การจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต:

กรณศกษา ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง

เกตอบล พงศนรกษ

วชาการคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการพฒนาสงคม)

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

พ.ศ. 2556

บทคดยอ

ชอวชาการคนควาอสระ : การจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต : กรณศกษาตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง

ชอผเขยน : เกตอบล พงศนรกษ

ชอปรญญา : ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการพฒนาสงคม)

ปการศกษา : 2556

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษากระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชน

เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต 2) เพอศกษาปญหา อปสรรค ตลอดจนขอเสนอแนะและความ

ตองการในกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ของ

ชมชน ในการศกษาใชวธวจยเชงคณภาพ ในพนท ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง โดยนาขอมลทได

จากการศกษาเอกสาร และการสมภาษณแบบเจาะลกกลมผใหขอมลทสาคญ จานวน 15 ราย ทาการ

วเคราะหโดยใชหลกตรรกะควบคบรบท เทยบเคยงแนวคด ทฤษฎ โดยใชสถตเชงพรรณนา

ประกอบ

ผลการศกษาสรปไดดงน

1. เครอขายตาบลวงกวาง* กอตวขนเนองจากความตระหนกถงปญหาทมผลกระทบมาจาก

การพฒนาประเทศของรฐบาล เปนการรวมตวของแกนนาและประชาชนในระดบปจเจกบคคล

เปนลกษณะเครอขายทางความคด อาศยความสมพนธแบบเครอญาต ขยายตวเปนกลมและ

เครอขายโดยการสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชน และมการเชอมโยงกบเครอขายจดตงของ

หนวยงานภาครฐ

การบรหารจดการเครอขาย เปนการบรหารจดการแบบไมเปนทางการ ไมมการกาหนด

โครงสรางทชดเจน เปนการรวมตวโดยอาศยความสมพนธของแกนนา มารวมคด รวมทา มความ

ยดหยน การสอสารแบบไมเปนทางการ การประสานงานมทงเปนทางการโดยมการกาหนดวน

ประชมประจาเดอน และแบบทไมเปนทางการ ซงมไดกาหนดผรบผดชอบในการประสาน

(2)

ทชดเจน กระบวนเรยนรใชการประชมประจาเดอนเปนหลกในการเรยนรรวมกน สาหรบการ

จดสรรทรพยากรไดรบการสนบสนนจากองคการภายนอก และภายในเครอขาย การพฒนา

ความสมพนธของเครอขายเปนการสรางความเขมแขงในเครอขาย มการสรางกจกรรมรวมกน

เครอขายมกจกรรมทหลากหลาย นามาส กจกรรมดานการอนรกษ ฟนฟทรพยากร และสงเสรม

ผนาใหไดรบการฝกอบรม ดงานกบองคการภายนอก และนามาถายทอดรวมแลกเปลยน ความ

คดเหน ประสบการณ สาหรบการขยายกจกรรมพบวาเครอขายตอยอดกจกรรมใหสอดคลองกบ

วถชวต วถทากน สวสดการและความของคนในชมชนเปนตวขบเคลอนในการระดมคน ระดมทน

และสอดแทรกการอนรกษผานกจกรรมในกลมเครอขาย

2. ปญหา อปสรรค ในกระบวนการจดการ คอผนาทางการ อาทผใหญบาน ไมเขามาม

สวนรวมในการทากจกรรมของเครอขาย และสมาชกเครอขาย ไมมความพรอมทจะมารวมทา

กจกรรม และตองการผลตอบแทนเปนเงนในการเขารวมกจกรรม สมาชกรบรขาวสารไมทวถง

และปญหาความขดแยงการใชเงนงบประมาณ เกดความขดแยงภายในกลมระหวางแกนนาและ

สมาชก

ขอเสนอแนะสาคญทไดจากการวจยครงน

ภายในชมชนควรดงผนาทางการเขามามสวนรวมในเครอขาย เพมชองทางการสอสาร และ

ควรชแจงการใชงบประมาณใหมรบรโดยทวกน

ABSTRACT

Title of Research Paper : The Management of People Organization Network for Natural

Resource Conservation : A Study of Tombon Wang Kuang*

Pattalung Province

Author : Mrs. Kateubol Pongnuruk

Degree : Master of Arts (Social Development Administration

Year : 2013

The objectives of this research are 1) to study the management process

of the people organization network of conservation of natural resource, 2) to find out

problems, obstacles including recommendations and needs in the management

process.

It is a qualitative study in Tombon Wang Kuang, Pottalung province.

Data were collected from relevant documents as well as in-depth interviews of 15 key-

informants ; data analysis has been done with logical context description along

concepts and theories involved and descriptive statistics.

Results of the study can be summarized as follows ;

1. Tombon Wang Kuang* network emerged from the realization of

impacts derived from the government’s national development work. People gathered

under individual leaders forming network for thinking based on kinship relations, Later

expanded into groups and networks with supports from private organizations for

development and connecting to government organization networks later.

The network management is quite informal, no definite structure,

gathering with core leaders’ relations in thinking, working together, with flexibility

and informal communication ; coordination is official in monthly meeting and

informal in other matters, no clear-cut coordinators. Learning process is at the monthly

meeting as principal avenue. Resource allocation can come from outside support as well

as from within the network. Network development aims for stronger organization

with mutual activities of diversity leading to conservation and revival of resources

corresponding to local ways of life.

2. Problems and obstacles found in the management process are formal

leader (village head) did not join the network, members are not ready for working with

the group and expect stipend for work, information is not widespread and conflict in

spending budget including between core leaders and members.

Important recommendations ;

The network should include formal leaders, more channels of communication

and transparency in spending budget.

(4)

กตตกรรมประกาศ

การคนควา อสระ เ รอง การจดการ เค รอขายองคกรประชาชนเพอการอน รกษ

ทรพยากรธรรมชาต : กรณศกษา ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง สาเรจลลวงลงไดเนองมาจาก

ผศกษาไดรบความรวมมอ ในการหาขอมล คาปรกษา ขอแนะนา ความคดเหนและกาลงใจจาก

บคคลหลายทาน

ผเขยนขอกราบขอบพระคณ รศ.ดร.สพรรณ ไชยอาพร ทไดใหคาปรกษา ขอชแนะ

ขอคดเหนและแกไขทเปนประโยชน จนทาใหการคนควาอสระมความสมบรณแบบยงขน อกทง

คณาจารยประจาคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมทกทานทใหโอกาสในการศกษา และประสทธ

ประสาทวชาความรเปนอยางด รวมทงขอขอบคณเจาหนาทของคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

ศนยภาคใต จงหวดยะลาทกทานทไดใหความชวยเหลอในการประสานงาน การตดตอเปนอยางด

ดวยอธยาศยไมตรทอบอนเปนกนเอง ตลอดจนผใหขอมลทสาคญทกทานทไดกรณาสละเวลาและ

ใหความรวมมอเปนอยางดยง

ขอกราบขอบพระคณคณแม นางแฉลม ขนแกว ทเปนกาลงใจทดในการศกษา ขอขอบคณ

คณอนนท และเดกชายณชพล พงศนรกษ ซงเปนสามและบตรชาย ทเปนผชวยสงเสรมและเปน

กาลงใจ ตลอดจนเปนแรงใจทสาคญยงของผศกษาตลอดมา รวมทงขอขอบคณผบงคบบญชา พ ๆ

เพอน ๆ สงกดสานกงานสรรพากรพนทยะลา รนพคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม ภาคพเศษ

จงหวดยะลา โดยเฉพาะรนท 14 รนท 15 และเพอน ๆ รนท 16 ทกทาน ทใหความชวยเหลอและ

เปนกาลงใจใหอยางดยง จนทาใหการศกษาครงนประสบผลสาเรจไดตามทตงใจ

เกตอบล พงศนรกษ

พฤษภาคม 2556

สารบญ

หนา

บทคดยอ (1)

ABSTRACT (3)

กตตกรรมประกาศ (5)

สารบญ (6)

สารบญตาราง (8)

สารบญภาพ (9)

สารบญแผนภม (10)

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงคของการศกษา 3

1.3 ขอบเขตการศกษา 3

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ 5

2.1 แนวคดเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 5

2.2 แนวคดเกยวกบความมนคงทางอาหาร 16

2.3 แนวคดเกยวกบเครอขาย 21

2.4 แนวคดเกยวกบการจดการเครอขาย 35

2.5 ผลงานวจยทเกยวของ 57

บทท 3 วธการศกษา 61

3.1 วธการศกษา 61

3.2 นยามศพททใชในการศกษา 61

3.3 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ 62

3.4 วธการรวบรวมขอมล 62

(7)

3.5 การวเคราะหขอมล 63

3.6 แนวทางการสมภาษณแบบเจาะลก 63

บทท 4 ผลการศกษา 66

4.1 บรบทพนทการศกษา 66

4.2 บรบทกลมและเครอขาย 79

4.3 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ 90

4.4 กรณตวอยางการสมภาษณเจาะลก 92

4.5 ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบชมชน 127

4.6 กระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ 130

ทรพยากรธรรมชาต

4.7 การประเมนประสทธผลของเครอขาย 147

4.8 ปญหา อปสรรค ตลอดจนขอเสนอแนะและความตองการในการะบวนการ 153

จดการเครอขายเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

บทท 5 สรป และขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการศกษา 157

5.2 ขอเสนอแนะ 159

บรรณานกรม 161

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก.แนวประเดนการสมภาษณ 163

ภาคผนวก ข.ขอมลการสมภาษณ 166

ประวตผเขยน 221

สารบญภาพ

แผนภาพท หนา

4.1 แสดงลกษณะของลมทองถนตาบลเกาะหมาก 69

4.2 การเชอมโยงของเครอขายเพอการอนรกษในตาบลวงกวาง* 89

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 สรปเปรยบเทยบองคประกอบจากนยามความมนคงทางอาหาร 18

2.2 สรปเปรยบเทยบองคประกอบจากแนวคดเครอขาย 24

2.3 สรปเปรยบเทยบกระบวนการจดการ 39

2.4 สรปแนวคดกระบวนการจดการเครอขาย 53

2.5 แสดงการประเมนประสทธผลเครอขาย 56

4.1 แสดงจานวนประชากร จานวนครวเรอน และผนาหมบานในพนทตาบลวงกวาง 70

4.2 แสดงจานวนประชากรทอาศยอยจรงแยกตามชวงอาย 71

4.3 แสดงจานวนประชากรทมอาย 15- 60 ป มการประกอบอาชพและรายได 71

4.4 พฒนาการกลม/เครอขาย ทเกยวของการกบอนรกษทรพยากรธรรมชาต 85

ตาบลวงกวาง*

4.5 แสดงขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ 91

4.6 แสดงภารกจเพอชมชนประจาเดอนของใบบว* 94

4.7 แสดงกจกรรมในรอบวน 117

4.8 ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบชมชน 128

4.9 แสดงการกอรปของเครอขาย 133

4.10 แสดงการบรหารจดการเครอขาย 137

4.11 สรปผลการศกษาการบรหารจดการเครอขาย 139

4.12 แสดงการพฒนาความสมพนธของเครอขาย 143

4.13 แสดงการรกษาความเปนเครอขาย 146

4.14 แสดงการประเมนประสทธผลของเครอขาย 148

4.15 แสดงปญหาอปสรรคในกระบวนการจดการจดการเครอขาย 154

เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

4.16 แสดงขอเสนอแนะและความตองการในกระบวนการจดการจดการเครอขาย 155

เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

(9)

4.4 แสดงวธการ/กระบวนการจดการเครอขายดานความมนคงทางอาหารและนา 89

4.5 แสดงผลการดาเนนการจดการเครอขายดานความมนคงทางอาหารและนา 90

4.6 แสดงปญหา อปสรรคในกระบวนการจดการเครอขายเพอใหเกด 92

ความมนคงทางอาหารและนา

4.7 แสดงขอเสนอแนะ และความตองการในกระบวนการจดการเครอขาย 93

เพอใหเกดความมนคงทางอาหารและนา

สารบญแผนภม

แผนภาพท หนา

2.1 แสดงองคประกอบของความมนคงทางอาหาร 20

2.2 ลาดบขนของเครอขาย 22

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ในอดตทผานมาประเทศไทยมความอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาตนานาชนด

ไมวาจะเปน ทรพยากรดน ทรพยากรนา ทรพยากรปาไมและสตวปา ทรพยากรพลงงาน และ

ทรพยากรอนๆ จนมคากลาวเปรยบเทยบวาเปนดนแดนทอดมไปดวยทรพยในดนและสนในนา

ทรพยากรธรรมชาตเปนแหลงทมาของปจจยพนฐาน 4 ประการ ไดแก อาหาร เครองนงหม

ยารกษาโรค และทอยอาศย และยงเปนปจจยหลกในการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของ

ประเทศ แตในชวงระยะการเรงพฒนาประเทศเพอกอใหเกดความเจรบเตบโต โดยเฉพาะอยางยง

การพฒนาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 ป พ.ศ. 2504-2509 ทเนนการ

พฒนาเศรษฐกจกระแสหลก ทาใหเกดการเปลยนแปลงประเทศไปสการพฒนาแบบกาวหนา

มงสรางความเจรญทางเศรษฐกจ เรงการผลตภาคอตสาหกรรมแบบกาวกระโดด ขาดการบรหาร

จดการทเหมาะสม ประกอบกบมความตองการใชทรพยากรปรมาณทมากขน อนเนองมาจากการ

เพมขนของจานวนประชากรในประเทศ ทาใหทรพยากรธรรมชาตถกใชอยางสนเปลอง เรง

นามาใชประโยชนทางเศรษฐกจ โดยขาดการทดแทนทเหมาะสม ดนเสอมโทรมและมปญหาใน

เรองการถอครองกรรมสทธทดน ความหลากหลายทางชวภาพของประเทศกาลงถกทาลายอยาง

รวดเรว พนทชายฝงไดรบผลกระทบจากการขยายกจกรรมทางเศรษฐกจ ทรพยากรนาเสอมโทรม

สตวนาลดลง สงผลตอวถการดารงชวตและความมนคงของประชาชนในประเทศ

จากผลกระทบดงกลาวทาใหสวนตางๆ ในสงคมโดยเฉพาะรฐไดเรมตระหนกถง

ความสาคญของการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงรฐไดมการวางมาตรการปองกนและแกไข

ปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ควบคกบการวางแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 6 (พ.ศ.2530) เปนตนมา รฐบาลไดกาหนดใหเรงฟนฟ

คณภาพสงแวดลอม พรอมทงใหมการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ปองกนสภาพแวดลอมใน

ชนบทและในเมอง ดวยการสนบสนนสรางประโยชนใหชมชน มการปรบกระบวนทศนการพฒนา

ใหคนเปนสวนหนงของระบบนเวศ มงพฒนาและอนรกษฟนฟทรพยากร สงเสรมใหชมชนมสทธ

2

ในการบรหารจดการและดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตมากขน ตลอดจนมการกาหนดบทบาทการ

มสวนรวมของภาคสวนตางๆ เชน ภาครฐ ปรบบทบาทจากผควบคมการส งการมาเปนผประสาน

และสนบสนนใหภาคสวนตางๆ มบทบาทมากขน สรางความเขมแขงใหแกองคกรปกครองสวน

ทองถนและชมชนในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตไดดวยตนเอง ซงการเขามามสวนรวม

ของประชาชน มารวมคด รวมทา หรอการรเรมโดยประชาชนในการแกไขปญหาใหสอดคลองกบ

สภาพความเปนอยทตองพงพงทรพยากรธรรมชาต การบรหารจดการพฒนาโดยประชาชนใน

ชมชนจะทาใหชมชนมความเขมแขง สามารถชวยเหลอและพงพาตนเองไดอยางยงยน

พนทวงกวาง* จงหวดพทลง ตงอยในลมนาทะเลสาบสงขลาตอนกลาง ลกษณะพนท

เปนเกาะทราบเชงเขาขนานกบทะเลสาบสงขลา โดยพนทสวนใหญใชประโยชนเพอทาการ

เพาะปลกทางการเกษตร เปนทอยอาศย และมการทาการประมงบรเวณโดยรอบเกาะ พนทตงของ

ตาบลวงกวางอยในเขตแนวเสนศนยสตรไดรบอทธพลจากลมมรสม ทาใหลกษณะภมอากาศแบบ

รอนชน มความอดมสมบรณทางทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะนเวศ 3 นา ซงจะมพนธปลาตางๆ

ทถกกระแสลมพดพามาสชมชน วถชวตของชมชนมความเปนอยอยางสมบรณ มลกษณะทพงพง

และผกพนกบธรรมชาต เปนแหลงอาหารทสาคญของชมชนวงกวาง*

นบตงแตภาครฐมนโยบายเรงพฒนาโครงสรางพนฐาน ถนนหนทาง และสาธารณปโภค

ตางๆ มากมาย เปนผลใหชมชนรอบทะเลสาบรบอานสงสจากนโยบายน เกดถนนเชอมหมบาน

หลายหมบาน จานวนประชากรและโรงงานอตสาหกรรมขยายตวเพมมากขน สงผลใหเกดการ

ปลอยนาเสยจากชมชนและโรงงานอตสาหกรรมลงสทะเลสาบ รวมถงการตดไม เพอแปรสภาพ

เปนพนทเกษตรกรรม เกดการพงทลายของหนาดนและชะลางเอาสารเคมจากเกษตรกรรมไหลลง

มาพรอมกนและลงสทะเลสาบ ตะกอนส งสมทาใหทะเลสาบตนเขน สตวนาในทะเลสาบไม

เจรญเตบโตและเรมสญพนธ จากความเสอมโทรมของทะเลสาบ สงผลตอความมนคงทางอาหาร

ของชมชนรอบทะเลสาบสงขลา ทาใหคนในชมชนวงกวาง* หนมารวมกนจดตงกลมเชอมโยง

ความสมพนธกนเปนเครอขาย เพอการอนรกษ ฟนฟทรพยากรธรรมชาตทางทะเลใหกลบมาอดม

สมบรณเหมอนครงอดต การดาเนนการไดรบการสนบสนนจากองคกรภายนอกเขามาใหความร

และแนะนาอยางตอเนอง ซงไมวาจะเปนการรวมตวกนของกลมในชมชนหรอหนวยงานภายนอก

ลวนมวตถประสงคทแตกตางกน แตมเปาหมายของกลมทเหมอนกนคอการอยรอดของชมชน

ความตองการแกไขปญหาของชมชน โดยผานกระบวนการมสวนรวมของคนหลากหลายกลมเพอ

นาไปสความยงยนตอไปในอนาคต

ผศกษาจงมความสนใจทจะศกษากระบวนการในการจดการเครอขายองคกรประชาชน

เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะทรพยากรธรรมชาตทางทะเลในชมชนพนทตาบล

3

วงกวาง* จงหวดพทลง โดยมงหวงทจะรบทราบถงการจดการเครอขายเพอสรางความมนคงและ

ยงยนของทรพยากรธรรมชาตทเปนแหลงอาหารและแหลงรายไดหลกของคนในชมชน และนา

ขอมลทไดรบไปใชเปนแนวทางในการเสรมสรางเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต ใหมความยงยนตอไป

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1.2.1 เพอศกษากระบวนการในการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง

1.2.2 เพอศกษาปญหา อปสรรค ตลอดจนขอเสนอแนะและความตองการในการจดการ

เครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

1.3 ขอบเขตของการศกษา

1.3.1 ขอบเขตดานพนท การศกษาครงนไดศกษาพนทชมชน ตาบลวงกวาง จงหวด

พทลง เนองจากพนทดงกลาวมความอดมสมบรณทางทรพยากรธรรมชาต มวถชวตทพงพงและ

ผกพนกบธรรมชาตเปนอยางมาก แตไดรบผลกระทบจากการใชทรพยากร ทาใหสงผลตอความ

มนคงทางอาหารของชมชน

1.3.2 ขอบเขตดานเนอหาสาระ การศกษาครงนมงเนนการศกษากระบวนการในการ

จดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตของชมชน การประเมน

ประสทธผลของการจดการเครอขายตาบลวงกวาง* ตลอดจนศกษาถงปญหา อปสรรค ตลอดจน

ขอเสนอแนะและความตองการในการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตของชมชนตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง

1.3.3 ขอบเขตดานกลมเปาหมาย กลมเปาหมายในการศกษาครงน ไดกาหนดชมชน

ตาบลวงกวาง จงหวดพทลง โดยกลมเปาหมายทใชในการศกษาจากคอ ผน ากลม/เครอขาย

สมาชกกลม/เครอขาย ตลอดจนผทเกยวของ ทอยในพนทตาบลวงกวาง จงหวดพทลง

1.3.4 ขอบเขตดานระยะเวลา ตงแตเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2556 ถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2556

4

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.4.1 ทาใหทราบและเขาใจสถานภาพการดาเนนการการจดการเครอขายองคกรประชาชน

เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในพนทตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง

1.4.2 ทาใหทราบถงปญหา อปสรรค ตลอดจนขอเสนอแนะและความตองการในการ

จดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตของชมชน ในพนทตาบล

วงกวาง* จงหวดพทลง

บทท 2

แนวคด ทฤษฏ และผลงานวจยทเกยวของ

การศกษาการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต :

กรณศกษาชมชนตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง ผศกษาไดคนควาเอกสารแนวคด ทฤษฎและ

ผลงานวจยทเกยวของ แลวกาหนดเนอหาทจะเสนอเปนลาดบ ดงน

2.1 แนวคดเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2.2 แนวคดเกยวกบความมนคงทางอาหาร

2.3 แนวคดเกยวกบเครอขาย

2.4 แนวคดเกยวกบการจดการเครอขาย

2.5 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2.1.1 ความหมายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สวสด โนนสง (2543: 1) ใหความหมายของคาวา ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ไววา ทรพยากรธรรมชาต (Natural Resources) หมายถง สงทเกดขนเองตามธรรมชาต มนษย

สามารถนามาใชประโยชนได เชน แสงอาทตย อากาศ นา ดน ปาไม สตวปา หน แร และมนษย

บางชนดมความสวยงามเหมาะแกการพกผอนหยอนใจ สวนสงแวดลอม (Environment) นน

หมายถง สงทอยรอบ ๆ ตวมนษยอาจจะเกดขนเองตามธรรมชาตหรอมนษยสรางขน มชวต

หรอไมมชวต มรปธรรมหรอนามธรรม และมความเหมาะสมหรออาจจะไมเหมาะสมกได เชน

แสงแดด แมนา ถนน บานเรอน โบราณสถาน ประเพณและวฒนธรรม เปนตน

ดารง พพฒนวฒนากล (2548: 40) ไดใหความหมายของคาวา ทรพยากรธรรมชาต

หมายถง สงแวดลอมธรรมชาตทมนษยสามารถนามาใชประโยชนเพอตอบสนองความตองการทง

ทางตรงและทางออมของมนษย โดยใหครอบคลมถงวตถ ธาต สสาร และพลงงานในรปแบบตาง ๆ

ทอาจจะถกดดแปลง เคลอนยาย เปลยนแปลงรปราง ขนาด และสถานะ เพอใหมนษยสามารถ

นาไปใชใหเกดประโยชนในรปแบบตางๆ ได เชน เพอการดารงชวต ใชอานวยความสะดวก ความ

6

ปลอดภย การพกผอนหยอนใจ เปนตน โดยแบงออกเปน 2 ประเภท คอทรพยากรธรรมชาตทใช

แลวไมหมดสนไปและทรพยากรธรรมชาตทใชแลวหมดสนไป

นวต เรองพานช (2546: 46) ไดใหความหมายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไว

วา ทรพยากรธรรมชาตทเกดขนในโลกนนตางมคณสมบตและสถานภาพทแตกตางกนไป ดงนน

เพอประโยชนในเรองของการจดการและมการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอยางม

ประสทธภาพ จงควรมการจาแนกทรพยากรธรรมชาตออกเปนประเภทตาง ๆ ได 3 ประเภท

ดงตอไปน

1. ทรพยากรทใชไมรจกหมด ไดแก พลงงานรงสจากดวงอาทตย บรรยากาศท

หอหมโลกและนาทอยในวฎจกร เปนตน

2. ทรพยากรทใชแลวจะหมดไป ไดแก แรธาต ทงทเปนโลหะ อโลหะ หรอทเปน

ดานเชอเพลง รวมทงสภาพธรรมชาตทว ๆไป หากถกเปลยนแปลงหรอทาลายไปแลวจะไมอาจทจะ

สรางขนมาทดแทนไดใหม เปนตน

3. ทรพยากรทเกดขนทดแทนหรอรกษาใหคงอยได จดเปนทรพยากรประเภทท

ทาทายความสามารถของมนษย เพราะทรพยากรเหลานอาจจะหมดไป หากใชไมถกตองหรอใช

ไมเปน ขณะเดยวกนหากใชอยางถกหลกถกวธ ในการอนรกษแลวกจะมไวใชไดตลอดไป ไดแก

ดน นา ปาไม ทงหญา สตวปา และกาลงงานของมนษย เปนตน

วชย เทยนนอย (2539: 8) ไดใหความหมายของทรพยากรธรรมชาตวา หมายถง สรรพสง

ทงหลายทธรรมชาตไดสรรสรางไว ซงมนษยสามารถหยบฉวยมาใชประโยชนในการดารงชพได

อนไดแก ดน นา ปาไม ทงหญา สตวปา แรธาต อากาศ สถานทนนทนาการ และมนษยชาต สาหรบ

โบราณสถานทนบวาเปนสถานทนนทนาการทางวฒนธรรมอยางหนง แตนบวาเปนมรดกตกทอด

ตอเนองกนมาเปนเวลานาน จงทาใหคนทวไป มความรสกวาสงเหลานเกดขนมาเองตามธรรมชาต

ยงกวานนโบราณสถานหรอสงกอสรางบางแหงไมมใครทราบอยางแนชดวา สรางขนตงแตเมอใด

ใครเปนผสราง ดงนน การจดการทรพยากรธรรมชาตจงไดรวมไปถง การจดการโบราณสถาน

โบราณวตถและศลปวตถดวย

นพวฒน สมพน (2539: 47 อางถงใน ดารง พเดช,2548: 6) ไดใหความหมายของการ

อนรกษ หมายถง การรกษาไวใหคงสภาพโดยมใหแยหรอเลวลงกวาเดม

ดารง พเดช (2548: 6) กลาวคาวา “การอนรกษ” (Conservation) หมายถง การรกษาสงทอย

รอบ ๆ ตวเรา ทงทรพยากรและสงแวดลอมใหคงสภาพไว มใหเกดการเปลยนแปลง การสญเสย

และการทาลายเกดขน

7

คาวา “การอนรกษ” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2525: 915 อางถงใน ดารง พเดช,

2548: 5) ไดใหความหมายของการอนรกษวา หมายถง การรกษาใหคงเดม ซงการรกษาในทน

หมายถงการระวง ดแล ปองกน และเยยวยา

ดงนน ทรพ ยาก รธรร มชาต ก คอ ส งแว ดลอม และ ส งแว ดลอม สว นหนง ก เ ป น

ทรพยากรธรรมชาต ซงมนษยกเปนสวนหนงของธรรมชาต โดยจะเปนผใชทรพยากรเพอการ

พฒนาคณภาพของชวตและสงคม ซงในสมยโบราณมนษยจะอยกบธรรมชาต โดยปรบตวเองใหเขา

กบสงแวดลอม เมอมความเจรญมากขน จงพยายามลดอทธพลของธรรมชาต โดยไดคดดดแปลง

สงแวดลอมใหเปลยนไปตามความตองการของมนษยมการนาทรพยากรไปใชอยางมากมาย หรอถา

หากไมมการจดการทด กจะทาใหธรรมชาตปรบสภาพไมทนจนเรมมการขาดเสถยรภาพ เกดความ

เสอมโทรมและมลพษ เกดปญหาทางดานเศรษฐกจสงคม การเมอง สขภาพพลานามย และทาให

มนษยไมอาจดารงชวตไดอยางปกตสข

2.1.2 ความสาคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาตมลกษณะเฉพาะของตนเอง ซงเปนความจาเปนพนฐานสาหรบการ

ดารงอยของสงทมชวต โดยเฉพาะมนษยและสงคมมนษย ซงอาจจะสามารถจาแนกความสาคญของ

ทรพยากรธรรมชาต ตามนกวชาการผทรงคณวฒ ซงไดอธบายถงความสาคญในลกษณะตาง ๆ กน

2.1.2.1 ความสาคญของทรพยากรธรรมชาตมความสาคญดงตอไปน (ดารง

พพฒนวฒนากล, 2548: 44-45)

1 ) ท รพย ากร ธรร มชา ต เ ป นองคประ กอบ หนง ทสา คญท สดใน

กระบวนการผลต เมอมการพจารณารายละเอยดของกระบวนการผลตทางดานของสนคาและการ

บรการ เพอทจะตอบสนองความตองการของมนษยและสงคมมนษยแลว จะพบวาสนคาการบรการ

ทถกผลตขนมานน เกดขนจากการผสมกลมกลนกน ระหวางเทคโนโลยและปจจยการผลตในทาง

เศรษฐศาสตร อนประกอบไปดวยตนทน แรงงาน ผประกอบการ และทดน ทงหมดนจาเปนท

จะตองมการอาศยทรพยากรธรรมชาต เปนวตถดบในการผลตทสาคญ

2) ทรพยากรธรรมชาตทกชนดเปนองคประกอบทสาคญในระบบนเวศ

ธรรมชาต เมอมการพจารณาถงความสมพนธของสงตาง ๆ ทมขนในระบบนเวศธรรมชาต จะพบวา

ทรพยากรธรรมชาต มบทบาทหนาทในทก ๆ ลกษณะของกระบวนการถายทอดพลงงานและการ

หมนเวยนของธาตอาหารท เกด ขนมาในระบบน เวศ ดงนน ถาหากมน ษยไดมการนา

ทรพยากรธรรมชาตมาใชใหเกดประโยชนในรปแบบและลกษณะตาง ๆ โดยปราศจากการควบคม

และการทาใหมความเหมาะสมแลว ยอมจะมผลกอใหเกดความเสยหายตอความสมดลของระบบ

นเวศทางธรรมชาต อยางไมอาจหลกเลยง

8

3) ทรพยากรธรรมชาตเปนปจจยในการกาหนดรปแบบการกระจายตว

ของการตงถนฐานของมนษย สบเนองจากความแตกตางกนของลกษณะทางภมศาสตร ภมประเทศ

และการเปลยนแปลงตามธรรมชาตตาง ๆ ทเกดขนบนโลกนมาเปนระยะเวลาทยาวนาน ทาให

ทรพยากรธรรมชาตในสวนตาง ๆ ลกษณะของชนดพนธและปรมาณของทรพยากรธรรมชาตอย

ดวย ซงอาจจะมความแตกตางกน ซงเปนสาเหตสาคญประการหนงในการกาหนดรปแบบการ

กระจายตวของการจดตงถนฐานของมนษยในอดต ซงอาจกอใหเกดความแตกตางเกยวกบความ

หนาแนนของประชากร ลกษณะและระดบความรนแรงในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต

และปญหาของสงแวดลอมในสวนตาง ๆ ของโลกในปจจบน

4) ทรพยากรธรรมชาตเปนปจจยในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของ

มนษย เนองจากทรพยากรธรรมชาต มคณสมบตและลกษณะเดยวกนกบสงแวดลอมธรรมชาต

โดยเฉพาะอยางยงในสวนทเกยวของกบการกาหนดรปแบบและระดบของการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมของประเทศตาง ๆ เชน ประเทศในแถบตะวนออกกลาง มความอดมสมบรณของนามนดบ

จงเปนทรพยากรธรรมชาตทสาคญ สาหรบการดารงชวตอย ดงนน นามนดบ จงเปนสนคาสาคญ

ทสงออก และมความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ผค านามนดบและ

ประเทศทนาเขานามนดบ เปนตน

2.1.2.2 ความสาคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชอมโยงเกยวกน

ทงทางตรงและทางออมกบมนษยและสงแวดลอมทงมวล โดยมความสาคญและมบทบาทตาง ๆ

(สวสด โนนสง, 2543: 4-5) ดงตอไปน

1. มความสาคญตอการคงอยของสงมชวต โดยเปนองคประกอบของชวต

และเปนปจจยพนฐานในการดารงชพ เชน คน และสตวตองการอากาศออกซเจน เพอการหายใจ

และการเผาผลาญอาหาร หากอากาศเปนพษกจะทาใหสงมชวตตายลงได

2. มอทธพลตอการตงถนฐาน ทาเลทเหมาะสม จะมมนษยอยหนาแนน

โดยเฉพาะทราบลมแมนา ทราบชายฝงทะเลและทราบตามหบเขา ถาสงแวดลอมไมเหมาะสมจะม

การอพยพไปสสภาพแวดลอมทดกวา

3. มอทธพลตอลกษณะทอยอาศย บานเรอนในแตละภมภาคจะม

โครงสราง รปแบบ และการใชวสดทแตกตางกน เพอใหเหมาะสมกบภมอากาศ เชน ในเขตอบอน

9

และเขตหนาว มกเปนบานอฐหรอคอนกรตมงกระเบอง มประตหนาตางมดชด และมเตาผงใหความ

อบอน สวนบานคนไทยสมยกอน จะเปนเรอนไมใตถนสง หลงคาจว มงหญาคา จากใบตองหรอใบ

พลวง ซงหางายเหมาะกบสภาพดนฟาอากาศและความเปนอยแบบไทย

4. เปนตวก าหนดลกษณะการดารงอยของมนษย เชน แถบเอเซย

ตะวนออกเฉยงใตเปนทราบลมปาไมคอนขางสมบรณ มนษยจะประกอบอาชพเกษตรกรรมตอน

เหนอของแอฟรกาหรอเอเชยตะวนตกเฉยงใต มสภาพแหงแลงเปนทะเลทราย มนษยจะดารงชพ

โดยเลยงสตวแบบเรรอนไปตามแหลงนา และหญารอบโอเอซส สวนบรเวณเสนศนยสตร อากาศจะ

รอน ฝนตกตลอดป มปาดงดบอดมสมบรณ คนจะดารงชพดวยการเกบของปาลาสตวมชวตท

หลาหลง

5. มความสาคญตอความเจรญรงเรอง และความผาสกของมนษยชาตหาก

ประเทศใดมทรพยากรมาก รจกใชอยางเหมาะสม จะทาใหประชาชนมคณภาพชวตทด มความ

มนคงและเจรญกาวหนา เพราะทรพยากรธรรมชาตนนเปนปจจยพนฐานจาเปนทมความสาคญ

ในเรองของการพฒนาสงคมของมนษย

6. มความสาคญทางดานวชาการและเอกลกษณของชาต โดยเฉพาะ

สงแวดลอมศลปกรรมโบราณสถาน และโบราณวตถอนแสดงออกถงการววฒนาการและความ

รงเรองของมนษยในอดต เปนเอกลกษณหรอความภาคภมใจของบคคลในชาต

โดยสรป ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความสาคญเกยวพนเชอมโยงทงทางตรง

และทางออมกบมนษยและสงแวดลอมทงมวล โดยมนษยเปนผใชทรพยากรธรรมชาตเพอดารงชวต

และประโยชนทมมากมาย โดยทรพยากรธรรมชาตมความจาเปนเพอการดารงชวตของมนษย

โดยเฉพาะเปนปจจยพนฐานในการดารงชวต เชน อาหาร ยารกษาโรค เครองนงหม ทอยอาศย การ

ทองเทยว และนนทนาการ อกทงทรพยากรธรรมชาตยงมประโยชนในการประกอบอาชพของ

มนษย ใชประดษฐเครองมอเครองใชเครองอานวยความสะดวกสบายตาง ๆ และเปนปจจยสาคญ

ของวตถดบในกจกรรมทงหลาย ทงในขนตอนตอนการผลต และการกระจาย การผลตไปสแหลง

ตาง ๆ นอกจากนทรพยากรธรรมชาตยงเปนปจจยในการรกษาความสมดลของสงแวดลอมทม

ความสมพนธกนอยางใกลชด หากทรพยากรธรรมชาตชนดหนงชนดใด เกดการผดปกตจะทาให

ทรพยากรธรรมชาตอน ๆ มผลกระทบกระเทอนและเกดความเสยหายตอการดารงชวตของมนษย

เชน การเกดนาทวมในฤดฝน ดนถกชะลางพงทลาย สตวตาง ๆ ลดจานวนลง พชผลเกดความ

เสยหาย ประชาชนอดอยาก เกดโจรผรายทาใหเกดปญหาทางเศรษฐกจ การเมองและสงคม

สงแวดลอมทมความสวยงาม ทงทเกดขนเองตามธรรมชาตหรอเกดจากการสรางสรรคของมนษย

10

ยงมการอานวยประโยชนไดในดานของการพกผอนหยอนใจไดเปนอยางด สามารถพฒนาเปน

แหลงทองเทยว ซงกอใหเกดการสรางงานและสรางรายไดอยางมากมาย

2.1.3 สาเหตของการสญเสยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ในอดตทผานมา การทาลายทรพยากรธรรมชาตจะมความรนแรงนอยมากแตราว 40 ป

ทผานมาน อตราการสญเสยทรพยากรธรรมชาตของโลกเพมขนอยางนาวตก สตวบางชนดไดสญ

พนธไป ปาไมของโลกลดนอย พนททงหญาถกถากถางนามาใชทาการเพาะปลกมากขน โดยมลพษ

ทเกดขนกบนาและอากาศในบางแหงอยในสภาวะวกฤตแรธาตบางชนดเรมมราคาสงขน โดย

สาเหตทสาคญทาใหทรพยากรธรรมชาตของโลกถกทาลายไป (วชย เทยนนอย, 2539: 12 อางถงใน

ภทร เทภาสต, 2519: 15) คอ

1) การเพมขนของจานวนประชากร เมอจานวนประชากรของโลกคอย ๆ

เพมขน การดาเนนชวตเรมเปนไปดวยความยากลาบาก มอาชพใหมเกดขน ทรพยากรธรรมชาต

นานาชนด ถกนามาใชเปนวตถดบปอนโรงงานอตสาหกรรมเพอผลตสนคาและเครองอานวยความ

สะดวกแกประชากรทเพมมากยงขน ดงนนประชากรยงเพมมากขนเทาไรทรพยากรธรรมชาตกจะ

ถกทาลายเพมมากยงขน ดงนน ประชากรยงเพมมากขนเทาไรทรพยากรธรรมชาตกจะถกทาลายเพม

มากขนเหมอนเงาตามตว

2) การขยายตวทางดานเศรษฐกจ การเจรญทางดานเศรษฐกจทาใหมาตรฐาน

การดารงชวตของประชากรสงตามไปดวย มการบรโภคทรพยากรเกนกวาความจาเปนขนพนฐาน

ของชวต มความตองการเครองอานวยความสะดวกสบายนานาชนด ทาใหทรพยากรธรรมชาตถก

เรงใหนามาใชเพอการดงกลาวเพมมากขนและสนเปลองไปกอนกาลอนควร เชน การถากถางปาไม

เพอนาพนทมาใชในการทาไรขนาดใหญหรอการตดไมเพอการคาของนายทน เปนตน

3) ความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย จากความ

เจรญกาวหนาทางดานดงกลาว ทาใหมการประดษฐคดคนเครองมอ เครองใชททนสมยและม

ประสทธภาพในการทางานสง มนษยจงนาเครองมอเครองใชเหลานมาใชเพอเอออานวยความ

สะดวกในการดารงชวตดวยความประมาท ซงสงเหลานจะดทางดานเศรษฐกจ แตจะสงผลเสยตอ

ทรพยากรธรรมชาต เชน พชพรรณธรรมชาตถกทาลายอยางรวดเรวและถาวรจากการใชรถ

แทรกเตอรในการเตรยมพนดนเพอการเพาะปลก การใชสารเคมทาใหเกดมลพษในนาและใน

อากาศ พนดนบางแหงหมดความอดมสมบรณและสตวปาถกลาจนเกอบจะไมหลงเหลอและ

สญพนธเปนตน

4) ประชากรขาดความรและความเชอทผด ทรพยากรธรรมชาตของโลกไม

นอยทถกทาลายไปดวยความรเทาไมถงการณ เปนตนวากสกรไถพรวนดนผงแดดไวเตรยมสาหรบ

11

ทาการเพาะปลก ซงจะทาใหขยอนทรยและความชนในดนเสยไป การเผาปาเพอนาพนทมาใชทาไร

ทง ๆ ทพชผลทผลตไดมราคาตากวาตนไมทเผาทง และการทาลายวชพชทขนปกคลมดน ยงอาจทา

ใหความรอนจากแสงดวงอาทตยทาลายขยอนทรยทปรากฏอยในดนดวย

5) การดาเนนนโยบายของรฐ สาเหตนนบวาเปนสงสาคญเพราะนโยบายตาง ๆ

ของรฐแตละยคแตละสมยไดเลงเหนความสาคญของการจดการทรพยากรธรรมชาตมากนอย

เพยงใด แมวารฐจะมกฎหมายเปนเครองมอ และมหนวยงานรบผดชอบในการจดการเกยวกบ

ทรพยากรธรรมชาตชนดนน ๆ แลวกตาม ในทางปฏบตแลวหนวยงานทรบผดชอบเหลานนกลบไป

แสวงหาผลประโยชนเสยเอง จงทาใหกฎหมายทมอยขาดความศกดสทธ ถาหากรฐบาลดาเนนการ

กวดขนใหเจาหนาท นากฎหมายมาใชอยางจรงจงแลวคาดวาทรพยากรธรรมชาตหลายอยางของ

ประเทศไทยคงไมเสอมทรามลงเทากบทเปนอยในขณะน ไมวาจะเปนปาไม สตวนา แหลงนา ดน

และสถานทนนทนาการ

6) การขาดการประชาสมพนธ การประชาสมพนธนบวาเปนสงจาเปน

นอกจากจะชวยชใหเหนถงความสาคญของทรพยากรธรรมชาตแลว ยงชวยในการเตอนใหเหนถง

ภยอนตรายทไดรบจากการททรพยากรธรรมชาตถกทาลายอกโสดหนงดวย การประชาสมพนธ

จะตองทาอยางจรงจงและตอเนองอาจจะออกมาในรปเอกสาร แผนพบ เทปโทรทศนและ

ห นง ส อ พ ม พ พ ร อ ม ทง ย ก ตว อ ย า ง อน ต ร า ย ห ร อ ค ว า ม เ ส ย ห า ย ท เ ป น ผ ลพ ว ง ม า จ า ก

ทรพยากรธรรมชาตถกทาลาย

โดยสรป สาเหตหลกสาคญของการสญเสยทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทสาคญ

เกดขนจากการเพมตวของประชากร การขยายตวทางเศรษฐกจ และความกาวหนาทางเทคโนโลย

โดยปจจบนการเพมจานวนของประชากร โดยเฉลยของประเทศไทยเรานน ถงแมจะมอตราการ

ลดลงจากเดม แตยงมการเพมขนของจานวนประชากรอยตลอดเวลา เมอมผคนมากขน ความ

ตองการในการเรองการนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมาใชใหเกดประโยชนกเพมมากขน

ทกทาง ไมวาจะเปนเรองของอาหาร ทอยอาศย พลงงาน เปนตน สวนความเจรญทางเศรษฐกจนน

ทาใหมาตรฐานในการดารงชวตสงตามไปดวย มการนาทรพยากรธรรมชาตใชมากจนเกนความ

จาเปนในขนพนฐานของชวต ทาใหมความจาเปนทจะตองใชพลงงานมากขนตามมา แตใน

ขณะเดยวกน ดานความกาวหนาทางเทคโนโลยกชวยเสรมใหมการนาทรพยากรธรรมชาตมาไดงาย

ขน อกทงตวประชาชนเอง ซงตางกเปนเจาของครอบครองทรพยากรนน ยงคงขาดการตระหนกถง

ความสาคญในการใชประโยชน หวงแหน บารงรกษาทรพยากร

12

2.1.4 แนวทางในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เกษม จนทรแกว (2530: 99)ไดใหแนวความคดวา การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมนน เปนการรกษาของทหายากเอาไวปองกนการสญเสยและถามทรพยากรอยแลวกตอง

หาทางใหมใชตลอดไป เปนใชตามความตองการและประหยดไวใชในอนาคต สวน ชมพล งามผอง

ใส (2527: 2-7) บอกวาสงใดๆ กตามในธรรมชาตกยอมมความสามารถอนจากด ณ จดใดจดหนง

เทานน (Carrying Capacity) ถามมากเกนไปจนเลยขดกยอมจะบงเกดผลอนไมพงประสงคขนได

ปญหาทรพยากรธรรมชาตลดนอยลงกเนองมาจากการไมคานงถงประสทธภาพและความสามารถ

อนจากดของสงแวดลอมหรอพนทนน ๆ ทงน ตราบใดกตามถาสามารถทราบขดความสามารถ

จากดทรพยากรแลว ปญหาไมพงประสงคตาง ๆ กจะไมเกดขน ทงนเกษม จนทรแกว และ

ประพนธ โกยสมบรณ (2525: 46-47) ไดเนนเกยวกบการใชทรพยากรอยางสมเหตสมผล เพอทจะ

เอออ านวยใหคณภาพสงสดตลอดไปในการมชวตอยของมนษย โดยเนนหนกในการนา

ทร พย า กร ธรร ม ชา ต มา ใช เ พอ ก าร ม ชว ต อย ขอ ง มว ลมน ษ ย โ ดย เนน หนก ใน ก าร นา

ทรพยากรธรรมชาตมาใชเพอการมชวตอยของมวลมนษย จาเปนตองคานงถงการทตองมใช

ตลอดไป มใชเปนการใชในชวงระยะเวลาสน รวมทงการใชนนขบวนการใชจะตองไมมผลกระทบ

ตอทรพยากรนนและทรพยากรทอยรอบ ๆ ดาน ทงนทงนนการใชจะตองเปนการใชเพอผลยงยน

(Sustained Yield) นอกจากนน สขม เราใจ (2539: 3) กลาววา ทรพยากรธรรมชาตนนจะตองมการ

นามาใชประโยชนกบสงคม หลกในการอนรกษจงตองมงไปในขอทวา ทาอยางไรจงจะทาให

ทรพยากรถกใชอยางมประสทธภาพโดยมการสญเสยนอยทสด

เกษม จนทรแกว และสามคค บณยะวฒน (2538: 168) ไดกลาวถง แนวทางในการจดการ

ทรพยากรปาไม เพอใหเกดผลผลตทยงยน (Sustained Yield) โดยยดหลกการและวธการอนรกษ

ดงน

1. การใชอยางฉลาด หมายถง การรจกใชทรพยากรปาไมใหเกดประโยชน

มากทสด ใชไดยาวนานทสดและใชอยางประหยดทสด โดยมการสญเสยนอยทสด

2. การฟนฟสงทเสอมโทรม หมายถง การทาใหทรพยากรปาไมทเสอม

โทรมใหดขนหรออยในสภาพปกต สามารถนาไปใชประโยชนได

3. การสงวนของทหายาก เปนการเกบรกษาของทหายากไวไมใหใคร

นาไปใช การเกบไวตามระยะเวลาทกาหนดโดยไมใหใครแตะตอง

วธการอนรกษมหลายวธ การเลอกวธใดวธหนงมาปฏบตนน ยอมขนอยกบ

ความเหมาะสม และการไดรบประโยชนมากกวา คอ

13

1. การใช หมายถง การใชหลายรปแบบ เชน บรโภคโดยตรง ไดเหน ได

ยน ไดฟง ไดสมผส การใหความสะดวกสบายและความปลอดภย รวมไปถงพลงงาน เหลานตอง

เปนการใชอยางยงยน

2. การเกบกก หมายถง การรวบรวมและการเกบรกษาทรพยากรทม

แนวโนมทจะขาดแคลนในบางเวลาหรอคาดวาจะเกดวกฤตการณขน ในบางครงอาจเกบกกเอาไว

เพอการนาไปใช ประโยชนในปรมาณทสามารถควบคมได

3. การรกษาซอมแซม หมายถง เปนการทาใหทรพยากรทขาดหายไป

หรอเปนปญหา หรอเสอมโทรมเปนจดพนทเลก ๆ สามารถทาใหฟนคนสภาพเดมไดอาจใช

เทคโนโลยทมนษยสรางขน ชวยใหดเหมอนเดมจนสามารถนามาใชประโยชนได

4. การฟนฟ หมายถง การดาเนนการใด ๆ ตอทรพยากรหรอสงทเสอม

โทรมใหสงเหลานนเปนปกต สามารถเออประโยชนในการนาไปใชประโยชนตอไป ซงการฟนฟ

ตองใชเวลาและเทคโนโลยเขาชวยดวยเสมอ

5. การพฒนา หมายถง การทาสงทเปนอยใหดขนการทตองพฒนาเพราะ

ตองเรงหรอเพมประสทธภาพใหเกดผลผลตทดขน การพฒนาทถกตองนนตองใชทงความร

เทคโนโลย และการวางแผนทด

6. การปองกน หมายถง การปองกนสงทเกดขนมใหลกลามไปมากกวาน

รวมไปถงการปองกนสงทไมเคยเกดดวย การปองกนตองใชเทคโนโลยและการวางแผน

เชนเดยวกบวธการอนรกษอน ๆ

7. การสงวน หมายถง การเกบรกษาไวโดยไมใหแตะตองหรอนาไปใช

ดวยวธใด ๆ กตาม การสงวนอาจกาหนดเวลาทเกบไวโดยไมใหการแตะตองตามเวลาทกาหนดไวกได

8. การแบงเขต หมายถง การทาการแบงเขตหรอแบงกลม ประเภทตาม

สมบตของทรพยากร สาเหตทสาคญเพราะวธการใหความรหรอกฎระเบยบทนามาใชนนไมไดผล

หรอตองการจะแบงเวลาใหชดเจน เพอใหการอนรกษไดผล เชน อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธ

สตวปา เปนตน

คณะวนศาสตร (2538: 117) จากการอบรมการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรสาหรบ

เยาวชน ครงท 8 ณ คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดใหความหมายคาวา “การอนรกษ”

หมายถง การรจกใชทรพยากรอยางชาญฉลาดและประหยด โดยใชใหเกดประโยชนมากทสดและ

สญเปลานอยทสด รวมทงการจายการใชประโยชนใหแกมหาชน โดยทงถงกนดวย ทงนจะตอง

เขาใจวาการอนรกษไมไดหมายถงการเกบรกษาทรพยากรไวเฉย ๆ แตจะตองนาทรพยากรมาใช

ประโยชนใหถกตองเหมาะสมตามกาลเทศะ (Time and Space) และพยายามใหเกดผลกระทบตอ

14

สงแวดลอมนอยทสดดวย และไดใหความหมายของคาวา “ทรพยากรธรรมชาต” หมายถง สงตาง ๆ

ซงเกดเองตามธรรมชาตและสงทวานนมนษยสามารถนาไปใชประโยชนได เชน ดน นา ปาไม ทง

หญา สตวปา แรธาต พลงงาน และกาลงงานมนษยทงทางรางกายและจตใจ เปนตน และไดแบง

ทรพยากรธรรมชาตในโลกออกเปน 3 ประเภทดวยกน คอ

1. ทรพยากรทใชแลวหมดไป หมายถง ทรพยากรทนามาใชแลวจะ

สนเปลองและหมดไปในทสด โดยไมเกดขนมาใหมอก เชน แรธาต ทงทเปนโลหะ อโลหะ และท

ใชเปนเชอเพลงชนดตาง ๆ รวมถงแหลงทองเทยวทมทวทศนทสวยงามตามธรรมชาตทว ๆ ไป เปนตน

2. ทรพยากรทใชไมหมด หมายถง ทรพยากรทนามาใชประโยชนแลวกยง

เกดขนมาใหมเรอย ๆ ไมรจกหมด เชน แสงอาทตย อากาศ และนาทหมนเวยนอยในโลก เปนตน

3. ทรพยากรทสามารถเกดทดแทนหรอรกษาใหคงอยได หมายถง

ทรพยากรจาพวกทเมอใชประโยชนแลว สามารถรกษาใหคงอยหรอเจรญเตบโตออกลกหลานสบ

ทอดตอ ๆ กนไปได

ดงนน พอสรปความหมายของการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ไดวา เปนการรจกใชสง

ตาง ๆ ทเกดขนเองตามธรรมชาตอยางชาญฉลาดและประหยด โดยใหเกดประโยชนมากทสดและ

สญเปลานอยทสด โดยการจดการการใชประโยชนในลกษณะทจะใหผลตอบแทนอยางตอเนอง

สงสด สาหรบปจจบนและรกษาศกยภาพสาหรบการใชประโยชนของลกหลานตอไปในอนาคต

และแนวทางในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สามารถกระทาไดหลายรปแบบ

ตงแตการถนอมรกษา โดยการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยใหเกดประโยชนสงสด การบรณะฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาต ทไดรบความเสยหายเนองมาจากสาเหตตาง ๆ ใหกลบคนสภาพเดมหรอเกอบ

คงเดม และใชไดเปนเวลายาวนานทสด ตลอดจนถงการกระจายการใชประโยชนจากทรพยากรโดย

ทวถงกน

จากแนวความคดการอนรกษทรพยากรธรรมชาตทกลาวมาน ผศกษาจงขอสรปคาจากด

ความการอนรกษทรพยากรธรรมชาต คอ การใชทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะทรพยากรทาง

ทะเล ซงเปนแหลงอาหารและแหลงรายไดหลกของคนในชมชนตาบลวงกวาง* ซงเปนพนท

ทศกษา ใหเกดประโยชนสงสด การบรณะฟนฟทรพยากรธรรมชาต ทไดรบความเสยหาย

เนองมาจากสาเหตตาง ๆ ใหกลบคนสภาพเดมหรอเกอบคงเดม และใชไดเปนเวลายาวนานทสด

ตลอดจนถงการกระจายการใชประโยชนจากทรพยากรโดยทวถงกน

เมอมการอนรกษทรพยากรทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะทรพยากรทางทะเล ซงเปน

แหลงอาหารในชมชน สงผลตอความมนคงทางอาหารของคนในชมชนทงในปจจบนและอนาคต

15

2.2 แนวคดเกยวกบความมนคงทางอาหาร

2.2.1 ความหมายของอาหาร

อาหาร หมายถง สงทรบเขาสรางกายแลวเกดประโยชนไมมโทษตอรางกาย โดยอาหารท

บรโภคตองใหสารอาหารอยางใดอยางหนง หรอหลายอยางเพอใหรางกายนาไปใชเปนพลงงาน สรางความเจรญเตบโต ซอมแซมสวนทสกหรอ และชวยตานทานโรค อาหาร หมายถง สงทเรารบประทานเขาไปแลวทาใหเกดประโยชนตอรางกายในดานตาง ๆ

ไมทาใหเกดโทษ เชน เนอสตว ขาว แปง ผก ผลไม นม ฯลฯ ยกเวนยารกษาโรค (วระวรรณ สาระ

วรรณ. http://www.chs.ac.th/new/weerawan/by.html)

อาหาร หมายถง สสารใด ๆ ซงบรโภคเพอเสรมโภชนาการใหแกรางกาย อาหารมกมาจาก

พชหรอสตว และมสารอาหารสาคญ อาท คารโบไฮเดรต ไขมน โปรตน วตามน หรอแรธาต

สงมชวตยอยและดดซมสสารทเปนอาหารเขาสเซลลเพอนาไปสรางพลงงาน คงชวต และ/หรอ

กระตนการเจรญเตบโต (วกพเดย สารานกรมเสร http://th.wikipedia.org/ wiki/%E0%B8%

AD%E0%B8% B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3)

อาหาร หมายถง สงทเรารบประทานไดโดยปลอดภยและใหสารอาหารตางๆ ทเปน

ประโยชนตอรางกาย ในประเทศไทยมกจาแนกเปน 5 หม หรอ 5 กลม เพอเปนแนวทางใหคนไทย

บรโภคอาหารทหลากหลายและครบสวน อาหาร 5 หม ไดแก หมท 1 ไดแก ขาว แปง นาตาล เผอก

มน หมท 2 ไดแก เนอสตว นม ถว ไข หมท 3 ไดแก ไขมนและนามน หมท 4 ไดแก ผก หมท 5

ไดแก ผลไม (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย http://secondsci.ipst.ac.th)

ตามพระราชบญญตอาหาร พ.ศ. 2522 "อาหาร" หมายถง ของกนหรอเครองคาจนชวต ซง

ไดแก 1. วตถทกชนดทคนกน ดม อม หรอนาเขาสรางกายไมวาดวยวธใดๆ หรอในรปลกษณะใด ๆ

แตไมรวมถงยา หรอวตถออกฤทธตอจตและประสาท หรอยาเสพตดใหโทษตามกฎหมายวาดวย

การนน 2. วตถทมงหมายสาหรบใชหรอใชเปนสวนผสมในการผลตอาหาร รวมถงวตถเจอปน

อาหาร ส และเครองปรงแตงกลนรส( cookcookz. 2552)

สรป อาหาร หมายถง สงทเรารบประทานเขาไปแลวทาใหเกดประโยชนตอรางกายไมทา

ใหเปนโทษตอรางกายไมวาดวยวธใดๆ เพอใหรางกายนาไปใชเปนพลงงาน สรางความเจรญเตบโต ชวยใหชวตดารงอยไดอยางปกต ซงไมรวมถงนา

16

2.2.2 ความหมายของความมนคงทางอาหาร

จดเรมตนของแนวคดความมนคงทางอาหารสามารถยอนหลงกลบไปไดตงแตชวง

ระหวาง พ.ศ. 2513-2522 ซงขณะนนทวโลกกาลงประสบปญหาการขาดแคลนธญพช สงผลใหเกด

วกฤตดานราคาอาหาร พรอมๆ กบภาวะวกฤตราคานามน การใชคานอยางเปนทางการครงแรก

เกดขนในการประชมอาหารโลกป พ.ศ.2517โดยทประชมมองความมนคงทางอาหารวาเปนปญหา

ทเกดมาจากความ “ไมพอเพยงทางดานอปทาน” ของประเทศหรอภมภาคหนงๆ อยางไรกตาม

แนวคดความมนคงทางอาหารไมไดหยดนงอยเพยงแคนน แตถกพฒนาใหมมตทซบซอนขนตาม

พลวตความเขาใจของผคนในเรองบทบาทอาหาร พฒนาการทสาคญไดแก การนาเสนอแนวคด

“การทรงสทธดานอาหาร” (Food Entitlement) ของนกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบล อมาตยา เซน ซง

เสนอวาประเทศทมประชากรขาดแคลนอาหารจานวนมากลวนเปนประเทศผสงออกอาหารทงนน

ดงนน การขาดแคลนอาหารไมไดเกดจากอาหารไมเพยงพอหรอขาดหลกประกนทางกฎหมาย

เทานน แตเกดจากการเขาไมถงสทธดานอาหารในทางการเมอง ขอเสนอของเซนมอทธพลอยาง

มากตอการขยายแนวคดความมนคงทางอาหารไมใหผกตดอยกบความพอเพยงของอปทานอาหาร

ในระดบมหาภาคเทานนอกตอไป แตตองพจารณาถงมต “การเขาถง” และ “เสถยรภาพ” ในระดบ

บคคลและครวเรอนดวย

ดวยเหตทแนวคดความมนคงทางอาหารไดรบการพฒนามาอยางตอเนอง ทาใหมผนยาม

ความมนคงทางอาหารไวเปนจานวนมาก มรายงานวาจนถงป พ.ศ. 2542 มนยามมากถง 200

ความหมาย และยงมการพฒนาดชนชวดความมนคงทางอาหารไวมากถง 450 ดชน อยางไรกตาม

นยามทเปนทรจกและไดรบการอางองมากทสดมาจากการประชมสดยอดอาหารโลก (WSF) ในป

พ.ศ. 2539 ซงระบวา ความมนคงทางอาหาร หมายถง “...คนทกคนมความสามารถเขาถงอาหารท

เพยงพอปลอดภยและมโภชนาการ ทงในทางกายภาพและเศรษฐกจ ในการตอบสนองความตองการ

และความพงพอใจทางอาหารของพวกเขา เพอใหเกดชวตทประกอบดวยความกระตอรอรนและ

สขภาวะ” (ศจนทร ประชาสนต,2552 : 6)

องคการอาหารและการเกษตรแหงสหประชาชาต (Food and Agriculture Organization of

the United Nations : FAO) (2008 อางถงใน พฤกษ ยบมนตะสร, 2553 :10) ระบวา ความมนคง

ดานอาหาร หมายถง การทประชาชนทกคนสามารถเขาถงแหลงอาหารพนฐานไดทงทางกายภาพ

และทางเศรษฐกจตลอดเวลาอยางตอเนองโดยมปรมาณอาหารสาหรบบรโภคภายในครอบครว

ชมชน และประเทศ อยางเพยงพอ ปลอดภย และมคณภาพ เพอการมชวตทดและการมสภาพท

แขงแรง

17

พระราชบญญตคณะกรรมการอาหารแหงชาต พ.ศ.2551 ใหความหมาย “ความมนคงทาง

อาหาร” วาหมายถง “การเขาถงอาหารทมอยางเพยงพอสาหรบการบรโภคของประชาชนใน

ประเทศ อาหารทมความปลอดภย มคณคาทางโภชนาการ เหมาะสมตามความตองการตามวย

เพอการมสขภาพทด รวมทงมระบบการการผลตทเกอหนนรกษาความสมดลของระบบนเวศวทยา

และความคงอยของฐานทรพยากรอาหารทางธรรมชาตของประเทศ ทงในภาวะปกตหรอเกดภย

พบต สาธารณภยหรอการกอการรายอนเกยวเนองจากอาหาร”

องคการสหประชาชาต (UN) ใหความหมายความมนคงทางอาหารวา หมายถงการท

ประชาชนทกคนสามารถเขาถงแหลงอาหารพนฐานไดทงทางกายภาพและทางเศรษฐกจในทกๆ

เวลา ความตองการนไมไดหมายถงเพยงการทมอาหารรบประทานอยางเพยงพอเทานนแตยง

หมายถงการทประชาชนจะตองมสทธในการทจะสามารถเขาถงแหลงอาหารได ไมวาจะมาจากการ

เพาะปลกดวยตนเอง หรอการซอหรอการไดประโยชนจากระบบการแจกจายอาหารของภาครฐ การมอาหารอยจงเปนเงอนไขทจาเปนตอความมนคงในดานน แตไมไดเปนปจจยเดยวเพราะถงแม

จะมอาหารอยอยางเพยงพอ ประชาชนกอาจจะอยในสภาพอดอยากได เชนทเกดในชวงภยพบต

Oshaug (1985 อางถงใน ปยนาถ อมด, 2547 : 15) ไดใหความหมายความมนคงทาง

อาหาร หมายถง การมคลงอาหารทมคณคาทางโภชนาการ เพยงพอ มวฒนธรรมการบรโภคท

เหมาะควร รกษาศกดศรความเปนมนษยและมความยงยนตลอดไป

สานกงานเลขาธการเครอขายวจยนโยบายดานการพฒนาเอเชย (ADRF)(2548 :2 อางถงใน

ฐตพร โชตด , 2552:16) ไดมนยามความมนคงดานอาหารไววา ความมนคงดานอาหารเปนการท

ทกคนสามารถเขาถงอาหารอยางเพยงพอตลอดเวลาแหงการมชวตทยงสามารถดาเนนกจกรรม

ตางๆ และมสขภาพด

สานกงานมาตรฐานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงการพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษย (2548 : 90) ไดกลาวถงความมนคงของมนษยดานอาหาร หมายถง

สงทมนษยจาเปนตองบรโภคเพอการดารงชวต อยางเพยงพอ เหมาะสม มประโยชน และปราศจากโทษ

ฐตพร โชตด (2552:17 ) ใหความหมายความมงคงทางอาหารวา หมายถง การทประชาชน

ทกคนสามารถเขาถงอาหารไดตลอดเวลา เพยงพอตอการดาเนนชวตใหมสขภาพทด มความ

หลากหลายของประเภทอาหารทไดรบ โดยอาหารนนมคณภาพ มคณคาทางโภชนาการและม

ความปลอดภย

นพรตน ละมล (2543:6 อางถงใน ปยนาถ อมด, 2547 : 16) ไดกลาววา ความมนคงทาง

อาหาร หมายถง การกนดอยด จะไดมาดวยการมสทธทจะเขาถงการจดการทรพยากรในการผลต

18

การเกษตรทยงยน (ทดน, นา, ปาและตลาดชมชน) สทธทจะเขาถงขอมลขาวสารในการบรโภค

สทธในการมชวตเปนมนษยหรอสทธมนษยชน

USAID (1992 อางถงใน พฤกษ ยบมนตะสร, 2553 :11) ใหความหมายของ ความมนคง

ทางอาหาร คอ การทประชาชนทกคนมทงปจจยทางกายภาพและปจจ ยทางเศรษฐกจเพอทจะ

สามารถเขาถงอาหารไดอยางเพยงพอตลอดเวลา เพอใหมคณภาพชวตทดและสขภาพแขงแรง

จะเหนวาความหมายของความมนคงทางอาหาร ภายใต พ.ร.บ.คณะกรรมการอาหาร

แหงชาต พ.ศ. 2551 สอดคลองกบความหมายของ FAO เพยงแตเพมใหครอบคลมถงระบบการผลต

ทสมดลและความคงอยของทรพยากรอาหารดวยเทานน

จากนยามความหมายทกลาวมาขางตน ผศกษาจงขอสรปคาจากดความในเรองของความ

มนคงทางอาหารวา หมายถง การทประชาชนทกคนสามารถเขาถงแหลงอาหารไดอยางท วถง

เพยงพอตอการดาเนนชวต มความหลากหลายของประเภทอาหารทไดรบ สอดคลองกบทรพยากรท

มในแตละทองถน โดยอาหารนนมคณภาพ ไมวาจะเพอผลตอาหารของตน และสรางรายไดอยาง ม

ศกดศร

จากนยามขางตน สามารถเปรยบเทยบองคประกอบจากนยามความมนคงทางอาหาร

ดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 สรปเปรยบเทยบองคประกอบจากนยามความมนคงทางอาหาร

องคประกอบ

WSF

FAO

องคก

ารสห

ประช

าชาต

(UN

)

Osh

aug

AD

RF

สน

ง.มา

ตรฐา

นกา

รพฒ

นา

สงค

มฯ

ฐตพ

ร โ

ชตด

นพ

รตน

ละม

ล

USA

ID

- การมอาหารเพยงพอ

- การเขาถงอาหาร

- มคณภาพ

- อาหารมสมาเสมอ

-

-

-

-

-

-

-

-

ทมา : พฒนาโดยผวจย, 2556

19

2.2.3 องคประกอบของความมนคงทางอาหาร

Maxwell and Smith (1991 อางถงใน จนทรา ธนะวฒนาวงศและคณะ, 2552 : 13) ได

กลาววา องคประกอบของความมนคงทางอาหาร ประกอบดวยองคประกอบสาคญ คอ การมอยของ

อาหาร (Food Availability) การเขาถงอาหาร (Food Accessibility) และการใชอาหารใหเกด

ประโยชน (Food Utilization)

1. การมอยของอาหาร (Food Availability) หมายถง การมปรมาณอาหารทมคณภาพ

เหมาะสม มนคงและเพยงพอตอทกคน หากกลาวใหกระชบขน การมอยของอาหารคอ ปรมาณ

อาหารทเพยงพอตอการตองการใช มคณภาพและมความหลากหลาย จะตองสอดคลองกบ

วฒนธรรมในแตละทองถน และจะตองมการสะสมอาหารไวใหเพยงพอตอความตองการบรโภค

การมอยของอาหารและหาอาหารนน ไดมเงอนไขอยทฤดกาล แหลงอาหาร และความ

อดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต โดยทรพยากรดงกลาวจะเปนทรพยากรอาหารทมเจาของ

และไมมเจาของ (Open Resource-Private Resource)

2. การเขาถงอาหาร (Food Accessibility) หมายถงการทปจเจกบคคลสามารถเขาถง

ทรพยากรและไดมสทธในการทจะไดอาหารอยางเหมาะสมตามความจาเปนดานโภชนาการ ซงยง

มนยถงความสามารถในการมอาหารได (Affordability) ไมวาจะเปนทางตรงคอมทดนทากนเปน

ของตนเองและทางออมคอสามารถซอหาอาหารได กลาวไดวาการไดมาซงอาหารจะตองเปนสทธ

ขนพนฐานของทกคน ทกคนมสทธทจะเลอกปลกและบรโภคได

ปจจยทมผลตอการเขาถงทรพยากรคอ กฎหมาย ประเพณ การมอธปไตยทางอาหาร

ทรพยากรสาธารณะรวม (Common Resource) การมทดน มรายไดพอทจะซออาหาร รวมถง

ระบบความสมพนธทางสงคม ระบบความสมพนธแบบเครอญาต และการชวยเหลอเกอกลกนในชมชน

3. การใชอาหารใหเกดประโยชน (Food Utilization) หมายถง การใชอาหารใหถกตองตาม

หลกชวภาพผานทางโภชนาการ สขอนามย การดแลสขภาพ อาหารจะตองนามาใชใหเกด

ประโยชนตอบสนองความตองการขนพนฐานและอาหารตองนามาใชเพอสขภาพของบคคล

ตองเปนอาหารทมคณคาทางอาหาร ทางโภชนาการ มความปลอดภยไมปนเปอนสารเคมทเปน

อนตรายตอรางกาย

ปจจยทผลตอการใชอาหารใหเปนประโยชน คอ การมความร ความสามารถหรอศกยภาพ

ในการผลตอาหาร การหาอาหาร การประกอบอาหาร เทคโนโลย เครองมอในการทามาหากน

ซงสงผลตอการนาอาหารมาใช

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) ไดแบงองคประกอบของความมนคง

ทางอาหารออกเปน 4 ดานหรอ 4 มต คอ

20

1. การมอาหารเพยงพอ (Availability) หมายถง การมอาหารเพยงพอทจะบรโภคในทก

ระดบ ซงอาจมาโดยการผลตขนเองในครวเรอนหรอซอในชมชน หรอในประเทศ (ครวเรอน

เพยงพอ/ชมชนเพยงพอ) หรอผลตในประเทศ หรอนาเขาจากตางประเทศ รวมทงในการบรจาคดวย

(ประเทศเพยงพอ)

2. การเขาถงอาหาร (Accessibility) หมายถง การเขาถงอาหารในทางกายภาพ โดยการผลตเองหรอ

มผบรจาค และการเขาถงในทางเศรษฐกจโดยการซอ ทงนมอาหารใหซอและมรายไดเพยงพอดวย

3. การใชประโยชนจากอาหาร (Utilization) หมายถง การใชประโยชนจากอาหารทมอย

อยางถกหลกโภชนาการ คอมความปลอดภย มความหลากหลาย (ครบหม) ใหพลงงาน (calories)

เพยงพอตอการเจรญเตบโตของรางกาย และมสขภาพทแขงแรง รวมทงลดการสญเสยทเกดจาก

การบรโภคอาหารดวย

4. การมเสถยรภาพดานอาหาร (Stability) หมายถง ทกมตขางตนจะตองมเสถยรภาพดวย

เชน ไมขาดแคลนในบางฤดหรอบางป รวมทงประชาชนตองเขาถงอาหารไดตลอดเวลา และการ

บรโภคกตองถกหลกโภชนาการเสมอ (อภชาต พงษศรหดลชยและคณะ, 2554 : 22)

แผนภมท 2.1 แสดงองคประกอบของความมนคงทางอาหาร

ทมา : ปรบจาก Food and Agricultural Organization, “Food Security”, Policy Brief. Issue2 (June

2006) : 1.

