารถนาในการเนนการตอบสนองตอกลม/เครอขายของตน เพราะตนเองเปน “ผกระทำา”

ไมใช “ผถกกระทำา”

2. ความสมดลของการพฒนาสงคมความสมดลในประเดนสำาคญทเกยวของไดแก

2.1ความสมดลของการเพมและกระจายความเปนธรรมของ (ก)รายได (ข)คณภาพชวต

(ค) การสรางคณคา (ง) การเขาถงโอกาสและทรพยากรตาง ๆ และเทคโนโลย (จ) การรบผดชอบและม

จตอาสาตอชมชนและสงคม

2-54 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธกลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในเรองน ไดแก กระบวนการทำางานของความ

สมดลท(ก)ตองเปนความรบผดชอบทอธบายได(accountability)วดผลไดในเชงปรมาณโดยการพจารณา

จากผลลพธซงเปนตวชวดของ “ปจจยแหงความสำาเรจทสำาคญ” (ข) การวดกระบวนการเพมคณคา เพม

คณภาพจากการวดโดยตวชวดทเปน “ตวชวดเนองานทสำาคญ”

2.2ความสมดลของบคลากรทเปนนกพฒนาสงคมของรฐ/เอกชนเปนไปตามแนวทางหลาย

สาขา(multi-disciplinaryapproach)

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมประเดนนประกอบดวย

1)ความสมดลของกลม/เครอขายเปาหมายทมความหลากหลายในดานกรอบของความ

รประสบการณและทกษะทตางกนไป เพอการมองภาพในมมมองขององครวมครบถวนในสถานการณและ

ปรากฏการณทจะเกดในภาพรวมอนาคตทกำาหนดไวทนาจะเปนและมความเปนไปได

2)ความสมดลของการสนบสนนแบบบรณาการ (integrated development) แก

กลม/เครอขายเปาหมาย จากความหลากหลายของหนวยงานตามแนวทางตางสาขาหลายองคกร (inter-

disciplinaryapproach)เพราะผลลพธทพงประสงคเกยวของกบหลายสาขาของความรความเขาใจในการ

สนบสนนกลม/เครอขายเปาหมายโดยเฉพาะดานการตลาดและนวตกรรม

2.3ความสมดลสเสาไดแก(1)กลม/เครอขายเปาหมายทเปนผกระทำาไมใชผถกกระทำา(2)

ภาครฐ(3)ภาคเอกชนบรณาการสนบสนนกลม/เครอขายเปาหมายซงกรอบของบทบาททเหมาะสมเนนการ

ตลาดนำานวตกรรม(4)การสนบสนนของภาครฐทเกดประโยชนแกกลมลกคาเปาหมาย/ตลาดทบงถงความ

คาดหวงตอการสนองความตองการความพงพอใจ และการเพมคณคาของตน ในเรองของ (ก) โครงสราง

พนฐานการจดการระบบเกษตรของสถาบนรฐ (ข) โมเดลเชงกลยทธทเหมาะสมในการเพมทางเลอกแก

เกษตรกร/เครอขายเปาหมายในการตอบสนองความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมาย

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-55ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

4.1โครงสรางพนฐานการจดการ

ระบบเกษตรสถาบนรฐ

4.2Strategicmodelทเหมาะสม

2. สถาบนรฐ/เอกชน

ดานR&Dการถายทอด

3. สถาบ

นเอกชน/รฐ

ดาน

การตลาด

1.เครอขาย

เกษตรกรเปน

ศนยกลาง

การเพมคณคาการสงสมทรพยากร

การเพมโอกาสทางเลอกใหม

นวตกรรม การตลาด

ภาพท 2.1 การพฒนาสเสาทางการพฒนาสงคมดานการเกษตรทมา: ดเรก ฤกษหราย.การพฒนาสเสาทางการพฒนาสงคมดานการเกษตร. บรรยายท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนกศกษา

ปรญญาโท8สงหาคม2555

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในเรองนไดแก

1)กระบวนการการพฒนาสงคมทสนองตอบการพฒนาคน ใหเพมและกระจายความ

เปนธรรมในดานการเพมรายไดคณภาพชวตสงแวดลอมและความเทาเทยมกนในการเขาถงโอกาสและ

ทรพยากรและความยตธรรมในการแบงปนประโยชนรวมอนๆ

2)การควบคมตดตามอยางมระบบเพอใหเปนไปตามทศทางของทางเลอกทเลอกไวใน

การเพมความเขมแขงแกกลม/เครอขาย/องคกร/ชมชน/สงคมตลอดจนเปนการพฒนาทยงยน

2.4ความสมดลทเกดจากการกอใหเกดความไมสมดล (ตอสงทมมาตรฐานนอยกวาคณคา

นอยกวา)และเปลยนไปเปนความสมดลทดกวาเจรญกวาของวถชวตทเพมคณคาความเปนมนษย

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในเรองนเกยวของกบการอาศยแนวคดการสราง

พลงเครอขายเรมตนจากการเขาไปทำางานกบคนทมแววเปนแกนนำาของกลม/เครอขาย(ธรรมชาต)เพอการ

กระตนการเรงปฏกรยาการชแนะแหลงขอมลสารสนเทศและการสนบสนนการสรางองคกรทเชอมโยงกบ

องคกร/สถาบนในชมชนทม

โดยพนฐานแลวในการยอมรบนวตกรรมหนงๆจะมกลมของ(ก)คนทชอบสงใหมๆ(in-

novators=2.5%) (ข)กลมยอมรบเรว (earlyadopters=13.5%) (ค)พวกตามกระแส(earlymajority=

2-56 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ34%)(ง)พวกยอมรบชา(latemajority=34%)(ง)พวกลาหลง(laggards=16%)ซงกำาหนดตามลกษณะ

ของการกระจายปกต(normaldistribution)

แตในทางพทธศาสนาจะใชกฎของธรรมชาตกำาหนดเปนพนฐาน โดยมกลมแรกเปนบวพน

นำา(รวมประมาณรอยละ20ทมแววเปนแกนนำา)กลมทสองเปนบวปรมนำา(รวมประมาณรอยละ60)และ

กลมทสามเปนบวใตนำา (ประมาณรอยละ 20) (ศาสนาพทธไมไดกำาหนดวาม “บวเหลาทส ทจะปลอยให

เตาปปลากนไป หรอมาเหลาทสทตองปลอยใหเขาโรงฆา” พระเถรจารยรนหลงมการเตมเองในภายหลง

เพราะพระพทธองคยดพนฐานวา มนษยพฒนาไดเพราะทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาส และสามารถ

กำาหนดชวตตนเองได เมอมความเชอและศรทธา/เลอกสงทมคณคาและมพฤตกรรม (ศกษารายละเอยด

เพมเตมในหวขอ “ความเชอ”)ดวยการปฏบตตามทางเลอกทถกตองดวย“ทางสายกลาง”

ตวอยางในเรองนคอ พระพทธองคตองเดนทางกวาสามรอยกโลเมตรไปเรมตนเครอขาย

พทธศาสนาทเบญจวคคยเคยอยรวมกนหกปแลวทงทานไป ไมไดไปเรมประกาศศาสนาทกรงกบลพสด ท

ทกคนคดวาทำาไมจะเปนกษตรยอยแลวกลบไปโกนผมและใชชวตดวยการบณฑบาต ซงตอมาเครอขาย

ของพระองคตามมาหลงจากนนระยะหนง ดวยพระอครสาวกขวาซายพระอรหนต และพระอรยสงฆทเกง

เฉพาะทางมากกวานนเบญจวคคยและเครอขายกขยายขามประเทศในทสด

3. ความยตธรรมและระบบประชาธปไตยความยตธรรมในกระบวนการทำางานภายในสรางพลง

การทำางานรวมทเกดมาจากความสมานฉนทของสมาชกในกลม/เครอขายโดยเฉพาะการเกดฉนทามตของ

องคกร

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในเรองนเกยวของกบการสรางพลงทางความคดและ

การกระทำาทถกตองของสงตอไปน

1)การมกฎเกณฑของกลมในการแบงปนอยางยตธรรม เมอมประโยชนรวมภายใตความ

สมานฉนทความสามารถและคณคาของงานทเกดการบรรลเปาหมาย

2)การเคารพเสยงสวนนอยของเสยงสวนใหญทเกดจากพนฐานความคดของการแสวงหา

จดรวมสงวนจดตางในการรวมคดรวมทำาและยอมรบความคดทแตกตางไดเพราะความคดเหนทแตกตาง

อาจทำาใหเกดสงใหมๆทเจรญกวาไดหากมเหตมผลพอเพยงทกลมจะตดสนใจและตองไมใชพวกกลมนอย

ทตอวาเสยงสวนใหญวาเปนเผดจการทางความคด โดยคดวาเสยงสวนใหญไมใชตวแทนของกลม เพราะ

ลาหลงทางความคดและการกระทำากวาอยในชนบทและไมคอยรเรองอะไร

ความจรงแลวไมมฝายใดถกทงหมดเพราะพวกทเหนตางบางทกเปนชนกลมนอยทครอบงำาสงคม

ครอบงำาชนกลมใหญทดอยความคดกวา โดยไมยอมปลอยการครอบงำาทสบทอดจากชนชนปกครองตอๆ

กนมาฝายทมากกวาหรอเสยงสวนใหญแตดอยกวา กตองการความเทาเทยมกนของมนษย และหลดพน

จากการครอบงำาจงจำาเปนตองสมานฉนทและแบงปนกนในผลประโยชนรวม

4. กลม/เครอขายเปาหมายมจตอาสารวมรบผดชอบตอชมชนและสงคม

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในประเดนนไดแก

1)มนษยเปนระบบ/สวนยอยหนง ๆทางสงคมมหนาทความรบผดชอบทสำาคญคอ การ

ทำาใหสงคมเพมพลงสมานฉนทฯลฯในการดแลสงแวดลอมดวยการใชเทคโนโลยทไมทำาลายสงแวดลอม

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-57ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ดวยการใชกระบวนการทางสงคมในการควบคม ขดเกลาปลกฝง เพอใหเกดการรกษาและทนบำารงฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชนเตมทและเกดความสมดลของธรรมชาตกบมนษย

2)การรวมกนเฝาระวงผลประโยชนรวมของกลมและชมชนใหเกดประโยชนสงสดและลด

ความเสยงในการประกอบการททำาใหชมชนและสงคมสญเสย

3)ความมระบบในการยอมรบนวตกรรมการสงผาน/ถายโอน(transfer)และการถายทอด

(dissemination)เทคโนโลยทเหมาะสม

5. การเปลยนแปลงพฤตกรรมและการมคณธรรมและความสมานฉนท

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในประเดนนจะเนนแนวคดพนฐานทเกยวของกบสง

ตอไปน

1)การแบงปน(sharing)และเออเฟอเอออาทร(caring)ทเปนหลกการทงศาสนาพทธและ

ศาสนาครสตทางศาสนาพทธเนนการไมเบยดเบยนกนละเวนความชวดวยการมศลหาเปนพนฐานมพรหม-

วหารส(เมตตากรณามทตาอเบกขา)การประกอบแตคณงามความดทเนนอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะ

วมงสา) และการไมสนโดษในกศลกรรม การทำาบญทำาทาน สวนศาสนาครสตเนนการแบงปนดวยการให

โอกาสการเขาถงโอกาสและทรพยากร และเนนการเออเฟอเอออาทรแกมนษย การมองมนษยทกคนดวย

ความเทาเทยมกนในความเปนมนษยและความเปนพนอง(brotherhood)รวมโลก

2)การทำาหนาทของมนษยตามความสามารถและความรบผดชอบตอสงคมดวยการแขงขน

ในสถานการณชนะ-ชนะในการบรรลเปาหมายชวตและสงคม

6. การสรางความเขมแขงแกชมชนดวยการปรบกระบวนการภายในอยางมระบบของกลม/เครอ

ขายเปาหมาย

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในประเดนนจะเกยวของกบสงตอไปน

1)สนบสนนกระบวนการการใชกลยทธและตวชวดของผลลพธและกระบวนการทเหมาะสม

และวดผลไดโดยเนนการใช(1)กระบวนการการสนทนากลม(focusgroupdiscussion)ในการกำาหนด

ปญหาภาพรวมอนาคตและ (2) กระบวนการการระดมสมอง (brainstorming) เพอความหลากลายของ

ความคดเหน เพอตอบโจทยใหครบองครวม และจดเนนทพงปรารถนาในการลำาดบความสำาคญและม

ความเปนไปไดการลดความเสยงในการประกอบการ

2)สนบสนนการเนน(focus)นวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสมทสามารถตอบโจทยการตลาด

/สนองความคาดหวงกลมเปาหมายลกคา กลม/เครอขาย/ชมชนเปาหมายจะวเคราะหทมาของนวตกรรมท

มองไปจากภายนอกเขามาภายในคอจากการตลาด/ความตองการตามสายโซแหงอปสงค(demandchain)

ของกลมลกคาเปาหมายเพอทราบวาตลาดเปาหมายมความคาดหวงในการตอบสนองตองการความพงพอใจ

การมคณคาจงสามารถผลตดวยคณคา(ตาม “valueschain”)ตามกระบวนการผลตตงแตตนนำากลางนำา

ปลายนำา ของสายโซแหงอปทาน (supplychain)ทำาใหไดราคาลดตนทนการผลต เพราะผลตพอดและม

คณภาพตามความตองการของตลาด

ดงนนจงดกวาการหยบยนจากภายนอกโดยตรง หรอตามแนวทางแบบสงการ (top-down

approach) หรอแมกระทงการมองตวเองโดยการมองจากภายในออกไปภายนอกคอ กำาหนดทางเลอก

2-58 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธนวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสมในภาคการผลตดวยการไมสนใจภาคการตลาดสงผลตามมาคอผลตจน

ลนตลาดแลวถกกดราคาจากพอคาหรอขายตดราคากนเอง

กระบวนการดงกลาวเปนการมองจากภายนอกเขามาภายในคอการตลาดนำานวตกรรมนกลมเปาหมาย

จะรดกวาวา(ก)นวตกรรม/เทคโนโลยอะไรทเหมาะสม(appropriateinnovations/technology)(ข)ความ

ขดแยงหรอวกฤตทเกดจะเปลยนเปนโอกาสหรอการพฒนาอยางไร(ค)ปฏสมพนธในกลมแบบใดจงจะแพร

กระจายนวตกรรมไดเตมท(ง)กระบวนการอะไรทจำาเปนในการยอมรบนวตกรรมหรอสรางขนมาเองเพอจะ

ไดบรรลตามทตลาดหรอกลมลกคาเปาหมายตองการ

นกพฒนา/นกสงเสรมภาครฐและเอกชนจำาเปนตองสนบสนน (ก) กรอบของความร ขอมล

สารสนเทศดานการตลาดแกกลมเปาหมายในชมชน (ข) การเปลยนมมมองดวยการใหกลมเปาหมายม

การกำาหนดภาพรวมอนาคตเอง(เชนจากการเรมตนดวยการไปดงาน)(ค)ใหขอมลและกระตนใหรบรวากลม

เปาหมายจะสรางนวตกรรมเองอยางไรในการวจยและพฒนา(researchanddevelopment)อยางงายๆ

ในการสนองความตองการของกลม/เครอขาย

7. การเรมตนจากสงทสอดคลองกบวถชวตทพงปรารถนาดวยการกำาหนดภาพรวมอนาคตทไมใช

เพยงการแกปญหาปจจบนซงอยในวงวนของการกระทำาเชงรบแตจะกำาหนดภาพรวมอนาคตเพอคาดการณ

ปญหาทนาจะเกดและปองกนหรอลดปญหานนดวยการวางแผนไวลวงหนาในการกำาหนดทางเลอกตามแต

สถานการณดวยกลยทธทเหมาะสมทเปนการทำางานเชงรก

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคม ในประเดนนจะเกยวของกบ

1)การทำางานเชงรกเพอกำาหนดชวตทเจรญกวาของกลม/เครอขายเปาหมายเอง ดวยการ

กำาหนดภาพรวมอนาคตดวยการมองจากภายนอกคอการตลาด/กลมลกคาเปาหมายเขามาภายในขององคกร

ชมชนสงคม

2)เนนกระบวนการปรบเปลยนเพฤตกรรมและทกษะ(การฝกฝนการปฏบตใหชำานาญดวย

การนำาของความคดบวก)เชงบวกและความสมพนธทสมดลของกระบวนการกลมกบการจดองคกรของชมชน

8. กระบวนการถายทอดนวตกรรม/เทคโนโลยทเกดผลในทางแพรกระจาย

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมทเกยวของการถายทอดเทคโนโลย(dissemination)

และการแพรกระจายนวตกรรม(diffusionofinnovation)จะเกยวของกบ

1)การถายทอดเทคโนโลยนนเปนการบรณาการระหวางการถายโอน/การสงผาน(transfer)

กบการสาธต(demonstration) เพอใหนวตกรรม/เทคโนโลยขายตวมนเองได และเกดการแพรกระจาย

เทคโนโลย

2)การถายทอดนวตกรรมเรมจากผนำาการเปลยนแปลง (change agdent) ตามทฤษฎ

การพฒนา (Developmental Theory) ทมกจะอยภายนอกสงคมคอเปนเจาหนาทรฐ/เอกชน ไปยงกลม

เปาหมายในชมชนคอ “innovators” และ “early adopters” ไปยงกลม “early adopters” และสงผาน

ไปยงกลม “laggards” ในทสด

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-59ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

9. การใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด

กลไกของพลงการขบเคลอนพลงทางสงคมในประเดนนจะเกยวของกบ

1)การมองภาพจากภายนอกเขามาภายในเพอเนนการใชจดแขงสราง/แสวงหาโอกาส และ

กำาหนดนวตกรรมทเหมาะสมภายในองคกรทสนองตอบตอกลมเปาหมาย/ลกคาทคาดหวงในการสนองความ

ตองการความพงพอใจและการเพมคณคา

2)การสรางผลลพธดวยการ (ก) ม 4 มมมองตามกรอบของ “Balanced ScoreCard:

BSC” เพอการประเมนตามมมมองทครบถวน(ข)มตวชวดทเปนปจจยสำาคญตอความสำาเรจ(KeySuccess

Factors:KSF)ดวย(ค)กลยทธและตวชวดเนองานทสำาคญ(KeyPerformanceIndicators:KPI)และ

(ง)การเกดผลกระทบตามมาดวยการเกดการกระบวนการสงสมทรพยากรคนทนสงคมฯลฯเพอเพมพน

ความเปนไปไดและลดความเสยงในการประกอบการ

สรปองคประกอบการพฒนาจะเนนเรองของคนโดยเนนกลม/เครอขายเปาหมายเปนผกระทำาไมใชผ

ถกกระทำาจงสามารถทำาใหเกดพลงรวมและผลทวคณไดในการพฒนาสงคมเพราะมนษยอยรวมกนในสงคม

การบรณาการในรปแบบกลมเทานนททำาใหเกดกลไกของพลงการขบเคลอนทสมบรณไดเตมทเพราะเกดจาก

ความสมานฉนท การระดมพลงสมองเพอใหเกดขอตกลงรวม/ฉนทามต เกดจากรากฐานของการแสวงหา

จดรวมสงวนจดตางทำาใหประโยชนรวมทเกดเปนสถานการณชนะ-ชนะสรางพลงขบเคลอนตอไปอยางไม

หยดยงทำาใหเกดภาวะไมสมดลและภาวะสมดลตามมาอยางตอเนอง ในการทำาใหวกฤตเปนโอกาสปญหา

เปนปญญา ดวยการสรางโอกาสทมการมองออกจากระบบเพอผสมผสานกบจดแขงของระบบ ทำาให

ความขดแยงเปลยนแปรไปเปนการพฒนาททกคนมสวนรวมในการเปนเจาของ มการเพมคณคาในความ

เปนมนษยอยางตอเนองยนนาน เพราะมนษยไมใชหนอนในโถอจจาระทรบรความพงพอใจตามทคาดหวง

จากมลทถายลงมา

2-60 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 2.2.2 ตวชวดการพฒนาสงคม

ตวชวดตวชวดหมายถงคณลกษณะ (characteristics)ทพงปรารถนาอนเปนองคประกอบของเกณฑ

(criteria) ในการบงชวาเปนตววด (measurement) ทกำาหนดขนมาจากมาตรฐาน (standard) รวมของ

คนในสงคมในการบรรลเปาประสงคและตองเปนเชงปรมาณ(quantitative)ทวดผลได

ตวอยางเกณฑ(criterion)กำาหนดวา“อาหารด”กมตววดทเปนตวชวดไดแก(ก)คนทกคนทอาย

เกน18ปถานำาหนกตำากวา45กโลกรมทงชายหญงไมวาสงเทาไรถอวาขาดอาหาร“ระดบ1”(ข)เดกอาย

ขนาดนตองมนำาหนกระดบทกำาหนด (ค)มารดาทสมบรณ คลอดเดกแรกเกด ตองหนกเกน 2,400กรม

(ปรบจากมาตรฐานโลกเพอใหเขาสระดบเดยวกบมาตรฐานสากล)เปนตน

เมอตวชวดกำาหนดเปาหมายทตองบรรล เรยกตวชวดนวา ดชน (index) เชน (ก) การออกออก

เขยนไดตอง100%(ข)เพมความสามารถในการสรางจดพ(GrossDomesticProduct:GDP)ทเกดจาก

การบรโภคภายในประเทศใหเปนรอยละ 60 (จากเดมรอยละ 40)หมายความวา ไมใชสงออกนอยลง (คอ

อตราการเจรญเตบโตคดเปนรอยละไมแตกตางจากเดม) แตเนนการสรางพลงอำานาจในการบรโภคภายใน

ประเทศทเกดจากคนในประเทศมรายไดทสามารถจบจายไดมากขน[เชน(ก)การมรายไดเพมเชนคาแรง

งานวนละสามรอยบาทจบปรญญาตรรบเงนเดอนหมนหาพนบาทประกนราคาขาวเกวยนละหมนหาพนบาท

(ข)การลดการจายทจำาเปนตอการดำารงชพเชนบตรทองสามสบบาทรกษาโรครวมทง (ค)การสรางปจจย

พนฐาน(infrastructure)ทสามารถประหยดตนทนไดดกวาในการขนสงทางรถไฟความเรวสงและรางคท

ใชไฟฟาทางนำาทตนทนถกกวารถบรรทกการประกอบการทมแหลงนำาการกกเกบนำา]จากเดมเพยงรอยละ

สสบเปนรอยละหกสบ ในขณะทการสงออกยงเตบโตอตราทด แตการพงพาลดลงเมอภาวะวกฤตเกดกบ

กลมสหภาพยโรปจนกลบไมถกกระทบมากเพราะมระบบดงกลาวนนนคอประเทศไทยควรเอาอยางไมใช

การลดระดบความเปนอยเกนไปซงไมถอวาเปนการประหยดแลวแตเรยกวาคณคาความเปนมนษยลดลงตำา

กวาระดบคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน(จปฐ.)แลวจะใหม “ความสข” ตามประเทศภฐานทกำาหนด