การเขาถงอาหาร

(Food Access)

การมเสถยรภาพดานอาหาร (Stability)

ความมนคงทางอาหาร (Food Security)

การมอาหารเพยงพอ (Food Availability)

การใชประโยชนจากอาหาร (Utilization)

21

เชษฐา มนคง (2551 อางถงใน ฐตพร โชตด, 2552 : 17) ไดกลาวถงองคประกอบ

ความมนคงดานอาหารวาครอบคลมถง

1. การมปรมาณอาหารเพยงพอสาหรบบรโภคทงภายในครอบครว ในชมชนและชมชน

อนๆ

2. คณภาพอาหารปลอดภย มความหลากหลายครบถวนตามหลกโภชนาการและ

สอดคลองกบวฒนธรรมของแตละทองถน

3. มระบบการผลตทเกอหนน รกษาความสมดลของระบบนเวศวทยา สรางความ

หลากหลายทางชวภาพ และใชเทคโนโลยทเหมาะสม

4. มระบบการจดการผลผลตทสอดคลอง เหมาะสม เปนธรรม และมการกระจาย

อาหารอยางทวถงทงในระดบครอบครวและชมชน

จากความหมายขางตนสามารถสรปถง องคประกอบของความมนคงทางอาหารใน

ภาพรวม วาประกอบดวย ความเพยงพอ ทงปรมาณ และคณคาทางโภชนาการ ความปลอดภย

ของอาหาร มระบบการผลตและการกระจายของอาหารททวถง เพอใหประชาชนสามารถเขาถง

อาหารไดตลอดเวลา

ซงการจะใหอาหารมนคง มองคประกอบครบถวน จาเปนตองมการจดการทตองอาศย

หลายฝายทเกยวของอยางตอเนองจรงจง การจดการดงกลาวไมอาจสาเรจไดโดยองคการใด

องคการหนงจาเปนตองอาศยเครอขาย โดยเฉพาะในการจดการเพอความมนคงของอาหาร

เครอขายจงไดรบความสนใจอยางมากมายในการจดการความมนคงทางอาหาร

2.3 แนวคดเกยวกบเครอขาย

2.3.1 ความหมายของเครอขาย

พจนานกรมฉบบของอเมรกน (The American Heritage Dictionary of English Language,

1992) ใหความหมายของเครอขายวาเปนการปฏสมพนธในรปแบบทไมเปนทางการตอบคคลอน

โดยมจดประสงคเพอใชในการชวยเหลอและสนบสนนซงกนและกน

Alter and Hage (อางถงใน ตวนเปาซ กจ, 2554 : 15) ไดกลาววา เครอขาย (Network) คอ

รปแบบทางสงคมทเปดโอกาสใหเกดการปฏสมพนธระหวางองคกร เพอแลกเปลยน สรางความ

เปนอนหนงอนเดยวกนและการรวมกนทางาน เครอขายประกอบดวยองคกรจานวนหนง ซงม

อาณาเขตทแนนอนหรอไมกได และองคกรเหลานมฐานะเทาเทยมกน

22

Starkey (1997:127 อางถงใน ณธชกร ขาวเขม, 2554:7) ไดใหความหมาย เครอขาย ไววา

คอ กลมของคนหรอองคกรทสมครใจแลกเปลยนขอมลระหวางกนหรอทากจกรรมรวมกน ใน

ลกษณะทบคคลหรอองคกรสมาชกยงคงมความเปนอสระในการดาเนนกจกรรมของตนเอง

สทตย อาภากโร (2547 : 60 อางถงใน พฤธพงค พศาลวชรนทร , 2550 : 19-20) ได

กลาวถงเครอขาย วามหลายระดบ ตงแตการเชอมโยงระหวางปจเจกบคคลตอปจเจกบคคล ปจเจก

บคคลกบกลม กลมกบกลม เครอขายกบเครอขาย จนถงพหภาคในการพฒนาโดยไดแสดงเปน

ลาดบขนดงน

แผนภมท 2.2 ลาดบขนของเครอขาย

ทมา : สทตย อาภากโร (2547 : 60 อางถงใน พฤธพงค พศาลวชรนทร , 2550 : 19-20)

ขนษฐา กาญจนรงสนนท (2543 อางถงใน อทย แสงบญ, 2551 : 29) กลาวไววา เครอขาย

คอ กลมของคนหรอองคกรทสมครใจแลกเปลยนขายสารขอมลระหวางกนหรอทากจกรรมรวมกน

โดยมการจดรปแบบหรอจดระเบยบโครงสรางโดยคนหรอองคกร แตสถานภาพสมาชกยงมความ

เปนอสระ ในความหมายนสาระสาคญ คอ ความสมพนธของสมาชกในเครอขายตองเปนไปโดย

ความสมครใจ กจกรรมททาในเครอขายตองมลกษณะเทาเทยมหรอแลกเปลยนซงกนและกน

และการเปนสมาชกของเครอขายไมกระทบตอความเปนอสระหรอความเปนตวของตวเองหรอ

องคกรนนๆ

องคกรชมชน

เครอขายองคกร

ชมชน

พหภาคการพฒนา

ปจเจกชน

คน คน

คน

คน

คน

คน

คน

คน

กลม

กลม

กลม

กลม

กลม

กลม

การเมอง

อนๆ เครอขาย

ทองถน กลม

วชาการ ชมชน

กลม

ราชการ

NGOs

เอกชน

23

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2552 : 304) ระบความหมายของเครอขายวา หมายถง กลมของ

ผกระทา (Actors) ทมการเชอมโยงโดยกลมของความสมพนธ (Ties) ผกระทาหรอแกนเชอมโยง

(Nodes) สามารถเปนไดทงบคคล ทมงาน องคการ แนวความคด หรออนๆ ขนอยกบบรบทของ

เครอขาย ความสมพนธ (Ties) เปนสงเชอมโยงผกระทาตงแตสองคขนไป

ธนา ประมขกล (2549 อางถงใน อราวฒน ชมระกา, 2551 : 11) กลาวไววา เครอขาย

หมายถง การเชอมโยงอยางมเปาหมาย การเชอมโยงน อาจเปนการเชอมโยงระหวาง ระบบท

ปฏบตการอยเขาดวยกน เชน การเชอมโยงคอมพวเตอร เขาเปนเครอขายอนเตอรเนท เปนตน หรอ

อาจเปนการเชอมโยงระหวาง บทบาทของบคคล/องคกรตางๆ ภายใตวตถประสงครวมใดๆ ของ

ภาคสมาชก

กาญจนา แกวเทพ (2538: 60-61 อางถงใน อทย แสงบญ, 2551 : 29-30) ไดอธบาย

ความหมายของเครอขาย หมายถง รปแบบหนงของการประสานงานของบคคล กลมหรอองคกร

หลายๆ องคกร ทตางกมทรพยากรของตนเอง มเปาหมายวธการทางาน มกลมเปาหมายของตนเอง

บคคลหรอกลมบคคล เหลานไดเขามาประสานงานกนเปนระยะยาวนานพอสมควร แมอาจจะไมม

กจกรรมรวมกนอยางสมาเสมอกตาม แตกมการวางรากฐานเอาไว เมอฝายใดฝายหนงมความ

ตองการทจะขอความชวยเหลอหรอขอความรวมมอจากกลมอน เพอแกปญหากสามารถตดตอได

ในการเขารวมเปนองคกรเครอขายแมองคกรเหลานจะมบางสงบางอยางรวมกน เชน มเปาหมาย

การทางานรวมกน มผลประโยชนรวมกน องคกรเหลานกยงคงมความเปนเอกเทศอย เพราะการ

เขารวมเปนเครอขายเปนการรวมเพยงบางสวนขององคกรเทานน

วลยลกษณ จนทรสวสด (2551 : 1) กลาวไววา เครอขาย หมายถง กลมของคนหรอกลม

หรอองคกรทมความสมครใจในการเรยนรแลกเปลยนขอมลขาวสาร ความร ประสบการณระหวาง

กน หรอลงมอทากจกรรมรวมกน มความสมพนธระหวางกนในหลายดานทงดานเศรษฐกจ ดาน

สงคมและอนๆ โดยมการจดรปแบบการจดการใหเปนกลไกขบเคลอนเชอมโยงกจกรรมรวมกน

กจกรรมเครอขายตองมลกษณะเทาเทยมกน และเหนความตระหนกรวมกนในเปาหมายและ

แผนงานทจะทา

กณณกา หงษลา (2553 : 15) กลาวไววา เครอขาย เปนกระบวนการทางานทมการ

เชอมโยงประสานงานระหวางบคคล องคกรหนวยงานตางๆ ทมวตถประสงคหรอเปาหมาย

เดยวกนและมปรชญาการอยรวมกน โดยเหนคณคาของสมาชกทกคนทกหนวยเทาเทยมกน มการ

สรางปฏสมพนธระหวางภาคสมาชกในแนวราบทอาศยความเขาใจและความจรงใจ แทนการใช

อานาจและการสงการ การบงคบบญชาไมมการปดกนปญญามนษย อาศยการจดการทด ทาความ

หลากหลายหลอมรวมกนใหเปนเอกภาพเพอใหเกดคณภาพใหมในรปแบบของการเรยนร การลง

24

มอปฏบต และการสรางสรรคนวตกรรมมการอยรวมกนแบบชวยเหลอเกอกลกนในหมสมาชก ยด

หลกความมนาใจและความรกความเมตตาตอกน ซงจะทาใหเครอขายมการพฒนาและดาเนนไปส

ความสาเรจประสงคของเครอขาย

ผศกษาเหนวา เครอขาย คอ การเชอมโยงความสมพนธระหวางบคคล กลม องคการ ใน

การแลกเปลยนขอมลขาวสาร ความร ประสบการณและกจกรรมรวมกน เพอแกไขปญหาหรอความ

ตองการรวมกน โดยเครอขายมความเทาเทยมกน และเปนอสระตอกน

จากนยามขางตน สามารถเปรยบเทยบแนวคดเครอขายโดยแบงเปนองคประกอบ 3 สวน

ใหญๆ คอ ความสมพนธ การประสานความรวมมอ ภารกจและกระบวนการ ดงตารางท 2.1

ตารางท 2.2 สรปเปรยบเทยบองคประกอบจากนยามแนวคดเครอขาย

องคประกอบ

พจน

านกร

มฉบ

บอเ

มรก

น

Alte

r and

Hag

e

Star

key

สท

ตย อ

าภาก

โร

ขนษ

ฐา ก

าญจน

รงส

นน

ท

พชา

ย ร

ตนดล

ก ณ

ภเก

ต

ธนา

ป

ระมข

กล

กาญ

จนา

แก

วเท

พ

วลยล

กษ

ณ จ

นท

รสว

สด

กณ

ณกา

หงษ

ลา

- ความสมพนธ

- แลกเปลยนขอมล/

กจกรรมรวม

- เปาหมาย/ความตองการ

รวม/ผลประโยชนรวม/

วสยทศนรวม

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

แหลงทมา : พฒนาโดยผวจย, 2556.

2.3.2 องคประกอบของเครอขาย

สทตย อาภากโร (2547 : 11-13 อางถงใน ไพฑรย นยมนา และคณะ, 2552 : 12) กลาวถง

องคประกอบทสาคญของเครอขายวามองคประกอบทสาคญ 7 ประการ คอ

25

1. การรบรมมมองรวมกน (Common Perception) หมายถง การทสมาชกทเขามาอยใน

เครอขาย ตองมความรสกนกคดและการรบรรวมกนถงสาเหตการเขารวมเครอขาย

2. การมวสยทศนรวมกน (Common Vision) หมายถง การมองเหนจดหมายในอนาคต

รวมกนระหวางสมาชกในกลม การรบรเขาใจถงทศทางเดยวกน และมเปาหมายทจะดาเนนไปดวยกน

3. การมประโยชนและความสนใจรวมกน (Mutual Interests/Benefits) หมายถง การท

สมาชกแตละคนมารวมกนเพอประสานผลประโยชนและความตองการ ซงผลประโยชนและความ

ตองการนน จะไมสามารถบรรลผลสาเรจไดหากสมาชกตางคนตางอย

4. การมสวนรวมของสมาชกเครอขายอยางกวางขวาง (All Stakeholders Participation)

การมสวนรวมของสมาชกมความสาคญตอการพฒนาความเขมแขงของเครอขาย เพราะ

กระบวนการมสวนรวมเปนเงอนไขททาใหเกดการรวมรบร รวมคด รวมตดสนใจ และรวมลงมอ

กระทาอยางแขงขน

5. กระบวนการเสรมสรางซงกนและกน (Complementary Relationship) หมายถง การท

สมาชกในเครอขายตางกตองเสรมกระบวนการทางานของกนและกน โดยทใชจดแขงของฝายหนง

ไปชวยเหลออกฝายหนงทมจดออน

6. การพงพารวมกน (Interdependence) คอ การเตมเตมในสวนทขาดของแตละฝาย

เนองจากทกฝายตางกมขอจากดในกระบวนการทางานและมความร ประสบการณแตกตางดงนน

จงมการพงพาอาศยกนระหวางสมาชกในเครอขาย

7. การปฏสมพนธเชงแลกเปลยน (Interaction) หมายถง การทสมาชกในเครอขายมการทา

กจกรรมรวมกน เพอใหเกดปฏสมพนธระหวางสมาชก และผลการปฏสมพนธเชงแลกเปลยน

ระหวางกน กอใหเกดการเปลยนแปลงในเครอขาย

ปารชาต สถาปตานนท และคณะ (2546 : 13 อางถงใน ตวนเปาซ กจ, 2554 : 18) ได

กลาวถง องคประกอบของเครอขายทสาคญ ซงม 6 ประการดงน

1. จดมงหมายรวม การทางานเครอขายจะเกดประสทธภาพสง หากทกฝายสามารถ

กาหนดจดมงหมายรวมกนได

2. บคคล ในการทางานของเครอขายนน บคคลในเครอขายจะตองมจตสานกรวมมความ

ถนดในงานททา และมสวนรวมในกระบวนการทางาน รวมทงไดรบประโยชนจากความเปน

สมาชกในเครอขาย

3. การเชอมโยงการทางานของเครอขาย จ าเปนตองมยทธศาสตรในการเชอมโยงท

เหมาะสม โดยอาจมการเชอมตอกนผานการทากจกรรมตางๆ การเชอมตอโดยมศนยประสานงาน

และการเชอมตอเทคโนโลย

26

4. การสรางความรสกรวม หลงจากการเขารวมเปนเครอขายแลวทกฝายจะตองมความรสก

รวมกบกระบวนการทางานของเครอขาย เพอใหเกดพลงในการผลกดนเปาหมาย

5. การพฒนาระบบโปรงใส ตรวจสอบได ระบบการทางานของเครอขายจะตองสามารถ

และพฒนาใหเกดระบบการบรหารจดการทโปรงใสและตรวจสอบไดจากทกฝาย ซงจะเปนการ

สรางความรสกทดตอทกฝายและผทจะเขามารวมเปนสวนหนงของเครอขาย

6. การจดระบบขอมลขายสาร ระบบตดตอสอสารและสารสนเทศเปนสงทมความสาคญ

ยงตอความยงยนของเครอขาย เพราะจะชวยใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและทราบถงกจกรรม

ความเคลอนไหวของเครอขาย

พรรณภทร ใจเออ และคณะ (2552 : 57-58) กลาวไววา เครอขายมองคประกอบทสาคญ

หลายประการดงน

1. สมาชกของเครอขาย อาจจะเปนบคคล กลมคน องคกร หรอชมชนขนาดตางๆ ตาม

ระดบของเครอขาย สมาชกเปนองคประกอบพนฐานของเครอขายเพราะถาหากไมมสมาชกแลว

เครอขายไมสามารถเกดขนได

2. วตถประสงคและเปาหมายรวมกน สมาชกของเครอขายจะตองมวตถประสงคและ

เปาหมายเหมอนกน มารวมกนเปนเครอขายเพอบรรลวตถประสงคและเปาหมายเดยวกน

3. ระบบความสมพนธของเครอขาย สมาชกของเครอขายมารวมกนดวยความสมครใจ

สมาชกยงคงมความเปนอสระในการดาเนนงาน มความเทาเทยมกนการดาเนนกจกรรม มระบบใน

การเชอมโยงความสมพนธหรอการถกทอสายใยของความสมพนธระหวางสมาชกใหเกดความ

ยงยน

4. การบรหารจดการ สมาชกเครอขายเปนผรวมกนกาหนดการบรหารและจดการ

เครอขายทงโครงสรางของเครอขาย สถานภาพและบทบาทของสมาชก กฎระเบยบทใชรวมกน

การประสานงาน การตดตอสอสาร แผนและโครงการ งบประมาณ เปนตน ซงรปแบบของการ

บรหารจดการเครอขายขนอยกบวตถประสงคเปาหมายของเครอขาย คณลกษณะของสมาชก

เครอขายเปนสาคญ

5. ผประสานงานเครอขาย เครอขายตองมผประสานงาน ทาหนาทประสานงานบรหาร

และจดการเครอขายทคดเลอกโดยสมาชก ซงอาจจะเปนบคคลหรอกลมบคคลในลกษณะของ

คณะกรรมการเครอขายกได อาจจะมศนยกลางประสานงานเพยงศนยเดยวหรอหลายศนยกลางกได

ทงนขนอยกบจานวนสมาชกหรอขนาดของเครอขาย และความเหนรวมกนของสมาชก

6. กจกรรมรวมกน เครอขายตองมกจกรรมทสมาชกรวมกนดาเนนงานเพอการบรรล

วตถประสงคเปาหมายของเครอขาย ซงควรจะเปนกจกรรมในการดาเนนงานของเครอขายตามปกต

27

และกจกรรมทรวมกนดาเนนการเปนกรณพเศษ เพอใหสมาชกของเครอขายไดรวมกจกรรมกน

อยางสมาเสมอและตอเนอง

7. การรวมพลงสมาชก เครอขายตองมการรวมพลงหรอศกยภาพของสมาชกมาใชในการ

ดาเนนงานรวมกน เพราะพลงของเครอขายเปนพลงทเพมขนแบบทวคณและมผลตอความสาเรจ

ของเครอขาย

8. การสนบสนนสงเสรมซงกนและกน สมาชกของเครอขายสนบสนนสงเสรมสมาชกคน

อนๆ ใหประสบความสาเรจในการดาเนนกจกรรมของเครอขาย ไมใชตางคนตางอยตางคนตางทา

โดยทกคนตระหนกถงความสาคญของสมาชกแตละคน มจตสานกในการเปนเจาของเครอขายและ

การบรรลเปาหมายของเครอขายรวมกน

9. การมสวนรวมอยางแทจรง สมาชกของเครอขายมสวนรวมในการดาเนนงานของ

เครอขายอยางกวางขวางทงการรวมเรยนร รวมคด รวมตดสนใจ รวมวางแผนงาน รวม

ปฏบตงาน รวมประเมนผล รวมรบประโยชน

10. ผลงานของเครอขาย เครอขายตองมผลการดาเนนงานซงเปนเครองชวดความสาเรจ

ของเครอขาย ความสาเรจดงกลาวคอ การดาเนนงานบรรลวตถประสงคและเปาหมายของเครอขาย

นนเอง ดงนนนอกจากเครอขายจะมกจกรรมเปนองคประกอบสาคญแลว ผลงานของเครอขายก

เปนองคประกอบทสาคญอกประการหนงของเครอขาย

ผศกษาเหนวา องคประกอบของเครอขาย ประกอบดวย สมาชกของเครอขายทม

จดมงหมายรวมกน การเชอมโยงการทางานของเครอขาย การบรหารจดการ กจกรรมการมสวน

รวมของสมาชก กระบวนการทางาน การประสานงาน ตลอดจนการดแลรกษาเครอขาย

2.3.3 การกอเกดเครอขาย

เครอขายแตละเครอขายตางมจดเรมตน หรอถกสรางมาดวยวธการตางๆ กน

ธนา ประมขกล (2549 อางถงใน อราวฒน ชมระกา, 2551 : 11) การกอเกดของเครอขาย

สามารถสรปได 3 ลกษณะ ดงน

1. เครอขายทเกดโดยธรรมชาต เครอขายชนดนมกเกดจากการทผคนมใจตรงกน ทางาน

คลายคลงกนหรอประสบกบสภาพปญหาเดยวกนมากอน เขามารวมตวกนเพอแลกเปลยนความคด

และประสบการณ ไปจนถงรวมกนแสวงหาทางเลอกใหมทดกวาในการดารงอยของกลมสมาชก

ในเครอขาย อนเปนแรงกระตนทเกดขนภายในตวสมาชกเอง เครอขายเชนนมกเกดขนในพนท

อาศยความเปนเครอญาต เปนคนในชมชนหรอมาจากภมลาเนาเดยวกนทมวฒนธรรมความเปนอย

คลายคลงกน มาอยรวมกนเปนกลม เปนชมรมกอน ตอมาเมอมการเพมขนของสมาชก มการขยาย

พนทดาเนนการออกไป หรอมการขยายเปาหมาย(วตถประสงค) ของกลมมากขน กลมกมกจะ

28

พฒนาขนมาเปนเครอขาย เพอใหเกดความครอบคลมตอความตองการของสมาชกเครอขายเชนน

มกมเวลาการกอรางสรางเครอขายนาน แตเมอเกดแลว กจะมความเขมแขงยงยนและมแนวโนมท

เครอขายจะขยายตวเพม เมอเปรยบเทยบกบเมอเรมกอตง ซงตวอยางเครอขายทไดพบเหนเรยนร

ไดแก เครอขายอนแปงทจงหวดสกลนคร เปนเครอขายทเรมตนจากครอบครวเพยงไมกครอบครว

ในการมงปลดภาระหนสน จนกระทงปจจบนน ไดเกดการขยายเครอขายออกไปสหลายอาเภอ ใน

จงหวดขางเคยง และยงขยายวตถประสงคของเครอขายออกไปไดอกหลายประการ

2. เครอขายจดตง เครอขายจดตง มกจะมความเกยวพนกบนโยบายหรอการดาเนนงาน

ของภาครฐเปนสวนมาก ทงนกเปนไปตามแนวคดเดม ทอาศยกลไกของรฐผลกดนใหเกดรปธรรม

ของงานโดยเรว และโดยมากเขาไวกอน ทภาคสมาชกทเขารวมเครอขาย มไดมพนฐานความ

ตองการ ความคด ความเขาใจทตรงกนมากอน การรวมตวกน จงเปนลกษณะชวครงชวคราว เปน

การเฉพาะกจ ไมมความตอเนอง และมกจะจางหายไปในทสด เวนแตวาเครอขายจะไดรบการ

ชแนะทด ดาเนนงานเปนขนตอนจนสามารถสรางความเขาใจทถกตอง และนาไปสการพฒนาเปน

เครอขายทแทจรงได อยางไรกตาม แมวากลมสมาชกจะยงคงรกษาสถานภาพของเครอขายไวได

แตมแนวโนมทจะลดขนาดลงเมอเปรยบเทยบกบเมอเรมกอตง

3. เครอขายววฒนาการ เครอขายววฒนาการน เปนอกรปแบบการกาเนดเครอขาย ทมได

เปนไปตามธรรมชาตตงแตแรก และไมไดเกดจากการจดตงโดยตรง แตจะเปนไปในลกษณะของ

กระบวนการพฒนาผสมผสานอย โดยเรมทกลมบคคล/องคกรมารวมกนดวยวตถประสงคกวางๆ

ในการสนบสนนกนและเรยนรไปดวยกนกอน โดยอาจจะยงมไดสรางเปาหมายหรอวตถประสงค

รวมเฉพาะใดๆ อยางชดเจนนก หรอในลกษณะหนง ถกจดประกายความคดจากภายนอก ไมวาจะ

เปนการไดรบฟง หรอการไดไปเหนเครอขายอนๆมา แลวเกดความคดทจะรวมตวกน สรางพนธะสญญา

เปนเครอขายชวยเหลอและพฒนาตนเองบาง เครอขายทวานแมวาจะมไดเกดจากแรงกระตนภายใน

โดยตรงตงแตแรก แตถาหากสมาชกมความตงใจจรงทเกดจากจตสานกทด ไดรบการกระตนน

สามารถรวมกาหนดเปาหมายทชดเจนได โดยสอดคลองกบความตองการของสมาชกแลว

เครอขายนกจะสามารถพฒนาตอไป จนกลายเปนเครอขายทเขมแขงเหมอนเครอขายทเกดขนโดย

ธรรมชาตไดเชนเดยวกน เครอขายววฒนาการทกาลงพฒนาตนเองอยในขณะน มตวอยางมากมาย

เชน เครอขายประชาคมหมบาน เครอขายผสงอาย เครอขายโรงเรยนสรางเสรมสขภาพ เปนตน

นอกจากนการพฒนาเครอขายยงสามารถทจะพฒนาไปไดโดยมการนาเอานวตกรรมมา

ประยกตใชกบเครอขายตางๆ ได โดยการนาเอกหลกการจดการ แนวความคดสมยใหม รปแบบ

วธการทางานแบบใหมๆ มาปรบปรงและประยกตใชภายในเครอขาย ซงเมอเปนนนแลวกจะ

กลายเปน “เครอขายเชงนวตกรรม (Innobative Network)”

29

2.3.4 ประเภทของเครอขาย

จากการศกษาเกยวกบเครอขายพบวา ไดมความพยายามในการแบงประเภทและรปแบบ

ของเครอขายออกเปนประเภทตางๆ ตามวาทกรรมและกจกรรมทเกดขน ซงการจดประเภท

เครอขายไมมความจาเปนทจะตองเหมอนหรอแตกตางกน แตขนอยกบความเขาใจในการจดแบง

โดยการจดแบงประเภทและรปแบบของเครอขายพบวา มหลายลกษณะ คอ

สานกงานคณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต (2546 : 15 อางถงใน

กรมการพฒนาชมชน, 2547 : 6) ไดแบงประเภทเครอขาย ออกเปน

1. เครอขายเชงเดยว หมายถง เครอขายทมสมาชกมาจากกลมองคกรทลกษณะการทางาน

คลายกนหรอเหมอนกน ประกอบดวย

- เครอขายตามคณลกษณะของสมาชก ไดแก เครอขายกองทนหมบาน เครอขายสตร

เครอขายกานนผใหญบาน เครอขาย OTOP เครอขายอนรกษ เครอขายกลมออมทรพยเพอการผลต

เครอขายผนาอาสาพฒนาชมชนเปนตน

- เครอขายตามพนทภมศาสตร ไดแก เครอขายลมนา เครอขายคนสพรรณ เปนตน

2. เครอขายเชงผสม หมายถง เครอขายทมสมาชกมาจากหลายกลมองคกร จากหลายพนท

และดาเนนกจกรรมหลากหลาย ไดแก ศนยประสานงานองคกรชมชน (ศอช.) เปนตน

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2552 : 311-312) กลาววา นกสงคมศาสตรจาแนกเครอขาย

ออกเปน 3 ประเภท คอ เครอขายอตตะ(Ego-centric Network) เครอขายทางสงคมแบบจากด

ขอบเขต(Socio-centric Network)และเครอขายระบบเปด (Open-system Network)

เครอขายอตตะ(Ego-centric Network) เปนเครอขายทมการเชอมโยงกบแกนเชอมหรอ

ปจเจกบคคลหรอองคการเดยว เชน เครอขายเพอน หรอ ทกองคการประกอบธรกจกบบรษท การ

พจารณาเครอขายไมเพยงพอจะพจารณาเฉพาะบคคลหรอองคการทเชอมโยงในเครอขาย แตจะตอง

พจารณาถงขอมลขาวสารทเชอมโยงระหวางบคคลและองคการดวย มฉะนนแลวกไมมเครอขายท

จะนามาวเคราะห ในวาทกรรมทใชกนทวไปโยเฉพาะเมอการสนบสนนทางสงคม เชน การทกลาว

วาบคคลหนงมเพอนมาก กจะไดรบการระบวาบคคลนนมเครอขายกวางขวาง แตเครอขายแบบนไม

สามารถนามาอภปรายในวล "เครอขายสงคม" ในเชงวชาการไดตราบเทาทยงไมทราบวาใคร

เชอมโยงกบใครบางในกลมและมวธการในการเชอมโยงอยางไร และสงททาใหเครอขายการ

สนบสนนมความแตกตางอยางชดเจนคอการทสมาชกในเครอขายมความรจกกนอยางด กบการท

สมาชกในเครอขายรจกกนอยางผวเผนหรอไมรจกซงกนและกน

เครอขายทางสงคมแบบจากดขอบเขต(Socio-centric Network) เครอขายทางสงคมแบบ

กากดขอบเขต เปนเครอขาย ท Bernard(1989) เรยกวา "เครอขายในกลอง"(Network in a Box)

30

เครอขายประเภทนไดแก การเชอมโยงของเพอนในชนเรยน การเชอมโยงระหวางผบรหารองคการ

หรอ ระหวางบคคลากรในองคการ ซงเครอขายเหลานเปนเครอขายระบบปด ซงวชาการสามารถ

ศกษาโครงสรางของเครอขายไดอยางชดเจน

เครอขายแบบระบบเปด(Open-system Network) เครอขายแบบระบบเปด เปนเครอขายทม

ขอบเขตไมชดเจน เชน เครอขายชนชนนาในสงคมไทย หรอการเชอมโยงระหวางองคการ หรอหวง

โซของอทธพลในการตดสนใจเกยวกบนโยบาย หรอการนาวธการแบบใหมมาใชในองคการหรอ

การบรหารประเทศ เครอขายประเภทนเปนเครอขายทนาสนใจทสด แตการศกษากทาไดยากทสด

เชนเดยวกน

กรมการพฒนาชมชน (http://www.cdd.moi.go.th) ไดจาแนกประเภทของเครอขายไว 3

ประเภทดงน

1) เครอขายความคด เปนเครอขายทเนนการทางานดานความคด หรอความรเทคนคตางๆ

เครอขายเหลานเปนแหลงทผนาไดมโอกาสเผยแพรแนวความคดของตน และไดแลกเปลยน

ประสบการณของตนกบคนอน ทาใหเกดความคดชดเจน เครอขายความคดมกเนนเครอขายของ

กลมคนทอยบนสถานภาพทคลายคลงกน แตอยตางพนท ไดรวมตวกนสรางเครอขายนน เพอจะ

ไดมเวทในการแลกเปลยนประสบการณ เชน เครอขายกลมออมทรพย เปนตน

2) เครอขายกจกรรม เปนเครอขายทเนนการชวยเหลอ รวมมอกนทากจกรรมอาจกระทา

ไดใน 2 ลกษณะ คอ เครอขายในชมชน ซงสามารถระดมความรวมมอการทากจกรรมภายใน

ชมชน เชน การลงแรงทานากระชบมตร สมาชกธนาคารขาวกบกลมออทรพย ในเรองการเจบไข

ไดปวยของสมาชกกบกองทนพฒนาหมบาน อกลกษณะหนงคอ เครอขายระหวางชมชนการรวม

กจกรรมเครอขายประเภทนอาจมขอจากด ดงนน การรวมมอชวยเหลอกนทากจกรรม อาจเนน

เฉพาะบางประเดนทชวยเหลอกนได เชน การประชมเสวนา การจดเวทประชาคม ฯลฯ การ

เคลอนไหวขนอยกบประเดนรวมทตกลงกนไดเปนเรองๆ

3) เครอขายสนบสนน กจกรรมพฒนาเพอแกปญหาของชมชน นอกจากความคดในการ

วเคราะหหาทางออกในการแกปญหา มการทากจกรรมรวมกนแลว สงหนงทมความจาเปนมากคอ

ตองมทนเพอดาเนนกจกรรมพฒนา อาจจะมาจากการระดมหนจากสมาชก เชน ศนยสาธต

การตลาด กลมออมทรพยหรอธนาคารขาว หรอการทอดผาปา แตทนดงกลาวอาจไมเพยงพอ

ภายในกลมสมาชกอาจจะมเครอขายเฉพาะของตนเอง และสามารถหาทนจากภายนอกมาสนบสนน

ขนฎฐา กาญจนรงสนนท (2547 อางถงใน กณณกา หงสลา, 2553 : 19) ไดกลาวถง

ประเภทของเครอขายวามรปแบบมากมายและมบางคนพยายามจาแนกโดยใชคณลกษณะของ

สมาชก พนททางภมศาสตร กจกรรมหลก วตถประสงคและโครงสรางของเครอขายเปนเกณฑ

31

1) คณลกษณะของสมาชก เครอขายอาจจาแนกตามประเภทของสมาชก เชน ชาวนา

นกวจยหรอวศวกร บางคนรวมคนททางานในระดบเดยวกนเปนประเภทเดยวกนหรอเนนเครอขาย

แนวราบ เชน เครอขายชาวนา (ประกอบดวยคนทเปนชาวนาเทานน) บางคนกรวมคนททางาน

สาขาเดยวกนแตตางระดบกนเขาดวยกนหรอเนนเครอขายแนวตง เชน ชาวนา นกวจยดาน

การเกษตร เปนตน บางเครอขายมสมาชกแบบบคคล แตบางแหงกมสมาชกเปนองคกรหรอ

สถาบนและบางแหงมสมาชกแบบบคคลและองคกรรวมกน

2) พนททางภมศาสตร เปนการจาแนกเครอขายทดาเนนงานในพนทหนง บางแหงเปน

เครอขายระดบประเทศ เครอขายระดบภมภาค เครอขายระดบชมชนลมนา เชน เครอขายเกษตรกร

ภาคเหนอ เปนตน หรออาจแบงตามเขตทมระบบนเวศทางการเกษตรเหมอนกน เชน เครอขาย

ขอมลขาวสารในพนทแหงแลง

3) วตถประสงคของเครอขาย เครอขายจานวนมากตงขนเพอการแลกเปลยนขอมลขาวสาร

ระหวางสมาชก และการแบงปนขอมลขาวสารเปนวตถประสงคหลกของเครอขาย บางเครอขาย

ตงขนเพอความรวมมอในการวจยศกษา ฝกอบรมหรอตลาด บางเครอขายมงเพอการแลกเปลยน

เครองมอในการประกอบอาชพ บางเครอขายเปนกลมพลงกระตนความตระหนกของสงคมและเขา

ไปมอทธพลตอการกาหนดนโยบายของรฐเพอพทกษผลประโยชนของสมาชก เครอขายหลายแหง

มวตถประสงคหลายดาน ทงแลกเปลยนขอมลขาวสาร ทงรวมมอในการจดการฝกอบรมและวจย

รวมทงผลกดนนโยบาย

4) เครอขายตามอาชพ สถานภาพ คณลกษณะ เชน เครอขายชาวนา เครอขายแรงงาน

เครอขายกลม เครอขายครพทกษสทธเดก เครอขายสารวตรนกเรยน ฯลฯ

5) เครอขายตามโครงสราง เชน เครอขายการศกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศยท

รฐบาลจะจดใหมขน

สทตย อาภากโร (2548 : 84-92 อางถงใน นลน เรองฤทธศกด, 2553 : 13) ไดแบงประเภท

ของเครอขายออกเปน 3 ประเภท คอ

1. เครอขายเชงพนท (Areas) หมายถง การรวมตวของกลม องคกร เครอขาย ยดเอาพนท

เปนตวตงในการทางานรวมกนสความสาเรจ โดยแบงพนทตามระบบการปกครอง คอระดบ

หมบาน ตาบล จงหวด ภมภาค ประเทศ และแบงพนทตามภมนเวศน ฐานทรพยากรธรรมชาตท

ใชรวมกน ไดแกเครอขายลมนา เครอขายปาชมชน เครอขายชายฝง เปนตน

2. เครอขายเชงประเดนกจกรรม (Issue) ไดแก เครอขายทใชประเดนกจกรรม หรอ

สถานการณทเกดขนเปนปจจยหลกในการรวมกลมองคกร โดยมองขามมตเชงพนท มงเนนการ

จดการในประเดนกจกรรมนนๆ อยางจรงจง และพฒนาใหเกดความรวมมอกบภาคทเกยวของ เชน

32

เครอขายททางานดานเดก สตร สาธารณสข เศรษฐกจ พฒนาชมชน สทธมนษยชน สงแวดลอม

เปนตน

3. เครอขายแบงตามโครงสรางหนาท ไดแก เครอขายทเกดขนโดยอาศยภารกจ/กจกรรม

และการกอตวของกลมผลประโยชนในสงคมเปนแนวทางในการแบงเครอขาย ซงอาจแบงเปน

เครอขายภาครฐ ภาคประชาชน ภาคธรกจเอกชน และภาคองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) โดย

เครอขายตางๆ มงเนนการดาเนนงานภายใตกรอบแนวคด หลกการ วตถประสงค และเปาหมาย

หลกของหนวยงาน หรอโครงสรางหลกของกลมผลประโยชนนนๆ

นฤมล นราทร (2543 :18 อางถงใน จรงวทย เจรญจาตรงค, 2551:38-39) ไดจาแนก

ประเภทของเครอขายออกเปนมตตางๆ ดงน

1) จาแนกตามพนทดาเนนการ เชน เครอขายระดบหมบาน ตาบล อาเภอ จงหวด ภาค

และระดบประเทศ ตวอยางของเครอขายประเภทนไดแก องคกรเครอขายดานเดกอสาน ศนย

ประสางานเยาวชน 5 จงหวดชายแดนภาคใต

2) จาแนกตามประเภทของกจกรรมหรอประเดนปญหา เชน เครอขายททางานเดกสตร

สาธารณสข เศรษฐกจ พฒนาชมชน สทธมนษยชนสงแวดลอม ฯลฯ ตวอยางเครอขายประเภทน

ไดแก คณะกรรมการประสานงานองคกรสทธมนษยชน สภาองคการพฒนาเดกและเยาวชน

3) จาแนกตามอาชพหรอสถานภาพทางสงคม เชน เครอขายแรงงาน เครอขายกลมพระ

สหธรรม เครอขายครพทกษสทธเดก เครอขายสารวตรนกเรยน

4) จาแนกตามรปแบบโครงสราง หรอความสมพนธ การจาแนกโดยใชเกณฑนทาใหเกด

เครอขาย 2 ลกษณะ คอ เครอขายตามแนวตง และเครอขายตามแนวนอน

(1) เครอขายตามแนวตง หมายถง เครอขายทโครงสรางมลกษณะเปนชวงชน

ความสมพนธระหวางองคกรภายในเครอขายไมเทากน มองคกรทมสถานภาพสงกวา และอยใน

ฐานะผใหความชวยเหลอแกองคกรลกขาย เครอขายตามแนวตงพบมากในองคกรธรกจ เชน

แฟรนไซสตางๆ ซงลกขายตองพงพาบรษทแมในเรองเครองหมายการคา ขณะทลกขายตองพงพา

บรษทแมในเรองเครองหมายการคา ขณะทลกขายตองเสยคาใชจายสาหรบประโยชนทจะไดจาก

แมขาย

(2) เครอขายตามแนวนอน หมายถง เครอขายทมความสมพนธระหวางองคกรตางๆ

ภายในเครอขายมความเทาเทยมกน ลกษณะการแลกเปลยนเปนไปโดยการชวยเหลอเกอกลกน

การตดตอภายในเครอขาย เปนการตดตอระหวางบคคลหรอองคกร หรออาจจะมองคกรทาหนาท

ประสานงานระหวางเครอขาย เชน การจดประชม กระจายขาวสารขอมลหรอเปนแกนกลางเวลา

ทตองมการปฏบตรวมกน องคกรประสานงานนกยงมสถานภาพเทาเทยมกนองคกรอนๆ ภายใน

33

เครอขาย เครอขายในงานพฒนาสวนใหญเปนเครอขายตามแนวนอน เครอขายตามแนวนอนน

อาจจะแบงได 2 กลม คอ

(2.1) เครอขายทขยายตวออกจากศนยกลางทเปนจดกาเนดของเครอขาย (แมขาย)

(2.2) เครอขายตงขนมาจากกลมทเปนสมาชกเครอขายอยกอนแลว โดยแตละ

บคคลหรอองคกรสมาชกตางออกไปสรางหรอขยายเครอขาย

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543 อางถงใน กณณกา หงสลา, 2553 : 19) จากการจาแนก

ประเภทของเครอขายตามรปแบบโครงสรางหรอความสมพนธ เครอขายตามแนวตง จงเปน

เครอขายทโครงสรางมลกษณะเปนชวงชน ความสมพนธระหวางองคกรภายในเครอขายไมเทากน

องคกรทมสถานภาพสงกวา อยในฐานะผใหความชวยเหลอแกองคการทเปนลกขาย เครอขายตาม

แนวตงพบมากในองคการธรกจ เชน เครอขายแฟรนไซลตางๆ ซงลกขายตองพงพาบรษทแมใน

เรองเครองหมายการคา ขณะทลกขายตองเสยคาใชจายสาหรบประโยชนทจะไดจากแมขาย สวน

เครอขายตามแนวนอนเปนเครอขายทความสมพนธระหวางองคกรตางๆ ภายในเครอขายมความเทา

เทยมกน ลกษณะการแลกเปลยนเปนไปโดยชวยเหลอเกอกลกน การตดตอภายในองคเครอขาย

เปนการตดตอระหวางบคคลหรอองคกร หรออาจจะมองคกรทาหนาทประสานงานระหวาง

เครอขาย เชน จดประชม กระจายขาวสารขอมลหรอเปนแกนกลางเวลาทตองการมการปฏบตการ

รวมกน องคกรประสานงานนกยงมสถานภาพเทาเทยมกบองคกรอนๆ ภายในเครอขาย เครอขาย

ในงานพฒนาสวนใหญเปนเครอขายตามแนวนอน

นนทยา หตานวตร และคณะ (2546 : 19) ไดจาแนกประเภทของเครอขายไวอยางนอย 2

วธ ดงน

1.เครอขายแบงตามลกษณะของงาน เมอพจารณาลกษณะงาน สามารถแบงเครอขาย

ออกเปน 2 ประเภทใหญๆ ดงน

(1) เครอขายกจกรรม เปนเครอขายทมกจกรรมทเหมอนกนหรอคลายกน เครอขาย

ประเภทนอาจจะคลอบคลมพนทหลายหมบาน หลายตาบล หลายอาเภอหรอหลายจงหวด

ตวอยางของเครอขายประเภทน คอ เครอขายทสนบสนนโดยองคกรพฒนาเอกชนในภาคอสาน

มอยางนอย 7 ขาย คอ เครอขายเกษตรกรรมทางเลอก เครอขายทรพยากรและสงแวดลอม เครอขาย

หตถกรรมสตร เครอขายเดกและเยาวชน เครอขายดานเอดส เครอขายดานสทธมนษยชน และ

เครอขายชมชนแออด องคกรพฒนาเอกชนในภาคเหนอ กมการสนบสนนงานเครอขายคลายกบ

ภาคอสาน เชน เครอขายชาวเขา เครอขายการรณรงคดาน อบต. เครอขายการจดการทรพยากรลม

นา เปนตน เครอขายทสนบสนนโดยหนวยงานภาครฐ เชน สหกรณการเกษตร สหกรณประมง

กลมเกษตรกรทานาระดบตาบล เปนตน

34

(2) เครอขายพนท เปนเครอขายทมกจกรรมแตกตางกนแตอยในพนทเดยวกน เครอขาย

ประเภทนมกจะคลอบคลมพนททมลกษณะทางกายภาพเหมอนกน เชน อยในหมบานเดยวกน อย

ในตาบลเดยวกน อยในลมนาเดยวกน เปนตน

2. เครอขายแบงตามความเปนนตบคคล สาหรบความเปนนตบคคลของเครอขายอาจ

แบงเปน 2 ประเภท ดงน

(1) เครอขายนตบคคล เปนเครอขายทจดทะเบยนตามกฎหมายหรอตามระเบยบของ

สวนราชการ เชน กลมเกษตรกร สหกรณ สมาคม มลนธ เปนตน

(2) เครอขายไมเปนนตบคคล เปนเครอขายทมการรวมตวกนอยางไมเปนทางการ เชน

ชมรมตางๆ เครอขายตางๆ เปนตน

2.3.5 รปแบบของเครอขาย

ในปจจบนรปแบบของเครอขายมความหลากหลายขนอยกบสถานการณทางเศรษฐกจ

สงคม การเมอง ตลอดจนวกฤตการณตางๆ ในแตละพนท โดยแตละรปแบบจะมแบบแผนตางๆ

และลกษณะเดนทแตกตางกนไป ดงน

กรมพฒนาชมชน (http:// www.cdd.moi.go.th) ไดกลาวถงรปแบบของเครอขาย โดย

พจารณาจากลกษณะความสมพนธของสมาชกและแกนกลางประสานเครอขาย จะมอย 3 รปแบบ คอ

1. แบบรวมศนย จะเปนเครอขายทองคกรหรอกลมบคคลทเปนสมาชกมความรวมมอ

ประสานงานและมความสมพนธกบกลมทเปนแกนกลางสง ความเปนเครอขายกนระหวางสมาชก

มนอยมาก หรอไมมเลย

2. รปแบบการกระจาย จะเปนเครอขายทองคกรแกน หรอกลมแกนกลางประสาน

ตลอดจนสมาชกมการตดตอสอสาร ประสานงาน รวมมอซงกนและกน กระจายการประสานงาน

เชอมสมพนธกนในระหวางสมาชกดวยกนกบกลมแกน ซงกลมแกนจะคอยทาหนาทเอออานวย

ความสะดวกตางๆ ใหกบสมาชกเครอขาย

3. รปแบบการกระจายเชงซอน เปนเครอขายกระจายอานาจทสมาชกเครอขายสามารถ

ตดตอ ประสานงาน รวมมอซงกนและกน และขยายการตดตอไปยงกลมหรอองคกรอนๆ ซงกลม

หรอองคกรตางๆ เหลานกเปนเครอขายซงกนและกน มลกษณะเปนเครอขางเชงซอนโดยกลมแกน

หรอองคกรแกนจะเปนผประสานงานหรอเลขานการเครอขายหลายคน

รปแบบเครอขายทพจารณาความสมพนธของสมาชกเครอขายและแกนกลางผประสานงาน

จะเหนวา รปแบบท 1 จะเปนรปแบบพนฐานเบองตนของกลมบคคล หรอองคกรทเรมตนรวมตว

กนเปนเครอขาย จงมสภาพการรวมศนยกลางอยทแกนกลาง กตอเมอเครอขายรวมตวกนม

35

กจกรรมรวมกนไปสกระยะหนง ความสมพนธระหวางสมาชกเครอขายมมากขน การกระจาย

อานาจ กระจายความรบผดชอบมากขน จากรปแบบท 2 ความสมพนธระหวางสมาชกมลกษณะ

แพรกระจายและขยายวงกวางไปสกลมและองคกรตางๆ มากขน ความสมพนธของสมาชกท

กระจายตวกนออกไปจะเปนการกระจายเครอขายหลายคน ตามรปแบบท 3

สมศกด นคลาจารย (2540 : 53 อางถงใน นภสร พนธมณ , 2555 : 24) ไดจดแบงรปแบบ

เครอขายไว 2 รปแบบคอ

รปแบบท 1 : เปนรปแบบทไมเปนทางการ เปนการสรางเครอขายผานตว “บณฑต

อาสาสมคร” โดยการเชญหรอชกชวนประชาชนทคนรจกหรออยในเครอขายผใกลชดมาเขารบการ

อบรม และพยายามดาเนนกจกรรมตางๆ รวมกบผผานการอบรม เพอสรางหรอขยายเครอขาย

ตอไปในละแวกทอยอาศย หรอในชมชน ในหมบาน ในสถานททางานของผผานการฝกอบรม

ซงเปนการขยายเครอขายไมเปนทางการ หรอใชชองทางแบบไมเปนทางการ

รปแบบท 2 : การขยายเครอขายอยางเปนทางการ เปนการพจารณาเลอกองคกรหรอ

หนวยงานหรอสถาบนทมศกยภาพสง หรอมบคคลหรอสมาชกอยในเครอขายของตนจานวนมาก

รวมทงเปนสถาบน/ องคกร/ หนวยงานทสามารถเผยแพรแนวคดของโครงการสบคคลทตางวย

ตางอาชพ และตางสถานะทางเศรษฐกจและสงคม

2.4 แนวคดเกยวกบการจดการเครอขาย

2.4.1 ความหมายการจดการ

การจดการเปนทงวทยาศาสตรและศลปะการทกลาววาการจดการเปนวทยาศาสตร

(Management is a science) กเพราะองคความร (Body of Knowledge) ทไดมามลกษณะเปนระบบ

และหลกการตางๆ ไดผานกระบวนการศกษาอยางตอเนองจากผจ ดการและนกวจยจานวนมาก

ความรเหลานยงไดมการปรกษาพฒนาปรบปรงจากหลกฐานการสงเกตและการทดลองอยเรอยมา

แตอยางไรกตาม ความรทไดมาไมไดมลกษณะเทยงตรงเหมอนกบวทยาศาสตรบรสทธ เชน เคม

ฟสกส และการทกลาววา การจดการเปนศลปะดวยนน (Management is also an art) เนองมาจาก

การจดการ เปนวธการนาความรทผเชยวชาญศกษาไปประยกตใหองคการบรรลผลดงทปรารถนา

จนมผกลาววาการจดการเปนศลปะของศลปะ (Management is the art of art) กเพราะการจดการ

จะตองใชเทคนควธการจดองคการและนาความสามารถพเศษของสมาชกในองคการมาใชใหเกด

ประโยชนแกองคการ ดงนนผจดการจงไดรบสมญาวานกศลปะ (Artist) เพราะจะเปนผนาความรท

36

ไดรบจากศาสตรของการจดการมาดาเนนการจดการทรพยากรมนษยและทรพยากรวตถเพอให

อานวยประโยชนตอองคการใหมากทสด ดงนน ผศกษาจงไดรวบรวมความหมายของการจดการไวดงน

สาคร สขศรวงศ (2554 : 26) การจดการ หมายถง การทางานใหสาเรจตามวตถประสงค

ขององคกร ผานกจกรรมตางๆ ทางการจดการ ซงรวมถงกจกรรมหลก 4 ประการไดแก การ

วางแผน (Planning) การจดองคกร (Organizing) การชนา (Leading) และการควบคมองคกร

(Controlling)

ศรวรรณ เสรรตนและคณะ (2538 อางถงในวโรจน เปนสข (2554 : 7) ไดใหความหมาย

การจดการ คอ กระบวนการนาทรพยากรการบรหารมาใชใหบรรลวตถประสงคตามขนตอนการ

บรหารคอ การวางแผน (Planning) การจดการองคการ (Organizing) การชนา (Leading) การ

ควบคม (Controlling)

Henry Fayol (อางถงใน สาคร สขศรวงศ, 2554 : 57) กลาววากระบวนการจดการงาน

ประกอบดวยหนาทตางๆ 5 ประการ คอ

1.การวางแผน(Planning) หมายถง การคาดการณลวงหนาถงเหตการณตางๆทจะม

ผลกระทบตอธรกจ และกาหนดขนเปนแผนการปฏบตงาน หรอวถทางทจะปฏบตขนไวเปนแนว

ทางการทางานในอนาคต

2.การจดองคการ(Organizing) หมายถง การจดใหมโครงสรางของงานตางๆและ

อานาจหนาท ใหอยในสวนประกอบทเหมาะสมทจะชวยใหงานขององคการบรรลผลสาเรจ

3.การบงคบบญชาส งการ(Commanding) หมายถงการส งการงานตางๆแก

ผใตบงคบบญชา ซงผบรหารจะตองกระทาตนเปนตวอยางทด และตองเขาใจผปฏบตงานดวย

ตลอดจนเขาใจถงขอตกลงในการทางานของคนงานและองคการทอย รวมถงการตดตอสอสาร

ภายในองคการดวย

4.การประสานงาน(Coordinating) หมายถง การเชอมโยงงานของทกคนใหเขากน

ไดและไปสเปาหมายเดยวกนในทสด

5.การควบคม(Controlling)หมายถง การทจะตองกากบใหสามารถประกนไดวา

กจกรรมตางๆ ททาไปนน สามารถเขากนไดกบแผนทวางไว

James A.F.Stone (ม.ป.ป. อางถงใน วโรจน เปนสข,2554 : 6) การจดการ คอ

กระบวนการ (Process) ของการวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organization) การส งการ

(Leading) และการควบคม (Controlling) ความพยายามของสมาชกในองคการและการใชทรพยากร

ตาง ๆ เพอบรรลวตถประสงคทองคการกาหนดไว

37

Luther Gulick (อางถงใน จารวรรณ ศรขวญชวย,2551: 28) เปนนกทฤษฎทอยในกลม

การศกษาการจดการตามหลกบรหาร ไดเสนอหลกทเกยวกบการบรหาร ซงคนทเปนผบรหาร

จะตองทาหนาทสาคญอย 7 ประการ คอ การวางแผน การจดองคการ การจดคนเขาทางาน การสง

การ การประสานงาน การรายงานและการงบประมาณ หรอเรยกสนๆ วา “POSDCoRB” ซง

ประกอบดวยรายละเอยดดงตอไปน

(1) การวางแผน (Planning) คอ หนาทหรอบทบาทในการกาหนดการทางานทจะ

เกดขนในอนาคตวา จะทาอะไร จะทาอยางไร จะทาเมอไร ใครเปนผนา จะใชงบประมาณเทาไร

(2) การจดองคการ (Organizing) คอการจดโครงสรางองคการทเกยวกบเรองการ

กาหนดภารกจหนาท การแบงงานกนทา การกาหนดอานาจหนาท และความรบผดชอบ การจด

สายการบงคบบญชา การกาหนดขนาดของการควบคม การจดตงหนวยงานหลก (Line) และการ

จดตงหนวยงานทปรกษา (Staft)

(3) การจดคนเขาทางาน (Staffing) คอ หนาททเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษย ซง

ประกอบดวย การวางแผนกาลงคน การส งการ การคดเลอก การบรรจแตงตง การปฐมนเทศ

การฝกอบรม การประเมนผลการปฏบตงาน การเลอนขน ลดขน การโยกยาย และการใหพนจากงาน

(4) การสงการ (Directing) คอ การทผบงคบบญชาสงใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานตาม

แผนงานหรอตามทไดรบมอบหมายเพอใหการปฏบตงานดาเนนไปไดอยางมประสทธภาพ ซง

อาจจะสงการดวยวาจา หรอเปนลายลกษณอกษรกได

(5) การประสานงาน (Coordinating) คอ หนาทในการประสานกบหนวยงานตางๆ ทมอย

ในองคการใหทางานสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกนซงการประสานงานนนอาจทาไดโดย

การจดตงคณะกรรมการกลนกรองงาน การจดโครงสรางองคการใหมความชดเจน การใชวธการ

งบประมาณ เปนตน

(6) การรายงานผลการปฏบตงาน (Reporting) คอ การรายงานความกาวหนาปญหา

อปสรรค ตลอดจนขาวสารตางๆ ขององคการใหทกฝายไดทราบ เพอประโยชนในการตดตามการ

แกไขปญหาอปสรรคทเกดจากการทางาน

(7) การบรหารงบประมาณ (Budgeting) คอ หนาทในการจดสรร การวางแผน

งบประมาณใหกบองคการ และหนวยยอยตางๆ ใหมงบประมาณทเหมาะสมและเพยงพอในการ

ทางาน

มลลกา ตนสอน ( 2544:9) การจดการ(Management) หมายถงการบรรลวตถประสงคท

ตองการอยางมประสทธภาพ(efficient) และประสทธผล(Effective)โดยการส งการและการทางาน

รวมกบบคคลอน(Weihrich และKoont,1993) การจดการเปนงานทสาคญทผบรหารทกคนตองทา

38

ใหไดตามเปาหมายอยางชาญฉลาดการจดการมความเปนสากล(Universal) ทประยกตใหการ

ดาเนนงานในทกองคการบรรลเปาหมายทตองการ ตลอดจนไดรบการยอมรบวาเปนงานทสาคญ

และมความจาเปนสาหรบทกองคการ โดยเฉพาะการพลวตของสภาพแวดลอมและกระบวนการ

โลกาภวตน(Globalization)ทการแขงขนกระจายไปทวโลก หรอเรยกวาโลกไรพรมแดน(Borderless

World) ทาใหผบรหารไมสามารถปลอยใหการดาเนนงานขององคการเปนไปอยางไรทศทาง แต

จะตองบรหารงานอยางตอเนองและเปนระบบ โดยมขนตอนการปฏบต หรอทเรยกวา

“กระบวนการทางการจดการ(Management Process)” ซงประกอบดวยหนาททางการจดการ

(Management Functions) หรองานทผจดการทกคนจะตองปฏบต เพอใหการดาเนนงานในองคการ

หรอหนวยงานเปนไปอยางราบรนและตรงเปาหมาย เราสามารถกลาววาการจดการมหนาททสาคญ

5 หนาท ไดแก

1. การวางแผน(Planning) เปนหนาททางการจดการหนาทแรกทเกยวของกบการ

กาหนดทศทาง(Direction) ภารกจ(Mission) เปาหมาย(Goal)และวตถประสงค(Objectives) ของ

องคการ ตลอดจนกรอบความคด (Framework) แนวทาง และวธการปฏบต (Procedure) เพอใหการ

ดาเนนงานบรรลผลสาเรจตามทตองการ ความซาซอนและการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมใน

ปจจบน ทาใหผบรหารจาเปนตองอาศยการวเคราะหขอมลและการตดสนในในการวางแผนอยางม

ประสทธภาพ

2. การจดการองคการ(Organnizing) เปนงานทใหความสาคญกบการจดทา

โครงสรางองคการ (Organization Structure)และกาหนดระบบงาน(Work System) บทบาท

(Role)อานาจหนาท(Authority)ความรบผดชอบ(Responsibility) และหนาท(Duty) ของบคลากร

เพอใหเขาปฏบตงานใหเปนระบบและสอดคลองกนภายในหนวยงาน ซงจะทาใหองคการสามารถ

ดาเนนงานสเปาหมายรวมกนอยางราบรน และใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ

3. การจดบคลากรเขาทางาน (Staffing) เปนงานสาคญของผจดการทกคนทตองจด

บคคลใหเหมาะสมกบงานทงในดานคณภาพ ไดแกความร ทกษะ ความสามรถ ประสบการณและ

ปรมาณวาน(Man Power)ทตองการหรอเรยกวา “การจดคนใหเหมาะสมกบงาน(Put the Right Man

on the Right Job)” ตลอดจนธารงรกษา พฒนาแรงงานทมคณภาพใหอยกบองคการอยางตอเนอง

4. การนา (Leading) เปนการใชอทธพลและความสมพนธระหวางผนาและผตาม ใน

การชเปาหมาย ชกจง กระตน และเปลยนแปลงผตดตามหรอผใตบงคบบญชาใหปฏบตงานอยาง

เตมความสามารถดวยความเตมใจ ซงกอใหเกดประโยชนแกองคการอยางเตมท

39

5.การควบคม(Controlling) เปนกระบวนการในการกาหนดเกณฑและมาตรฐาน

ขนตอนการตดตาม ตรวจสอบ ประเมน และแกไขใหการดาเนนงานสามารถบรรลเปาหมาย หรอ

ปรบปรงแผนและการดาเนนงานใหสอดคลองกบขอจากดของเหตการณและสภาพแวดลอมจรง

จากนยามขางตน ผศกษาจงสรปวา การจดการ หมายถง กระบวนการนาทรพยากรการ

บรหารมาใชใหบรรลวตถประสงคตามขนตอนการบรหาร คอ การวางแผน การจดองคการ การ

ชนา/ สงการ การประสานงาน และ การควบคม ตามตารางท 2.3

ตารางท 2.3 สรปเปรยบเทยบกระบวนการจดการ

ส

าคร

สขศ

รวงศ

ศรวร

รณ เ

สรร

ตน

และค

ณะ

Hen

ry F

ayol

Jam

es A

.F.S

tone

Luth

er G

ulic

k

มลล

กา ต

นส

อน

รอยล

ะ

การวางแผน 100.00

การจดองคการ 100.00

การชนา/สงการ 100.00

การประสาน - - - 50.00

การจดคนเขาทางาน - - - - 33.33

การรายงานผลการปฏบตงาน - - - - - 16.67

การบรหารงบประมาณ - - - - - 16.67

การควบคม - 83.33

ทมา : พฒนาโดยผวจย, 2556

จาก ตารางท 2.3 เมอเปรยบเทยบกระบวนการจดการพบวานกวชาการทงหมด มขนตอน

การจดการในสวนของ การวางแผน การจดองคการ การชนา/ส งการ (รอยละ 100.00) รองลงมา

เปนขนตอนของการควบคม (รอยละ 83.33) การประสานงาน (รอยละ 50.00) การจดคนเขาทางาน

(รอยละ 33.33) ขนตอนการรายงานผลการปฏบตงาน และการบรหารงบประมาณเทากนคอ

(รอยละ 16.67)

การจดการ

40

2.4.2 การจดการเครอขาย

การจดการเครอขายเปนแนวคดทเรมตนตงแตปจเจกบคคลเรมมการตดตอสอสารเกดเปน

กลมและเครอขายตางๆ เปนไปเพอทจะพฒนาศกยภาพ การแกไขปญหาแ ละการพฒนา

กระบวนการเรยนร

ปารชาต สถาปตานนท และชยวฒน ถระพนธ (2546: 13 อางถงใน พฤธพงค พศาล

วชรนทร, 2550 : 23-24) ไดกลาวถงแนวคดการจดการเครอขาย คอ การรวมกลมซงประกอบไป

ดวยคนทมความคด ความเชอเหมอนหรอตางกนกได แตทกคนตางมงเนนการดาเนนการเพอให

บรรลเปาหมายหลกรวมกน จนเปนพนธมตร โดยเฉพาะองคกรคแขงใหหนหนาเขาหากน จน

เปนพนธมตรในเชงธรกจทเออประโยชนตอกนและกน เปน “พนธมตรแหงดวงดาว” ซงม 6

ประการไดแก มจดมงหมายรวมกน บคคลในเครอขายมจตสานกรวม มสวนรวมในกระบวนการ

ทางาน และไดรบผลประโยชนจากการเปนสมาชก การเชอมโยงการทางานของเครอขาย การ

สรางความรสกรวมในเครอขายมจตสานกรวม การพฒนาระบบทโปรงใส ตรวจสอบได และการ

จดระบบขอมลขาวสาร การตดตอสอสารและสารสนเทศ

การจดการเครอขายโดยชมชนเปนการจดการทคานงถงศกยภาพของชมชนและขนาด

ของเครอขายทงในดานของพนทและกจกรรมทเกดขน

พระมหาสทตย อาภากโร (2547: 146 อางถงใน พฤธพงค พศาลวชรนทร, 2550 : 24)