ระดบความสขวดประชาชนแลวใหไทยสนบสนนมาตรวดนเพอใหสหประชาชาตรบรความสขนนศาสนาพทธ

กำาหนดวา “ตองไมพอใจในสงทเปนความเลวรายการกดขครอบงำาเพราะมนษยกำาหนดชวตตนเองไดเพราะ

มนษยไมใช “หนอนในโถอจจาระทอจจาระหลนมาใหกนทกวนกยงรบไดมความสขไดด” เพราะมนษยตอง

พฒนาคณคาความเปนมนษยตลอดเวลา

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-61ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

กลมตวชวด (indicators) ทสำาคญและกลไก (mechanism) ทเปนตวขบเคลอนการพฒนาสงคมกลมตวชวดทสำาคญ6กลมไดแก

1. ตวชวดการพฒนาคนทสำาคญประกอบดวย4ดานดงน

1.1 ดานการพฒนาตนเอง (self-help) ประกอบดวยเกณฑสำาคญ 3ตว และแตละเกณฑม

ตวชวดทสำาคญไดแก

1.1.1 เกณฑวดดาน “คดเองเปน” (คอคดอยางถกตองทมคณคาแกชวต) ตวชวดท

สำาคญตามเกณฑนไดแก

1) รวาตนเองกำาหนดชวตเองไดดวยการกำาหนดหรอจนตนาการภาพรวมอนาคต

ไดเองวาเกดมาเพอเพมคณคาการเปนมนษยของตนเองดวยกรรมดดวยการสนโดษในอกศลกรรมไมสนโดษ

ในกศลกรรมไมใชรอพรหมลขตไมใชเกดมาเพอชดใชกรรม

2) ความเชอดวยเหตดวยผลเปนการนำาทางชวตใหทางเลอกทมอสรภาพ(การม

การเปนการอยการทำา)

3) ทกเรองทำาสำาเรจไดถามงมนยนหยดในเปาหมายทชดเจน

1.1.2 เกณฑวดดาน “ทำาเองเปน” ตวชวดทสำาคญตามเกณฑนไดแก

1)ทำาในสงทมเหตมผลและกำากบดวยปญญา

2)ประเมนตรวจสอบการกระทำาวาเปนไปตามทศทางแนวทางทกำาหนดไวลวงหนา

3)ทำาเนองาน(performance)และเมดงาน(task)ในสงทจำาเปนตอความสำาเรจ

ทกำาหนดเปาประสงค(goal)ไว

1.1.3 เกณฑวดดาน “แกปญหาเองเปน” ตวชวดทสำาคญตามเกณฑนไดแก

1) รวาคณภาพชวตตามเกณฑจปฐ. ของครอบครวปปจจบน ขาดหรอไมบรรล

เปาในเรองอะไรบาง

2) มการนำาขอผดพลาดททำาทกครงมาปรบการทำางานใหมใหดขน

3) การแกปญหาดวยการเรมตนจากงายไปยากมหลกการจากมผชทาง(mentor)

ทด เชนการใชแนวคดอรยสจสเขามาปรบใชงายๆเชนนโรจคอการมเปาหมายชวตและการงานทกขคอ

ปญหาทเกดยงมความสามารถมากขนปญหายงสลบซบซอนมากขนจงตองมสมทยคอการคนหาสาเหตของ

ปญหาทเปนเหตปจจย(cause)ของปญหาและแกทเหตรอยละยสบทสามารถทำาลายปญหาไดรอยละแปดสบ

การแกเหตของปญหาใช “มรรค” คอกลยทธทเปนทศทางแนวปฏบตทเปนกศโลบายในการบรรลเปาหมาย

(นโรจ)

กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาตนเองนนไดแก

1) การเรยนรเรองความมเหตและผล มความเชอทไมงมงาย ไมยอมรบการ

ครอบงำาจากสภาพชวตทเลวรายเสมอนหนอนในโถอจจาระ

2) ดำาเนนชวตพนฐานดวยการแบงปนและความเออเฟอเอออาทรไมเบยดเบยน

กน

2-62 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ3) มเปาหมายชวตทกำาหนดเปนภาพรวมอนาคตทสามารถเปนแรงบนดาลใจใฝ

สมฤทธได ในการเพมการพฒนาขดความสามารถในการดงศกยภาพของตนเองมาใชอยางตอเนองดวยการ

สรางโอกาสแสวงหาโอกาสดวยการใช “จดแขง” ของตนเองเปนตวใชโอกาสใหเกดผลเตมทเพราะมนษยเกด

มาเพอเปลยนแปลงตนเองในทางทเจรญกวา

1.2ดานการจดการตนเอง (self-manage) เกณฑวดทสำาคญคอ “การวดผลความเจรญของ

ชวตได” ซงตวชวดทสำาคญของความสำาเรจในการจดการตนเองตามเกณฑไดแก

1)ทำาบญชครวเรอนได

2)ทำาบญชการประกอบการไดอยางมระบบ

3)ทอนยอยเปาหมายระยะยาวมาเปนเปาหมายระยะสนได และกำาหนดงานและเมด

งานทจำาเปนตอความสำาเรจไวอยางนอย5เมดงานทสำาคญและเรงดวน

กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการจดการตนเองนนไดแก

1)การใช “แนวทางสายกลาง” กำากบการประมาณตนในการใชชวตตามวถชวต คอ

ไมใชลดคาใชจายจน “ขาดความเปนมนษย” ทมคณคา แตตองหารายไดเพมมาจนเจอคาใชจายทถงระดบ

การประหยดทเหมาะสมตามฐานะภาพแหงตน

2)ตดทอนงานทไมสำาคญไมจำาเปนตอความสำาเรจและมความสขกบการทำางานไมใช

เครยดเพราะหาเงน (ใชสมองซกซายมากเกนไป) แตมความสขกบการใชจนตนาการ (สมองซกขวาดวย

รปแบบการพกผอน)ดงศาสนาพทธ(พระพรหมคณาภรณ/ปยตปยตโต2555เทปรายการธรรม)กลาววา

“เงนเปนเหตปจจยททำาอะไรในชวตใหดขนได” คอเงนนนตองไมมาจากการเบยดเบยนและเปาหมายไมใช

สนอง “ตณหา” ตนแตมเปาหมายเปน “ฉนทะ” ทเปนตวนำาของอทธบาทสตวอน ๆคอ วรยะ (ความมง

มนตองาน) จตตะ (ใจทมการจดจอกบงานททำา จดจอกบเปาหมายทกำาหนด ไมปลอยวาง) วมงสา (การใช

สตปญญาในการทำางานและแกปญหา)

3)ความรบผดชอบในการหาเลยงครอบครวไมใหเดอดรอน อยางนอยทสดใหเทา

เทยมกบความเปนมนษยและมสวนรวมรบผดชอบตอสงคมในรปแบบของความรบผดชอบตอสงคมดวย

การรวมมอกน(CorporateSocialResponsibility:CSR)

1.3ดานการพฒนาการพงตนเอง(self-reliancedevelopment)ตวชวดทสำาคญไดแก

1)เขารวมกลม/เครอขายดวยการมความเปนอนหนงอนเดยวกน(solidarity)คอการ

มปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวม

2)รบผดชอบการแบงงานกนทำาตามความถนด เพอเพมทกษะและปลกฝงวฒนธรรม

องคกรในการถายโอนเพอแพรกระจายเทคโนโลยใหกบคนใหมๆไดด

3)มการแบงผลประโยชนรวมของกลม/เครอขาย/องคกรอยางยตธรรมซงมการสงสม

ทรพยากรทนคนฯลฯอยางตอเนอง

กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาการพงตนเองนนไดแก

1)การเขารวมกลม/เครอขายทมรปแบบการบรณาการตามทกำาหนดและกระทำาหนาท

ความรบผดชอบตามทไดรบมอบหมายไดด

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-63ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

2)กระบวนการภายในขององคกรจะเกยวของกบความสมานฉนท ดวยการเนน

แสวงหาจดรวมสงวนจดตางมการใชฉนทามตหรอขอตกลงรวม(consensus)ในการระดมความคดกำาหนด

เปาหมาย รวมกนตดสนใจ เพอการแยกยายกนไปทำา ใหเกดผลในการสรางความเขมแขงแกองคกรและ

การพฒนาทยงยน

3)การใชกลยทธการทำางานอยางงายๆเพอกำาหนดทศทางของทางเลอกในสถานการณ

ตางๆไวลวงหนามการใชมาตรการ(measure)ทเหมาะสมตามเกณฑมาตรฐานโดยเฉพาะดานคณภาพของ

งานทกำาหนด

1.4ดานการพฒนาองคกร/หมบานใหจดการตนเองได (self-manage villages)ตวชวดท

สำาคญไดแก(ปรบจากอมรนนทสต2527อางถงในดเรกฤกษหราย2553:79)

1)องคกร/หมบานสามารถกำาหนดอนาคตตนเองโดยเฉพาะการแกปญหาสนองความ

พงพอใจในเรองความตองการเองไดและสามารถเพมคณคาของหมบาน (เชน การมอตลกษณ (identity)

คอมคณลกษณะของภาพรวม โดยเฉพาะวถชวตทบงชถงความแตกตางจากกลมอน และการมเอกลกษณ

(uniqueness) คอการมคณลกษณะสำาคญทตางจากทอน เหนรไดชดเจน เชน เมอกลาวถงแพทยจาก

จฬาลงกรณมหาวทยาลยจะเนนหนกแนวคดทฤษฎแตถาแพทยจากศรราชจะเนนการปฏบต)

2)องคกร/หมบานมกระบวนการแลกเปลยนเทคโนโลย (Technical Corporation

AmongDevelopingVillage:TCDV)กนในระหวางเครอขายองคกร/หมบานเพอถายโอนแพรกระจาย

เทคโนโลยตามระบบการแลกเปลยนนวตกรรม/เทคโนโลย (เพราะแตเดมมามกพาไปดงานหมบานพฒนา

แลวคนไปดงานมกคดวาหมบานนเกงหาเงนทนรฐมาสนบสนนไดถงทำาอยางนไดแตเมอไปดงานหมบาน

ทลาหลงดวยกนแตแฝงดวยจดแขงทเปนความกาวหนา กไดคดวา มนกแยเหมอนเรา มนยงทำาได ทำาไม

เราจะทำาไมได ดงนนการไปดหมบานเจรญเพอกำาหนดภาพรวมอนาคตการไปแลกเปลยนระหวางองคกร/

หมบานเครอขายทขาดความพรอมเพอกระตนพลงขบดนภายในใหเกดขนวาเขาทำาไดทำาไมเราจะทำาไมได)

3)การมกองทนกลางขององคกร/หมบานทเกดจากกำาไรในการพฒนาของตนเองนำามา

สงสมไวใชเมอจำาเปนและเรงดวนในการลงทนเครองมอเครองใชอปกรณสำาคญทเงนงบประมาณของรฐไมม

สนบสนน

กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานองคกร/หมบานจดการตนเองไดนน

ไดแก

1)องคกร/หมบานใชระบบการมองจากขางนอกเขามาภายในนนคอการเนนการตลาด/

กลมลกคาเปาหมายเปนหลกในการกำาหนดนวตกรรมการผลตตงแตตนนำา กลางนำา ปลายนำา สนองตอบ

ความคาดหวงดานความตองการความพงพอใจและการเพมคณคา

2)กระบวนการภายในจะมการมสมมมองตาม “BalancedScoreCard:BSC” เพอ

การประเมนทครบถวนการทำา “Focusgroup” เพอวเคราะห “SWOTanalysis” และ “TOWSmatrix”

เพอกำาหนดยทธศาสตร/กลยทธทเหมาะสม

3)กอนมมมองกระบวนการภายใน ตองเรมจากมมมองการเรยนรและการเตบโต

2-64 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ(พฒนา)และเมอผานกระบวนการภายในแลวตองมมมมองทสนองตอบดานการเงนและผมสวนไดสวนเสย

และมมมองสดทายคอการตอบสนองความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมาย

2. ตวชวดคณภาพชวตตามเกณฑความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.) มเกณฑสำาคญ 9 ตว ไดแก

(1)อาหารด (2)มทอยอาศย (3)ศกษาอนามยถวนทว (4)ครอบครวปลอดภย (5) ไดผลผลตด (6)มลก

ไมมาก (7) อยากรวมพฒนา (8) มงสคณธรรม (9) มรายไดเหนอเสนแหงความยากจน (poverty line)

และแตละเกณฑตวชวดทสำาคญรวมแลวประมาณ35ตวชวด (สามารถเปดเวบศกษาเรองนได เพราะตวช

วดเมอเกบขอมลบรรลเปาหมายแลวหรอหาปผานไปมสถานการณเปลยนแปลงกตองปรบเปลยนตวชวด

ตามความเหมาะสม)

กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาคณภาพชวตตามเกณฑจปฐ.นน

ไดแก

1)เขาใจพนฐานกอนวาเมอพฒนาดานเศรษฐกจแลวนนรายไดเฉลยตอหวตอปสงขนแต

อาจจะไมไดหมายความวาสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตตามเกณฑจปฐ.

ดงนน การเกบขอมลทกครวเรอนทกปในชมชนนอกเขตเทศบาลเปนการสำารวจสำามะโน

ประชากร (census) จะทำาใหสงคมรบรวา เมอรายไดเพม มผลตอการพฒนาคณภาพชวตหรอไมเพยง

ใด กรอบความคดนสกระทรวงหลก ไดแก กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทยกระทรวง

สาธารณสข และกระทรวงศกษาธการ รวมกนกำาหนด โดยมสำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาตเปนตวประสานงานดำาเนนการภายใตระบบกชช. ในชวงทมการวจยและพฒนาคอป

พ.ศ.2523-2529และเรมมการเกบขอมลทงประเทศเมอป2530 เปนตนมาจนปจจบนภายใตระบบกชช.

ททำาควบคไปกบกชช.2ค.

2)กระบวนการนเนนการพฒนาคณภาพชวตของกลมเปาหมายในชมชนนอกเขตเทศบาล

ดวยความรสกรวมเปนเจาของและรวมรบผดชอบตอสงคมซงเรมจากการพฒนาคณภาพชวตของครอบครว

ตนเองทเปนหนวยเลกทสดกอน แลวรวมกนทกบานกลายเปนชมชนโดยรวม โดยไมเรยกรองงบประมาณ

แผนดนกระบวนการนมองคประกอบสำาคญคอการรบรปญหารวมความตองการรวมของชมชนในแตละป

เพอนำาไปกำาหนดรวมในแผนพฒนาตำาบล/หมบานทเปนแผนหาป ประชาชนจะฝกฝนการแกปญหาเองเปน

ดวยการรวมตวเปนเครอขายมการประสานเครอขายกนในการถายทอดนวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะสม

และประชาชนเปนผตดสนใจเอง เพราะเปนการเพมทกษะในการถายโอนอำานาจไปยงระดบชมชนทเปน

ระดบรากหญาเพอเพมคณคาความเปนมนษยทมคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน(BasicMinimum

Needs: BMN)ตามแนวทางพนฐานของธนาคารโลกในเรองคณภาพชวตของมนษย ในขนตำาทสดในการ

เปนมนษยในระดบมาตรฐานของโลกสากล

3)การใชองคประกอบของเครอขายเขามากระตนใหมการรวมกลมในเชงบรณาการเทานน

จงสามารถตอบโจทยความรสกรวมเปนเจาของ การมความสมานฉนทแมคดตางกนและคดแปลกแยก

หลายแนวทางแตกมฉนทามต/ขอตกลงรวมทสมาชกในกลมยอมรบไปปฏบตเพราะมผลประโยชนรวมแบบ

ชนะ-ชนะ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-65ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

3. ตวชวดความสำาเรจขององคกร/ชมชน

3.1ความสำาเรจของการบรรลเปาประสงค(goal)มการกำาหนดตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจ

ทสำาคญ (Key Success Factors: KSF) เพอวดผล/ประเมนวาเปาประสงคจะบรรลเพยงใดการกำาหนด

ตวชวดกลมนมกใชเกณฑทเปนสมมมองของ “BSC” เปนกรอบกำาหนดหรอกำาหนดเฉพาะลงไปวา หาก

ตองการโมเดลนมองคประกอบ/คณสมบตอะไรทจะระบวาเมอบรรลแลวเปนความสำาเรจของโมเดลน คอ

บรรลเปาประสงคอะไรทวดผลในเชงปรมาณไดของผลลพธ(outputs)ทเปน(ก)ผลได(outcomes)และ

(ข)ผลกระทบ(impact)

เชน ปจจยความสำาเรจทสำาคญของการผลตสนคาชนดหนง คอ สามารถสนองตอบความ

คาดหวงของผบรโภคไดในเรอง(ก)ความตองการ(ข)ความพงพอใจ(ค)การเพมคณคาทงสามนเปนตวชวด

ทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญของการผลตสนคา

อาจจะมตวชวดทเปนปจจยความสำาเรจทสำาคญทนำาผลกระทบเขามาเกยวของดวยในการ

กำาหนดเปนตวชวดนเชนผลประโยชนทเปนกำาไรตองนำามาสงสมทรพยากรเชนกอตงกองทนกลางฯลฯ

3.2ตวชวดการดำาเนนงาน(KeyPerformanceIndicators:KPI)ตวชวดการดำาเนนการหรอ

ตวชวดเนองานทสำาคญเปนมาตรการวดผลเพอใชในการประเมนเพอการควบคมตดตาม(monitoring)ใน

การทำางานเพอบรรลเปาหมายทมการกำาหนดลวงหนาวาเปาประสงคนนตองมอะไรเปนเกณฑวดวา “เนองาน

(performance)เมดงาน(task)ทจำาเปนตอความสำาเรจเปนอยางนอยางนน” กทำาใหบรรลเปาประสงคตาม

ทกำาหนดไว

กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการดำาเนนการนนไดแก

1)การกำาหนดองคประกอบของเปาประสงค จะชดเจนตองกำาหนดเปนแบบจำาลอง

(model) ทมการจำาลองแบบ (simulation) มากอนตามวธการเบองตนของการวเคราะหปจจย (factors

analysis) ทมการแยกแยะ ลดความซำาซอนของเหตปจจยททำาใหเกดผลตามองคประกอบของโมเดล จะ

ทำาใหรบรนำาหนกและลำาดบความสำาคญของเหตปจจยวา มความจำาเปนเพยงใดตอการเกดผลลพธเฉพาะ

ตามทกำาหนดเนองานเหลานน แลวนำามากำาหนดเปนตวชวดเนองานทสำาคญองคประกอบของโมเดลนำามา

กำาหนดเปน “ปจจยความสำาเรจทสำาคญ”

2)การประเมนตวชวดเนองานทสำาคญ ตองกระทำาอยางมระบบเพอจะปรบเปลยน

กระบวนการภายใน(internalprocess)ใหเหมาะสมตามสถานการณทแปรเปลยนไปหากมการเปลยนแปลง

กลยทธตามสถานการณใหม

3) เมอจะมการปรบเปลยนกระบวนการภายในกระบวนการเรยนรและการเตบโตตอง

กำาหนดขนใหมอยางมระบบในการตอบสนองความเปลยนแปลงของกระบวนการภายใน เพอตอบสนองตอ

ผมสวนเกยวของ(stakeholders)และผลลพธทางการเงนและทสำาคญสนองความคาดหวงของตลาดและ

กลมลกคาเปาหมาย

4. ตวชวดความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคม เกณฑทสำาคญและแตละเกณฑของตวชวดท

สำาคญอนทำาใหเกดความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคมไดแก

2-66 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ4.1เกณฑ “มการเปลยนแปลงทางดานวสยทศนความคดความเชอและอนๆทเกยวของ”

มตวชวดทสำาคญไดแก

1)มการพฒนากระบวนทศน (paradigm shift) ของ (1) การทำางานรวมกนของ

กลม/เครอขายทหลากหลายของคานยม/คณคาทงทเหมอนกนและแตกตางกนและทงทมการสบทอดจาก

การตอยอดขนไป ตลอดจน (2) จตสำานกความรบผดชอบและมความรกตอองคกร/ชมชน/สงคม และ

จตสำานกดานความเออเฟอเอออาทรและการแบงปน แลวกตามมาดวย (3) การกำาหนดภาพรวมอนาคต

ทศทางการพฒนาทกอใหเกดประโยชนแกองคกร/ชมชน/สงคมและ(4)การระดมทรพยากร

2)มการจดลำาดบความสำาคญของเนองานทจำาเปนตอความสำาเรจอนเปนกจกรรมของ

กลมทเนนการเปนกลไกของการขบเคลอนในการบรรลเปาหมายและการขจดความขดแยงภายในขององคกร/

ชมชน/สงคม

3)การสรางแรงจงใจแกบคคล/กลมเปาหมายทจะเขามารวมมอกนทำางาน

4)การรยนรถงความเชอมโยงและระบบการจดการระบบการตดตอสอสารของกลม/

เครอขายกลม/เครอขายทรวมกนทำางานมอำานาจและหนาททกำาหนดไวชดเจนในการสรางความเปลยนแปลง

และการมอบหมายความรบผดชอบ

5)มเปาประสงครวม และมผลประโยชนรวมในระบบชนะ-ชนะทตอบสนองอยาง

ยตธรรม(ไมใชเทาเทยมกน)ของผเกยวของทเขารวม

4.2เกณฑ “มการเปลยนพฤตกรรมทเกดจากการสรางคณลกษณะ (characteristic)ทจะ

กลายเปนอปนสยทจำาเปนตอการสรางความเขมแขงแกองคกร/ชมชน/สงคม” มตวชวดทสำาคญไดแก

1)การรวมมอกนในการทำางาน(collaboration)ของกลม/เครอขายของตางกลม/ตาง

เครอขายในเชงบรณาการ(อยางเปนทางการหรอไมเปนทางการ) เพอการเพมพลงรวมในการดงศกยภาพ

มาใชในการเกดผลทวคณ(multipleeffect)ใหมากทสด

2)มพฤตกรรมทมการควบคมการขดเกลาทางสงคม และการปลกฝงขององคกร/

ชมชน/สงคมอนเปนคณลกษณะทจะกลายเปนอปนสยเปนวฒนธรรมขององคกร/ชมชน/สงคมในประเดน

ทสำาคญไดแก(1)กระบวนการ “รวมกนเรยนร” (2)กระบวนการแลกเปลยนความรทกษะทเกยวของกบ

การตดสนใจสำาหรบตอบโจทยทกำาหนด

3)มการสงสมทรพยากรในเรองคนทน ฯลฯททกคนในองคกร/ชมชน/สงคมไดรบ

ประโยชนรวม

กลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานความเขมแขงขององคกร/ชมชน/สงคม

นนทสำาคญไดแก

การคดสรรคผนำาทเหมาะสมกบโครงสรางขององคกร เพราะผนำาทมภาวะผนำาตางกนจะม

คำาตอบตอโจทยในเรองของการเปลยนแปลงและการถายโอนสงผานองคกร/ชมชน/สงคมทตางกน

เพราะการมทางเลอกทกาวขามความรเดมและพฤตกรรมเดมแตกตางกนไป

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-67ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

5. ตวชวดความรบผดชอบรวมทางสงคม (Corporate Social Responsibility: CSR) เกณฑวด

ในเรองนคอ ระดบความรวมมอรวมใจในการพฒนาของสมาชกองคกรทเปนโรงงานอตสาหกรรม/ชมชน/

สงคมตอการรบผดชอบตอระบบและสงคมมตวชวดทสำาคญในเรองนไดแก

1) ชมชน/สงคมมการเฝาระวงโรงงานอตสาหกรรมในการกอใหเกดผลเสยทางดานมลพษ

สงแวดลอมและมความเขาใจรวมวาเปนหนาทของโรงงานอตสาหกรรมเหลานนตองทำาหนาทคนกำาไรสสงคม/

ชมชนคอโรงงานอตสาหกรรมตางๆทงดานการเกษตรและอตสาหกรรมอนทกอใหเกดภาวะมลพษกบนำา

อากาศและบรรยากาศตนไมและสงมชวตอนๆฯลฯตองมมาตรการในการกำาจดของเสยใหเปนศนยและ

มการบรจาคกำาไรสวนหนงทสมดลคนกลบชมชน/สงคม

2)องคกรเอกชนทเกยวของกบการทำากำาไรจากการมสวนทำาใหเกดมลพษของสงแวดลอมม

วฒนธรรมขององคกรทไมเนนกำาไรเพยงอยางเดยวแตสมดลกบการคนกำาไรสชมชน/สงคมคอมแนวโนม

ทเหมาะสมของทศทางของ(1)วฒนธรรมขององคกรในการกำาจดของเสยเปนศนย(2)มการทะนบำารงและ

ปลกฝงสงสมรกษาทรพยากรทจำาเปนตอการพฒนาไมวาเรองคนทนความรและเทคโนโลยฯลฯดวย

การบรจาคกำาไรคนสสงคม/ชมชนนนๆ

3)มมาตรการทสำาคญรวมในการรกษาสงแวดลอมทกรปแบบทงการควบคมและการขดเกลา

ทางสงคม รวมทงการปลกฝงวฒนธรรม เชนการปลกปาชมชนการดแลสรางปาชายเลนการกำาจดนำาเสย

ฯลฯ

4)มการดำาเนนการทเปนความรวมมอกนรบผดชอบตอสงคมเหมอนกบทบรษทปนซเมนตฯ

(SCG)ไปสรางฝายทดนำาสามหมนแหง(เปาหมายหาหมนแหง)ในชมชนเพอการคนกำาไรสสงคม

6. ตวชวดการพฒนาทยงยน (sustainable development) อนทจรงแลวไมมอะไรทจะยงยนตลอด

ไปตอเนองยาวนานแตทำาใหเกดการยงยนทสดในการมผลการพฒนาทตอบโจทยความคาดหวงในดานความ

ตองการความพงพอใจและการเพมคณคาของกลมเปาหมายทเปนองคกร/ชมชน/สงคม

ตวชวดทสำาคญไดแก

1)การพฒนาดานสงคมตองเปนกระบวนการในการควบคมจดการ(manipulate)ใหเปนไป

ตามทศทางทเนนการพฒนาการเพมและการกระจายความเสมอภาค(equity)ในเรองรายไดคณภาพชวต

ลดมลพษสงแวดลอม โอกาสการเขาถงการเพมคณคาความเปนมนษย และอสรภาพ (ดานการม การเปน

การอยการทำาในระดบทเหมาะสม)

2)การพฒนามศนยกลางทคนทำาใหเกดเครอขายรปแบบตางๆทเปน “การบรณาการ” เพอ

สรางความเขมแขงแกชมชน/สงคมและรฐสามารถสนบสนนดวยการพฒนาแบบบรณาการทเหมาะสมเนน

การตลาดและนวตกรรมเปนรากฐาน

3)ชมชน/สงคมมการเฝาระวงดานมลพษสงแวดลอมทโรงงานอตสาหกรรมกอขนโรงงานม

วฒนธรรมองคกรในการกำาจดของเสยเปนศนยและคนกำาไรสสงคมในระดบทสมดล

4)คณคาความเปนมนษยสงขนเรอยๆดานการสรางมลคาเพม(valuesadded)และการ

สรางสรรคคณคา(valuecreation)

2-68 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธกลไกการขบเคลอนทสำาคญของการขบเคลอนในดานการพฒนาทยงยนนนไดแก

1)ชมชนเปนของคนในชมชนทตองมการควบคมทางสงคมขดเกลาคนในสงคมและปลกฝง

ใหเกดการสรางจตอาสาทเรมจากคนในชมชนดวยการรวมมอกนเพอเฝาระวงในดานมลพษของสงแวดลอม

การทำาลายลางทรพยากรและการพฒนาทสมดล

2)องคกรเอกชนทเขามาเกบเกยวทรพยากรตองยดหลก (1) ความสมดลของกำาไรกบการ

คนกำาไรสสงคม (2)ตองมวฒนธรรมขององคกรในการ (ก)ทำาตามระเบยบขอบงคบของการกำาจดของเสย

ใหเหลอศนยโดยมการมองภาพรวมเสมอนจรงวาโรงงานทตงเปนระบบยอยหรอสวนหนงของสงคม/ชมชน

นนและ (ข)มสวนสนบสนนคณภาพชวตของคนในชมชนโดยเฉพาะเดกใหดขน เพอประโยชนรวมซงกน

และกน

สรปตวชวดเปนสงจำาเปนโดยเฉพาะรากฐานของเครอขาย/องคกร/ชมชน ทจำาเปนตองมโมเดลเปน

ภาพรวมอนาคตทพงปรารถนามกลยทธทเหมาะสมในการบรรลเปาหมายการประเมนจำาเปนตองกำาหนด

เกณฑและตวชวดขนมา เพอการประเมนกระบวนการทเปนการใชตวชวดเนองานทสำาคญตอความสำาเรจ

(KPI) และตวชวดประเมนผลลพธ คอ “ปจจยความสำาเรจทสำาคญ (KSF)” เพราะการกำาหนดตวชวด

“ปจจยความสำาเรจทสำาคญ” นนตองมการทำาการจำาลองแบบ เพอทดสอบและปรบโมเดลเพอเปนตนแบบ

(prototype)ใหเหมาะสมทงกลยทธทจะบรรลเปาหมายในแตละสถานการณตองมการทดลองทดสอบเพอ

ปรบเปลยน/ยอมรบกลยทธทเกดผลตามสถานการณหลกสำาคญทแปรเปลยนไป

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-69ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

เรองท 2.2.3 บทบาทการสนบสนนของภาครฐและภาคเอกชนใน

การพฒนาสงคม

กรอบการสนบสนนของรฐทจำาเปน กรอบการสนบสนนของรฐทจำาเปนประกอบดวยโครงสรางทสำาคญ4ประการในการเปนรากฐาน

ททำาใหเกดการพฒนาคนใหบงเกดผลเตมทไดแก(ก)โครงสรางพนฐานทสำาคญเพอใหเทาเทยมกนในการ

เขาถงโอกาสทสำาคญในสงคมในการปลดเปลองการครอบงำาจากคนชนสง (ข) การพฒนาสงคมของรฐเพอ

ใหการเขาถงบรการของรฐในการพฒนาคณคาความเปนมนษยอยางตอเนอง (ค) การจดการระบบเกษตร

เชงบรณาการททำาใหกระทรวงอยางนอย 6 กระทรวง เขามารวมการพฒนาเชงบรณาการในการสนบสนน

การบรณาการของเครอขายในชนบททงการผลตแปรรปและการตลาด(ง)การจดระบบการกระจายอำานาจ

ถายโอนอำานาจเพอเพมอำานาจการตดสนใจ “โดยประชาชนเพอประชาชนเพราะประเทศเปนของประชาชน”

สรปสาระสำาคญในการพฒนาสงคมในชวงตงแตป2555เปนตนไปในประเดนสำาคญดงน

1. ดานโครงสรางพนฐานทสำาคญเชนขอมลสารสนเทศการสรางแบรนดประเทศดวยโครงสราง

พนฐานการวจยและพฒนานวตกรรมฯลฯเชน

1.1การเพมอนดบความพรอมดานไอซททงภมภาคและระดบโลกปญหาของประเทศตอน

นคอการมขอมลสารสนเทศกระจดกระจายอยแตละกระทรวงความตองการการเชอมขอมลเขาดวยกนเพอ

ใชประโยชนในการแกปญหาประเทศไดจงตองเรงทำาอยางรบดวนเรมจากขอมลแหลงนำาทเกยวกบอทกภย

หากทำาไดชดเจนจะเปนการสรางโอกาสทเทาเทยมกนในการเขาถงและใชบรการอนเทอรเนต ดวยการลด

ความเหลอมลำาในการเขาถงขอมลสอสารโดยไมเสยคาใชจาย ครอบคลมทกจงหวดในโครงการนโยบาย

สมารตไทยแลนด โครงการบรการอนเทอรเนตความเรวสงดวยเทคโนโลยไมเสยคาใชจาย (ฟรวายฟาย)ท

ไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหง

ชาต(กสทช.)และกลมบรษทเครอขายผประกอบการมอถอทง6คายรวมกระจายสญญาณไอซทวายฟาย

(wifi)ซงกระจายไปแลวในป2555รวมมากกวาสองแสนจดทวประเทศทงยงเรงการบรณาการขอมลศนย

เตอนภยแหงชาต เนนการเขาถงของประชาชนทมประสทธภาพและทวถงเตมท ในการรบทราบขอมลแจง

เตอนภยอยางรวดเรวและมประสทธภาพทกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารรบผดชอบ(ไอซท)

(กรงเทพธรกจ4สงหาคม2555:15)

ในเรองขอมลสารสนเทศทผานทางวทยชมชนมเกนสองพนแหงแลว และในเรองโทรทศน

ป 2558 เขาสระบบดจตอลมชองโทรทศนประมาณ50ชอง เปนของหนวยราชการประมาณ15ชองทเปน

ฟรทวชองหลกปจจบนอาจหายไปจากระบบหากไมมการเปลยนแปลงตนเองงานหนกของสถานวทยขณะน

คอการสรางตนเองและศกยภาพใหแขงแรงหรอไมกเหมอนวทยเอฟเอมถาชองใดไมดกหายไปเลยบรษทท

2-70 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธอยตลาดหลกทรพยแมเปนของรฐถอหนใหญถาความสามารถนอยหนกตกเพราะการแขงขนมสงและสง

ทตองปรบเปลยนยงกคอ ขาวสารขอมลตองเรวและเรองเกยวของกบประโยชนของประชาชน เชน สขภาพ

อาชพ และเปนตวแทนในเรองสาธารณะ เชนนำาทวม ฯลฯซงตองมรปแบบทเปดกวางดงเชนตางประเทศ

เพอใหประชาชนบรโภค และมความหลากหลาย โดยประชาชนจะคดสรรคตามทเหนวาเหมาะสมสำาหรบ

ตนเองและตองมเรองเกยวกบกฎหมายซงเปนหนาทของกสทช.ตองเขาไปดแลโดยปลายป2555มการ

ทดลองใหใบอนญาต (license) แตปญหาคอเมอทำาแลว ชาวบานกตองมกลองรบสญญาณดงนนกสทช.

จงนำาเงนสวนหนงจากการจายคาใบอนญาตมาซอกลองใหชาวบานซงคงตองใชเวลาประมาณสบปเหมอน

ดงทประเทศองกฤษเคยทำามา(นวฒนธำารงคบญทรงไพศาล2555:2)

1.2การเปลยนแปลงอตลกษณของไทยดวยพนฐานนโยบายและยทธศาสตรในดานโครงสราง

พนฐาน(พนศกดวญญรตน2555:5)

1.2.1 รฐบาลตงแตป 2555-2559 มการลงทนระบบโครงสรางพนฐาน (infrastructure)

ขนาดใหญมลคากวา 2.4 ลานลานบาทการสนบสนนดานโครงสรางจำาเปนตองกระทำาอยางมระบบ เพอให

หนวยระบบยอยของโครงสรางพนฐานทสำาคญเชอมโยงกน และสนบสนนกนและกน และเกดความสมดล

ความยงยนและความเขมแขงของชมชน

1.2.2 การสรางภาพลกษณใหมจดเดนเนนความเปนโมเดรนไทยแลนด โดยจะสอสาร

ใหกลมนกลงทนตางชาตเหนภาพรวมของโอกาสและศกยภาพของไทยดานทตงทางภมศาสตรเปนจดเชอม

ตอทกประเทศในอาเซยนไปสอนเดยและมหาอำานาจทางเศรษฐกจคอจน ซงจะเปนโอกาสแหงความมงคง

จากจดขายเดมๆโดยเนนในเรองตอไปน

1)การสรางรถไฟความเรวสงเชอมโยงเหนอจรดใตดวยเวลารวดเรวแทนทการบนไทย

และชวยใหการขนสงสนคาสะดวกกวาเดมมากทำาใหโอกาสทางธรกจมเพมมากขน

2)การลงทนเชอมโยงดานอตสาหกรรมกบการคาและการทองเทยวคอจดเนนในฐานะ

แหลงปอนอาหารสโลกหรอครวโลกกลมอาหารทำาเงนเขาประเทศสงถงรอยละ 40 ของจดพ เขาเชอมโยง

กบการผลตสนคาทเพมมลคาของกลมโอทอปนอกจากอาหารแลวไทยยงมศลปะวฒนธรรมและการทอง

เทยวและรถไฟในการจะใชประโยชนรวมกนทจะสะทอนวาไทยไมไดเปดรบเพยงการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมเทานน ยงเปดโอกาสใหธรกจชนนำาระดบโลกเขามาลงทนในไทยได ดงนนแมวาไทยมปจจยดานลบ

หลายประการแตจะไดรบการมองขามจากนกลงทนทเขาใจเนอหาดงกลาวแลวและไทยกไดพสจนมาแลววา

ยงมอตราการเตบโตและขยายตวทางเศรษฐกจทนาทงรวมทงการยกระดบการลงทนไมวาจะเปนการเชอม

ตอแหลมฉบงมาบตาพดและทวายเพอเสรมศกยภาพทางธรกจระหวางไทยพมาและภมภาคนพรอมทงจะ

ลดคาใชจายมหาศาลในการขนสงทางเรอและจะเปลยนโฉมประเทศไทย ใหสนคาไทยทมคณภาพสามารถ

สงออกไปสทวโลก

1.3การเพมขดความสามารถของการเดนเรอทางแมนำา โดยการเพมอำานาจทองถนขดลอก

แมนำา การ “ปอง” อทกภยของกรมเจาทา ตามนโยบายของรฐบาล (กรงเทพธรกจ 4 สงหาคม 2555: 05)

ดงน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-71ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

โครงการขนาดใหญทกำาลงศกษาผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพ ในโครงการเขอน

ยกระดบนำาเพอการเดนเรอในแมนำาเจาพระยาและแมนำานาน วงเงน 1.44หมนลานบาทมการกำาหนดเปน

จดสองแหงไดแก เขอนตวบนทหลกกโลเมตรตำาบลนำาทรงอำาเภอพยหะครจงหวดนครสวรรคและเขอน

ตวลางทหลกกโลเมตรท 205ตำาบลบานพระงามอำาเภอพรหมบร จงหวดสงหบร และสงกอสรางอน ๆท

เกยวของ ซงเมอสรางเสรจจะเพมขดความสามารถในการเดนเรอในแมนำาเจาพระยาและแมนำานาน เรอกน

นำาลกไดสามเมตรและใชงานไดตลอดปตงแตปากแมนำาเจาพระยา จงหวดนครสวรรคขนไปตามลำานำานาน

ถงอำาเภอตะพานหนจงหวดพจตรสามารถใชเปนแหลงนำาในการอปโภคบรโภคอตสาหกรรมเกษตรกรรม

ของพนทแถบนนตลอดจนการผลตไฟฟาพลงงานนำา

การสงเสรมพาณชนาวตามนโยบายกระทรวงคมนาคมในการศกษาเสนทางเดนเรอเชอมอาว

ไทยคอเสนทางชะอำาหวหนพทยาระยะทาง100กโลเมตรเพอกระตนการขนสงสนคาและการทองเทยว

สวนการกระจายอำานาจให9จงหวดตามเสนทางแมนำาเจาพระยาทกฎหมายกำาหนดหนาทให

เปนของกรมเจาทาทไดรบงบประมาณนอยเพยงปละพนลานบาททตองดำาเนนการขดลอกแมนำาทวประเทศ

จงหวดเหลานนสามารถใชงบทองถนทตงเองไดในการทำางานเรงดวนและฟนฟระยะยงยน และยงสามารถ

นำาดนและทรายทลอกออกไปขายทำารายไดชดเชยการใชงบทองถนอกดวย

1.4การวจยและพฒนาทางดานเทคโนโลยประเทศไทยมการสงเสรมใหมทรพยสนทาง

ปญญา เพราะยงคงลาหลงจงตองเรงปรบปรง โดยสำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต

สงเสรมใหหนวยราชการและบรษทตาง ๆ แบงเงนงบประมาณรอยละ 3 ของเงนลงทนทงหมดแกการวจย

และพฒนาเนองจากเศรษฐกจของแตละประเทศสมพนธกบจำานวนนกวจย

แตงบนทจายในป 2544 เพยงรอยละ 0.2-0.5 ของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (จดพ)

ทางรฐบาลป2555กำาหนดนโยบายใหเพมงบวจยสระดบรอยละสองของจดพคอประมาณสามแสนลานบาท

ดานวทยาศาสตรเทคโนโลยการวจยและนวตกรรมเพอสอดรบการการสรางประเทศใหเปนประเทศพนฐาน

ความร(knowledgebasedcountry)และยงประกาศถงความสำาคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทจะ

นำาไทยสทศวรรษของเศรษฐกจนวตกรรม (innovativeeconomy)ทมงสรางนกวจยและนกวทยาศาสตร

ในสาขาตางๆใหเพมมากขน(กรงเทพธรกจ14สงหาคม2555:09)

เนองจากประเทศทประชากรกนดอยด มกมนกวจยในสดสวนทสง เชน สดสวนนกวจยตอ

จำานวนประชากรหนงหมนคนเชนสงคโปรม58คนญปนม53คนเกาหลใตม44คนมาเลเซยม4คน

ไทยม3คนเกาหลใตเตบโตเรวเพราะเนนดานนภายใตแผนปฏรปอตสาหกรรมเทคโนโลยและวทยาศาสตร

ผานโครงการวจยและพฒนาในระดบทเขมขนพรอมกบการปฏรปการศกษาทวประเทศโดยเนนการศกษา

ดานวทยาศาสตร ทงเอกชนดงเชนบรษทซมซงกเปดมหาวทยาลยเอง เนนทางดานเทคโนโลยการสอสาร

ซงตอมาสามารถแขงขนไดกบยกษใหญ เชน แอบเปล และเกาหลใตเมอป 2506มรายไดตอหวเฉลย 87

ดอลลารสหรฐ เพยงสามสบป คอป 2536 มรายไดกาวกระโดดเปน 16,500 ดอลลารสหรฐ (ไทยในชวง

เดยวกนจาก320ดอลลารสหรฐในป2506มาเปนเพยง2,000ดอลลารสหรฐในป2536)(กรงเทพธรกจ

4สงหาคม2555:04)