กลาวถงการจดการเครอขายในระดบชมชน คอ การจดการพนทอยางเปนรปธรรม โดยมการโยงใน

กระบวนการพฒนาทเปนองครวมทยดเอาความสาเรจในการพฒนาเชงพนทและประเดนปญหาท

เกดขนในชมชนมาเปนยทธศาสตรในการเสรมสรางความสมพนธและการจดการเครอขาย โดยม

หลกการและวธการ คอ การจดการทตงอยบนพนฐานของกระบวนการเรยนรของคนในชมชน การ

จดการทสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน และการจดการมความเหมาะสมกบบรบท

และสถานการณทเกดขนในระดบชมชน

Badaracco (1998 อางถงใน กณณกา หงสลา, 2553 : 29) เสนอวาจดเรมตนในการทจะ

เขาใจการจดการเครอขายกคอ การตรวจสอบปจจยทสนบสนนหรอเปนอปสรรคตอการเกด

ประสทธผลของเครอขาย เชน การสอขอความ และการสรางความรในการทางานภายในองคการ

ปจจยเหลานมนาหนกไมเทากนในแตละสถานการณขนอยกบความชดเจนในเปาหมายของ

เครอขาย แรงจงใจทจะสรางและแบงปนความรในการทางาน การมทรพยากรตางๆ อยางเพยงพอ

รวมถงการมทรพยากรทมคณภาพ การมผนาทใหความสาคญตอความสาเรจของเครอขาย การ

ทางานเปนทม การมความผกพนตอความสาเรจของเครอขายในทกระดบขององคกรทเปนเครอขาย

41

การสนบสนนระหวางกน รวมทงความพรอมทจะทดลอง ลมเหลวประสบความสาเรจรวมกน และ

ความไววางใจกน

การจดการเครอขายทมประสทธภาพนน สมาชกและผทเกยวของกบเครอขายจะตองม

ความร ความเขาใจขนตอนและวงจรชวตของเครอขาย

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2552 : 318-319) แนวทางการจดการเครอขายสามารถดาเนนการ

ตามวงจรของการรวมมอ 4 ขนตอน คอ

1) การรวมมอกอนเปนหนสวน (Pre-partnership Collaboration) มลกษณะทถกกาหนด

โดยรปแบบเครอขายทมฐานอยบนความไมเปนทางการ ความไววางใจและความตระหนกถงการม

เปาประสงครวมกน ปฏสมพนธระหวางหนสวนทมศกยภาพมลกษณะไมเปนทางการและเนน

ความสมพนธระหวางบคคล คณภาพของความสมพนธไดถกเชอมโยงโดยระดบของความ

ไววางใจระหวางผกระทา และการมปฏสมพนธซงกนและกนถกมองในฐานะทนาไปสการม

ประโยชนรวมกน หากมความไววางใจระหวางองคการตาจะมเพยงผบรหารระดบสงหรอบคลากร

อาวโสเทานนทเขารวมประชมระหวางองคการ แตเมอใดกตามทระดบความไววางใจเพมขนกจะม

บคลากรหลากหลายระดบทเขารวม ซงทาใหปจจยนาเขาของเครอขายมความหลากหลายยงขน ม

การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพมากขนและมการขยายตวของความรสกรวมในการเปน

เจาของเครอขาย

2) การสรางหนสวนและการทาใหมนคง (Partnership Creation and Consolidation) การ

สรางหนสวนเกยวของกบการเจรจาตอรองและการแขงขนเกยวกบใครควรดารงตาแหนงใดและ

ใครไมควรดารงตาแหนงใดในโครงสรางของการทางานรวมกน ในขนนบางครงสมาชกจะเนนใน

ประเดนเฉพาะบางประเดน เชน การจดสรรทน งในคณะกรรมการหรอคณะผบรหาร หรอการ

ถกเถยงเกยวกบภาวะผนาการกาหนดบทบาท และการจดลาดบความสาคญของปญหาหรอประเดน

ทจะดาเนนการ

3) การปฏบตตามแผนงานของกลมหนสวน (Partnership Programme Delivery) แม

วาวลทานอง “หนสวน” และ “เครอขาย” จะมนยแหงความรวมมอ แตในความเปนจรงของการ

ปฏบตงานรวมของหลายองคการกลบมการแขงขนระหวางองคการ การแขงขนดารงอยในกลม

หนสวน โดยเฉพาะกระบวนการเสนอของบประมาณจากรฐบาลกลางหรอหนวยงานทสนบสนน

ทนอนๆ เปาหมายของการแขงขนนคอการกระตนสมาชกในกลมหนสวนใหพฒนานวตกรรมและ

แผนงานทมความคมทนในการทางานและเพอเปนหลกประกนวาผสนบสนนทนไดรบความคมคา

กบเงนทสนบสนนลงไปและประสทธผลของแผนงาน เมอไดรบงบประมาณกลมหนสวน

เผชญหนากบการทาทายในการกระจายงบประมาณสาหรบการปฏบตตามแผนงาน ณ ขนนการ

42

แขงขนนาไปสความสมพนธในรปแบบการตลาดทมฐานอยบนขอตกลงตามสญญาและตามทยน

เสนอตอแหลงทน และเมอรปแบบการตลาดปรากฏขนในกลมหนสวนกจะเปนอปสรรคหรอ

ขดขวางการพฒนาการของความไววางใจ การชวยเหลอซงกนและกน และความรวมมอระหวาง

กลมหนสวน

4) การยตและความตอเนองของการเปนหนสวน (Partnership Termination and

Succession) มแผนงานหลายแผนงานทมระยะเวลาของการไดรบทนสนบสนน เชน สามป หรอหา

ปและเมอแผนงานเหลานไมมงบประมาณในการดาเนนการตอไป กลมหนสวนทรวมดาเนนงาน

ภายใตแผนงานมทางเลอก 3 ทาง คอ 1) การสรางความตอเนองของการเปนหนสวนทเปนทางการ

ตอไปเพอดารงความสมพนธและแสวงหาแหลงงบประมาณจากทอนเพอทางานรวมกนตอไป 2)

สลายความเปนหนสวนและแยกยายกนไปปฏบตตามบทบาทหนาทขององคการตนเอง 3) หลบไป

ใชการประสานงานในเชงเครอขายทไมเปนทางการเพอรวมมอกนดาเนนงานตามความเหมาะสม

ของสถานการณ

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543: 60-101 อางถงใน ชนมณฐ รอดบญธรรม, 2546 :11-16 )

ไดใหความเหนวาการจดการเครอขายตองคานงถงสภาพของเครอขายวาอยในชวงใด คอ เปนระยะ

กอตว ระยะขยายตว ระยะรงเรอง ระยะถดถอย ระยะฟนตว รวมทงตองคานงถงหนวยงานหรอ

บคลากรทบรหารเครอขายดวย ซงการสรางเครอขายโดยภาครฐเปนผรเรมยอมแตกตางเครอขายท

ภาคเอกชนเปนผรเรม โดย เกรยงศกด เจรญวงศกด ไดนาเสนอแนวทางการจดการเครอขาย ดงน

1. ระยะการกอรปเครอขาย (Network Forming)

การกอรปเครอขายควรพจารณาถงความสามารถในการรวมตวของประชาชนเปนหลก

หากประชาชนกลมใดมความสามารถในการรวมตวเปนเครอขายไดเอง หนวยงานภาครฐกไม

สมควรเขาไปครอบงาบงการในการกอตวเครอขาย แตหากกลมใดยงขาดสมรรถนะในการรวมตว

เปนเครอขาย หนวยงานภาครฐกอาจเขาไปชวยในฐานะของผสนบสนน (Supporter) และผอานวย

ความสะดวก (Facilitator) ใหการจดตงเครอขายทาไดงายขน โดยควรมขนตอนในการกอรป

เครอขายดงน

1.1 การสรางความตระหนกในปญหาและสานกในการรวมตว โดยการใชกลยทธ

“การประชาสมพนธ” เพอกระตนในประชาชนเกดสานกอยากเขารวม แนวทางการสรางความ

ตระหนกและสานกของคนในสงคม อาท การใชสอมวลชนรณรงคอยางตอเนองและกวางขวางทง

สอ วทย โทรทศน หนงสอพมพ รวมทงประชาสมพนธผานหนวยงานตางๆ การจดรายการ

โทรทศนและรายการวทย การจดทาจดหมายขาวเพอกระจายขอมลขาวสาร การเปดเวทระดม

ความคดเหน การจดสมมนา

43

1.2 การสรางจดรวมของผลประโยชน โดยทกญแจหลกของการสรางจดรวมอยทการ

กาหนดเปาหมายหรอวตถประสงคทใชประโยชนตอผเขารวม

1.3 การแสวงหาแกนนาทดของเครอขาย ทมคณสมบตเหมาะสม และมอทธพล

เพยงพอในการผลกดนการปฏรปดานตางๆ เชน ดานนโยบาย ดานการสรางกระแสดานขอมล

ขาวสาร ฯลฯ

1.4 การสรางแนวรวมสมาชกเครอขาย ปจจยสาคญประการหนงทเปนตวกาหนดวา

เครอขายจะดาเนนการไปไดยงยนมากนอยเพยงใด กคอปรมาณและคณภาพของสมาชกเครอขาย

โดยเหตน การสรางแนวรวมของสมาชกเครอขายใหกวางขวาง และการดงปจเจก /กลม/

องคการ ทมคณสมบตเหมาะสมเขาเปนสมาชกเครอขายจงเปนสงจาเปน การสรางแนวรวม

การปฏรปการศกษาจงไมสมควรจะกระทาเพยงแตในระดบสาธารณะชน สอมวลชน การจด

สมมนา หรอการเปดเวทระดมความคดเหนในวงกวางเทานน เรายงอาจขยายแนวรวมเพอการ

ปฏรปผานระบบความสมพนธแบบตวตอตวไดดวย ในลกษณะของการหาเครอขายแบบท

ผเขยนขอเรยกวา “ดาวกระจาย” ซงเปนวธการขยายตวของเครอขายระดบชมชนวธหนงทใช

กนอยในปจจบนและประสบความสาเรจอยางสง โดยวธเขาเขามารวมเครอขายทตรงกบ

แนวคดของเขาหรอเครอขายทจะชวยแกปญหาของเขาได หลงจากนนกให เขาไป “ขาย

ความคด” เพอเสาะหาสมาชกรวมเครอขายตอไป

2. ระยะการจดระบบบรหารเครอขาย (Network Organizing)

2.1 การจดผงกลมเครอขาย (Mapping) ควรมหนวยงานทรบผดชอบในการเกบ

รวบรวมขอมลของเครอขายทกกลมในประเทศ ทดาเนนการเกยวกบการปฏรปการศกษาทง

ทางตรงและทางออม โดยเอาขอมลของแตละเครอขายมาทาการจดแผนทหรอแผนผงของ

เครอขาย ดงนน แผนทเครอขายทชดเจนและทนสมย จะชวยสนบสนนการรวมตวเพอขยาย

เครอขายปฏรปการศกษาไดเปนอยางด จงควรมการปรบปรงแผนทเครอขายใหทนสมยอย

เสมอ เพอใหทราบวาเครอขายใดทเพมขนมาเครอขายใดทลมเลกหายไป

2.2 การจดบทบาทหนาทของสมาชกในเครอขาย (Role and responsibility)

องคประกอบสาคญของการจดการเครอขาย คอ การแบงบทบาทหนาทความรบผ ดชอบ

ระหวางกน โดยการพยายามชขอบเขตหนาทความรบผดชอบของสมาชกแตละคนใหชดเจน

วา แตละคนรบผดชอบสวนใดของเครอขาย และแตละฝายจะสมพนธเชอมโยงกบฝายอนๆ

อยางไร หลกการสาคญของการจดแบงบทบาทหนาทนกคอ การรวมเปนเครอขายจะตอง

นาเอาความสนใจ ประสบการณและความเชยวชาญของสมาชกแตละคนทตางกนมาเสรมกน

ซงการจะทาเชนนนได จาเปนตองมการมอบหมายหนาทความรบผดชอบใหแตละคนไปตาม

44

ศกยภาพและความสนใจของเขา แตประเดนสาคญทตองคานงถงกคอ โดยปกตสมาชก

เครอขายมกจะมงานประจาทตองรบผดชอบอยแลว มเพยงสวนนอยทจะสามารถทางานให

เครอขายแบบเตมเวลา สงผงใหเวลาทจะอทศใหกบเครอขายมกใหไดไมเตมทและไมเตมเวลา

ดงนน การมอบหมายหนาทความรบผดชอบ ตลอดจนระบบการทางานอนๆ กควรเปนไปใน

ลกษณะทเออใหสมาชกเขารวมไดแมมเวลาจากด และโดยทวไปแลว เมอเครอขายไดขยายตว

ไปในระดบทมสมาชกจานวนมาก และมกจกรรมหรอโครงการทรวมกนทาอยางตอเนองอย

สมาเสมอ สภาพเชนนจะเปนแรงบบใหเครอขายตองจดตงหนวยธรการขนมาทาหนาทจดการ

งานประจาของเครอขายในทสด

ในจานวนสมาชกเครอขายทงหมดน บคคลทมบทบาทสาคญทสดในการกาหนด

ความสาเรจหรอลมเหลวของเครอขายกคอ ตวผนาของเครอขายนน การเกดและการทาให

เครอขายกคอ ตวผนาของเครอขายนน การเกดและการทาใหเครอขายเขมแขงลวนขนอยกบ

ตวผนาของเครอขายนนๆ โดยเหตน การกาหนดตวผนาของเครอขายจงพงกระทาดวยความ

พถพถนอยางยง เพอใหไดผนาเครอขายทมภาวะผนาเขมแขง สามารถระดมความรวมมอรวม

ใจจากสมาชกในกลม รวมทงมความรและประสบการณรวมกบเครอขาย มความเขาใจใน

ปญหาและความตองการของกลม มบารมเปนทยอมรบเชอถอของสมาชก และทสาคญคอ

สามารถบรหารจดการกลมได ซงหมายความวา ผนาในทนยอมมใชผนาโดย “ตาแหนง” แต

เปนผนาโดย “บทบาท” ทกระทาจรงทสามารถนากลมใหดาเนนการไปไดตามเปาหมาย

2.3 การจดระบบตดตอสอสาร (Communication System) การสอสารเปน

เสมอนกลไกทเชอมสมาชกของเครอขายเขาหากน อกทงยงเปนชองทางในการแลกเปลยน

เรยนร และการแพรกระจายความคด ซงจะมผลตอการรกษาและขยายตวของเครอขาย

กระบวนการสอสารทมประสทธภาพชวยเปดชองทางการเจรจา เพอสรางความรวมมอ

ระหวางภาคตางๆ และเปนชองทางในการประสานงาน และชวยสรางความเขาใจอนด

ระหวางกน ซงไมเพยง จะทาใหการทางานรวมกนเปนไปอยางราบรน หากยงชวยลดความซาซอน

ในการทางานลงไปดวย

แนวทางการสรางระบบการตดตอสอสาร สมารถกระทาไดทงแบบทเปน

ทางการ อาท การจดเวทประชาคม การประชมเมอง ฯลฯ และชองทางการสอสารทไมเปน

ทางการ อาท การพบปะสงสรรค ระหวางบคคลหรอกลมบคคลในโอกาสสาคญตางๆ

จดหมายขาวสอสาร ความเคลอนไหวระหวางสมาชกดวยกน เปนตน ชองทางหรอแบบแผน

ของการตดตอสอสารเหลานน จะเปนกลไกหลกทจะนาไปสเจตจานงเดยวกนในการปฏรป

การศกษารวมกน นอกจากนควรมการจดสรรพนทสาธารณะทประชาชนทกกลมทกประเภท

45

สามารถเขารวมได ทงทเปนพนทเชงกายภาพ อาท เวทสมมนาเพอแลกเปลยนความคดเหน

การจดการประชม รวมกน หรอพนททางสงคม เชน รายการวทย รายการโทรทศน

หนงสอพมพ ฯลฯ ทใหสมาชกภายในเครอขายและบคคลภายนอก เครอขายมโอกาสพบปะ

แลกเปลยน และเรยนรรวมกน ดงนน แตละเครอขายจาเปนตองมเวทพบปะเพอชวยในการ

ประสานงานระหวางกลม เวทพบปะเหลานจะชวยใหเกดการมองเปาหมายและทศทางของ

ขบวนการเคลอนไหวรวมกน รวมทง เกดการคดหาหนทางทจะนาไปสจดน นรวมกน

นอกจากนเวทสาธารณะดงกลาวยงอาจเปนตวจดประกายความสนใจของผคนและดงดดความ

รวมมอจากภาคอนๆ ใหเขารวมเพอชวยทางานไดมากขน โดยเฉพาะอยางยงหากเวทเหลาน

สามารถผนวกภาครฐเขารวมเปนสมาชกได กจะทาใหการประสานงานกบภาครฐเกดขนอยาง

มประสทธผลมากยงขน

นอกจากเวทพบประเสวนาหรอการสรางพนทสาธารณะแลว ยงสมารถใชสอ

พนบานและวฒนธรรมทองถนทหลากหลาย นอกเหนอจากสอวทย โทรทศน หนงสอพมพ

ทองถน อาท การจดแสดงหนงตะลง ลเก หรอหมอลา ฯลฯ มาใชเปนเครองมอเพอสอสาร

แนวคดและสรางความเขาใจเกยวกบการปฏรปการศกษาไดโดยการสอดแทรกเนอหาสาระ

เกยวกบปญหาสงคมทเชอมโยงกบปญหาการศกษาเขาไปในการแสดงไดดวย

2.4 การจดระบบการเรยนรรวมกน (Learning System) เครอขายจะพฒนาให

กาวหนาไปไดมากนอยเพยงใด ขนอยกบระดบความรความสามารถของสมาชกของเครอขาย

ดวย การทาใหเครอขายแขงแรงจงตองอาศยระบบการพฒนาสมาชกเครอขายอยางตอเนอง

ผานระบบการเรยนรรวมกน ทงในรปแบบของการฝกอบรม การศกษาดงาน การสมมนา

และทสาคญ คอ การเรยนรจากการปฏบตรวมกน (Interactive Action Learning)

2.5 การจดระบบสารสนเทศ (Information System) ในภาพรวมระดบประเทศ

แลว ควรมหนวยงานหนงทเปนแกนกลาง ทาหนาทจดระบบฐานขอม◌ลเกยวกบการปฏรป

การศกษา โดยทาการรวบรวมขอม ลทกอย างทเกยวของกบเปาหมาย รปแบบ วธการ

ความสาเรจ ปญหาอปสรรค และขอมลอนๆ ทจาเปนในสวนของการปฏรปการศกษา ไมวา

จะเปนขอมลในรปของผลการวจย ทฤษฎ โครงการ ประสบการณภาคปฏบตตวอยางจากประเทศ

อน ๆ ฯลฯ เพอใชเปนฐานขอมลหลกของประเทศดานปฏรปการศกษา

ระบบสารสนเทศดงกลาว ควรยดหลกการใชงานไดงาย (User Friendly) เปน

ขอม ลททกคนสามารถเขาถงได งาย (Accessible) และเผยแพรใหกระจายออกไปอย าง

กวางขวาง ฐานขอมลนตองมไดเปนขอมลสาหรบคนในแวดวงการศกษาเทานน หากแตเปด

กวางใหสารธารณชนใชรวมกนได เครอขายฐานขอมลทดจะชวยเพมประสทธภาพของการ

46

แลกเปลยนและเรยนรระหวางกน เพราะจะชวยใหทราบวาปจจบนใครทาอะไรไปเทาใดแลว

หากกลมทจงหวดนอยากรเรองใดเรองหนง กสามารถสบคนไดวามกลมอนใดทไดดาเนนการ

เรองนไปแลว ผลการดาเนนการเปนอยางไร สามารถตดตอขอขอมลไดอย างไร การ

แลกเปลยนขอมลระหวางกนเชนนจะชวยสนบสนนไดอยางไร การแลกเปลยนขอมลระหวาง

กนเชนน จะชวยสนบสนนกระบวนการเรยนรและการตอยอดทางปญญาระหวางเครอขาย

ชวยลดความสญเสยสนเปลองทรพยากรและเวลาจากการทางานซาซอนและการลองผดลองถก

2.6 การใชประโยชนเครอขาย (Network Utilizing) เครอขายทจดตงขนแตละ

กลมตางกมเปาหมายและวตถประสงค ของตนเอง หากเครอขายนนกจะยงมพลงในการ

เคลอนไหวและมอทธพลตอสงคมในวงกวางมากขนเทานน การใชเครอขายเพอเปนเวทกลาง

ประสานงานรวมกน เวทแลกเปลยนสารสนเทศและความร เวทแลกเปลยนและระดม

ทรพยากร เวทรวมสรางสรรคและพฒนา เวทสรางกระแสผลกดนประเดนใหมๆ

3. ระยะการธารงรกษาเครอขาย (Network Maintaining) การธารงรกษาเครอขาย

จาเปนตองมเพอรกษาความสาเรจของเครอขายหรอหากภารกจของเครอขายยงไมสาเรจ กยอม

จาเปนทจะรกษาเครอขายไวและประคบประคองใหเครอขายสามารถดาเนนการตอไปได โดยม

องคประกอบของการธารงรกษาเครอขายดงน

3.1 การจดกจกรรมรวมทดาเนนการอยางตอเนอง จนกระท งกจกรรมดงกลาว

กลายเปนแบบแผน (Pattern) ของการกระทาทสมาชกของเครอขายยอมรบโดยทวกน ซงสามารถ

กระทาไดดวยการกาหนดโครงสรางของกจกรรมอยางชดเจน ทงในแงของเวลา ความถและการจด

กจกรรมทมความนาสนใจเพยงพอทจะดงดดสมาชกใหเขารวม

3.2 การรกษาสมพนธภาพทดระหวางสมาชกเครอขายโดยการจดกจกรรมทม

จดประสงคเพอกระชบความสมพนธระหวางสมาชกโดยเฉพาะ และควรจดอยางสมาเสมอ ควรม

มาตรการปองกนปญหารวมกน ปญหาความขดแยงระหวางกน อาท การจดโครงสรางองคกรและ

อานาจหนาทใหชดเจน ไมซาซอน การกาหนดเปาหมายการทางานทสมาชกยอมรบรวมกน การ

จดสรรทรพยากรอยางเพยงพอ การกาหนดผนาทเหมาะสม การกาหนดกตการวม อนเปนท

ยอมรบรวมกน เปนตน

3.3 การกาหนดกลไกสรางระบบจงใจ เชน การใหคาตอบแทน การใหเกยรตยศ

ชอเสยง

3.4 การจดหาทรพยากรสนบสนนอยางเพยงพอ

47

3.5 การใหความชวยเหลอและชวยแกไขปญหา โดยควรจดตงหนวยงานทเกดจาก

ความรวมมอระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน หรอเปนหนวยงานราชการท

ดาเนนการอยแลว โดยหนวยงานนควรทาหนาทหลกๆ 3 ประการ ไดแก

(1) ทาหนาทเปน “ศนยชวยเหลอ” ชวยตดตามประเมนผลความคบหนาของ

เครอขายปฏรปการศกษาแตละเครอขายทดาเนนการอย โดยใหคาแนะนาและขอเสนอแนะ

ดานขององคความรในการจดการบรหารเครอขาย ดานการบรหารการเงน และดานการระดมทน

รวมทงอาจลงมอชวยเหลอในบางกรณ หากเครอขายประสบปญหารนแรง อยางไรกดหนวยงาน

นควรมฐานะเปนเพยงพเลยงทใหการสนบสนน ไมควรมบทบาทเขาไปแทรกแซงหรอครอบงาการ

ดาเนนการของเครอขาย

(2) ทาหนาทเปน “ศนยความร” โดยทาหนาทศกษา คนควา และวจยองคความร

เกยวกบการจดการเครอขาย โดยศกษาจากตวอยางเชงประจกษของผลสาเรจ และความลมเหลวท

เกดขนในการปฏบตงานจรงในพนท เพอจะสรางองคความรเฉพาะการบรหารเครอขายการศกษา

ซงยอมแตกตางจากองคความรการบรหารรฐกจ หรอการบรหารทมสอนอยโดยทวไป

(3) ทาหนาทเปน “ศนยสรางผนา” โดยการทาการฝกอบรมและใหความรแกผนา

เครอขายในหวขอตางๆ ทจาเปน เชน การจดการ ประชม การบรหารการเงน การจดการบญช

การตดตามประเมนผลกจกรรม การสรางแรงจงใจ การระดมความรวมมอ ฯลฯ ทงน กเพอ

เสรมสรางความรและความเขาใจในการบรหารเครอขายอนจะเปนการเพมขดความสามารถในการ

ทางานของเครอขายดวย

3.6 การสรางผนารนใหมอยางตอเนอง โดยแตละเครอขายจงตองมการคดเลอก

ฝกฝน และสงเสรมใหเกดการพฒนานารนใหมขนมาอยเสมอ โดยแตละเครอขายตองคดเลอกคน

ทมคณสมบตเหมาะสม ทงดานความร ความสามารถ การมประสบการณรวมกบเครอขายและท

สาคญ คอ เปนทยอมรบนบถอและสามารถเปนศนยรวมใจของคนในเครอขายไดแลว ดาเนนการ

นาคนเหลานมารบการฝกอบรมอยางสมาเสมอ โดยจดการอบรมความสอดคลองกบภารกจของ

เครอขาย

นงลกษณ ทองศรและคณะ (2550 : 38-39) กลาววา การจดการเครอขายนนมวธการท

หลากหลายตามแตบคคล กลม องคกร และเครอขายนน บางเครอขายใชแนวคดวธการจดการ

ตามระบบทสอดคลองกบธรรมชาตของเครอขาย บางกลมวธการปรบเปลยนเพอใหเหมาะสมกบ

ประเภทของเครอขายในแตละดาน ซงกระบวนการทงหมดมความสาคญตอการพฒนาและการ

รกษาความเปนเครอขายในระยะดาน ซงกระบวนการทงหมดมความสาคญตอการพฒนาและการ

รกษาความเปนเครอขายในระยะยาว ดงนนเพอใหเกดการประยกตใชเทคนค เครองมอ ความร

48

และวธการทเหมาะสม จงมความจาเปนตองศกษาถงกระบวนการจดการเครอขายตามวงจรชวต

เครอขาย 4 ขนตอนดงน

1.ขนตระหนกและการกอตวของเครอขาย เปนขนตอนทมความสาคญอยางยงเพราะเปน

จดเรมตนของการใชพลงกลมและความเปนเครอขายในการจดการกบสถานการณทเกดขน ซง

สมาชกในเครอขายจะตองมความเขาใจถงขนตอนดงกลาวเพอทจะไดสงเสรมการจดการตนเองใน

เครอขายไดอยางเหมาะสมโดยใชวธการดงนคอ

1.1 การศกษาขอมลและสถานการณ

1.2 การสรางศรทธาและหาแนวรวม

1.3 การสรางความตระหนกหรอการเสนอใหเหนประเดนปญหา

1.4 การแสวงหาความตองการและการหาจดรวมในการพฒนาเครอขาย

1.5 การแสวงหาทางเลอกในการทากจกรรมทสงเสรมความสมพนธและการ

แสวงหาแกนนาเครอขาย

1.6 การสรางระบบความสมพนธของเครอขาย

2. ขนตอนในการจดการเครอขาย เปนจดกอเกดความรวมมอของความเปนเครอขาย

และการบรหารจดการทงภายในและภายนอกเครอขาย เพอใหเกดประโยชนสงสดตอทกฝายทเขา

รวมเปนเครอขาย โดยในขนตอนนมวธการจดการดงน

2.1 การกาหนดบทบาท หนาท และการวางผงเครอขาย

2.2 การเสรมสรางและพฒนาผนา

2.3 การจดระบบการตดตอสอสาร

2.4 การสงเสรมกระบวนการเรยนรทตอเนอง

2.5 การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม

2.6 การสงเสรมและดารงไวซงความสมพนธ

3. ขนตอนการพฒนาความสมพนธและการใชประโยชน

ในขนการพฒนาความสมพนธและการใชประโยชนจากเครอขายนเปน

กระบวนการหนงทจะทาใหเครอขายมความเขมแขงและยงยน โดยมวธการและขนตอนดงน

3.1 การทบทวนและสรปบทเรยน

3.2 การเสรมสรางผนาและหนวยนาของเครอขาย

3.3 การเสรมสรางกจกรรมสาธารณะและเวทแหงการแลกเปลยนความร

3.4 การขยายกจกรรมและมโนทศน

3.5 การสรางความรใหมและการจดการความรทตอเนอง

49

3.6 การเสรมสรางวฒนธรรมเครอขายเพอขจดความขดแยง

3.7 การเสรมสรางความนาเชอถอและระบบการตรวจสอบแบบมสวนรวม

4. ขนการรกษาความสมพนธและความตอเนอง

4.1 การจดกจกรรมทตอเนอง

4.2 การรกษาความสมพนธภาพทดระหวางสมาชกของเครอขาย

4.3 การเสรมสรางกระบวนการเรยนรดวยเทคโนโลยและความรใหม

4.4 การกาหนดและสรางระบบจงใจในการทางาน

4.5 การบรหารจดการขอมล ระบบสอสาร และการจดการความรทตอเนอง

4.6 การใหความชวยเหลอและการแกไขปญหาภายในเครอขาย

4.7 การเสรมสรางผนารงใหมอยางตอเนอง

สทตย อาภากโร (2547 :114 อางถงใน ไพฑรย นยมนาแลคณะ, 2552 : 24-25)

กลาวถงกระบวนการจดการตามวงจรชวตเครอขาย ดงน

1) ขนกอตวของเครอขาย

1.1)การศกษาขอมลและสภาพการณ

1.2)การสรางศรทธา และหาแนวรวม

1.3)การสรางความตระหนกหรอการเสนอใหเหนประเดนปญหา

1.4)การแสวงหาขอมลทางเลอก

1.5)การคนหาความตองการ และหาจดรวมในการพฒนาเครอขาย

1.6)การแสวงหาทางเลอกในการทากจกรรมทสงเสรมการสรางความสมพนธและ

การแสวงหา แกนนาเครอขาย

1.7)การสรางระบบความสมพนธของเครอขาย

2) ขนตอนการบรหารเครอขาย

2.1)การกาหนดวตถประสงคและขอตกลงรวม

2.2)การกาหนดบทบาท หนาท และการวางผงเมองเครอขาย

2.3)การสงเสรมและการพฒนาผนา

2.4)การจดระบบการตดตอสอสาร

2.5)การสงเสรมกระบวนการเรยนรทตอเนอง

2.6)การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม

2.7)การสงเสรมและดารงไวซงความสมพนธ

3) ขนพฒนาความสมพนธ

50

3.1)การทบทวนและสรปบทเรยน

3.2)การเสรมสรางผนาและหนวยนาของเครอขาย

3.3)การเสรมสรางกจกรรมสาธารณะ และเวทแหงการเรยนร

3.4)การขยายกจกรรมและมโนทศน

3.5)การสรางความรใหม และการจดการความรอยางตอเนอง

3.6)การเสรมสรางวฒนธรรมเครอขายเพอขจดความขดแยง

3.7)การเสรมสรางความนาเชอถอ และระบบการตรวจสอบแบบมสวนรวม

4) ขนรกษาความตอเนอง

4.1)การจดกจกรรมทตอเนอง

4.2)การรกษาความสมพนธทดระหวางสมาชกของเครอขาย

4.3)การเสรมสรางกระบวนการเรยนรดวยเทคโนโลยและความรใหม

4.4)การพฒนาและสรางระบบจงใจในการทางาน

4.5)การบรหารจดการขอมลระบบสอสาร และการจดการความรทตอเนอง

4.6)การใหความชวยเหลอและการแกไขปญหาในเครอขาย

4.7)การเสรมสรางผนารนใหมอยางตอเนอง

นฤมล นราทร (2542 : 3-14 อางถงในกรมพฒนาชมชน, 2547 :12-13) ไดจาแนก

กระบวนการเสรมสรางเครอขายออกเปนขนตอนตางๆ ดงน

1. ขนการตระหนกถงความจาเปนในการสรางเครอขาย เปนขนตอนทผปฏบต หรอฝาย

จดการตระหนกถงความจาเปนในการสรางเครอขายเพอทจะทางานใหบรรลเปาหมายรวมทง

พจารณาองคกรตางๆ ทเหนวาเหมาะสมรวมเปนเครอขายในการทางาน โดยมคาถามทจะเกดขนใน

ขนตอนน คอ

1.1 จะเขารวมเปนเครอขายกบองคกรใด

1.2 จะไดรบประโยชนหรอจะตองสละประโยชนดานใดบางในการเขารวมเปน

เครอขาย

1.3 ระยะเวลาในการเขารวมเปนเครอขายจะนานเทาใด

2. ขนการตดตอกบองคกรทจะเปนเครอขาย หลกจากทไดตดสนใจเขารวมเครอขายกบ

องคกรทเหนวาเหมาะสมแลว กจะเปนขนตอนของการตดตอสมพนธเพอชกชวน ใหเขารวมเปน

เครอขาย ในการทางานโดยการรวมเปนเครอขายจะเกดขนตอเมอองคกรมความตองการเหมอนกน

และตองการกระทากจกรรมตอบสนองความตองการเหมอนกน ดงนนจงตองสรางความคนเคยและ

การยอมรบ รวมทงความไววางใจระหวางกนเปนกระบวนการของการปลกจตสานก โดยการให

51

ขอมลแลกเปลยนขอมลและกระตนใหยากแกปญหารวมกน อาจเรยกขนตอนนวา เปนขนตอนการ

เตรยมกลม หรอเตรยมเครอขาย (Pre Group)

3. ขนการสรางพนธกรณรวมกน เปนการสรางความผกพนรวมกน หมายถงการตกลง

ในความสมพนธตอกน ในขนตอนนเปนการนาองคกรเขาสการตกลงจะทางานรวมกน ซงการท

จะทากจกรรมรวมกนเพอตอบสนองความตองการหรอแกปญหานน กลม/องคกรตองมความรเพยง

พอทจะดาเนนกจกรรมได ดงนนจงตองเสรมความรทจาเปน ดวยการแลกเปลยนความรภายใน

กลมหรอแลกเปลยนกนองคกรนอกกลม อาจเรยกขนตอนนวากลมศกษาเรยนร Learning Group

หรอเปนขนตอน Informal Co-operation ของระดบการสรางเครอขาย

4. การพฒนาความสมพนธ เปนขนตอนทสรางเครอขายใหปรากฏผลงานเปนรปธรรม

เปนการเรมทากจกรรมโดยใชทรพยากรรวมกน ขณะเดยวกนกมการตกลงในการบรหารจดการ

กลม ซงเรมตนจากการกาหนดวตถประสงคของเครอขาย กาหนดกจกรรม จดวางขอตกลงการ

ทางาน และกาหนดบทบาทของสมาชก รวมทงสทธและหนาทของกรรมการเครอขายเปนตน อาจ

เรยกขนตอนนวา ขนกลมกจกรรม Action Group หรอเปนขนตอน Formal Agreement ของระดบ

การสรางเครอขาย

5. ขนการทากจกรรมรวมกน หลกจากผานขนตอนการพฒนาความสมพนธ จนนาไปส

การดาเนนกจกรรมรวมกนแลว จะทาใหสมาชกเครอขายไดรบประโยชน และความสมพนธของ

เครอขายจะแนนแฟนขนพรอมกบการเรยนรรวมกนๆ นอกจากจะเปนประโยชนตอการทางานของ

ฝายปฏบตการแลว ย งเปนประโยชนตอการสรางความสมพนธดวยความสมพนธดวย

ความสมพนธทแนนแฟนนอาจนาไปสการขยายตว ทงการขยายกจกรรมหรอขยายกลมตามพนท

หรอตามลกษณะกจกรรม ในสวนระดบของการสรางเครอขาย ขนตอนนอาจอยในระดบเขา

“ลงทน” ในองคกรใหม (Minority Investment) และการจดตงองคกรใหมรวมกน (Join Venture)

บาเพญ เขยวหวาน (2550 อางถงใน นภสร พนธมณ, 2555 : 30) นาวงจรชวตของ

เครอขายไปใชในการสงเสรมการเกษตร โดยแบงเปน 4 ระยะ คอ

1. ขนตระหนกและกอตวขนเปนเครอขาย ประกอบไปดวย ความสมพนธในเครอขาย

ศกษาขอมลและสภาพการณการสรางศรทธาและหาแนวรวม การเสนอใหเหนประเดนปญหาความ

ตองการและจดรวมในการพฒนาเครอขาย

2. ขนการสรางพนธกรณและการบรหารเครอขาย ประกอบไปดวย การกาหนด

วตถประสงค/บทบาท/และขอตกลงรวม การตดตอสอสาร การสงเสรมกระบวนการเรยนรท

ตอเนอง และการตดตามประเมนผลแบบมสวนรวม

52

3. ขนการพฒนาความสมพนธและการใชประโยชน ประกอบไปดวย การทบทวนและ

สรปบทเรยน การเสรมสรางผนา และหนวยนาของเครอขาย การเสรมสรางกจกรรมสาธารณะ

และเวทแหงการแลกเปลยนเรยนร การขยายกจกรรม การสรางความรใหม และการจดการความร

ทตอเนอง การเสรมสรางวฒนธรรมเครอขายเพอขจดความขดแยง และการเสรมสรางความนาเชอถอ

4. ขนรกษาความสมพนธและความตอเนอง ประกอบไปดวย การจดกจกรรมทตอเนอง

การรกษาสมพนธทดระหวางสมาชกของเครอขาย การเสรมสรางกระบวนการเรยนรดวย

เทคโนโลยและความรใหมกาหนดและสรางระบบจงใจในการทางาน และใหความชวยเหลอแกไข

ปญหาภายในเครอขาย และเสรมสรางผนารนใหมอยางตอเนอง

จะเหนไดวาการแบงวงจรชวตของเครอขายขางตนมหลายระยะแตละระยะมรายละเอยด

ประเดนมากมายแตกตางกนออกไป รวมทงบางขนตอนกมประเดนซาซอนกน เชน นกวชาการ

หลายทานไดใหความเหนตรงในประเดนการตระหนกและกอตวขนเปนเครอขาย การบรหาร

จดการเครอขาย ในสวนของการกาหนดบทบาท หนาท การวางผงเครอขาย การตดตอสอสาร

การกาหนดแผนรวมกน การสงเสรมการเรยนร การประสานงาน ความสมพนธและการใช

ประโยชน และขนตอนการรกษาเครอขายและความตอเนอง

ตารางท 2.4 สรปแนวคดกระบวนการจดการเครอขาย

พชา

ย ร

ตนดล

ก ณ

ภเก

ต

เกรยง

ศกด

เจรญ

วงศ

ศกด

สท

ตย

อาภา

กโร

นงล

กษณ

ทอง

ศรแล

ะ

คณะ

นฤม

ล น

ราท

ร

บาเ

พญ

เขย

วหวา

นฯ

รอยล

ะ

1.การกอตวของเครอขาย

1. 1 การสรางความตระหนกถงความ

จาเปนในการสรางเครอขาย

100.00

1.3 การสรางความไววางใจและหาแนว

รวม

- 83.33

1.4 การสรางความสมพนธในเครอขาย - 83.33

1.5 การกาหนดเปาหมาย/ความตองการ

รวมกน

100.00

2. การบรหารจดการเครอขาย

กระบวนการจดการ

เครอขายตามวงจรชวต

53

ตารางท 2.4 (ตอ)

พชา

ย ร

ตนดล

ก ณ

ภเกต

เกร

ยงศ

กด เจ

รญวง

ศ

ศกด

ส

ทตย

อา

ภากโ

ร

นงล

กษณ

ทอง

ศร

และค

ณะ

นฤม

ล น

ราท

ร

บาเ

พญ

เขย

วหวา

น

ฯ

รอยล

ะ

2..1 การกาหนดโครงสราง/บทบาท

หนาท

100.00

2.2 การตดตอสอสาร 100.00

2.3 การประสานงานรวมกน - - - 50.00

2.4 การสงเสรมกระบวนการเรยนร

รวมกน

100.00

2.5 การจดระบบสารสนเทศ - - - - - 16.67

2.6 การจดสรรทรพยากร - - - 33.33

2.7 การตดตามและประเมนผลแบบม

สวนรวม

- 83.33

3. พฒนาความสมพนธ

3.1 การสรางกจกรรม/เวทแลกเปลยน

เรยนร

- 83.33

3.2 การเสรมสรางผ นาและหนวยนา

เครอขาย

- - - 50.00

3.3 เสรมสรางความนาเชอถอ - 83.33

4. รกษาเครอขายและความตอเนอง

4.1 การทากจกรรมรวมกนอยาง

ตอเนอง

100.00

4.2 การแกไขปญหาทเกดขน - - 66.67

4.3 การแสวงหาทรพยากร - 83.33

4.4 การสรางผนารนใหม - - 66.67

ทมา : พฒนาโดยผวจย, 2556

กระบวนการจดการ

เครอขายตามวงจรชวต

54

จากตารางท 2.4 สามารถสรปกระบวนการจดการเครอขาย ตามแนวความคดของ

นกวชาการจะมลกษณะคลายคลงกน ใน 4 ขนตอน กลาวคอเรมกระบวนการจดการตงแตการกอรป

ของเครอขาย แลวนามาสการการจดการระบบของเครอขายรวมกน การใชประโยชนจากเครอขาย

และการรกษาความตอเนองของเครอขายนนๆ ในการศกษาครงนผวจยจงไดกาหนดกรอบแนวคด

เพอการศกษาตามกระบวนการจดการ ดงตอไปน

1) การกอรปของเครอขาย นนคอ สมาชกทเขารวมเครอขายจะมการตระหนกตอการ

แกปญหาตางๆ และจะเรมมการสรางความสมพนธระหวางกน มการกาหนดเปาหมายและความ

ตองการรวมกน ภายใตความไววางใจและคานงถงผลประโยชนทจะไดรบรวมกน การจด

2) การบรหารจดการเครอขาย สมาชกเครอขายจะมการจดการบรหารเครอขาย โดยมการ

กาหนดโครงสรางการทางานของเครอขาย พรอมทงการกาหนดบทบาทหนาทของสมาชก จดการ

ระบบการตดตอสอสารระหวางสมาชก การประสานงาน รวมถงการจดกระบวนการเรยนรรวมกน

และการจดสรรทรพยากร

3) พฒนาความสมพนธของเครอขาย สมาชกจะใชความเปนเครอขายรวมกนในการ

ประสานความรวมมอในดานตางๆ เพอพฒนาความสมพนธของเครอขาย จากการสรางกจกรรม

เวทแลกเปลยนเรยนร การเสรมสรางผนา การขยายกจกรรมของเครอขาย เพอใหเครอขายสามารถ

ดาเนนการไดอยางมประสทธภาพและตอเนอง

4) การรกษาความเปนเครอขาย ความตอเนองของเครอขายขนอยกบการทสมาชกของ

เครอขายมการดาเนนกจกรรมทตอเนอง การใหความชวยเหลอและแกไขปญหาในเครอขาย รวมกน

แสวงหาทรพยากร และสรางผนารนใหม เพอใหเครอขายดารงอย

ดงนนในการศกษา ผศกษาจงนาคณลกษณะของเครอขายนามาประยกตใช รวมเปนการ

สรางความชดเจนในกรอบกระบวนการจดการเครอขายวงจรชวตของเครอขาย ตงแตการกอเกด

เครอขาย บรหารจดการเครอขาย ในสวนของการวางแผนกาหนดบทบาทหนาท การเสรมสราง

และพฒนาผนา การประสานงาน การสรางความสมพนธของสมาชกของเครอขาย การสงเสรม

กระบวนการเรยนรทตอเนอง การรกษาเครอขายและความตอเนอง เพอบรรลผลในดานใดดาน

หนงตามทกาหนดไวในวตถประสงค

ซงจะเหนไดวาการจดการทวไป และการจดการเครอขาย ทกลาวมาขางตน ในเรองของการ

จดการทวไปจะเนนในสวนของกระบวนการปฏบตตงแตการวางแผน การดาเนนการตามแผน การ

จดโครงสรางองคการ การแบงบทบาทหนาท การสงการ จนมาถงการตดตามควบคม เพอใหบรรล

ตามวตถประสงคขององคกร การจดการทวไปมกใชกบการบรหารธรกจ ซงผบรหารจะเปนผมา

ทาหนาทจดระเบยบ มการกาหนดโครงสรางทชดเจน เปนทางการ เนนการส งการและปฏบตงาน

55

ตามสายการบงคบบญชา สาหรบการจดการเครอขายจะเปนการจดการทงกระบวนการตงแตระยะ

การเกด นามาสการจดระบบของเครอขาย และการทาประโยชนรวมกน ในฐานะสมาชกของเครอขาย

และการสรางความยงยน จนถงการรกษาความเปนเครอขายใหดารงอย การจดการเครอขายจะเปน

การรวมตวกนเพอแกไขปญหาหรอผลกระทบอยางใดอยางหนง จะไมเนนการสงงาน มการทางาน

รวมกนดวยความเสมอภาค มเชอมโยงความสมพนธ ระหวางกน รกษาสมพนธทดระหวางสมาชก

ของเครอขาย สรางกจกรรม เพอรกษาความเปนเครอขายนาไปสการบรรลเปาหมายรวมกน

2.4.3 การประเมนประสทธผลของเครอขาย

Keith G.Provan (2001 : 416) กลาววา เครอขายจะตองไดรบการประเมน 3 ระดบในการ

วเคราะห คอ ระดบชมชน ระดบเครอขาย และระดบองคการ/ผมสวนรวมในเครอขาย แตละระดบ

มกลมเกณฑทไมเหมอนกนในการประเมน ตามตารางการประเมนประสทธผลเครอขายดงน

ตารางท 2.5 แสดงการประเมนประสทธผลเครอขาย

ระดบเครอขาย

วเคราะห

กลมผมสวนไดสวนเสยสาคญ เกณฑทใชในการประเมนประสทธผล

ระดบชมชน

- ก ลมสนบสนนก ลมเปาหมาย

ลกคา

- กลมใหทนหลก

- นกการเมอง

- ผ ด แ ล ก ฎ ร ะ เ บ ย บ อ า จ เ ป น

หนวยงานราชการ

- ประชาชนทวไป

- ตนท นขอ งชม ชนท เ กด ขนในกา ร

ดาเนนงานของเครอขาย

- การสรางทนทางสงคม

- การรบรของคนในชมชนวาปญหาไดรบ

การแกไข

- การเปลยนแปลงการเกดขนของปญหา

- ต ว ช ว ด ส ข ภ า ว ะ โ ด ย ร ว ม ข อ ง

กลมเปาหมาย

ระดบเครอขาย - หนวยงานดแลระเบยบกฎเกณฑ

- เปนองคการบรหารเครอขาย

- องคการทเปนสมาชกเครอขาย

- การเตบโตของสมาชก

- ขอบเขตของการใหบรการ

- การไมมการใหบรการซาซอน

- ความเขมแขงของความสมพนธใน

เครอขาย

- การสรางและการบารงรกษาขององคกร

ทบรหารเครอขาย

56

ตารางท 2.5 (ตอ)

ระดบเครอขาย

วเคราะห

กลมผมสวนไดสวนเสยสาคญ เกณฑทใชในการประเมนประสทธผล

- การบรณาการและการประสานงานของ

การใหบรการเครอขาย

- ตนทนในการดารงเครอขายเอาไว

- ความผกพนของสมาชกเครอขายตอ

เปาประสงค

ระดบองคการ /ผ

มสวนรวม

- คณะกรรมการ

- บคลากรขององคการเครอขาย

- กลมเปาหมายของเครอขาย

- การดารงอยขององคการ

- การเพมขยายความชอบธรรม

- ตนทนในการใหบรการ

- การเขาถงการใหบรการ

- ผลลพธทเกดจากกลมเปาหมาย

- ความขดแยงทเกดขน

2.4.4 ปญหาและอปสรรคในการจดการเครอขาย

แมวาการสรางเครอขายจะมความจาเปนและมความสาคญยงตอการพฒนากลม

หรอองคกร แต Starkey กพบวาเครอขาย มปญหาหลายประการดงน

1. เครอขายทไมมทศทางวตถประสงคทชดเจน ยากทจะพฒนากจกรรมของ

เครอขายใหตอบสนองความตองการของสมาชกไดอยางตอเนอง

2. เครอขายทมสมาชกหลากหลายประเภท หรอมความแตกตางมากระหวางฐานะ

ขนาดความเขมแขงและสถานภาพอนๆ ของสมาชก หนวยงานใหญ มทรพยากรมาก และสถาบนท

เจาหนาทมการศกษาสง เชอมนในตวเอง มแนวโนมทจะครอบงาองคกรทมขนาดเลกกวา

3. การรวมศนยเกดขนเมอผประสานงานของเครอขาย เลขานการ คณะทางานและ

คณะกรรมการ เรมควบคมและดาเนนการเครอขายในนามของตนเอง มากกวาการประสานงานและ

อานวยความสะดวกใหกบกจกรรมของสมาชก การตดสนใจถกรวมศนยและการตดตอสอสาร

ภายในเครอขายดาเนนการโดยเลขานการ

4. บอยครงทเครอขายประสบปญหาอนเนองจากการขาดเงนทนสาหรบกจกรรม

และการประสานงานภายในเครอขาย โดยเฉพาะคาใชจายในการเดนทาง เพอใหสมาชกมารวมใน

ทมา: แปลจาก Keith G.Provan (2001 : 416)

57

กจกรรมของเครอขาย สวนเครอขายทมทนกมกเกดความเครยดเนองจากปญหาในการจดการและ

จดสรรคาใชจายกบสมาชกใหทวถง

5. เนองจากภายในเครอขายขอมลขาวสารจะแพรกระจายไประหวางคนหนงไป

ใหกบคนอนๆ ไดอยางเสร ทาใหอาจมการสงขาวสารขอมลทไมถกตอง เครอขายตองสราง

บรรยากาศทเอออานวยใหคนซกถามหรอวพากษวจารณ เพอตรวจสอบความถกตองของขอมล

ขาวสารภายในเครอขายได

6. เครอขายสามารถถกกระทบจากการแขงขนของเครอขาย หรอองคกรอนทมงาน

คาบเกยวกน ซงอาจนาไปสการรวมมอกน แตกอาจนาไปสการแขงขนเพอใหไดรบการยอมรบ

การสนบสนนทรพยากร และการเพมจานวนสมาชกไดเชนกน แหลงทนสามารถใชจานวน

เครอขายทมใหเลอกเปนขออางทจะไมใหทนสนบสนนกจกรรมของเครอขายทคลายคลงกน

7. การแขงขนระหวางเครอขายทมขอบเขตการดาเนนงานเหลอมซอนกน อาจ

นาไปสความรวมมอกน และการชวงชงเพอใหไดรบการยอมรบ การสนบสนน และการเขาเปน

สมาชกได ในขณะเดยวกน ทงนพบวา การแขงขนเปนตวการสาคญในการทาลายเครอขายทอย

ลาดบทายๆ และมทรพยากรนอยอกดวย

8. การตดตามและประเมนผลเครอขายมคอนขางนอย เนองจากธรรมชาตของ

เครอขาย คอ ความไมเปนระบบ และมโครงสรางหลวมทมงเนนความกาวหนาในอนาคต ไมใช

ประสบการณในอดต นอกจากน ยงพบวาเปนการยากทจะนยามตวชวดความสาเรจของเครอขาย

และคณลกษณะของผลและประโยชนของการสรางเครอขายใหมความเทยง

9. เครอขายระดบชาตและเครอขายระหวางประเทศ หลายแหงพบกบปญหา

อปสรรคทางการเมอง ทาใหมสภาพทไมมนคง และถกควบคมอยางเขมงวด โดยเฉพาะการ

แลกเปลยนขาวสารและการวจารณรฐบาล

2.5 งานวจยทเกยวของ

วโรจน เปนสข (2554) ไดทาการศกษาเรอง การจดการเครอขายสงเสรมสขภาพระดบ

ตาบลในเขตองคการบรหารสวนตาบลบางทอง อาเภอทายเมอง จงหวดพงงา พบวา การดาเนนการ

สงเสรมสขภาพระดบตาบล โดยใหชมชนเปนผรเรมและจดทาแผนกจกรรมสงเสรมสขภาพ โดย

การสนบสนนขององคการบรหารสวนตาบล มวธการในการดาเนนการคอ การจดทาประชาคม

หมบาน การจดทาแผนพฒนาตาบล การจดทาขอบญญตงบประมาณรายจาย การจดทาโครงการ

และการบรหารจดการเครอขาย เกดจากนโยบายขององคการบรหารสวนตาบลทตองการให

ประชาชนมคณภาพชวตทด โดยเครอขายประกอบดวยองคการบรหารสวนตาบล ชมชนวด

58

โรงเรยนวธการคอ องคการบรหารสวนตาบล รวมมอกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในการ

สนบสนนงบประมาณ ทาใหเกดกระบวนการรวมกน โดยการใชอาสาสมครสาธารณสข เปน

ตวเชอมระหวางชมรมสรางสขภาพตางๆ แกนนาชมชน กานน ผใหญบาน ในการประชาสมพนธ

วดในการรวมจดการสงแวดลอม และโรงเรยนในการใหความรแกนกเรยนและผปกครอง ผลจาก

การดาเนนการ พบวาทาใหสขภาพของประชาชนดขน เกดชมรมสรางสขภาพ มรางวลแหง

ความสาเรจของชมรมอยางตอเนอง ปญหาและอปสรรค คอขาดแคลนเจาหนาทและงบประมาณ

และเจาหนาทบางคนขององคการบรหารสวนตาบลขาดความรความเขาใจในบทบาทหนาทของตน

อรพรรณ ลรชดานนท (2547 อางถงใน สายทศน วงศปนตา, 2550 : 47) ไดทาการศกษา

เรอง การศกษาการบรหารจดการของกลมหนงตาบล หนงผลตภณฑ อาเภอภเวยง จงหวด

ขอนแกน พบวา กลมรวมตวกนประกอบธรกจเพอเปนรายไดเสรม มโครงสรางไมสลบซบซอน

โดยแบงหนาทความรบผดชอบตามความถนด และไดรบการพฒนาทกษะความรจากสมาชกลม

และผเชยวชาญจากภาครฐ ผนากลมมบทบาทสาคญในการบรหารงานทกดาน สวนการสนบสนน

จากหนวยงานของภาครฐ พบวาในหลกการ เจาหนาททมความเขาใจนโยบายเปนอยางด แต

ในทางปฏบตขาดการประสานงานและการแกไขปญหาอยางเปนระบบ ปญหาของกลมคอ ขาด

เงนทนหมนเวยน และไมเพยงพอตอการบรหารจดการและยงขาดองคความรในดานการผลต ทาให

สนคาไมไดมาตรฐาน รวมถงขาดชองทางดานการตลาดทาใหสนคาเปนจานวนมากลนตลาดและม

ราคาตกตา

จนทรนนท เหลาพฒนา (2546 อางถงใน มงมตร บญเขตการ, 2550: 45) ไดทาการศกษา

เรองกระบวนการสรางเครอขายการพฒนาองคกรชมชนของอาเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน

พบวาในการเชอมโยงเครอขายองคกรชมชนทดนนจะตองมการแลกเปลยนเรยนรประสบการณจาก

กนและกนอยางสมาเสมอและตอเนอง ซงอาจจะใชวธการประชมและเยยมเยอนสมาชกเพอให

กาลงใจซงกนและกน จะทาใหเกดความสมพนธกนอยางใกลชด และรวมกนแกไขปญหาอยาง

ทนทวงท

นภสร พนธมณ (2555) ศกษาการบรหารจดการเครอขายระบบบรการแพทยฉกเฉน :

กรณศกษาเขตเทศบาลนครยะลา จงหวดยะลา พบวา เครอขายระบบบรการการแพทยฉกเฉนม

ลกษณะเครอขายแบบเปนทางการในลกษณะแนวตงและลกษณะเครอขายทมรปแบบไมเปน

ทางการในลกษณะแนวนอน กระบวนการดาเนนของระบบการบรการการแพทยฉกเฉนจงหวด

ยะลาพบวาการบรหารจดการมเครอขายหลกคอ ศนยรบแจงเหตและส งการเปนแกนหลกในการ

บรหารจดการดานการตดตอสอสาร การปฏบตงาน บคลากรและการประเมนผล สาหรบ

สานกงานสาธารณสขจงหวดรบผดชอบในสวนของงบประมาณ ซงภาครฐใหการสนบสนน สวน

59

เครอขายทไมเปนทางการ ไดแกหนวยกภยในเขตเทศบาล ซงมองคการบรหารสวนทองถนและ

ประชาชนในพนทใหการสนบสนน

มงมตร บญเขตการ (2550) ไดทาการศกษาเรองกระบวนการสรางเครอขายพฒนาโดยใช

แนวคดเศรษฐกจพอเพยง ผลการศกษาสรปไดดงน 1. กระบวนการสรางเครอขายการพฒนาโดยใช

แนวคด เศร ษฐกจพอเ พยง ประ กอบดวย 1) ขนการ สารวจและคนหา พ บว า ชมชน ม

ทรพยากรธรรมชาตทใชประโยชนในการผลตสนคาโดยไมตองลงทนซอ และใชกรรมวธจากภม

ปญญาของผเฒาผทไดถายทอดวชาความรเกยวกบการแปรรปเปนผาไหมซงนบวาเปนการคนพบ

ของดทสามารถถายทอดใหแกเดกและเยาวชน 2) การตดสนใจและพจารณาความพรอมพบวา

วตถดบเปนเรองสาคญเรองแรกรองลงมา การสารวจขอมลทดลองทาเทคนคและวธการในการนา

ทรพยากรตางๆ มาใชอยางเหมาะสม ตอจากนนพจารณาคนทมความประพฤตดและเตมใจเขารวม

เปนสมาชกและมความซอสตย ความรวมมอการไวเนอเชอใจ และตองอยในกฎกตกาและม

เงอนไขคอตองเปนบคคลทมภมลาเนาอยในหมบานไหมคณธรรม 3) การผลตพบวาสมาชก

เครอขายจะรวมกนคด รวมวางแผนการทางานในการผลตสนคาใหสอดคลองกบความตองการของ

ตลาดโดยมขอตกลงใหสมาชกแตละคนแยกรบงานไปทาทบานของตนเอง 4) การทางานของ

เครอขายพบวากลมแมขายจะคอยสนบสนนและชวยเหลอลกขายในขณะเดยวกนลกขายกจะ

ชวยเหลอแมขายกลบคนเชนกนโดยเฉพาะในเรองของบคลากรวสดอปกรณการตลาด การ

แกปญหา ตลอดจนงบประมาณจากหนวยงานทงภาครฐและภาคเอกชน 5) การขยายผลพบวา

เครอขายไดพฒนาองคความรการประสานงานการจดสวสดการ การสงเสรมอาชพ การผลต

การตลาด สรปผลการดาเนนการและการแกไขปญหารวมกน 2. ปญหาและการแกไขเกยวกบการ

สรางเครอขายพบวาการดาเนนการไดการตลาดและการประชาสมพนธในเรองเกยวกบสนคาหรอ

ผลตภณฑยงขาดความชดเจนและไมทวถงรวมทงขาดการสนบสนนงบประมาณอยางตอเนองสงผล

ใหการดาเนนงานไมสอดคลองกบโครงการและแผนงานทวางไว

ดเรก เครอจนล (2545 อางถงใน พฤตพงค พศาลวชรนทร, 2550 : 28) ศกษาการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตของเครอขายลมนาแมแรก ตาบลทาผา อาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม โดย

พบวาในระดบชมชนมรปแบบการจดการโดยองคการชาวบาน ในระดบลมนามรปแบบการจดการ

โดยเครอขายองคการชาวบานภายใตระบบความสมพนธของนเวศวทยาลมนา โดยการดาเนนงาน

เนนกระบวนการมสวนรวม และการทางานลกษณะไตรภาค มการจดตงองคการชาวบานในระดบ

หมบานและเครอขายลมนา มการวางแผนและดาเนนงานของเครอขายลมนา โดยมคณะกรรมการ

อนรกษปาประจาบานและผน าชมชนเปนผน าในการจดเวทแลกเปลยนความคดเหนและดาเนน

กจกรรมในชมชน มการจาแนกประเภทกลมชนในระดบหมบานและเครอขายลมนา ใชหลกความ

60

เหมาะสมตามสภาพพนท สภาพทรพยากรและการใชประโยชน รวมถงการกาหนดระเบยบของ

องคการชมชน โดยประสานภมปญญาทองถนกบความรวชาการในการบงคบใชอยางมลกษณะ

ประนประนอม เกดการพฒนารปแบบการจดการเครอขายขน โดยมเงอนไขสาคญ 2 ประการ คอ

เงอนภายในชมชน ประกอบดวยสภาพทรพยากรและการใชประโยชน การผลตและการบรโภค

และระบบความสมพนธภายในชมชน เงอนไขภายนอกชมชน ประกอบดวยการสนบสนนจาก

องคกรภายนอกชมชน กฎหมายนโยบายและขอมล ขาวสาร ความรในดานตางๆ

บทท 3

วธการศกษาและการรวบรวมขอมล

การศกษาเรอง การจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต :

กรณศกษาชมชน ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง โดยผศกษาไดอาศยกระบวนการศกษาวธวจยเชง

คณภาพ (Qualitative Research) เปนหลก พรอมทงไดกาหนดวธการและการรวบรวมขอมลดงน

3.1 วธการศกษา

3.2 นยามศพท

3.3 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ

3.4 วธเกบรวบรวมขอมล

3.5 การวเคราะหขอมล

3.6 แนวทางการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview)

3.1 วธการศกษา

การศกษาการจดการเครอขายองคการประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ในเขต

ชมชนตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง ผศกษาไดทาการศกษา 3 วธ คอ

3.1.1 รวบรวมขอมลจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ

3.1.2 การสมภาษณบคคลผใหขอมลทสาคญ (Key–informants) โดยใชวธการสมภาษณ

แบบเจาะลก (In–depth Interview) ในดานขอมลพนฐานของแตละบคคล ความสมพนธของสมาชก

เครอขายภายในชมชน กระบวนการในการบรหารจดการเครอขายองคกรชมชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตของชมชน รวมถงปญหา อปสรรคตลอดจนขอเสนอแนะ ในการดาเนนงานเครอขาย

3.1.3 การสงเกต ซงเปนการสงเกตจากการเขารวมกจกรรมตาง ๆ ในชมชน

3.2 นยามศพททใชในการศกษา

3.2.1 องคกรประชาชน หมายถง การรวมตวกนของคนในชมชนทตางคนตางอยแตมา

รวมกนบนฐานปญหารวมกน กอเกดการคนหาคดคนวธการในการแกไขและจดการ โดยม

วตถประสงคหรอความตองการรวมกน เพอใหการแกไขปญหาตางๆ ดาเนนไปไดอยางลลวง

62

3.2.2 การอนรกษทรพยากรธรรมชาต หมายถง การใชทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะ

ทรพยากรทางทะเล ซงเปนแหลงอาหารและแหลงรายไดหลกของคนในชมชนตาบลวงกวาง* ซง

เปนพนททศกษา ใหเกดประโยชนสงสด การบรณะฟนฟทรพยากรธรรมชาต ทไดรบความ

เสยหายเนองมาจากสาเหตตาง ๆ ใหกลบคนสภาพเดมหรอเกอบคงเดม และใชไดเปนเวลายาวนาน

ทสด ตลอดจนถงการกระจายการใชประโยชนจากทรพยากรโดยทวถงกน

3.3 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ

3.2.1 กลมเปาหมายในการศกษาครงน ไดกาหนดชมชนตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง เปน

พนทในการศกษา เนนการศกษาจากกลมเปาหมายทเปนแกนนาเครอขายสมาชกเครอขายในชมชน

ตาบลวงกวาง* และผแทนหนวยงานภาครฐและเอกชนทเกยวของ

3.2.2 ผใหขอมลทสาคญในการสมภาษณเจาะลก ไดแก ผนา/แกนนากลม เครอขายทาง

สงคม สมาชกกลมทางสงคม ผทเกยวของ และประชาชนทวไปทอาศยอยในชมชนเกนกวา 10 ป

และเตมใจใหขอมล จานวน 15 คน ดงน

1. ประธานกลม/เครอขาย จานวน 5 คน

2. คณะกรรมการบรหารกลม/เครอขาย จานวน 3 คน

3. สมาชกกลม/เครอขาย จานวน 7 คน

3.4 วธเกบรวบรวมขอมล

ในการศกษาครงน ผศกษาวธการเกบรวบรวมขอมลโดยอาศยการสมภาษณเจาะลก

(In-depth interview) จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญ (Key-Informant) ของเครอขายไดแก

แกนนากลม และสมาชกกลมเครอขาย เพอการอนรกษ ซงมการพฒนาแนวประเดนการสมภาษณ

หลก ๆ ( Interview Guide) ไวเปนแนวทางในการสนทนาแบบเปนกนเองไมเปนทางการ ผศกษาได

ใชวธการเกบขอมลตามหลกการของการวจยเชงคณภาพ ดงน

3.3.1 เกบขอมลภาคสนามโดยการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ตงแตเดอน

กมภาพนธ – พฤษภาคม 2556 ในพนทชมชนตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง

3.3.2 อธบายวธการรวบรวมขอมลภาคสนาม การสรางความคนเคย พดคยแบบเปนกนเอง

กบกลมผใหขอมล โดยไดรบความรวมมอทดจากชมชน

63

3.3.3 การบนทกขอมลจากผใหขอมลทสาคญ โดยเลอกแบบเจาะจง ผใหขอมลเปนผเลา

รายละเอยด มการซกถามเพมเตมตามแนวทางประเดนคาถามทตองการคาตอบตามวตถประสงค

รวมกบการสงเกตพฤตกรรมการสนทนาของผใหขอมล

3.5 การวเคราะหขอมล

3.4.1 การวจยครงน กอนการวเคราะหขอมล ไดทาการตรวจสอบความนาเชอถอของ

ขอมล โดยใชวธการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation) นาขอมลทไดโดยการสมภาษณ

แบบเจาะลกผใหขอมลหลก มาทาการศกษาเปรยบเทยบทงภายใน ภายนอก และองครวม ในหลายๆ

ดาน ไดแก

3.4.1.1 ดานขอมล ตรวจสอบความนาเชอถอไดเมอตางเวลา ตางสถานท และตาง

บคคล

3.4.1.2 ดานวธการรวบรวมขอมล ตรวจสอบความนาเชอถอไดเมอตางวธ หรอ

ผสมผสานหลายวธเขาดวยกน

3.4.2 การวเคราะหขอมล ใชแนวทางวเคราะหตามแบบอปนย (Analytic Induction) โดย

การตความจากขอมลจากเอกสาร และขอมลภาคสนามประกอบกบขอมลทเกยวของปรากฏการณ

ดานความมนคงทางอาหารทเกดขนในชมชนตาบลวงกวาง เชน การเขาถงแหลงอาหาร ความ

เพยงพอของอาหาร เปนตน ลกษณะกจกรรมของกลมองคในเครอขายชมชนวงกวาง* และเมอได

ขอมลแลว กทาการจาแนกขอมล (Typological Analysis) โดยทาการแยกขอมลเปนชนดๆ เชน

ขอมลดานการกอตวของเครอขายในชมชน ความเชอมโยงความสมพนธของเครอขาย การมรวม

สมาชกเครอขายในการจดการเครอขาย เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในชมชนตาบลวง

กวาง* และสดทายทาการจดหมวดหม และวเคราะหตรรกะเทยบเคยงแนวคดทฤษฎควบคบรบท

โดยอาศยขอมลสถตเชงพรรณนา ไดแก รอยละมาประกอบเพอความชดเจนและสมบรณในการ

วเคราะหและสรปผลขอมล

3.6 แนวทางการสมภาษณแบบเจาะลก (Interview Guide)

เครองมอทใชในการศกษาครงน คอ แนวการสนทนาและสมภาษณ โดยแบงออกเปนสวน ๆ

ดงน

สวนท 1 ขอมลพนฐานของบคคลสาคญทศกษา ไดแก

64

- เพศ

- อาย

- ศาสนา

- การศกษาสงสด

- สถานภาพสมรส

- ระยะเวลาทอาศยในชมชน

- ปจจบนประกอบอาชพ (อาชพหลก)

- รายได/เดอน/ครวเรอน

- สถานภาพของสมาชกกลม

- ตาแหนงอน ๆ นอกเหนอจากในกลม

สวนท 2 ขอมลดานความสมพนธกบชมชน

1) การรบรถงสภาพของทรพยากรธรรมชาต 2) สาเหตการเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาต 3) ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตตอตนเองและคนในชมชน

สวนท 3 กระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

3.1 การกอรปเครอขาย

1) การกอตวของเครอขาย

2) ความสมพนธในเครอขาย

3) กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน

3.2 การบรหารจดการเครอขาย

1) การกาหนดโครงสรางของเครอขาย

2) การกาหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบ

3) การตดตอสอสาร

4) การประสานงานระหวางเครอขาย การเชอมโยงการทางานของเครอขาย

- วธการประสานงาน

- ผมหนาทประสานงาน

5) การสงเสรมกระบวนการเรยนรรวมกน

6) การจดสรรทรพยากร

65

3.3 พฒนาความสมพนธของเครอขาย

1) การสรางกจกรรม

2) เวทแลกเปลยนเรยนร

3) การเสรมสรางผนา

4) การขยายกจกรรม

3.4 การรกษาความเปนเครอขาย

1) การทากจกรรมรวมกนอยางตอเนอง

2) การแกไขปญหาทเกดขน

3) การแสวงหาทรพยากร

4) การสรางผนารนใหม

สวนท 4 การประเมนประสทธผลของเครอขายเพอความมนคงทางอาหาร

ระดบชมชน

1) การสรางทนทางสงคม

2) การรบรของคนในชมชนตอการทางานของเครอขาย

3) ผลการเปลยนแปลงการเกดขนของปญหา

ระดบเครอขายโดยรวม

1) การเตบโตของสมาชกเครอขาย

2) ความเพยงพอของทรพยากรในการจดการ

3) การบรณาการและประสานงานของการใหบรการเครอขาย

ระดบองคการ

1) การดารงอยขององคการ

2) การเพมขยายความชอบธรรม

3) ความขดแยงทเกดขน

สวนท 5 ปญหา อปสรรค

1) ปญหา อปสรรคในกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

2) ขอเสนอแนะแนวทางในการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

66

บทท 4

ผลการศกษา

การศกษาเรอง “การจดการเครอขายองคกรชมชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต :

กรณศกษาชมชน ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง มวตถประสงคเพอศกษาการจดการเครอขาย

องคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และเพอศกษาปญหา อปสรรค ตลอดจน

ขอเสนอแนะเกยวกบการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

ผศกษาขอแบงโครงสรางนาเสนอผลการศกษา ดงตอไปน

สวนท 1 บรบทของพนทศกษา

สวนท 2 บรบทกลมและเครอขาย

สวนท 3 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

สวนท 4 กรณตวอยางการสมภาษณเจาะลก

สวนท 5 ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบชมชน

สวนท 6 กระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

สวนท 7 การประเมนประสทธผลของเครอขาย

สวนท 8 ปญหา อปสรรค ขอเสนอแนะและความตองการในการจดการเครอขายองคกร

ประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

4.1 บรบทพนททศกษา

4.1.1 ประวตความเปนมาของตาบลวงกวาง

ตาบลวงกวาง* เปนเกาะทตงอยกลางทะเลสาบสงขลา ซงอยในพนทของจงหวด

พทลง พนทแหงนเคยเปนถนทอยอาศยของมนษยหนมากอน จากหลกฐานทางโบราณคดพบวา

เคยมการขดคนพบขวานหนโบราณกวารอยชน (ปจจบนบางสวนอยทหมท 3 บานแหลมหน*) ซงเปน

เครองมอเครองใชของมนษยยคหน

* นามสมมต

67

ดวยความเหมาะสมทางภมศาสตรพนทแหงนได มการพฒนามาเปนชมชนเมอง

(ประมาณพทธศตวรรษท 6 หรอ พ.ศ.501 – 600) ซงมชอวาเมอง “เสงจ” เมองนมความเจรญรงเรอง

ในเรองการคาขาย และเปนศนยกลางการคมนาคมทางทะเล นอกจากนยงมความเจรญรงเรองใน

ดานพระพทธศาสนาอกดวย เพราะวามการขดพบซากวดโบราณประมาณ 13 แหง เชน วดเขา

พระนอน วดหนองปลกแรด เขาวดอาวบานเกา เขาเจดย วดปลายแหลมเขาชน วดหลงโรงเรยนบาน

เกาะเตา* วดอาวทายาง วดปากนาปากบาง วดปลายแหลมปากบาง วดปลายแหลมหลา วดบอหวา

วดเกาะขาม เปนตน โดยเฉพาะวดปลายแหลมเขาชน เขาเจดย วดเกาะขาม วดอาวทายาง เปนวดท

อยในการถอครองทดนของชาวบาน (ปจจบนตงอยทบานเกาะเตา*) และบางพนทไมมสภาพความ

เปนวดหลงเหลออย ทงหมดไมไดขนทะเบยนกบกรมศลปากร

สวนตาบลวงกวาง* มการแบงเขตการปกครองออกเปน 6 หมบาน คอ บานทาไทร*

บานชองลม* บานแหลมหน* บานเกาะกลาง* บานเกาะสง* และบานวงกวาง* เดมตาบล

วงกวาง มการเรยกขานกนโดยท วไปวา ตาบลเกาะกลาง* เพราะตงอยในบานเกาะกลาง* ม

ศนยกลาง อยทอาวทายาง เพราะวามความเหมาะสมกบการเปนศนยกลางทางการคมนาคมทางนา

และทะเลสาบตอนใน ตอมาไดมการเปลยนชอเพราะวาผนาบานวงกระเปนคนบานวงกวาง* จงทา

ใหมการเรยกขานกนวา “ตาบลวงกวาง*” และมการขยายหมบานเพมขนเปน 11 หมบานเมอ พ.ศ. 2549

4.1.1.1 ลกษณะภมประเทศ

วงกวาง* ตงอยในลมนาทะเลสาบสงขลาตอนกลาง ตดเขตพนทจงหวดพทลง

ลกษณะพนทเปนเกาะทราบเชงเขา ขนาดพนท 106 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 66,250 ไร

แบงเปนพนทนา 66 ตารางกโลเมตรและพนทเกาะ 40 ตารางกโลเมตร (กรมพฒนาทดน, มปป., อาง

ถงใน อารอน ปะดกา และคณะ, 2550: 6 ) มตาแหนงในทางภมศาสตรระหวางละตจดท 7 องศา

20 ลปดา 20 ฟลปดาเหนอ ถง 7 องศา 30 ลปดา 30 ฟลปดาเหนอ และระหวางลองตจดท 100 องศา

19 ลปดา 19 ฟลปดาตะวนออก ถงลองตจดท 100 องศา 23 ลปดา 23 ฟลปดาตะวนออก

(สถาบนวจยสารสนเทศ ภมศาสตร, 2550 อางถงใน อารอน ปะดกา และคณะ, 2550: 6)

เนองจากพนทเกาะมลกษณะภมประเทศเปนเนนเตย ๆ ทเรยกกนโดยทวไปตาม

ภาษาทองถนวา “ควน” (หมายถง เนนเขา หรอเขาเตย ๆ) ขนานไปกบทะเลสาบสงขลา โดยพนท

ภายในบางสวนม “ควน” ลอมปาพร พนทสวนใหญใชประโยชนเพอทาการเพาะปลกทาง

การเกษตร เปนทอยอาศยและทาการประมงรอบเกาะ (อารอน ปะดกา และคณะ, 2550: 8)

4.1.1.2 อาณาเขต

ทศเหนอ ตดตอ ทะเลสาบสงขลา (อาเภอกระแสนา* จงหวดสงขลา)

68

ทศใต ตดตอ ตาบลปากอาว* และตาบลเกาะตน*

ทศตะวนออก ตดตอ ทะเลสาบสงขลา (ตาบลเกาะตน* อาเภอปากอาว*)

ทศตะวนตก ตดตอ ทะเลสาบสงขลา (ตาบลมสน* อาเภออาว*

และตาบลตะขอ* อาเภอบางมด* จงหวดพทลง)

4.1.1.3 ลกษณะภมอากาศ

เนองจากทตงของตาบลวงกวาง* อยในเขตแนวเสนศนยสตรเปนพนททไดรบ

อทธพลจากลมมรสม ทาใหมลกษณะภมอากาศแบบรอนชน มลมมรสมทพดประจาอย 2 ชนด คอ

ฤดมรสมตะวนออกเฉยงเหนอหรอฤดหนาว จะมลมจากทศตะวนออกเฉยงเหนอซงเปนลมแหงจาก

ประเทศจนพดปกคลมประเทศไทย ทาใหภาคตาง ๆ ทางตอนบนของประเทศตงแตภาคกลางขนไป

มอากาศหนาวเยนและแหงแลงทวไป แตภาคใตตงแตจงหวดประจวบครขนธลงไปรวมถงจงหวด

พทลงกลบมฝนตก เพราะลมมรสมนพดผานอาวไทย จงพาเอาไอนาไปตกเปนฝนทวไป อากาศจง

ไมหนาวเยนเหมอนภาคอน ๆ ทอยตอนบนของประเทศ แตอาจมอากาศเยนเปนครงคราว ลมมรสม

อกชนดหนง คอ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ซงพดผานมหาสมทรอนเดย จงไดพาเอาไอนาและ

ความชมชนมาสประเทศไทย แตเนองจากเทอกเขาตะนาวศร ซงอยทางดานตะวนตก กนกระแสลม

ไว ทาใหภาคใตฝงตะวนออกและจงหวดพทลงมฝนตกนอยกวาภาคใตฝงตะวนตก ซงเปนดานรบ

ลม ปรากฏดงภาพท 4.1 (สพรรณ ไชยอาพร, 2554: 3) ซงวงกวาง* มลมทเรยกตามลกษณะทองถน

ไดแก ลมพลดหลวง ลมวาว ลมนอก ลมเภา ลมหลาตน ลมพดกลาง และลมอด (อารอน ปะดกา

และคณะ, 2550: 9)

69

แผนภาพท 4.1 แสดงลกษณะของลมทองถนตาบลวงกวาง*

ทมา: อมรรตน เกรยงขจร, 2549 อางถงใน อารอน ปะดกา และคณะ, 2550: 8.

4.1.1.4 เขตการปกครองและจานวนประชากร

ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง แบงเขตการปกครอง ออกเปน 11 หมบาน มจานวน

ประชากรทงสน 7,134 คน แยกเปนชาย 3,482 คน หญง 3,652 คน จานวนครวเรอนทงหมด

2,118 ครวเรอน จาแนกไดตามตารางท 4.1

70

ตารางท 4.1 แสดงจานวนประชากร จานวนครวเรอน และผนาหมบานในพนทตาบลวงกวาง*

หมท / ชอหมบาน จานวน

ครวเรอน พนท/ไร

จานวนประชากร

ชาย หญง รวม

หมท 1 บานทาไทร* 277 4,997.312 519 545 1,064

หมท 2 บานชองลม* 281 18,276.141 430 450 880

หมท 3 บานแหลมหน* 188 9,606.301 298 297 595

หมท 4 บานเกาะกลาง* 171 10,005.251 303 289 592

หมท 5 บานเกาะสง* 191 2,241.979 356 373 729

หมท 6 บานวงกวาง* 190 3,762.781 249 263 511

หมท 7 บานเขาสง* 94 24,796.493 119 115 234

หมท 8 บานเกาะเตา* 194 15,476.733 341 363 704

หมท 9 บานนานอง* 128 4,591.236 186 199 385

หมท 10 บานหวลม* 205 7,047.428 296 336 632

หมท 11 บานวงกวาง

เมองใหม* 199 1,901.979 386 422 808

รวม 2,118 102,703.634 3,482 3,652 7,134

แหลงทมา : ขอมลประชากรและครวเรอน ณ เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2555 สานกบรหารการ

ทะเบยน กรมการปกครอง

ประชากรทอาศยอยจรง ในตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง ณ วนสารวจ แยกตามชวงอาย

จากผลการจดเกบขอมลความจาเปนพนฐานระดบหมบาน (จปฐ.2) พ.ศ.2554 ตาบลวงกวาง*

จงหวดพทลง รายละเอยดตามตารางท 4.2

71

ตารางท 4.2 แสดงจานวนประชากรทอาศยอยจรงแยกตามชวงอาย

ชวงอายประชากร จานวนเพศชาย

(คน)

จานวนเพศหญง

(คน)

จานวนรวม

(คน)

นอยกวา 1 ปเตม

1 ปเตม – 2 ปเตม

3 ปเตม – 5 ป

6 ปเตม – 11 ป

12 ปเตม – 14 ป

15 ปเตม – 17 ป

18 ปเตม – 25 ป

26 ปเตม – 49 ปเตม

50 ปเตม – 60 ปเตม

มากกวา 60 ปเตมขนไป

10

45

115

253

131

139

315

865

284

333

16

46

105

235

128

142

275

904

283

362

26

91

220

488

259

281

590

1,769

567

695

รวมทงหมด 2,490 2,496 4,986

หมายเหต จานวนประชากรทอาศยอยจรงจากการสารวจน อาจไมเทากบจานวนประชากรทมอยใน

ทะเบยนบานได

ประชากรทมอาย 15 – 60 ป มการประกอบอาชพและมรายไดตาบลวงกวาง* จงหวด

พทลง รายละเอยดแยกตามตารางท 4.3

ตารางท 4.3 แสดงจานวนประชากรทมอาย 15- 60 ป มการประกอบอาชพและรายได

เปาหมายรอยละ 80

พนท

จานวนคน อาย

18-60 ป

ทสารวจทงหมด

(คน)

คนอาย 18 – 60 ป มอาชพและมรายได เทยบกบ

เปาหมาย

(รอยละ)

ผานเกณฑ ไมผานเกณฑ

จานวน รอยละ จานวน รอยละ

ทาไทร*

ชองลม*

แหลมหน*

368

494

229

368

474

205

100.0

96.0

89.5

0

20

24

0.0

4.0

10.5

5.0

1.0

-5.5

72

ตารางท 4.3 (ตอ)

พนท

จานวนคน อาย

18-60 ป

ทสารวจทงหมด(คน)

คนอาย 18 – 60 ป มอาชพและมรายได เทยบกบ

เปาหมาย

(รอยละ)

ผานเกณฑ

จานวน จานวน จานวน จานวน

เกาะกลาง*

เกาะสง*

วงกวาง*

เขาสง*

เกาะเตา*

นานอง*

หวลม*

วงกวางเมองใหม*

148

298

214

85

363

145

322

316

135

279

202

82

360

142

312

310

91.2

93.6

94.4

96.5

99.2

97.9

96.9

98.1

13

19

12

3

3

3

10

6

8.8

6.4

5.6

3.5

0.8

2.1

3.1

1.9

-3.8

-1.4

-0.6

1.5

4.2

2.9

1.9

3.1

รวม 2,982 2,869 96.2 113 3.8 1.2

แหลงทมา : ผลการจดเกบขอมลความจาเปนพนฐานระดบหมบาน (จปฐ.2) พ.ศ.2554

4.1.1.5 สภาพทางเศรษฐกจ

- สภาพทางเศรษฐกจโดยรวม ประชากรสวนใหญ (รอยละ 95.00) ประกอบอาชพ

ประมงอก (รอยละ 5.00) ประกอบอาชพรบจาง

1) ดานการเกษตร 19,566 ไร

ยางพารา 14,045 ไร

ปาลมนามน 30 ไร

พนทปลกพชผล 156 ไร

2) การประกอบอาชพและรายได

พฒนาการดานการประกอบอาชพของคนวงกวาง* ตงแตอดต พบวา คนวงกวาง*

ประกอบอาชพทหลากหลาย ไดแก การทานา ทาสวน และทาการประมง ซงอาชพเหลานสวนใหญ

จะเนนทากนในครวเรอนมากกวาการคาขาย หากมอาชพหนงทสรางรายไดหลกใหกบคนในชมชน

คอ การเผาปน (สาหรบกอสราง) โดยจะมเตาเผาปนมากในพนทบานแหลมหน* ประมาณ 130 เตา

โดยเฉพาะอาวเกา* มมากถงประมาณ 30 เตา ในการเผาปนจะนามาจากเกาะกาบ*- เกาะกรด* การตง

หนตองจดเรยงเพอใหหนสกทงหมด เมอเรมหมกปนตองมการเฝาเพอใหหนสก โดยใชเวลาหมก 3

คน 3 วน ปนทเผาสกแลวจะนาไปขายหรอแลกกบขาวสารทอาเภอระโนด และบานคเตา จงหวดสงขลา

73

ชวงของการเผาปนนนทรพยากรสตวนาในพนทตาบลวงกวาง* ยงมความอดม

สมบรณและมการหากงกามกราม เมอไดมาจะนาไปยางหรอเผาเกบไวและนาไปแลกขาวสาร ตอมา

ก งเรมมราคาเพมขน จงทาใหคนเปลยนวถชวตมาทาอาชพประมงและการหาปลากนมากขน

จงทาใหอาชพการเผาปนเรมหายไปและไดหยดลงเมอประมาณ 33 ปกอน

ปจจบนการดารงชวตของคนวงกวาง* สวนใหญ คอ การทานา ทาสวน และการ

ประมง การทานา ม 2 แบบ คอ การทานาดาและทานาหวาน ทากนมากในพนทบานเกาะกลาง*

บานแหลมหน* บานเกาะเตา* บานนานอง* การทาสวนในพนทวงกวาง* สวนใหญเปนการทาสวน

ยาง มการทาสวนผกบางในบางพนท เชน บานทาไทร* การปลกสะตอบานเกาะเตา* บานเกาะสง*

และบานวงกวาง* หรอสวนผลไม เชน สวนละมดทบานทาไทร*และบานชองลม* เปนตน

สาหรบการทาประมงในปจจบนชาวประมงพนบานไดเปลยนมาจบสตวนาเพอ

คาขายมากขน บรเวณทจบ คอ ทะเสลาบสงขลาตอนกลางหรอตอนใน หมายถง พนทตงแตบรเวณ

ปากรอจนถงตาบลลาเปา* จงหวดพทลง ซงเครองมอประมงทใชในชมชนจะเปนเครองมอประมง

พนบาน โดยจะเลอกชนดของเครองมอประมงตามชนดของสตวนาทตองการจบและฤดกาลทพบ

สตวชนดนน เชน ใชอวนสาหรบจบกงหวมน ปลาหวโหมง ปลาหวออน ปลากระบอก หรอใชไซ

นงสาหรบดกกง ปลา ขนาดเลกทกชนดและปลามหลง หรอเทยว ใชจบกงกามกราม เปนตน

นอกจากนยงมรายไดหลกอกสวนหนงของตาบลวงกวาง* คอ การเกบภาษจาก

การสมปทานรงนกนางแอน (อารอน ปะดกา และคณะ, 2550: 50-52) ซงปจจบนบรษททไดรบ

สมปทาน คอ บรษท สยามรงนกทะเลใต จากด

4.1.1.6 สภาพทางสงคม

1) สถาบนการศกษา จาแนกไดดงน

- ระดบอนบาลและปฐมวย ม 7 ศนยฯ ประกอบดวย ศนยเดกฯ บานทาไทร*

(หมท 1) ศนยเดกฯ นาด* (ตงอยหมท 2 ), ศนยเดกฯ วดพทธราม* (ตงอยหมท 3 ), ศนยเดกบาน

เกาะกลาง* (หมท 4), ศนยเดกฯโรงเรยนบานเกาะสง* (ตงอยท 5 ), ศนยเดกฯ ดารณ* (ตงอยหมท 6

) และศนยเดกฯโรงเรยนบานเกาะเตา* (ตงอยหมท 8 )

- ระดบประถมศกษา ม 7 แหง ประกอบดวย โรงเรยนบานทาไทร (ตงอยหมท 1)

โรงเรยนบานชองลม* (ตงอยหมท 2 ), โรงเรยนบานแหลมกรวด (ตงอยหมท 3 ), โรงเรยนบานเกาะ

กลาง* (ตงอยหมท 4 ), โรงเรยนบานวดเกาะสง* (ตงอยหมท 5 ), โรงเรยนบานวงกวาง* (ตงอยหม

ท 6),โรงเรยนบานเกาะเตา* (ตงอยหมท 8 )

- ระดบมธยมศกษา ม 1 แหง คอ โรงเรยนมธยมวงกวาง*(ตงอยหมท 6)

- ระดบมธยมศกษา (ขยายโอกาส) 1 แหง คอโรงเรยนวดบานแหลมหน* (ตงอยหมท 3)

74

- โรงเรยนสอนศาสนา ม 3 แหง ประกอบดวย กองทนชมชนธรรม* (ตงอยหม

ท 8),โรงเรยนนดา* (ตงอยหมท 6 ) และมสยดนาด* (ตงอยหมท 3 )

- ศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรตาบลวงกวาง* (ตงอยหมท

6) สถาบนและองคกรศาสนา จาแนกไดดงน

- วด 3 แหง คอ วดเกาะสง* (ตงอยหมท 5), วดพทราราม*(ตงอยหมท 3)

และวดธาราวด* (ตงอยหมท 4)

- สานกสงฆ 2 แหง คอ สานกสงฆเทพวมานเขาเมฆ* (ตงอยหมท 10) และสานก

สงฆเขาพร* (ตงอยหมท 4)

- มสยด 5 แหง คอ มสยดดารณบ*(ตงอยหมท 2 ), มสยดนาด* (ตงอยหมท 2),

มสยดบานสง* (ตงอยหมท 11 ), มสยดดารณ* (ตงอยหมท 6) และมสยดบานเกาะเตา* (ตงอยหมท 8)

2) การสาธารณสขและและองคกรดานสขภาพอนามย

- สถานอนามย จานวน 3 แหง เจาหนาทสาธารณสข 9 คน

- อตราการมและใชสวมทถกหลกสขาภบาล รอยละ 98.24

- ประชาชนมนาสะอาดดมพอเพยงตลอดป รอยละ 90.00

- ประชาชนมหลกประกนทางดานสขภาพ รอยละ 70.00

4.1.1.7 การบรการพนฐาน

1) ดานการคมนาคม ในเขตพนทองคการบรหารสวนตาบลวงกวาง* มรถประจา

ทางวงผาน สายปากนา – เกาะกลาง* โดยวงผานหมท 6 ,หมท 11 ,หมท 5 ,หมท 9,หมท 3 ,หมท

10 ,หมท 7 และหมท 4

2) ดานการไฟฟา ประชากรไดใชกระแสไฟฟา ครบทกหมบานและครบทก

ครวเรอน

3) ดานแหลงนา ประชากรมนาประปาใช ครบทกหมบานและครอบครวเรอน ม

บอนา 36 แหง , บอนาตน 110 แหง, สระนา 12 แหง , แมนาลาคลอง 9 แหง , อางเกบนา 2 แหง,

หนองบง 5 แหง, ประปาหมบาน 17 แหง ,ตมนา 211 แหงและถงเกบนาฝน 636 แหง

ขอมลอน ๆ ทรพยากรธรรมชาตในพนท รงนกอแอน ซงมอยในเกาะกาบ* เกาะ

กรด*, ทรายกรวดลาง ซงสามารถนามาทาหนขด อยในพนท หมท 5 และหมท 3 มวลชนจดตง ม

ลกเสอชาวบาน 2 รน จานวน 326 คน , กลมแมบาน 11 กลม, กลมออมทรพย 11 กลมและกลม

อาสาสมครสาธารณสข (อสม.) 11 หมบาน

75

4.1.1.8 ทรพยากรธรรมชาต

ตาบลวงกวาง* มสภาพเปนเกาะมนาจดและนากรอยลอมรอบ ตงอยในทะเลสาบ

สงขลาตอนในหรอตอนกลาง หรอเรยกวา ทะเลหลวง และเปนสวนหนงของทะเลสาบสงขลา

สภาพพนทโดยทวไปเปนภเขากระจายทวไปทงเกาะ นอกจากนมเกาะนอยใหญมากมายกระจายอย

รอบๆเกาะ ซงมระบบนเวศนทแตกตางหลากหลายไปตามสภาพธรรมชาต วงกวาง* เปนอกพนท

หนงทมทรพยากรธรรมชาตมากมาย โดยเฉพาะทรพยากรสตวนา ทจดเปนทรพยากรธรรมชาตท

สาคญและสมพนธกบอาชพประมง ทจดเปนอกหนงอาชพหลกของคนในตาบลวงกวาง*

นอกจากนแหลงทรพยากรธรรมชาตทสรางมลคาและรายไดใหกบจงหวดพทลง คอ เกาะกาบ*

เกาะกรด* เปนทอาศยของนกนางแอนตงอยในพนทว งกวางดวยเชนกน ไมเพยงแหลง

ทรพยากรธรรมชาตทกลาวมาแตมสถานทสาคญในตาบลวงกวางอกหลายพนททแสดงถง

วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ และฐานอาชพของคนในตาบลวงกวาง* ทถกรอยเรยงใหสอดคลอง

ไปกบสภาพทรพยากรธรรมชาตในพนทจนสามารถจดเปนแหลงทองเทยวทสาคญและชวนให

ตดตามไดในหลายสถานท

1) ทรพยากรธรรมชาต

ทรพยากรธรรมชาตเปนสงทสมพนธกบคนวงกวาง* มาก เพราะเปนฐานการ

ดารงชวตทสาคญของคนวงกวาง* เนองจากมการนาทรพยากรมาใชประโยชนในดานตาง ๆมากมาย

เชน การเพาะปลก การประมง การทองเทยว เปนตน และเมอกลาวถงทรพยากรธรรมชาตในพนท

ตาบลวงกวาง* จะประกอบดวยพนททมลกษณะสาคญ ไดแก ปา เขา ควน เกาะ ถา ทะเล สามารถ

สรปลกษณะทวไปของทรพยากรธรรมชาตบนพนทวงกวางไดดงน (กรมพฒนาทดน,มปป.)

- พนทเขา และพนทควน เปนพนททวไปบนวงกวาง*

- พนทสวน ไร นา และทอยอาศย มพนทประมาณ 25 ตารางกโลเมตร หรอ 15,625 ไร

- พนทปาชายเลน ปาชายเล และปาพร มพนทประมาณ 15 ตารางกโลเมตรหรอ 9,375 ไร

- พนททะเล ประมาณ 66 ตารางกโลเมตร หรอ 41.250 ไร

- เกาะ มพนทประมาณ 40 ตารางกโลเมตร หรอ 25,000 ไร (ไมรวมพนทเกาะรงนก)

พนทเกาะ ประกอบดวยหมทเกาะกาบ*-เกาะกรด* จานวน 12 เกาะ ไดแก เกาะถา* เกาะไก* เกาะ

รลม* เกาะหนาขาว* เกาะสวย* เกาะกานตา* เกาะปาย* เกาะดาย* เกาะตาสน* เกาะยายสน*

เกาะกะลา* และเกาะนาบ* และมพนททอยนอกหมทเกาะกาบ*- เกาะกรด* ประกอบดวย 5 เกาะ

ไดแก เกาะแดง* เกาะหนออน* เกาะนก(เกาะกลาง*) เกาะนก(เกาะเตา*) เกาะเตา*นย

- ถา ในหมทเกาะกาบ*-เกาะกรด* มจานวน 69 ถา ประกอบดวย เกาะสวย* 26 ถา

เกาะกานตา* 6 ถา เกาะยายสน* 9 ถา ตาสน* 7 ถา เกาะกะลา* 2 ถา กระตาย* 19 ถา

76

- หนโสโครก มจานวน 2 แหง คอ 1) ตงอยบรเวณปลายแหลมกรวด ความยาว

ประมาณ 3 กโลเมตร 2) ตงอยบรเวณหวแหลมโพ* บานเกาะเตา*

- หนแทนนางปากคลองกระ* ตงอยทางดานปากคลองฝงซายของปากคลองกระ*

- หนรม ตงอยในบรเวณคลองกระ* เมอมองแลวมรปทรงคลายกบรม

2) ระบบนเวศนา

การทตาบลวงกวาง* ตงอยในทะเลสาบสงขลาตอนใน จงทาใหเปนสวนหนง

ของระบบนเวศสามนา คอ เปนทราบลมนาทวมถงบรเวณปากแมนา ทมความหลากหลายของ

ทรพยากรธรรมชาตทงทรพยากรดน นา และปา เนองจากเปนรอยตอระหวางระบบนเวศแบบนาจด

และระบบนเวศนแบบนาเคม แลวเกดระบบนเวศนแบบนากรอย ซงแตกตางไปจากระบบนเวศนใน

พนทสวนอน ๆ ในลมนาทเปนเอกลกษณเฉพาะของทะเลสาบสงขลา สาหรบวงกวาง*ระบบนเวศน

สามนาจะขนอยกบฤดกาล ซงจะสมพนธกบการประกอบอาชพประมงในพนท ดงน

- นาจดจะมปรมาณมากในพนทวงกวาง* ชวงเดอนธนวาคม ถง มถนายน

- นากรอยจะมปรมาณมากในพนทวงกวาง*ชวงเดอนเมษายน ถง กรกฎาคม

- นาเคมจะมปรมาณมากในพนทวงกวาง* ชวงเดอนสงหาคม ถง พฤศจกายน

ไดรบอทธพลจากลมเภา (อารอน ปะดกา และคณะ, 2550: 77)

3) ทรพยากรสตวนา

วงกวาง* จดเปนอกพนทหนงทมความอดมสมบรณของทรพยากรสตวนา

ทเตมไปดวยสตวนานานาชนด เชน ปลา กง ป ถงแมวาทงปรมาณและจานวนชนดของสตวนา

เหลานไดลดนอยลงไปบาง เนองจากในพนทประสบกบปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรสตว

นา ปญหามลพษ ซงถอเปนปญหารวมและเปนปญหาใหญของทะเลสาบสงขลา อยางไรกตาม

ทรพยากรสตวนาทกลาวไดวาเปนสตวขนชอของพนทนและพบวามมากทสด เชน กง กคงมใหเหน

หลายชนด ไดแก กงหวมน กงหวแขง กงกามกราม กง ปดา

นอกจากน ยงมปลาชนดตางๆ ไดแก ปลากระบอก ปลาชางชน ปลาทราย ปลา

โคบ ปลาทองเทยว ปลาหวโหมง ปลาหวออน ปลากนหลาว ปลาหลาปง ปลาพงหน ปลาชะโด ปลา

จมฟนเข ปลาฆอง ปลาวว ปลาควาย ปลากด ปลาบตร ปลาแขยง ปลาไหล ปลาฉลาด ปลาชอน ปลา

ชอนไช ปลาพรก ปลานล ปลาตรบ ปลาพรหม ปลากะตก ปลาหมอ ปลาดก ปลากะเบน ปลากะท

ปลาทะ ปลาโสด ปลามหลง ปลาแมว ปลาขขม ปลากะพง ปลาหลด ปลาทง ปลาบรด ปลาบ ฯลฯ

อยางไรกตามทรพยากรสตวนาเหลานเรมมจานวนนอย และมขนาดเลกลงเรอยๆ อยางนาใจหาย

สาหรบพนธสตวทสญหายไปแลวในพนทกมมากเชนกน ไมวาจะเปน ปลากระทง

77

ปลาลาปา ปลาลาพน ปลาตม ปลาโคบ ทงนสาเหตของการสญพนธของปลาเหลานมาจาก

หลากหลายสาเหต ไมวาจะเปนการปลอยนาเสยจากบอกง การใชยาเบอ เครองมอจบปลาดวยตา

อวนขนาดเลก และเมอมการพฒนาในพนทเพมมากขน โดยเฉพาะเมอมการกอสรางทาเรอนาลกท

สงขลา ในสมยรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท เมอวนท 16 มถนายน พ.ศ.2528 แลวเสรจเมอวนท

30 เมษายน 2531 ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 ในวงเงน 562,507,400 บาท

โดยไดรบการสนบสนนจากธนาคารพฒนาแหงเอเชย มเนอททงหมด 72 ไร เปนเนอทบนฝง 12 ไร

และเนอทกอสรางในทะเล 60 ไร สงผลกระทบ คอ ทาใหปลากระบอก ปลาหลมพก ไดสญหายไป

จากทะเลสาบเนองจากสตวนาวยออนทจะออกไปจากทะเลสาบไมสามารถออกไปไดเพราะไม

สามารถวายนาสคลนได เนองจากกระแสนาเชยวและแรงขน อกทงทางเดนของเหลาปลาหลาย

ชนดไดถกขวางกนดวยอปกรณจบสตวนา เชน ไซตและโพงพางทวางเปนแนวปรากฏใหเหนทวไป

ในพนททะเลสาบสงขลา และเปนอกสาเหตททาใหการไหลเวยนของนาในทะเลสาบสงขลา

เปลยนไป กอใหเกดทะเลตนเขนอนเนองมาจากการตกตะกอนของนา สงเหลานเชอมโยงกนอยาง

เปนระบบภายในทะเลสาบสงขลา และสงผลมาถงการสญเสยสตวนาหลากหลายชนดรอบพนทวง

กวางดวยเชนกน

4) ทรพยากรสตวบก

สตวบกซงเปนสตวทมอยควบคกบวถชวตของคนวงกวาง* คอ วว ควาย แพะ

หม หมา เปด ไก สาหรบการเลยงวว ควาย และหมนนมการเลยงกนมาในพนทบานเกาะกลาง*

โดยการเลยงแบบปลอยตามธรรมชาต เนองจากเปนพนททงหญากวาง (ทงหญาสาธารณะ)

โดยเฉพาะหมทเลยงในบานเกาะกลาง* จะหาหวแหวกนในทงหญากวางเปนอาหารและเลยงไวเพอ

ขายลก การเลยงสตวเปนรายไดอกทางหนงทรองลงมาจากการทาอาชพประมงของคนในตาบล

วงกวาง* สตวบกทเปนสตวเศรษฐกจทสาคญของตาบลวงกวาง* คอ

4.1.1.9 จารต ประเพณ

เนองจากคนในตาบลวงกวาง* มทงผทนบถอศาสนาอสลามและศาสนาพทธ

ดงนนประเพณในทองถนจงประกอบดวยสองศาสนา คอ ศาสนาอสลาม ไดแก ประเพณเมาลด เปน

การอวยพรวนเกดของศาสนาอสลาม ซงมกจะทาในวนจนทร มการแลกเปลยนของขวญ มการ

รบประทานอาหารรวมกน และทาใหมการพบปะกนของคนในชมชน แตหยดไปแลวเมอประมาณ

10 ปทปานมา หรอวฒนธรรมฮารรายอ วฒนธรรมเขาสนต เปนตน สวนศาสนาพทธ ไดแก

ประเพณสงกรานต ประเพณงานบญเดอนสบ ลากพระ (วนออกพรรษา) เปนตน

4.1.1.10 แหลงทองเทยว

78

วงกวาง* แมจะเปนเพยงเกาะเลก ๆ แตกมสงทแสดงถงอดตความเปนมาทนาสนใจ

ปรากฏใหเหนเปนรองรอยทางประวตศาสตรในหลายพนทในตาบล และเมอรวมเขากบ

ทรพยากรธรรมชาตทนาคนหาทาใหบางพนทสามารถพฒนาใหกลายเปนแหลงทองเทยวทาง

โบราณคดและแหลงทองเทยวทางทรพยากรธรรมชาตทสามารถจะสะทอนความเปนอย ความอดม

สมบรณของพนท วถชวต วฒนธรรม ประเพณ และความเชอของคนในพนทไดเปนอยางด ดงเชน

แหลงทองเทยวทปรากฏอยในรอบๆ พนท ไดแก

1) บานเกา มซากเจดย 2 องค องคท 1 ตงอยบนควนเลก ๆ ชาวบานเรยกวา “ควน

วด” เขาใจวาเดมอาจเปนวดมากอน องคเจดยพงทลายหมดแลว เหลอแตฐานกอดวยอฐถอปน

ดานหนามซมพระพทธรปแบบโคงแหลม ภายในมพระพทธรปปนปน 2 องค เดมคงเปนเจดยของ

เจดยองคใหญ เจดยองคท 2 ตงอยบนเนนเขาอกลกหนงทางทศใตไมไกลกนมากนก ชาวบาน

เรยกวา “ควนวด” องคเจดยถกขดทาลายเหลอฐานรปสเหลยมกวางประมาณ 5 เมตร ไมมหลกฐาน

แนชดวาเปนเจดยทสรางขนสมยใด

2) เกาะกลาง* เปนทตงของวดเกาะกลาง*เจดยกอดวยอฐถอปนรปทรง

ระฆงสงประมาณ 10 เมตร สรางขนเมอประมาณ 10 ปเศษมานเอง ทวดนไดขดพบพระโพธสตว

อวโลกเตศวรสารด 1 องค เปนศลปะสมยศรวชย ปจจบนสญหายไปแลว

3) บานแหลมหน* ไดขดพบเครองปนดนเผาสมยราชวงศ เหมงทวด บาน

แหลมหน* ประมาณ 10 ชน ลกษณะเปนถวยชามลายครามและลายเขยนสนอกเคลอบ

4) บานอาวไมยาง* เปนทตงของหนวยอนรกษพนธสตวปาอาวไมยาง* มภมทศน

ท สวยงาม ดานหนามเกาะรงนก ยามเชาเยนเมอเวลาพระอาทตยขนหรอตกจะสวยงามมากและมปา

พรและปาชายเลนทควรคาแกการศกษา นอกจากนน ยงมซากพระพทธรปปนขนาดใหญ 1 องค

หนาตกกวางประมาณ 2 เมตร องคพระถกขดทาลายเหลอแตพระเศยร บรเวณอาวไดพบเศษ

เครองปนดนเผาสมยราชวงศเชงกระจายอยมากมายและยงไดขดพบไหสงคโลก 4 ห จานวน 3ใบ

สงทนาสนใจอกอยางหนง คอ เตาเผาปนขาวซงตงเรยงรายจากบานอาวไมยาง* ถงบานเกา* จากท

สารวจแลวพบถง 30 เตา

5) บานสง* เปนสถานททรชกาลท 5 เสดจประพาส เพอมาตงขายไลกระจงทม

อยชกชม ซงในปจจบนกยงปรากฏหลกฐานใหเหนอย และยงพบพระพทธรปปางหามญาตแบบ

ทรงเครองใหญ ศลปะสมยอยธยาตอนปลายมขนาดสงประมาณ 1.50 เมตร ปจจบนอยทพพธภณฑ

วดวงกวาง*ภมข จงหวดพทลง

6) เกาะกาบ* เกาะกรด* เปนแหลงทองเทยว และแหลงเศรษฐกจ ทสาคญของ วงกวาง*

79

อกทงยงมทรพยากรทสาคญอกมากมาย เชน มการพบซากจระเขนาเคมเปนจานวนมากและบางครง

ยงปรากฏวาพบปลาโลมาเขามาไลจบปลาบรเวณรอบๆ เกาะ อกทงยงเปนสถานทสาคญทาง

ประวตศาสตรทปรากฏหลกฐานวาครงหนงรชกาลท 5 เสดจประพาสทะเลสาบสงขลากเพอทจะไป

ดการทารงนกทเกาะกาบ* เกาะกรด* ทรงพกแรมอยบนเกาะกรด*เปนเวลาสองคนและยงทรงได

จารกอกษร จ.ป.ร.108 ไวทหนาเพงศาลเทวดา ซงเปนหลกฐานปรากฏอยจนถงปจจบน

7) เกาะยายสน* ตาสน* เปนเกาะหนงทอยตดกบเกาะกาบ*เกาะกรด* ปจจบน

ไดรบการพฒนาพนทบางสวนเพอใหเปนททองเทยว

8) เขาพร* ตงอยในบานเกาะกลาง* บนเขาเปนวดมการพฒนาใหเปนททองเทยว

ทางศาสนา มจดทสามารถขนไปชมทศนยภาพของบานเกาะกลาง*และฝงสงขลาไดชดเจน

9) เขาเมฆ* อยในหมบานแหลมหน* มการพฒนาใหเปนททองเทยว ดานบนม

พระพทธรปประดษฐานอย

10) จดชมนกปาจด บานเกาะกลาง* มนกหลายชนดมาหากนอยในบรเวณน

สามารถ พบเหนไดงาย

จากทกลาวมา วงกวาง* สามารถทจะพฒนาเปนแหลงทองเทยวทมคณคานาสนใจ

ทงในเชงประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม แหลงโบราณคด และทรพยากรการทองเทยวทสาคญ

4.2 บรบทกลมและเครอขาย

วถชวตของคนชมชนตาบลวงกวาง* ไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงของนเวศ 3 นา

(ทะเลสาบ) ทาใหจานวนสตวนาลดลง ชาวประมงหากง หาปลาไดยากขน วถชวตของคนในชมชน

เรมเปลยนแปลง ชาวประมงบางสวนเรมเปลยนอาชพมาทาสวนยางพารา ชาวประมงบางสวนทไม

มทดนทากนกยงคงตองทาอาชพประมงกนอยเหมอนเดม ประกอบกบการใชเครองมอในการจบ

ปลาทมความรนแรงและทาลายลางเพมขน เชน การใชไฟฟาซอต และการใชยาเบอ ในชมชนตาบล

วงกวาง* จงมการรวมตวกน ของประชาชนใน การจดตงก ลมขนมาเพอ อน รกษ ฟนฟ

ทรพยากรธรรมชาตใหกลบมาอดมสมบรณเหมอนในอดต ผานรปแบบการทากจกรรมกลมท

สอดคลองกบวถทากนของชมชน ผศกษาไดรวบรวมกลมและเครอขายในชมชนตาบลวงกวาง* ท

ไดจากการสมภาษณแกนนาเครอขาย ไวดงน

ในป พ.ศ.2533 ชาวบานในหมบานชองลม* ตาบลวงกวาง* รวมปรกษาทาอยางไรไมให

คนขางนอกเขามาทาประมงในเขตหนาหมบาน สดทายตกลงกนปกเขตหนาบาน และขนกระดาษ

เขยนวา “ เขตหามลอมกระทงนาบานชองลม*” เพอประกาศใหรวาคนชองลม* ไมมการทาประมง

80

ประเภทลอมกระทงนา และหามคนนอกเขามาทาเชนกน หมบานชองลม* มการทาเขตทดลองเปน

หมบานแรกในตาบลวงกวาง* มการเฝาตรวจดเขตจากแกนนาอยประมาณ 2 ป และเรมไมตอเนอง

ทงนเพราะขาดเงนในการสนบสนน

ในปเดยวกน (พ.ศ.2533) องคกรพฒนาเอกชน โครงการแลใต โดย ใบไหว* เขามาพดคย

หาวธการฟนฟทะเลสาบ รวมกบแกนนาและชาวบานทสนใจ องคกรพฒนาเอกชนจงพาชาวบานไป

ดงานออมทรพยทครวงศ จงหวดนครศรธรรมราช ทาใหชาวบานเลงเหนประโยชนและกลบมา

สรางกลมออมทรพยในหมบานใหเกดขน

กลมออมทรพยเพอสวสดการ ซงเปนกลมทจดตงขนมาเรมแรกของการจดตงกลมของ

ชมชนตาบลวงกวาง* ซงมกลมออมทรพยหมบานในตาบลวงกวาง* ทงหมด 9 หมบาน ยกเวน

หมท 1 และหมท 7 ซงยงไมมการรวมกลมกนจดตง ในทนผศกษาขอยกตวอยางกลมออมทรพย

เพอสวสดการบานชองลม* เนองจากมการดาเนนการของกลมสนบสนนใหเกดการอนรกษ ฟนฟ

ทะเลสาบ ของชมชน

กลมออมทรพยเพอสวสดการบานชองลม*

เรมตงขน เมอวนท 15 มถนายน 2534 ใบบว* เปนประธานกลม สถานทตงกลม เลขท

67/1 หมท 2 ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง โดยวตถประสงคในการจดตงเพอสรางสวสดการ

ใหแกชาวบาน (มเงนเกบ เงนออมใน) เพอใหชมชนมเงนทนสามารถพงตนเองได และเพอจดตง

กองทนฟนฟทะเลสาบใหกลบมาอดมสมบรณ ซง สมาชกเรมแรก 176 คน มเงนทน จานวน

5,800 บาท ปจจบนมสมาชกรวมกวา 1,750 คน (ป 2554) นอกจากนยงมนกเรยนของโรงเรยน

บานวงกวาง* ทกคนเปนสมาชกของกลมดวย และมกลมชมชนอน ๆ เขามาเปนสมาชกของกลม

ออมทรพย รวมกวา 30 กลม มทนหมนเวยนกวา 13 ลานบาท มคณะกรรมการบรหารกลม 12 คน

ไดมขอตกลงรวมเปนระเบยบขอบงคบวา ผทเปนสมาชกกลมจะตองลงเงนรวมหนอยางนอย 2 หน

หนละ 20 บาท แตไมเกน 50 หน หรอ 500 บาท และสมาชกสามารถปรบเปลยนเพม ลด หนได

ตามความสามารถของสมาชก และมการกาหนดบทลงโทษ เชน หากสมาชกทขาดฝากเงนสะสม

ตดตอกน 3 เดอนทางกลมจะไมจายเงนปนผลสนป เปนตน สาหรบขอตกลงการจายเงนปนผล

ตามจานวนหนของสมาชกแตละคน ซงกาไรสทธหกคาใชจาย มการจดสรรเปนสวน 6 สวน

ดงตอไปน (ตามระเบยบขอบงคบกลมออมทรพยเพอสวสดการบานชองลม*ฉบบแกไข 7/2556)

1. ปนผลคนสมาชก รอยละ 60.00

2. กองทนสวสดการ รอยละ 17.00

3. กองทนพฒนากลม รอยละ 8.00

4. ตอบแทนคณะกรรมการ รอยละ 10.00

81

5. กองทนฟนฟทรพยากรฯ รอยละ 3.00

6. กองทนชวยเหลอผประสบภย รอยละ 2.00

โดยกลมออมทรพยฯ มกจกรรมหลกของกลม

1. การเกบเงนออมจากสมาชกกลมออมทรพย ทงออมทรพยของชาวบาน ในวนท 15 ของ

ทกเดอน และของเดกในโรงเรยนบานชองลม* ทกวนท 1 ของทกเดอน

2. สมาชกรวมฟนฟทะเลสาบ (การปลอยพนธปลาและการซอมแซมแนวเขตอนรกษพนธ

ปลา) รวมถงทาเขตหามลอมกระทงนาหนาบาน

กลมเครอขายออมทรพยกลางตาบลวงกวาง*

กอตงขนในป พ.ศ.2536 หลงจากทไดมการขยายจดตงกลมออมทรพยกนไปในแตละ

หมบาน บางหมบานกสามารถดาเนนการไปไดดวยด แตบางหมบานกมปญหาดานการจดการ

ดานบญช จงมการรวมตวกนของตวแทนกลมออมทรพยหมบานเกอบทกหมบาน โดยม ใบโบก*

เปนประธานกลม และแกนนาในการจดตง ประกอบดวย ใบเงน* ใบบว* ใบเทยม* ใบแกว*

ใบทอง* ใบเขยว* และสมาชกทเขารวมกลมออมทรพยกลาง มเปาหมายเพอใหเกดความสามคค

ของคนในชมชนและพงตนเองได อนมวตถประสงค คอ 1) เพอชวยเหลอซงกนและระหวางกลม

สมาชก 2) เพอจดตงกลมใหมในหมบานอนทยงไมมกลม และทมความพรอม 3) เพอสรางความ

เชอถอใหกบสมาชกกลมยอย 4) เพอจดตงกองทนพฒนาสงแวดลอม/ทะเลสาบสงขลา 5) เพอ

จดตงกองทนพฒนาผนาและสวสดการผนา กจกรรมหลกของกลม คอการใหบรการรบฝากจากลม

ออมทรพยยอยทเขารวมเปนสมาชก ซงกลมออมทรพยยอยทเขารวมเปนสมาชกจะตองฝากเงน

อยางนอยกลมละ 500 บาท/เดอนรวมถงการปลอยเงนก การจดสวสดการ โดยกลมสมาชกสามารถ

แจงความประสงคขอกเงนฝายโซนฯ สงตอใหกรรมการพจารณาเงนกเครอขาย ในวนท 21 ของ

ทกเดอน และทกสนปจะมการจดสรรผลกาไรหลงหกคาใชจายแบงออกเปน 3 สวน คอ 1) ปนผลคน

สมาชกกลมตามหน รอยละ 50.00 2) จดตงกองทนพฒนาทะเลสาบ รอยละ 20.00 และ 3) กองทน

พฒนากลมเครอขายฯ รอยละ 30.00

ชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน

จดตงขน ในป พ.ศ.2536 ใบลาน* เปนประธานชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน ม

กรรมการ 15 คน มสมาชกเปนประมงอาสา หมบาน มทงหมดประมาณ 230 คน ป 2550 ยกระดบ

เปนสมาคมชาวประมงรกษทะเทสาบ อาเภอปากพะยน ซงเปนการรวมกบเครอขายชมรม

ชาวประมงระดบจงหวด จากการรวมตวกนของตวแทน 5 ชมรม คอ ชมรมรกทะเลนอย ชมรมเขา

ชยสนบางแกว ชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน ชมรมสทงพระ ชมรมทะเลสาบตอนลาง และ

82

ตอมาไดยกระดบเปนสมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย เพอรวมตวกนของ

จงหวดชายฝงตะวนออก เปนการรวมตวของชมรมชาวประมงระดบภาคทตดทะเล 24 จงหวด ซง

ใบบว* เปนอปนายกสมาพนธ สมาคมชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย

โดยมเปาหมายเพอปลกจตสานกและตระหนกในการการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาต

และประสานความรวมมอกบหนวยงานราชการและภาคทเกยวของในการพฒนาและฟนฟ

ทะเลสาบ ซงสมาคมฯ ตงอย 67/1 หมท 2 บานชองลม* ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง กจกรรม

หลก คอการประชมทกวนท 19 ของเดอน เรอง การอนรกษฟนฟทะเลสาบ การปลอยพนธสตวนา

ประสานงานกบหนวยงานตางๆ ทงทางราชการ องคกรตางๆ

กลมเครอขายสตรพทกษทะเลสาบบานชองลม* ตาบลวงกวาง*

ป พ.ศ. 2546 เกดการจดตงกลมเครอขายสตรพทกษทะเลสาบสงขลา เพอเปดโอกาสให

ผหญงไดเขามามบทบาทในการอนรกษทะเลสาบรวมกบเพศชาย ซงม ใบบว* เปนประธานกลม

ในการกอตงมวตถประสงคเพอใหกลมสตรทวางงานมอาชพเสรม เชน การทาผลตภณฑนายา

เอนกประสงค การปลกผกทาสวนครว โดยมสมาชกเรมกอตว จานวน 15 คน ซงกลมสตรยงเปน

กาลงสาคญทมสวนชวยหนนเสรมการทาเขตอนรกษ เพอใหผหญงไดแสดงบทบาททชดเจนในการ

จดการทรพยากรและความมงคงทางดานอาหาร โดยมการพฒนาศกยภาพของผหญง การพฒนา

ทางดานอาชพ ฯลฯ เพอใหเหนกลไกการทางานของผหญงในการฟนฟทะเลสาบรวมกบแกนนา

ผชาย และในปพ.ศ. 2552 ไดเกดกลมเครอขายผหญงพทกษทะเลสาบ (กลมสตรรอบทะเลสาบ)

เกดจากการรวมตวของกลมเครอขายสตรบานชองลม* พทกษทะเลสาบ กบกลมเครอขายผหญงท

ทาประมงทางฝงอนดามนและฝงอาวไทย โดยมองคกรพฒนาเอกชน (NGO) ชอวา มลนธพฒนาท

ยงยนมาเปนตวประสาน มวตถประสงคเกยวกบ การอนรกษทะเลสาบ เชน เดยวกนกบสมาคม

ชาวประมงรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยน และในป พ.ศ. 2555 (24 กนยายน 2555) ไดยกระดบ

เปนสมาคมสตรประมงพนบานภาคใต ซงม ใบบว* เปนนายกสมาคม เปนการรวมตวกนของ

ชมรมประมงพนบานระดบภาค รวมกบกลมตรประมงพนบานในพนทอนอก ประมาณ 12 จงหวด

เชน สงขลา พทลง ตรง สราษฎรธาน นครศรธรรมราช เปนตน เพอสรางพลงในการขบเคลอน

งานเชงนโยบายและกฎหมาย แกปญหาจากการกาหนดนโยบายทกระทบตอวถชวตและทรพยากรท

เปนแหลงทากนของคนชายขอบทะเล

โดยมวตถประสงคการจดตงสมาคมสตรประมงพนบานภาคใต ดงน

1. เพออนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2. เพอพฒนาศกยภาพผหญงในชมชนและเครอขาย

3. เพอประสานความรวมมอ ภาคในงานพฒนาคณภาพชวตและสงแวดลอม

83

กลมรบซอนายางบานชองลม*

ป พ.ศ. 2549 จดตงกลมรบซอนายางบานชองลม* ขนจากการทคนในชมชนมอาชพทา

สวนยางพาราเปนสวนใหญ แกนนากลมออมทรพยบานชองลม* ไดรวมกนจดตงกลมขน โดยม

ใบหยก* หนงในคณะกรรมการกลมออมทรพยบานชองลม* เปนประธานกลม มวตถประสงค

เพอรบซอนายางจากชมชนและสามารถตอรองพอคาคนกลางได เพอใหมเงนหมนเวยนในชมชน

สรางสวสดการแกสมาชก และเพอเปนกองทนฟนฟทรพยากรฯ โดยผทประสงคจะเปนสมาชก

กลมจะตองมการลงหน หนละ 500 บาท มการจดสรรผลกาไร แบงออกเปน 7 สวน คอ 1) เฉลยคน

สมาชก รอยละ 50.00 2) ปนผลคนสมาชก รอยละ 20.00 3) กองทนสวสดการ รอยละ 5.00 4)

กองทนพฒนากลม รอยละ 5.00) ซอมแซมรถรบสงนายาง รอยละ 5.00 6) คาตอบแทน

คณะกรรมการ รอยละ 10.00 และ 7) กองทนฟนฟทรพยากรฯ รอยละ 5.00

กลมแพปลาชมชนบานชองลม*

เกดขนครงแรกพรอม ๆ กบกลมรบซอนายาง คอ ประมาณป 2549 แตในชวงนนไมไดมการ

แตงตงคณะกรรมการอยางเปนทางการ และมขอบงคบวาหากใครไมขายปลา กจะไมใหเขารวมหน

โดยมราคาหนละ 100 บาท แตไดหยดพกชวคราวเนองจากในความอดมสมบรณของสตวนาลดลง

และการตงกลมทไมไดมการประชม ปรกษาหารอรวมกน จงทาใหไมมทศทางในการทางานท

ชดเจน แตไดกลบมาเรมดาเนนงานใหมในป 2553 ประมาณชวงกลางป โดย ใบลาน* เปนประธาน

กลม มคณะกรรมการชดเดยวกบกลมออมทรพยบานชองลม* มผดาเนนงานรบซอ 2 คน คอ

ใบเตย* และ ใบบาน* ใชหนาบานของใบเตย* เปนสถานทกลมแพปลาชมชน ซงวตถประสงค

หลกของกลมแพปลา เพอใหชาวบานเหนคณคาของการทาประมงนอกเขตอนรกษ มจตสานก

รวมกนทกคนในชมชน เพอสรางรายไดและตอรองราคากบพอคาคนกลางได และเพอปกปองและ

อนรกษทรพยากรทางทะเลใหมความอดมสมบรณ ผลทไดรบจากการมกลมแพปลา คอ ทาให

ชาวบานมแหลงทามาหากน ไมตองยายถนฐาน มรายไดเพมขน มอาหารการกนทปลอดจากสารพษ

และทสาคญสงผลใหชาวประมงนอกชมชนไดรบอานสงสจากการทาเขตอนรกษ ซงกลมแพปลา

ชมชนมการจดสรรเงนปนผลเขากองทนฟนฟทรพยากรฯ รอยละ 5.00 ของกาไรสทธ เพอ

สนบสนนการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหมความอดมสมบรณ

กลมออมทรพยผหญงเพอพฒนาบานชองลม*

จดตงขนเมอ ป พ.ศ. 2553 ใบบว* เปนประธาน โดยตอยอดกจกรรมและเปลยนชอกลม

จากกลมเครอขายสตรบานชองลม* พทกษทะเลสาบ เปนกลมออมทรพยผหญงเพอพฒนาบาน

ชองลม* โดยดงสตรในชมชนเขามามบทบาทหลกในการเปนคณะกรรมการ มลกษณะการออม

ทรพยเพอระดมทน คลายกบกลมออมทรพยเพอสวสดการบานชองลม* แตจะแตกตางกนอยท

84

กจกรรมหลกของกลมนอกจากเนนเรองการออม และทาสวสดการ และการฟนฟทะเลสาบ (จดสรร

เปนกองทนฟนฟ รอยละ 5.00 ของกาไรสทธ) แลว ยงมงเนนในเรองของการทากจกรรมเกยวกบ

เศรษฐกจพอเพยงใหกบสมาชกกลม

เครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จดตงขน เมอ ป พ.ศ.2553 ม ใบตาล* เปนคณะกรรมการเครอขาย ทสม. ระดบตาบล

เครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมช (ทสม.) เกดจากการสงเสรมและสนบสนนของ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทมงเนนใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บารง

รกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ทสม. มสมาชก จานวน 181 คน เปนสมาชกทมา

จากตวแทนของแตละหมบาน มวตถประสงคเพอเสรมสรางศกยภาพ ความเขมแขง กระบวนการ

เรยนรและพงตนเองของชมชน สรางจกสานกใหประชานดานการอนรกษ สงวน คมครองและ

ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถน ตดตามเฝาระวงการใชทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมในชมชน

กลมการทองเทยวเชงอนรกษบานเกาะเตา*

ตอมาเมอป พ.ศ. 2553 ไดมการจดตงกลมการทองเทยวเชงอนรกษบานเกาะเตา*ขน

เพอใหการดาเนนงานโฮมสเตยเปนรปแบบทชดเจนในการบรหารจดการ “บานเกาะเตา* สคล

สเตย” ใชสถานทโรงเรยนบานเกาะเตา* เปดเปนแหลงทองเทยวชมชนเชงอนรกษ ซงมสวน

ตางๆ ในชมชนเขามามสวนรวมไมวาจะเปนกลมประมงอาสาของหมบาน กลมออมทรพยเกาะเตา*

ซงมอาจารยถาวร หนสงวน ครใหญโรงเรยนเกาะเตา*เปนประธานกลม และใบปลว* เปนท

ปรกษากลม และผมบทบาททสาคญในการดแลสถานทคอ ใบเดยว* เปนผจดการโฮมสเตย ของ

โรงเรยนเกาะเตา* วตถประสงคเพอระดมทน และสรางความรกความสามคคใหคนในชมชน

รวมกนสราง รวมกนดแลทรพยากรธรรมชาตในชมชน กจกรรมของกลม เชน พานกทองเทยว

ลองเรอชมความงามของเกาะกาบ* เกาะกรด* เรยนร “วถประมงพนบาน” รวมกบชาวชมชน อาท

การออกเรอจบปลา เรยนรวถชวตพอเพยงของชมชนตาบลวงกวาง เปนตน

จากขอมลขางตน สามารถสรปพฒนาการของกลม/ เครอขาย ทเกยวของกบอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตไดตามตารางท 4.4

57

ตารางท 4.4 พฒนาการกลม/เครอขาย ทเกยวของการกบอนรกษทรพยากรธรรมชาต ตาบลวงกวาง*

ชอกลม ปทกอตง

(พ.ศ.)

วตถประสงค/กจกรรมหลก เครอขายภายใน เครอขายภายนอก

แกนนาและชาวประมงบาน

ชองลม*

2533 1. เพอฟนฟทะเลสาบใหกลบมามความอดม

สมบรณ เปนการรวมกลมเพอพดคย

แลกเปลยนความคดเหน

โครงการแลใต(มากระตนให

เกดการแลกเปลยนการคย

และสนบสนนงบ พาดงาน

นอกสถานท

กลมออมทรพยเพอสวสดการ

บานชองลม*

2534 1. เพอสรางสวสดการใหแกพนองในชมชน

(มเงน เกบเงนออมในกลมออมทรพย)

2. เพอฟนฟทะเลสาบใหกลบมามความอดม

สมบรณ

3. เพอใหพนองสามารถหากนในทะเลสาบได

เหมอนเดมไมตองออกไปขายแรงงานตางถน

1. โรงเรยนบานชองลม*

สงเสรมใหเดกเขารวม

ออมทรพยกบกลมออม

ทรพยฯ

1 . อ งคก รพฒ นา เ อก ช น

โครงการแลใต

2.สานกงานประมงอาเภอ

ปากพะยน

กลมเครอขายออมทรพย

กลางตาบลวงกวาง*

2536 1.เพอชวยเหลอซงกนและกนระหวางกลมสมาชก

3.เพอสรางความเชอถอใหกบสมาชกในกลม

ยอย

4.เพอจดตงกองทนพฒนาสงแวดลอม/ทะเล

5.เพอจดตงกองทนพฒนาผนาและสวสดการ

1. กลมออมทรพยหมบาน

ภายในตาบลวงกวาง*

1. สานกงานกองทนเพอการ

ลงทนทางสงคม(SIF)

2. กลมแลใต

3. ประมงอาเภอปากพะยน

4. กองทนสนบสนนการวจย

85

58

ตารางท 4.4 (ตอ)

ชอกลม ปทกอตง

(พ.ศ.)

วตถประสงค/กจกรรมหลก เครอขายภายใน เครอขายภายนอก

ผนากลมออมทรพยยอย 5. กองทนสนบสนนการสราง

เสรมสขภาพ (สสส.)

ชมรมประมงอาเภอปากพะยน

(สมาคม ชาวปร ะมง รก ษ

ทะเลสาบอาเภอปากพะยน)

2536

1.ตองการใหคนรอบทะเลสาบมจตสานกใน

การอนรกษฟนฟ ดแลรกษาทรพยากรทาง

ทะเล

2. เปนเวทแลกเปลยนความคด

1. กลมออมทรพยเพอ

สวสดการบานชองลม*

2. ประมงอาสาหมบาน

ตาบลวงกวาง*

1. สมาคมสมาพนธ

ชาวประมงพนบานแหง

ประเทศไทย

2. สมาคมรกทะเลไทย

3. สถาบนวจยการ

เพาะเลยงสตวสตวนา

(เกาเสง)

กลมรบซอนายาง 2549 1.รบซอนายางจากชมชน

2.เงนหมนเวยนในชมชน

1. กลมออมทรพยเพอ

สวสดการบานชองลม*

2. สมาคมชาวประมง

รกษทะเลฯ

86

59

ตารางท 4.4 (ตอ)

ชอกลม ปทกอตง

(พ.ศ.)

วตถประสงค/กจกรรมหลก เครอขายภายใน เครอขายภายนอก

กลมสตรรอบทะเลสาบ

(เครอขายผหญงพทกษ

ทะเลสาบ)

2552 1.พบปะพดคยเพอแลกเปลยนเรยนรการ

ทางานอปสรรคในการทางาน

2. การแลกเปลยนดงานของคนทอยในกลม

เครอขายสตรเปนการรวมพลงของสตรทอย

ทางฝงทะเลสาบสงขลา

1. กลมเครอขายสตร

บานชองลม* พทกษ

ทะเลสาบ

1. กลมเครอขายผหญงททา

ประมงทางฝงอนดามนและ

อาวไทย

2. สมาคมสตรประมง

พนบานภาคใต

กลมออมทรพยผหญงเพอ

พฒนาบานชองลม*

2553 1.การทานายาเอนกประสงค ปลกผก เพอ

สรางรายไดใหครอบครว

2.ออมทรพย การเกบเงนออมจากสาชกกลม

ออมทรพย

3.ฟนฟทะเลสาบ (การปลอยพนธปลา และ

การซอมแซมแนวเขตอนรกษพนธปลา

4. สวสดการแกสมาชก

1. กลมออมทรพยเพอ

สวสดการบานชองลม*

2. กลมรบซอนายาง

3. กลมแพปลาบานชอง

ลม*

4. สมาคมชาวประมง

รกษทะเลสาบฯ

กลมแพปลาบานชองลม* 2553 1. สรางรายไดและตอรองราคากบพอคา

คนกลาง

2. รวมปกปองและอนรกษทรพยากรทางทะเล

1. กลมออมทรพยเพอ

สวสดการบานชองลม*

2. กลมรบซอนายาง

87

60

ตารางท 4.4 (ตอ)

ชอกลม ปทกอตง

(พ.ศ.)

วตถประสงค/กจกรรมหลก เครอขายภายใน เครอขายภายนอก

ใหมความอดมสมบรณ 3. สมาคมชาวประมง

รกษทะเลสาบฯ

กลมทองเทยวเชงอนรกษ

บานเกาะเตา*

2553 1.จดตงกองทนสวสดการใหกบสมาชก

2.สรางความสามคคของคนในชมชน

3. เพอพฒนาชมชนเขมแขงในการอนรกษภม

นเวศและทรพยากรธรรมชาตของหมบาน

1. โรงเรยนบานเกาะเตา*

2. กลมออมทรพยเพอ

สวสดการบานเกาะเตา*

3. ชาวประมง

1. สานกงานการทองเทยว

และกฬาจงหวดพทลง

กลมอาสาพทกษ

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม(ทสม.)

2553 1.เพอทาหนาทในการสงเสรมใหประชาชน

รวมกนจดการสงแวดลอมของหมบาน

2.สรางจตสานกใหประชาชนดานการอนรกษ

สงวน คมครอง

3.ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใน

ทองถน

4.ตดตามเฝาระวงการใชทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมในชมชน

1. สมาชก ทสม. ใน

หมบานตาบลวงกวาง*

1. คณะกรรมการเครอขาย

ทสม. ระดบอาเภอ จงหวด

และระดบประเทศ

(กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม)

ทมา: พฒนาโดยผวจย, 2556.

88

89

จากการศกษาขอมลจากเอกสารและการลงพนทสมภาษณแกนนาในเครอขายเพอการ

อนรกษ ตาบลวงกวาง* พบวาพฒนาการของเครอขายเรมตนจากเครอขายภายในหมบานชองลม*

ของ กลมประมงอาสา และกลมออมทรพยเพอสวสดการบานชองลม* ทยกระดบเปนกลมออม

ทรพยเปนกลมออมทรพยกลางและ สมาคมชาวประมงรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยน เชอมโยงกน

ในระดบตาบลวงกวาง* และเชอมโยงความสมพนธกบกลมอาสาพทกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม(ทสม.) และกลมทองเทยวเชงอนรกษบานเกาะเตา* โดยมเปาหมายเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต ซงสวนหนงมกลมทขยายตวของภาคประชาชนในหมบานชองลม* อาท กลม

รบซอนายาง กลมแพปลา กลมออมทรพยผหญงบานชองลม* กลมสตรรอบทะเลสาบ ท

ขบเคลอนการอนรกษโดยสนบสนนการอนรกษของสมาคมชาวประมงฯ เปนตน

แผนภาพท 4.2 การเชอมโยงของเครอขายเพอการอนรกษในตาบลวงกวาง*

ทมา : พฒนาโดยผวจย, 2556

สมาคมชาวประมงฯ

เครอขายออมทรพย

กลางฯ

กลมอาสาพทกษฯ

(ทสม.)

อนรกษ ฟนฟ

ทรพยากร

กลมออมทรพย

ฯ กลมแพปลา

กลมสตรรอบทะเลสาบ

กลมรบซอนายาง กลมออมทรพยผหญง

ฯ

กลมทองเทยวเชงอนรกษฯ

เครอขายบานชองลม*

เครอขายระดบตาบล*

สมาคมสมาพนธชาวประมง

พนบานแหงประเทศไทย

สมาคมสตรประมง

พนบานภาคใต

เครอขายภายนอก

ออมทรพยฯ

9 หม

ประมงอาสา

11 หม

ทสม. 11 หม

สน

บส

นน

90

4.3 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

ใน ก า ร ศ ก ษ า เ ร อ ง “ ก า ร จด ก า ร เ ค ร อ ข า ย อ ง คก ร ป ร ะ ช า ช น เ พ อ ก า ร อ น ร ก ษ

ทรพยากรธรรมชาต : กรณศกษา ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง โดยการสมภาษณแบบเจาะลกกบ

ผใหขอมลทสาคญ จานวน 15 คน พบวา

เพศ กลมผใหขอมลทสาคญ 3ใน 4 เปนเพศชาย (รอยละ 73.33) เปนเพศหญง (รอยละ 26.67)

อาย มากทสดอยในชวงอาย 50-59 ป (รอยละ 46.67) รองลงมา อยในชวงอาย 40 – 49 ป

(รอยละ 33.33) อยในชวงอาย 60 ปขนไป (รอยละ 13.33) และชวงอาย 30-39 ป (รอยละ 6.67)

ตามลาดบ

สถานภาพสมรส (รอยละ 86.67) มสถานภาพโสด (รอยละ 13.33)

การนบถอศาสนา สวนมากนบถอศาสนาอสลาม (รอยละ 60.00) ทเหลอนบถอศาสนาพทธ

(รอยละ 40.00)

ระดบการศกษาของผใหขอมลทสาคญ ประมาณครงหนงจบการศกษาระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย (รอยละ 40.00) รองลงมาจบการศกษาระดบประถมศกษาและจบการศกษาระดบ

ปรญญาตรเทากนคอ (รอยละ 20.00) และจบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 13.33)

ตามลาดบ

ผใหขอมลทสาคญมสมาชกในครอบครว จ านวน 4-6 คนมากทสด (รอยละ 80.00)

รองลงมาจานวน 1-3 คน (รอยละ 13.33) และ 7 คนขนไป (รอยละ 6.67)

การประกอบอาชพหลกประมาณครงหนงทาสวนยางพารา (รอยละ 40.00) รองลงมาม

อาชพรบจาง (รอยละ 33.33) อาชพประมงและอาชพรบราชการเทากน คอ (รอยละ 13.33)

รายไดครอบครว (บาท) พบวาเกนกวาครงมรายไดตอเดอนตงแต 10,001-20,000 บาท

(รอยละ 53.33) รองลงมามรายไดตอเดอนประมาณ 20,001-30,000 บาท (รอยละ 20) ครอบครวทม

รายไดตงแต 1-10,000 และ 30,000 ขนไป เทากนคอ (รอยละ 13.33)

นอกจากนผใหขอมลทสาคญสวนมากอาศยอยในชมชนมาตงแตเกด (รอยละ 66.67)

รองลงมาอาศยอยในชมชน เปนเวลา 20 – 35 ป (รอยละ 33.33)

สาหรบตาแหนงทางสงคมของผใหขอมลทสาคญ ประมาณครงหนงเปนสมาชกกลม (รอย

ละ46.67)รองลงมาเปนประธานกลม/เครอขาย (รอยละ 33.33) และคณะกรรมการกลม (รอยละ

20.00) ตามลาดบ ปรากฏตามตารางท 4.5

91

ตารางท 4.5 แสดงขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ จานวน

(n = 10)

รอยละ

(100.00)

เพศ

ชาย 11 73.33

หญง 4 26.67

อาย (ป)

30 - 39 1 6.67

40 - 49 5 33.33

50 - 59 7 46.67

60 ขนไป 2 13.33

สถานภาพสมรส

โสด 2 13.33

สมรส 13 86.67

การนบถอศาสนา

พทธ 6 40.00

อสลาม 9 60.00

ระดบการศกษาสงสด

ประถมศกษา 3 20.00

มธยมศกษาตอนตน 2 13.33

มธยมศกษาตอนปลาย 6 40.00

ประกาศนยบตรวชาชพ 1 6.67

ปรญญาตร 3 20.00

จานวนสมาชกในครอบครว (คน)

1 - 3 2 13.33

4-6 12 80.00

7 ปขนไป 1 6.67

92

ตารางท 4.5 (ตอ)

ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ จานวน

(n = 10)

รอยละ

(100)

อาชพ

รบราชการ 2 13.33

ทาสวนยางพารา 6 40.00

ทาประมง 2 13.33

รบจาง 5 33.33

รายไดตอเดอนของครอบครว (บาท)

1 - 10,000 2 13.33

10,001 – 20,000 8 53.33

20,001 - 30,000 3 20.00

30,000 บาทขนไป 2 13.33

ระยะเวลาในการอาศยอยในชมชน (ป)

20 – 35 5 33.33

ตงแตเกด 10 66.67

ตาแหนงทางสงคม

ประธานกลม/เครอขาย 5 33.33

คณะกรรมการบรหารกลม/เครอขาย 3 20.00

สมาชกกลม/เครอขาย 7 46.67

ทมา: พฒนาโดยผวจย, 2556.

4.4 ตวอยางการสมภาษณเจาะลก

กรณตวอยางรายท 1 : ใบบว*

กรณตวอยางการสมภาษณแบบเจาะลก

ใบบว* เพศหญง อาย 47 ป สถานภาพโสด เกดและเตบโตทชมชนบานชองลม* หมท 2

ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง นบถอศาสนาอสลาม เดมจบการศกษาระดบประถมศกษาปท 4 จาก

โรงเรยนบานชองลม* และจบระดบประถมศกษา ปท 6 ทโรงเรยนบานปากพะยน (หวขวาด)

* นามสมมต

93

สาเหตทใบบว*ไปเรยนโรงเรยนบานปากพะยน ทงทโรงเรยนบานวงกวาง* ใกลกวานน เพราะ

สมยกอนการเดนทางไมสะดวกเหมอนเชนปจจบนและเสนทางการเดนทางเปลยวและอนตราย การ

เดนทางไปเรยนทโรงเรยนบานปากพะยนมความปลอดภยกวา โดยใชเรอในการเดนทาง ตอมา

ภายหลงใบบว* เมอไดเขามาทางานเพอชมชนจงไดศกษาตอทศนยการศกษานอกโรงเรยนอาเภอ

ปากพะยนจนจบการศกษาระดบมธยมศกษาปท 6 ใบบว*มพนองรวม 4 คน ตนเองเปนคนโตจง

เปนเสาหลกของครอบครวหลงจากทปะและหมะแยกทางกนตงแตใบบว*อายได 14 ป ซงเดมใบ

บว*ประกอบอาชพทาประมง แตมอยชวงหนง (ประมาณป พ.ศ.2537) ทความสมบรณของสตวนา

ในทองทะเลเหลอนอยลงหากทาประมงตอไปกจะไดไมคมเสย ประกอบกบนองชายทเคยชวยทา

ประมงดวยกนแตงงานมครอบครว ใบบว*จงไดหนมาประกอบอาชพทาสวนยางพารา ในเนอท

ของตนเองประมาณ 5 ไร และถอเปนอาชพหลกจนถงปจจบน โดยใบบว*มรายไดทงอาชพการทา

สวนยาง และ เปนวทยากรในเรองของการทาเขตฯ การทาบญชกลมออมทรพย เปนอาชพเสรม

รวมรายไดทงสนเฉลยตอเดอนประมาณ 12,000 – 15,000 บาท

ใบบว* มสวนรวมและมสวนผลกดนใหเกดองคกรตางๆ ในชมชน ซงลวนเปนกจกรรม

เพอชมชนเสมอ และเนองจากเปนทไววางใจของคนในชมชนจงมตาแหนงหนาททางสงคม

มากมาย ไดแก ประธานกลมออมทรพยเพอสวสดการบานชองลม* ประธานกลมออมทรพยผหญงเพอ

การพฒนาบานชองลม* กรรมการกลมนายางบานชองลม* กรรมการกลมแพปลาชมชนบานชอง

ลม* นอกจากนใบบว*ยงมตาแหนงหนาททางสงคมภายนอกชมชน ไดแก ทปรกษานายกองคการ

บรหารสวนตาบลวงกวาง* ประธานเครอขายสตรรอบทะเลสาบสงขลา นายกสมาคมสตรประมง

พนบานภาคใต อปนายกสมาพนธสมาคมชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย เหรญญกสมาพนธ

ชาวประมงทะเลสาบ จงหวดสงขลา และเหรญญกเครอขายกลมออมทรพยกลาง ตาบลวงกวาง*

แรงบนดาลใจในการทากจกรรมเพอชมชนใบบว* กลาววา จากปญหาทรพยากรทางทะเล

ลดลงจากอดตมาก เนองจากฝมอของมนษย ปดปากคลองระวะทระโนด ทาทาเรอนาลกสงขลา ใช

เครองมอจบสตวนา เชน โพงพาง ลอมกระทงนา ทาใหสตวนาลดลงและมแนวโนมลดลงเรอยๆ

และเมอกลมแลใต โดยใบไหว* ไดเขามาแนะนาใหความรเรอง การอนรกษทรพยากรทางทะเล

ตนเองคดวานแหละคอสงทอยากจะทา จงเขามาเปนสวนหนงทจะชวยอนรกษและขบเคลอนงาน

ดานน เพอใหทะเลบานเรากลบมามความอดมสมบรณเปนแหลงอาหารและแหลงรายไดหลกของ

คนทนเหมอนอดต ประกอบกบเมอไดรบรวากลมออมทรพยทนนประสบปญหาจากภยธรรมชาต

แตดวยความมสจจะของสมาชก ออมทรพยสามารถกลบมาดาเนนการไดใหม ม สวสดการใหกบ

คนในชมชน อยากใหคนในชมชนบานเรามเงนออมมสวสดการ จงเขารวมทางานออมทรพย และ

94

ผลประโยชนจากออมทรพยสามารถนามาสนบสนนการอนรกษอกดวย จงขบเคลอนและตอยอด

งานดานออมทรพย เพอสงตอสการอนรกษทรพยากรทางทะเล

ตารางท 4.6 แสดงภารกจเพอชมชนประจาเดอนของใบบว*

วนท/ของทกเดอน กจกรรม

1 รบฝากเงนของเดกนกเรยนโรงเรยนบานชองลม*

2 รบชาระเงนตามโครงการเงนสบ (ใหกโดยไมมดอกเบย คนละ

2,000 บาท)

7 เปนกรรมการดแลกลมออมทรพยบานแหลม

8 รบชาระเงนกของกลมนายางบานชองลม*

15 รบฝาก-ชาระ ออมทรพยบานชองลม*

19 ประชมสมาคมชาวประมงอาเภอปากพะยน

21 เลขา/เหรญญกออมทรพยกลางตาบลวงกวาง*

25 รบฝาก-ชาระเงนกกลมออมทรพยผหญงบานชองลม*

ทมา: พฒนาโดยผวจย, 2556.

สาหรบการรบรสภาพทรพยากรธรรมชาตในชมชน ใบบว*เลาวา แตกอน“วงกวาง*

มทรพยากรทางทะเลทอดมสมบรณ มระบบทะเลสาบ 3 นา คอนาจด นาเคม และนากรอย สตวนา

จงเปนอาหารหลกของชาวชมชนตาบลวงกวาง* ไมวาจะเปน กง ปลาชนดตาง ๆ คนในชมชนจง

ทาอาชพประมงเกอบทกครวเรอน ถงแมจะไมใชอาชพหลก แตกขาดไมไดทจะทาประมงเพอหา

ปลา กง มาเปนอาหาร และมรายไดจากการทาอาชพน ซงปรมาณกงและปลาในทะเลมมากหรอ

นอย จะขนอยกบสภาพนา สงเกตงายๆ คอ ถานาทะเลเปนสขนขาวจะเปนนาจด ซงจะมในชวง

เดอนพฤศจกายน ธนวาคม นาจะเรมจดหรอชวงทฝนตกหรอนาหลาก ถานามสเขยว ใส จะเปน

นาเคมมองเหนสตวนาและดน ซงนาเคมจะอยในชวงเดอนกรกฎาคม และเดอนสงหาคม กงกลาดา

จะมมากในชวงน สาหรบชวงเดอนมนาคมทะเลเปนนากรอยทผสมกนระหวางนาเคมและนาจด

สตวนาจะมนอย สาหรบกงกามกรามหรอแมกงจะมในชวงกรกฎาคม สงหาคม กนยายน ดงนน

ชาวชมชนตาบลวงกวาง* มอาหารตลอดทงป ทะเลมความสมบรณไปดวยสตวนานานาชนด เชน

กงหวมน กงกามกราม ปลาขตง ปลามหลง (ปลาดกทะเล) ปลาโคบมน ฯลฯ จากการจบสตวนาใน

ทะเล ซงทกคนสามารถจบสตวนาไดไมวาจะเปนกง และปลา มาเปนอาหารและเปนรายไดในการ

เลยงชพ ใบบว*เลาวา “ เมอตอนเดกๆ ปะออกหาปลากแอบขนเรอตามไปดวย จงเรยนรการจบ

95

ปลา กง เหนปะไดปลาใสเรอไมไดนาใสเขงเพราะมนเยอะ แตปจจบนสตวนาลดลงมากออกเรอหา

ปลา กง ไมคมคากบคานามนทเสยไป ชาวบานบางรายตองใชเครองมอในการจบปลาในปรมาณท

เพมขนเพอใหคมคากบการออกทะเล เมอกอนใชกดเพยง 1-2 ผนในการออกทะเลหากงและปลา

แตปจจบนตองใชถง 20-30 ผน จงจะไดปลา กง มาขายเปนรายไดเลยงครอบครว

สาเหตของการเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาต ใบบว*เลา มคนเลาวาตงแตปดปากระวะท

อาเภอระโนด ในป พ.ศ. 2498 เพอกนนาจดไวสาหรบใหเกษตรกรทานา ทาใหสตวนาลดลง ซงเปน

การตดเสนทางของสตวนาวยออน เชน กงหวมน กงหวแขง และตอมาในชวงป พ.ศ.2528 มการ

กอสรางทาเรอนาลก ทาใหชองนาแคบ นาไหลไมแรง เกดตะกอนทาใหนาทะเลตน ประกอบกบม

คนทาประมงกนมากใชเครองมอและวธจบททนสมย เชน การใชอวนรน โพงพาง มการลอม

กระทงนา ใชไฟฟาชอต เพอเอาสตวนาไปขาย ยงราคาสตวนาสงขน การใชเครองมอและวธการ

จบสตวนาดงกลาวกมเพมขนเปนเงาตามตว เชน ปลาขตง เดม กก.ละ 50 บาท ปจจบน กก.ละ 500

บาท ปลากระบอก เดม กก.ละ 50 บาท ปจจบน กก.ละ 450-500 บาท ปลาหวโมง เดม กก.ละ

20-40 บาท ปจจบน กก.ละ 120 บาท เปนตน สาเหตสาคญเหลาน สงผลกอใหสตวนาลดลง

ชาวประมงจบสตวนาไดนอยลงไมคมคากบคานามนทเสยไป ชาวบานบางรายตองใชเครองมอใน

การจบปลาในปรมาณทเพมขนเพอใหคมคากบการออกทะเล จบสตวนามากนเปนอาหาร ม

เพยงพอ แตคนในชมชนหนไปประกอบอาชพสวนยางเพอสรางรายไดแทนอาชพประมง บางคนท

ไมมทดนปลกยางกไปรบจางกรดยาง สงผลตอความมนคงทางอาหารของชาวชมชนตาบลวงกวาง*

ในอนาคตแนนอน”

สาหรบประเดนของความสมพนธของคนในชมชนกบทรพยากรธรรมชาต ใบบว*กลาววา

สาหรบประเดนของความสมพนธของคนในชมชนกบทรพยากรธรรมชาต ตนเองและชาวบาน

เตบโตมากบทะเลตงแตเกดรสกผกพน หากง หาปลาไดในทะเลใชเวลาไมนาน แคนากดไปวางตอน

กลางคน ถงตอนเชาไปเกบไดปลากลบมาแลว ตางกบงานรบจางทตองใชเวลาทางานทงวน ไมม

เวลาไมเหมอนกบทาประมง ปลาในทะเลสามารถทจะทากบขาวไดมากมายหลายอยางมทงกงทง

ปลาหาก กนไมหมดกนาไปขายไดเงนมาใชจายถอวาเปนแหลงรายไดกวาได

การเกดเครอขายเพอใหเกดการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ขนในชมชนตาบลวงกวาง*

ใบบว* เลาวา เมอประมาณป พ.ศ.2533 ทหม 2 บานชองลม* จากผลกระทบจากการพฒนาของ

ภาครฐโดยการปดปากคลองระวะ และการทาทาเรอนาลก และ มการใชเครองมอประมง มากขน

เรอย ๆ ถาปลอยไวทะเลบรเวณบานชองลม* สตวนาจะตองลดลงทาใหหากนลาบาก เพอมใหคน

ขางนอกเขามาทาในเขตหนาบานชองลม* ชาวบานจงรวมกนปรกษาถงปญหาเพอหาทางแกไข

ชาวบานในหมบานจงรวมกนตดไมไผและไมเสมดมาปกเปนแนวเขตและขนกระดาน “เขตหาม

96

ลอมกระทงนาบานชองลม*” โดยมประมงอาสา ซงเปนชาวประมงทอาสาสมครเขามาทาหนาท

ตรวจตรา ดแล เขตฯ ใบบว เลาวา คนในชมชนมความสมพนธกนเปนเครอญาตจงชกชวนกนมา

รวมกนปรกษาหารอ โดยมเปาหมายเพอแกไขปญหาและรวมกนอนรกษทรพยากรทางทะเล ให

กลบมาอดมสมบรณ เหมอนในอดต แตการดาเนนการประมงอาสามปญหา จากการทการอนรกษ

ทะเลไมสามารถหยบจบเปนเงนได ไมมรปธรรมทชดเจน ขาดเงนในการสนบสนน แกนนาบางคน

กวางมอ เขตทดลองจงหยดชะงกไป ในปเดยวกนนโครงการแลใตองคกรพฒนาเอกชน โดย

ใบไหว* เขามาแนะนาใหชาวบานไดคดและหาวธทจะฟนฟทะเลสาบ ใบไหว* ไดพาแกนนา

อยาง คณใบเงน* และชาวบานไปดงานออมทรพยทครวงศ จงหวดนครศรธรรมราช ซงกลม

ออมทรพยครวงศ ประสบกบความเสยหายจากภยธรรมชาต นกศกษาไดลงสารวจหนสนใหม ทา

บญชใหม ทราบถงทนหมนเวยน กลบมาฟนตวใหม ทาใหเหนวาสมาชกกลมออมทรพยของคร

วงศมสจจะ จงทาใหกลมกลบมาฟนตวไดใหม ภายหลงจากกลบจากดงานทาใหชาวบานเลงเหน

ประโยชนและกลบมาคดวาหมบานเรานาจะมกลมออมทรพยบาง เพราะทผานมาชาวบานใน

ชมชนหาเงนไดแตแทบไมมเงนเกบ ทอนทาไดทนกนาจะทาไดเชนกน จงรวมตวกนในการตง

กลมออมทรพยในหมบาน

เรมมการตงกลมออมทรพยเกดขนในป 2533 ทหม 5 บานเกาะสง* เพอใหชาวบานรจก

การออมและเปนกองทนสวสดการใหกบสมาชก จากนนไดขยายจดตงออกไปกนทกหมบาน

ขนอยกบความพรอมของแตละหมบาน ดงนนประมงอาสาบานชองลม* (อนรกษทรพยากรทาง

นา) และกลมออมทรพยหมบาน จดตงขนในป 2533 และใบบว* ซงมไดไปดงาน แตมาเขารวม

ประชมรบทราบเรองราวตางๆ และสนใจทางานเพอชมชน ไดรบเลอกใหเปน ประธานกลมออม

ทรพยบานชองลม* ในป 2534 เพราะชาวบานเหนวาเปนคนตรง มความรบผดชอบ ไมมภาระ

อะไร และเมอทาอะไรแลว มกจะทาจรง จงไดรบคดเลอกเปนประธานกลมมาจงถงปจจบน การ

เขามาเปนสมาชกของกลมจะตองรวมหนอยางนอย 2 หน หนละ 20 บาท แตไมเกน 50 หน หรอ

500 บาท ซงกลมออมทรพยสวสดการบานชองลม* มวตถประสงคในการจดตงเพอใหคนใน

ชมชนรจกการเกบ ออมเงน เปนทแลกเปลยนความคดเหน และเพอเปนกองทนอนรกษทรพยากร

ซงการจดสรรกาไรจะเปนสวน 6 สวน คอ 1) ปนผลคนสมาชก รอยละ 60.00 2) กองทน

สวสดการ รอยละ 17.00 3) กองทนพฒนากลม รอยละ 8.00 4) ตอบแทนคณะกรรมการ รอยละ 10.00

5) กองทนฟนฟทะเลฯรอยละ 3.00 6) กองทนชวยเหลอผประสบภย รอยละ 2.00

ป 2536 กลมชาวประมงตาบลวงกวาง* ไดรวมกนปรกษาหารอกนในเรองปญหาสตวนาท

เรมลดนอยลง เรมถามหาเขตหามลอมกระทงนาหนาบานชองลม* ทหยดชะงกไป โดยมคณ

ใบไหว* ไดเขามาแนะนาใหมการตอยอดในการอนรกษฟนฟทรพยากรทางทะเลซงเปนแหลง

97

อาหารของคนตาบลวงกวาง* กลมชาวประมงจงรวมตวกนจากตวแทนประมงอาสาหมบานละ 2

คนและม ใบเงน* เปนแกนนา จดตงชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน โดยมวตถประสงคในการ

จดตงชมรม คอ 1) ตองการใหระบบนเวศนทางทะเลมความอดมสมบรณ 2) ตองการใหคนรอบ

ทะเลสาบมจตสานกในการอนรกษฟนฟ ดแลรกษาทรพยากรทางทะเล 3) เพอใหเปนเวท

แลกเปลยนความคดเหน หาแนวทางรวมกนในการอนรกษฟนฟทะเล ซงม ใบพรก* เปนประธาน

ชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน มคณะกรรมการทงสน 15 คน ครงแรกชมรมฯ ไมมทตงเปน

หลกแหลง ภายหลงมาตงชมรมประมงอาเภอปากพะยน อยหมท 2 บานชองลม*

ใบบว* เลาใหฟงอกวา เมอกลมออมทรพยดาเนนการมาระยะหนงกมความเขมแขงขน

ใบไหว* ไดแนะนาใหตอยอดกลมออมทรพยโดยใหรวมตวกนตงเปนออมทรพยกลางตาบล

วงกวาง* เพอมาแลกเปลยนแนวทางการดาเนนงาน ของกลมออมทรพยแตละหมบาน เพราะบาง

กลมบรหารดมเงนทนมาก บางกลมมเงนทนนอย และหากกลมออมทรพยใดมปญหากลมออม

ทรพยกลางกจะเขาไปใหความชวยเหลอ และเปนชองทางหนงทเปนแหลงขบเคลอนการอนรกษ

โดยการสนบสนนเงนเพอเปนกองทนฟนฟทรพยากรทางทะเล อกดวย

ป 2538 จงไดมการจดตงเครอขายออมทรพยกลางตาบลซงม ใบเงน* เปนประธานกลม

ออมทรพยกลางตาบลวงกวาง* และใบบว* ไดเขาไปเปนเลขาเหรญญก กลมออมทรพยกลาง

ตาบลวงกวาง* และในปเดยวกนกเขาไปเปนกรรมการชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน

ในป 2546 ชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน โดย ใบลาน* เปนประธาน ไดรวมกน

ปรกษาหารอกนวา ภายในชมรมมแตผชายเปนสวนใหญ ควรใหผหญงไดเขามามสวนรวมเรองการ

อนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเลบาง จงไดจดตงสตรบานชองลม* พทกษทะเลสาบ ซงม

คณะกรรมการ ดาเนนงาน 8 คน ในปเดยวกนไดจดตงเครอขายสตรรอบทะเลสาบสงขลา ม

วตถประสงคเหมอนกนกบชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน ใบบว*กลาวถงสาเหตของการแยก

ออกมาจดตงเครอขายสตรรอบทะเลสาบสงขลา คอ

1. อยากใหผ หญงเขามามสวนรวมในการขบเคลอนการอนรกษทรพยากรบาง

นอกเหนอจากการทางานบาน และไดมารวมรบรการทางานของผชาย

2. ผหญงมความขยนและอดทน และมความรบผดชอบ

3. ธรรมชาตของผหญงรแลวชอบบอกตอ จงเปนกระบอกเสยงในการกระจายขาวเรองการ

อนรกษ ไดด ซงผชายสวนใหญพดไดแตเพยงในวงเหลา

4. การทผหญงเขามาทางานอนรกษจะทาใหเขาใจการทางานของผชาย เกดความเขาใจกน

ในครอบครว

98

สาหรบการแตใหผหญงเขามารวมรบรถง การอนรกษทรพยากรทางทะเล โดยมใบบว*เปน

ประธานบว*กดารงตาแหนงนายกสมาคม เปนการรวมตวกนของ สงขลา พทลง ตรง สราษฎร

พงงา นครศรธรรมราช และปจจบนขยายไปจงหวดประจวบครขนธ เพชรบร โดยม ใบยอ* ตวแทน

สมาคมร กษทะเลไทย (NGO) มาเป นแนะนาให เก ดการรวมตวกนในเชงอน รกษ ฟ นฟ

ทรพยากรธรรมชาต ทางทะเล โดยมเปาหมายเพอใหมความมนคงทางอาหาร ตอสกบอตสาหกรรม

ตอตานอานาจรฐ จากการพฒนาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยไมมองคนชายขอบทะเล

ป 2549 มการจดตงกลมแพชมชนขน ซงในชวงนนไมไดมการแตงตงคณะกรรมการอยาง

เปนทางการ และมขอบงคบวาหากใครไมขายปลา กจะไมใหเขารวมหน โดยมราคาหนละ 100 บาท

แตไดหยดพกชวคราวเนองจากในความอดมสมบรณของสตวนาลดลง และการตงกลมทไมไดมการ

ประชม ปรกษาหารอรวมกน จงทาใหไมมทศทางในการทางานทชดเจน มาเรมดาเนนงานใหมในป

2553 ประมาณชวงกลางป โดยใชเวทศาลาประชาคมของโรงเรยนบานชองลม*เปนทประชม ซงใน

ทประชมมมตใหเปดดาเนนงานกลมแพปลาอกครง โดยมผดาเนนงานรบซอ 2 คน คอ ใบเตย* และ

ใบจาก* ซงจะรบซอสตวนา กง ปลา ปลาตากแหงเปนหลก คณะกรรมการกลมเปนชดเดยวกน

กบกลมออมทรพยสวสดการบานชองลม* โดยมวตถประสงคหลกของกลมแพปลา เพอสราง

รายไดและสามารถตอรองราคากบพอคาคนกลางได และเพอใหชาวบานเหนคณคาของการทา

ประมงนอกเขตอนรกษ มจตสานกรวมกนทกคนในชมชน เพอปกปองและอนรกษทรพยากรทาง

ทะเลใหมความอดมสมบรณ

ป 2551 ชมรมชาวประมงทะเลสาบอาเภอปากพะยน ขอจดตงเปนสมาคมชาวประมงรก

ทะเลสาบอาเภอปากพะยน จดทะเบยนเปนนตบคคล เมอวนท 7 พฤศจกายน 2551 จากการรวมตว

กนของตวแทน 5 ชมรม คอ ชมรมรกทะเลนอย ชมรมเขาชยสนบางแกว ชมรมชาวประมงอาเภอ

ปากพะยน ชมรมสทงพระ ชมรมทะเลสาบตอนลาง และตอมาไดยกระดบเปนสมาพนธสมาคม

ชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย เพอรวมตวกนจงหวดชายฝงตะวนออก เปนการรวมตวกนกบ

จงหวดทตดทะเล 24 จงหวด ใบบว* เปนอปนายกสมาพนธ สมาคมชาวประมงพนบานแหง

ประเทศไทย

ใบบว*กลาวถง การเกดและการพฒนาเครอขายภายในหมบานชองลม* ซงเลาตอไปวา

เครอขายชาวประมง และเครอขายออมทรพย เปรยบเสมอน สามและภรรยา ทตองเดนเคยงคกนไป

ขาดซงคนหนงคนใดมได เครอขายประมงจะดาเนนงานดานการอนรกษฟนฟทรพยากรทางทะเล

โดยไมมงบประมาณในการดาเนนงานและทาอยางไรใหชาวชมชนมาเขารวมจงนากลมออมทรพย

มาเปนตวเชอมไปสการอนรกษ และขยายกลมอนๆ เพอใหเขากบการทากนของคนในหมบาน

ชองลม* ซงแตละกลมทจดตงขนจะมสวนของกาไรแบงมาสนบสนนใหกบการอนรกษฟนฟ

99

ทรพยากรทางทะเล และกรรมการบรหารภายในชมรมและกลมออมทรพยสวนใหญคนเดยวกน

เชน ใบเงน* ซงภายหลงจะไปเนนทางดานกลมออมทรพย ใบตอง* และ ใบบว* เอง เปนตน

การบรหารจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ใบบว*เลาวา ในการดาเนนงานของเครอขายทตงขนภายในชมชนบานชองลม* ของทก

กลมมเปาหมายรวมกน คอมงไปสเรองของการอนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเล สตวนา ใหทก

คนรวมมอรวมใจกนอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงเปนอาหารหลกของคนในหมบานและคนใน

ตาบลวงกวาง* ใบบว* กลาววาจะเขารวมพดคยกนกบ ใบเงน* และแกนนาคนอนๆ ในการ

ประชมออมทรพยกลางตาบลวงกวาง* วนท 21 ของทกเดอน “คนคอเดยวกน คยกนเขาใจ”

เมอถามถงการจะดงคนมาเขารวมในกลมตางๆ ใบบว* กลาววา เราตองทางานใหเขาด

พสจนใหเหนวาทาไปแลวเกดประโยชนกบชมชนของเราและสงผลตอคนรนลกรนหลาน ทสาคญ

ในการทางานตองอาศยความอดทน จรงใจ ความซอสตย ซงตนเองเปนคนพดจรงทาจรง เมอคน

เหนเขากจะเชอใจและเขารวมเปนสมาชกของกลม

สาหรบแผนการทางานในเรองของการอนรกษ จะมการตกลงรวมกนในการประชม

ประจาเดอนทกวนท 19 ของเดอน เพอ วางแผนงานในการทากจกรรมตางๆ ของสมาคม รวมกน

แลกเปลยนความคดเหนจากคณะกรรมการและตวแทนประมงอาสา และหนวยงานภายนอก เชน

สมาคมรกษทะเลไทย

ในการดาเนนงานมการวางกฎระเบยบขอตกลงรวมกนในหมสมาชก ในการอนรกษฟนฟ

สตวนา โดยผานสมาชกเครอขายในแตละหมบาน คอประมงอาสา ซงในอดตมการวางกฎระเบยบ

รวมกนอยางไมเปนทางการ โดยใชการบอกปากตอปาก ซงมการบรหารจดการทรพยากร 3

รปแบบ คอ เขตหามลอมกระทงนา ซงม 2 ชน ชมชนออกแบบวางกฎระเบยบ กตกา และขอตกลง

พรอมบทลงโทษรวมกน โดยผานเวทประชมหมบาน หรอประชมกรรมการประมงอาสาและ

ตวแทนกลมกจกรรมตางๆ ในชมชน และเขตอนรกษพชพนธสตวนาอาวไมยาง* ทประกาศโดย

กระทรวงกระเกษตร เมอป 2538 การดาเนนงานดงกลาว

เมอป 2538 การดาเนนงานดงกลาว ในป 2553 มการประชมสรปการดาเนนงานและ

กตกาขอตกลงของการประกาศเขตอนรกษหนาบานชองลม* ในการอนรกษและฟนฟทรพยากรกน

อยางจรงจง และทกคนไดแสดงความคดเหนในการวางกฎระเบยบรวมกน มมตออกเปนกฎกตกา

ขอตกลงและถอเปนขอปฏบตรวมกนในการบรหารจดการดแลเขต โดยกาหนดกกตกาเขตปลอย

พนธสตวนา (เขตชายตลง) เชนหามวางกดทกชนดภายในเขตปลอยพนธสตวนาจากตลง ประมาณ

250 เมตร หามทอดแหภายในเขตปลอยพนธสตวนา หามดกไซแมกงตาอวนตากวา 4 ซม. หามดก

ไซกงภายในเขตฯ หามถบรและจมบอกปลามหลงภายในเขตฯ หามยงปลาทวไปภายในเขตฯ หาม

100

ราวเบดภายในเขตฯ กาหนดกฎกตกาเขตหามลอมกระทงนา คอ หามลอมกระทงนาทกชนด จากเขตใน

(รมตลง) ประมาณ 850 เมตร หามวางกดตากวา 5 ซม. ถาหากมการปลอยพนธกงกลาดาหามมใหวาง

กดตากวา 5 ซม. หามทอดแหตาตากวา 3 ซม. หามดกไซแมกงตามอวนตากวา 4 ซม. หามถบรมหลง

ภายในเขตฯ หามยงปลาทวไปภายในเขตฯ เปนตน

ใบบว*กลาววา “ บทลงโทษหากมการฝาฝนกฎ คอ ครงท 1 พดคยตกเตอน ครงท 2

รมเครองมอ ครงท 3 รบเครองมอ เชน แห กด ไซ ทงหมด ครงท 4 เครองมอ แห อวน ไซ และเรอ

พรอมเครองยนต เครองมอทรบมาไดใหมการเปดประมล อวนหวละ 200 บาท และเครองมออนตาม

ความเหมาะสม ซงชาวประมงทบานชองลม* กยงมบางทลกลอบจบสตวนาในเขต และใชเครองมอท

หามไว จากการบอกเลาของชาวบานขางเคยง เมอพบผกระทาความผด ใบบว*กเรยกถาม ชาวประมง

คนนนกตอบกลบมาวา “รแลว รแลว วาจะพดเรองอะไร จะไมทาแลว”

เมอถามถงการกาหนดบทบาทหนาทการทางานเครอขายเพอทจะนาไปสการอนรกษสง

ใบบว* เลาวา ถาพดถงการทางานอนรกษ ตนเอง และใบลาน* จะเปนแกนนาหลก สวนเรองของ

ออมทรพย ใบเงน* จะเปนแกนหลก ซงใบบว* กจะไปรวมดวย ซงตางกจะไปบรหารจดการใน

กลมของตนเอง ใบบว* กลาววา การทางานจะเปนการชวยกนทามไดกาหนดบทบาทหนาทตายตว

จะทาหนาทตามความถนดของแตละคน อยางตนถนดทาบญชกจะมหนาททาบญช สาหรบหนาท

ประสานงาน การตดตอสอสาร กจะชวยกนทา

การประสานงาน ใบบว*เลาวา ในการดาเนนงานการอนรกษฟนฟ ทรพยากรทางทะเล

เพอใหเกดความมนคงทางอาหาร และคนในชมชนยดถอเปนอาชพหลกในการสรางรายได เมอม

กจกรรม เชน เมอจะมการปลอยพนธสตวนา หรอกจกรรม ขาวสารอน กจะแจงใหตวแทนประมง

อาสา คณะกรรมการ รบทราบในทประชม ทกวนท 19 ของเดอน เพอใหแกนนา/ตวแทนสงตอ

ขาวสารไปยงชาวประมง และคนในชมชนจากการบอกเลาปากตอปาก และคณะกรรมการททางาน

อนรกษบางคนจะเปนคณะกรรมการเดยวกนกบกลมออมทรพยจงแจงเรองราว กจกรรมของกลม

อนรกษใหตวแทนประมงทราบอกครงใน เวทของการประชมเครอขายออมทรพยทกวนท 21 ของ

ทกเดอน เมอมกจกรรมหรอขาวดวน กจะประสานงานทางโทรศพท สาหรบการประสานงานกบ

หนวยงานภายนอก เชน สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวนาชายฝงจงหวดสงขลา (เกาเสง) สานกงาน

ประมงจงหวดพทลง จะตดตอทางโทรศพท เชนกน โดยอาศยความคนเคยจากการประสานงาน

ตดตอกนมานาน และจะประกาศขาวสาร (เปนหนงสอ) ในทประชมประจาเดอนของสมาคมฯ

ปญหาในการประสานงาน คอ จากการประสานงานแบบไมเปนทางการคอสงขาวระหวาง

กนโดยการบอกตอปากตอปากไปยงตวแทนสมาชก แตสมาชกมไดบอกตอ เนองจากการทางานใน

ชวตประจาวน ลมทจะสงขาวตอ ใบบว* กลาววาถาเรองการอนรกษ ทสมาคมฯ จดการประชม

101

ผเขาราวจะมนอย เพราะไมไดรบคาตอบแทน เสยเวลา แตถาเปนเรองปนผลสหกรณออมทรพย

บอกไปแคคน สองคน กมารวมกนอยางทวถง การประสานงานทเกดขนภายในเครอขาย คอ

สมาชกมภารกจครอบครว จงขาดการประสานงานทตอเนอง สงผลตอการประสานงานระหวาง

สมาคมทขาดความตอเนองเชนกนในบางครง

ใบบว*กลาววา จากการทตนเองเปนเพยงผทจบการศกษาชนมธยมศกษาปท 6 เมอเขามา

ทางานอนรกษทตองพบปะกบบคคลภายนอก ตดตอประสานงานกบหนวยงานของรฐ เชน

สานกงานประมงจงหวด องคการบรหารสวนจงหวด หรอเครอขายสมาคมตางๆ เชน สมาคมรกษ

ทะเลไทย สมาคมสมาพนธชาวประมงพนบานแหงประเทศไทย สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวนา

ชายฝงจงหวดสงขลา (เกาเสง) ถอเปนประสบการณทจะนามาพฒนาตนเอง โดยเฉพาะจากการเขา

รบการ อบรม ศกษาดงาน รวมเวทแลกเปลยนเรยนร กบเครอขายภายนอกเปนการพฒนาศกยภาพ

ใหกบตนเองในการทจะนามาพฒนาการทางานอนรกษ ฟนฟทรพยากรธรรมชาต และทกครงท

กลบจากการอบรม ศกษาดงาน กจะนาความรมาถายทอดใหกบแกนนาและสมาชกเครอขาย

ชกชวนแกนนาและสมาชกเขารวมกจกรรม และดงานนอกพนทเมอมโอกาส และเมอกลมสมาชกม

ปญหา เชน กลมออมทรพย ตนเองกจะเขาไปชวยเหลอไปอบรมการทาบญชใหกบ กลมทประสบ

ปญหา อยางกลมออมทรพยบานแหลม ทกาลงประสบปญหาอย

ใบบว* กลาวตออกวา ทกครงทกลบมาจากการอบรม กจะมาแบงปน ขอมลขาวสารใหกบ

คนในชมชนทกครง และบางโอกาสกจะพาคนในชมชนออกไปอบรมดวย เพอจะไดรบทราบขอมล

เหมอนกบตนเองดวย และใชเวทประชมแลกเปลยนเรยนรระหวางสมาชกเครอขายวงกวาง*อยาง

นอย ในวนท 19 ของทกเดอน และ ประชมรวมกลมออมทรพย ในวนท 21 ของทกเดอน เพอ

สงเสรมการเรยนรอยางตอเนอง และในวนท 19 การประชมของสมาคมฯ จะมวทยากรจากสมาคม

รกษทะเลไทย เขามารวมพดคย กบตวแทนประมงอาสาของหมบานตาบลวงกวาง* อกดวย

การจดสรรทรพยากรรวมกน ใบบว* กลาววา กจะใชการประชมรวมกน โดยใชเวทการ

ประชมประจาเดอนวนท 19 และ วนท 21 เพอสอบถามวาใครตองการอะไรบาง หมบานไหนม

ปญหาดานอะไร เชน ตองการพนธปลา กจะประสานไปยงหนวยงานทเกยวของ เชน อบต.

วงกวาง* , ศนยวจยพนธสตวนาเกาเสง เปนตน หนวยงานภายนอกมกจะจดสรรมาในรปของ

งบประมาณ พนธปลา พนธกง และวทยากรมาใหความร แลวจะมาจดสรรใหกบผทขอไว ถา

ตองการคนกจะระดมชาวบานในหมบานชองลม* ไปชวย สาหรบหมบานชองลม* เองนนหาก

สมาคมชาวประมงฯ ขาดเงนในการพฒนา เชน ทาปายเขตหามลอมกระทงนา ซงเปนเงนจานวน

ไมมาก กจะนาเงนจากกองทนเพอฟนฟทรพยากรฯ ของออมทรพยมาจดซอเอง

102

การพฒนาความสมพนธของเครอขาย ใบบว*กลาววา ในการดาเนนการอนรกษและ

ฟนฟทรพยากร ตองใหคนในชมชนเกดความตระหนกถงปญหาทรพยากรเสอมโทรม สตวนา

ลดลง ใหชาวบานไดเขามาหาการวาจะทาอยางไรในการอนรกษและฟนฟทะเลสาบ โดยการ

ประชมรวมกนระหวางชาวประมงในพนท คณะกรรมการสมาคมฯ และตวแทนองคการเอกชน

(NGO) สมาคมรกษทะเลไทยเขามารวม ในทกวนท 19 ของทกเดอน ตงอย หมบานชองลม* เพอ

เปดโอกาสใหรวมแลกเปลยนความคด เกดการรวมคด รวมทา โดยใชกจกรรมกลมตาง ๆ มาเปน

เครองมอสาคญ เชน ประมงอาสา กลมออมทรพย เปนตน ในแตละปชมชนกจะมกจกรรมปลอย

ปลา ปลอยกง รวมกาจดขยะในหนาบาน ทากระชงอนบาลแมพนธกง และใหเยาวชนมารวมปลก

ปาชายเลน จะมหนวยงานอยางสานกงานประมง เขามามสวนรวมสนบสนนพนธปลา พนธกง ม

การชกชวนคนในชมชนไมวาจะเปนเดกนกเรยน เขามารวมกจกรรมเพอสรางจตสานกการมสวน

รวมในชมชน โดยไมหวงผลตอบแทน เสรมสรางแกนนาโดยใหเขารบการฝกอบรมพฒนา

ศกยภาพอยเสมอ สาหรบชาวประมงอาสาบานชองลม*มสวนรวมกนทางานอนรกษ คอยตรวจ

ตรา ดแลรกษา อนรกษฟนฟทรพยากรสตวนา เชน เดอน ก.ค.55 ทผานมานาทะเลใส มองเหนร

ปลามหลง ซงปลากาลงวางไข รหนงๆ จะมประมาณ 3-5 ตว ทงตวผและ ตวเมย คนคขดเขามา

หาปลามหลงในพนทบานชองลม* จงมการระดมชาวประมงอาสา 2-3 ลาเรอ ออกไปขบไล

มฉะนนพอพนธ แมพนธปลามหลงอาจจะสญพนธ ชาวประมงคขดทลกลอบหาปลามหลงใชวธ

มาถบรปลาทอาศยอยในร เขาจะขเรอเวยนด สารวจรปลากอน ซงปลามหลงจะม 3-4 ร เขาจะรวาร

ไหนทเปนรเขา รไหนทเปนรออก ซงดจากรอยทางปลาเขาออก ใชไซไปดกไวทรออก แลวใหเทา

ถบ/ใชไมพายกได ซงสวนใหญใชเทาถบร ดนไป ดนไป ไลใหออกจากร ปลาจะหนไปยงรออก

ทดก ไซไว (ไมมขอหามทางความเชอแตอยางใด) บางคนใชถายแกสใสในทอพวซหยอนไปใน

ปาก รเขา แทนการใชเทาถบร ไลใหปลาไปยงรออกทดกไซไว ซงคนในชองลม* กทาเปนแต

ไมทาเพราะถกหาม ซงไลชาวประมงคขดอย 3 วน ขอความรวมมอจากหนวยเรอตรวจมาขบไล

ไปได ซงปจจบนชาวชมชนบานชองลม*หลายคนมความเขาใจ ชวยกนดแล และเลงเหนถง

ประโยชนจากการ ตงกฎกตกาขอหาม ตางๆ เพอไมใหทาลายสตวนาแบบลางผลาญ ประกอบกบ

การรวมปลอยสตวนาคนสทะเล หลายคนเหนแลววาสตวนาบานเรามมากกวาทอน และถาเราทา

อยางนตลอดไปกจะมอาหารและสรางรายไดใหคนในชมชนไดอยางยงยน

การรกษาความเปนเครอขาย ใบบว*กลาววา การดาเนนงานนนทาคนเดยวไมอาจสาเรจได

เราตองทารวมกนจงจะประสบผลสาเรจ ๆ ซงตนเองไดเขารวมการประชมทออมทรพยกลาง และ

การประชมของสมาคมฯ สมาเสมอกจะพดคยกบแกนนา แลกเปลยนความคดกนเพอพฒนาตาบล

วงกวาง* และใหความชวยเหลอกนภายในเครอขาย ซง ใบบว* กลาววาตนจะใหความรในดานการ

103

ทาบญช ของกลมออมทรพย หากกลมไหนมปญหา เชน วนท 7 ของทกเดอนตนจะเขาไปชวยดแล

กลมออมทรพยบานแหลมในการดาเนนงาน เนองจากประสบปญหาในการบรหารจดการดาน

การเงน หากกลมไหนขาดกาลงคนในการทากจกรรมตนกจะบอกสมาชกใหไปชวยเหลอ สงทจะ

ทาใหเครอขายดาเนนอยตอไปนน คอเราตองมการพฒนาโดยการสรรหากจกรรมเขามารวมทา ซง

ใบบว* กาลงจะทาบอเพาะเลยงกง โดยใหชาวบานนาพนธกงพอพนธ แมพนธ มาเพาะเลยง เมอ

ไดพนธกงกจะคนพอพนธ แมพนธกงคน เปนธนาคารเพาะเลยงพนธกง และมกจกรรมใหเดก

มารวมกนเกบขยะ แยกขยะเปน และมโครงการจะทาธนาคารขยะ แตตองดผลกระทบทอาจเกดกบ

ผทรบซอขยะภายในชมชนกอน เราตองคดทจะพฒนาไปเรอย สาหรบตนเองจะมบทบาทในเรอง

ของการอนรกษทรพยากรทางทะเล จากการไป ดงาน และไดรวมพดคยกบผรเครอขายอนรกษจง

มทศทางในการขยายเครอขายภายนอกชมชนออกไปเรอยๆ โดยรวมตวกบกลมจงหวดชายฝ ง

ตะวนออก ใหครอบคลมจงหวดทมพนทตดขอบทะเล เพอรวมกนอนรกษทรพยากรทางทะเล และ

ตอตาน การทางานของรฐตามแผนพฒนาฯ พนทชายฝงในเปนเขตอตสาหกรรมขนาดใหญ เพราะ

เสยงเดยวหรอจะสการรวมตวกนหลายเสยงได

เมอถามถงผลทเกดขนจากการทางานเครอขายเพอใหเกดจตสานกในการอนรกษ ใบบว*

กลาววา “คนในชมชนตาบลวงกวาง*มการรบรถงการทางานของทมงานในการอนรกษจากการ

ตวแทนประมงอาสาในพนท และโดยการเลาสกนฟงปากตอปาก อยางการกาหนดเขตหามลอม

กระทงนาแตกขนอยกบแตละหมบานจะเครงครดในการปฏบตตามขอหามนน ซงพดไดวาทก

หมบานรบรและปฏบต แตขนอยกบหมบานไหนจะปฏบตเขมแขงเพยงใด สาหรบหมบานชองลม*

เปนหมบานทมความเขมแขง ชาวบานรบร เขาใจ ชวยกนดแล สอดสอง ชวยกนอนรกษสตวนา

หนวยงานภาครฐจงลงมาสนบสนนทงพนธปลา พนธกง อยบอยครง ซงจากสถานการณทสตวนา

บานชองลม*ทเรมลดลง ภายหลงจากการกาหนดเขต วางกฎกตกาในการจบสตวนา ของชาวบาน

รวมกบสมาคมชาวประมงรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยน และการปลอยพนธสตวนา ชาวบาน

เขาใจและปฏบตตามกฎกตกา สาหรบการเขาถงทรพยากรนน ใบบว*เลาวา ทกคนไมวาจะเปน

คนในชมชนหรอคนภายนอกชมชนสามารถเขามาทาการประมงในพนทได แตตองปฏบตตามกฎ

กตกาทชาวชมชนรวมกนตงขน ชาวประมงเลาใหฟงและรบรดวยตนเองวาปลาในหมบานชองลม*

มความหลากหลาย ปรมาณเพมมากขน ชาวประมงสามารถจบปลาไดมากกวาทอน” ในเรองของ

การออมทรพย คนในชมชนตาบลวงกวางหนมารวมหนกบกลมออมทรพยเพมขน เนองจากรถง

ผลประโยชนโดยเฉพาะในดานสวสดการในการเบกจายคารกษาพยาบาล และยงสามารถกยมเงน

ไปเสรมสรางอาชพไดอกดวย ใบบว* กลาววา ชาวบานมความไววางใจในการทางานของตน และ

ทมงาน เมอคดกจกรรมอะไร กมารวมกน ชวยเหลอกนเสมอ

104

ใบบว* กลาววา “บานสะอาดบานสวยใครกอยากอย เหมอนกบทะเลหาก นาด สะอาด

ปลา กงกอยากอาศยอยเชนกน” หากทกคนเขาใจและรวมกนอนรกษสตวนา เรากมความมนคง

ดานอาหาร ใหคนในตาบลวงกวาง* ไดในระยะยาวแนนอน ใบบว*เลาวา เรมแรกเขามารวมเปน

กรรมการในชมรมชาวประมงรกษเลสาบ อาเภอปากพะยน รวมกนทาเขตอนรกษพนธสตวนาหนา

บานชองลม* พบกบปญหาและอปสรรคมากมาย ชาวบานไมเขาใจวาทาไมเมอกอนจบสตวนาได

เดยวนไมไดมกาหนดเขตหาม มคนพดวา “เลนเลพรรณราย พอแมสมาสรางไวหรอ คนอนถงเขา

ไปหาปลาไมได” หากเรากลาทจะสตอคาตอวานน แลวใชเวลาเปนเครองพสจนถงการกระทา

ตอนนคนทพดเขามาชวยปลอยพนธสตวนาแลว เพราะเขาไดเหนแลววาหมบานชองลม*มจานวน

สตวนาทเพมขน ทาใหสตวนาบางชนดมราคาถกลง เชน ปลาขเกะ จากเดม กก.60 บาท ปจจบน

ราคาเพยง กก.ละ 25 บาท ซงมาจากการชาวบานชวยกนอนรกษพนธสตวนา รวมทงตองการให

ชมชนตาบลวงกวาง*มแหลงเพาะพนธสตวนา ทเราจะสามารถเพาะพนธสตวนาไดเองโดยไมตอง

พงหนวยงานภาครฐ ตราบใดททะเลอดมสมบรณ กจะมสตวนา มาใหจบเปนอาหารและขายเปน

รายได ชวลกชวหลาน”

เมอถามถงความสาเรจในการดาเนนงานไมวาจะเปน การทาเรองของการอนรกษ ฟนฟ

ทรพยากร การทากลมออมทรพย จงสาเรจได ใบบว*กลาววา “เกดจากการทางานโดยการสราง

ความเชอมนใหกบชาวบานความไววางใจ เชอใจ และมนใจกอน วาเราจงจะสามารถขบเคลอนงาน

ตอไปได ใบบว*กลาววาพทางานดวยความซอสตย จดระบบการทางาน เชน ทาบญชของแตละ

กลมทจดตงขนมาใหเปนระบบตรวจสอบได การใหกเงนจะตองพจารณาใหมความเสมอภาคไม

ลาเอยงหรอใหแตในเครอขายตนเอง เปนตน การทางานกจะมประสทธภาพทางานใดกสาเรจ

ผลทเกดขนจากการดาเนนงานของเครอขายเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ในระดบ

เครอขาย ใบบว*กลาววา เมอคนทมความรสกเหมอน (คอเดยวกน) มารวมทางานดวยกนงานกจะ

ขยายออกไป และทเหนไดชดคอ การเตบโตของเครอขายภายนอกชมชน จากการทสมาคม

ชาวประมงรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยนรวมตวกบสมาคมจงหวดอน ยกระดบเปนสมาคม

สมาพนธชาวประมง แลวขยายเครอขายรวมกบจงหวดตดทะเล 24 จงหวด และเครอขายสตรฯ ก

ยกระดบเปนสมาคมสตรประมงพนบานภาคใต ขยายเครอขายรวมกบสมชชาสตรในจงหวดอนทตด

ชายทะเล ในการอนรกษ เชน รวมกนกจกรรมแลกเปลยนระหวางเครอขาย เมอทไหนมปญหา เชนท

นครศรธรรมราช หรอทจงหวดสตล มปญหาการถกบกรกไลทจากหนวยงานภาครฐเวนคนทดน

เพอนามาทาเปนทาเรอนาลกขยายอตสาหกรรมขนาดใหญ กลมผหญงกจะไปรวมตวกนเปนพลง

ตอตาน หลายเสยงดกวาเสยงเดยว และจะมการจดเวทรวม พบปะของสมชชาสตร ประมาณเดอน

เมษายนของทกป จะผลกกนเปนเจาภาพ เพอการรวมตวกนอนรกษทรพยากรธรรมชาตของเราไว

105

ผลการดาเนนงานระดบองคการหรอกลม ใบบว* กลาววา ในการทางานของกลมแตละ

กลมทจดตงขน สวนใหญจะมคณะกรรมการเปนชดเดยวกนและรบเอาคนทสนใจจะรวมเขามาตาม

ความสมครใจ ซงมาปรบเปลยนในสวนของตวประธานกลม เปนการกระจายความรบผดชอบกน

ในทมงาน ทมงานทางานกนดวยการมเปาหมายเดยวกน คอ หลงจากเสรจภารกจ เชน กรดยาง

ออกหาปลา กทางานของกลม ทางานเพอชมชน เรามความสามคคกนในการทางาน ทางานกน

เปนทม คนในชมชนใหความรวมมอในการทากจกรรมรวมกน เชน กลมออมทรพย กมการจาย

คนเงนกสวนใหญตรงเวลา มเพยง 2-3 คน ทไมตรงเวลาแตกพดคยกนไดเพราะเขาเขาใจเงอนไข

ทวางไว และการทางานของแตละกลมไดมการวางระบบบญชรบ – จาย ทโปรงใสตรวจสอบได ม

เงนหมนเวยนในการบรหารกลม และจดสรรผลกาไรใหสมาชกทกป ในสวนของสมาคม

ชาวประมงฯ ทมงานและประมงอาสาหมบานกรวมมอรวมใจกนในการตรวจตราผกระทาฝาฝนกฎ

ขอหามจบสตวนาฯ และเมอมการปลอยพนธสตวนา สมาชก และชาวบานกมารวมดวยชวยกน

จากการทางานมาหลายปรสกไดวากลมตางๆ ทตงขนไดรบความรวมมอจากคนในชมชนเพมมาก

ขน สาหรบความขดแยงในกลม ไมคอยม สวนใหญจะเปนการแลกเปลยนความคดเหนกนมากกวา

ความพอเพยงของทรพยากร ใบบว*กลาววา การดาเนนงานอนรกษพนฟทางทะเล มกลม

ทใหการสนบสนนเครอขายเชอมโยงความสมพนธสงตอถงการอนรกษ ฟนฟทรพยากรสตวนา

หนวยงานภายใน คอ กลมออมทรพยบานชองลม* มการจดสรรงบประมาณ จานวน

รอยละ 3.00 ของกาไรสทธ และกลมแพชมชนบานชองลม*ใหเงนสนบสนนพนธสตวนา จานวน

รอยละ 5.00 ของกาไรสทธ กลมออมทรพยผหญงเพอการพฒนาบานชองลม* สนบสนนเงน

จานวนรอยละ 5.00 ของกาไรสทธ สาหรบกลมออมทรพยกลางตาบลวงกวาง* จะมเงนสนบสนน

การพฒนาทะเลสาบ จานวนรอยละ 20.00 ของกาไรสทธ แตสมาคมฯ จะตองทาโครงการเขาไป

เพอขอใชเงนสนบสนนในสวนนน

หนวยงานภายนอก คอ สมาคมรกษทะเลไทย จะสนบสนนกจกรรมดานการพฒนา

ศกยภาพใหกบกลมแกนนาชมชน รวมถงเสรมทกษะการบญช เปนตน ซงใบบว*เองกเขารวมทา

กจกรรมเวทแลกเปลยน อบรม พฒนาบคคลอยบอยครง สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวนาชายฝง

จงหวดสงขลา (เกาเสง) สนบสนนพนธสตวนา จะนาสตวนามาปลอยประมาณ 3 เดอนครง หรอ

สมาคมจะประสานทางโทรศพทเมอถงฤดทเหมาะสาหรบปลอยสตวนา เชน ใบลาน* ประธาน

สมาคมชาวประมงอาเภอปากพะยน จะเปนผทมความชานาญในการวเคราะหเบองตน โดยการชม

นาทะเลทดสอบความเคมของนา แลวตดตอไปยงเกาเสงใหลงมาตรวจสอบอกครงและปลอย

สตวนา สานกงานประมงจงหวดพทลง องคการบรหารสวนตาบลวงกวาง* และองคการบรหาร

สวนจงหวดพทลงสนบสนนวสดอปกรณ และพนธสตวนา มลนธซเมนตไทย เปนกองทน

106

เครองมอประมง และสนบสนนเงนใหกบสมาคมฯ เชน เมอประสบกบภยทางธรรมชาตทผานมา

เมอ ป 2553 ใหเงนทนกบสมาคมฯ จานวน 1,030,000 บาท เพอชวยเหลอชาวประมงทประสบภย

เปนตน

ใบบว*กลาวถง ความเขมแขงของเครอขาย วา เรามทมงานด ทางานกนอยางตงใจแมวา

แตละคนจะมภารกจประจากนมากมาย แตเมอรวมทากจกรรมกมารวมตวกน ยงถามกจกรรม

เรงดวน เชน หนวยงานรฐลงพนทเพอสารวจผลการดาเนนงาน อยางเกาเสงมาสารวจผลการปลอย

พนธสตวนา คณะกรรม ทมงานกจะมาประชมรวมกน ซงทมงานจะมการพบปะอยางเปนทางการ

เดอนละ 1 ครง ในชวงวนท 19 ของเดอน และ ในการประชมกลมออมทรพยฯ วนท 21 ของทก

เดอน นอกเหนอจากนนกมการพบปะอยางไมเปนทางการ เชน พดคยกนระหวางขายนายาง ขาย

สตวนา เปนตน สาหรบการกระจายพนธสตวนาเมอไดจะไปปลอยยงจดทเหมาะสมของทก

หมบานเปาหมาย ซงบานชองลม* จะไดรบพนธสตวนา บอยครง เนองจากมการดแล รกษา ทาตาม

กฎกตกาทชาวชมชนไวรวมกนวางไว เชน สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวนาชายฝงจงหวดสงขลา

(เกาเสง) จะใหพนธสตวนาทกหมบานแตเมอมาสารวจบางหมบาน ปลอยแลว ไมดแล ละเมดกฎ

กตกาลกลอบใชเครองมอทไมเหมาะสม ไมมการเพมขนของพนธสตวนา เกาเสงกจะไมใหพนธ

สตวนา

ใบบวกลาววา “แนวทางในการอนรกษทรพยากร เพอใหเกดความมนคงทางอาหารเรา

จะตองอาศยความมงมนตงใจจรง ทาจรง บวกกลบการนาเอาประสบการณจากการไดไปศกษาด

งานภายนอกและไดมโอกาสเขารวมเวทแลกเปลยนเรยนร มาตอยอดความคด นากจกรรมทไดไป

ดงาน ความรใหม ๆ นามาถายทอดใหคนในชมชม และมาจดทากจกรรมในชมชน เชน แนวทาง

ในการสงเสรมใหผหญงเขามามบทบาท มาเขารวมกจกรรมมากขน จงมกลมออมทรพยผหญง ตอ

ยอดมาจากกลมออมทรพยบานชองลม* และมโครงการใหมทใบบว*กาลงขบเคลอน คอ โครงการ

ธนาคารขยะ โดยพาคนไปดงานธนาคารเกบขยะ และนามาประชมรวมกน เพอตดสนใจทจะตง

ธนาคารขยะในชมชนตอไป สรางจตสานกใหคนในชมชนใหรวาทะเลเราไมตองลงทนอะไรเลย

พวกขดทาบอกงตองลงทนจานวนมาก เราโชคดมาก มทะเล มสตวนา ใหเราหากน เอาไวขายเพม

รายได ทาไดทกรน ไมวาเดก ไมวาคนแกกลงทะเลหาปลาไดไมจากดอายเหมอนโรงงาน เพยงแต

เราดแลรกษา ใหนาด สตวนาอยดเหมอนอยบาน สตวนากจะอยกบเรา เปนอาหารใหเราเลยงชพ

ตลอดไป”

ใบบว*กลาววา สาหรบตนเองจะตองมการพฒนาความร เชน ความรดานกฎหมาย

เกยวกบการอนรกษ ใหฝกความกลา กลาทจะแสดงออก แสดงความคดเหนในเวทใหญ เพอทจะ

พฒนาตนเอง และรวมกบสมาคมอน และขยายเครอขาย ทมเปาหมายเดยวกน เพอใหเปนกลม

107

ใหญตอตาน และคานอานาจรฐทจะเขามาพฒนาชายฝงทะเลใหเปนอตสาหกรรมทาเรอนาลก กลม

เดยวอาจทานไมไว ถาเรารวมตวกนอานาจในการตอรองเรากจะเพมขน เรากจะสามารถอนรกษ

ทะเล ทรพยากรของเราได

ความขดแยงจากการจดการเครอขายใบบว* กลาววา สวนใหญจะเปนการขดแยงกนใน

ความคดทแตกตางกน ความตองการทแตกตางกน เชน กลมชาวประมงอาสาหมบานอนทเดมเคย

เขารวมประชม เขารวมกจกรรมของสมาคมฯ มาในลกษณะของการคาดหวงในรปของคาตอบแทน

ทเปนตวเงน และเมอเสนอปญหา ในทประชม ตองการทจะไดรบการแกไขทนท เกดความไม

พอใจ ซงในความเปนจรงการแกปญหาจะตองใชเวลา เชน ปญหาความตองการพนธสตวนา ท

ตองใชเวลาในการตดตอประสานกบหนวยงานภาครฐ และตองตรวจสอบความพรอมของนาทะเล

เปนตน สงผลการประสานงานในภายหลงไมไดรบการตอบรบจากกลมประมงอาสาในพนทบาง

หมบานในตาบลวงกวาง* เทาใดนก

ปญหาและอปสรรคในการจดการเครอขาย เพอการอนรกษใบบว*กลาววา

1. ผนาในชมชน ไมสงเสรมการอนรกษ ไมมเวลาวางในการเขารวมทกกจกรรม เมอผนาไม

รวมดวยในการอนรกษจงยากทจะทาใหคนในชมชน ลกบานหนมามองเหนถงความสาคญในการ

อนรกษ ดวยเชนกน รวมถงผนาองคกรปกครองสวนทองถนในพนทไมใหความสาคญ ทางานตาม

หนาท สรางโครงสรางพนฐานในชมชน ใหเงนตามทจดสรรงบประมาณไว แตมไดลงมาสงเสรม

หรอมาเขาถงความตองการ หรอความสาคญของการอนรกษอยางแทจรง

2. คนทมจตอาสาในการทางานดานนหายาก เนองจากทกคนมภารกจ มงานประจาของ

ตนเอง การทางานเชงอนรกษไมมคาตอบแทน อยางประมงอาสาในพนทกไมมคาตอบแทน เรา

ไมมเงนมาบรหาร จะใหชาวบานจากหมบานอนใหมารวมประชมประจาเดอน กทาไดยาก เพราะ

เขาตองเสยทงเวลา คานามนรถ การขบเคลอนงานดานนจงทาไดยาก

3. การดาเนนงานอนรกษ ขาดการประสานงานอยางตอเนอง ของสมาชกมภารกจงาน

ประจา ไมสงขาวสารบอกตอไปยงสมาชกคนอน เนองจากการทามาหาเลยงชพ หลงลม มไดบอก

ขาวตอ

ขอเสนอแนะ ใบบว*กลาววา “ตอนนไดมการผลกดนใหมการสรางศนยเรยนรบาน

ชองลม* เปนแหลงเกบรวบรวมขมความรในดานตาง ๆ รวมถงกจกรรมทเกดขนทงหมดในชมชน

ทงนเพอใหเดก เยาวชน และชาวบาน ไดมแหลงศกษาหาขอมลเกยวกบประวตศาสตร วถชวตความ

เปนมาตงแตอดตจนถงปจจบนของชมชนบานชองลม* แหลงฝกอบรม เสรมทกษะความร สาหรบ

นาไปปรบใชในชวตประจาวน เชน การทาประมง การวางกดดกกง ดกปลา เปนตน สาหรบการท

จะใหเครอขายในการอนรกษ ฟนฟ ทรพยากรสตวนา เชน ประมงอาสาของหมบานอนในพนทวง

108

กวาง*ทางานกนอยางเขมแขง ชาวประมงเองกปฏบตตามกฎกตกา และมสานกรวมกนในการ

อนรกษนน จะตองเรมทผนาในชมชนนนๆ เขามามองเหนถงปญหาทอาจจะเกดขนกบทรพยากร

สตวนา ความไมมนคงของสตวนาในทะเล อาหาร กอนจงจะสามารถนาพาใหลกบานมารวมกน

ตระหนกถงปญหานนรวมกน และควรใหมแหลงเพาะพนธสตวนาในชมชนเพอสรางการมสวน

รวมของคนในชมชนวงกวาง* โดยมสวนราชการเขามาสงเสรมแนะนาใหความร เพอใหคนใน

ชมชน ควรใหตวแทนของแตละหมบานหรอผทสนใจเขามาเรยนร แลวใชภมปญญาในเรองของ

ทะเล เชน การสงเกตนาทะเล วาควรปลอยสตวนาชนดไหน มาใชควบคกบความรทไดรบ ชาว

ชมชนกจะสามารถพงพาตนเองได

กรณตวอยางรายท 2 : ใบเงน*

ใบเงน* อาย 64 ป เดมเปนคนเกาะนางคา พอชอพนธ แมชอก ม มพนองรวมกน 11 คน

เปนหญง 4 คน และชาย 7 คน ใบเงน* เปนคนท 5 อาชพของพอแมทานา ใบเงน* ไมไดอยกบพอ

แมเพราะยายไดขอไปเลยงดตอนอายได 5 ขวบ เพออยเปนเพอนยาย แตเมออายได 6 ขวบ กตองไป

เรยนหนงสอโดยไมเปนเดกวดอาศยอยกบตาซงเปนพระอยทวดสภาศษธาราม ตาบลเกาะตน*

เรยนหนงสอจนจบชนประถมศกษาปท 4 และไดมาเรยนตอ มศ.3 และอาศยอยทวดโคกสมานคณ

อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา เมอเรยนจบกทางานเปนชางกอสรางบางเขยนหนงสอการตนขาย

บางโดยจะสงสานกพมพบรรลอสาร ไดคาตอบแทนเรองละ 200 บาท ตอมาเมออายได 18 ป กได

บวชเปนพระทวดหนกลม* อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา บวชไดสองพรรษา วดโคกสมานคณ

ตอมาเมออายได 25 ป เพอนไดชกจงไปทางานทประเทศมาเลเซยทางานกอสราง แตก

เดนทางไปกลบประเทศไทยเปนเวลา 2 ป จงกลบมาอยประเทศไทยถาวร และไดมาแตงงานกบ

คณสอ* มอาชพทาสวนยางพารา หม 6 ตาบลวงกวาง มบตรดวยกน 2 คน ลกคนโตเปนผหญง ซง

อาศยอยกบครอบครว สวนลกชายคนเลกไปทางานโรงงาน ในจงหวดสงขลา ในชวงเวลานนไดรบ

ประกอบบานประต มรายไดเฉลย 10,000 บาท และไดมาเรยนหนงสอใหมอกครงทตาบลวงกวาง

เพราะเอกสารวฒการศกษาในอดตไดสญหายไปหมด จงตองมาเรยนใหมกบศนยการศกษานอก

โรงเรยนจนไดวฒการศกษามธยมการศกษาปท 6

สาหรบการรบรสภาพทรพยากรธรรมชาตในชมชน ใบเงน* เลาวา ชวงประมาณกอน

ป 2500-2505 ทะเลสาบสงขลามความอดมสมบรณมาก นาในทะเลลกกวาปจจบนหนามรสมกจะม

ลมแรง มคลนสง จากความอดมสมบรณในชวงมรสม ลมจะพดนาทะเลทาใหก งปลาเขามายง

ทะเลสาบ ในทะเลจะมกงและปลาเปนสวนใหญ ซงคนในชมชนจะใชชวตในการหากงและปลา

เพยงหาปลาหาก ง รมตลงกไดเงน วนละ 100-200 บาท เดมทบรเวณทะเลสาบสงขลาทเรยก

109

ทะเลสาบ 3 นา เนองจากทะเลสาบบรเวณเกาะยอ ทาเสา ปากรอ จะเปนชวงทมนาเคมจด เหนอ

ขนมาในพนทตาบลวงกวาง* จะเปนพนทนากรอย เมอถงเกาะกาบ* เกาะกรด* กจะเปนนาจด ซง

วงจรของนาจะเปนลกษณะเดอนมกราคมถงมนาคมจะเปนชวงมรสม กระแสนากระแสลมจะพนธ

กง พนธปลาเขามาในทะเลสาบ และจะเขามาเจรญเตบโตในทะเลสาบตอนกลาง หรอทเรยกกนวา

ทะเลหลวง และเปนชวงทพชนา สาหรายตางๆ เจรญเตบโต เปนอาหารของสตวนา พอเขาชวงเดอน

หก เดอนเจด นาเคมจะเขามาในทะเลมากขน ทาใหพชนาตางๆ ตายและเปนตะกอนทบถมใน

ทะเลสาบ ตอมาในชวงเดอน 12 จะเปนฤดนาหลาก ซงนาจะไหลลงมาจากภเขา ลาหวยตางๆ รอบ

ทะเลสาบ นาทไหลลงมาจะไหลพดเอาตะกอนทเกดขนในทะเลสาบออกลงสทะเลอาวไทย

ปจจบนเกดการเปลยนแปลงของระบบนเวศ 3 นา นาตนเขน สตวนาในทะเลสาบลดลง ทาใหม

บางสวนเปลยนอาชพมาทาสวนยาง ชาวบานทไมมทดนทากน กยงคงตองทาประมงตอไป โดยม

การใชเครองมอทมความรนแรงมากขน เพอใหไดปรมาณตามทตองการ

สาเหตของการเปลยนแปลงของทะเลสาบนน ใบเงน* เลาใหฟงวา สาเหตการเปลยนแปลง

เรมมาจากการทรฐบาลตองการพฒนาดานเศรษฐกจและมองวาพนทภาคใตในเขตอาเภอระโนด

จงหวดสงขลา เปนพนทอขาวอนาเพราะเปนพนทปลกขาวขนาดใหญ และมอยชวงหนงเกดปญหา

ภยแลงตดตอกนสองถงสามป รฐบาลตองการหาแหลงนาจดใหชาวนาไดทานาปลกขาว เลยปดปาก

คลองระวะ และตอมากทาทาเรอนาลกทจงหวดสงขลา ทาใหการไหลเวยนของนาเปลยนแปลงไป

นาทะเลตนเขน สตวนาลดลง และชาวประมงมการใชเครองมอประมงทมความทนสมยมากขน หา

กนแบบกอบโกยใหไดมากทสด โดยไมไดคานงถงอนาคต สาหรบประเดนของความสมพนธของคนในชมชนกบทรพยากรธรรมชาต ใบเงน*กลาววา

มความสาคญมาก เนองจากเหนวาทะเลสาบเปนหมอขาวหมอแกงของคนในชมชน อยบานเรานน

ประหยดคากบขาวไป ราวมอละ 100 – 300 บาท บางบานหามาเพอบรโภคกนในครอบครว แค

ออกไปวางกดสก 4- 5 หว กไดแลว บางบานถาเหลอจากการกน กแบงมาขายถอเปนรายไดของ

ครอบครวอกสวน ใบเงน* กลาววาวคนในตาบลวงกวาง* มวถชวตทพงพงและผกพนกบธรรมชาต

ทางทะเล เกดเตบโตกอยกบทะเล ทะเลสาบจงเปนทงแหลงอาหารและแหลงรายไดใหกบคนใน

ชมชน

การกอตวขนของเครอขาย เรมแรกใบเงน*เลาวาการปลกระดมความรวมมอของชาวบาน

ในยคนนจะตองสรางความตนตาตนใจใหกบคนในพนทโดยการทใบเงน*ออกไปหาพนธกงมา

ปลายในเขตอนรกษจานวนหลายหมนตว ซงหาไดจากการออกไปขอจากเกษตรกรทานาก งใน

บรเวณขางเคยง ซงจะนากงทเคาคดทงจานวน 10,000 – 20,000 ตว ในแตละนากงมาปลอยใน

บรเวณอนรกษ ระยะเรมแรกกเปนไปดวยดแตเมอป พ.ศ. 2533 สตวนามลดลงมาก หายากขน จาก

110

ผลกระทบมาจากการปดปากคลองระวะ และคนจากตางถนเขามาบกรกการใชเครองมอทรนแรง

จงมการรวมตวกนเพอปรกษาหารอ และตอมาในปเดยวกน ใบไหว* ซงทางาน NGO กลมแลใต

ไดเขามาใหความรและแนะนา ใหเปลยนสถานทอนรกษสตวนาชายฝงมาเปนรมตลงหนาบาน

ของคนในชมชนเอง เกดจากการมขอตกลงรวมกน มการกาหนดอปกรณในการจบปลา ม

หลกเกณฑในการหาปลาแบบไมใชวธทาลายลางพนธสตวนาในทะเล การอนรกษในเขตท

ชาวบานไดกาหนดขนเองจงสามารถดาเนนการไปดวยด หมบานแรกทไดทาเขตอนรกษชาวฝงเปน

หมแรกคอหมท 2 บานชองลม* ตอมาอาศยวาคนทนมความเปนญาตพนองกนชกชวนคนทสนใจ

มความคดไปในทางเดยวกน จงขยายไปยงหมอนในพนทวงกวาง* และไดรวมกลมกนจากประมง

อาสาในแตละหมบานเมอป พ.ศ. 2536 เกดเปนชมรมประมงอาสาในพนท และไดยกระดบเปน

สมาคมรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยน ซงเปนความภาคภมใจของชาวประมงในพนท ทสามารถ

ผลกดน และมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรสตวนาในทะเลไดดวยตนเอง เปนแบบอยางใหกบ

ชาวประมงในพนทอนใกลเคยง

เมอกลมประมงอาสาประความสาเรจในการดาเนนงานของกลมในชวงป พ.ศ. 2534 – พ.ศ.