2-72 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธญปนเปนตนแบบการคด “คณภาพคอหนทางสความสำาเรจ” คอ การทำาใหสนคามคณภาพ

ไปพรอมกบการเพมขดความสามารถในการผลต ซงมการเปลยนแปลงอยางถอนรากถอนโคนในกระบวน

การผลตทมการตดทอนกระบวนการทไมจำาเปนออกไปวฒนธรรมองคกรของญปนทเปนหวใจคอการพฒนา

ในสวนของทรพยากรคนทบคคลตองพฒนารวมกนและสงตอวฒนธรรมนนสรนหลงเสมอนการถายทอด

ดเอนเอมกระบวนการคดทตงอยบนพนฐานการเรยนรและหาขอผดพลาดรวมกนมวธรวมกนคดไปขางหนา

ไมวาอยทสวนใดของโลกเพอทำาการพฒนาดวยกระบวนการวจยและพฒนาอยางตอเนอง และรกษาความ

เปนผนำาทางเทคโนโลยไดตลอดเพราะการคำานงถงวาเทคโนโลยเปรยบเสมอนหวใจทคอยสบฉดเลอดของ

ประเทศญปนเองเคยวจยและพฒนาตอยอดมาจากเทคโนโลยตะวนตกมความหลากหลายของเทคโนโลยทม

ศกยภาพในการผลตและคดคนสนคาไดอยางหลากหลายลกษณะพนฐานของญปนมการแขงขนมากมพนท

จำากดลกษณะทางภมศาสตรทลอแหลมจากภยคกคามของจนทางใต รสเซยทางตะวนตกเฉยงใต อเมรกา

ทงเหนอและใต ยโรปและตะวนออกกลางทางตะวนออกทำาใหญปนสมยปจจบนไมเปนศตรกบชาตใดใน

โลกมแตจะแสวงหามตรภาพและความรวมมอจากทกประเทศนนหลอหลอมใหคนในสงคมเปนคนอดทน

มมานะละเอยดรอบคอบมกระบวนการคดและกระบวนการวางแผนเปนระบบทสรางสรรค ปลกฝงมาใน

สงคมททำาใหเปนพนฐานของหลกการคดไปขางหนาเพอใหสามารถอยรอดได

2. การพฒนาสงคมของรฐ การพฒนาสงคมของรฐเนนกระทรวงศกษาธการทไดรบงบประมาณมาก

ทสดเปนอนดบสองของประเทศ(เพราะไทยพยายามทมเทดานการศกษาแกเดกและเยาวชนดวยการเลยน

แบบญปน)รวมทงดานสาธารณสขกระทรวงสาธารณสขกำาหนดยทธศาสตรหาป (2555-2559)พฒนาไทย

เปนศนยกลางสขภาพเอเซยและนานาชาตเพอนำารายไดเขาประเทศ โดยเนนการพฒนาและสงเสรมการจด

บรการสขภาพแบบนานาชาต(MedicalHubandWellness)ทมมาตรฐานระดบนานาชาตทเปนมาตรฐาน

“JCIA” โดยเนนการรกษาพยาบาล เชน ทนตกรรม การรกษาโรคเฉพาะทาง การสงเสรมสขภาพ เชน

สปานวดเพอสขภาพฯลฯบรการทเปนการตอยอดชวงแรกททำาตงแตป2547ถงป2554มรายได9.7หมน

ลานบาทอยแลวซงมชาวตางประเทศเดนทางเขามารบบรการดานน2.2ลานคนดวยการพฒนาโรงพยาบาล

มาตรฐานนานาชาตบรการครบสตรทงลามทงตอวซาพรอมขยายเวลาพำานกรกษาผปวยหาประเทศกลม

อาหรบ90วนพรอมตออายไดไมเกนหนงป(กรงเทพธรกจ4สงหาคม2555:16)

การพฒนาสงคมของประเทศไทยเนนชดเจนเรมตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบทหา(พ.ศ.2525-2529)เนนการพฒนาคนเรมจากการพฒนาคณภาพชวตซงอาจจะสรปภาพรวมดาน

การพฒนาสงคมเพอกระตนและเรงปฏกรยาการพฒนาคนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทสำาคญ

ดงน(สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต2552:1-4ถง2-25)

1)แผนพฒนาฯฉบบท5(2525-2529)เนนการกระจายการกระจกตวจากการผลตพชเปน

หลก(รอยละ63)

2)แผนพฒนาฯฉบบท6(2530-2534)เนนการใชปจจยการผลตและใชการผลตทมอยเพอ

ลดตนทนการผลตเรงรดการกระจายการผลตและการตลาดเพอลดความเสยงของรายไดเกษตรกรและราย

ไดจากการสงออก

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-73ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

3)แผนพฒนาฯฉบบท 7 (2535-2539) เนนมาตรการเพมประสทธภาพการผลตและเพม

ปรมาณการผลตสนคาเกษตรขยายพนทพชเศรษฐกจเพอสงออก

4)แผนพฒนาฯฉบบท 8 (2540-2544) เนน (1) ปรบโครงสรางภาคเกษตรทมปญหาดาน

การตลาดและราคาเกษตรแบบผสมผสานตามแนวคดทฤษฎใหมการกยมดอกเบยตำา(2)เขาสอตสาหกรรม

เกษตรอยางครบวงจรวจยและพฒนาการแปรรปสนคาสำาหรบอตสาหกรรมระดบโรงงาน(3)การพฒนาเพอ

สรางความเขมแขงแกองคกรเกษตรเพอพฒนาเศรษฐกจและสงแวดลอมดวยการเพมบทบาทใหชมชนมสวน

รวมและเพมโอกาสการพฒนามากขนดวยการสนบสนนปจจยการผลตการตลาดและการแปรรป (4)การ

วจยและพฒนาเทคโนโลยการเกษตรในการกำาจดศตรพชและลดการใชสารเคมการยกระดบคณภาพสนคา

การเพมประสทธภาพและมลคาการผลตเรงวจยและพฒนาดานประมงและปศสตว(5)การสนบสนนสนเชอ

เพอการเกษตร

5)แผนพฒนาฯฉบบท9(2545-2549)เนน(1)แนวคดคนเปนศนยกลางการพฒนาและ

การพฒนาทเกดความสมดลทงตวคนเศรษฐกจสงคมสงแวดลอมททำาใหเกดการพฒนาทยงยน(2)การ

กำาหนดยทธศาสตร/กลยทธทเหมาะสมใน (ก) การเพมขดความสามารถในการแขงขน (ข) การสรางสรรค

คณคาจากหวงโซการผลตเพอเพมรายได(ค)การสรางความเขมแขงแกเศรษฐกจรากหญา(ง)การวจยและ

พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ

6)กรอบการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมดานการเกษตรระยะสป(2548-2552)ท

เนนประเดนสำาคญไดแกการสรางสรรคคณคา(valuecreation)ใหเกดตลอดหวงโซการผลตการแขงขน

เพอเพมขดความสามารถการรกษาเสถยรภาพของราคาและคณภาพชวตของเกษตรกรการเสนอประเดน

กลยทธกลมจงหวดทมแนวทางการผลตสนคาเกษตรทใหผลตอบแทนสงการใชและการพฒนาแหลงนำาการ

จดตงศนยวจย-เรยนรและศนยเครองจกรชมชน

3. การจดการระบบเกษตรเชงบรณาการ เนนเรองการตลาดและนวตกรรมทกระทำาตอกลม

เครอขายและคลสเตอรเพอเกดผลสะทอนกลบ(feedback)ในเรองการสงสมทรพยากรทนบคคลฯลฯท

มการกระทำามาตอเนอง แตไมเหนผลความกาวหนาทชดเจน เพราะตองเชอมโยงกบความกาวหนาทางดาน

ขอมลสารสนเทศทผานทางอนเทอรเนตเปนรากฐานสำาคญ นอกจากนนการรวมตวกนอยางเปนระบบใน

รปของเครอขายวสาหกจยงหยงรากฐานไมชดเจน แมขณะนมกลม/เครอขายทเปนรากฐานของคลสเตอร

ทางการเกษตรมากกวารอยแหงแตมระดบทรวมตวกนจรงจงในรปแบบการบรณาการนอยทำาใหเกดผลใน

การรบการสนบสนนการพฒนาเชงบรณาการไดไมเตมทเพราะกลม/เครอขาย/เครอขายวสาหกจ/คลสเตอร

เปาหมายยงขาดความพรอม

ทงนเพราะพนฐานของคนไทยคดวา ทำากนนอย ๆ กพอเพยงแลว ทงททฤษฎใหมของพระบาท

สมเดจพระเจาอยหวมขนตอนทสองของการรวมกลมและเปนเครอขาย แตคนเหลานนกลวการลงทนท

กลายเปนการตดหนไปเหมอนดงอดต และมองเหนวาสารเคมทแมกระทงปยเคมเปนตวราย แลวสงเสรม

ปยอนทรยแบบผดวธดวยการใชงบประมาณมหาศาลจดตงโรงงานผลตกวาสองรอยโรงแลวขาดทนเหลอไม

ถงสบโรงแทนการทจะแนะนำาใชปยอนทรยฟรจากการใชปยพชสดแลวใชรวมกบปยเคมทงๆทพระบาท

สมเดจพระเจาอยหวฯทรงมโครงการกบชาวไทยภเขาทใชเทคโนโลยสงใชปยเคมใชสารกำาจดศตรพชอยาง

2-74 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธถกตองอยางมระบบมาแลวตงแตตนนำา กลางนำา จนถงปลายนำา ทมการแปรรปเปนอตสาหกรรมเกษตรท

มคณภาพจนกระบวนทศนเพงเปลยนกลบดานนในเรองปยเคมทมการเปลยนแปลงในป 2554ดวยการ

มระบบ “ปยสงตด” ทมการตรวจดนอยางงายๆแลวใชปยเคมทถกตองเพอลดคาใชจายดวยการใชควบค

กบปยอนทรยทไดฟรจากปยพชสด

การมเครอขายมวสาหกจทำาใหเกษตรกรทเปนสมาชกเกดการเปลยนพฤตกรรม (ศกษาคำา

อธบายเรองนในตอนท 3 หวขอพฤตกรรมความเชอ) อยางไรกตามการสนบสนนของเจาหนาทรฐ/เอกชน

ตามการพฒนาแบบบรณาการเจาหนาทตองเปนผสนบสนนเกษตรกรกลมเปาหมายเปน “ผกระทำา” ไมใช

“ผถกกระทำา”

ดงนนการสนบสนนของเจาหนาทพงกระทำาตามบทบาท (role) นกพฒนา/นกสงเสรมการเกษตร

ทสำาคญไดแก

1)กระตน (stimulate) ใหกลมเปาหมายมภาพรวมอนาคต (5-10ป) ทพงปรารถนา เพอ

เปนเปนแรงจงใจใฝสมฤทธ(achievementmotivation)ทเปนพลงผลกดน(drive)

2)การเรงปฏกรยา(catalyst)ดวยการเขาไปมสวนรวมในการกระทำากบกลมเปาหมายเชน

เปนผประสานงาน เปนผดำาเนนการรวมในการนำาทางแกกลมเปาหมาย ในการทำาการระดมพลงสมองการ

อภปรายกลม(focusgroupdiscussion)การวางแผนภาพรวมอนาคต(scenarioplanning)ฯลฯ

3)การสนบสนนการตงและจดองคกร (organizer) ดวยการนำาภาพรวมของการรวมกลม

มากระตน เรงปฏกรยาพาไปดงานกลม/เครอขายทประสบความสำาเรจ ฯลฯทเปนตนแบบ (prototype)

ของการดำาเนนการวาเกดผลลพธทงดงามตอการทำางานรวมกนในเชงบวกทระดมพลงแบบสมานฉนทในการ

เกดพลงรวมททกคนเปนเจาขององคกรทำาโดยคนในองคกรและเพอคนในองคกรในการรบผลประโยชน

รวมอยางยตธรรมจากความเปนอนหนงเดยวกนของปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวมทรวม

รบรความตองการของตลาด/กลมเปาหมายลกคา ทเปนตวนำาในการกำาหนดนวตกรรม/เทคโนโลยทเหมาะ

สมสนองตอบ

4)การบอกแหลงของขอมลและขอมลสารสนเทศทจะนำาไปใชประโยชนไดอยางถกตองใน

การสรางความเขมแขงแกองคกรและการพฒนาทยงยน

4. การจดระบบการกระจายถายโอนอำานาจ เพอเพมพลงอำานาจแกระดบรากหญานน ถอวาการ

มกองทนหมบานเปนจดเรมตนสำาคญของการมทนประกอบการทไมตองมดอกเบยเงนกสง ทงเศรษฐกจ

รากหญากเรมตนมการกอตงธนาคารหมบานและเชอมโยงการประกอบการของชมชนซงนบวาเปนกระบวน

การหนงทมการถายอำานาจแกปวงชนททำาใหชมชนเขมแขงและเกดการพฒนาทยงยน

คณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนอนมตการจดตงกองทนแหงชาตขนมาเพอทำาหนาทกำากบ

ดแลการจดตง “ธนาคารหมบาน หรอวแบงก” โดยมคณะกรรมการเชนเดยวกบระบบธนาคารพาณชยทง

การฝากเงนและกยมเงนโดยมธนาคารออมสนชวยจดทำารายละเอยดตางๆใหในชวงแรกในเดอนกรกฎาคม

2555เรมทำากอน30,000แหงใน80,000หมบานดงนนหมบานทมการตงวแบงกขนแทนทจะมการบรหาร

ในวงเงนสองลานบาทกสามารถกยมเงนจากหมบานอนทเงนเหลอมาไดเสมอนการหมนเงนในระบบธนาคาร

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-75ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

เพราะการมเครอขายทวประเทศดอกเบยเงนฝากจะกำาหนดใหสงกวาธนาคารพาณชยทวไปและดอกเบย

เงนกจะถกกวากำาไรทเกดขนจะเปนประโยชนแกหมบานและชาวบานซงการตงธนาคารหมบานนจะรองรบ

ผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจยโรปทอาจรนแรงขนและเกดปญหาในไทยทธนาคารพาณชยไทยเนนการใช

หลกทรพยคำาประกนทำาใหการปลอยสนเชอยากขนกวาเดม ชาวบานรายยอยจงกยากขนมากการปลอยก

ของธนาคารหมบานเปนเรองของหมบานบรหารจดการกนเองเพอสรางเสถยรภาพแกหมบาน เพราะทผาน

มากองทนหมบานมหนสญตำามากเพราะเนนทคนดทำางานดตงใจจรงผอนเงนคนสมำาเสมอตอเนองจะได

รบเงนกทนท ทงนจะมการแกไขระบบเดมทมปญหา และจะเชอมโยงเขาสการพฒนาศกยภาพของหมบาน

และชมชน(เอสเอมแอล)(เดลนวส14กรกฎาคม2555:7)

สรปการสนบสนนจากภาครฐทงสประเดนสำาคญนจะเหนวาเกดความสมดลระหวาง(1)การสนบสนน

ทางกจกรรมสงคมทใหเกดการรวมกลมในรปแบบเครอขาย วสาหกจชมชน สหกรณ ฯลฯ ซงถอเปน

การเรมตนของการถายโอนอำานาจแกองคกร/ชมชนในชนบท รวมทงการใหสนเชอ การปรบโครงสราง

การเกษตร การพฒนาเชงบรณาการ การวจยและพฒนาดานตาง ๆ ตลอดจนขอมลสารสนเทศ (2) การ

สนบสนนทางดานเศรษฐกจเกยวกบการสรางสรรคคณคาของสายโซแหงคณคา การเพมมาตรการในการ

สรางคณภาพสนคาเพอตอบสนองการตลาด (3)การดแลสงแวดลอมใหลดการปลดปลอยของเสยทเนนให

อนาคตเหลอศนยโดยการสรางจตสำานกความรบผดชอบรวมตอสงคมขององคกรทเปนโรงงานและองคกร

ในชมชนทเฝาระวง (4) คนแตละคนในระดบเศรษฐกจรากหญา ใหมระบบการศกษา สาธารณสข ฯลฯท

เหมาะสมกบคณภาพชวตเพอการเพมคณคาความเปนมนษยทจะสามารถปลดเปลองการครอบงำาจากชนชน

สงได

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 2.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.2

ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.2

2-76 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธตอนท 2.3

กระบวนทศน ความเชอ และพฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท2.3แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรองเรองท2.3.1 กระบวนทศนกบการพฒนาสงคมเรองท2.3.2ความเชอกบการพฒนาสงคมเรองท2.3.3พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

แนวคด 1.กระบวนทศน เปนเหตปจจยพนฐานทกำาหนดความเชอและพฤตกรรมของคนในสงคม

เพราะเปนกลมของความคดกบความเชอทรวมเปนหนงเดยวกนทจะชนำาการกระทำากระบวนทศนหนงทกำาหนดอาจผสมผสานหรอแยกสวนกไดระหวาง (ก) ความเชอทมเหตผล กบ (ข) ความเชอ (ทไมตองมเหตผล) ทผนวกดวยศรทธา ซงถาขาดปญญากำากบกกลายเปนงมงายถาเกยวของกบความมเหตผลเนนเชงปรมาณไดแกนวตกรรมและเทคโนโลยทเปนขอมลสารสนเทศและเปนวตถฯลฯหรออาจจะเปนกระบวนทศนทรากฐานมาจากศาสนากไดการปรบเปลยนกระบวนทศนอาจจะเรมจากโครงสรางภายในสงคมเองหรอมาจากภายนอกระบบสงคมดวยการเผยแพรถายทอดรวมทงการรกรานครอบครองถาเปนในระบบสงคมเกดจากการนำาทางความคดโดยผชทางผเปนทยอมรบในสงคมหรอเกดจากการทสงคมยอมรบการเปลยนแปลงของวถชวตจากสงคมอน ซงมกเรมโดยกลมคนทนำากระแส(innovators)กลมแรกโดยสงคมถอเปนทางเลอกทคดวามคณคาและยอมเลอกหรออาจนำาทางเปนวถชวตทเกดจาการครอบงำาของชนชนสง/ชนชนปกครองกได

2.การเปลยนความเชอเกดไดทงจากความมเหตผล (สมองซกซาย) ทมกเนนกฎเกณฑธรรมชาตและเชงปรมาณทเปน “จตสำานก” กบการไมตองการเหตผล (สมองซกขวา) ทกำาหนดจากจตทมการจนตนาการ โดยไมตองม “หนาตก” ททำาใหเกด “จตใตสำานก” ทเชอมโยงใหเกดแรงบนดาลใจ แรงดลใจ แรงจงใจใฝสมฤทธ ความปรารถนาแรงกลาความสมดลของความเชอทงสองและการประสานกนบรณาการกนในการทำางานทำาใหเกดการดงศกยภาพของมนษยในการเพมขดความสามารถมากทสดความเชอทควรจะเปนจงตองกำาหนดเปนแนวทางทมเหตผลไมงมงายเพราะขาดปญญาทจะนำาพาพฤตกรรมใหเกดไปในทางทเจรญความเชอเปลยนงายกวากระบวนทศน แมวาการเปลยนกระบวนทศนบางอยางอาจจะเรวมาก

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-77ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

3.การเปลยนพฤตกรรมนนอาจจะเรมตนจากรากฐานไตขนบนไดทละกาว จากความรไป

ทศนคต ไปความเชอ ไปคานยมแลวสพฤตกรรมหรออาจจะเปลยนจากพฤตกรรมลง

มาทละขนเสมอนการลงบนไดอนเกดจากการควบคมการขดเกลาการปลกฝงของสงคม

ทกำาหนดคณคาความเปนมนษยไวแลวของแตละสงคมหรออาจเกดจากการเปนสมาชก

กลมเครอขายองคกรทมกฎเกณฑกำาหนดครอบงำาไวซงอาจจะถอไดวาไมใชการบงคบ

กไดแตกไดรบความนยมยกยองเปนการตอบแทน

วตถประสงคเมอศกษาตอนท2.3จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายกระบวนทศนกบการพฒนาสงคมได

2.อธบายความเชอกบการพฒนาสงคมได

3.อธบายพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมได

2-78 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 2.3.1 กระบวนทศนกบการพฒนาสงคม

กระบวนทศน (paradigm) คอ “กลมของกรอบของความคด (frame of thought) กรอบของ

ความเชอ(belief&myth+faith)กรอบของคณคา(values)ทมการคดอยางเปนระบบในการชนำาทศทาง

และแนวโนมในการกำาหนดภาพรวมอนาคตและแนวทางปฏบตทมนษยเสาะแสวงหาเพอสงคมใชเปนตวจด

ระเบยบสงคมแบบแผนชวตกำาหนดเปนกฎกตกาและการสรางโอกาสของกรอบพฤตกรรมใหสอดคลองกบ

คณคาในความเปนมนษยทเกยวของกบวถชวตปจจบนและภาพรวมอนาคตการขดแยงเกดจากกระบวนทศน

ในสงคมและกระบวนการจดการเพอบรรลการพฒนาตองคำานงถงการแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง”

ความเชอ (belief) เปนความเชอทตองอาศยเหตผลมากำาหนด และเปนความเชอทใชสมองดาน

ซายทตองใชเหตผลซงมกมเหตผลตางกน ถามมมมอง (perspective) ทตางกน และมกไมลงตวในการ

“เถยงกน” หรอสรปสาระจงตองอาศยเสยงขางมากมาตดสนแตตองเคารพเสยงสวนนอยดวย

ความเชอทเรยกวา “myth” นนมกเปนความเชอทตองอาศยศรทธา(faith)เขามากำากบซงสมอง

ซกขวาทเนนการจนตนาการการสรางสรรคของมนษยทำาหนาทนโดยไมคำานงวาจะมเหตผลเหมอนทสมอง

ซกซายตองการหรอไมแตตองควบคมดวยปญญาความเชอและศรทธาจงจะไมกลายเปนความงมงาย

ความสำาคญของการเปลยนถายกระบวนทศนการเปลยนถายกระบวนทศน (paradigm shift) เปนการปรบเปลยนกระบวนความคดทอาจคด

สรางสรรคคดนอกกรอบทเชอมโยงประสานความเชอแลวเกดเปนนวตกรรมใหม

การเปลยนถายกระบวนทศนนนความเปนหนงเดยวของกรอบของความคดความเชอและคณคาท

กำาหนดขนใหมจะเปนตวนำาทกอใหเกดการเปลยนแปลงในการสนองตอบความคาดหวงในเรองความตองการ

ความพงพอใจการเพมคณคาของแตละสงคมในเรองตอไปน

1.ทศทางและแนวโนมของโมเดลในการดำารงชวตตามภาพรวมอนาคตวถชวตทกำาหนดใหมของ

แตละองคกรและคนในสงคมในรปของวสยทศนทมของสงคมองคกรและบคคล

2.พฤตกรรมกระบวนการปฏบตกระบวนการจดการตามโครงสรางทเกยวของกบระบบโดยรวม

อาจจะจะถกกำาหนดโดยสงคมหรอกำาหนดโดยตนเองทคาดหวงวาจะสำาเรจทงในเชงชวตในเชงการประกอบการ

สวนตน องคกร และสงคม ซงมพนฐานของความคดเชงคณธรรมเปนรากฐาน เพราะศรทธานนมกจะ

เกยวของกบแนวคดทางศาสนา

ตวอยางการเปลยนกระบวนทศนครงสำาคญของไทยในชวงรอยปทผานมา ไดแก (ก)การเลกทาส

สมยร.5(ข)การเปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมขเมอป

2475เนนอำานาจเปนของประชาชนปกครองโดยประชาชนและเพอประชาชน(ค)การเสรมสรางการถายโอน

พลงของประชาชนทเนนการพฒนาคนในระดบรากหญาในการเพมอำานาจการตอรองดวยการบรหารจดการ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-79ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ระบบ โดยมการวางแผนเชงกลยทธ (strategic planning) ในป 2545สงผลตามมาในการเพมรายไดใน

ทองถนทเพมขดความสามารถในการบรโภคภายในประเทศการสรางโครงสรางพนฐาน (infrastructure)

ทางเศรษฐกจครงใหญหลงอทกภยของประเทศในป 2554 การใชเครอขายทางสงคม (social network)

และการใชขอมลสารสนเทศจำานวนมากในชวงป 2554 เปนการปฏวตดานการถายโอนขอมล เทคโนโลยใน

ชองทางอนเทอรเนตเปลยนวถชวตคนไทยในการลดการครอบงำาทางความคดความเชอพฤตกรรมในการ

กำาหนดชวตและวถชวตจากชนชนสง

ตวอยางใกลตวเขามาในวงการแพทยนนกระบวนทศนเดมคอการรกษาทผานการวนจฉยกอนและ

ตามมาดวยฟนฟแตกระบวนทศนใหมคอการลดความเสยงดวยการหาทางปองกนลดการเปนโรคดวยอาหาร

ด การออกกำาลง การมจตใจทสดใส อาจจะลกกวานนดวยการนำาเลอดไปตรวจดเอนเอ เพอดวารางกาย

ขาดธาตอาหารกลมใดอะไรบางและมแนวโนมจะเปนโรคอะไรตามมาบางเพอจะเสรมอาหารใหครบตามท

รางกายขาดเพอลดความเสยงตอการเปนโรค

กระบวนทศนทเกดผลตอการพฒนาเชงบวกกระบวนทศนทเกยวของกบความสำาเรจ(successparadigm)อาจสรปประเดนทเปนสาระสำาคญ

ไดแก

1. มนษยเปนศนยกลางการพฒนา เพราะมนษยทกคนมคณคาเทาเทยมกนในความเปนมนษย

และความมคณคาตองเพมเตมมากขนเรอยๆอยางนอยตองมคณภาพชวต (quality of life) ตามเกณฑ

ความจำาเปนพนฐาน (จปฐ.) และคณคานจะเพมขนอยางตอเนอง เนองจากมนษยเปนสตวสงคมทจะรวม

มอกนเพอเพมพลงรวม

2. คนทกคนมอสระภาพในการกำาหนดและเลอกชวตของตนเอง (การมการเปนการอยการทำา)

เมอไดรบโอกาสทจะดงศกยภาพมาใชใหเตมทและมวฒนธรรมทถายทอดกนมากขนในการสรางประโยชน

แกมวลมนษยชาตดวยกน

3. การรวมรบผดชอบตอสงคมไมเบยดเบยนกนอนเปนหนทางทมนษยอยรวมกนดวยความสข

แมจะมระดบสตปญญาทแตกตางกนดวยกฎเกณฑทางสงคมทปรบเปลยนได

มนษยใชพรหมวหารส (เมตตา กรณามทตา อเบกขา) รจกเออเฟอเอออาทร และแบงปนความ

รสกทดตอกนเคารพยกยองกนและกนชวยเหลอกนและกนใหชวยตนเองไดและยงคำานงถงกฎเกณฑทาง

สงคมทตองมความสมดลของกลมของเมตตากรณามทตากบกลมของอเบกขาคอไมแขงเกนในการรกษา

กฎเกณฑจนขาดความเปนมนษยและกไมใชความรสกทางบวกในสามเรองจนทำาใหเกดภาระทางสงคมถา

สมดลไดกทำาใหมนษยอยรวมกนอยางมความสขและมการควบคมการขดเกลาทางสงคมและมการปลกฝง

สงทงดงามของชวตแกสมาชกของสงคมการใชอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะวมงสา)ทำาใหเกดเปาหมาย

ชวตในเรองทชอบไมใชเปน “ตณหา” ทนำามาปรนเปรอตนเองฯลฯ(ศกษารายละเอยดในตอนทกลาวมาแลว)

4. การสงสมทรพยากรคน ทน สงคม เปนการนำามาเพอใหเกดการเพมคณคาในการดำาเนนชวต

และการงานขององคกรเพอเกดการแขงขนแบบสถานการณชนะ-ชนะ

2-80 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธแนวทางการเปลยนถายกระบวนทศนใหมในการพฒนาสงคมดานการเกษตร

การเปลยนถายกระบวนทศนจะเนนประเดนการตลาดนำานวตกรรมเพราะกระบวนการทสรางสรรค

ในการคดแบบระบบคอมองจากภายนอกเขามาในระบบ เพอตอบสนองความคาดหวงความตองการและ

ความพงพอใจการเพมคณคาจากนอกระบบทเปนกลมลกคาเปาหมายดวยการปรบเปลยนนวตกรรมภายใน

ระบบทเปนสายโซแหงคณภาพใหสอดคลองสมดลตงแตตนนำากลางนำาจนถงปลายนำาคอตงแตนวตกรรม

ปจจยการผลตนวตกรรมกระบวนการภายในและนวตกรรมทเปนผลผลตไมใชมองจากภายในระบบออก

ไปนอกระบบเหมอนเดมซงอาจจะมนวตกรรมสรางสรรคแตอาจตอบสนองในอกสบปขางหนาทกลมลกคา

เปาหมาย/ตลาดยงไมเขาใจและไมรคณคา เชนสงสยวาทำาไมมะมวงอกรองทอรอยทสดมะมวงนำาดอกไม

สทองทสกสวยเนอแนนรสชาตดทำาไมขายสมะมวงคาราเบาของฟลปปนส(เหมอนมะมวงกะลอนของไทย

สมยกอนทคงสญพนธไปแลว)ในตลาดญปนไมได

การเปลยนถายกระบวนทศนจงตองมการเปรยบเทยบกระบวนทศนการพฒนา (development

paradigm) กบกระบวนทศนเดมในประเดนสำาคญและเรงดวนดงตอไปน

1. การพฒนาการเกษตรเปนรากฐาน

1.1กระบวนทศนการพฒนาพนฐานเนนสงตอไปน

1) การตลาดนำานวตกรรมเพอเพมคณคา (value added) และสรางสรรคคณคา (values

creation)ทเนนสายโซแหงอปสงค (demandchain)เพมขนจากผบรโภคภายในประเทศในการสรางฐาน

การบรโภคภายประเทศ(ดวยการเพมคาแรงงานเชนเปนสามรอยบาทและเพมใหกบวฒการศกษาอกเกอบ

เทาตวฯลฯ)คอการขยายตวการบรโภคภายในประเทศใหอยระดบการพงตนเองไดประมาณรอยละ50-60

ของรายไดประเทศอนสามารถทำาใหการพงพาการสงออกนอยลงได(แมการสงออกมความสำาคญมากสำาหรบ

ประเทศกำาลงพฒนาเชนไทย)และการขยายตวดานอตสาหกรรมเกษตรและยงเกยวของกบการเสรมแรง

กนในประเดนสำาคญตอไปน

(1)เพมและปรบความเปนธรรมในการกระจายรายได คณภาพชวต และโอกาส

ฯลฯ

(2)การลงทนสรางโครงสรางพนฐานทสนบสนนการพฒนาอยางพอเพยง (เชน

รถไฟความเรวสงระบบระบายนำาและฝายชะลอนำาชมชนฯลฯ)เพอลดตนทนการผลตทเปนธรรมและหาทน

ทเกดสงสมจากชมชนเองอยางกวางขวาง(เชนธนาคารหมบานปจจบนมรากฐานจากกองทนหมบาน)

(3)การบรณาการการรวมเครอขายวสาหกจชมชนเพอสการเปนคลสเตอร เพอ

รองรบการสนบสนนการพฒนาเชงบรณาการจากรฐ/เอกชน ในการกาวสอตสาหกรรมเกษตรใหเปนครวโลก

เครองจกรกลการเกษตรเครองมอการเกษตรไฮเทคโดยวศวกรฯลฯ

(4)สมคด จาตศรพทกษ (กรงเทพธรกจ 2555: 02, โพสตทเดย 23 สงหาคม

2555:A11)ชวาป2555โลกอยภาวะเสยงในสบปถดไปถาเศรษฐกจไทยพงพาการสงออกเพอการขบเคลอน

ทางเศรษฐกจอยางเดยวซงถอวากำาลงกาวสวงจรขาลงจงตองหนมาเนน(1)เรงสรางความสมดลการสงออก

กบการเตบโตของเศรษฐกจภายในประเทศไมใชการพงพาการสงออกแบบเดม เพราะแรงงานทยากจนอยใน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-81ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ภาคการเกษตรทสรางการผลตไมถงรอยละสบของจดพ ซงกลมนเปน “ภาระ” ในขณะน ไมใชสนทรพย แม

จะพฒนาอตสาหกรรมเพยงใดหากกลมนไมเปนสนทรพยกยากทจะพฒนาไทยไดอยางยงยน (2) รฐตอง

เปลยนวธคด เพราะการรบจำานำาขาวการประกนราคาขาว เปนเพยงการแกไขปญหาชวคราว ไมไดเปลยนให

เปนพลงการผลตเพอสรางมลคาเพมบราซลเคยทำาแลวหยดดวยการนำาเงนสวนนนไปลงทนพฒนาดานการ

วจยการปฏวตการเกษตร จงเปลยนจากประเทศยากจนเปนประเทศสงออกสนคาเกษตรรายใหญของโลก

ทสรางมลคาเพม โดยอาจารยทรบทนวจยตองมความรวมมอกบเอกชนมากกวาเดมการเรยนการสอนตอง

ตางจากอดต(3)ปรบระบบการสนบสนนจากรฐเปนขนตอนตงแตระดบชมชนเชอมตอโลกซงตองพฒนาให

กลมยากจนเหลานสามารถบรหารจดการตนเองได (4)ทำาใหชมชนเขมแขงโดยรฐเปนพเลยงกระจายอำานาจ

บรหารแบบจนทมมหานครยกษตดอนดบโลกถง39แหง (สหรฐม13แหง)กระจายงบประมาณไมใชรวม

ศนยกระจกอยทกรงเทพมหานครอนเปนศนยกลางของทกอยางเพยงแหงเดยวกระจายการบรหารประเทศ

โดยการทำาเปนคลสเตอรและวางโครงสรางพนฐานเชนการเปนศนยกลางการศกษาการทองเทยวการลงทน

(5)ตองมกลไกการสนบสนนบรษทขนาดกลางและเลกโดยเฉพาะดานสนเชอทมกตองวงหาเองไมใชสนเชอ

สวนใหญตกในมอบรษทใหญเพยงไมกแหงจงตองหาทางแบบสหรฐอเมรกาทสนบสนนผประกอบการใหมๆ

ขนาดกลางและเลกโดยสงเงนทนเขาไปเพอคดคนสงใหมๆ เพอทำาใหเกดการจางงานจากกลมนรอยละ40ซง

สมควรทำาแบบนใหแกกลมเอสเอมอ (SME) ใหมการเตบโตและยงยนครบวงจรเพอเปนแหลงสรางงานและ

รายไดทสำาคญของประเทศ(6)ดานเศรษฐกจตองมยทธศาสตรและเปาหมายชดเจนวาจะสงเสรมอตสาหกรรม

ใดทเปนอตสาหกรรมเปาหมายทตองมนวตกรรมเพราะสนคาไทยปจจบนเปนระดบกลางๆไมโดดเดนอะไร

เทคโนโลยไมสงไมใชเพยงการผลตรบจางอยางปจจบน

2) กรอบของกระบวนทศนการพฒนาทถอเปนความทาทาย 8 ประการ ไดแก(ศภชย

พาณชภกดฐานเศรษฐกจ2-5ธนวาคม2554:8)

(1)เราไมไดอยโดดเดยวในโลกน เราถกไลหลงตลอด จงตองพฒนาแบบ

กาวกระโดดตองปรบตวดานธรกจการเกษตรไฟฟาและการลงทน

(2)อคอมเมรช(e-commerce)มการขยายตวเรวมากประเทศจนในป2553มใช

เพยง2ลานคนอก10ปมากกวา200ลานคนทวโลกตอเชอมกนไดจงเปนเรองจำาเปน

(3)การแขงขนใหมๆเชนการรวมกลมคคาเชนสหภาพยโรปอาเซยนFTAA

หรอเขตการคาเสรสองฝาย

(4)การปรบตวของจนอยางรนแรงเปนเรองททำาใหไทยตองตนตว ซงถอเปน

“wake-upcall” แตจนตองแปรรปรฐวสาหกจมากกวา3แสนแหงคนจนจะตกงานอก25-30ลานคนแตอก

20ปหนาจนจะโตเปนอนดบสองและขอมลสารสนเทศเปนอบดบสาม

(5)กระแสโลกาภวตนทำาใหตองปรบธรกจใหม ระบบราชการตองปรบเปน

“e-government”

(6)กระบวนการเปลยนแปลงใหมถาปรบไมทนกลาหลง เชน รสเซย จงตองเปน

ระบบ “earlywarning”

2-82 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ(7) เขตการคาเสรอาเซยนและAFTAยงพการอย แตญปนยงมองเหนไทยม

ศกยภาพการลงทนจงเปนการทาทายประเทศจนดวย

(8)จดการหนสาธารณะอยางมระบบ

1.2กระบวนทศนเดมทตองเปลยนแปลงเนนสงตอไปน

1)การพงพารายไดหลกมาจากการสงออกทตองพงพาอปสงคของประเทศอน จงตอง

มการเบยดเสยดแยงชงการสงออกกบประเทศทพฒนาระดบเดยวกนและสงกวา (เชน เวยดนามขายขาว

ตดราคาไทยทำาใหไทยทมโครงการรบจำานำาราคาขาวตองนำาภาษมาหลอเลยงเพราะขาดทนและผลตามมาคอ

การปลกขาวมากขนเพราะราคาสงกวาตลาดโลกทงๆทผลผลตตอไรไดนอยกวาเวยดนามเทาตวแตทำาเปน

ภมใจวาสงออกอนดบหนงของโลก)ทำาใหการผลตลนเกนกวาตลาดตองการจงขายไดราคาตำากวาความเปน

จรง

2)งบประมาณประชานยมทำาใหเกดการ “แบมอขอ” ทไมเนนการพฒนาการพงตนเอง

ของสงคม

3)เนนความพงพอใจในชวตทขาดปญญา (ไมใชหลกการไมสนโดษในกศลกรรมแต

สนโดษในอกศลกรรม)ดานภาพรวมอนาคตของคณคาความเปนมนษยของมาตรฐานโลกไรพรมแดนเพราะ

มนษยยอมเทาเทยมกนในดานโอกาสและการกำาหนดชวตของตนเอง(โดยไมเบยดเบยนใคร)

4)การพฒนาทเนนโครงสรางของสงคมสงแวดลอมแบบไทยๆ ทยดการพงพาภาค

เกษตรในระดบสงการตงอยบนฐานความรของตนเองคนหาวธเรยนรทเหมาะสมวธการสรางจากภมปญญา

ทองถนประสานการเลอกเทคโนโลยภายนอกประยกตเพอนำาไปสการพฒนาแบบยงยน

หลายครงมการบดเบอน (distortion) ในตลาด (เชน การประกนราคาขาวแทนทจะเปลยน

เปนการลดตนทนการผลต) เชน กลยทธการผลตทดแทนการนำาเขา (เชน จะนำารถยนต รถไถนาไปขาย

ประชาคมอาเซยนแตไมอยากซอขาวโพดถวเหลองฯลฯทตนทนถกคอคดจะกอบโกยไมยอมเสยลมไป

วาการบรณาการขนอยกบความเทาเทยมและการสนบสนนกนและกน)

2. เสรภาพในการรวมตวของกลม/เครอขายเพอมาตรฐานแรงงานทด คอสนบสนนการสราง

พลงชมชนโดยการมอบอำานาจแกทองถนใหมากกวาเดมในการสนองความตองการของชมชน

2.1กระบวนทศนการพฒนา ดวยการสรางพลงชมชนทดำาเนนการมาแลวในเรองกองทน

หมบาน ธนาคารหมบาน การเพมมลคาดวยการมโครงการ “โอทอป” ทเนนการแขงขนกนสรางนวตกรรม

“หนงอำาเภอหนงผลตภณฑ” เพอใหวสาหกจชมชนขนาดกลางและขนาดเลกกอตงสานกนเปนวสาหกจขนาด

ใหญ

2.2กระบวนทศนเดม(ทยงหลงเหลออย)รฐยงมบทบาทสำาคญอยในการจดระบบเศรษฐกจ

มหภาคทขาดความสมดลโดยชนชนปกครองเดมนายทนใหญเดมยงคงครอบงำาอยแมพยายามทำาในเรอง

การยกระดบการบรโภคภายในประเทศดวยการขนคาแรงสามรอยบาทและเพมเงนเดอนผจบการศกษาระดบ

ปรญญาตรกโดนโจมตวาประชานยมแตควรปรบปรงการพฒนาตามกลไกการตลาดทยงคงบดเบอนดวย

ประชานยม เชน การจำานำาขาวทควรทดแทนดวยการสนบสนนการลดตนทนในการผลตทกำาลงทำาอย เชน

การเพมงบในการสรางโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสงคม

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-83ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

3. การพฒนาทเนนความสามคคทางการเมองทไมแยกส แยกเหลา แยกชนชน

3.1กระบวนทศนการพฒนาความสามคคของกลมสเสอตางๆ สามารถตอสกบวกฤตตางๆ ได

ตองเขาใจวา การเปลยนแปลงในสงคมไทยตองการความประนประนอม ไมใชการปฏวตโครงสรางทนท

ทนควน กลมอำานาจใหมทนใหมอาจจะเขามาครอบงำาแทนทดวยรปแบบทเสมอนจรงทอาจจะครอบงำา

โดยสนเชงเหมอนหนเสอปะจระเขคอแยยงกวาเดมเสมอนฟลปปนสสมยประธานาธบดเฟอรดนาลมาคอส

ททำาใหประเทศตกตำาจนทกวนน

3.2กระบวนทศนเดม การแบงสเสอทไมยอมการเจรจาปรองดองสรางความแตกแยกทาง

ความคดแมกระทงในแตละครอบครวเหมอนกรงศรอยธยาทพมาเขามายดครองสองครง

อยางไรกตามกระบวนทศนการพฒนานนสงคมไทยไมนยมการเปลยนแปลงแบบรนแรง(shock

therapy) แตนยมแบบทคอยเปนคอยไป (gradualist) ในอตราการเปลยนแปลงทเหมาะสมดวยการจด

ลำาดบความสำาคญและความเรงดวนทสงคมยอมรบไดเพราะการเปลยนแบบคอยเปนคอยไปเปนการทำาลาย

เพอสราง(creativedestruction)ในการสรางกระบวนทศนการพฒนาเพราะการคาดการณแบบคอยเปน

คอยไปมกมความแมนยำาและลดความเสยงมากกวา ในขณะทการเปลยนแบบรนแรงดวยการปฏรป การ

คาดการณมกผดหมด

สรปกระบวนทศนใหมทเหมาะสมกบโครงสรางทางสงคมเปนเรองทพงปรารถนา เชน คนอนเดยชวง

พระพทธเจาประกาศศาสนามความไมเทาเทยมดานวรรณะและการครอบงำาของฮนดเมอพระพทธองคทรง

กอตงกระบวนทศนใหมวา มนษยกำาหนดชวตภพนไดดวยกรรมดในภพน ไมตองออนวอนเทพบนสรวง-

สวรรค เพราะมนษยทดแมแตพระพรหมพระอนทรสงสดขณะนน (มตรมรตทแตกตวเปนพระศวะพระ

นารายณรนหลง) ยงตองกราบไหวพระพทธเจาและอรหนตเจา เพราะมนษยทกคนเกดมาเทาเทยมกนใน

ความมคณคาของความเปนมนษยแมเลอกทเกดไมไดแตมนษยดกวาเทพตรงทวาสามารถสรางบญบารม

ไดเทพจะสรางตองลงมาเกดเปนมนษยเทานนกระบวนทศนนเรมจากเครอขายแรกคอกลมเบญจวคคยไม

ไดเรมทกรงกบลพตร เพราะทานทรงใชกศโลบายทเปนกลยทธไดด ไมใชมเพยงกระบวนทศนกสำาเรจแลว

และทสำาคญพระองคประกาศศาสนาทเมองพาราณศรซงกลมโยคมฤทธเดชชมนมอยเนองแนนเพราะทาน

ไมตองการแยงชงศษยผใด แตแลวคนทเชอและศรทธาทมองภาพรวมอนาคตเฉกพระพทธองคในการชวย

เหลอเพอนมนษยใหหลดพนจากความทกขดวยอรยสจสทางสายกลางฯลฯนนหมายถงความพรอมทจะส

กนดวยเหตผลดวยกระบวนการความคดความเชอและคณคาในความเปนมนษยทประเสรฐอยางแทจรง

มนษยจงเปนผนำากระแสทสนใจและตรวจสอบได ดงนนแนวทางการนำากระบวนทศนใหมไปใช นอกจากม

กลยทธหาเครอขาย ยงตองสามารถเปดเผยในทกเรองทเกยวของไดอยางแทจรง แตปราศจากการทาทาย

และปราศจากความอยากได นอกจากการตดสนใจเองของผประสงค และทกคนสำาเรจอรหนตไดดวยการ

ปฏบตไมใชเพราะชนชนวรรณะเปนตวตดสน

2-84 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 2.3.2 ความเชอกบการพฒนา