2538 ไดให ใบบว* มาสานตองานของคณใบเงน* ในการอนรกษทรพยากรสตวนารวมถงการ

อนรกษทรพยากรนาในพนท และคณใบเงน*ไดกลาวตอไปวา หากมความสนใจในเรอง

กระบวนงานการทางานของกลมเครอขายในการอนรกษฯใหไปสอบถามใบเงน* ทบานชองลม*

หมท 2 จะไดรายละเอยดทงหมด ใบเงน* เลาวาการทจะรวมคนใหมาสนใจและรวมกลมกนเหน

ถงความสาคญในการแกไขปญหาทเกดขนภายในชมชนไดนน เราจะตองทาใหเขาเหนกอนวา

ปญหาเกดขนจรงและถาเราชวยกนทาแลวไดรบผลประโยชนตอเขาจรง โดยใชวธเขาไปคยโดย

อาศยความสมพนธสวนตว คยตามรานนาชา คยกนเปนประจาจนเขารบร และเขารวมกลม

ใบเงน* เลาวาภายหลงจากมอบภาระเรองอนรกษใหใบบว* แลว ตนเองไดมาใหความ

สนใจเกยวกบการรวมกลมออมทรพยเพอสวสดการใหกบคนในพนทตอ โดยไดรบคาแนะนาจาก

ใบไหว* อกเชนกน โดยใบไหว* ไดแนะนาใหใบเงน*นาชาวบานในชมชนทเปนแกนนาในยค

แรกๆ ไปดงานทตาบลครวงศ จงหวดนครศรธรรมราช ในการรวมออมทรพยของคนในชมชนท

นนวามการดาเนนการรวมกนในรปแบบใดจนประสบผลสาเรจ และคณใบเงน*กไดนาแนวทาง

นนมาปรบใชกบชมชนในพนท ซงไดกอตงกลมออมทรพยไดสาเรจเปนทแรกทหม 5 และได

ขยายตวไปยงหมบานอนๆในพนทวงกวาง* ในระยะแรกใบเงน*เปนประธานกลมออมทรพยของ

หมบาน ตอมากไดมากอตงกลมออมทรพยกลางประจาตาบลวงกวาง* เมอป พ.ศ. 2536 โดยเปน

ประธานกลม ในปจจบนใบเงน*ไดเปนเพยงทปรกษาของกลมออมทรพยเทานน สาเหตการจดตง

กลมออมทรพยกลางตาบลวงกวาง* เนองจาก กลมออมทรพยจดตงมาระยะหนงมแตการฝากและ

111

การออม และเพอใหเปนเวทแลกเปลยนความรระหวางกลมออมทรพยในตาบลวงกวาง* ในการ

ประชมวนท 19 ของทกเดอน และหากกลมออมทรพยไหนมปญหา ออมทรพยกลางฯ จะสงคนไป

ดแลให ทงยงสามารถทจะชวยขบเคลอนการอนรกษ โดยการสนบสนนเงนกาไรเพอจดสรรเปน

กองทนเพอฟนฟทรพยากรทางทะเล อตรารอยละ 20 ของกาไร อกดวย ใบเงนกลาว ไดคยกนวา

เราจะดาเนนการในเรองการอนรกษเคยงคไปกบการออมทรพย ซงการจะดาเนนการไปไดตอง

สรางความไววางใจใหชาวบาน หลายหมบานมการตงกลมออมทรพยยกเวน หมท 1 และหมท7 ท

ไมมกลมออมทรพย หมท 1 บางสวนหนงไปฝากออมกนหมท 2 และหมท 7 กไปฝากออมกบ

หมท 3 เนองจากคนในหมบานไมเชอมนในตวผนา ของหมตนเอง

การบรหารจดการเครอขาย ใบเงน* กลาววา การรวมกนทางานเพอการอนรกษ เรารวมกน

ทางาน ปรกษาหารอกน อาศยความสมพนธทดตอกนเพอเปาหมายเดยวกน อยางตนเองกบใบบว*

ใบลาน* หรอ ใบตาล*และแกนนาคนอน รวนกนคดรวมกนทาเรองของการอนรกษ และเรองออม

ทรพย สวสดการ ประสานงานรวมกนมานาน ไมไดกาหนดการทางานทชดเจน

สาหรบการทจะพฒนาแลวหลกคดของใบเงน* กไมไดหมดไปเพยงเทาน ใบเงน*ยงได

คดแผนการทางานใหกบคนในชมชนดวยชอโครงการทวา “ถงยงชพชมชน” ใหกบคนในพนท

โดยใบเงน*เรยกแผนนวา แผนบนได 9 ขน ประกอบดวย

แผนงานท 1 สรางทมงานใหมเนองจากศกยภาพคนตาบลวงกวางยงพอมความร

ความสามารถอยมากแตยงขาดโอกาสทจะแสดงฝมอความสามารถเปนทประจกษแกคนท วไป

เนองจากขาดเวทแสดง เพราะเวทกลมตางๆ เชนกลมออมทรพย กลมแมบาน กลม อสม. กลม

กองทนหม มคนเตมอยแลวซงไมอาจสอดแทรกไดดงเสนผมจงเอาบคคลเหลานเขามารวมเพอให

เขาไดมเวทแสดงทเตมตวเพอเอามาขดเกลาเลกนอยแลวคอยเปนคอยไปโดยใชวธการฝกววในไถ

เหมอนคาโบราณวา เพราะคนเหลานผมจะพยายามเลอกเฟนหรอดงมาจากโครงการเกงๆเสยงสวน

ใหญอยางเชน โครงการการจดการทรพยยากรชวภาพ โครงการรกษาปา กลม อสม. กองทนหมบาน

โครงการจดการขยะโครงการยาเสพตด บางคนโดดมาเดยวๆจากการนาเสนอครงแรกรวมแลวได

40 กวาคน แตเมอเรมทาสกระยะบางคนเรมเหนแกตวเอาเปรยบคนอน อยากไดเงน แลวคอยชกจง

พวกทเขานาทมออกไป ตอนนคงเหลอสบกวาคน และไดดาเนนการมา 3 ปแลว ถอวาผานเกณฑ

นคอเปนวธการหนงของผมททาการคดกรองคนเขาทางานเพราะผมอานหนงสอเปนหนงสอไร

แลวไมรทบความทกนใจบทหนง ความวาหากคนใดคนหนงคดทาการสงใด 10 อยาง ทาไดสาเรจ

ทง 10 อยางเขาผนนไมใชคน ถาเปนคนคด 10 อยาง ทาไดแค 1-2 อยางนถอวาประเสรฐแลว เมอ

คดไดอยางนแลวผมจงไมเครยดทเหลอ 10 กวาคนแตถาเหลอครบทง 40 กวาคนนนแหละจะทาให

ผมเครยดเพราะไมรจะใหเขาทาอะไรเลยงดไมไหว

112

แผนงานท 2 ทาเงนสองแสนหกมาปลอยกใหกบทมงานบางสมาชก เ งนตนทน

260,000 บาท คาดวาจะไดกาไรอยางนอยปละ 50,000 บาท เงนสวนนสามารถนาเอามาจดการ

บรหารกลมไดแลวรวมทงคาตอบแทนคนทางานบางสวนกยงไมหมดแถมยงสามารถจดตงกองทน

อนไดแลวบางนดหนอยในแตละป

แผนงานท 3 เงนสมทบจากรฐบาลครงท 2 หนงลานเจดแสนซงเปนเงนกอนพอสมควร จง

นามาทานาเครองดมชมชนแนวคดเนองจากคนในตาบลวงกวาง* ตอนนจากขอมลสอบถามทวไป

จะซอนาดมจากภายนอกถงรอยละ 40.00 อกรอยละ 60.00 ยงใชคานยมเดมๆ คอเดมนาบอ

นาประปาหมบานแตโดยเฉพาะงาน ไมวางานบญ งานกศล งานบวช แตงงาน งานโรงเรยน งานวด

งานมสยด งานศพ จะซอเครองดมจากภายนอกถงรอยละ 190 ซอนา 7,000-8,000 บาท ในราคาถง

20 ลตร ถงละ 15 บาท นาขวดเลกโหลละ 40 บาท

แผนงานท 4 จดตงกองทนทาเครองมอประมงเนองจากตาบลวงกวาง* มพนทเปนเกาะ

กลางทะเลสาบสงขลาตอนในหรอทชาวบานเรยกวาทะเลสาบตอนกลาง ดงนนการประกอบอาชพ

สวนใหญของประชากรคอทาการประมงถงรอยละ 70 ดงนนเครองมอประมงถอเปนเรองสาคญ

ของอาชพนจากการสารวจสอบถามนงคยคนในตาบลวงกวาง* 1,700 ครอบครว ทาการประมงถง

1,000 กวาคน เรอ 1,000 กวาลา แตละรนสวนใหญเครองมอประกอบเหลานตองอาศยนายทน

ภายนอกหากทางกลมจดการเอาไดเชอวาจะบรรเทาความเดอดรอนให คนในวงกวาง* พอสมควร

แผนงานท 5 จดทาปยหมก นายากาจดศตรพช นาหมกชวภาพ เนองจากตาบลวงกวาง*

ถงแมจะเปนเกาะกลางทะเลกตามท แตมพนทวางใหคนไดทาสวนยาง สวนผลไม สวนผก ททานา

อยบางประมาณรอย 50 คน สวนใหญมความอยอยางเดยว ถาจะทาสงเหลานตองอาศยปยเคม นายา

ปราบศตรพช ยาฆาหญา ตองซอจากตลาด จงเกดปญหามากมายทงรางกาย สขภาพ เงน ดน

แผนงานท 6 จดตงกองทนประกอบอาชพแปลงสาธตวถพอเพยงตามแนวพระราชดาร

เมอทางกลมทปยมนายากาจดศตรพชมนาหมกชวภาพแลวกมการจดทาแปลงสาธตเพอใหคนทเจอ

ใชปยเคมทดลองใชเปนตวอยางไดผลกจะแนะนาคนอนๆ ตอไป

แผนงานท 7 จดตงกองทนการศกษาจากขอมลสอบถามผปกครองนกเรยนทตองออกไป

ศกษานอกบานระดบมหาวทยาลยตองเสยคาใชจายสงถงแมจะมทนกยมจากรฐ แลวกตามจะไดกแต

เพยงทนการศกษาเทานนสวนคาใชจายอนๆ เชน โนตบค คาเดนทางคาเชาหอพกจปาถะหากมทน

ตรงนอยบางจะทาใหชวยแบงเบาภาระไดมากทเดยว

แผนงานท 8 จดตงโรงผลต จดตงโรงผลตอาหารสตว เนองจากตาบลวงกวาง* เปนแหลง

เลยงสตวทใหญพอสมควรกบตาบลเลกๆ กลางทะเล ทงบรโภคเองแลวสงออกนอกพนทตาบล

113

โดยเฉพาะการเลยงหม ซงเปนอาชพเสรมของชาวประมง การจดโรงอาหารสตวถอวาเปน

ทางเลอกหนงทสามารถลดตนทนได

แผนงานท 9 จดตงศนยเรยนรชมชนตาบลวงกวาง* เนองจากทราบจากคร กศน. ตาบล

วงกวาง* วางบประมาณทผาน กศน. ทาแลวไมประสบความสาเรจโดยเฉพาะการศกษาเรองอาชพ

ชมชนจะมสาเรจบางกนกศกษาโดยตรง จงตองประสานความรวมมอกนระหวางองคกรชมชนกบ

กศน. เนนการปฏบตจรง และหางบประมาณมาเปนทนในการประกอบอาชพ โดยจะใหยมเฉพาะ

คนผานหลกสตรของศนยเรยนรท กศน. เทานน เมอเราทางานสมพนธกนแบบนเชอวาเปนผล

แนนอน ใบเงน* กลาววาหากทาตามแผนสามารถคานวณใหเหนถงผลสาเรจทจะเกดขนได

ดงตอไปน

1. รายไดจากแผนท 2 กสามารถเลยงดคนทางานเพยงพอแลว

2. รายไดจากแผนท 3 โรงนาดมตอป 109,500 บาท

3. รายไดจากแผนท 4 เครองมอประมง 1,200,000 บาท

4. รายไดจากแผนท 5 จดทาปยหมก 50,000 บาท

5. รายไดจากแผนท 8 โรงผลตอาหารสตว 810,000 บาท

เทากบภายใน 1 ปทางเครอขายจะทารายได 2,169,500 บาท และสามารถนารายไดจากการ

ดาเนนงานไปชวยเหลอผทไมมรายได ไมมงานทา เชน คนแก ผดอยโอกาส หรอเปนทนการศกษา

ของบตรหลานคนในพนท เปนตน ซงทางกลมไดดาเนนการสารวจคนในพนทกลมนแลวเปน

จานวน 1,117 คน ทจะไดรบเปนสวสดการของชมชน

สวนการกาหนดบทบาทหนาทนน ใบเงน* กลาววา การรวมตวของสมาชกเครอขายจะใช

เวทออมทรพยกลางในการแลกเปลยนความคด และไมไดมการกาหนดบทบาทหนาทกนอยาง

ชดเจนเปนเพยงการพดคยกนวาหากเรองของอนรกษทรพยากรจะใหเปนเรองของ ใบบว* เปน

แกนนาในการขบเคลอนงาน สวนเรองของประวตศาสตรชมชนจะเปนเรองของใบตาล* สวน

ตนเองจะตอยอดในเรองของการออมทรพยและสวสดการชมชนตาบลวงกวางโดยการทาโครงการ

หางบประมาณเขามาพฒนาชมชน ในการตดตอสอสารระหวางกน ภายในชมชนจะใชการ

ประสานงานทางโทรศพท และการบอกตอๆ กน จากการทางานรวมกนมานานมความไววางใจ

เชอใจกนเมอมงานดวน กจะโทรหากนทนท สาหรบการประสานงานกบหนวยงานภายนอก เชน

การทาโครงการเสนอของบประมาณเพอมาดาเนนการ ขอจะทาเปนหนงสอไป หรอประสานไป

องคการบรหารงานสวนตาบลวงกวาง* จะมหนงสอเชญไปในนามของประธานสภาองคการชมชน

การสงเสรมกระบวนการเรยนรรวมกน สวนใหญจะใชเวทการประชมในวนท 21 ของทก

เดอน ในการแลกเปลยนความคดเหนรวมกนของคนในชมชนตาบลวงกวาง* หากสมาชกของกลม

114

ออมทรพยมปญหาเรองของการจดทาบญช หรอตองการจะเรยนรพฒนากลม พฒนาตนเอง

คณะกรรมการจะประสานไปยงองคการพฒนาเอกชน NGO เพอจะจดการอบรมใหกบสมาชกหรอ

บางครงกจะใหคณะกรรมการของกลมเขาไปชแนะ และเปนพเลยงใหความรกบสมาชก จนกวา

สมาชกกลมจะสามารถเขา ปฏบตดวยตนเองได บางครงกจะมงบประมาณไปอบรมศกษาดงานใน

พนทอนๆ

การสรางคนใหมๆในการทางานคอนขางยากแตตอนนทเขารวมเปนทมงาน ตอนนม

ใบเหลอง* อยหม 10 และ สาว ซงเปนลกสาวของตนเขามาทางานในสวนของโครงการท ปตท.ให

การสนบสนน วธการชกจงใจกจะคยใหฟงเรอยๆ และบอกวาในอนาคตจะตองกลบมาเปนแกนนา

ในการพฒนาหมบานเพราะตอนเดกๆ พอแมหาปลาหากงจากทะเลมาสงเรยนจบแลวไมควรไป

ทางานรบใชนายทนแตตองกลบมาพฒนาบานตนเองหากคดวามาทาตอนแกคงไมไดเพราะไมรจะ

คยกบใครแลว วธฝกการทางานจะใชวธ คอจางวทยากรมาสอนแลวใหเปนพเลยง ในเวทสองให

ทหารมาสอนและเปนวทยากรรวมกน ในเวทท 3 ใหเปนวทยากรกนเองแลวเชญทหารมาน งดและ

แนะนาเพมเตม สาหรบเวทตอมากใหทากนเอง เชนการเตรยมสถานทเตรยมเกม กจกรรมตางๆ

การแสวงหาและแบงปนทรพยากร ในสวนของงบประมาณกชวยกนหาเมอไดมากจะทา

กจกรรมรวมกน เชน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต ใบบว*รบผดชอบหลก เมอตองดาเนนการ

กลมอนๆ กจะเขาไปชวยหรอหากตองของบประมาณมาจดสวสดการตางๆ ตนเปนผรบผดชอบ

เมอไดงบประมาณมากจะแบงปนใหกบสมาชกหมบานตางๆ ตามความเหมาะสม เชน ขอ

งบประมาณจากหนวยงานของรฐบาล เชน สสส. ปตท. หรอของบประมาณจากองคการพฒนา

เอกชน และสมาคมสมาพนธชาวประมง เปนตน

สาหรบการชวยเหลอกนน มการชวยเหลอกนมาตลอดไมวาจะเปนในสวนของเครอขาย

กลมออมทรพยกลาง งานดานการอนรกษทรพยากร การอบรม หรอกจกรรมตางๆ กลมใดมปญหาก

มาบอกมากลาวกน ใครมความรความสามารถกเขาไปชวยเหลอกน ไมมคนไปประชมกโทรหากน

จะเอาสกกคนกบอก ซงจะชวยกนหาไปเขารวมเพราะทกคนทราบดวาจะเปนประโยชนสาหรบการ

ทางานเพอการพฒนาทกรปแบบ เชนทผานมา องคการบรหารงานสวนตาบลไปรบเรองพลงงาน

ทดแทนมา หาใหสมาชกองคการบรหารสวนตาบลดาเนนการกไมสาเรจเนองจากไมเคยผานการ

อบรมและไมมความรดานน ตนและสมาชกคนอนๆกเขาไปรวมกนทาแผน

ในการทางานทผานมาของเครอขายเมอถามถงการประเมนผลการทางานของเครอขายใน

ระดบตางๆ เชนระดบชมชน เครอขายและองคการในเครอขายใบเงน*เลาวา ทาใหความสมพนธ

ของคนในชมชนดขนเนองจากไดมาทางานรวมกน ทางานกนเปนทมมากขนมความไววางใจ เชอ

ใจกนในการทางาน โดยเฉพาะสมาชกทเขาใจเปาหมายของการทางานทแทจรง ชาวบานรบรถงสง

115

ทเครอขายทาทงเรองของกลมออมทรพย การอบรมเยาวชน โดยเฉพาะการอนรกษในชวงหลงหาก

เจอหลกปกเขตในทะเลลมกจะมาบอกประมงอาสา หรอไมกหาไมไปดาเนนการปกแนวเอง ใน

สวนของการอนรกษทรพยากรชาวบานสวนใหญ ไดรบรผานกจกรรมปลอยสตวนา และการ

อนรกษปาไม กจกรรมออมทรพย และจากการทใบเงน* ทาโครงการสวสดการนาดมมคนเขา

มารวมมากขน เพราะราคานาถกกวาทองตลาด

สาหรบสมาชกของเครอขายการอนรกษทรพยากรธรรมชาต จะมความรวมมอกบเครอขาย

ภายนอกชมชนมากขน จากการไปรวมแลกเปลยน รวมศกษาดงานกบเครอขายภายนอก ซงสวน

ใหญ ใบบว* จะเปนผประสาน และมารวมแลกเปลยนความคดเหนกบใบเงน* และทมงาน ซงการ

ขยายกจกรรมการอนรกษและกลมสมาชกจะมการตงขนในหมท 2 เชนกลมแพปลาชมชนบานชอง

ลม* กลมนายางบานชองลม* กลมสตรออมทรพยบานชองลม* และในสวนหมท 8 กจะมกลม

ทองเทยวเชงอนรกษบานเกาะเตา* จากการททางานรวมกนมากขนในการจดสรรงบประมาณ

ดาเนนงานโครงการตางๆ ซงใบเงน* กลาววา ตนเองมความคดในการขยายโครงการตางๆ ให

เกดขนในชมชนเพอคนในชมชนสามารถพงตนเองได อยางแผนทไดคดไว เปนตน และจากการ

ทางานเครอขายทผานมา ทาใหมสวสดการภายในชมชนแจกจายใหสมาชกอยางตอเนอง มการ

ประสานงานการทางานรวมกน ปรกษารวมกนในการทางานของสมาชกเครอขายมากขน และ

สามารถของบประมาณทไดรบสนบสนนจากหนวยงานภายนอก และนอกจากนยงมการจดสรร

กาไรของเครอขายกลมออมทรพยมาดาเนนกจกรรมเพอพฒนาชมชนไดอยางตอเนอง ทรพยากร

ทางทะเลไดรบการดแลมากขนจากอดตปลาและกงในชมชนมมากขน คนในชมชนมการปลกผก

รอบบานไวกนเอง และรจกแปรรปอาหารใหอยไดนานและเพมราคาใหสนคา จากการสงเสรมของ

เครอขายใหไปศกษาดงานนอกสถานทและนามาพฒนาอาชพของตน เชน การทาไขในหน เปนตน

ใบเงน* เลาวาความขดแยงในกลมมกจะเกดจากความคดเหนไมตรงกนบาง เชน เรองการ

รางระเบยบกลมออมทรพยเนองจากตางหมบานกน จงมมมมองเรองการใชคาวาดอกเบยซงมสลม

ยมไมไดถามดอกเบย เลยหาขอยตใหแตละกลมกลบไปปรบใชในสวนทคดวาไมเหมาะสม เปนตน

ปญหาและอปสรรค

แตหากจะสอบถามถงปญหาอปสรรคในการดาเนนงานในมมมองของใบเงน* การทางาน

อนรกษไมมผลตอบแทน คนมกจะเขารวมนอยกวากลมออมทรพยซงมคาตอบแทนสมาชกในการ

เขารวมกจกรรม และการอนรกษไมเหนผลเชงประจกษไดในขณะนนจงทาใหการรวมกลมตอง

ใชเวลาเปนเครองพสจน การทางานเพอพฒนาชมชนและตองตดตอของบประมาณมาดาเนนงาน

ในกลมมปญหาเรองงบประมาณทไดรบมา และจดสรรในรปของสวสดการ (เปนสงของ) มไดให

116

เปนเงน และสมาชกตองการทราบรายละเอยด ซงตนยงไมไดชแจง สมาชกไปฟองรองกบ

หนวยงานภายนอก

สวนเรองการอนรกษทรพยากรสตวนาอปสรรคทสาคญคอตวผนาของแตละหมบานตอง

เขมแขงและอดทนในการดาเนนงาน ใหความสนใจในเรองการอนรกษซงตวแบบแหงความสาเรจ

ตองไปดทบานชองลม*คอใบบว* ทเปนผนาทชาวบานยอมรบและปฏบตตามในการดาเนนงาน

ทกอยาง จนสามารถขบเคลอนกจกรรมในเรองการอนรกษเปนผลงานทชดเจนเชงประจกษแกคน

ในวงกวาง* หากผนาแตละหมบานมความตระหนกและเลกเหนถงความสาคญอยางใบบว* ทก

หมบานในตาบลวงกวาง* กจะประสบความสาเรจเชนกน เพราะในจตใจลก ๆ ของคนทนไมวาจะ

ทางานรบจางหรอทาสวนยางแตทะเลกสาคญดวยคาพดทวา “เลคอชวตของคนทน ขาดไมได”

ขอเสนอแนะนาของคนวงกวาง* ทใบเงน*อยากจะเหนคอการสรางศนยเรยนร วถของ

ชาวประมงตงแตอดตจนถงปจจบน เปนแหลงเกบรวบรวมทงความร ภมปญญา รวมถงพพธภณฑ

เครองมอจบสตวนาในอดตทหาไดยากในปจจบนหากพดถงกจะไดเหนภาพไดชดเจนมากขน ทงน

เพอใหเดก เยาวชน และชาวบาน ไดมแหลงศกษาหาขอมลเกยวกบประวตศาสตร แหลงฝกอบรม

เสรมทกษะความร อกทงยงเปนสถานทใหบคคลภายนอกทมความสนใจไดเขามาศกษาดงานวถ

ชวตชาวเลของคนในวงกวางดวย สาหรบการการอนรกษ ฟนฟ ทรพยากรทงทางบกและทางนา

ใบเงน*มองวาการปลกฝงจตสานกใหกบเยาวชนคนรนหลงเปนผดแลรบชวงตอดวยการจด

กจกรรมคายเยาวชน และใหเดกเยาวชนในพนทรวมกลมกนทางาน มสวนรวมและใหเหน

ความสาคญของการรวมกลมใหเขมแขง รจกถงการทางานเปนทม เพราะจะทาใหการขบเคลอน

กจกรรมตางของกลมประสบความสาเรจ ๆได และองคประกอบหนงในความสาเรจของการ

รวมกลมคอการมเงนเพอสรางแรงจงใจในการทางานของกลมและสรางกลมเครอขายใหทวเกาะ

ซงจะตองสรางกลมเครอขายเยาวชนททากจกรรมดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตทกหมบาน

โดยใหเดกเยาวชนใชหลกการเกบเงนและการรบผลประโยชนในรปของกลมออมทรพยยอย ๆ ดวย

การใหเดก ๆ เขามามสวนรวมในการบรหารจดการ

กรณตวอยางรายท 3: ใบตาล*

ใบตาล* เพศชาย อาย 55 ป ทอยปจจบนบานแหลมหน* หมท3 ตาบลวงกวาง* นบถอ

ศาสนาพทธ ประวตการศกษาชนประถมศกษาจากโรงเรยนวดปากเหมอง อาเภอหวไทร จงหวด

นครศรธรรมราช ศกษาชนมธยมศกษาตอนตนโรงเรยนศกษาผใหญวรนารเฉลม ศกษาตอชน

มธยมศกษาตอนปลายโรงเรยนวรนารเฉลม จบการศกษาชนประกาศนยบตรวชาชพชนสง

(ปกศ.สง)ดานพลศกษาจากวทยาลยพลศกษายะลา จบการศกษาปรญญาตรจากวทยาลยครสงขลา

117

(มหาวทยาลยราชภฏสงขลา) เปนบตรคนโตของครอบครวในจานวนบตร 4 คน ปจจบนสมรสแลว

มบตรดวยกน 2 คนเปนบตรชายทงสองคน คนแรกกาลงศกษาในระดบปรญญาตรสาขา การ

จดการทองเทยวและบรการ มหาวทยาลยวลยลกษณ และบตรคนท 2 กาลงศกษาในระดบปรญญา

ตรสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยทางอาหาร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนคร

เหนอ เดมทครทองคา มภมลาเนาอยทตาบลปากเหมอง อาเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช

และเมอแตงงานกแลวยายมาอยในพนท เมอป พ.ศ.2530 นบถงปจจบนรวม 26 ป อาชพรบราชการ

คร สงกดโรงเรยนบานแหลมหน* ซงเปนโรงเรยนขยายโอกาส หมท 3 ตาบลวงกวาง ใบตาล*สอน

วชาพลศกษา วชาสงคมศกษา เชนเดยวกบภรรยา ซงภรรยาสอนวชาการงาน วชาสงคมศกษา วชา

สขศกษา วชาศลปะ วชานาฏศลป รายไดในปจจบนเกดจากการรบราชการ และจากการรบจาง

ลองเรอ รวม 75,000 บาทตอเดอน

สาหรบตาแหนงหนาททางสงคมสาคญทไดรบ ใบตาล* อาทเชน ประธานอาสาสมคร

พทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระดบหมบานและอาเภอ ปรกษาสมาคมรกษทะเลสาบ

อาเภอปากพะยน ทปรกษาสมาพนธชาวประมงทะเลสาบสงขลา ทปรกษาสวนสมนไพร ตาบลวง

กวาง* รวมทงยงเปนกรรมการโครงการสรางสขสเมองนาอย เมองลง โดยมหนาทหลกเปนการ

ทองเทยวเชงนเวศ นอกชมชน กลาวคอ เปนทปรกษาใหกบกลมสมนไพร ทงน กจวตรประจาวนใน

รอบวนสวนใหญมกจะทาการสอนหนงสอ ตงแต 8.00 - 16.30 น. และในชวงเยนของแตละวน

มกจะออกไปคยกบกลมแกนนาในชมชน อยางกลมสวนสมนไพร (ใบเงน* เปนประธาน) จนถง

เวลา 22.00 น. (ดงปรากฏในตารางท 4.7)

ตารางท 4.7 แสดงกจกรรมในรอบวน

เวลา

กจกรรม

6.00 7.00 8.00 12.00 13.00 16.00 17.00 22.00 23.00

ตนนอน

กจวตรประจาวน

สอนหนงสอ

พกทานขาว

สอนหนงสอ

กลบบาน

ทมา: พฒนาโดยผ วจย, 2556.

118

สาหรบการรบรสภาพทรพยากรธรรมชาตในชมชน ใบตาล* กลาววา ถงแมตนจะไมใช

คนทมภมลาเนาอยในตาบลวงกวาง* แตเนองจากวาใบตาล*เปนคนทใจรกถนทอยอาศยในปจจบน

มากอกทง อกทงย งเปนครสอนวชาสงคมศกษา จงทาให ใบตาล* มความสนใจเกยวกบ

ประวตศาสตรของชมชนของตาบลเกาะหมากเปนพเศษ ใบตาล* เลาใหฟงวาเลาวา ในอดตพนท

ตาบลวงกวาง* ถอไดวาเปนพนททมความอดมสมบรณ มความหลากหลายของทรพยากรทาง

ธรรมชาต ไมวาจะเปนทรพยากรนาในทะเลสาบสงขลา (สตวนา) หรอแมแตพนทเกาะกมการ

ปลกขาว ซงเพยงพอกบความตองการของคนในชมชน สาหรบอาชพหลกคนในชมชนนใชในการ

ทามาหากนกคอ การทาการประมง ซงทะเลสาบรอบตาบลวงกวาง* เปนทะเลสาบ 3 นา คอนาจด

นาเคม และนากรอย โดยการสงเกต เพราะถานาทะเลเปนสขาวขนจะเปนนาจด ซงจะเกดในชวง

เดอนพฤศจกายน ธนวาคม นาจะเรมจดหรอชวงทฝนตกหนกหรอนาหลาก ถานามสเขยวใส จะ

เปนนาเคม เพราะมองเหนสตวนาและดน ซงจะเกดในชวงเดอน กรกฎาคมและเดอนสงหาคม ซง

จะมกงกลาดามากในชวงนาเคม และนากรอย เปนนาทผสมกนระหวางนาเคมและนาจด และชวงน

เปนชวงเดอนมนาคมจะมสตวนานอย จะมมากชวงนาหลาก ซงจะมปลากะพง กงหวมน สาหรบกง

กามกรามหรอแมกงจะมในชวงเดอนกรกฎาคม สงหาคม กนยายน ซงปจจบนสตวนาในทะเล

ลดลงจากแตกอนมาก คนในชมชนวงกวาง* หนเหไปทาอาชพสวนยางพารากนมากขน และมการ

ปลกขาวนอยมาก ซงทหม 3 มคนปลกขาวนอยทาใหนกมากนขาวกอนการเกบเกยว ไมคมกบ

คาจางไถนา จงทาใหคนหนมาซอขาวกนแทนการปลกขาวเอง

สาเหตของการเปลยนแปลงของทรพยากร ใบตาล* กลาววาเกดจากสาเหตหลายประการ

เกดจากการเปลยนแปลงของสภาพอากาศทวโลก การทรฐบาลมนโยบายในการปดปากคลองระวะ

เมอป พ.ศ. 2498 เพอใหเกษตรกรในพนทอาเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราชและเกษตรกรใน

พนทอาเภอระโนด จงหวดสงขลาไดทาการปลกขาวในพนทใหไดผล จากการปดปากคลองระวะ

ในชวงแรกประชาชนในพนทไมรสกถงการทจะเกดผลกระทบอะไรเกดขนบางเนองจากใน

ชวงแรกๆ ยงคงประกอบอาชพประมงไดเปนปกต แตหลงจากนนหลายป เรมรสกวาในการออกเรอ

ไปแตละครงไดสตวนามานอยลง หรอไมออกเรอไปแตละครงนานกวาทเคยเปนถงจะไดจานวน

สตวนาพอสาหรบกน ประการตอมารฐมนโยบายสรางทาเรอนาลกในพนทจงหวดสงขลา และ

สรางแนวกนคลนความยาว 450 เมตร จากการสรางทาเรอนาลกและแนวกนคลน เปนแรงเสรมทา

ใหสภาพนาในทะเลสาบสงขลาประสบปญหามากยงขน ระบบการไหลเวยนของนายงประสบ

ปญหา เนองจากตะกอนทไหลมาจากแหลงตนนาปกตจะไหลออกสอาวไทย แตเมอมการปดปาก

คลองและสรางแนวกนคลนจงทาใหนาไมสามารถไหลเวยนไดจงสงผลใหเกดนาตนเขนขนอยาง

119

รวดเรว การพฒนาอสาหกรรมในพนทหาดใหญ พนทรอบบรเวณทะเลสาบสงขลา ปลอยนาเสย

ลงในแมนาลาคลองทไหลมากลงในทะเลสาบสงขลา ในการทาการเกษตรของพนทตนนากใช

สารเคมมากขน รวมทงในพนทตาบลวงกวาง* กไดมการทาบอเลยงกงกลาดา ชาวบานททาสวน

ทานา กหนมาใชปยเคมมากขนเชนกน และอกประการสาคญคอ ประชาชนเองกเรมใชเครองมอท

ทนสมย เชน โพงพาง ไฟฟาชอต และยง ใชอวนตาถมากขน เพอการจบปลาใหไดจานวนมากพอ

สาหรบการนาไปขาย สงผลตอการลดลงของจานวนสตวนาอยางรวดเรว

สาหรบประเดนของความสมพนธของคนในชมชนกบทรพยากรธรรมชาต ใบตาล*กลาว

วา มาอยทมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ ไมอยากไปอยทอน มกงมปลา ใหกนสด ๆ เปน

แหลงอาหาร ทสาคญของคนในชมชนวงกวาง* ทผกพนอยกบทรพยากรทางทะเลมาตงแตเกด ถา

ไมมทะเลคดวาคนทนคงจะดารงชวตอยไดยาก ซงกลายเปนวถชวตของตนเองและคนทตาบล

วงกวาง* ทใชชวตพงพงอยกบทะเลรอบตาบลวงกวาง*

การกอเกดเครอขาย

เมอถามถงการรวมตวกนทางานของเครอขายตาบลวงกวาง* ใบตาล*เลาใหฟงวา เลาวา

ชวงแรกม ใบเงน* เปนคนรเรมความคด เลาใหตนฟงวาชอบเรองทะเล ซงทรพยากรทะเลามการ

เปลยนแปลงไปจากการปดปากครองระวะ และทาทาเรอนาลก และมาระยะหลงชาวประมงใช

เครองมอทรนแรงทาใหสตวนาลดลงมาก จงมความ ตองการใหชาวบานหนมารวมกนอนรกษ

ฟนฟทรพยากรทางทะเล เพอใหมชวตทด ทาประมงแลวมเงนพอกนพอใช แตในชวงแรกๆท

ใบเงน*ทานนกไดคยกนในคนรจก และมความคดเหมอนๆ กน ชวงแรกกใชการพดคยกบชาวบาน

ทงในลกษณะคยกบชาวบานท วไป และเวทการประชมหมบาน ในชวงนนคนไมคอยสนใจ

เนองจากเปนชาวบานดวยกน และเงนทนทจะทางานกจกรรมกไมม การทางานเลยไมสาเรจ ทาได

เพยงการพดคยกนเทานน

และเมอประมาณป พ.ศ. 2533 ใบไหว* แกนนาขององคการภาคประชาชน(NGOs) ซงเปน

แกนนาหลกในการทาโครงการของกลมแลใต ไดเดนทางมายงตาบลวงกวาง* และดวยทตนเองเปน

นกพฒนาภาคประชาชน เมอไดเหนสภาพความเปนอย และสภาพพนทบานวงกวาง*แลว ทาใหเกด

แนวคดในการพฒนาพนทตาบลวงกวาง จงพยายามพดคยกบชาวบานตาบลวงกวาง* เพอหาแกนนา

ทมความคดเหมอนกบตนเอง ชาวบานเลยแนะนาใหไปหา ใบเงน* ซงเงนกไดพดถงสงทตนเองทา

แลวไมคอยสาเรจเพราะไมมทน ใบไหว*จงแนะนาวานาจะทาเรองกลมออมทรพยกอน เพอจะเปน

แหลงเงนทนใหกบสมาชกในพนทไดสะสมเงนทนและยมเงนไปเพอประกอบอาชพ ซงสวนใหญ

จะนาไปประกอบอาชพประมง ผลกาไรจะนามาทากจกรรมอนๆ ได ในชวงเรมตนแกนนาใน

ชมชนทรวมกนดาเนนกจกรรม ในเขตพนทตาบลวงกวาง* คอบานเกาสง* หมท 5 ซงในการ

120

จดตงในครงแรกไดนาเอาแบบอยางมาของกลมออมทรพยบานขาว อาเภอสทงพระ มาเปนตนแบบ

และมการขยายกจกรรมกลมออมทรพยมากขน เปน 8 กลมใน 8 หมบาน และเมอ แตละหมบาน

ดาเนนการไปไดระยะหนง กเกดปญหาวาทาไมบางหมบานจงทาสาเรจ บางหมบานจงลมเหลว

แกนนากลมแลได จงนดกลมตางๆ มาคยกน และพบวาทผานมาตางคนตางทา ไมไดมการชวยคด

กน ดงนนเพอใหเกดการชวยเหลอกนจงนาจะตงกลมกลางขนเพอประสานชวยเหลอกน โดยใชชอ

วา เครอขายออมทรพยกลางตาบลวงกวาง* ซงนอกจากการชวยเหลอซงกนและกนแลวกลมออม

ทรพยยงไดกาหนดวตถประสงคอนๆ เชน การจดตงกลมออมทรพยใหมๆ ขนในหมบาน การจดตง

กองทนพฒนาสงแวดลอมทะเลสาบ และการตงกองทนพฒนาผน าและสวสดการผน า สมาชก

เครอขายจะตองเปนกลมออมทรพยเทานน ไมรบสมาชกรายบคคล กลมทเปนสมาชกตองถอหน

อยางนอย 1 หนๆละ 500 บาท สมาชกเครอขายสามารถกเงนในนามกลมเพอนาไปใหบรการ

สมาชกได ซงปจจบนมกลมออมทรพยเขารวมเปนสมาชกประมาณ 26 กลม ประกอบดวย กลม

ออมทรพยในตาบลวงกวาง* และตาบลอนๆ เชน ตาบลคขด อาเภอสทงพระ ตาบลทะเลนอย

อาเภอควนขนน ตาบลดอนประด อาเภอปากพะยน ตาบลนาปะขอ อาเภอบางแกว ตาบลจองถนน

ตาบลโคกมวง อาเภอเขาชยสน สาหรบผลกาไรทไดจากการกยมของสมาชก ใบตาลเลาใหฟงวา จะ

แบงเปนปนผลใหสมาชกตามหน สมสบกองทนพฒนาทะเลสาบ พฒนากลม/เครอขายออมทรพย

ซงสมาชกกลมใดตองการใชงบประมาณกใหทาโครงการขอมาได สาหรบการเปดทาการของ

เครอขายจะมการประชมทกวนท 21 ของทกเดอน

เมอถามถงกจกรรมการอนรกษธรรมชาต ใบตาล*เลาวาทจรงกทามาอยางตอเนองพรอมๆ

กบการทากลมออมทรพยเพราะตอนนนกลมแลใตเขามาเปนทปรกษาซงเนนการอนรกษอยแลว

และ ใบเงน* กบใบบว* กเขารวมการประชมกบกลมอนรกษในพนทอาเภอพะยน* ซงเปนผท

ไดรบผลกระทบคลองปากระวะ จากการพดคยกบผเขารวมประชมดวยกน กพบวามการจดตงชมรม

ชาวประมงอาเภอปากพะยน* ในป 2536 ใบบว* ขอใหยายททาการมาอยในพนทบานชองลม*

ตาบลวงกวาง* แทน เมอยายมาอยบานชองลม* กไดมการแตงตงคณะกรรมการขนใหม ปจจบน

ใบลาน* เปนประธานและมคณะกรรมการรวม 15 คน โดยกาหนดวตถประสงคสาคญของชมรม

ชาวประมงอาเภอปากพะยน จดตงขนเพอสงเสรมการเรยนรในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตใน

พนทบานวงกวาง* และทะเลสาบสงขลา ในการดาเนนการของชมรม มประมงอาสาในระดบ

หมบานเปนสมาชก ประมงอาสาทกหมบานจะทาหนาทในการกากบดแลพนทอนรกษของตนเอง

ทมการกาหนดเขตขนในแตละหมบาน และสมาชกประมงอาสาแตละหมบานจะมการคดเลอก

คณะกรรมการของแตละหมบานเพอเปนตวแทนในการเขารวมประชม ประสานงาน และระดม

ความคดเหนเพอขบเคลอนกจกรรมการอนรกษ นอกจากนชมรมฯ ยงไดเขารวมเปนสมาชกของ

121

สมาพนธชาวประมงทะเลสาบสงขลา อนมสมาชกประกอบไปดวย ชมรมรกษทะเลนอย ชมรม

ชาวประมงเขาชยสนบางแกว ชมรมชาวประมงอาเภอพะยน ชมรมชาวประมงสทงพระ ชมรม

ทะเลสาบตอนลาง ซงชมรมเหลานจะเปนเครอขายทสาคญในการสงเสรมดานความร สรางความ

เขาในการอนรกษ ผานการแลกเปลยนชวยเหลอในการขบเคลอนกจกรรมดวยกน เชน การประชม

ระดมความคดเหนการอนรกษทะเลสาบ เปนตน การดาเนนหลกในชวงแรกม ใบเงน* และใบบว*

ทาหนาทประสานงานระหวางสมาพนธและชมรม ชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน ไดจด

ทะเบยนเปนสมาคมรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยน สาหรบการดาเนนงานจนถงปจจบน รวม

ระยะเวลา 20 ป และนบเปนแกนนาหลกในการทางานดานการอนรกษในตาบล

สาหรบในสวนของอาสาพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ทสม.) ใบตาล*เลา

ใหฟงวาตนเขามารบหนาทชวงประมาณป 2553 ตอนนมสมาชก 164 คน ซงอาสาพทกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอ ทสม. เปนอาสาทกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม จดตงขนเพอทาหนาทในเรองใบตาล* เลาใหฟงวาจะทาหนาทในการสงเสรมให

ประชาชนรวมกนจดการสงแวดลอมของหมบาน สรางจตสานกใหประชาชนดานการอนรกษ

สงวน คมครอง และฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในทองถน ตดตามเฝาระวงการใช

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชน สงเสรมอาชพทเปนมตรกบสงแวดลอม โดยเชอม

ประสานการทางานระหวางหมบานกบสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด การ

ทางานกจะมการคดเลอกสมาชกของแตละหมบานเปนคณะกรรมการแตละหมบาน และประธาน

คณะกรรมการหมบานกจะมาคดเลอกเปนประธานคณะกรรมการระดบตาบล จากประธาน

คณะกรรมการระดบตาบลกจะไปคดเลอกกนเพอเปนคณะกรรมการระอาเภอและจงหวดตอไป

สาหรบการทากจกรรมทผานมาทางกลมไดของบประมาณจากจงหวด จานวน 200,000 บาท มาทา

โครงการกาจดขยะมลฝอยในระดบครวเรอน ผลจากการทากจกรรมกทาใหขยะในปจจบนลดลง

เมอทาไดระยะหนงกแนะนาใหลกศษยทวางงานใหรบซอเศษขยะ ซงปจจบนลกศษยคนนกยด

อาชพรบซอเศษขยะเปนอาชพ และยงไดมการเรยกสมาชกประชมในชวงกอนเขาฤดมรสม เพอให

สมาชกแตละหมบานไดเตรยมความพรอมหากเกดลมพาย เชนการมอบหมายใหสมาชกตดแตงกง

ไมทอาจเปนอนตรายตอบานเรอน และชวยกนขดลอกค ขางถนนไมใหมปญหาตนเขนและเกดนา

ทวมถนน

สาหรบการทางานดวยกนนน จะมทงการประชมระดมความคดเหนทเปนทางการเชนใน

การประชมของเครอขายออมทรพยและการประชมสมาคม สวนใหญจะมการพดคยเสนอความ

คดเหนอยางไมเปนทางการมากกวา เชนตนกบใบเงน* ยามวางจากงานกไปพบ ใบเงน* ทศนย

122

สมนไพร และน งพดคยแลกเปลยนความคดเหนกน มปญหา มแนวคดใหมๆ กมาแลกเปลยนกน

และหากไดแนวคดดๆ โครงการดๆ กจะเอาไปเสนอในการประชมกลมประชมเครอขายตอไป

การบรหารจดการเครอขาย

การทางานเรองตางๆ นนทกคนกมเปาหมายเดยวกนคอเพอใหคนวงกวาง* มชวตความ

เปนอยทดขนจงตองหางบประมาณมาดาเนนการตามสงทไดคดไว ซงหากไมดาเนนการกได

เนองจากตนไมไดเดอดรอนมากนกเพราะอาชพหลกรบราชการไมใชประมง แตเมอทบทวนดแลวก

อยากจะชวยคนอนๆ มากกวา

เมอถามถงการกาหนดโครงสรางการทางานรวมกน ใบตาล* ตอบวาไมไดมการกาหนด

โครงสรางการทางานทชดเจน อาศยความสมพนธทดตอกนในการทางานทมเปาหมายเดยวกน

ซงชวงแรกๆ ของการทางานกไมไดมการพดคยกนทาใหเกดความซาซอนในการทางาน เชน การทา

หลกสตรเรยนรของตาบลวงกวาง* ใบ เงน* กทา ตนเองกทา* แตเมอมโอกาสพดคยกนถงทราบวา

ทาเหมอนกนใบเงน* เหนวาทมงานของตนนาจะทาไดดกวาเนองจากเปนขาราชคร จงใหตนนน

ดาเนนการตอและ ใบเงน*กเปลยนไปทากจกรรมอนๆ แทน แตชวงหลงเมอไดเรมรจกและ

ประสานงานกนมากขน จงทราบวาใครถนดเรองใดกใหคนนนทา ซงในการกาหนดแผนงานการ

พฒนา ใบตาล* เลาวาไดการพดคยรวมกนมความสมพนธทดกบแกนนาคนอน อยางใบบว* และ

ใบลาน* ในเรองของการพฒนาและอนรกษทรพยากรทสาคญของตาบลวงกวาง* และไดแบง

ประเภทตางๆ ไดแก โบราณสถานโบราณวตถ และพระบรมรปของรชกาลท 5 ภเขา ปาบก พช

สมนไพร ลงปา หงหอย ทะเล หมเกาะ ลาคลอง หมนไพร หาดกรวดใตนา กง/ปลา ตาบลวงกวาง*

ทงอยในทะเลสาบ รงนกนางแอน กรวดลาง ทเรยน สะตอ โคลนตะกอน พนนา สตวหนาดน

สาหราย การอนรกษฟนฟ นาจด นาเคม และนากรอย ซงทกคนทรพยากรเลานลวนแลวแตเปน

ทรพยากรทมคาตอคนในชมชนตาบลวงกวาง* ทงสน ในการทางานเพอชมชนแกนนากลมตางๆ

กไดประสานหนวยงานภายนอกเพอจะนางบประมาณมาขบเคลอนสวนหนง และบางสวนกนามา

จากทนในชมชน เชน เครอขายออมทรพย หรอเงนผลกาไรของออมทรพยแตละหมบานกมการ

แบงไวสาหรบการทางานอนรกษ ในสวนขององคการบรหารสวนตาบลกจะทาหนาทในการพฒนา

โครงสรางพนฐานตางๆ

การกาหนดบทบาทหนาท ใบตาล* เลาวาในการกาหนดบทบาทหนาทของเครอขายตาบล

วงกวาง* ใบตาล* เลาวา ไมมการกาหนดบทบาททชดเจน จะแบงหนาทกนในสวนของการ

ประสานงานหนวยงานนนๆ และแบงตามความถนดของแตละกลม เชน เรองประวตศาสตรชมชน

เรองอาสาพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ทสม.) ซงตองประสานงานกบสานกงาน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตนจะเปนคนประสานการทากจกรรม การของบประมาณ ใน

123

สวนของการจดสวสดการชมชน และเครอขายออมทรพยกลางกจะเปนหนาทของ ใบเงน* เปน

หลกทจะประสานกบสถาบนพฒนาองคกรพฒนาเอกชน หรอไมกสานกงานกองทนสนบสนนการ

สรางเสรมสขภาพ (สสส.) เพอของบประมาณหรอวทยากรมาใหความรแกคณะกรรมการกลมหรอ

สมาชกกลม เชนในเรองของการทาบญช ในสวนการประสานงานดานการอนรกษสตวนาในทะเล

กจะเปนหนาทของ ใบบว* และใบเงน* เปนผประสาน หนวยงานทใหการสนบสนนเชน สถาบน

เพาะเลยงสตวนาชายฝงสงขลา ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง(บานเกาเสง) กรม

ประมง

การกาหนดโครงสรางการทางานในการทางานรวมกนทกคน ทกกลมมสทธเทาเทยมกนอย

ทวางานหรอกจกรรมใด มใครรบผดชอบ เชนหากโครงการทตนรบผดชอบ ตนกมหนาทกากบด

และตดสนใจ แตหากโครงการอนเชน เรองสวสดการชมชนกจะตองฟงการชแจงของ ใบเงน*ซง

เปนผรบผดชอบหลก ใบตาล*เลาตอวา เราตองเปลยนกนเปนพระเอก ไมใชคนใดคนหนงเปน

พระเอก เพราะหากมคนเดนเรองอยคนเดยวคงทาไมไหว ดงนนงานกตองชวยกนทาเปนไดทง

ผนา และผตามทกคนเขาใจกน เชน ถาเรองออมทรพยฯ การจดทาโครงการ ใบเงน* กจะเปน

พระเอก เรองอนรกษทะเลสาบ ใบบว* เปนพระเอก

การตดตอสอสาร ใบตาล* เลาวาในการตดตอสอสารกนสวนใหญหากมการประชมกจะม

การโทรศพทบอกกน หรอไมกจะมาบอกทบานของแตละคน แตสาหรบการประชมเครอขายหลก

อยางเครอขายออมทรพย และสมาคมทกคนทราบดเพราะมการกาหนดวนทแนนอน สาหรบการ

สอสารกบหนวยงานราชการใหเขาประชมกจะมหนงสอมาจากนนผประสานกลมกจะโทรศพท

บอก ใหไปเขารวมประชมกบหนวยงานตางๆ สาหรบการเรยนรรวมกน ใบตาล* กลาววา ในการ

จดเวทการเรยนรรวมกนกจะใชเวทการประชมของเครอขายออมทรพย และสมาคมเปนหลก หาก

สมาชกคนใดมขาวสารจะแจงใหหมบานอนทราบกจะพดคยกนในวนนน ยกเวนการเรงดวนกจะ

โทรศพทไปบอกใหประสานคนในหมบานทเกยวของ นอกจากนกจะมการของบประมาณมาจด

ฝกอบรมใหความรดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ดานการทาบญชกลม

การประสานงานความรวมมอการประสานการทางานระหวางกลม ใบตาล*เลาวาทาให

ประสานงานไดงายขนในการเชญสมาชกในชมชนไปอบรม เพราะนอกจากจะใช สมาชก ทสม.