ความสำาคญของความเชอโดยพนฐานความเชอมกนำาไปใชในทางทผดดวยความไมรบผดชอบดวยความโลภดวยความ

ไมรจกพอดวยการขาดการควบคมระบบทเหมาะสมทจะนำาไปสการพฒนากจะกอใหเกดปญหาทางสงคม

(สมคดจาตศรพทกษ2555:36)

รปแบบของความเชอประกอบดวยสองรปแบบหลกไดแก(ก)ความเชอของมนษยทใชเหตผลเปน

ความเชอทเรยกวา “belief” เปนการเชอทใชสมองซกซาย(ข)ความเชอทไมตองใชเหตผลทเรยกวา “myth”

จะตองมศรทธา(faith)เขามาเตมเตมความเชอแบบนเปนความเชอของสมองซกขวาความเชอและศรทธา

แบบนถาไมใช “ปญญา” กำากบกกลายเปนความงมงาย

การเปลยนแปลงความเชอใหถกตองเกยวกบการพฒนาปญหาดานความเชอทยงใหญคอ “ไมเชอในสงทควรเชอ” จงตองฝกฝนดานความเชอจากทเคยเชอ

วา “อะไรทควรเชอ” มาเปน “เชออะไรทมผลดตอชวต”

ความเชอทผดพลาดทสำาคญจำาเปนตองเปลยนแปลงไดแก

1)ไมเชอวาชวตตนเองและครอบครวจะดขนได

2) ไมเชอในการพฒนาตนเองไดในเนองานและเมดงานทจำาเปนตอความสำาเรจและการรวมรบผดชอบ

ตอสงคม

3)ไมเชอในการสรางคณคา ความชอบธรรมในการมวถชวตทเหมาะสม และเดนทางผดในการ

สรางสรรคสงทมคณคา

4)ไมเชอในการทำางานหนกและมมานะตองการเพยงจะรวยอยางรวดเรวรวยทางลด

ความเชอทางบวกจะเออตอการพฒนาสงคม ประกอบดวยความเชอทจะตองสรางขน ไมใช

แสวงหาหรอรอคอยเพราะความเชอเสมอนกระแสลมทมองไมเหนแตกสมผสไดความเชอทสรางขนมานน

ตองทำาใหมผลสะทอนกลบ (feedback) ในประเดนทสำาคญ แมจะมความยากลำาบากในการปฏบตแตกม

ความเปนไปไดสงในเรองตอไปน

1)ในการเกดความคดเชงบวก และเกดทศนคตเชงบวก โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการ

กำาหนดภาพรวมอนาคตจะตองมการสงผานไปเปนความตองการทเปนความปรารถนาแรงกลา

2)การสรางสรรคโอกาสใหกบตวเราครอบครวรวมทงองคกรชมชนสงคม

3)เกดผลทางบวกในการตดสนใจในกระบวนการกำาหนดชวตและกระบวนการทำางานทเกยวของ

เปนการสงสมความรประสบการณและทกษะของการตอบโจทยของตนเองและประโยชนแกกลมเปาหมาย

4)เกดผลทางบวกกบกลยทธทกำาหนดขนในสถานการณตางๆททมงานรวมกนตกลงยอมรบ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-85ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

5)การสรางความสมดลใหเกดในทางบวกดวยการไมกลวตอการกระทำาทเกดจากความเชอทสราง

ขนมา

ประเดนสำาคญของความเชอทตองสรางขนมาจะเกยวของกบประเดนทสำาคญดงตอไปน

1. ความเชอทถกตองดวยการใชปญญาตอหลกของศาสนาความเชอทไมถกตองและทำาใหขดตอ

การพฒนาทควรปรบเปลยนในเรองตอไปน

1.1ผกำาหนดชะตากรรมมนษย

ความเชอเดมทผดเชอวา “ผลขตชวตคอพรหมลขต” จงตองสวดออนวอนขอพรใหชวตดขน

ความเชอใหมทควรเปน มนษยลขต/กำาหนดชวตของตนเองไดดวย “กรรม” ในภพน คอ

ทำาดไดดทำาชวไดชวเสมอนปลกถวไดงาไมใชปลกถวไดทองคำา

แตกรรมดกรรมชวจะตอบแทนเรวชาเพยงใดเสมอนขนอยกบการปลกไมผล(เชนทเรยน)

หรอไมลมลก(เชนตนทานตะวน)หรอไมกนเรว(เชนผกบง)ชาตภพปจจบนสำาคญทสดทจะประกอบการ

เชนองคลมารแมเกดมาโดนอาจารยหลอกใหฆาคนมาแลวเปนพนยงบรรลเปนอรหนตไดนอกจากนนตอง

ไมลมวา มนษยเทานนทประกอบกจกศลกรรมสรางบญได เทวดาจะสรางบญตองจตลงมาเกดเปนมนษย

เสยกอนมนษยจงประเสรฐสด

1.2พงพอใจในชวตทเปนอย

ความเชอเดมทไมถกตองคอมนษยควรพอใจในสงทมอยพอใจและทนไดแมกบสงทเลวราย

เพราะตองยอมรบชะตากรรม(ความเชอทำานองนไดรบการครอบงำาจากชนชนสง/ชนชนปกครองทตองการ

ใหรากหญาไมสามารถปลดเปลองพนธนาการของชวตได)

ความเชอใหมทควรเปนคอศาสนาพทธเนนนทานในพระไตรปฎกเรอง “หนอนในโถอจจาระ

พอใจแลวทมอจจาระหลนมาใหกนทกวนไมตองรองขอ” เพราะมนษยไมใชหนอนในโถอจาระทพอใจชวต

ไมใชสนขหนารานเซเวนอเลพเวนทมความสขตามประสาสนขทไดรบแอรเยน

เพราะมนษยเปนสตวสดประเสรฐตองไมทนตอสงทเอารดเอาเปรยบการครอบงำาความเปน

มนษยเสมอนทาสทางความคดการกระทำาขาดอสรภาพในการมคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐานการ

เปนมนษยมคณคาของความเปนคนทเทาเทยมกนการอยอยางสมควรตามสตปญญาตามความสามารถและ

การรบโอกาสทเทาเทยมกนการทำาในสงทไมเบยดเบยนกนและกนดวยการทำาด ละเวนความชว และมจต

บรสทธ

ดงนน ความเปนมนษยทสมบรณตองสนโดษในอกศลกรรม และตองไมสนโดษในกศล

กรรมในเรองททำาดเออเฟอเอออาทรและแบงปนทงตองใชอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะวมงสา)เพราะ

ฉนทะเปนการตงเปาหมายในเรองทเราชอบและการทำาเพอผคนและสงคมทตางกบ “โลภะ” ทตงเปาหมาย

เพอสนอง “ตณหา” ของตนเองทรพยสนอำานาจบารมไมตองละทงเพราะทนบำารงสงคมไดเสมอนพระเจา

อโศกมหาราชทฟนฟศาสนาพทธหลงสนพระพทธองคกวาสองรอยป

2-86 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ1.3เชอในศกยภาพความเปนมนษย

ความเชอเดม เชอวาทำาบญนอยแตชาตกอนๆจงตองมามชวตแบบนตกตำาเพราะไมฉลาด

ขาดความสามารถ

ความเชอทควรเปน คอ มนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสทเทาเทยมกน เสมอน

บวสามเหลามาสามเหลา(ไมมเหลาทสทเถราจารยตอเตมมาเอง(เสถยรพงษวรรณปก)

เพราะมนษยพงตนเองไดจดการตนเองไดและเมอบคคลตองการพลงรวมทวคณกจะรวมกน

แบบบรณาการเปนองคกร/ชมชน/หมบานทจดการตนเองไดไปจนถงกลมประเทศเชนประชากรอาเซยนใน

ป2558และสหภาพยโรป27ประเทศทเทาเทยมกนในการรวมมอกนเปนหนงเดยว(solidarity)เพราะม

ปญหารวมความตองการรวมความสนใจรวมทไมจำาเปนตองยบรวม(consolidation)เพราะแตละประเทศ

ยงคงมการปกครองตนเอง(autonomous)อย

2. ความเชอในทฤษฎแนวคดทถกตองมเหตมผล เกณฑวดความถกตองจะตองมตวชวดในเรอง

ตอไปน

1)สนองตอบ (1) ความคาดหวงในเรองความตองการความพงพอใจการเพมคณคาของ

กลม/เครอขาย/ชมชน/สงคมเปาหมายและ(2)กอใหเกดจนตนาการภาพรวมอนาคตทดยงขนการอยรวมกน

ดวยความสงบสขแขงขนกนแตสนบสนนกนดานการทำาความงอกงามในสถานการณชนะ-ชนะ

2)เรองททำาไดเองโดยกลมเปาหมายเหลานนแลวยงสะทอนกลบ(feedback)ในเรองของ

การสงสมทรพยากรคนทนเทคโนโลยสงคมฯลฯ

3)ไมยงยากสลบซบซอนงายๆเหมาะสมไมขดแยงกบสงทมอยทำาไดในระยะเวลาทเหมาะ

สมรวมกนคดและแยกกนทำาไดฯลฯ

3. ความเชอททำาใหเกดการเปลยนแปลงปรบเปลยนโครงสรางทางสงคมแบบคอยเปนคอยไป

ความเชอใหมทควรเปนตองยอมรบวา มนษยสรางกฎเกณฑทางสงคมมา แตตองไมใหกฎเกณฑเหลานน

มาเปนนายของมนษย ครอบงำาตลอดชวชวต เพราะนวตกรรมทดกวาเหมาะสมกวา ตองออกมาทำาลายลาง

นวตกรรมเดมทดอยกวา โลกจงกาวหนา กฎเกณฑทเปนวนยทางศาสนาพทธเปนตวอยางททยอยสรางขน

มา เชนพระสงฆองคหนงคอพระอททาย ทำาใหพระพทธเจาตองทรงบญญตกฎวา หามอยสองตอสองกบ

สกาหามถกตวเพศหญงฯลฯแมกฎเกณฑทไมเหมาะสมกเลกได เชน เดมหามเณรจำาวดรวมกบพระสงฆ

เพราะไมอยากใหเสอมศรทธาจากการนอนนำาลายไหลยด แตเมอมหลายสถานการณ ทพกไมพอเพยงก

เลกกฎนได ไมใชตองอยคำาฟาคำาแผนดน และเมอมนวตกรรมทเหมาะสมกมการกำาหนดการควบคมทาง

สงคมการขดเกลาทางสงคมและการปลกฝงทางสงคม เพอถายทอดสงผานใหแพรกระจายไปอยางทวถง

เพอประโยชนรวมของสงคม

กระบวนการเหลานจะเกดอยางสมดลเพอเปลยนวกฤต/ภาวะคกคามใหเปนโอกาส เปลยนความ

ขดแยงใหเปนการพฒนาลด/เปลยน จดออนใหเปนจดแขง ฯลฯซงจะทำาอยางคอยเปนคอยไปทำาใหการ

คาดการณอนาคตมกใกลเคยงความเปนจรงมากกวาการปฏรปเปลยนแปลงอยางรวดเรวทมกคาดการณผด

เพราะมองสถานการณทจำาเปนและพอเพยงไมครบองครวมอยางแทจรง

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-87ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

4. การเปลยนความเชอเพอเพมสมรรถนะ (competence) การพฒนาความเชอเดมคอการทำางาน

เชงรบเพอรอคำาสง รอการชวยเหลอในลกษณะ “ผถกกระทำา” ทโดนครอบงำาจนเคยชน จนยอมรบไดแม

สงทเลวรายเสมอนสนขทรองรบกระดกตดเนอดวยความสขเพราะไดดกวาเดม

ความเชอใหมทควรเปน คอ มนษยมคณคาความเปนมนษยเทาเทยมกน แมมนษยแตกตางกน

ดานความคดพฤตกรรมทเปนเสมอนบวสามเหลา แตมนษยกตองเทาเทยมกนในความเปนมนษยทจะม

ชวตอยางนอยเหนอเสนความยากจนและมคณภาพชวตตามความจำาเปนพนฐาน/จปฐ.(BasicMinimum

Needs forQualityofLife)มนษยจงตองผกำาหนดชวตเอง เปนผกระทำาแกปญหาเองทำาเองเปนดวย

การสนบสนนของเจาหนาทรฐ/เอกชนตามบทบาททกำาหนดมาในการสนบสนน

การเพมสมรรถนะตองเกดจากการสรางพลงรวมดวยการรวมกลม/เครอขาย เพราะตองอาศย

การบรณาการในการรองรบการบรณาการจากเจาหนาทในการพฒนาเชงบรณาการเพอการเปลยนความเชอ

วามนษยมศกยภาพเมอไดรบโอกาส ในการทมความเชอนจะมบทบาทนำาในการเพมทกษะในการประกอบ

การในกลม/เครอขายอยางมระบบทกษะในเรองทสำาคญดงตอไปน

4.1 ความเชอทจะฝกฝนความเปนไปไดในการกำาหนดกลยทธและทเกยวของ คอ เชอใน

ประเดนสำาคญตอไปน

1)กลยทธเปนการการทำางานเชงรกทเปนการจดการกบความไมแนนอนในการสราง

โอกาสไวลวงหนา จากการทจะมการใชทรพยากรอยางเกดประโยชนสงสด เพราะการรกกคอการตงรบทด

ทสดเนองจากมระบบทกำาหนดภาพรวมอนาคตลวงหนา

2)กลยทธกำาหนดมาจากกรอบขอมลพนฐานอยางกวางๆของ(1)ภารกจ(mission)

และเปาประสงคทสรางได(2)พนทสถานท(ground)ทคนทวไปเกยวของมปฏสมพนธกนอยางมระบบอาจ

จะควบคมไมไดแตปรบเปลยนได (3) การเกยวโยงสมพนธภาพของแนวคดและทฤษฎของแตละระบบ (4)

ระบบททำางานรวมกบระบบอนทงนเพอใชกลยทธในสภาพการแขงขน

4.2การเปลยนความเชอเพอการเปลยนมมมองทเปนปจจยในการหาคำาตอบตอโจทย

1) เปลยนความเชอเพอเกดมมมองใหมทางดานโมเดลและการจำาลองแบบในทางการ

พฒนาสงคมคอตองเชอวา (1) โมเดลและการจำาลองแบบเปนปจจยในการคนหาคำาตอบหรอการประเมน

สถานการณอดต ชปจจบน ทำานายอนาคตคำาตอบเปนการประมาณการททำาใหพอเหนทางเลอกและเหน

ภาพรวมขององคประกอบทจะทำา และการประเมนการวดความสำาเรจอยางมระบบ (2) เปนการสรางความ

คดใหม ในลกษณะทโจทยกำาหนดวามปจจยอะไรทเกยวของ กระบวนการนกอใหเกดพลงจากหลากหลาย

สาขาวชาการทเกยวของ ของการจำาลองแบบในการทำานายสถานการณทมมตของเวลาเขามาเกยวของดวย

(3) การจำาลองแบบเปนการตรวจสอบคณคาของเหตปจจยทกำาหนดชดเจนและทเกยวของจากการศกษา

ทงระบบและกระทำาการวเคราะหอยางมระบบ เชนตามระบบของการวเคราะหปจจย (factors analysis)

ทหาคาวาปจจยอะไรทเปนเหตปจจยของผลลพธทพงปรารถนา แลวสงเคราะหแยกตวทแทนกนไดออก

ใหเหลอเหตปจจยทนอยทสด คลายกบการคดสรรคเหตปจจยรอยละยสบททำาลายปญหาไดรอยละแปด

สบ แตมระบบมากกวาเพราะตองใหนำาหนก กำาหนดความสำาคญจากคาความสมพนธของตวแปร (4) การ

2-88 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธทดสอบการจำาลองแบบของปรากฏการณทเปนจรง เพอการตรวจสอบทถกตองวามความเปนไปไดสงและ

ลดความเสยงไดแนนอนไมใชการจนตนาการ(5)มการคำานวณผลสรปออกมาเพอใหผบรหารกลม/เครอขายใช

ในการตดสนใจและรวมกนดำาเนนการอยางมประสทธภาพ

2)ความเชอทจะฝกฝนความเปนไปไดในการวจยและพฒนา(research&develop-

ment)อยางงายๆเพอสนองความตองการในการประกอบการของตนกลมและสงคม

เนองจากมนษยกำาหนดชวตตนเอง จงตองคดเองเปน แกปญหาเองเปน ยงเมอผนกกำาลง

กนเปนวสาหกจชมชน เครอขายทเกดจากการเปนหนงเดยวกนในเรองของปญหารวมความตองการรวม

ความสนใจรวม ทำาใหรวมกนตงโจทยเพอแสวงหาคำาตอบทพงปรารถนาได งานวจยและพฒนาสำาหรบ

ชาวบานกเพยงการตงโมเดลทเปนภาพรวมอนาคตในเรองหนงๆทพงปรารถนาขององคกรวามองคประกอบ

ยอยอะไรทรวมกนเปนความสำาเรจบาง (ไมวาเปน”software” หรอ “hardware”) แลวหาคำาตอบวาอะไร

เปนปจจยสำาคญวดความสำาเรจ (KSF) ของแตละองคประกอบนน ๆ แลวปรกษาหารอกนวาจะมกลยทธ

(กศโลบายอะไรทเปนตวชทศทางแนวทางสความสำาเรจ)มตวชวดสำาคญของเนองาน(KPI)อะไรทจะนำาทาง

ไปสเปาหมายตามองคประกอบของโมเดลทกำาหนดไวในแตละระบบการทำางาน(worksystem)ดวยการใช

ทรพยากรอะไรทมประสทธภาพประสทธผล

สรปความเชอ ไมวารปแบบทมเหตมผลอยาง “belief” กบความเชอทไมตองมเหตมผลแบบ “myth”

แตตองมศรทธา “faith” คมและกำากบดวยปญญาจงไมเปนความเชอทงมงายนนหากทำาใหเกดความสมดล

ของสมองซกซายทเนนเหตผล สมองซกขวาทมจนตนาการเปนตวตง จะทำาใหมนษยมความมนษยเตมท

คอมคณคาสมกบเปนมนษยทแทจรงทไมมใครมาครอบงำาได หรอหาทางหลกเลยงจากความครอบงำาดวย

การมแนวคดอสรภาพ (freedom) และเสรชน เมอนนมนษยจะมสภาวะของการสรางสรรคคณคา และม

วถชวตทเรยบงายแมมทรพยสนมากมายทไดมาดวยการไมเบยดเบยนใคร และดวยการมคณธรรมความ

เปนมนษย ความเชอพนฐานททำาใหพลกชวตผคนจะเรมจากความเชอทมนษยกำาหนดชวตตนเองได ไมใช

โดยลขตของเทวดาหรอไปบชาแมกระทงสงฆทปลกเสกชชกความเชอนจะโยงไปสการแบงปนคนอนทเรา

เชอวามนษยทกคนมศกยภาพเมอไดรบโอกาสการเขาถงผลประโยชนทมนษยพงจะไดรบมนษยจงสามารถ

สงผานถายโอนการพฒนาตนเองสผอน ยงการเขารวมเปนเครอขายดวยระบบทเปนการบรณาการยงเพม

พลงในการกระจายโอกาสทเทาเทยมกนของมนษยและการเพมขดความสามารถในการแขงขนแลวยงสามารถ

ขยายไปยงแตละประเทศ เชนประชาคมอาเซยนในป 2558ทบางคนอาจจะคด “ไปเอา” มากกวา “ไปให”

คอตองสมดลกนทงการใหและการรบ จงเปนสงคมมนษยทอยในวถชวตดวยถอยทถอยอาศยกนแบงปน

และเออเฟอเอออาทรกนและกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-89ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

เรองท 2.3.3 พฤตกรรมกบการพฒนาสงคม

พฤตกรรมคอการกระทำาทแสดงออกมทงพฤตกรรมเปดเผย(overtbehavior)และพฤตกรรม

ปกปด (covertbehavior)ซงพฤตกรรมจะเปลยนแปลงไปตามปจจยสำาคญทเกยวของโดยในการพฒนา

สงคมมทศทางการเปลยนพฤตกรรมและพฤตกรรมทพงปรารถนาดงจะกลาวในรายละเอยดตอไป

ปจจยสำาคญทเกยวของสมพนธกบการเปลยนพฤตกรรมปจจยสำาคญประกอบดวยประเดนโครงสรางทางสงคมทสำาคญ กลมของปจจยพนฐานพลงและ

กระบวนการกลม/เครอขายและกระบวนการทางปญญาทมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมเชงบวกดง

รายละเอยดตอไปน

1. โครงสรางทางสงคมทสำาคญ ไดแก

1.1กลมของวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ วถชวต ฯลฯ ทจะตองเคลอนไหว

เปลยนแปลงปรบเปลยนอยตลอดเวลาอยางสมดลเพอการอยรอด และการทำาหนาทเพอบรรลเปาหมายท

กำาหนดขององคกรชมชนสงคมและสงผลใหพฤตกรรมของมนษยในสงคมตองปรบเปลยนใหสมดล

ความสมดลเชน(ก)ความสมดลของธรรมชาตเชนไกกนตะขาบตะขาบชนะงงกนไก(ข)

ความสมดลของสงคมคอเมอมการเปลยนแปลงนวตกรรมเพอทำาลายสภาพปจจบนทดอยกวาดวยนวตกรรม

ใหมทสรางสรรคกวา มประโยชนกวา ทำาหนาทไดดกวา (ค)ความสมดลของรางกาย เชน เซลลหกสบลาน

ลานเซลลในอวยวะทตางทำาหนาทกนอยางอสระเปนเอกเทศและทำาหนาทตามดเอนเอทกำาหนดการเชอมโยง

สนบสนนกนและกน

พฤตกรรมมนษยในสงคมทฝกไฝดานการสรางโอกาส แสวงหาโอกาส แมกระทงกลมฉวย

โอกาสเชงสรางสรรคจงปรบเปลยนแปลงไปตามระบบแบบแผนใหมของการควบคมทางสงคมการขดเกลา

ทางสงคมการปลกฝงทางสงคมทเปลยนแปลงใหม ดงนน อะไรทไมเหมาะสมกตองสญหายไป เชน ลทธ

การบชายญบชาไฟการกราบไหวเพอการขอแมกระทงไหวชชกทพระสงฆไทยเองสรางขนมาเพยงเพอลทธ

หวงพงแมกระทงจากการบชาชชก ไหวสกการะสกรสามหว งหาหว ฯลฯ ใหเปนมนษยทเปนคนด แมแต

พระพรหมพระอนทรยงตองไหวกราบ

สงทควรยกเลกปรบเปลยนในกลมนเชน(ก)พฤตกรรมททำาใหคณคาความเปนมนษยทไม

เทาทยมกนตามจารตประเพณ(ข)วถชวตทเลวรายแตกยงไมยอมตอสดนรนเพราะคดวาเปนกรรมแตชาต

ปางกอนและยนยอมใหครอบงำาอยางศโรราบเพราะคดวาเปนบญชาสวรรค

1.2กระบวนการทางสงคมทสำาคญไดแกการควบคมทางสงคมการขดเกลาทางสงคมการ

ปลกฝงทางสงคมคานยมสงคมบรรทดฐานทางสงคมกระบวนทศน

2-90 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธการควบคม การขดเกลา การปลกฝงคนในสงคมตองเนนการแขงขนแตรวมมอกนความ

เปนมนษยทเทาเทยมกน เสมอนหวหนาโจรโพกผาเหลองผเคยเปนชาวนาอดอยากกกลายเปนฮองเตจนท

รวมประเทศจนคนแรกจากการมเจาผครองนครมากมายได หรอชนชนปกครองของประเทศตาง ๆ รดนา

ทาเรนแตสรางภาพเปนมหาวรบรษกหลดจากตำาแหนงไดโดยประชาชนเชนในประเทศยโรปบางประเทศ

คานยมทนบถอเงนคอพระเจา ควรเปลยนเปน “เงนทไดมาจากการไมเบยดเบยนใคร เปน

เหตปจจยททำาใหชวตดขน” และการไมสนโดษในกศลกรรมฯลฯชวยเปลยนกระบวนทศนวาชวตขนอยกบ

“พรหมลขตชวต” และตองสวดออนวอนพระเจาเพอขอพรกเปลยนเปน “มนษยสามารถกำาหนดชวตตนเอง

ไดดวยกรรม” และอธษฐานไมใชขอเพอใหไดชวยเหลอตนเองและผคนชมชนสงคมและโลกใหเปลยนแปลง

ทางบวกและมการพฒนาอยางตอเนองในทศทางทเปนผลประโยชนรวมแบบสถานการณชนะ-ชนะ

2. กลมของปจจยพนฐาน กลมของปจจยพนฐานทเปนประเดนสำาคญและจำาเปน ไดแก (ก)

นวตกรรมและเทคโนโลย(ข)ระบบขอมลสารสนเทศทเขาถงโอกาสไดดระบบขอมลสารสนเทศในยคโลกา

ภวตนเพมโอกาสใหคนยากดมจนเขาถงขอมลวาโลกโดยรวมมคณภาพชวตอยางไรชวตเพมคณคาอยางไร

การตอตานการครอบงำาดานอสรภาพในอยปตซเรยฯลฯมการตอสของประชาชนอยางไรในการโคนลมระบบ

เผดจการเพอแสวงหาอสรภาพและคณคาความเปนคน จากเผดจการทรราชทกมอำานาจเกนกวาสามสบป

โดยสรางภาพหลวกลวงครอบงำาประชาชนวาเปนวรบรษจอมปลอมเยยงอยางโมหะหมด กดดาฟ หรอ

คนอน ๆทปลกฝงควบคมสงคม โดยอางวาวาเปนบญชาของพระผเปนเจา บญชาของฟาดนทสวรรคและ

ฟาสงผมบญญาธการมาเกดตามสวรรคบญชา แมจะแลกดวยเลอดเนอและหยาดนำาตาเพออสรภาพใน

การมการเปนการอยและการทำากตองยอมเพอการเพมคณคาความเทาเทยมในการเปนมนษย

นวตกรรมและเทคโนโลยมการปรบปรงใหกาวหนาตลอดเวลาอนทำาใหตองเฝาระวงตอสงแวดลอมท

นบวนจะรนแรงในภยธรรมชาตตางๆจงทำาใหเกดการควบคมขดเกลาปลกฝงในเรองของการรวมรบผดชอบ

ตอสงคม(corporatesocialresponsibility)ในการปองกนโลกรอนเฝาระวงและรวมมอปลกปาดแลตน

นำาลำาธารฯลฯรวมทงการเฝาระวงดแลผบรโภคดวยมาตรฐานการผลตมาตรฐานทางสาธารณสขมาตรการ

ตางๆฯลฯ

ดงนนเทคโนโลยสารสนเทศกบพฤตกรรมทเปลยนแปลงในองคกรทำาใหผนำาในการพฒนาสงคม

ตองมพฤตกรรมสนบสนนการใชเทคโนโลยสารสนเทศใหชวยเสรมสรางประโยชนและความไดเปรยบใน

การพฒนาสงคม

3. พลงและกระบวนการกลม/เครอขาย กระบวนการกลม/เครอขายทตองการพลงรวมจาก

การบรณาการกนแลวเกดการสมานฉนทและเกดผลทวคณ(multipleeffect)เพอผลในการเจรจาตอรอง

ในเรองการตลาดและนวตกรรม (ศกษารายละเอยดในหวขอเรองการเปลยนพฤตกรรมโดยพลงกลมทไม

ตองผานการเปลยนความรทศนคตความเชอคานยมมากอน)

4. กระบวนการทางปญญา (wisdom) ทเนนดานเหตผล (rationalism) และอารมณความรสก

(emotion) ของบคคลในสงคมแนวคดในเรองนมประเดนสำาคญทเกยวของทเปนทยอมรบดงน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-91ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

4.1สมองซกซายของคนเนนการใชเหตผล ซงตองการความสมพนธของเหตปจจยกบ

ผลลพธวามความสมพนธเชอมโยงกนและกนคอเปนแหลงของจตสำานกมนษยมความแตกตางกนเพราะ

การสงสมการเรยนรและเขาใจความหมาย(meaning)เพอการเปลยนพฤตกรรมดงนนการใชเหตผลกมก

มการโตแยงกนเพราะมมมมอง(perspectives)คนละมมกนและใชเหตการณทตนพบมาในการตดสนใจ

ทงๆทเหตปจจยนนอาจเปนเพยงสถานการณทจำาเปน(necessarycondition)คอปจจย

ทมความสำาคญรอยละยสบททำาใหเกดผลลพธรอยละแปดสบ แตไมใชสถานการณทพอเพยง (sufficient

condition) ทมองแบบองครวม (holistic) คอไมรถงรายละเอยดวา ตองเปนสถานการณทจำาเปนและ

พอเพยง (necessary and sufficient condition) คอมองเหตปจจยครบถวนแลวรวา เหตปจจยอนใด

สำาคญมากกวาในการทำาใหเกดผลลพธทพงปรารถนาและอะไรเปนปจจยแทรกซอนทไมไดมการควบคมฯลฯ

4.2สมองซกขวาทเชอมโยงกบเซลลประสาททมมากทหวใจเนนอารมณความรสกเกยวของ

กบจตใตสำานกและจตเหนอสำานกททำาตามคำาสงของเจาของอารมณความรสกไมตองใชความมเหตผลเขาไป

สนบสนนเพราะเปนเรองของการจนตนาการสรางสรรคสงใหมทมนษยทกคนมเทาเทยมกนเพยงแตตองการ

ความฝกฝนในการใชและรจกควบคมใหกระทำาตามใจปรารถนาไมตองการวามหนาตกเดมทเปนเหตผลอย

เทาใด

การควบคมอารมณความรสกในระดบหนงไดจะเกดผลดานการใชสมองซกขวาทเรยกวาจต

เชอมโยงกบ “ใจ” เกดการจนตนาการของคนถงภาพรวมอนาคตทไมจำาเปนตองใชเหตผลมารองรบไมจำาเปน

ตองม “หนาตก” พอเพยงตามเหตตามผลทจะกอใหเกดแรงบนดาลใจ(inspiration)ในตวตนขนมาหรอ

อาจะเกดจากการรบรคนทเปนโมเดลทางชวตหรอคนทเปนผชทาง(mentor)กจะเกดเปนแรงดลใจ(aspira-

tion)อยากมภาพรวมอนาคตแบบนนบางจงเกดเปนแรงกระตน(motivation)เกดเปนแรงขบ(drive)ให

เปลยนพฤตกรรมดวยการเรมสงสมคณลกษณะทพงปรารถนา (characteristic) ทจำาเปนตอความสำาเรจ

แลวทำาบอยๆจนกลายเปนอปนสย

ในสมยปจจบนไมเนนในเรองบคลกภาพดงเชนนกจตวทยาในอดต เพราะผนำาเกดจาก

โครงสรางหลายรปแบบ เปนพระกตองนานบถอ เปนดารากอกรปแบบหนง เปนเศรษฐทดกอกรปแบบ

หนง นกประชาสมพนธกอกรปแบบหนง โจรผดกอกแบบฯลฯ ไมใชเปนบคลกภาพรวมทกำาหนดแตเนน

การสงสมอปนสย (habit)ทดทจำาเปนตอความสำาเรจในเนองานซงเมดงานมโครงสรางแตกตางกนไปตาม

โครงสรางของการประกอบการ

ทศทางการเปลยนพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมทศทางการเปลยนพฤตกรรมกบการพฒนาสงคมมรปแบบพนฐาน2แบบไดแก

1. การเปลยนพฤตกรรมเลยโดยไมตองผานการเลยนความร ทศนคต ความเชอกอน องคประกอบ

สำาคญของการเปลยนแปลงพฤตกรรมในองคการทางการพฒนาทเนนกระบวนการทางดานสงคมจะเนนการ

เปลยนพฤตกรรมตอไปน

2-92 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ1.1การมผนำาทมภาวะผนำา(leadership)ทเหมาะสม

1)มการเนนกลมเปาหมาย/กลมลกคาเปนศนยกลางดวยการมองจากภายนอกเขามา

ภายในเพอจะสนองความคาดหวงทยกระดบขนตลอดเวลาตามความตองการความพงพอใจและการเพม

คณคาเพราะถอวาสงเหลานเปนหวใจสำาคญทตองทมเทใหดวยการเปลยนแปลงกระบวนการภายในองคกร

ไมวาจะเปนหลกการ รปแบบวธการทำางานทงในเรองนวตกรรมกลยทธ กระบวนการทำางานทบรรลตาม

ทศทาง และแนวโนมทพงปรารถนาทกำาหนดไวในวสยทศน และเปนพนธกจทจะตองบรรลการสรางสรรค

อนาคตในรปแบบภาพรวมอนาคตขององคกรในทสด เพราะโลกและสงคมมความยงยากสลบซบซอนมาก

ขนมความเสยงมากขนในการแขงขนเพราะไมมวธการแกไขทตายตวตามธรรมชาตและไมมแนวโนมคงท

ททำาตามแลวจะเกดผลเยยงทเคยเปนมาแตดงเดม เพราะองคกรตองปรบเปลยนการทำางานไปตามผลลพธ

ทตามมาทมการเปลยนแปลงตลอดเวลาเปนวนเปนเดอน ไมใชรายสามเดอน หกเดอน ปเหมอนเดมอก

ตอไป

2)มผนำาทสามารถคดใหมทำาใหมในการทำางานเปนทม และสรางการมสวนรวมไดใน

ระดบสง เพอเกดผลในการดงศกยภาพเพอใหเพมสมรรถนะ (competence) ในการบรณาการและการ

แขงขนไดมากกวา และมคณลกษณะทสมดลกนของสมาชกในองคกรระหวางการมเมตตา กรณา มทตา

รวมกน(ทเนนถงการอยรวมกนอยางมความสขในฐานะทเปนมนษยทดทยมกน)สมดล(และยดหยน)กบ

อเบกขา (การเนนการรกษากฎเกณฑ) โดยคำานงถงขวญและกำาลงใจในการผลกดนใหทมเทกบการปฏบต

มากกวารวมทงการมคณลกษณะทสำาคญคอการจดการตนเอง(selfmanage)ทสามารถวเคราะหจดแขง

จดออนของตนเองไดและสามารถสรางโอกาสหรอแสวงหา/ไลลาโอกาส(ไมใชรอโอกาสหรอฉกฉวยโอกาส)

ได

1.2การเปลยนแปลงสมาชกในองคกรดวยการกระตน (stimulate) ทางความคดและเรง

ปฏกรยา (catalyst) ในการเขารวมกระทำาการเสรม/แทรก/สนบสนน ไมใชการหยบยนการเปลยนแปลงให

เพราะตองการความรสกรวมเปนเจาของทจะเกดการอทศตนในการหาความคดในการทำางานเชงรก และม

สวนรวมในการตดสนใจทมพลงรวม (synergy) ทำาใหเพมความเชอวาจะบรรลวสยทศน/ภาพรวมอนาคต

ขององคกรตามความเปนจรงทเรวขน และรวมรบรวาทรพยากรอะไรทเปนการลงทนเพออนาคตและเพอ

ความเปนเลศในการปฏบตการขององคกรคอ การกระตนเนนทงสมองซกซายและซกขวา ซกซายเปนการ

ใชสมองทางตรรกะหรอเชงเหตเชงผล เกยวของกบความจำาทอยไดนานคงทน การคำานวณและการคด

เชงปรมาณฯลฯ รวมทงความเครยดสมองซกขวากำาหนดความรสกอารมณทเกยวของกบการจนตนาการ

ความชอบความคาดหวงความคดรวบยอดฯลฯรวมทงการผอนคลาย(เชนการฟงดนตรทมจงหวะดนตร

ไมเกนหกสบครงตอนาทจะเกดการผอนคลายถาจงหวะเกนแปดสบครงตอนาทมกจะกระตนสญชาตญาณ

สตวปา)

1.3สรางการขบเคลอนองคกรอยางเปนเลศจะเนนการรวมตวกนของสมาชกในองคกรดวย

ความสามารถการยนหยดและการตระหนกในคณคาของมนษยเพอทจะสนองตอบความคาดหวงของกลม

เปาหมาย/กลมลกคาทเปลยนแปลงตลอดเวลา จะเนนการบรณาการใน เชงคณภาพ ไมใชเชงปรมาณคอ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-93ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

การบรณาการทงระบบยอยทเกยวของเชอมโยงกนในโครงสรางขององคกร และบรณาการทงกระบวนการ

ของขนตอนตางๆอยางมระบบคอเสาะแสวงหานวตกรรมทเปนขอมลในเชงปฏบตในกระบวนการทกำาหนด

ตวชวดเนองานทสำาคญ(KeyPercformanceIndicators:KPI)ทเนนวฒนธรรมขององคกรในเรองการแบงปน

และเออเฟอเอออาทร ดวยการปลดปลอยสมาชกในองคกรใหเปนอสระทางความคด และยกระดบความ

มงหวงของแตละคนใหสงขน รวมทงความเชอทคมดวยปญญาเพมขน เพราะการจดการภายในองคกรนน

ความสำาคญเนนเรองทตองทำากบคนไมใชกบเครองจกรหรอเทคโนโลยทจะตองเนนใหสมาชกตระหนกวา

องคกรของเราคออะไร ใครเปนกลมเปาหมาย/ลกคาขององคกรเรา อะไรเปนเรองทเปนความคาดหวงของ

ความตองการความพงพอใจและอะไรเปนคณคา

1.4การเปลยนพฤตกรรมคนในองคกรในกระบวนการภายใน จะตองเนนการพฒนาคนใน

แนวทางการทำาไปเรยนรไป(learningbydoing)หรอการเรยนรทมาจากการกระทำาคอการพฒนาพฤตกรรม

ทเนนผลลพธโดยกฎขอบงคบขององคกรเลย(ไมใชการบงคบ)ตอมาจะเกดการเรยนรตามมาในรปแบบของ

ขอมลสะทอนกลบ(feedback)ทวดผลไดจากการควบคมตดตาม(monitoring)ในกระบวนการปฏบตตาม

ทศทาง และแนวทางในการบรรลเปาหมายทนำามาปรบปรงระบบใหมอนเกดจากการมสวนรวมของผปฏบต

อยางแทจรงในสถานการณทกำาหนดคอทำาทกวถทางในการเพม “ปญญา” แกคนในองคกรทจะไปสนบสนน

“ความเชอ” ดวยปญญาทม หรอหลายครงการเรยนรกเรมจากการฝกฝนปฏบตตามแนวคดทม เพอเพม

ความมทกษะทเกยวของทงความสามารถในเนองานและเมดงานทแตละคนทำารวมทงการฝกอบรมในการ

เขาใจคนการตดตอกบคนในการทำางานเปนทมฯลฯ

กลมเปาหมายตองรจกคดและพลกแพลงแกปญหาสนองความตองการดวยตนเองทง (ก)

ปญหาทเกดแลวตองยดสภาพปจจบนใหเออตอการทำางานเชงรกในการนำาไปสปญหาอนาคต (ข) ปญหา

อนาคตทจะเกดตามภาพรวมอนาคตทตองปองกนไมใหเกดหรอลดความเสยงมากทสดทงนทงสองรปแบบ

ปญหาตองวเคราะหหาสาเหตหลก คนใหพบสาเหตทสำาคญจรง ๆทมรอยละยสบทำาใหเกดปญหารอยละ

แปดสบวฒนธรรมองคกรจะเปนปจจยหลกในการเปลยนพฤตกรรมคนในองคกรทนท โดยไมตองเปลยน

ความร ทศนคต คานยมไป แตเปาหมายของวฒนธรรมองคกรตองเนนการพฒนาทรพยากรมนษยเปน

แกนกลาง

1.5การยอมรบดานการตลาดและนวตกรรมทำาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไมตอง

ผานการเปลยนแปลงความรกอน เพราะการรบรวาถาไมผลตตามทตลาดตองการแลวจะตองโดนสงกลบ

เสยคาปรบเสยคาขนสงเสยเครดตเสยลกคาฯลฯกตองเปลยนพฤตกรรมททำาไปแลวเพราะผลตอบแทน

ดกวาทคาดหวงเชนเรามกคดวาทำากำาไรมากๆไวกอนแตความจรงคแขงรจะรบเขามาแยงชงแตถาเราคด

วากำาไรนอยกมคแขงนอยเพราะคณภาพผลตดวยตนทนตำายากทจะทำาได

ความคดของคนมเงนจะคดตางกบคนรวยเชนสกรราคาตกคนจนรบขายเพราะกลวยงตก

คนรวยขายเฉพาะทไมใชพอพนธไมใชแมพนธแลวรบผลตลกสกรขายขณะทคนจนขายเกลยงคอกเพราะ

สายปานสนทนรบชะตากรรมไมได เมอลกสกรขาดตลาดกแยงกนซอ คนรวยขายลกสกรราคาแพงได จน

สกรทซอไปออกลกลนตลาดราคากตกอกคนจนกขายอกเปนวฏจกรเยยงนตลอดทคนจนไมจำา

2-94 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ2. การเปลยนแปลงพฤตกรรมเรมจากการเปลยนความรกอน นนจะเกดกบบคคลเปาหมายทยง