ประสานแลวในบางครงกประสานกบคนอนๆ ในตางหมบานได และงายในการประสานงาน

รวมทงในบางกจกรรม ทาง ทสม.ไมงบประมาณสนบสนนกจกรรม แตการไปทางานรวมกนกบ

กลมอนๆ กนบไดวาเปนสวนหนงของการขบเคลอนกจกรรมของ ทสม.ดวย เชนกน และขอมลใน

งานอนรกษในบางสวนกประสานไปทสมาคม ผาน ใบบว* หรอใบลาน* แลวแตโอกาสแตสวน

ใหญขอมลจะมอยท ใบบว*เปนหลก ในการแลกเปลยนและพฒนาความรการแลกเปลยนและ

124

พฒนาความร ใบตาล* กลาววา การทางานรวมกนมการแลกเปลยนความรกน เชนหากตองการ

เรยนรเรองประวตศาสตรตนกจะเปนคนรบผดชอบใหความรกบคนทสนใจ หากเปนเรองออม

ทรพยกลาง ใบเงน* เปนคนชแจง และหากเปนเรองของสตวนา เรองสมาคม ใบบว*และใบเงน*

เปนคนชแจง

การจดสรรทรพยากรรวมกนในการจดหางบประมาณนน สวนใหญหนวยงานท

ประสานงานทกหนวยงานจะมเปาหมายการทางานทตรงกน ดงนนหากมหนงสอเชญเขารวม

ประชม แกนนาแตละกลมกจะมาน งประชมกนกอน แลวเสนอกจกรรมโครงการของแตละกลม

แลวใหผแทนทเขารวมประชมนาไปเสนอตอหนวยงานเหลานนหากไดงบประมาณ หรอหาก

หนวยงานทเชญขอใหทากจกรรม ผแทนทเขารวมประชมกจะรวากจกรรมเหลานนเปนกลมใดใน

เครอขายเปนผรบผดชอบกจะมอบใหกลมนนทา และกลมอนกใหการสนบสนน ใบตาล* เลาวา

การทางานกบหนวยงานกเหมอนการทเรามรถแตไมมนามน แตหนวยงานมนามนคองบประมาณ

อยางเดยวไมสามารถทางานได เราจงตองประสานหนวยงานเพอของบประมาณฯ ซง

เปรยบเสมอนนามนมาขบเคลอนรถ ของเรา ดงนนทงหนวยงานและกลมของเรากสามารถทจะทา

กจกรรมของกลมได

ในการพฒนาแกนนาและสมาชกนน ใบตาล*เลาวากมการเขารวมการประชมและการ

อบรมเปนประจาหากมการเชญมา ทงหนวยงานภาคประชาชนและหนวยงานของรฐ ทงนกแลว

โอกาส ยกตวอยาง ใบตาล* ไมกลาพดในเวทการพดคยในระดบองคการเครอขาย หากหนวยงานม

หนวยงานเปดอบรมการพดกจะสง ใบบว*ไปอบรม และองคการทเขารวมการอบรมบอยครงกจะม

สมาพนธชาวประมงทะเลสาบสงขลา

การรกษาความเปนเครอขาย การสรางกจกรรมอยางตอเนอง ใบตาล* เลาใหฟงสาหรบ

กจกรรมสวนใหญจะเปนหนาทของสมาคมรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยน เปนหลก เชนกจกรรม

ททาอย ประกอบดวยกจกรรมการเฝาระวงการจบสตวนาแนวอนรกษของสมาชกประมงอาสาแตละ

หมบาน การดแลการใชอปกรณจบสตวนา ทไมเลกจนเกนไป นอกจากนกจะมการทากจกรรม

รวมกน ประกอบไปดวยการปลอยพนธก ง พนธปลา กจกรรมอนรกษสงเสรมการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต เชนการรวมกนจดตงเขตอนรกษ เขตรกษาพชและพนธสตวนา ซงมพนทหลก

คอบานชองลม* โดยมหนวยพทกษปาเปนหนวยงานภาครฐทใหการสนบสนน นอกจากกจกรรม

การเฝาระวงการจบสตวนาในเขตอนรกษของสมาชกอาสาประมงแลว ในรอบปสมาคมจะทาหนาท

ประสานงานกบหนวยงานอนๆ ในการดาเนนกจกรรมปลอยปลา ปลอยกงตามฤดกาลซงดความ

เหมาะสมของสภาพนา การจดกจกรรมการเรยนรอนรกษทรพยากรธรรมชาต จะเนนใหเยาวชนท

เปนกลมเปาหมาย ไดเรยนรสภาพแวดลอมทางธรรมชาต เรยนรการอนรกษปาไม ทงปาบก (ปาท

125

อยบรเวณเชงเขา) ปาพร (ปาทอยในทภเขา) ปาชายเล (ปาทอยตดกบรมทะเลสาบ) ผานการเรยนร

คอ การใหเดกเดนทางเขาศกษาในพนทบรเวณพนปาจรง นอกจากนยงมการนาเยาวชนทเขารวม

กจกรรมไดศกษาสภาพแวดลอมทางทะเล ดวยการลองเรอรอบบรเวณเกาะหมาก และจะมวทยากร

พเลยงคอยใหความร ซงพนทดาเนนการจะอยในพนทบานชองลม* เปนหลก เยาวชนทผานการ

อบรม สวนหนงจะเขารวมกจกรรมกบ ใบตาล* ซงในขณะนมารวมกจกรรมจานวน 6 คน และลง

เรอจานวน 2 คน รวม 8 คน ซงจะใหคาตอบแทนแกเยาวชนทเขารวมกจกรรมวนละ 100 บาท

นอกจากกจกรรมในการสงเสรมเยาวชนในพนทใหมความรและสรางความเขาใจเชงอนรกษแลว ยง

มโครงการอนๆ อกหลายโครงการ เชน กลมเปาหมายทเปนผปกครองจะมการนาสงเสรมกจกรรม

การไปศกษาดงานพนทอนๆ นอกจากนแลวมโครงการอนๆ และการสงเสรมการเรยนรในระบบยง

มการจดทาหลกสตรวงกวาง* ศกษา เพอใหเยาวชนใชเปนเครองมอในการเรยนรประวตความ

เปนมาและสภาพทวไปของตาบลวงกวาง* และนอกจากนยงมโครงการเชงอนรกษอนๆ อกมากอย

ในรปเอกสารซงเกบไว ทบานใบตาล* เอง สาหรบการแสวงหางบประมาณทไดมาหากเนนการ

อนรกษเปนหลกจะมอบให ใบบว* เปนผดาเนนการเปนหลก หากไดสตวนามากจะดสภาพนาวา

เหมาะสมจะปลอยทใด ซงเปนเหตผลสวนหนงในการจดสรรทรพยากรของเครอขาย พนธปลาท

ไดมาสวนใหญกจะประสานกบศนยเพาะพนธสตวนาจงหวดสงขลา(เกาเสง) และศนยเพาะเลยง

สตวนาลาปา สวนหนงกนาเงนปนผลของกลมออมทรพยไปซอจากแหลงเพาะพนธของเอกชนมา

ปลอยโดยคานงถงความเหมาะสมในแตละป

การรกษาความสมพนธทดระหวางกนในการงานรวมกนแมนวาปจจบนจะมบางครงทตน

ไมไดเขารวมการประชมของสมาคมและเครอขายกลมออมทรพย แตแกนนาคนอนๆ เขาใจด

เนองจากบางครงตองไปทาภารกจอนๆ แตหากมเรองเรงดวนกมการโทรศพทมาหากน

ปรกษาหารอกน เพราะทจรงแลวการพดคยเรองงานสวนใหญจะพดคยกนอยางไมเปนทางการ

มากกวา เพราะสะดวกและไมตองรอวาระและโอกาส บางครงกมการจดงานเลยงสนป กจะมการ

บอกกลาวใหไปรวมงานกนคางคนทหมบานทจดงานเลยงไมตองกลบบานเพราะบางครงเมาเหลา

จนกลบบานไมได ในการสรางผนารนใหมในการสรางคนรนใหมนน ใบตาล* เลาวาตองใหผทม

ความสนใจในเรองการทางานอนรกษไดรบการฝกอบรม ดงานเพอการเรยนรเพมเตมและกลบมา

ถายทอดใหสมาชกไดรบร สวนตนเองกพยายามสงเสรมใหลกเรยนการจดการทองเทยวและบรการ

เพอใหกลบมารบชวงตอกจกรรมการทองเทยวทตนทาอย และอยากใหลกมาทางานดานอนรกษ

ธรรมชาตตอจากตนเอง สาหรบกจกรรมอนๆ กมการจดทาโครงการคนรนใหมเพอการอนรกษ

ฟนฟทะเล สวนคนใหมทเขามาทางานกม เชน ปรว จะมาทางานในกลมแกนนาเยาวชน

126

การแสวงหาและแบงปนทรพยากรในการทางานรวมกนอยางทไดกลาวมาแลว คอ

งบประมาณทไดกจะมาชวยกนดาเนนการ อยทวาใครจะเปนของบประมาณมา เพราะแตละกลมไม

เนนวาตนเองจะตองเปนแกนนาหลก เชน การจดคายเยาวชนทไดรบการสนบสนนจาก ปตท.ใน

โครงการรกษปา สรางคน 84 ตาบลวถพอเพยง ซงม ใบไม* เปนผประสานประจาตาบล เปน

ผดาเนนการขอความรวมมอใหสงเยาวชนเขาอบรม ทกกลมกจะใหความรวมมอเปนอยางด

การชวยเหลอและการแกไขปญหาของเครอขาย สาหรบการชวยเหลอกนระหวางกลม

หรอสมาชกของเครอขายนน ใบตาล*เลาใหฟงวาเนองจากสมาชกสวนใหญเปนคนกลมเดยวกน

เมอมปญหาในกลมไหน กจะเขาไปชวยเหลอหรอแกไขรวมกน เชนในสวนของการทาบญชตางๆ

หากมปญหา ใบบว*ซงมความรเรองบญชกจะเขาไปชวยสอนให หรอในบางครงกของบประมาณ

จากสมาพนธชาวประมงทะเลสาบสงขลามาอบรมใหคณะกรรมการ สวนงานดานอนๆ กจะชวย

ประสานในเรองของการหาสมาชกเขารวมการอบรมในกรณทหนวยงานแจงมาใหเขารวมอบรม

ใบตาล*เลาใหฟงวา จากการทางานทผานทาใหชาวบานมความสมพนธทดขนเนองจากม

โอกาสทากจกรรมดวยกนโดยเฉพาะกลมทเหนคณคาของทรพยากร แมวาในขณะนคนมรวม

ประชมนอยลงเนองจากตองทามาหากนกตาม แตการทากจกรรมทผานมาชาวบานกยอมรบเพราะ

แกนนาตงใจจรง พยายามหาพนธกง พนธปลามาปลอย เมอเขาออกเรอไปหาปลาหากงกไดมาเขา

กเลยเหนวาการทางานของเรานนด ในบางครงหากเหนคนอนๆรกลาเขามาในเขตอนรกษกจะแจง

ใหอาสาประมงไดทราบ เมอกอนกไมเหนประโยชนตางคนตางอย แตเมอเหนแกนนารวมกน

ทางานอยางจรงจงกบอาสาสมคร ทาแลวมการจบปลาไดมากขน ในชวงหลงกไดใหความรวมมอ

ดวย เชนเฝาระวงคนทฝาฝนกฎ เขามารกลาในเขตอนรกษสตวนาของหมบาน หากพบคนรกลาก

จะแจงมาทผใหญบานบาง ทอาสาสมครบางเพอใหออกไปตกเตอน หรอหากมาอกกแจงให

ผใหญบานออกไปจบ ซงจากการทางานทผานมาตนคดวาชวยทาใหสภาพนาในทะเลสาบดขน และ

ชาวบานหาปลา หากงไดมากขนดวย

ในสวนของกลมองคการในเครอขายนน ใบตาล*เลาใหฟงวา ตอนนนนกไดมการเชอมโยง

กบเครอขายภายนอก เชน ในอาเภอเขาชยสน อาเภอปาบอน อาเภอกงหรา เพราะอาเภอตางๆเหลาน

เปนแหลงตนนา ซงบางพนมโรงงานอสาหกรรมเยอะทาการเกษตรมากใชสารเคมมาก ทาให

สารเคมไหลลงแหลงนาในฤดฝน และนากไหลลงสทะเลสาบ กเลยตองไปประสานงานเพอจะให

เหนปญหารวมกน

เครอขายดตอการลดคาใชจายหรอไมนนตนคดวาดเนองจากแทนทจะทาเพยงกลมเดยวคน

เดยว กยอมเหนอยกวาโดยเฉพาะเรองงานอนรกษเหนผลระยะยาว แตเมอหลายคนมาชวยกนคด

ชวยกนทากจะลดคาใชจายในการเดนทาง และยงชวยใหการทางานเรวขนดวย

127

สาหรบประเดนของการไดรบการยอมรบระหวางแกนนาดวยกนในการทางานของอาสา

พทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หรอ ทสม. ใบตาล* เลาใหฟงวาทกคนยอมรบการ

ทางานและประสานงานของตนเอง สวนหนงกเนองจากสมาชกของกลมตางๆ กเปนคนกลม

เดยวกนการทมหลายหนวยงานเขามาชวยแสดงวาเราไดงบประมาณทหลากหลายหนวยงานมาก

ยงขน สาหรบงบประมาณของการทางานของ ทสม.ตนคดวาเพยงพอ เพราะสวนหนงกสามารถขอ

งบประมาณจากสานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมได และเงนจากเครอขายออมทรพย

กลางกสามารถเขยนโครงการของบมาดาเนนการไดเชนกน และตนเองกเขาไปชวยเหลอเปนท

ปรกษาใหกบกลมตางๆ ชวยสอนการเขยนโครงการบาง ประสานเรองงบประมาณใหกบกลมตางๆ

บาง ชาวบานและสมาชกกลมตางๆ จงใหการยอมรบและตนมกไดรบความรวมมอดวยด และการ

ทางานรวมกนของแตละกลมตนคดวาเปนโอกาสใหสมาชกของแตละกลมรวมทง ทสม.มความรท

หลากหลายมากยงขน

ปญหา อปสรรคในการจดการเครอขาย

ความคดเหนทแตกตางและอดมการณทเปลยนไปของสมาชกบางคนทาใหเกดความ

ขดแยงขน เชนในการนาเงนไปใชเมอไดมา เดมทเมอไดเงนมากจะนาไปทาโครงการทตงไว แตใน

ปจจบนสมาชกบางคนเรมเหนแกตว คดจะนาเงนไปใชสวนตว แต ใบเงน*และแกนนาคนอนๆ ไม

เหนดวย สมาชกคนดงกลาวจงรองเรยนไปยงอาเภอใหลงมาสอบสวน ซงมเจาหนาทจากอาเภอกได

ลงมาสอบสวนแลว แตตนและแกนนาคนอนๆ ยนยนวาไมมการทจรต งบประมาณทไดมา ใบเงน*

ไดนาไปใชตามวตถประสงค คอการสรางโรงนาดมตามโครงการทตงไว และเงนสวนทเหลอกนามา

จดเปนสวสดการใหเปนของ เนองจากทผานมาเมอไดงบประมาณ

สาหรบขอเสนอแนะในการดาเนนงานของเครอขาย ใบตาล*เลาวา สมาชกกลมตางๆ

ตองตระหนกถงเปาหมายการทางานเพอชมชน คานงถงผลประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชน

สวนตนใหมากขน ในเรองของการอนรกษควรมการทาตามกตกาใหมากขน และเหนดวยกบ

ใบบว*ในการจดตงศนยการเรยนรในชมชนเพอใหเปนแหลงเรยนรของชาวบานตอไป

4.5 ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบชมชน

ดานรบรถงทรพยากรธรรมชาตของชมชนในปจจบน พบวา ผใหขอมลทสาคญเหนวา

ปรมาณสตวนาลดลง (รอยละ 86.67) รองลงมาเหนวาทะเลตนเขน (รอยละ 33.33) และสตวนาบาง

ชนดสญพนธ (รอยละ 26.67) และ เกอบไมมการทานาปลกขาว (รอยละ 20.00)

128

ดานสาเหตการเปลยนแปลง พบวาผใหขอมลทสาคญ เหนวา เกดจากการกอสรางทาเรอ

นาลกและปดปากคลองระวะ (รอยละ 66.67) รองลงใชเครองมอประมงทรนแรง (รอยละ 53.33)

และนาเสยจากการทาเกษตรและอตสาหกรรม (รอยละ 26.67)

ดานความสมพนธกบทรพยากรธรรมชาตตอตนเองและคนในชมชน พบวาผใหขอมลท

สาคญ เหนวาเปนแหลงอาหาร (รอยละ100.00) รองลงมาเปนแหลงรายได (รอยละ 60.00 ) และเปน

วถชวต (รอยละ 20.00)

ตารางท 4.8 ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบชมชน

ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบชมชน จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

การรบรถงทรพยากรธรรมชาตในปจจบน

ปรมาณสตวนาลดลง 13 86.67

ทะเลสาบตนเขน 5 33.33

สตวนาบางชนดสญพนธ 4 26.67

การทานาปลกขาวนอย 3 20.00

สาเหตการเปลยนแปลง

การปดปากระวะ 10 66.67

การกอสรางทาเรอนาลก 10 66.67

เครองมอประมงทรนแรง 8 53.33

นาเสยจากการทาเกษตรและอตสาหกรรม 4 26.67

เปลยนแปลงของสภาพอากาศ 3 20.00

ความสมพนธกบทรพยากรธรรมชาต

เปนวถชวต 3 20.00

เปนแหลงอาหาร 15 100.00

เปนแหลงรายได 9 60.00

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

จากตารางท 4.4 สามารถสรปผลจากการศกษาความมนคงของทรพยากรนาในทศนะของ

ชมชนตาบลเกาะวงกวาง* ได ดงน

129

1. การรบรถงทรพยากรธรรมชาตในปจจบน พบวาผใหขอมลทสาคญ สวนมากรบรวา

ทรพยากรทางทะเล คอ สตวนามปรมาณลดลง สงเกตจากการราคากงและปลาในปจจบนมราคา

ทสงมาก เชน ปลาขตง เดมกโลกรมละ 50 บาท ปจจบน กโลกรมละ 500 บาท ปลากระบอก เดม

กโลกรมละ 50 บาท ปจจบน กโลกรมละ 450-500 บาท ปลาหวโมง เดมกโลกรมละ 20-40 บาท

ปจจบนกโลกรมละ 120 บาท และการออกไปทาประมงในแตละครงจานวนกงและปลาทไดม

ปรมาณนอยไมคมคากบคานามนทเสยไป ชาวบานบางรายตองใชเครองมอในการจบปลาใน

ปรมาณทเพมขนเพอใหคมกบการออกทะเลในแตละครง เชน เมอกอนใชกดเพยง 1-2 ผนในการ

ออกทะเลหากงและปลา แตปจจบนตองใชถง 20-30 ผน เนองจากสตวนามจานวนนอยลง และ

พบวาทะเลสาบมความตนเขน จากการทบถมของตะกอน และปจจบน สตวนาบางชนดสญพนธ

ไป เชน ปลาพรหม ปลาทง เปนตน นอกจากนยงพบวา ในพนทตาบลวงกวางเกอบจะไมมการทา

นาปลกขาว ซงในอดตมการปลกขาวจานวนมากในหมท 4 บานเกาะกลาง* แตปจจบนจะเปนการ

ซอขาวมาบรโภค

2. สาเหตการเปลยนแปลงของทรพยากร พบวา ผใหขอมลทสาคญ มความเหนวา การ

สรางเขอนในการปดปากระวะและการสรางทาเรอนาลกสงผลกระทบอยางเปนระบบโดยเหนวา

เปนการปดกนระบบการไหลเวยนของทะเลสาบ 3 นา ปดชองทางนาทเชอมตอระหวางทะเลสาบ

สงขลากบอาวไทย เปนการตดเสนทางของสตวนาวยออน ปลาหลายชนดจงเรมสญพนธ และปด

เสนทางใหนาฝน ดน ตะกอน และวชพชออกสทะเลอาวไทย วชพชจงถกสะสมเปนตะกอนในกน

ทะเลสาบทาใหเกดความตนเขน และพบวาการนาเครองมอประมงทรนแรง และไมเหมาะสม เชน

การใชอวนรน โพงพาง มการลอมกระทง เปนตน หาสตวนาแบบกอบโกยไมคานงถงการ

ขยายพนธของสตวนา ดวยเหตผลเพราะความเหนแกตวของมนษยและเพอการทากนหาเลยงชพ

และสาเหตจากการทงสงปฏกลและสารเคมทเกดจากการการทาเกษตรและอตสาหกรรม ไหลลงส

แมนา และยงพบวาการเปลยนแปลงของภมอากาศของโลก สาเหตเหลานสงผลทาใหสตวนาซง

เปนอาหารและรายไดหลกของคนในชมชนมปรมาณลดลง และการทานาปลกขาวไมไดผล

3. ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบคนในชมชนตาบลวงกวาง* ผใหขอมลทสาคญ

ทงหมดมความคดเหนวา ทรพยากรธรรมชาตเปนแหลงอาหาร เนองจากคนในชมชนนนเดม

ประกอบอาชพหลกเปนชาวประมง ตอมาภายหลงทรพยากรธรรมชาตไดเปลยนแปลงไปจงไดหน

ไปทาสวนยางพารากนมากขน แตยงมการออกไปหาสตวนาไมวาจะเปนปลาหรอกง เพอนามา

บรโภคและถอวาเปนแหลงอาหารทสาคญของคนในชมชน นอกจากนยงเปนแหลงรายได

ชาวบานในชมชนทยงประกอบอาชพทาประมงเปนอาชพหลก จะนากง ปลาทหาไดไปขาย บางคน

นามาแปรรป เชน ปลาบพตรจะนาไปตากแหงและขายเปนรายไดเลยงครอบครว และพบวาเปนวถ

130

ชวต เนองจากชาวบานเกดและเตบโตในชมชน ผกพนกบทะเลมาตงแตเกด จงรบรถงปรากฏการณ

ของทะเล ไมวาจะเปนเรองของลมมรสม หรอเรองของสตวนาในแตละชวงของฤดกาล ถาไมม

ทะเลคดวาคนทนคงจะดารงชวตอยไดยาก

4.6 กระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

จากผลการศกษากระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากร

ตาบลวงกวาง* ซงมกระบวนการจดการเครอขาย 4 ขน ตงแต 1) การกอรปเครอขาย 2) การบรหาร

จดการเครอขาย 3) การพฒนาความสมพนธของเครอขาย และ 4) การรกษาความเปนเครอขาย

ซงผใหขอมลทสาคญไดตอบการสมภาษณในแตละขนไว ดงน

4.6.1 การกอรปเครอขาย

4.6.1.1 การกอตวของเครอขาย พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวาเกดจากสาเหตการปด

ปากคลองระวะ (รอยละ 100.00) รองลงมาการสรางทาเรอนาลก (รอยละ 66.67) การใชเครองมอ

ทรนแรง รอยละ (53.33) และการใชสารเคม (รอยละ26.67 )

4.6.1.2 ความสมพนธในเครอขาย พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา มความสมพนธ

เปนเครอญาต (รอยละ 86.67) รองลงมาเปนสาเหตทสงผลตอความสมพนธในเครอขายคอ แกนนา/

สมาชกมความคดไปในทางเดยวกน (รอยละ 53.33) และมความสมพนธทเกดจากการชวยเหลอซง

กนและกน (รอยละ 40.00)

4.6.1.3 กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา

รวมกนอนรกษ ฟนฟทรพยากรธรรมชาต (รอยละ 100.00) รองลงมา เพอสงเสรมสวสดการ

ชมชน (รอยละ 40.00)

ผลการศกษาตามกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต ในขนของการกอรปเครอขาย ปรากฏผลดงน

1. การกอรปเครอขายองคกรประชาชนตาบลวงกวาง*

1.1 การกอตวของเครอขาย ผให ข อม ลทสาค ญทงหมดมความเหนตรงก นวา

ประมาณป พ.ศ.2533 เกดจากการรวมตวของแกนนาและชาวประมงในชมชนตาบลวงกวาง*

ทรวมกนปรกษาหารอถงปญหาทสตวนาในทะเลลดลงจานวนมากจากอดต ซงมผลกระทบ

มาจากการพฒนาของภาครฐ ในการปดปากคลองระวะ ทอาเภอระโนด จ งหวดสงขลา

เพอใหเกษตรกรทาการปลกขาวใหไดผลด และภาครฐไดกอสรางทาเรอนาลกและแนวกนคลน

ในพนทจงหวดสงขลา ปดกนระบบการไหลเวยนของทะเลสาบ 3 นา ปดชองทางนาทเชอมตอ

131

ระหวางทะเลสาบสงขลากบอาวไทย ระยะแรกกทาประมงจบสตวนากนไดปกต แตสงผลระยะ

ยาว สตวนาหายากขน ตองออกเรอไปไกลเสยคาใชจายสงขน นอกจากนพบวาเกดจากการปญหา

ชาวประมงใชเครองมอจบปลาทรนแรง คอ ใชอวนรน โพงพาง ไฟฟาชอต การลอมกระทงนา

เปนตน และในป 2533 มคนภายนอกเขามาบกรกและใชเครองมอทรนแรงจบสตวนา และยงม

ผลกระทบมาจากปญหาการปลอยนาเสย สารเคม จากอตสาหกรรม และเกษตรกร เมอสตวนา

ลดลง มผลตอการจบสตวนาเพอเปนอาหาร และรายไดหลกของคนในชมชน ทาใหมแกนนา

เครอขายระดบปจเจกบคคลกอตวขน เรมทหมบานชองลม* ตาบลวงกวาง* เกดเวทแลกเปลยน

ความคดเหนกนของแกนนาและประชาชนคนอนๆ ตกลงกนในการรวมกนตดไมปกเปนเขต

“หามลอมกระทงนาบานชองลม* และในปเดยวกนนองคการพฒนาเอกชน (โครงการแลใต) ได

เขามาใหแนะนาวธการฟนฟทะเลสาบ และพาไปดงานออมทรพยเพอสวสดการทครวงศ จงหวด

นครศรธรรมราช เมอกลบมาจงรวมตวกนจดตงกลมออมทรพยกลมแรกในหมท 5 และไดขยาย

การจดตงกลมออมทรพยออกไปเกอบทกหมบานขนอยกบความพรอมในการจดตง ตอมาในป

2536 ไดมการจดตงกลมออมทรพยกลางตาบลวงกวาง* ขน เปนการรวมตวกนแกนนากลมออม

ทรพยเพอสวสดการในตาบลวงกวาง* เพอชวยใหแกนนากลมออมทรพยแตละหมบานไดมา

ปรกษาหารอ แกไขปญหารวมกน การจดตงกลมออมทรพยเพอสวสดการ สวนหนงม

วตถประสงคเพอฟนฟทะเลสาบ โดยกลมออมทรพยยอยบางกลม และกลมออมทรพยกลางมการ

จดสรรกาไรเปนกองทนฟนฟ ทะเลสาบ

การดาเนนการอนรกษฟนฟทะเลสาบตองหยดชะงกเพราะไมมเงนสนบสนน ซงในป

2536 น กลมประมงตาบลวงกวาง* ไดรวมตวกนของกลมประมงอาสา โดยมใบไหว* (NGO)

แนะนาใหมการตอยอดการอนรกษฟนฟทรพยากรทางทะเลซงเปนแหลงอาหารและรายไดของคน

ในตาบลวงกวาง* จดตงชมรมชาวประมงอาเภอปากพะยน มสมาชกเปนตวแทนกลมประมงอาสา

11 หมบาน ตอมาไดยกระดบเปนสมาคมชาวประมงรกษทะเลสาบอาเภอปากพะยน โดยม

วตถประสงค เพอตองการใหระบบนเวศนทางทะเลมความอดมสมบรณ ใหคนรอบทะเลสาบม

จตสานกในการอนรกษฟนฟ ดแลรกษาทรพยากรทางทะเล และเพอใหเปนเวทแลกเปลยนความ

คดเหน หาแนวทางรวมกนในการอนรกษฟนฟทะเล การดาเนนการงานอนรกษเดนควบคไปกบ

กลมออมทรพยซงนบวาเปนเครอขายกลมแรกทเกดขนในระดบตาบล ตอมาเกดการขยายตวของ

เครอขายตาบลวงกวาง* ในป 2553 ไดมการจดตง ทสม. ขนดวยนโยบายของหนวยงานราชการ

ทสม.โดยมสมาชก ทสม. 11 หมบาน จงเปนอกหนงกลมทเขามาทางานดานอนรกษในชวงแรก

ไมไดประสานงานกนเปนเครอขาย แตจาการทางานทมเปาหมายเดยวกนจงไดมารวมกนคด

รวมกนทา การรวมกนเปนเครอขาย และในปเดยวกนน มการตงกลมการทองเทยวเชงอนรกษบาน

132

เกาะเตา* เปนกลมทเรมขยายตวในตาบลวงกวาง* ดาเนนงานในรปของโฮมสเตย “บานเกาะเตา*

สคล สเตย” ใชสถานทโรงเรยนบานเกาะเตา* เปนโฮมสเตย มกจกรรมการทองเทยวในเชง

อนรกษ โดยมการเชอมโยงความสมพนธกนเปนเครอขายจากแกนนากลมและภาคประชาชน

รวมตวกนเปนผข บเคลอนรวมกบกลมอนในตาบลวงกวาง* โดยมเปาหมายเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต นอกเหนอจากการรวมตวของเครอขายในตาบลวงกวาง* แลว จากอดตจนถง

ปจจบนมการขยายตวของกจกรรมกลมในชมชน เพอสนบสนนการอนรกษ เชน กลมแพปลา

ชมชนบานชองลม* กลมรบซอนายางบานชองลม* กลมออมทรพยผหญงบานชองลม* เปนตน

1.2 ความสมพนธในเค รอขาย ผ ใหขอมลทสาคญ สวนมากมความเหนว า

ความสมพนธในเครอขายมลกษณะเปนความสมพนธแบบเครอญาต จากการคนในชมชนตาบล

วงกวาง* มทงผทนบถอศาสนาพทธ และอสลาม แตเมอสบถงตนตระกลแลวมความเปนเครอญาตกน

ทนจงไมมการแบงแยกศาสนา สงเกตไดจากการสรางบานเรอนอยในบรเวณเดยวกน อยตดกน

ดงนนในการรวมตวของกลมตางๆ จงใชความสมพนธแบบเครอญาตในการใหสมาชกเขารวมกลม

โดยการ พดคย ชกชวน ในการรวมกนอนรกษทรพยากร รวมกนทากจกรรมกลม นอกจากนยง

พบวาการทสมาชกและแกนนามความคดไปในทางเดยวกน “คนคอเดยวกน” ทางานรวมกนได

เปนสาเหตทในการสรางความสมพนธอนดในเครอขาย และการเพมขนของสมาชก และการ

ชวยเหลอซงกนและกน พงพาอาศยกน กเปนสาเหตหนงททาใหสมาชกมความสมพนธทดตอกน

1.3 กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน ผใหขอมลทสาคญทงหมดมความคด

เหนวาทกกลมทจดตงขนในตาบลวงกวาง* มการขยายตวจากแกนนากลมเดยวกน จงมเปาหมาย

รวมกนในเรองของการอนรกษ ฟนฟ ทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะทรพยากรทางทะเล ซงเปน

เปนแหลงอาหาร แหลงรายไดของคนในตาบลวงกวาง* วถชวตทดาเนนตอกนมาในการทาประมง

ตงแตอดตจนถงปจจบน “ ตราบใดททรพยากรทะเลอดมสมบรณ ปลา กง กจะมใหจบเปน

อาหาร ขายเปนรายได ไปจนถงช วลกช วหลาน” และนอกเหนอจากนพบวาเครอขายมความ

ตองการสงเสรมสวสดการใหคนในชมชน เชน การสงเสรมสวสดการคารกษาพยาบาลใหกบ

สมาชกกลมออมทรพยเพอสวสดการในตาบลวงกวาง* หรอสนบสนนอปกรณเครองมอการทา

ประมง เปนตน

สามารถแสดงกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ ในขนของ

การกอรปของเครอขาย จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญ ตามตารางท 4.9

133

ตารางท 4.9 แสดงการกอรปของเครอขาย

การกอรปของเครอขาย จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

1. 1 การกอตวของเครอขาย

- การปดปากคลองระวะ 15 100.00

- การสรางทาเรอนาลก 10 66.67

- การใชเครองมอทรนแรง 8 53.33

- การใชสารเคม 4 26.67

1.3 กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน

- อนรกษ ฟนฟทรพยากรธรรมชาต 15 100.00

- สงเสรมสวสดการชมชน 6 40.00

1.2 ความสมพนธในเครอขาย

- มความสมพนธเปนเครอญาต 13 86.67

- มความคดไปในทางเดยวกน 8 53.33

- ชวยเหลอซงกนและกน 6 40.00

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

ดงนนสามารถสรปผลการกอรปของเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษในตาบล

วงกวาง* เกดขนโดยธรรมชาต เนองจากประชาชนในชมชนประสบกบปญหาทเกดจากการพฒนา

ของภาครฐ ทาใหทรพยากรทางทะเล (สตวนา) ลดลง จงอาศยความสมพนธแบบเครอญาตในการ

ชกชวนคนในชมชนเขารวมกนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตใหกลบมาอดมสมบรณเหมอน

ในอดต โดยเฉพาะทรพยากรทางทะเลทประชาชนยดเปนแหลงอาหารและแหลงรายไดหลกของ

คนในชมชน โดยเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษในตาบลวงกวาง* เรมแรกเปนการ

รวมตวของภาคประชาชนในการรวมกลมกนแกไขปญหาเชอมโยงความสมพนธกนระหวางปจเจก

บคคล และตอมารวมตวเปนกลมในระดบตาบล ทงกลมทประชาชนรวมกนจดตง และกลม

ประชาชนทดาเนนการตามนโยบายของรฐ เครอขายในตาบลวงกวาง* จงมลกษณะเปนเครอขาย

ทางความคด คอ เปนการรวมตวของแกนนาเพอแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณรวมกน

และมการพฒนากลมไปในลกษณะเปนเครอขายสนบสนน เชน กลมเครอขายออมทรพยกลาง

ตาบลวงกวาง* รวมถงกลมรบซอนายาง กลมแพปลา กลมออมทรพยผหญงบานชองลม* กลม

134

สตรรอบทะเลสาบ ทสนบสนนในเรองของทน และคน สอดคลองกบความตองการรวมกนในการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาตในชมชนตาบลวงกวาง*

4.6.2 การบรหารจดการเครอขาย

4.6.2.1 การกาหนดโครงสราง พบวาผใหขอมลทสาคญทงหมดตอบวา ไมมการ

กาหนดโครงสรางการทางานทชดเจน (รอยละ 100.00) รองลงมา อาศยความสมพนธระหวางแกน

นากลม (รอยละ 53.33)

4.6.2.2 การกาหนดบทบาทหนาทและขอตกลงรวม พบวาผใหขอมลทสาคญทงหมด

ตอบวา ไมมการกาหนดบทบาททชดเจน (รอยละ 100.00) รองลงมา ตกลงรวมกนระหวางแกนนา

(รอยละ 66.67)

4.6.2.3 การตดตอสอสาร พบวาผใหขอมลทสาคญเกอบทงหมด ตอบวา สอสารผาน

การโทรศพท (รอยละ 93.33) รองลงมา สอสารดวยวาจาผานแกนนากลมและสมาชก (รอยละ

86.67) สอสารผานเวทการประชม (รอยละ 53.33) สอสารทางวทยเครองแดง (รอยละ 20.00) และ

สอสารโดยใชเสยงตามสาย (รอยละ 13.33) ตามลาดบ

4.6.2.4 การประสานงาน

- ผรบผดชอบการประสานงาน พบวา ผใหขอมลทสาคญ สวนมาก เหนวา

ผรบผดชอบในการประสานงานไมกาหนดชดเจน (รอยละ 86.67) รองลงมาแกนนากลมเปน

ผประสาน (รอยละ 73.33)และทงแกนนากลมประสานและสมาชกตดตอกนโดยตรง (26.67)

- วธการประสานงาน พบวา ผใหขอมลทสาคญสวนมาก เหนวา ประสานงาน

ดวยวธบอกปากตอปาก (รอยละ 86.67) รองลงมา ใชเวทการประชมประจาเดอน (รอยละ 53.33)

และประสานเปนหนงสอ (รอยละ 26.67)

4.6.2.5 การจดระบบการเรยนรรวมกน พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา รวม

แลกเปลยนเรยนรในทประชมประจาเดอน (รอยละ 93.33) รองลงมา การศกษาดงาน

(รอยละ 66.67) มการอบรมใหความรภายในเครอขาย (รอยละ 60) และ อบรม กบหนวยงาน

ภายนอก (รอยละ 46.67)

4.6.2.6 การจดสรรทรพยากร พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา มการจดสรรทรพยากร

ทไดรบจากหนวยงานภายนอก (รอยละ 73.33) รองลงมาจดสรรทรพยากรทมภายในเครอขายเอง

(รอยละ 66.67)

ผลการศกษาตามกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต ในขนของการบรหารจดการเครอขาย ปรากฏผลดงน

135

2. การบรหารจดการเครอขาย

2.1 การกาหนดโครงสรางการทางาน ผใหขอมลทสาคญทงหมด มความเหนวาเครอขาย

ไมไดมการกาหนดโครงสรางการทางานทชดเจน เปนการรวมตวโดยอาศยความสมพนธของ

แกนนากลมทมเปาหมายเดยวกน ในเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาต มารวมกนคด รวมกน

ปรกษาหารอ แลกเปลยนความคดเหน พงพาอาศยกน

2.2 การกาหนดบทบาทหนาทและขอตกลงรวม พบวาไมมการกาหนดบทบาทหนาท

อยางชดเจนเปนการรวมกนทางความคด โดยแกนนาแตละคนจะมบทบาทตามความถนดของตน

จากการสมภาษณแกนนากลม เลาวา “หากเปนเรองของการอนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเลใหไป

ถามใบบว* หากเปนเรองของออมทรพยหรอการทาโครงการสวสดการชมชน ของบประมาณไป

หนวยงานภายนอกกใหถามใบเงน* และหากเปนเรองของประวตชมชนหรอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตของชมชนกใหไปถามใบตาล*” ซงแกนนาแตละคนจะบรหารจดการ กลม

ของตนและสามารถเรยนรไดในทกบทบาทหนาทขนอยกบสถานการณความเปลยนแปลงของ

เครอขาย เชนการจดหางบประมาณ หรอการทากจกรรม กลมกมบทบาทหนาททแตกตางกนอย

แลว รวมถงการประสานงานกบหนวยงานภายนอกกไมไดมความซาซอนกน

2.3 การตดตอสอสาร พบวาผใหขอมลทสาคญทงหมด มความคดเหนวาเปนการ

ตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ ใชโทรศพทในการตดตอสอสาร เนองจากสะดวก รบรขาวสาร

ไดอยางรวดเรว โดยเฉพาะเมอมเรองเรงดวน รวมถงประหยดคาใชจายในการเดนทาง นอกจากน

พบวาจะเปนการตดตอสอสารกนดวยวาจา ปากตอปาก ถายทอดจากแกนนาลงสสมาชก และใช

เวทการประชม ในวนท 19 และ 21 ของทกเดอน เปนการประชมของสมาคมชาวประมงฯ และ

กลมออมทรพยกลาง ซงแกนนาสามารถแจงขาวใหสมาชกไดรบทราบขาวสารตางๆ ดวย

นอกจากนมการตดตอสอสารกนโดยใชวทยเครองแดง ซงมอยประมาณ 30 กวาเครอง ซงจะใชกน

ในกลมประมงอาสา เพอแจงขาวการบกรกเขามาจบสตวนาของคนตางถนทใชเครองมอจบสตวนา

ทรนแรง และสวนหนงกมการใชเสยงตามสายในหมบานเพอแจงขาวชาวบาน ซงมบางหมบาน

บางหมกเสยใชการไมได

2.4 การประสานงาน พบวา ไมมการกาหนดผรบผดชอบในการประสานงานทชดเจน

เนองจากเครอขายมโครงสรางหลวมๆ เปนการรวมตวโดยอาศยความสมพนธของแกนนากลมจง

มไดกาหนดบทบาทการทางานทชดเจน ผประสานงานสวนมากจงเปนแกนนากลมทประสานตอไป

ยงสมาชกของแตละกลม สาหรบวธการประสานงาน พบวา เปนวธการประสานงานแบบไมเปน

ทางการ คอใชการประสานแบบบอกตอปากตอปาก ใชทงการประสานงานภายในเครอขาย โดยการ

พดคย บอกขาวเกยวกบการทากจกรรมของเครอขาย และประสานงานภายนอกเครอขาย อาศย

136

ความสมพนธทในการตดตอประสานงานกนมานาน จงมตองทาเปนหนงสอ เชน ในการขอพนธ

ปลากบสถาบนวจยฯ (เกาเสง) และยงพบวามวธการประสานงานแบบเปนทางการ คอ ใชการ

ประชมประจาเดอน ทมการกาหนดไวในวนท 19 ของสมาชกสมาคมชาวประมงฯ และวนท 21 ของ

สมาชกกลมออมทรพย และใชการประสานงานเปนหนงสอ ซงมกจะตดตอเปนหนงสอกบ

หนวยงานภายนอกในการของบประมาณ มาดาเนนโครงการ หรอ ขอเจาหนาทผเชยวชาญมาให

ความร เชน ทาหนงสอประสานงานไปยงองคการพฒนาเอกชน เพอขอวทยากรมาใหความรเรอง

การทาบญชออมทรพย เปนตน

2.5 การจดระบบการเรยนรรวมกน พบวาการประชมประจาเดอนเปนการเรยนร

รวมกน เนองจากเวทการประชมในวนท 19 ของสมาคมชาวประมงฯ เปนการรวมตวของกลม

ประมงอาสาตาบลวงกวาง* เพอแลกเปลยนความคดเหนรวมกน แกนนาทไปอบรม ศกษาดงานมา

กจะมารวมถายทอดความรใหกบสมาชก ไดรบร นอกจากจะเปนการเรยนรรวมกนของคนใน

ชมชนแลว ยงมตวแทนจากองคการพฒนาเอกชน (สมาคมรกษทะเลไทย) มาเขารวม แลกเปลยน

เรยนรกนอกดวย สมาชกและชาวชมชนทยงไมรบร กจะสามารถรบรไดอกในการประชมรวม

ของกลมออมทรพย ในวนท 21 ของทกเดอน ซงสมาชกจะมาเขารวมกนมาก นอกเหนอจากการ

พดคยเรองการออมและสวสดการตางๆ แลว กจะสอดแทรกขาวสารของการอนรกษ รวมไปดวย

ซงเปนแกนนาของกลมตางๆ มองวาการประชมประจาเดอนเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร

ทตอเนอง

2.6 การจดสรรทรพยากร ผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวามการจดสรร

งบประมาณทไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก โดยแกนนาเครอขายจะแจงใหกลมตางๆ

และสมาชกในตาบลทราบเพอเขารวมประชมและเสนอโครงการเพอจดสรรงบประมาณ ในชวง

แรกเมองบประมาณไดรบการจดสรรจากเจาของงบประมาณจะแจกจายในลกษณะของตวเงน แต

เนองจากการดาเนนการไมบรรลผล ภายหลงจงไดมการเปลยนมาแจกจายโดยการใหเปนของ เชน

เครองมอประมง พนธปลา พนธกง เปนตน นอกเหนอจากนพบวา มการจดสรรทรพยากรทม

ภายในเครอขาย ในการพงพาอาศยกนในสวนของกาลงคน และมเงนทนจากกลมออมทรพยกลาง

ตาบลวงกวาง* ทจดสรรผลกาไรรอยละ 20.00 ของกาไรสทธ จากกองทนฟนฟทรพยากร และ

กองทนพฒนากลม/เครอขายฯ สมาชกในตาบลวงกวาง* สามารถแจงความประสงคหรอทา

โครงการมาขอ กลมสมาชกเครอขายกจะพจารณาจดสรรใหตามสมาชกทขอ

สามารถแสดงกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ ในขนของ

การบรหารจดการเครอขาย จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญ ตามตารางท 4.10

137

ตารางท 4.10 แสดงการบรหารจดการเครอขาย

การบรหารจดการเครอขาย

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

2. 1 การกาหนดโครงสราง

- ไมมการกาหนดโครงสรางการทางานทชดเจน 15 100.00

- อาศยความสมพนธระหวางแกนนากลม 8 53.33

2.2 การกาหนดบทบาทหนาทและขอตกลงรวม

- ไมมการกาหนดบทบาททชดเจน 15 100.00

- ตกลงรวมกนระหวางแกนนา 10 66.67

2.3 การตดตอสอสาร

-สอสารผานการโทรศพท 14 93.33

-สอสารดวยวาจาผานแกนนากลมและสมาชก 13 86.67

-สอสารผานเวทการประชม 8 53.33

-สอสารทางวทยเครองแดง 3 20.00

-สอสารโดยใชเสยงตามสาย 2 13.33

2.4 การประสานงาน

2.4.1 ผรบผดชอบการประสานงาน

- ไมกาหนดชดเจน 13 86.67

- มแกนนากลมเปนผประสาน 11 73.33

- มทงแกนนากลมประสานและสมาชกตดตอกนโดยตรง 4 26.67

2.4.2 วธการประสานงาน

- ปากตอปาก 13 86.67

- ใชเวทการประชมประจาเดอน 8 53.33

- ประสานเปนหนงสอ 4 26.67

2.5 การจดระบบการเรยนรรวมกน

-มการอบรมใหความรภายในเครอขาย 11 73.33

-รวมแลกเปลยนเรยนรในทประชมประจาเดอน 12 80.00

-อบรม กบหนวยงานภายนอก 7 46.67

-การศกษาดงาน 9 60.00

138

ตารางท 4.10 (ตอ)

การบรหารจดการเครอขาย

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

2.6 การจดสรรทรพยากร

- มการจดสรรทรพยากรจากภายในเครอขาย 10 66.67

- จดสรรทรพยากรทไดรบจากหนวยงานภายนอก 11 73.33

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

ดงนนสามารถสรปผลการศกษาในสวนของการบรหารจดการเครอขายองคกรประชาชน

เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตตาบลวงกวาง* ไดดงน ในการบรหารจดการเครอขายเปน

บรหารเครอขายทไมเปนทางการ กลาวคอ เครอขายไดใชเพยงความสมพนธลกษณะแนวระนาบ

ในการทางานรวมกนและไมเนนการกาหนดบทบาทหนาทตายตวหรอมขอผกมดในการทาหนาท

เนนความถนดของสมาชก การสอสารและการประสานงาน เนนการดาเนนการแบบไมเปนทางการ

เนองจากมองวามความสะดวกกวาการดาเนนการแบบเปนทางการหรอเปนลายลกษณอกษร

สาหรบการจดระบบการเรยนรรวมกน ไดกาหนดวนประชมประจาเดอนคอ ทกวนท

19 ของเดอน เปนวนประชมปรกษาหารอการดาเนนกจกรรมระหวางสมาชกเครอขาย และได

เปดโอกาสใหเกดเวทการแลกเปลยนความร แสดงความคดเหนระหวางสมาชกทงความรทได

จากปฏบตงานและการอบรมจากหนวยงานภายนอก ในสวนของการจดสรรทรพยากร

เครอขายไดมการขอรบสนบสนนจากหนวยงานภายนอกและการจดสรรผลกาไรของเครอขาย

กลมออมทรพยกลาง และออมทรพยในหมบานตางๆ ทใหการสนบสนนดานการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

141

ตารางท 4.11 สรปผลการศกษาการบรหารจดการเครอขาย

การบรหารจดการ

ผลการศกษา

สรปลกษณะบรหารจดการ ผลการบรหารจดการ

ปจจบน อนาคต

การกาหนดโครงสราง

ไมเปนทางการ มความยดหยน

ไมเกดปญหาในการดาเนนงาน

สามารถปฏบตได สอดคลองกบ

บรบทของชมชน

ไมก าหนดโครงสราง

ชดเจน

ไ ม แ น น อ น จ า ก ก า ร

ประสานงานทไมท ว ถง

แ ล ะ ค ว า ม ขด แ ย ง เ ร อ ง

ง บ ป ร ะ ม า ณ ส ง ผ ล ต อ

โครงสรางในอนาคต

การกาหนดบทบาทหนาท ไมเปนทางการ ไมมปญหาใน

การดาเนนงานเครอขาย

ปฏบตงาน ตามความถนดของ

สมาชกเครอขาย มความเปน

อสระของแตละกลมสมาชก

ไ ม ก า ห น ด บ ท บ า ท

หนาททชดเจน

การตดตอสอสาร ไมเปนทางการ ป ฏ บ ต ไ ด ม ค ว า ม ส ะ ด ว ก

รวดเรว สอดคลองกบวถชมชน

ตดตอสอสารแบบไม

เปนทางการ

ไมเปนทางการ เนองจาก

สะดวก รวดเรว

การประสานงาน มทงแบบเปนทางการและไม

เปนทางการ เกดปญหาการ

ประสานงานขาดความตอเนอง

มการรบรทไมทวถงของสมาชก

ปฏบตได และสอดคลองกบวถ

ชวต ความสมพนธของคนใน

ชมชน

ใชการประสานงานแบบ

ไมเปนทางการเปนสวน

ใหญ

จ า ก ค ว า ม เ ป น ช ม ช น ม

ความเปนเครอญาต ยงใช

การประสานงานแบบไม

เปนทางการเปนหลก

การเรยนรรวมกน ใชเวทการประชมประจาเดอน

เปนหลก

เรยนรรวมกนสมาเสมอ ใ ช เ ว ท ก า ร ป ร ะ ช ม

ประจาเดอนเรยนรรวมกน

แนวโนมม ช องทางกา ร

เรยนรเพม จากการขยายตว

ของสมาชก

139

142

ตารางท 4.11 (ตอ)

การบรหารจดการ

ผลการศกษา

สรปลกษณะบรหารจดการ ผลการบรหารจดการ

ปจจบน อนาคต

การจดสรรทรพยากร มการขอรบการสนบสนนจาก

ภายนอก และมการจดสรรผล

กา ไ ร จ า ก ก ลมสม า ช ก เ ก ด

ปญหาการใชงบประมาณของ

กลมสมาชก

ม ก า ร จ ด ส ร ร ท ร พ ย า ก ร ท

เครอขายไดรบจากแหลงตางๆ

ใหกบสมาชกเครอขาย

การ จด สร รข นอ ยกบ

งบประมาณและแกนนา

เครอขาย ไมมกตกาใน

ก า ร จด ส ร ร ร ะ ห ว า ง

สมาชกทแนนอน

แนวโนม อนาคตอาจมกฎ

ก ต ก า ใ น ก า ร จ ด ส ร ร

งบประมาณทชดเจนขน

140

141

4.6.3 การพฒนาความสมพนธของเครอขาย

4.6.3.1 การเสรมสรางผนา พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา เขารบการอบรม ศกษา

ดงานกบองคการภายนอก (รอยละ 86.67) รองลงมา เปดโอกาสใหรวมคด รวมตดสนใจ (รอยละ

73.33) และ มสวนรบผดชอบงานตามความถนด (รอยละ 40.00)

4.6.3.2 การสรางกจกรรมรวม พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา มการประชมประจาเดอน

(รอยละ 93.33) รองลงมา อนรกษพนธสตวนา (รอยละ 86.67) รวมกาจดขยะในบานและชมชน

(รอยละ 33.33) ทากระชงแมพนธกง/กระชงอนบาลและ ปลกปาชายเลน เทากน (รอยละ 26.67)

และ กจกรรมอบรมใหความร (รอยละ 13.33)

4.6.3.3 การแลกเปลยนเรยนร พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา รวมแลกเปลยนเมอ

มกจกรรมกลม (รอยละ 93.33) รองลงมา เสวนากลมยอย (รอยละ 60.00) และ ถายทอดความรส

การปฏบต (รอยละ 26.67)

4.6.3.4 การขยายกจกรรม พบวา ผใหข อมลทสาค ญตอบวา ขยายกลมกจกรรมให

เขากบวถชวตในชมชน(รอยละ 73.33) รองลงมาใหเยาวชนเขามามสวนทากจกรรม (รอยละ 60.00)

ผลการศกษาตามกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต ในขนของการพฒนาความสมพนธของเครอขาย ดงน

3. การพฒนาความสมพนธของเครอขาย

3.1 การเสรมสรางผนา ผใหขอมลทสาคญสวนมากเหนวา การเขารบการอบรม ศกษาด

งานกบองคการภายนอก เปนการสรางความสมพนธทงกบองคการภายนอกและสมาชกภายใน

เครอขาย เนองจากการทใหแกนนาและสมาชกทมจตอาสาไดเขารวมอบรม ศกษาดงานกบองคการ

ภายนอก ไดรวมแลกเปลยนความคดเหนกบผเขารวมอบรบจากหลากหลายองคกร เชน สมาคม

รกษทะเลไทย มลนธซเมนตไทย สถาบนวจยการเพาะพนธสตวนาชายฝงจงหวดสงขลา เปนตน

และนาความรทไดรบมาถายทอดใหกบสมาชก รวมแลกเปลยนกนสมาชกภายในเครอขาย

นอกจากนยงพบวา การเปดโอกาสใหแกนนา สมาชก รวมคด รวมตดสนใจ ทาใหเกดความกลาท

จะรวมตดสนใจในครงตอๆ ไป และการทใหแกนนามสวนรบผดชอบตามความถนดของตน ทาให

เขาสามารถทาได และทาไดด

3.2 การสรางกจกรรมรวม พบวา ผใหขอมลทสาคญทงหมดมความคดเหนวา การ

ประชมประจาเดอนทกวนท 19 และ 21 ของเดอนเปนการทากจกรรมหลกททารวมกน เปนกจกรรม

ทสรางความสมพนธอยางตอเนอง เปนเวททรวมคดและรวมประสานงานระหวางกน เปนทมาของ

กจกรรมอนๆ เชน กจกรรมปลอยพนธสตวนา รวมกาจดขยะในบานและชมชน กจกรรมรวม

กาจดขยะในบานและชมชน รวมถงกจกรรมการใหความร จากการฝกอบรม ดงาน ซงกจกรรมททา

142

มาจากการรวมกนคด และคานงถงสภาพปญหา สอดคลองกบความตองการของคนในชมชน เพอ

ดงคนในชมชนเขามามสวนรวมกจกรรมกลมไดมากขน

3.3 การแลกเปลยนเรยนร ผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวาการ

แลกเปลยนเรยนรกนเมอมการทากจกรรมกลม เปนการสรางความสมพนธอนดระหวางกน ทาให

ไดความคดและความรทหลากหลาย โดยการทากจกรรมกลมรวมกนในเครอขายเปนการรวมตว

ของคนหลายคนทมความรทแตกตางกนมารวมคด รวมแลกเปลยนเรยนร โดยเฉพาะกจกรรมการ

ประชมประจาเดอน อาทเชน แกนนาอยาง ใบลาน*มความเชยวชาญในการวดความเคมของนา

โดยใชการชมนา ซงแตเดมหนวยงานศนยวจยเพาะพนธสตวนาจงหวดสงขลาจะใหพนธสตวนา

มาปลอย จะมการวดคาความเคมของนา หากนาจดกจะปลอยกงกามกราม และนาเคมจะปลอยกง

กลาดา ใบลาน* จดจาความเคมของนาทะเล เมอเหนนาใสแสดงวานามความเคม กจะชมวาเคม

ขนาดนเขาระดบของความเคมทสามารถปลอยพนธกงกลาดาได จะมารวมกนพดคยแลกเปลยน

ความคดเหนกนในทประชม และจะดาเนนการโทรศพทแจงใหศนยวจยเพาะพนธสตวนาทราบ

ศนยฯ กจะใหพนธกงมาปลอยในชมชน จดสรรพนธกงเพอปลอยลงสทะเล เปนตน นอกจากน

ยงพบวาการเสวนายามเชา ตามรานนาชาเปนการรวมแลกเปลยนเรยนรกนอยางไมเปนทางการ

พดคยกนไดทกเรอง สรางความสนทสนมระหวางกน และพบวาการทแกนนาไปอบรม ศกษาด

งานกจะนามาถายทอดใหสมาชกไดรบร มกจะเปนการเรยนรความรใหม ๆ เปนสวนหนงในการ

สรางความสมพนธระหวางแกนนาและสมาชก

3.4 การขยายกจกรรม ผใหขอมลทสาคญ 3 ใน 4 มความคดเหนวา การขยาย

กจกรรมของเครอขาย จะคานงถงวถชวตและความตองการของคนในชมชน โดยแกนนาจะปรกษา

หารวมกนสมาชกภายในเครอขาย ซงการขยายกจกรรมสวนใหญจะใชหลกการนาเงนและ

สวสดการมาเปนตวขบเคลอนเพอระดมคน และทน เพอการอนรกษ เชนเดยวกบการใชกจกรรม

ของการออมทรพยควบคไปกบกจกรรมอนรกษ จากการสงเกตพบวาการขยายกจกรรมใน

ลกษณะนจะเกดขนกบชมชนทมแกนนาทเขมแขง เชน ใบบว* หนงในแกนนาซงเปนประธานกลม

ออมทรพยหมบานชองลม* ไดจดสรรผลกาไร รอยละ 3 เขากองทนฟนฟทรพยากรฯ และตอยอด

ขยายกลมกจกรรมเพอระดมทน ระดมคนเขามมามสวนรวมกนอนรกษทรพยากร ใบบว* มองเหน

วาคนในชมชนประกอบอาชพทาสวนยางพารากนหลายครวเรอน จงไดปรกษากบแกนนาเครอขาย

เกดกจกรรมการรบซอนายางของกลมรบซอนายางขนในชมน กจกรรมรบซอปลา กง ของกลมแพ

ชมชน กจกรรมออมทรพยของกลมสตร ซงทกกลมกจกรรมมการจดสรรผลกาไรเขาสการอนรกษ

ทรพยากร การทากจกรรมของทกกลมสอดคลองกบบรบทและความตองการของคนในชมชนจงทา

ใหมการรวมตวกนอยางเขมแขง และสรางกจกรรมอนๆ ตามมา เชน กจกรรมกาจดขยะ กจกรรม

143

ปลกปาชายเลน เปนตน นอกจากนสมาชกกลมเครอขายสงเสรมใหเยาวชนเขามารวมกจกรรมของ

กลมเพอใหเยาชนมจตสานกในการอนรกษ เมอมความเขมแขงสามารถสรางกลมใหม เปนการ

สบสานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตตอไปในอนาคต

สามารถแสดงกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ ในขนของ

การพฒนาความสมพนธของเครอขาย จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญ ตามตารางท 4.12

ตารางท 4.12 แสดงการพฒนาความสมพนธของเครอขาย

การพฒนาความสมพนธของเครอขาย

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

3.1 การเสรมสรางผนา

- เขารบการอบรม ศกษาดงานกบองคการภายนอก 13 86.67

- เปดโอกาสใหรวมคด รวมตดสนใจ 11 73.33

- มสวนรบผดชอบงานตามความถนด 6 40.00

3.2 การสรางกจกรรมรวม

- มการประชมประจาเดอน 14 93.33

- อนรกษพนธสตวนา 13 86.67

- รวมกาจดขยะในบานและชมชน 5 33.33

- ทากระชงแมพนธกง/กระชงอนบาล 4 26.67

- ปลกปาชายเลน 4 26.67

- กจกรรมอบรมใหความร 2 13.33

3.3 การแลกเปลยนเรยนร

- ถายทอดความรสการปฏบต 5 33.33

- รวมแลกเปลยนเมอมกจกรรมกลม 14 93.33

- เสวนากลมยอย (รานนาชา) 4 26.67

3.4 ขยายกจกรรม

-เยาวชนเขามามสวนทากจกรรม 9 60.00

- สอดคลองกบวถชวตและความตองการของคนในชมชน 11 73.33

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

144

ดงนนสามารถสรปผลการพฒนาความสมพนธของเครอขาย ในการเสรมสรางผน า

โดยการสงเสรมใหแกนนาและสมาชกทมจตอาสาไดเขารวมอบรม ศกษาดงานกบองคการ การ

สรางกจกรรมรวมและการแลกเปลยนเรยนรในเครอขายใชการประชมประจาเดอนทกวนท 19 และ

21 ของเดอนเปนการทากจกรรมหลกททารวมกน ซงเปนกจกรรมทสรางความสมพนธอยาง

ตอเนอง และเปนทมาของกจกรรมอนๆ เชน กจกรรมปลอยพนธสตวนา รวมถงกจกรรมการให

ความร จากการฝกอบรม ดงาน ซงกจกรรมททามาจากการรวมกนคด และคานงถงสภาพปญหา

สอดคลองกบความตองการของคนในชมชน ในการขยายกจกรรมของเครอขาย จะคานงถงวถชวต

และความตองการของคนในชมชน และใชหลกการนาเงนและสวสดการมาเปนตวขบเคลอนเพอ

ระดมคน และทน ในแนวทางเดยวกบการใชกจกรรมของการออมทรพยควบคไปกบกจกรรม

อนรกษ เพอสรางความเขมแขงภายในชมชนตาบลวงกวาง*

4.6.4 การรกษาความเปนเครอขาย

4.6.4.1 การสรางกจกรรมอยางตอเนอง พบวา ผใหข อมลทสาค ญตอบวา มการ

ประชมประจาเดอน (รอยละ 100.00) รองลงมามการอนรกษพนธสตวนา (รอยละ 80.00) และมการ

จดกจกรรมใหเยาวชนเขามามสวนรวม (รอยละ 40.00)

4.6.4.2 การสรางผนารนใหม พบวา ผใหขอมลทสาคญตอบวา ใหเยาวชนเขารวมกจกรรม

กลม/เครอขาย (รอยละ 80.00) รองลงมาสงเสรมใหมการฝกอบรม ศกษาดงานนอกสถานท (รอยละ 53.33)

4.6.4.3 การแสวงหาทรพยากร พบวา ผใหขอมลทสาค ญตอบวาขอรบการสนบสนน

จากหนวยงานของรฐ (รอยละ100.00) รองลงมา ขอรบการสนบสนนกบองคการพฒนาเอกชน (รอยละ

93.33) และ แสวงหางบประมาณจากกลมฯ (รอยละ 53.33)

4.6.4.4 การใหการชวยเหลอและแกไขปญหาในเครอขาย พบวา ผใหข อมลทสาค ญ

ตอบวา มการจดหาสมาชกเขารวมกจกรรม (รอยละ 80.00) รองลงมา จดฝกอบรมใหสมาชก (รอยละ

40.00) และ การแกไขปญหาขอขดแยงของกลมสมาชก (รอยละ 26.67)

ผลการศกษาตามกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต ในขนของการรกษาความเปนเครอขาย ดงน

4. การรกษาความเปนเครอขาย

4.1 การสรางกจกรรมอยางตอเนอง การสรางกจกรรมอยางตอเนอง ผทใหขอมล

สาคญทงหมดมความคดเหนวากจกรรมหลกทมการทาเปนประจาและมการกาหนดวนทแนนอนคอ

การประชมประจาเดอน ซงเปนหนงในกจกรรมทมการทาอยางตอเนองและเปนกจกรรมทม

ความสาคญทใชในการประสานการทางานรวมกนมาเปนทมาของกจกรรมอนๆ ตามมา เชนการ

145

อนรกษพนธสตวนา และการกาจดขยะในครวเรอนซงกจกรรมทชวยในการปองกนการเสอมโทรม

ของทรพยากรทางทะเล และมการจดกจกรรมใหเยาวชนเขามามสวนรวม อยางสมาเสมอ

4.2 การสรางผนารนใหม ผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวาเครอขาย ได

จดกจกรรมภายในกลมโดยสงเสรมใหเยาวชนเขารวมทากจกรรมกลม เพอพฒนาผนารนใหม เชน

การจดคายเยาวชนดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต เพอสรางความตระหนกใหเยาวชนในพนท

ไดเหนความสาคญของทรพยากรของตาบลวงกวาง* โดยใหแกนนาเยาวชนรนพทาหนาทเปนพ

เลยงและวทยากร ซงกจกรรมดงกลาวผใหขอมลทสาคญ เชอวาจะเปนสรางเยาวชนรนใหมและ

เปนการพฒนาทกษะเยาวชนรนพใหสามารถเขามาแทนทแกนนาททาหนาทขบเคลอนกจกรรม

หลกในกลมตางๆได และยงสงเสรมใหมการฝกอบรม ศกษาดงานนอกสถานท เพอนามาพฒนา

ชมชนตาบลวงกวาง* เชน เขารวมศกษาดงานกบสมาคมรกษทะเลไทย องคการพฒนาเอกชน เปนตน

4.3 การแสวงหาทรพยากรผใหขอมลทสาคญทงหมดมความคดเหนวางบประมาณ

ทดาเนนกจกรรมของเครอขายจะมการขอรบการสนบสนนงบประมาณจากหนวยงานภาครฐ เชน

องคการบรหารสวนตาบลวงกวาง* กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.) องคการ

บรหารสวนจงหวด หรองบจากแผนพฒนาจงหวด เปนตน ซงงบประมาณทไดรบจะนามาทา

กจกรรมตามวตถประสงคของโครงการในแตละกลมและสอดคลองกบนโยบายของแหลง

งบประมาณ นอกจากนพบวามการแสวงหาทรพยากรจากองคกรพฒนาเอกชน จากสมาคมรกษ

ทะเลไทย องคกรพฒนาเอกชนจากตางประเทศ Oxfam เปนตน และนอกจากนยงสามารถ

แสวงหาทรพยากรทกลมสมาชกไดสนบสนนโดยการจดตงกองทนอนรกษ ฟนฟทรพยากรฯ ทจะ

ดมเงนจากผลกาไรทสมาชกไดเขารวม มาเปนทนสนบสนนกลมสมาชกเครอขายเพอการอนรกษ

4.4 การใชใหการชวยเหลอและแกไขปญหาในเครอขายผใหขอมลทสาคญเกอบ

ทงหมดมความคดเหนวาการจดหาสมาชกเขารวมกจกรรมเปนสงทกลมตางๆ ในเครอขายไดมการ

ชวยเหลอกนอยางตลอด เนองจากแตละกลมมเปาหมายในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

เหมอนกน ในการทากจกรรม เครอขายจงชวยเหลอกนในการจดหาสมาชกใหเขารวมทากจกรรม

เชน กจกรรมการกบองคการและหนวยงานตางๆ ซงในบางครงมการจดการประชมทซาซอนของ

หนวยงาน จงมความเปนตองขอความชวยเหลอจากกลมอนๆ เพอเขารวมการประชมแทนกน

นอกจากนพบวามการชวยเหลอในการจดฝกอบรมใหสมาชกทงทเครอขายจดเองและประสานงาน

กบหนวยงานภายนอกเพอขอความรวมมอในการจดฝกอบรม เมอสมาชกประสบกบปญหา เชน

กลมเครอขายออมทรพยกลางจะใหความชวยเหลอเมอกลมสมาชกเครอขายประสบปญหาดาน

บรหารการเงน โดยใหคณะกรรมการ อาท ใบบว* ไปอบรมใหความรดานการลงบญชกบกลม

สมาชก เปนตน

146

สามารถแสดงกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ ในขน

ของการรกษาความเปนเครอขาย จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญ ตามตารางท 4.13

ตารางท 4.13 แสดงการรกษาความเปนเครอขาย

การรกษาความเปนเครอขาย จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

4. การรกษาความเปนเครอขาย

4.1 การสรางกจกรรมอยางตอเนอง

-มการประชมประจาเดอน 15 100.00

-มการอนรกษพนธสตวนา 12 80.00

-มการจดกจกรรมใหเยาวชนเขามามสวนรวม 6 40.00

4.2 การสรางผนารนใหม

- ใหเยาวชนเขารวมกจกรรมกลม/เครอขาย 12 80.00

- สงเสรมใหมการฝกอบรม ศกษาดงานนอกสถานท 8 53.33

4.3 การแสวงหาทรพยากร

-ขอรบการสนบสนนกบองคการพฒนาเอกชน 14 93.33

-ขอรบการสนบสนนจากหนวยงานของรฐ 15 100.00

- จากสมาชกเครอขายภายในชมชน 8 53.33

4.4 การใหการชวยเหลอและแกไขปญหาในเครอขาย

-จดฝกอบรมใหสมาชก 6 40.00

-การจดหาสมาชกเขารวมกจกรรม 12 80.00

-การแกไขปญหาขอขดแยงของกลมสมาชก 4 26.67

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

ดงนนสามารถสรปผลการศกษาในสวนของการรกษาความเปนเครอขายตาบล

วงกวาง* โดยการสรางกจกรรมความตอเนองของเครอขาย* คอ การกาหนดวนในการประชมของ

เครอขายทชดเจนและดาเนนการอยางตอเนองทกเดอน ประกอบกบการจดระบบเครอขายทไมเปน

ทางการ อาศยความสมพนธฉนทเครอญาตเปนพนฐาน มความเปนกนเอง สามารถใหคาปรกษากน

ไดโดยไมตองผานแกนกลาง จงทาใหเครอขายตาบลวงกวาง* มความสมพนธทด และการ

ดาเนนการเครอขายเปนทยอมรบจากองคการภายนอก และไดรบการสนบสนนทรพยากรอยาง

147

ตอเนองทงจากหนวยงานภายนอกและภายในเครอขายเอง ทงยงมการสงเสรมใหเยาวชนเขารวมทา

กจกรรมกลมเพอสรางผนารนใหมๆ สานตอการอนรกษทรพยากรของตาบลวงกวาง* สคนรนหลง

และชวยเหลอกนของสมาชกเมอมการรองขอความชวยเหลอระหวางกน เปนการรกษาความ

เขมแขงของเครอขายใหดารงอยตอไป

จากการจดการเครอขายทกลาวมา จะเหนวาเปนการจดการทไมเปนระบบทชดเจนตายตว

มความยดหยน สอดคลองกบวถชวต วถทากนของคนในชมชน ทตองพงพาทรพยากรธรรมชาต

โดยเฉพาะทรพยากรทางทะเล ซงยนยนดวยผลการดาเนนงานจากการประเมนประสทธผลเครอขาย

ทพบวาบรรลผลและกอใหเกดผลดทงระดบชมชน เครอขายและ องคการ ดงปรากฏในหวขอ 4.7

4.7 การประเมนประสทธผลของเครอขาย

จากการสมภาษณผใหขอมลทสาคญ สามารถวเคราะหการประเมนประสทธผลของ

เครอขายโดยแบงเปน 3 ระดบในการวเคราะห คอ ระดบชมชน ระดบเครอขาย และระดบองคการ ดงน

4.7.1 ระดบชมชน

4.7.1.1 การสรางทนทางสงคมพบวาผใหขอมลทสาคญสวนมาก ตอบวา มการตง

กฎกตกาการจบสตวนา (รอยละ 80.00) รองลงมามความไววางใจ (รอยละ 73.33) และหนวยงาน

ภายนอกเขามาสนบสนน (รอยละ40.00)

4.7.1.2 การรบรของคนในชมชนพบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา รบรในดาน

กจกรรมการอนรกษทรพยากร (รอยละ 100.00) รองลงมารบรดานกจกรรมการออมทรพย(รอยละ

73.33) และรบรกจกรรมดานสวสดการชมชน(รอยละ 20.00)

4.7.1.3 ผลการเปลยนแปลงการเกดขนของปญหา พบวาผใหขอมลทสาคญ

สวนมากตอบวา มการลดการใชเครองมอทมความรนแรง (รอยละ86.67) รองลงมาสตวนามจานวน

เพมขน และ รวมกนอนรกษทรพยากรเพมขนเทากนคอ (รอยละ 66.67) และมการแปรรปอาหาร

เพมมลคา (รอยละ 20.00)

4.7.2 ระดบเครอขาย

4.7.2.1 การขยายตวของสมาชกเครอขาย พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวามการม

การมการขยายสมาชกเครอขายภายนอก(รอยละ 80.00) รองลงมาตอบวามการขยายสมาชกเครอขาย

ภายนอก (รอยละ 40.00)

4.7.2.2 การสรางและดารงอยของเครอขาย พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา มการ

ดาเนนการอยางตอเนอง (รอยละ 93.33) รองลงมามการเชอมโยงการทางานกบองคการอน ๆ (รอยละ 60.00)

148

4.7.2.3 ความเพยงพอของทรพยากรในการจดการ พบวาผใหขอมลทสาคญ

ตอบวาไดรบสนบสนนจากภายนอกชมชน (รอยละ 93.33) รองลงมา ใชทรพยากรจากกลมภายใน

ชมชน (รอยละ 60.00)

4.7.2.4 การบรณาการและประสานการบรหารพบวาผใหขอมลทสาคญตอบวาม

การบรณาการกาลงคน(รอยละ 80.00) รองลงมาการบรณาการ/ประสานการใหบรการระหวางกลม

งบประมาณ (รอยละ 60.00) และบรณาการงบประมาณ (รอยละ 26.67)

4.7.3 ระดบองคการ

4.7.3.1 การดารงอยขององคการ พบวาผใหขอมลทสาคญตอบวาการเพมขนของ

สมาชกกลม (รอยละ 73.33) รองลงมาการบรรลเปาหมายของกลม (รอยละ 60.00) และการเรยนร

จากการเปนสมาชกเครอขาย (รอยละ46.67)

4.7.3.2 ความชอบธรรมทเพมขนในการเปนสมาชกพบวาผใหขอมลทสาคญตอบ

วากลมไดรบการยอมรบจากคนในชมชน (รอยละ 80.00) รองลงมากลมไดรบการยอมรบจากองคกร

ภายนอก(รอยละ 66.67)