ไมไดเขากลม/เครอขายหรอเขาแลวแตโดยสวนตวไปรบนวตกรรมใหมเขามาเองกจะเกดการเปลยนแปลง

จากความรความเขาใจความคดบวกความเชอทางบวกการเลอกคณคาทตนเองปรารถนาจงเปลยนแปลง

พฤตกรรมโดยในทสดใชทฤษฎการแพรกระจาย

หากมองอกมมมองทมการสนบสนนจากนกพฒนาควบคไปกบหาขนตอนของทฤษฎแหงการแพร

กระจายโดยโรเจอร(Rogers,EM1983,Rogers,EMandFFShoemaker,1971)นนกอนทคนแตละคน

จะรบความคดใหมไปสการปฏบตนนจะมหาขนตอนทเกดกบบคคลเปาหมายและดานทนกพฒนารฐ/เอกชน

ตองไปสนบสนนเพอเปลยนจากความรไปสการเปลยนพฤตกรรม ไดแก (1) การใหความร (knowledge)

กระตนใหเกดความตนตว(awareness)(2)การจงใจ(persuasion)กอใหเกดความสนใจ(interest)(3)

การตดสนใจ (decision) จะเกดจากการประเมน (evaluation) วาผลประโยชนของผลลพธจะสอดคลอง

กบความตองการหรอไมและนวตกรรมเหมาะสมเพยงใด(นกพฒนาจะเขาไปมสวนรวมในการเรงปฏกรยา

(catalyst)เพอใหมนใจวาทำาไดจรงอาจพาไปดงานฯลฯเพอยอมรบความเปนไปไดทางปฏบตและมตลาด

รองรบตนทนตำาทำากำาไรได (4)การนำาไปปฏบต (implementation)จะทำาใหเกดการทดลอง(trial)ลอง

ทำาดวาไดผลจรงไหม(นกพฒนากจะสนบสนนในการรวมกระทำาเพอเรงปฏกรยา)(5)การรบรผลลพธ(out-

comes)จะมการยอมรบไปปฏบต(adoption)หรอเลกปฏบต(นกพฒนาจะสนบสนนใหเกดการยอมรบท

ยงยนจนกวาจะมนวตกรรมทดกวาเขามาแทนทหรอสามารถตอยอดนวตกรรมนนดวยการประยกตอยาง

เกดผลทางปฏบต)ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของแตละคนในกระบวนการนจะเรมตนจากผนำาทางความ

คด(opinionleader)กอนแลวถายโอน/สงผานตามลำาดบขนตอนไปยงผนำากระแส(innovators2.5%+

earlyadopters13.5%)ทจะถายโอน/สงผานไปยงผตามกระแส(earlymajority34%+latemajority

34%)ตามลำาดบและสงตอกลมสดทายคอกลมลาหลง(laggard16%)

พฤตกรรมทพงปรารถนากบการพฒนาสงคมพฤตกรรมทพงปรารถนากบการพฒนาสงคมประกอบดวยพฤตกรรมทจำาเปนดงน

1. การสงสมทนทรพยากรมนษยทอาสาสมครรวมมอรวมใจกนทำางาน ความรวมมอรวมใจกน

ทำางาน(voluntaryparticipation)ทแบงปนและเออเฟอเอออาทรจะกอใหเกดระดบการเพมพลงในเรอง

ตอไปนไดแกทกษะขดความสามารถ(competence)และการเรยนรของบคคลและเครอขายเปนทนอนาคต

ทเตรยมพรอมตอการยอมรบความเปลยนแปลงขององคกรและสมาชกในการเพมคณคาและการสรางสรรค

คณคาโดยเฉพาะการถายทอดทางวฒนธรรมนนตองยอมรบภมปญญาในอดตของสมาชกในองคกรเพอเกด

การประยกตหรอดดแปลงหรอตอยอดเทคโนโลยทมอยแลวหรอทำาใหเกดการดดแปลงทกาวขามความร

เดมและเปนทางเลอกใหมทผสมผสานกบทนทางปญญาเดมทมอยของสมาชกในองคกรไมใชตองมาเรมตน

ใหมทงหมดหรอเรมใหมสวนใหญเพราะการแขงขนจะมพนฐานทลาหลงกวา

การดำาเนนการสงสมทนทรพยากรมนษยนเนนการเพมขดความสามารถในการแขงขนไดจงตองเนน

ความสำาคญของการสรางเครอขายตางๆเพอการสรางสรรคและเพมคณคาจากการทำางานและมสวนรวมเปน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-95ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ทมทมลกษณะขามสายงาน(crossfunctional)การมคานยม/คณคารวมของการเปนผประกอบการการม

วสยทศนทมมมมองครบถวนตามองครวมและขบเคลอนโดยเปาประสงคขององคกร

2. ความสามารถในการสรางสายสมพนธการเขาใจมนษย การสรางสายสมพนธดวยการเนนความ

เออเฟอเอออาทรและแบงปนตองเนนและใหเวลารอยละแปดสบกบกลมทหนงคอคนทดงศกยภาพมาใชได

และมความพรอมเสมอนมาหรอบวเหลาทหนงคอบวพนนำา(innovators&earlyadopter20%แรกของ

กลม)เพอการฝกอบรมคนทจะเปนผอบรมกลมของเขาตอไป(trainingthetrainer)เพราะกลมถดไปทยง

ดงศกยภาพไมไดเตมทความพรอมตอการเปลยนแปลงตองถกกระตนโดยกลมทดงศกยภาพไดเตมทคอ

ทำาหนาทสบทอดเจตนารมย ถายโอนถายทอดนวตกรรมทเหมาะสม ในการนำาการเปลยนแปลงตอกลมท

เหลอ ในบทบาทของผนำาการเปลยนแปลง (change agent) ของรฐ/เอกชนและใหเวลากบกลมทสองคอ

กลมคนทยงไมพรอมคนทยงดงศกยภาพมาใชไดไมเตมทเหลาทสองนเสมอนบวปรมนำา(earlymajority

andlatemajority60%)ถดมาของกลมนคอบวใตนำา(laggard20%)กยงตองเออเฟอเอออาทรและแบง

พนทคอมพนทใหอยเพอรอการดงศกยภาพทชากวาคนอน

ความเออเฟอเอออาทร (caring)มองคประกอบของ (ก) การยอมรบ (acceptance) (ข) การให

ความสนใจ (attention) (ค) เหนชอบดวย (approval) วาใชถกตองด (ง)ชนชมเลอมใส (admiration)

(จ)ซาบซงและรคณคา(appreciation)

การแบงปน(sharing)โอกาสทเปนไปไดและการกระทำาตามบทบาทผนำาการเปลยนแปลง(change

agent)ทงนในการปฏสมพนธจะตองใชหสองขางใหมากปากใชนอยเพยงรอยละสบดวยการตงคำาถามเชง

ชนำาและชแนะ เวลาทเหลอรอยละเกาสบดวยการทำาความคนเคยเรองครอบครว อาชพ งานอดเรก เนน

ประเดนความเออเฟอเอออาทร

3. ความสามารถในการวนจฉยปญหา ความตองการ ฯลฯ และกำาหนดคำาตอบ ดวยการปรบใช

กระบวนการของระบบทางวศวกรรม (SystemEngineering Process: SEP) ขององคการการบนและ

อวกาศแหงชาตของสหรฐอเมรกา(NASA)(ศกษารายละเอยดเพมเตมในKatsumiNishimura2006แปล

โดยรงสรรคเลศในสตย2551:146-155)ซงเนนประเดนสำาคญดงน

3.1การวเคราะหเพอตรวจสอบวตถประสงคเนนสงตอไปน

1)การกำาหนดประเดนสำาคญ กรอบของการบรรลเปาหมายวาจะมกรอบการกระทำา

อยางไร

2)การรวบรวมแนวคดทศทางแนวโนมทเกยวของรวมทงความสำาเรจขององคกรอน

ทเคยทำามากอนเพอตรวจสอบความเปนไปไดการลดความเสยง

3.2การวเคราะหสงเกยวของไดแก

1)สถานภาพโดยรวมขององคกรในปจจบนและภาพรวมอนาคตทพงปรารถนา

2)การวเคราะหความคาดหวงในการสนองความตองการของปญหาทเกด ความ

พงพอใจและการเพมคณคา

2-96 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ3)การวเคราะหทศทางแนวโนมจากแนวคดและปรากฏการณทเกยวของอยางมระบบ

เพอกำาหนดกลยทธ (strategy)ทเปนกศโลบายอนชาญฉลาดและสงผลทางบวกตอการบรรลเปาหมายใน

สถานการณทกำาหนดและมาตรการ(measure)ในการแกไขปญหาสนองความตองการ

3.3การประมวลขอมลเกยวของ โดยการประเมนสรปของผเกยวของ และปรกษากบผร

ผชำานาญการ เพอกำาหนดทางเลอกทเปนไปได และลดการเสยงใหนอยทสดในการสรางการยอมรบจาก

ทกฝายทเกยวของ

3.4การประเมนสรปเพอการตดสนใจดวยการสรปทางเลอกตางๆในสถานการณอยางนอย

ทงทางด(thebestcasescenario)และเลว(theworstcasescenario)ในหลายทางเลอกทมความเปน

ไปไดจากการระดมความคดททกคนมสวนรวมมการอธบายชดเจนถงเหตผลและแนวคดทเกยวของกบการ

ตดสนใจเลอกเพอประเมนสรปทางเลอกทดทสดซงมาตรการทเหมาะสมทสดในการบรรลเปานหวหนาระดบ

สงตองยนยอมดวย

3.5การจดระเบยบขอมลสารสนเทศอยางเปนระบบ เพอการกระจายความคดใหเปนท

ยอมรบและเขาใจในทางกวางของคนในองคกรในการเตรยมตวดานความพรอมในการปฏบต

4. ทกษะในการทำาใหกจกรรมควบคมคณภาพมองเหนได คอ กลมเกษตรกรเปาหมายมความ

จำาเปนในการเขาสระบบคณภาพเชนGAPGMPHACCPฯลฯซงจะตองมการดำานนการตอไปน

1)การรวบรวมขอมลดานคณภาพ รวมทงการรองเรยนอยางมระบบจากภายนอก (โดย

เฉพาะจากตลาด/กลมลกคาเปาหมาย)และภายในองคกรทเกยวของกบการสนองความตองการทเปนทศทาง

และแนวโนมของการตลาดนวตกรรมทสอดคลองกบการตลาดของกลมเปาหมายทเปนลกคาสงคมและ

กฎหมายจะตองเปนขอมลสารสนเทศทนำามาใชประโยชนไดจรงดวยการสงเคราะหกอน

2)การรายงานผเกยวของ เกยวกบ (1) สาเหตหลกของปญหาเพอสนองความตองการ (2)

ยอดของเสยจำาแนกตามรายวน อาทตย เดอนป รวมทงคาเฉลย และแสดงดวยกราฟของการเคลอนไหว

เปลยนแปลงทเหนภาพรวมอยางชดเจนชดแจง (3) มาตรฐานและตามการแกไขทองคกรอนเคยทำามากอน

และมาตรฐานทนาจะเปนและแนวทางทนาจะเปนเพอการพจารณาตดสนของกลม

3)การวเคราะหสรปจากผลการระดมพลงสมองหาแนวคดและการปฏบตการระดมความคด

เนนการรวบรวมวตถดบเพอการเชอมโยงปญหาสาเหตกลยทธมาตรการการแสวงหาจดรวมสงวนจดตาง

ซงตองงดเวนการถกเถยงการวจารณการอธบายยดยาวเกนเหตอนควรมการบรณาการทางความคดดวย

จตสำานกตอปญหารวมความตองการรวมฯลฯเพอบรรลฉนทามต เปนความคดเหนทตรงกนและยอมรบ

ดวยกระบวนการทรบรดวยกนการขายความคดการสรปโดยรวมการสรปการตดสนแลวสรปความคดจาก

การระดมความคดของกลมใหเปนภาพทมองเหนไดของกลยทธมาตรการทเหมาะสมและการประมวลผล

ใหกำาหนดเปนทางเลอกในสถานการณทงทางบวกและทางลบ

4)การประมวลผลเนนการปรบระดบความสามารถของสมองทงสองซกใหเพมพลงสมอง

ดงน (1) สมองซกซายคนหาปญหาระดบจตสำานก เนนเทคนคและระเบยบการจดเกบขอมลใหใหญขนได

โดยเฉพาะขอมลหลกทเกยวกบเหตและผลคอถกตองตามหลกเหตและผล(validity)ทเปนความถกตอง

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-97ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

ตามความเปนจรงตามสมมตฐานทกำาหนดเชงปรมาณและเปนการทำาลายจตสำานกเดมทลาหลงขาดคณคา

ทดแทนดวยระบบชนะ-ชนะดวยการประมวลผลขอมลไดสงและเรวขน(2)สมองซกขวาเปนการปฏบตทาง

จตใจคนหาปญหาระดบจตใตสำานกทเนนการตอบสนองดวยการสรางสรรค ความสามารถในการวนจฉย

และจตเหนอสำานก ใหเนนความรสกทเปนความถกตองแบบแลดด (soundness) ประกายความคดของ

การสรางสรรคคณคา และประสาทสมผสเพอสรางสรรคสงทดกวาขนมาแทนทของเดมดานความเชอทเปน

“myth” ทกำากบดวยศรทธาตรวจสอบดวยปญญา

สรปการเปลยนพฤตกรรม ไมวาเรมตนจากการเปลยนทงหมดเลยหรอเปลยนทละขนจากการเปลยน

ความรขนมาพฤตกรรมหรอการกระทำานนเมอกระทำาบอยครงสมำาเสมอตอเนองกจะกลายเปนคณลกษณะ

(characteristic) เมอมหลายคณลกษณะทเกยวของเปนชด (package) กจะกลายเปนอปนสย (habit)

หรอเปนการปฏบตทเคยชนทไมคอยสนใจทมาทไปนก แตกระทำาโดยอตโนมตเหมอนการขบรถ คนทม

คณคาจะเลอกการสรางอปนสยทดแลวกลายเปนทาสของมนอะไรทเปนเกณฑการตดสนพฤตกรรมทดเพอ

การคดสรรคมาขดเกลาปลกฝงตนเองเปนเรองทจะตองเกยวของกบการเพมและสรางสรรคคณคาในความ

เปนมนษยทสมบรณอนมประเดนของการมอทธบาทส(ฉนทะวรยะจตตะวมงสา)เพอการสรางโอกาสให

ตนเองสามารถกำาหนดชวตของตนเองไดดวยกรรมดในชาตปจจบนดวยการมกลยาณมตรและสงคมทดดวย

การไมเบยดเบยนคนและสตวกำาหนดจตใหบรสทธทำาแตกรรมดละเวนความชวมการแบงปนเออเฟอเออ

อาทรแกคนทยากไรตามสถานการณชนะ-ชนะหลดพนจากการครอบงำาดวยการไมตกเปนเหยอเพราะตณหา

โลภะโมหะโทสะมพรหมวหารสทสมดลระหวางกลมของเมตตากรณามทตากบกลมอเบกขาฯลฯชวต

นกจะมการพฒนาตนเอง แลวถายทอดถายโอนเผยแพรแกคนทยงอยในบวงกรรม และการครอบงำาของ

ชนชนทไมคดวาตนมความเปนเทวดาลงมาจต โดยไมคดวาเทวดากตองมาสรางบญบารมดวยพนฐานวา

มนษยมเกยรตและศกดศรความเปนมนษยทเทาเทยมกนมนษยทดพระพรหมพระอนทรยงตองกราบไหว

เชนพระพทธเจาและพระอรยสงฆทมวรรณะจณฑาล

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 2.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 2.3

ในแนวการศกษาหนวยท 2 ตอนท 2.3

2-98 สงคมไทยกบการบรหารการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธบรรณานกรม

กตพฒน นนทปทมะดล. (2553).ทฤษฎสงคมสงเคราะหรวมสมย. กรงเทพมหานคร: สำานกพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.หนา68-81.

เครทเลวนอางจากStuartCrainer. (1998). Key Management Ideas. เรยบเรยงโดยชจจนนตธรรมจนดา.

กรงเทพมหานคร:โรงพมพซเอดยเคชนจำากด(มหาชน)2551.หนา10.

นวฒนธำารงคบญทรงไพศาล. (21สงหาคม2555).สอตองเปลยนแปลง. สมภาษณพเศษโดยธรรมสถตผลแกว

โพสตทเดยสดสปดาห.หนา2.

ปราโมทยศภปญญา.(28สงหาคม2555).โมเดลธรกจยคCSRสCSV.HR&Management.กรงเทพธรกจ.

หนา20.

ปรดพนมยงค.(2515).อางถงในดเรกฤกษหรายหลกการสงเสรมการเกษตรโรงพมพกรงสยามการพมพ.หนา3.

พนศกดวญญรตน.(14กรกฎาคม2555).ไทยแลนดแบรนดงชบวกวกฤตชาต.นสพ.ไทยรฐ หนา5.

ไมปรากฏชอผแตง. (4 สงหาคม 2555). กรมเจาทาเพมอำานาจทองถนฯ. เศรษฐกจ-อตสาหกรรม.กรงเทพธรกจ.

หนา04.

.(14กรกฎาคม2555).ตงแบงกหมบานสามหมนแหง.เศรษฐกจเดลนวส. หนา7.

.(19กรกฎาคม2555).เรงแผน3ปพฒนาคนสอาเซยน.ขาวสด.หนา23.

.(4สงหาคม2555).ชหาปไทย “ฮบสขภาพ” ดงรายไดแสนลาน.กรงเทพธรกจ. หนา16.

.(4สงหาคม2555).นายกฯจไอซทดระบบเตอนภยฯ.ไอท-อนเทอรเนต. กรงเทพธรกจ.หนา15.

.(4สงหาคม2555).ปตท.ผดไอเดยฯ.เศรษฐกจการเมอง.กรงเทพธรกจ. หนา04.

.(9สงหาคม2555).ตงเปาหาปคมกากของเสยอตสาหกรรม.Greenreportกรงเทพธรกจ. หนา02.

.(9สงหาคม2550).KPIดชนวดความสำาเรจCSRของSCG.ขาวเศรษฐกจฐานเศรษฐกจ.หนา01.

.(14สงหาคม2555).นกชอปเปลยนแนวหรฯ.ธรกจการตลาด.กรงเทพธรกจ.หนา29.

. (14 สงหาคม 2555).วทยาศาสตรนโยบายเรมสวนทางปฏบต (creative idea design innovation).

กรงเทพธรกจ.หนา09.

.ทฤษฎจตวทยา-สงคม (Social-Psychological Theory).(ออนไลน).เขาถงไดจากhttp://www.huso.

buu.ac.th/cai/Sociologyคนคน15กรกฎาคม2555

ศภชยพาณชภกด.(2-5ธนวาคม2554).ความทาทายแปดประการ.ฐานเศรษฐกจ.หนา8.

สถาบนคนนแหงเอเชย.(2549).(รายงานการวจย).เครอขายวสาหกจ(คลสเตอร)เพอยกระดบความสามารถในการ

แขงขน.คนคนวนท11สงหาคม2555จากhttp://www.nesdb.go.th/national/competitiveness/

attach/data47.pdf

สมคดจาตศรพทกษ.(16-18มนาคม2555).ชนำาเศรษฐกจดวยปรชญาเศรษฐกจพอเพยง.เปดมมมองบทความ

ประชาชาตธรกจ.หนา36.

.(11-17สงหาคม2555).สมคดกนซอมออาชพฯ.รายงานพเศษมตชนสดสปดาห หนา18.

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

2-99ทฤษฎและแนวทางการพฒนาสงคม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

สมคดจาตศรพทกษ.(23สงหาคม2555).สมคด แนะสรางสมดลเศรษฐกจ หมดยคพงพาการสงออก. กรงเทพ-

ธรกจหนา02.

.(23สงหาคม2555).หนทางสรางความมงคงใหแกประเทศฯ. โพสตทเดย. หนาA11.

อมรนนทสต. (2527). บรรยายสรปในการประชมสมมนาการวจยและพฒนาในโครงการคณภาพชวตตามเกณฑ

ความจำาเปนพนฐานของสกระทรวง เมอวนท 1 พฤษภาคม 2527 อางถงใน ดเรก ฤกษหราย เทคนค

การวจยและพฒนา. คำาสอนนกศกษาปรญญาเอก สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏ

นครสวรรค2553หนา79

Kotler,PhilipandLee,Nancy. (2009).Up and Out of Poverty. WhartonSchoolPublishing.p.294.

อางจากสถาบนไทยพฒน มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยฯ 2555 จากhttp://thaicsr.blogspot.

com/2008/01/blog-post_07.html

Kotler,PhilipandNancyLee. (2005).Corporate Social Responsibility. NewJersey:JohnWiley&

Sons.p.23.อางจากสถาบนไทยพฒนมลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทยฯ2555(ออนไลน).เขาถงได

จากhttp://thaicsr.blogspot.com/2008/01/blog-post_07.html

Nishimura,Katsumi.(2006). SHIGOTU NO NORYOKU GA OMOSHIROI HODO MINI TSUKU HON

แปลโดย รงสรรค เลศในสตย “เกงงานไดทงงายทงสนก” สำานกพมพสมาคมสงเสรมเทคโนโลยไทย-

ญปน2551หนา146-155

Rogers,E.M. (1983).Diffusion of Innovations. (3rded.).NewYork:TheFreePress.ADivisionof

MacmillanPublishingCo.,Inc.London:CollierMacmillanPublishers.

Rogers,E.M.andF.F.Shoemaker.(1971).Communication of Innovations: A Cross – Cultural Approach.

(2nded.)NewYork:TheFreePress.

http://translate.google.com/translate?tl=en&sourceid=ie8-activity&u,conflict theory คนคนวนท

9พฤษภาคม2553