4.7.3.4 ความขดแยงในองคการสมาชกพบวาผใหขอมลทสาคญตอบวา มความ

คดเหนขดแยงในการทางาน(รอยละ 86.66) รองลงมามการจดสรรงบประมาณระหวางสมาชก (รอยละ 20.00)

ตารางท 4.14 แสดงการประเมนประสทธผลของเครอขาย

การประเมนประสทธผลของเครอขาย

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

1.ระดบชมชน

1.1 การสรางทนทางสงคม

- มการตงกฎกตกาการจบสตวนา 12 80.00

- หนวยงานภายนอกเขามาสนบสนน 6 40.00

- มความไววางใจ 11 73.33

1.2 การรบรของคนในชมชน

-การรบรในการอนรกษทรพยากร 15 100.00

-การรบรกจกรรม/สวสดการของเครอขายออมทรพย 11 73.33

-กจกรรมดานสงเสรมสวสดการชมชน 3 20.00

1.3 ผลการเปลยนแปลงการเกดขนของปญหา

- จานวนสตวนาเพมขน 10 66.67

- ลดการใชเครองมอทมความรนแรง 13 86.67

149

ตารางท 4.14 (ตอ)

การประเมนประสทธผลของเครอขาย

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

- รวมกนอนรกษทรพยากรมากขน 10 66.67

- แปรรปอาหารเพมมลคา 3 20.00

2. ระดบเครอขาย

2.1 การขยายของสมาชกเครอขาย

-มการขยายสมาชกเครอขายภายในตาบล 6 40.00

-มการขยายสมาชกเครอขายภายนอก 12 80.00

2.2 การสรางและดารงอยของเครอขาย

- การดาเนนกจกรรมอยางตอเนอง 14 93.33

- การเชอมโยงการทางานกบองคกรอน 9 60.00

2.3 ความเพยงพอของทรพยากรในการจดการ

-ใชทรพยากรจากกลมภายในชมชน 9 60.00

-ไดรบสนบสนนจากภายนอกชมชน 14 93.33

2.4 การบรณาการและการประสานการบรการ

-บรณาการงบประมาณ 4 26.67

-บรณาการกาลงคน 12 80.00

- บรณาการ/ประสานการใหบรการระหวางกลม 6 40.00

3. ระดบองคการ

3.1 การดารงอยขององคการ

- การบรรลเปาหมายของกลม 9 60.00

- การเพมขนของสมาชกกลม 11 73.33

3.2 ความชอบธรรมทเพมขนในการเปนสมาชก

- กลมไดรบการยอมรบจากคนในชมชน 12 80.00

- กลมไดรบการยอมรบจากองคกรภายนอก 10 66.67

3.3 ความขดแยงในองคการ

- ความคดเหนในการทางาน 13 86.67

- การจดสรรงบประมาณ 3 20.00

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

150

จากตารางท 4.14 สามารถสรปไดผลการศกษาการประเมนประสทธผลของเครอขายเครอขาย

ตาบลวงกวางได ดงน

1.ระดบชมชน

1.1 การสรางทนทางสงคม ผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวาจากการทางาน

ของเครอขาย เพอใหเกดความมนคงทางอาหารตาบลวงกวาง* การสรางทนทางสงคมคอการได

กาหนดความตองการรวมกนของแกนนาและชาวบานในการตงกฎกตกาเขตปลอยพนธสตวนา (เขต

ชายตลง) เชน หามวางกดทกชนดภายในเขตปลอยพนธสตวนาจากตลง ประมาณ 250 เมตร หาม

ดกไซแมกงตาอวนตากวา 4 ซ.ม. หามถบรและจมบอกปลามหลง (ปลาดกทะเล) ภายในเขตฯ เปน

ตน และกาหนดเขตหามลอมกระทงนาทกชนด จากเขตใน (รมตลง) ประมาณ 850 เมตร ถาหากม

การปลอยพนธกงกลาดาหามมใหวางกดตากวา 5 ซ.ม. เปนตน โดยไดกาหนดบทลงโทษหากมการ

ฝาฝนกฎ คอ ครงท 1 พดคยตกเตอน ครงท 2 รบเครองมอและแจงผใหญบาน ครงท 3 รบ

เครองมอเชน แห กด ไซ ทงหมด ครงท 4 รบเครองมอ และเรอพรอมเครองยนต เครองมอทรมมา

หากมไดมาไถคนกจะมการประมล อวนหวละ 200.-บาท เปนตน เปนการสรางบรรทดฐานรวมกน

ผานเวทชาวบาน ซงแตเดมมการกาหนดเขตอนรกษพนธสตวนาอาวไมยาง* ประกาศโดยกระทรวง

เกษตร กฎดงกลาวมความซบซอน เขาใจยาก ทาใหชาวประมงสวนหนงไมใหความรวมมอ

นอกจากนพบวา คนในชมชนมความไววางใจในตวของแกนนาเครอขาย จากการทางานกนเปนทม

รวมคด รวมกนทา พสจนใหเหนวาเครอขายทางานเพอสวนรวม สงผลใหสมาชกมาความไววางใจ

เขารวมทากจกรรมของเครอขาย คนในชมชนเหนถงประโยชนทเกดขนจรง คอการไดรบคา

รกษาพยาบาลจากสวสดการกลมออมทรพย สตวนา ปลา กง มปรมาณเพมขนจากการปลอยพนธ

สตวนา และการเฝาระวงของสมาชกเครอขาย เกดความไววางใจในการดาเนนงานของเครอขาย

และยงทาใหชมชนตาบลวงกวาง*มหนวยงานภายนอก เชน ป.ต.ท. มลนธซเมนตไทย สมาคม

รกษทะเลไทย สานกงานประมงจงหวดพทลง เปนตน เขามาสนบสนนในเรองของพนธสตวนา

เครองมอการประมง รวมถงการใหงบประมาณมาพฒนาชมชน ซงแตเดมชมชนมไดมหนวยงาน

ภายนอกเขามาสนบสนน สงเสรมการพฒนาชมชน เหมอนปจจบน ซงเปนแหลงอาหารและรายได

ทสาคญของคนในชมชนมากขน

1.2 การรบรของคนในชมชนผใหขอมลทสาคญทงหมดมความคดเหนวาชมชนรบรจาก

กจกรรมการอนรกษ เนองจากกจกรรมอนรกษเปนกจกรรมทเกดประโยชน เชน การปลอยพนธ

ปลา สอดคลองกบความตองการและวถชวตของคนในชมชน โดยการออกกฎกตกาเขตหามจบ

สตวนาประกาศใหรบรกนโดยทวไป และมการประชมรวมกน ทกวนท 19 ของเดอนอยางตอเนอง

ซงการดาเนนงานควบคไปกบกจกรรมของกลมออมทรพยกลางทมการประชมทกวนท 21 ของเดอน

151

ซงสอดแทรกขาวสารการอนรกษใหรบรกนโดยตลอด พดคยแลกเปลยนความคดเหน และพบวาม

การรบรถงกจกรรมการทางานของเครอขายเพอสรางสวสดการชมชนในเรองของการทาโครงการ

นาดม ทจาหนายในราคาถกเพยงขวดละ 5 บาท ซงแตกตางจากทองตลาดขวดละ 12 บาท เปนตน

1.3 ผลการเปลยนแปลงการเกดขนของปญหาผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหน

วา มการใชเครองมอทมความรนแรงนอยลง จากการชาวบานรบรกนทวในเรองของการตงกฎและ

บทลงโทษในการจบสตวนา กลมประมงอาสาแตละหมบาน และชาวบานชวยกนสอดสอง

ผละเมดกฎ ใชเครองมอทรนแรง เมอถกจบได จะมการตกเตอน และถกชาวบานนนทา ซงเปน

บทลงโทษทางสงคมททาใหผละเมดกฎเกดความละอายทจะทาผด ลดการใชเครองมอทรนแรงของ

คนในตาบลวงกวาง* สวนใหญทจบไดจะเปนคนจากตางถนทเขามาบกรกจบสตวนา นอกจากน

ยงพบวา สตวนามจานวนเพมขน เนองจากในสมาคมชาวประมงอาเภอปากพะยนจะประสานกบ

ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง(บานเกาเสง) กรมประมง องคการบรหารสวน

ตาบลวงกวาง* เพอทาการปลอยพนธสตวนาในเขตพนทอนรกษตางๆ จากนนจะเปนหนาทของ

ประมงอาสา รวมกบสมาชกอาสาพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ทสม.) ในการทา

หนาทเฝาระวง และพบวามชาวบานเขารวมทากจกรรมการอนรกษเพมขน จากการเขารวม

กจกรรมการปลอยพนธสตวนา แตเดมจะมเพยงกลมแกนนาและคณะทางาน ปจจบนมชาวบานเขา

รวมการปลอยพนธสตวนาและยงชวยกนเฝาระวงการจบสตวนากนมากขน นอกจากนยงพบวาจาก

การฝกอบรมสมาชกของเครอขายทาใหมการพฒนา และยกระดบการแปรรปอาหาร อาท การทาไข

ในหน เปนการนาเอาไขคลกกบดน และหนกรวด ทพบมากในตาบลวงกวาง* มาดดแปลง เพมทง

คณคาอาหาร และมลคาของอาหารไดอกดวย

2.ระดบเครอขาย

2.1 การขยายตวของสมาชกเครอขายผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวาใน

ปจจบนเครอขายมการขยายตวของสมาชกภายนอกชมชนมากขน อาท สมาคมชาวประมงรกษ

ทะเลสาบอาเภอปากพะยน มการเชอมโยงการทางานอนรกษทรพยากรทางทะเลกบกลมสมาคม

จงหวดอน เชน สงขลา ตรง สราษฎรธาน เปนตน ยกระดบเปนสมาพนธสมาคมชาวประมง และ

ขยายเครอขายรวมกบจงหวดตดทะเล 24 จงหวด สวนเครอขายสตรรอบทะเลสาบสงขลาได

ยกระดบเปนสมาคมสตรประมงพนบานภาคใต เมอป พ.ศ.2555 โดยมใบบว* เปนนายกสมาคม

ซงเปนการรวมตวกนของ สงขลา พทลง ตรง สราษฎรธาน พงงาน นครศรธรรมราช และ

ปจจบนขยายไปจงหวดประจวบครขนธ เพชรบร เพออนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาต ใหมความ

อดมสมบรณ เกดความมนคงทางอาหาร และเปนแรงตานการพฒนาของภาครฐทไมมองคนชาย

ขอบทะเล อกดวย นอกจากนพบวามการขยายตวของสมาชกเครอขายภายในตาบลวงกวาง * จาก

152

การทางานกนเปนทม รวมกนคด รวมทา ทางานสอดคลองกบการทากนของคนในชมชน สมาชก

ของเครอขายในตาบลวงกวาง* จงเพมขน เชน การขยายตวของกลมสมาชกบานชองลม* ในหมท 2

ตาบลวงกวาง* จากเดมมกลมออมทรพยเพอสวสดการบานชองลม* และ ชมรมชาวประมงอาเภอ

ปากพะยน ขยายตวเพมขนมกลมรบซอนายางบานชองลม* กลมแพปลาชมชนบานชองลม* กลม

ออมทรพยผหญงเพอพฒนาบานชองลม* เปนตน

2.2 การสรางและดารงอยของเครอขาย ผใหขอมลทสาคญเกอบทงหมดมความคดเหน

วาเครอขายมการดารงอยเนองจากมการทากจกรรมอยางตอเนอง เชน การประชมประจาเดอนใน

ทกวนท 19 และ 21 ของเดอน และการจดตงเขตอนรกษในแตละหมบาน นอกจากนในปจจบน

เครอขายยงมกจกรรมเพมขน เชน การทาศนยเรยนรกลมสมนไพรทเปนทงอาหารและยา และใน

อนาคตมโครงการจดตงแหลงเพาะพนธสตวนาในชมชนตาบลวงกวาง* เพอใหชาวบานนาความร

และภมปญญาในเรองของสตวนามารวมคด รวมทา รวมรบผลประโยชน ซงชาวบานมรบรถง

บรบทของชมชนดกวาองคกรภายนอก และสามารถพงพาตนเองไดโดยมตองพงรฐแตเพยงอยาง

เดยว นอกจากนพบวาเครอขายมการเชอมโยงการทางานกบองคกรภายนอก ในการสงเสรมการ

อนรกษ เชน สมาคมรกษทะเลไทย Oxfam สถาบนวจยเพาะเลยงสตวนาชายฝงจงหวดสงขลา

(เกาเสง) เปนตน

2.3 ความเพยงพอของทรพยากรในการจดการ ผใหขอมลทสาคญ เกอบทงหมดมความคดเหน

วา เครอขายมความพอของทรพยากรทไดรบการสนบสนนจากองคกรภายนอก เพมขนทงในรปของ

งบประมาณ วสดอปกรณการประกอบอาชพ การใหความร และมการสนบสนนจากสมาชกกลม

ภายในชมชน ทง กลมออมทรพยเพอสวสดการ สมาคมชาวประมงฯ เครอขาย ทสม. จะชวยกน

ขบเคลอนงานทงในดานกาลงคน และสนบสนนเงนในการจดซอวสดอปกรณ รวมถงการรวมการ

ใหความร แลกเปลยนความคดเหนกน กนภายในเครอขาย

2.4 การบรณาการและประสานการบรหารผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวา

มการบรณาการดานกาลงคนเนองจากสมาชกสวนใหญมการเปนสมาชกมากกวาหนงกลม ดงนน

ในการทากจกรรมกลมหนงกลมใด สมาชกกลมตางๆกจะเขาไปชวยกนทากจกรรม เชน สมาชก

ประมงอาสาจะเปนทงสมาชกกลมออมทรพย หรอสมาชก ทสม. นอกจากนพบวามการบรณาการ/

ประสานการใหบรการระหวางกลม เชน การใชเวทการประชมของกลมออมทรพยกลางตาบลวง

กวาง* เปนทแจงขาวสารและกจกรรมของกลมอนรกษ เนองจากจะมสมาชกมาเขารวมการประชม

กนมาก เปนการบรณาการการใหบรการรวมกน และพบวามการบรณาการงบประมาณ โดยรวมกน

ปรกษาหารอเพอของบประมาณมาดาเนนโครงการหรอทากจกรรมรวมกน

153

3.ระดบองคการ

3.1 การดารงอยขององคการ ผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวาการ มการ

ดารงอยขององคการจากการทสมาชกกลมแตและกลมเพมจานวนขน เชน จากเดมสมาชกกลมออม

ทรพยกลางตาบลวงกวาง* มสมาชก จานวน 6 กลม เพมเปน 26 กลม เปนตน นอกจากยงพบวา

ทางานรวมกนในลกษณะของเครอขายทาใหกจกรรมของกลมบรรลเปาหมายการทางาน ซงมองจาก

การไดรบงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานตางๆ อยางตอเนอง

3.2 ความชอบธรรมทเพมขนของสมาชก ผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหน

วากลมสมาชกเครอขายแตละกลม ตางยอมรบในการทาหนาทของสมาชกแตละกลม และการให

ความรวมมอในการทากจกรรมหากกลมใดขอความรวมมอ กจะใหความชวยเหลอกน พงพา

อาศยกน อาทเชน สมาคมชาวประมงฯ ขอความชวยเหลอในสวนของกาลงคนในการรวมกนทา

แนวเขตอนรกษ กลมสมาชก ทสม. กจะเขารวมทากจกรรมกบกลมสมาคมฯ เปนตน นอกจากน

พบวา การทางานเพออนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางตอเนอง กลมแตละกลมในชมชนตาบล

วงกวาง* ไดรบการยอมรบจากองคกรภายนอก ในการเขามาสนบสนนกลม/องคการตางๆ ใน

ตาบลวงกวาง* เชน สมาคมชาวประมงฯ จะขอพนธกงมาปลอย โทรศพทตดตอไปยงสถาบนวจยฯ

เกาเสง โดยมตองทาเปนลายลกษณอกษร ดวยความเชอใจในการทางานของสมาคมชาวประมงฯ

สถาบนวจยฯ เกาเสงจะดาเนนการตามขนตอนของสถาบนฯ และจะใหพนธกงมาปลอย เปนตน

3.4 ความขดแยงในองคการสมาชก ผใหขอมลทสาคญสวนมากมความคดเหนวามความ

ขดแยงในเรองของความคดเหนไมตรงกน ความขดแยงทเกดขนมกเปนไปในลกษณะความคดและ

ความตองการของสมาชกทแตกตางกน เชน การออกระเบยบของกลมออมทรพย เนองจากบางพนท

เปนมสมาชกนบถอศาสนาอสลามซงไมมการคดดอกเบย สาหรบในการแกไขปญหาความขดแยงก

มมตใหสมาชกสามารถปรบใชไดตามความเหมาะสมของแตละกลม เปนตน นอกจากนพบวาผให

ขอมลสวนนอยมความเหนวามความขดแย งภายในสมาชกกลมในเรองของการใชจายเงน

งบประมาณ สาเหตมาจากความไมไววางใจกนในการดาเนนการโดยแกนนามไดชแจงการใชเงนให

สมาชกในกลมทราบ

4.8 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะ

4.8.1 ปญหา อปสรรค

จากการศกษาผใหขอมลทสาคญ พบวา ปญหา อปสรรคในกระบวนการจดการ

เครอขายเพอการอนรกษ เกนกวาครงเหนวา การมสวนรวมของผนาทเปนทางการ(รอยละ 53.33)

รองลงมาคอ ขาดการประสานงานทตอเนอง (รอยละ 46.67) ไมมความพรอมในการเขารวม

154

กจกรรมกลม และตองการผลตอบแทนจากการเขารวมกจกรรมเทากน (รอยละ 40.00) และ ความ

ขดแยงในการใชเงนงบประมาณ (รอยละ 20.00)

ตารางท 4.15 แสดงปญหาอปสรรคในกระบวนการจดการจดการเครอขายเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

ปญหาอปสรรคในกระบวนการจดการจดการเครอขายเพอการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

- การมสวนรวมของผนาทเปนทางการ 8 53.33

- ไมมความพรอมในการเขารวมกจกรรมกลม 6 40.00

- ตองการผลตอบแทนจากการเขารวมกจกรรม 6 40.00

- ความขดแยงในการใชเงนงบประมาณ 3 20.00

- ขาดการประสานงานทตอเนอง 7 46.67

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

จากการศกษาพบวา ปญหา อปสรรค ในกระบวนการจดการเครอขายเพอการอนรกษ

ตาบลวงกวาง* เกดจากการการมสวนรวมของผนาทางการในชมชน ซงไมใหความสาคญในเรอง

ของการทากจกรรมการอนรกษ ทรพยากร อาท ผใหญบานในชมชนไมเขารวมการทากจกรรมใน

การอนรกษทรพยากร เนองจากไมมคาตอบแทน ไมมเวลาวาง เมอผนาหมบานไมสนใจ ลกบาน

กยากทจะหนมาใหความสาคญกบการอนรกษ ซงผนา/แกนนาเครอขายสวนใหญทเขามารวมทา

กจกรรมเพอใหเกดความมนคงทางอาหารขนในชมชนจะเปนผนาธรรมชาต หมบานไหนไมมผนา

ธรรมชาตและ ผน าทางการยงไมสนใจ และไมเสยสละเวลาในการเขารวมกจกรรม ในเรองงาน

อนรกษ คนในหมบานนนกจะเขารวมการกจกรรมการอนรกษทรพยากรนอย นอกจากนยงพบ

ปญหาขาดการประสานงานทตอเนอง ซงการประสานงานของเครอขายจะเปนลกษณะบอกตอ

ปากตอปาก เมอแกนนาประสานงานกบสมาชกเพอใหสมาชกบอกตอ กลบพบวาสมาชกมได

ประสานตอเนองจาก ทามาหากน ประกอบภารกจประจาวน ลมสงขาวใหกบสมาชกคนอนทราบ

การประสานงานขาดชวง ทาใหสมาชกไมไดมาเขารวมกจกรรมของเครอขาย และพบวาชาวบาน

ไมมความพรอมในการเขารวมกจกรรมกลม การไมมเวลา เนองจากเวลาในแตละวนกยงเกยวของ

155

กบการทามาหากน หารายไดเลยงครอบครวจงทาใหไมสามารถเขารวมกจกรรมได ความตองการ

คาตอบแทนกเปนปญหาและอปสรรคของการดาเนนงานเครอขาย เนองจากการการทากจกรรม

อนรกษฟนฟทรพยากรทางทะเล ตองทาดวยใจ การทากจกรรมรวมกนของเครอขายบางกจกรรมไม

มคาตอบแทนเปนตวเงนกจะไดรบการตอบรบนอย เชน การประชมประจาเดอนของสมาคม

ชาวประมงสมาชกจะมากนนอย เพราะไมมคาตอบแทน แตถาเปนการประชมออมทรพยจะมากน

มากเนองจากมคาตอบแทนในการประชม เปนตน นอกจากนยงพบความขดแยงในการใชเงน

งบประมาณระหวางแกนนากบสมาชก เนองจากสมาชกทรวมทาโครงการและมชอเปน

คณะกรรมการโครงการฯ ตองการทราบถงการใชเงนงบประมาณภายในกลม ซงแกนนาไมได

ชแจงใหทราบ จงเกดเปนความขดแยงขนภายในกลมระหวางแกนนาและสมาชก

4.8.2. ขอเสนอแนะ และความตองการ ในกระบวนการจดการจดการเครอขายเพอการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต

ขอเสนอแนะ / ความตองการดานการจดการ พบวาผใหขอมลทสาคญ ประมาณ

ครงหนงเหนวา ผนาทางการควรเขามามสวนรวมและตระหนกถงปญหาดานการอนรกษทรพยากร

ในชมชนอยางแทจรง (รอยละ 40.00) รองลงมาการตระหนกของสมาชกถงเปาหมายของการทางาน

(รอยละ 33.33) และสรางกลมเยาวชนเพอการอนรกษในพนท (รอยละ 26.67)

ขอเสนอแนะ / ความตองการดานการจดการ พบวาผใหขอมลทสาคญ ประมาณ

ครงหนงเหนวา มจตสานกรวมกนในการอนรกษ (รอยละ 80.00) รองลงมามแหลงเพาะพนธสตวนา

ในชมชน (รอยละ 66.67) และตงศนยเรยนรภายในชมชน (รอยละ 53.33)

ตารางท 4.16 แสดงขอเสนอแนะและความตองการในกระบวนการจดการจดการ

เครอขายเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

ขอเสนอแนะและความตองการในกระบวนการจดการเครอขาย

องคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

- ดานการจดการเครอขาย

- การตระหนกถงเปาหมายของการทางาน 5 33.33

- สรางกลมเยาวชนเพอการอนรกษในพนท 4 26.67

- ผนาเขามามสวนรวมและตระหนกถงปญหาดานการ

อนรกษทรพยากรในชมชนอยางแทจรง

6 40.00

156

ตารางท 4.16 (ตอ)

ขอเสนอแนะและความตองการในกระบวนการจดการเครอขาย

องคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

จานวน

(n = 15)*

รอยละ

100.00

- ดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

- มแหลงเพาะพนธสตวนาในชมชน 10 66.67

- ตงศนยเรยนรภายในชมชน 8 53.33

- มจตสานกรวมกนในการอนรกษ 12 80.00

* ตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

สามารถสรปไดวาขอเสนอแนะและความตองการในกระบวนการจดการเพอความ

การอนรกษ ในดานการจดการเครอขายพบวา มความเหนวาตองการใหสมาชกเครอขายตระหนก

ถงเปาหมายการทางานเพอชมชน คานงถงประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน และ

ตองการใหผนาทางการในชมชน อาท ผใหญบานแตละหมบาน เขามามสวนรวมแลกเปลยนความ

คดเหน และใหความสาคญกบการอนรกษทรพยากร เปนแบบอยางใหกบลกบาน นอกจากน

ตองการสรางกลมเยาวชนเพอการอนรกษในพนท โดยเขามามสวนรวมในกจกรรมของเครอขาย

อยางตอเนอง รวมฝกอบรม ศกษาดงาน รวมตวกนเปนกลมของเยาวชนดาเนนงานดานการ

อนรกษ เพอใหเยาวชนคนรนใหมเขามาสานตอเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ใหคงอยชว

ลกหลาน สวนขอเสนอแนะและ ความตองการดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตนน อยากให

รวมกนสรางจตสานกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงเปนแหลงอาหาร และรายไดของคนใน

ตาบลวงกวาง* โดยเรมจากครอบครวซงมบทบาทอยางยงในการปลกฝงจตสานกเพอสวนรวม

เพราะเปนตวอยางในการปฏบต ในการอบรมส งสอน รวมทงบคคลทใกลชดดวย และพบวาม

ตองการใหมแหลงเพาะพนธสตวนาในชมชน โดยมตองพงพาหนวยงานภาครฐ และใหมการ

จดตงศนยเรยนรภายในชมชนตาบลวงกวาง* เพอใหเยาวชน หรอผทเขามาในชมชนไดมาศกษา

รจกเครองมอในการประกอบอาชพของคนในชมชน โดยเฉพาะเครองมอประมง พนธปลาชนด

ตางๆ เปนตน ทรพยากรในพนทมความอดมสมบรณ พงรกษาอนรกษไวใหคงอย จงจาเปนตอง

สรางแหลงเรยนรขนในชมชนเพอใชเปนขอมลในการศกษาและเปนขอมลในการพฒนาชมชน

ตอไป

157

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะ

ใน ก า ร ศ ก ษ า เ ร อ ง “ก า ร จด ก า ร เ ค ร อ ข า ย อ ง ค ก ร ป ร ะ ช า ช น เ พ อ ก า ร อ น ร ก ษ

ทรพยากรธรรมชาต : กรณศกษาชมชน ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง มวตถประสงค 2 ประการ คอ

1 . เ พอ ศกษ ากร ะบว นกา รจด การ เค ร อขา ย อง คกร ประ ชาช น เพ อกา รอน รก ษ

ทรพยากรธรรมชาต ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง

2. เพอศกษาปญหาอปสรรคตลอดจนขอเสนอแนะและความตองการในการจดการ

เครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

กลมเปาหมายทใชในการศกษาครงน คอ ผอาศยในตาบลวงกวาง* ทมตาแหนงทางสงคม

ในการทากจกรรมกลมตาง ๆ ของชมชนทเกยวของกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต จานวน

15 คน ซงบคคลเหลานไดรบการเสนอชอจากผใหขอมลพนฐานและประชาชนทวไปทอาศยอยใน

ตาบลวงกวาง* จงหวดพทลง โดยใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) แบบสมภาษณ

เจาะลก (In-depth Interview) และใชขอมลเอกสารเปนเครองมอในการศกษา

5.1 สรปผลการศกษา

ผใหขอมลทสาคญ มทงเพศชายและหญง 3 ใน 4 เปนเพศชาย มอายอยในชวง 50-59 ป

เกอบทงหมดสมรสแลว ประมาณ 2 ใน 3 นบถอศาสนาอสลาม ประมาณครงหนงจบการศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย สาหรบครอบครวสวนมากมสมาชกในครอบครว 4-6 คน อาชพหลก

ประมาณครงหนงประกอบอาชพทาสวนยาง มรายได/เดอน/ครอบครว เกนกวาครง มรายได

10,001-20,000 บาท 2ใน 3 อาศยอยในชมชนมาตงแตเกด และประมาณครงหนงเปนสมาชกกลม

สาหรบความสมพนธทรพยากรธรรมชาตกบชมชน มการรบรถงทรพยากรธรรมชาตใน

ปจจบน จากปรมาณสตวนาลดลง ทะเลสาบตนเขน สตวนาบางชนดสญพนธ และการทานาปลก

ขาวมนอย กวาในอดต สาเหตการเปลยนแปลงเกดจากการการพฒนาของภาครฐ คอ กอสราง

ทาเรอนาลก และการปดปากคลองระวะ ทอาเภอระโนด จงหวดสงขลา สงผลตอการไหลเวยนของ

นา ประกอบกบการใชเครองมอประมงทมความรนแรง รวมถงการปลอยนาเสยจากการทาเกษตร

และอตสาหกรรมลงสแมนา และการเปลยนแปลงของสภาพอากาศโลก สาเหตจงมาจากทงภาครฐ

158

นามอมนษย และธรรมชาต สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาตทม

ความสมพนธกบคนในชมชนมโดยเปนแหลงอาหาร และแหลงรายได หลกของคนในชมชน

รวมถงเปนวถชวตทดาเนนควบคไปกบทรพยากรธรรมชาตในชมชน

กระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ผล

การศกษาพบวาเครอขายตาบลวงกวาง* กอตวขนเนองจากความตระหนกถงปญหาทมผลกระทบมา

จากการพฒนาประเทศของรฐบาลทาใหสตวนาลดลงจานวนมาก เปนการรวมตวของแกนนาและ

ประชาชนในระดบปจเจกบคคลมลกษณะเปนเครอขายทางความคด อาศยความสมพนธแบบ

เครอญาตในการชกชวนคนในชมชนเขารวมกนกจกรรมการอนรกษ มการขยายตวเปนกลมและ

เครอขายโดยการสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชน (โครงการแลใต) และมการเชอมโยงกบ

เครอขายจดตงของหนวยงานภาครฐ เมอมความเขมแขงขนเกดการขยายกลมลกขายโดยแกนนา

กลมเดยวกน มลกษณะเปนเครอขายสนบสนน ซงมเปาหมายเดยวกนคอเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตสงผลตอความมนคงทางอาหารในชนชนตาบลวงกวาง*

การบรหารจดการเครอขาย เปนการบรหารจดการแบบไมเปนทางการ ไมมการ

กาหนดโครงสรางทชดเจน เปนการรวมตวโดยอาศยความสมพนธของแกนนา มารวมคด รวมทา ม

ความยดหยน ไมมการกาหนดบทบาทหนาทชดเจน รบผดชอบตามความถนดของแตละคน การ

สอสารแบบไมเปนทางการ โดยตดตอกนทางโทรศพท ดวยวาจาปากตอปาก เปนหลก

การประสานงานมวธการประสานงาน 2 แบบ คอ เปนทางการโดยมการกาหนดวนประชม

ประจาเดอน และแบบทไมเปนทางการ เปนการพดคยปากตอปาก เครอขายใชวธการแบบไมเปน

ทางการเปนหลก ซงมไดกาหนดผรบผดชอบในการประสานทชดเจน สวนมากแกนนาจะเปนผ

ประสานไปยงสมาชกและองคการภายนอก กระบวนเรยนรใชการประชมประจาเดอนเปนหลกใน

การเรยนรรวมกน สาหรบการจดสรรทรพยากรไดรบการสนบสนนจากองคการภายนอก และ

ภายในเครอขาย การพฒนาความสมพนธของเครอขายเปนการสรางความเขมแขงในเครอขาย

พบวา การสรางกจกรรมรวมกน เครอขายมกจกรรมทหลากหลาย มกจกรรมการประชม

ประจาเดอนเปนหลก นามาส กจกรรมดานการอนรกษ ฟนฟทรพยากร กจกรรมการใหความร

ฝกอบรม กจกรรมจดอบรมเยาวชน และอนๆ และสงเสรมผนาใหไดรบการฝกอบรม ดงานกบ

องคการภายนอก และนามาถายทอดรวมแลกเปลยน ความคดเหน ประสบการณ ในการประชม

ประจาเดอน สาหรบการขยายกจกรรมพบวาเครอขายตอยอดกจกรรมใหสอดคลองกบวถชวต

วถทากน สวสดการและความของคนในชมชนเปนตวขบเคลอนในการระดมคน ระดมทน และ

สอดแทรกการอนรกษผานกจกรรมในกลมเครอขาย ในสวนของการรกษาความเปนเครอขาย

พบวาเครอขายไดใชการประชมเปนกจกรรมหลกอยางตอเนองในการรกษาความสมพนธ พฒนา

159

ผนารนใหมโดยสงเสรมเยาวชนเขารวมกจกรรม มการแสวงหาทรพยากรจากหนวยงานภาครฐ

องคการพฒนาเอกชน และภายในกลมสมาชกเครอขายเองใหการสนบสนนอยางตอเนอง มการ

ชวยเหลอและแกปญหาในเครอขายโดยจดหาสมาชกเขารวมกจกรรมตางๆ เปนการรกษาความ

เขมแขงของเครอขายใหดารงอยตอไป

การประเมนประสทธผลของเครอขาย ผลการศกษาพบวาอยในระดบดเนองจากการทางาน

ของเครอขายสงผลตอทนทางสงคมทเพมขน จากการรวมกนของชาวบานในการตงกฎกตกาเขต

ปลอยสตวนา เขตหามลอมกระทงนา เปนบรรทดฐานรวมของคนในชมชนและมความไววางใจ

ซงประชาชนรบรผานการทากจกรรมการอนรกษ ทาใหลดปญหาการใชเครองมอทรนแรงลดลง

ปรมาณสตวนาเพมขน รวมมอกนอนรกษทรพยากรธรรมชาตมากขน ในสวนของเครอขายมการ

ขยายเครอขายโดยการเชอมโยงกบเครอขายภายนอกมากขน สมาชกมการดาเนนกจกรรมเพอการ

ดารงอยของเครอขาย มการบรณการทางานรวมกนพงพาอาศยกน สมาชกในเครอขายสามารถ

บรรลเปาหมายในการทางาน องคการมการยอมรบในการทางานระหวางกน สมาชกเพมขน

ทรพยากรในแตละของสมาชกแตละกลมเพมมากขน มความขดแยงในการแสดงความคดเหนใน

การพฒนางานเปนหลก

ปญหาอปสรรคในการจดการเครอขาย ผลการศกษาพบวาผ นาตามตาแหนง อาท

ผใหญบาน ไมเขามามสวนรวมในการทากจกรรมของเครอขาย และสมาชกเครอขาย ทาภารกจ

ประจาวนหาเลยงครอบครว ไมมความพรอมทจะมารวมทากจกรรม ไมมเวลาเขารวมกจกรรมเพอ

สวนรวม และสมาชกในเครอขายตองการผลตอบแทนเปนเงนในการเขารวมกจกรรม ในเรองของ

การบรหารจดการพบวาการประสานงานภายในเครอขายขาดความตอเนอง ทาใหสมาชกไมรบร

และไมไดมาเขารวมกจกรรมของเครอขาย และปญหาความขดแยงการใชเงนงบประมาณ แกนนา

ไมไดชแจงการใชงบประมาณ จงเกดเปนความขดแยงขนภายในกลมระหวางแกนนาและสมาชก

ขอเสนอแนะในกระบวนการจดการเครอขาย ผลการศกษาพบวาตองการใหสมาชก

เครอขายคานงถงผลประโยชนสวนรวม และตองการผนาตามตาแหนงในชมชน เชน ผใหญบาน

เปนแบบอยางใหกบลกบาน และสรางกลมเยาวชนใหเขามารวมกนอนรกษทรพยากรธรรมชาต

สาหรบดานความมนคงทางอาหาร ตองการใหปลกฝงเดกรนใหมใหมจตสานกในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต และตองการใหมแหลงเพาะพนธสตวนา และแหลงเรยนรในชมชน เพอคน

ในชมชนสามารถพงตนเองไดและถายทอดความรสคนรนหลงใหรกษาไวซงทรพยากรทอดม

สมบรณเปนแหลงอาหารและอาชพของคนในชมชน

160

5.2 ขอเสนอแนะ

5.2.1 ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ

1) เครอขายควรดงผนาทางการ เชน ผใหญบานแตละหมบาน เขามารวมคด หรอให

มบทบาท เปนคนสาคญในเครอขาย เพอสรางแรงจงใจใหคนในชมชนเขารวมทากจกรรมอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

2) เครอขายควรเพมชองทางการสอสาร ประชาสมพนธขาวสาร การทากจกรรม

โดยมหอกระจายขาว เสยงตามสายในชมชน เพอใหรบรขาวสารอยางทวถง

3) เครอขายควรมการชแจงเงนงบประมาณทไดรบมาจากแหลงตางๆ และการใช

จายเงนในโครงการ ในการประชมประจาเดอน เพอความโปรงใสในการทางาน ลดความขดแยงท

อาจสงผลเปนวงกวางจนทาใหเกดการลมสลายของเครอขายได

5.2.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1) หนวยงานภาครฐโดยเฉพาะองคกรปกครองสวนทองถน ควรเขามารวมทา

กจกรรม เพอรบรถงปญหาของคนในชมชน มความจรงใจและจรงจง

2) หนวยงานภาครฐควรมการสงเสรมและสนบสนนงบประมาณ งบประมาณ

องคความร กาลงคน วสดอปกรณตาง ๆ เพอสรางแหลงเพาะพนธสตวนา และแหลงเรยนรใน

ชมชนเพอเปนตนแบบในการศกษาดงานของกลมตางๆ และเปนการสงเสรมใหคนในชมชน

สามารถพงตนเองไดอยางยงยน

5.2.3 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1) ควรทาการศกษาปจจยทสงผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชน

ในการพฒนาเครอขายเพอการอนรกษ ฟนฟ ทรพยากรธรรมชาตของชมชน

2) ควรทาการศกษาบทบาทของภาครฐทมตอการจดการเครอขายเพอการอนรกษ

ฟนฟ ทรพยากรธรรมชาตของชมชน

บรรณานกรม

กรมการพฒนาชมชน.2547.ความเปนเครอขายองคกรชมชน. กรงเทพมหานคร : โครงการ

สนบสนนเครอขายองคกรชมชน (สค.อช.).

กณณกา หงสลา.2553. การจดการเครอขายองคกรพฒนาเอกชนดานแรงงานขามชาตในประเทศ

ไทย. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

พรรณภทร ใจเออ และคณะ (2552 : 57-58)

เกษม จนทรแกว. 2530. วทยาศาสตรสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร : อกษรสยามการพมพ.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด .2555. กลยทธสาคญสความสาเรจของการปฏรปการศกษา. วารสารการ บรหารและพฒนา มหาวทยาลยมหาสารคาม.

คณะกรรมการอาหารแหงชาต. 2552.กรอบยทธศาสตรการจดการดานอาหารของประเทศไทย.

กรงเทพมหานคร.สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.).

คณะวนศาสตร. 2538. การอนรกษธรรมชาตและทรพยากร สาหรบเยาวชน ครงท 8.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

จารวรรณ ศรขวญชวย.2554. การจดการเครอขายการปองกนและแกไขปญหานาทวมแบบบรณา

การของเทศบาลเมองทงสง อาเภอทงสง จงหวดนครศรธรรมราช. การศกษาอสระ

ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน วทยาลยการ

ปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน.

จนทรา ธนะวฒนาวงศและคณะ.2552.โครงการกระบวนการและรปแบบการจดการพนทรมโขง

เพอความมนคงทางอาหารของบานปากลา ตาบลนาโพธกลาง อาเภอโขงเจยม จงหวด.

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.).

ฐตพร โชตด.2552.ความมนคงทางอาหารในครวเรอนของผมรายไดนอยในเขตกรงเทพมหานคร.

สารนพนธสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ณธชกร ขาวเขม.2554.การสงเสรมเชอมโยงเครอขายชมชนเพอการพฒนาทองถนขององคการ

บรหารสวนตาบลสนปน อาเภอพระแสง จงหวดสราษฎรธาน.รายงานการศกษา

อสระปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

162

ดารง พเดช. 2548.การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษทรพยากรปาไม : กรณศกษาพนท

เขตลมนาแมจน ตาบลปาตง อาเภอแมจน จงหวดเชยงราย. ภาคนพนธปรญญา

มหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ดารง พพฒนวฒนากล. 2548. สงแวดลอมปาไมในมตทรพยากร. ในเอกสารการสอนชดวชาการ

จดการสงแวดลอมปาไม. นนทบร : สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ตวนเปาซ กจ.2554.การบรหารงานภาครฐในรปแบบเครอขาย : กรณศกษาสถาบนพฒนาองคกร

ชมชน สานกงานปฏบตการภาคใต.รฐศาสตรมหาบณฑต

นงลกษณ ทองศรและคณะ.2550. การศกษาความเปนไปไดของการจดการเครอขายศนยจาหนาย ผลตภณฑของฝากของทระลกในกลมจงหวดอสานใต. กรงเทพมหานคร.สานกงาน กองทนสนบสนนการวจย(สกว.). นภสร พนธมณ.2555. การบรหารจดการเครอขายระบบบรการการแพทยฉกเฉน. การคนควาอสระ

ปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

นลน เรองฤทธศกด.2553.รปแบบและแนวทางการสรางเครอขายและการเปนหนสวนทางสงคม

ระหวางประเทศขององคกรคนพการ : กรณศกษาศนยพฒนาและฝกอบรมคนพการ

แหงเอเชยและแปซฟก.วทยานพนธ สงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นวต เรองพานช. 2546. การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. พมพครงท 4. กรงเทพฯ :

สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ปยนาถ อมด.2547.ความมงคงทางอาหารของชทชนชนบท : ศกษาเฉพาะกรณบานปาคา หมท 2

ตาบลสวก อาเภอเมองนาน จงหวดนาน.วทยานพนธ พฒนาชมชนหาบณฑต

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พชาย รตนดลก ณ ภเกต. องคการ และการบรหารจดการ.นนทบร : ธงค บ ยอนดบคส จากด.

พฤธพงค พศาลวชรนทร. 2550. กระบวนการจดการเครอขายชมชนทองถนในการขบเคลอน นโยบายสาธารรณะดานการจดการสงแวดลอมชมชน กรณศกษา : เครอขายลมนา คลองอตะเภา. วทยานพนธ ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ไพฑรย นยมนาและคณะ.2552.รปแบบการบรหารจดการเครอขายกองทนสวสดการ สานกงาน

สงเสรมแลสนบสนนสงคมระดบอาเภอราศไศล จงหวดศรสะ เกษ.วชาการ 5

จงหวดนครราชสมา.

มลลกา ตนสอน.2544. การจดการยคใหม(Modern Management). กรงเทพมหานคร : บรษท เอซ

เปอรเนท จากด.

162

มงมตร บญเขตการ. 2550. กระบวนการสรางเครอขายการพฒนาโดยใชแนวคดเครษฐกจพอเพยง

หมบานไหมคณธรรม อาเภอมญจาคร จงหวดขอนแกน ภาคนพนธ ปรญญา

มหาบณฑต สถาบณบณฑพฒนบรหารศาสตร.

วลยลกษณ จนทรสวสด .2551.รปแบบเครอขายความรวมมอเพอแกปญหาความยากจนอยางยงยน ขององคกรทองถนตาบลจรม อาเภอทาปลา จงหวดอตรดตถ. วทยานพนธปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลกราชภฎอตรดตถ.

วโรจน เปนสข.2554.การจดการเครอขายสงเสรมสขภาพระดบตาบลในเขตองคการบรหารสวน ตาบลบางทองอาเภอทายเหมอง จงหวดพงงา. การคนควาอสระปรญญา รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต วทยาลยการปกครองทองถน มหาวทยาลยขอนแกน.

สวสด โนนสง. 2543. ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

สาคร สขศรวงศ .2554. การจดการ : จากมมมองนกบรหาร. กรงเทพมหานคร : บรษท จ.พ.ไซ เบอรพรนท จากด. อทย แสงบญ.2551. รปแบบการจดการศกษาโดยเครอขายชมชน เทศบาลนครระยอง อาเภอเมอง

จงหวดระยอง. รายงานการศกษาอสระปรญญา รฐประศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยขอนแกน.

อราวฒน ชมระกาและคณะ.2551.รปแบบการจดการเครอขายตลาดผลตภณฑชมชน จงหวด

อตรดตถ โดยความรวมมอของมหาวทยาลยราชภฎอตรดตถและองคกรทองถน.

มหาวทยาลยราชภฏอตรดสถ

Keith G.Provan .2001.Public Administration Review,Vol.61, no.4.416.

ภาคผนวก

163

ภาคผนวก ก.

แนวทางการสมภาษณเจาะลก (In – dept Interview)

ประกอบดวยโครงสรางหลก 5 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลพนฐานของบคคลสาคญทศกษา ไดแก

1.1 เพศ

1.2 อาย

1.3 ศาสนา

1.4 การศกษาสงสด

1.5 สถานภาพสมรส

1.6 ระยะเวลาทอาศยในชมชน

1.7 ปจจบนประกอบอาชพ (อาชพหลก)

1.8 รายได/เดอน/ครวเรอน

1.9 สถานภาพของสมาชกกลม

1.10 ตาแหนงอน ๆ นอกเหนอจากในกลม

สวนท 2 ขอมลดานความสมพนธกบชมชน

1) การรบรถงสภาพของทรพยากรธรรมชาต

2) สาเหตการเปลยนแปลงของทรพยากรธรรมชาต

3) ความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตตอตนเองและคนในชมชน

สวนท 3 กระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

3.1 การกอรปเครอขาย

1) การกอตวของเครอขาย

2) ความสมพนธในเครอขาย

3) กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน

3.2 การบรหารจดการเครอขาย

1) การกาหนดโครงสรางของเครอขาย

164

2) การกาหนดบทบาทหนาทความรบผดชอบ

3) การตดตอสอสาร

4) การประสานงานระหวางเครอขาย การเชอมโยงการทางานของเครอขาย

- วธการประสานงาน

- ผมหนาทประสานงาน

5) การสงเสรมกระบวนการเรยนรรวมกน

6) การจดสรรทรพยากร

3.3 พฒนาความสมพนธของเครอขาย

1) การสรางกจกรรม

2) เวทแลกเปลยนเรยนร

3 ) การเสรมสรางผนา

4) การขยายกจกรรม

3.4 การรกษาความเปนเครอขาย

1) การทากจกรรมรวมกนอยางตอเนอง

2) การแกไขปญหาทเกดขน

3) การแสวงหาทรพยากร

4) การสรางผนารนใหม

สวนท 4 การประเมนประสทธผลของเครอขายเพอความมนคงทางอาหาร

ระดบชมชน

1) การสรางทนทางสงคม

2) การรบรของคนในชมชนตอการทางานของเครอขาย

3) ผลการเปลยนแปลงการเกดขนของปญหา

ระดบเครอขายโดยรวม

1) การเตบโตของสมาชกเครอขาย

2) ความเพยงพอของทรพยากรในการจดการ

3) การบรณาการและประสานงานของการใหบรการเครอขาย

ระดบองคการ

165

1) การดารงอยขององคการ

2) การเพมขยายความชอบธรรม

3) ความขดแยงทเกดขน

สวนท 5 ปญหา อปสรรค

1) ปญหา อปสรรคในกระบวนการจดการเครอขายองคกรประชาชนการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

2) ขอเสนอแนะแนวทางในการจดการเครอขายองคกรประชาชนเพอการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบบว* ใบตาล* ใบพด* ใบพล* ใบเงน*

ระดบองคการ

การดารงอยของ

องคการ

1.กลมมสามารถขบเคลอน

กจกรรมอนรกษไดอยาง

ตอเนอง

2. สมาชกกลมตางๆ

เพมขน

1.กจกรรมของกลม

สามารถดาเนนการได

อยางตอเนอง

2.สมาชกกลมมโอกาส

พฒนาตนเองมากขน

1.แกนนากลมมการ

ประชมกบกลมอนๆ

ตอเนอง

2.ไดรบสนบสนนจาก

เครอขายภายนอกมากขน

3. สมาชกกลมเพมขน

1.สมาชกรวมดาเนน

กจกรรมมงสเปาหมาย

เดยวกนเปนหลก

2.สมาชกกลมเขารวม

มากขน

1.กลมมสมาชกกลม

อนเขามารวมมากขน

2.กจกรรมของแตละ

กลมมเปาหมาย

เดยวกน

ความชอบธรรมท

เพมขน

1.กลมทตนรบผดชอบเปน

ทรจกและเปนทยอมรบ

ของสมาชกเครอขาย

2. กลมไดรบสนบสนน

จากองคการภายนอก

1.คนในชมชนยอมรบ

การทางานและ

ประสานงานของแกน

นากลม

1.แกนนากลมอนๆให

การยอมรบในการทางาน

2. กลมไดรบสนบสนน

จากองคการภายนอก

1.กลมอนๆยอมรบใน

การทมเทการทางาน

1.เปนทรจกของกลม

อนเพราะสามารถหา

งบประมาณมา

แบงปนกนได

2.มการดาเนนงาน

อยางเปนรปธรรม

210

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบบว* ใบตาล* ใบพด* ใบพล* ใบเงน*

ระดบองคการ

ความขดแยงทเกดขน

ขององคการในเครอขาย

1.ความคดเหนไมตรงกนใน

การดาเนนกจกรรม

1.การนางบประมาณมา

ใชโดยไมชแจง

รายละเอยด

1.ความคดเหนในท

ประชมเรองแนว

ทางการทางาน

1.ขดแยงจากความ

คดเหนไมตรงกนเปน

สวนใหญ

1.ความคดเหนไม

ตรงกนในแนวทางการ

ทางาน

2.สมาชกไมเขาใจใน

การนางบประมาณไป

ใชทาโครงการ

211

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบมะกรด* ใบตอง* ใบลาน* ใบปลว* ใบเดยว*

ระดบองคการ

การดารงอยของ

องคการ

1.กลมมเครอขายม

สมาชกเพมขน

1.ทาใหสมาชกมมา

ชวยงานมากขน

1.กจกรรมของกลม

สามารถดาเนนการไดอยาง

ตอเนอง

2.สมาชกกลมมโอกาส

พฒนาตนเองมากขน

3. สมาชกกลมเพมขน

1.แกนนากลมมการ

ประชมกบกลมอนๆ

ตอเนองเพอมงไปสการ

อนรกษฟนฟทรพยากร

1.กลมสามารถ

ขบเคลอนกจกรรมได

อยางตอเนอง

2.สมาชกกลมไดเรยนร

ทหลากหลายมากยงขน

ความชอบธรรมท

เพมขน

1.กลมทตน

รบผดชอบเปนทรจก

และเปนทยอมรบของ

สมาชกเครอขาย

1.เปนทรจกของกลมอน

เพราะสามารถหา

งบประมาณมาแบงปน

กนได

1.กลมทตนรบผดชอบเปน

ทรจกและเปนทยอมรบ

ของสมาชกเครอขาย

2. กลมไดรบสนบสนน

จากองคการภายนอกมา

โดยตลอด

1.จากการทางานของ

กลมทผานมาไดรบการ

ยอมรบจากหนวยงาน

ภายนอกเขามา

สนบสนนการอนรกษ

1.กลมทตนรบผดชอบ

เปนทรจกและเปนท

ยอมรบของสมาชก

เครอขาย

212

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบมะกรด* ใบตอง* ใบลาน* ใบปลว* ใบเดยว*

ระดบองคการ

ความขดแยงทเกดขน

ขององคการในเครอขาย

1.การจดสรร

งบประมาณทไม

เหมาะสม

1.ความคดเหนไม

ตรงกนในการทา

กจกรรม

1.ความคดเหนในท

ประชมเรองแนว

ทางการทางาน

1.แนวทางการทางาน

ยอมมความขดแยงกน

บาน

1.ความคดเหนไม

ตรงกนในแนวทางการ

ทางาน

213

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบเฟรน ใบเตย* ใบไม* ใบแดง* ใบเหลอง*

ระดบองคการ

การดารงอยของ

องคการ

1.. สมาชกกลมเพมขน

ไมวาจะเปนกลมออม

ทรพย หรอดานการ

อนรกษ

1. สมาชกกลมเพมขน

ทงกลมออมทรพย และ

กลมดานการอนรกษ

1.สมาชกเพมมากขน

เชนกลมออมทรพย

1. สมาชกกลมเพมขน

เรอยๆ จากการขยาย

กจกรรมกลมสมาชกให

เขากบวถทากนของคน

ในชมชน

1.กจกรรมของกลม

สามารถดาเนนการ

อนรกษไดอยางตอเนอง

ความชอบธรรมท

เพมขน

2. การทางานของกลม

สมาชกไดรบสนบสนน

จากองคการภายนอกมา

โดยตลอด เพราะทาจรง

ไดรบผลประโยชนจรง

1.เปนทรจกของกลมอน

เพราะสามารถหา

งบประมาณมาแบงปน

กนได

2.มการดาเนนงานอยาง

เปนรปธรรม

3. กลมไดรบสนบสนน

จากองคการภายนอกมา

โดยตลอด

1.กลมทตนรบผดชอบ

เปนทรจกและเปนท

ยอมรบของสมาชก

เครอขาย

1. กลมไดรบสนบสนน

จากองคการภายนอกมา

โดยตลอด

1.กลมทตนรบผดชอบ

เปนทรจกและเปนท

ยอมรบของสมาชก

เครอขาย

214

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบเฟรน ใบเตย* ใบไม* ใบแดง* ใบเหลอง*

ระดบองคการ

ความขดแยงทเกดขน

ขององคการในเครอขาย

1.ความคดเหนไม

ตรงกน

1.มความขดแยงในดาน

ความคดเหนไมตรงกน

ซงนามาพฒนากลมได

1.ความคดเหนไม

ตรงกนในแนวทางการ

ทางาน

1.ความคดเหนในท

ประชมเรองแนว

ทางการทางาน

1.ขดแยงกนเลกๆนอยๆ

ในเรองการกจกรรม

215

ภาคผนวก ข.-8 แสดงปญหา อปสรรค ตลอดจนขอเสนอแนะและความตองการ

ชอ ปญหาและอปสรรค ขอเสนอแนะและความตองการ

ดานการจดการเครอขาย ดานการอนรกษ/สงเสรมการอนรกษ

ใบเงน* 1.งานอนรกษไมมคาตอบแทนจงทาใหคนเขา

รวมนอย

2.ผนาในหมบานขาดความตระหนกถงปญหา

และความสาคญของการอนรกษทรพยากร

3. ความขดแยงกนในเรองของงบประมาณ

1. สรางกลมเครอขายเยาวชนททา

กจกรรมดานการอนรกษปาและนาในทก

หมบาน

1.สรางศนยเรยนรภายในชมชน ใหเปน

แหลงความร และภมปญญา

2.ปลกจตสานกใหเยาวชนรนหลงการ

อนรกษ

ใบบว*

1.ผนาทางการ (ผใหญบาน กานน) ไมสงเสรม

การอนรกษ

2.สมาชกไมมเวลาวาง และตองการ

คาตอบแทนในการเขารวมกจกรรมกลมอนรกษ

3. ขาดความตอเนองในการประสานงาน

1.ใหผนาทางการ ตระหนกถงปญหาท

เกดขน จากการททรพยากร(สตวนา)

ลดลง และชกชวนลกบานมารวมกน

อนรกษทรพยากรทางทะเล

1.สรางศนยเรยนรภายในชมชน เพอเปน

แหลงฝกอบรม เสรมทกษะความร

2.ควรมแหลงเพาะพนธสตวนาในชมชน

ใบตาล* 1. เกดความขดแยงในเรองของการใชเงน

งบประมาณภายในสมาชกกลมเครอขาย

1.สมาชกตระหนกถงเปาหมายและควร

คานงถงผลประโยชนสวนรวมมากกวา

สวนตน

1.ตงศนยการเรยนรในชมชน

ภาคผนวก ข-8 (ตอ)

ชอ ปญหาและอปสรรค ขอเสนอแนะและความตองการ

ดานการจดการเครอขาย ดานการอนรกษ/สงเสรมการอนรกษ

ใบลาน* 1.ผนา อยางผใหญบาน ไมสงเสรม ไมมเวลามา

เขารวมกจกรรมการอนรกษ

2. สมาชกไมพรอมทจะมาเขารวมกจกรรม

3. สมาชกมไดประสานงานตอไปยงสมาชกคน

อน

1.ใหผนาเขามามสวนรวมและมองเหน

ถงความสาคญในการอนรกษทรพยากร

ทเปนแหลงอาหารและรายไดของ

ชมชน

1. ควรมการสรางแหลงเพาะพนธสตว

นาในชมชน

2. ควรมจตสานกในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตรวมกน

ใบมะกรด* 1.การใชจายเงนงบประมาณไมชดเจน

2. ขาดการประสานงานอยางตอเนองใน

เครอขาย

1.ควรสรางกลมเยาวชนเพอใหเขามา

สานตอการอนรกษทรพยากรในชมชน

1. ควรมการตงศนยเรยนรขนในชมชน

ใหเปนศนยกลางการเรยนรในชมชน

2. ควรสรางจตสานกรวมกนในการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต

ใบตอง* 1.สมาชกตองการผลตอบแทนในการเขารวมทา

กจกรรม

2. สมาชกไมมความพรอมตองทางานประจาวน

ไมมาเขารวมกจกรรมทจดขน

1. การทางานอนรกษตองคานงถง

เปาหมายการทางานรวมกน

2. ผนาในชมชนควรเขามามสวนรวมใน

การอนรกษทรพยากร

1. ควรมแหลงเพาะพนธสตวนาเองใน

ชมชนไมตองพงรฐ

2. ควรมจตสานกรวมกนในการอนรกษ

217

ภาคผนวก ข.-8 (ตอ)

ชอ ปญหาและอปสรรค ขอเสนอแนะและความตองการ

ดานการจดการเครอขาย ดานการอนรกษ/สงเสรมการอนรกษ

ใบเดยว* 1. สมาชกไมใหความสาคญในเรองของการ

อนรกษ ทามาหากนเลยงชพ จงไมพรอม

มารวมทากจกรรม

1.สรางกลมเยาวชนในชมชนใหรวมกน

ทากจกรรมอนรกษ

2.ตองตระหนกถงเปาหมายและควร

คานงถงผลประโยชนสวนรวมมากกวา

สวนตน

1.ถาทกคนในชมชนมจตสานก

ทรพยากรกจะสมบรณไมตอง

ออกไปหางานขางนอก

2.สรางแหลงเพาะพนธสตวนาเองใน

ชมชน

ใบปลว* 1.สมาชกตองการผลตอบแทนเปนตวเงน จงจะ

มาเขารวมทากจกรรม

1. สมาชกควรตระหนกถงเปาหมาย ของ

งานเพอชมชนไมคานงถงประโยชนสวนตน

1.ถาทกคนรจกคด ถงสวนรวม จะทา

ใหชมชนเขมแขง

2.มแหลงเพาะพนธสตวนาในชมชน

ใบพล* 1.ความพรอมของแตละคนและแตละครอบครว

2. ผนาขาดการมสวนรวมในชมชน

1.สงเสรมในเกดกลมเยาวชนในทก

หมบานในการอนรกษทรพยากร

1.สรางแหลงเพาะพนธกง พนธปลา

ในชมชน

2. มศนยเรยนรรวมกนในชมชน

ใบพด* 1. การประสานงานขาดความตอเนอง ขาวสาร

ไมถงสมาชกโดยทวกน

1. ถาผนาเขามามสวนรวม ในการทา

กจกรรมดานการอนรกษ ลกบานกจะทา

ตามผนาหมบาน

1.ถามจตสานกรวมกนกจะทาให

ชมชนเขมแขง ทะเลอดมสมบรณ

1.สรางศนยเรยนรภายในชมชน

218

ภาคผนวก ข.8 (ตอ)

ชอ ปญหาและอปสรรค ขอเสนอแนะและความตองการ

ดานการจดการเครอขาย ดานการจดการเครอขาย

ใบเตย* 1.สมาชกตองการผลตอบแทนในการเขารวมทา

กจกรรม

2. สมาชกไมมความพรอมตองทางานประจาวน

ไมมาเขารวมกจกรรมทจดขน

1. คานงถงประโยชนสวนรวมมากกวา

สวนตน

1.ถาทกคน ทาใหชมชนมทรพยากร

ทอดมสมบรณตองมจตสานกการ

อนรกษรวมกน

2. ควรมแหลงเพาะพนธสตวนาเอง

ในชมชนไมตองพงรฐ

ใบแดง* 1.สมาชกตองการผลตอบแทนในการเขารวม

กจกรรม

1.สงเสรมในเกดกลมเยาวชนในทก

หมบานในการอนรกษทรพยากร

1.ถามจตสานกรวมกนกจะทาให

ชมชนเขมแขง

2.สรางแหลงเพาะพนธสตวนาใน

ชมชน

ใบเหลอง* 1. ผนาทางการขาดการมสวนรวมเพอคนใน

ชมชน

1. ถาผนาทางการตองเขามามสวนรวม

ในการทากจกรรมดานการอนรกษ

ชมชนจะมความเขมแขง

1.ใหมแหลงเพาะพนธสตวนาใน

ชมชน

1.สรางศนยเรยนรภายในชมชน เพอ

เสรมทกษะความร

1.ถามจตสานกรวมกนในชมชน

219

ภาคผนวก ข.8 (ตอ)

ชอ ปญหาและอปสรรค ขอเสนอแนะและความตองการ

ดานการจดการเครอขาย ดานการจดการเครอขาย

ใบเฟรน* 1.ความพรอมของแตละคนและแตละครอบครว

2. ผนาละเลยไมใหความสนใจ

1. ผนาชมชนควรเขามามสวนรวม ใน

การทากจกรรมดานการอนรกษ ลกบาน

กจะทาตาม

1.ถาทกคนในชมชนมจตสานก

ทรพยากรกจะสมบรณ

1.มศนยเรยนรภายในชมชน เพอเปน

แหลง เสรมทกษะความร

ใบไม* 1.อาจเกดจากความไมพรอมในเรองของเวลา

2. ขาดการประสานงานทตอเนองของแกนนา

และสมาชก

1. สมาชกควรตระหนกถงเปาหมาย ของ

งานเพอชมชนไมคานงถงประโยชนสวนตน

1.มแหลงเพาะพนธสตวนาในชมชน

2.ถามจตสานกรวมกนกจะทาให

ชมชนเขมแขง

220

สมาชกใน รายไดตอ ระยะเวลา ตาแหนงทางสงคม

ครอบครว เดอน (บาท) ทอยในชมชน ในชมชน

1.สภาภรณ พรรณราย ใบบว หญง 47 โสด อสลาม ม.6 5 ทาสวนยาง 13,500 ตงแตเกด ประธานกลมออมทรพยฯ

2.อสน แหละหม ใบลาน ชาย 48 สมรส อสลาม ม.3 5 ทาประมง 20,000 ตงแตเกด นายกสมาคมชาวประมงรกษทะเลฯ

3.สมพร สวรรณเรองศร ใบตาล ชาย 55 สมรส พทธ ปราญญาตร 4 ขาราชการคร 75,000 26 ป ประธานอาสาพทกษทรพยากรธรรมชาตฯ

4.จระ ชชวย ใบเงน ชาย 64 สมรส อสลาม ม.6 3 รบจาง 10,000 35 ป ประธานเครอขายสวสดการฯ

5.อะดม หสสะ ใบมะกรด ชาย 42 สมรส อสลาม ม.6 4 ทาสวนยาง 15,000 ตงแตเกด สมาชกกลม

6.หยด ฝาหละเหยบ ใบตอง ชาย 60 สมรส อสลาม ม.6 5 ทาสวนยาง 15,000 25 ป ประธานกลมออมทรพย

7. อาดม โหมหม ใบเดยว ชาย 50 สมรส อสลาม ม.6 4 รบจางกรดยาง 25,000 ตงแตเกด สมาชกกลม

8. สวสด พลสวสด ใบปลว ชาย 56 สมรส พทธ ปรญญาตร 5 ขาราชการคร 56,000 33 ป สมาชกกลม

9.อมพล หนคาสอน ใบพล ชาย 55 สมรส พทธ ม.3 5 ทาสวนยาง 30,000 ตงแตเกด สมาชกกลม

10. ดลเลาะ หลแจ ใบพด ชาย 53 สมรส อสลาม ป.6 4 ทาสวนยาง 30,000 32 ป คณะกรรมการสมาคมชาวประมงฯ

11. จตนนท ชศร ใบเตย หญง 43 โสด พทธ ม.6 2 ทาสวนยาง 15,000 ตงแตเกด คณะกรรมการกลมแพปลา

12. สวาท จารยะ ใบแดง ชาย 59 สมรส พทธ ป.6 7 ทาประมง 12,000 ตงแตเกด คณะกรรมการกลมรบซอนายาง

13. วรวฒน อมราพทกษ ใบเหลอง ชาย 53 สมรส พทธ ปวช. 4 รบจาง 15,000 ตงแตเกด สมาชกกลม

14. นางสณ นนทจนทร ใบเฟรน หญง 41 สมรส อสลาม ป.6 4 รบจางกรดยาง 10,000 ตงแตเกด สมาชกกลม

15. น.ส.ศราณ ชชวย ใบไม หญง 35 สมรส อสลาม ปรญญาตร 4 รบจาง 12,000 ตงแตเกด สมาชกกลม

ภาคผนวก ข

ตารางแสดงขอมลพนฐานของผใหขอมลสาคญ

ชอ - สกล เพศ อาย สถานภาพ ศาสนา การศกษา อาชพหลกนามสมมต

ภาคผนวก ข

ตารางท ข – 1 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

ขอมล ใบบว* ใบเงน* ใบตาล*

- เพศ - อาย - สถานภาพสมรส - ศาสนา - การศกษา - สมาชกในครอบครว - อาชพ - รายไดตอเดอน - ระยะเวลาการอาศยอยในพนท - ตาแหนงทางสงคมในชมชน

หญง 47 ป

โสด อสลาม

มธยมศกษาปท 6 5 คน

ทาสวนยาง 12,000 บาท

ตงแตเกด ประธานกลมออมทรพยฯ

ชาย 64 ป

สมรส อสลาม

มธยมศกษาปท 6 3 คน

รบจางทวไป 10,000 บาท

35 ป ประธานกลมรบซอนายาง

ชาย 58 ป

สมรส พทธ

ปรญญาตร 4 คน

ขาราชการคร 75,000 บาท

26 ป ประธาน ทสม.ระดบตาบล

* นามสมมต

ตารางท ข – 1 (ตอ)

ขอมล ใบลาน* ใบมะกรด* ใบตอง*

- เพศ - อาย - สถานภาพสมรส - ศาสนา - การศกษา - สมาชกในครอบครว - อาชพ - รายไดตอเดอน - ระยะเวลาการอาศยอยในพนท - ตาแหนงทางสงคมในชมชน

ชาย 48 ป

สมรส อสลาม

มธยมศกษาปท 6 5 คน

ทาประมง 20,000 บาท

ตงแตเกด นายกสมาคมชาวประทงฯ

ชาย 42 ป

สนรส อสลาม

มธยมศกษาปท 6 4 คน

ทาสวนยาง 15,000 บาท

ตงแตเกด สมาชกกลม

ชาย 60 ป

สมรส อสลาม

มธยมศกษาปท 6 5 คน

ทาสวนยาง 15,000 บาท

25 ป ประธานกลมออมทรพย

168

ตารางท ข – 1 (ตอ)

ขอมล ใบเดยว* ใบปลว* ใบพล*

- เพศ - อาย - สถานภาพสมรส - ศาสนา - การศกษา - สมาชกในครอบครว - อาชพ - รายไดตอเดอน - ระยะเวลาการอาศยอยในพนท - ตาแหนงทางสงคมในชมชน

ชาย 50 ป

สมรส อสลาม

มธยมศกษาปท 6 4 คน

รบจางกรดยาง 25,000 บาท

ตงแตเกด สมาชกกลม

ชาย 56 ป

สมรส พทธ

ปรญญาตร 5 คน

ขาราชการคร 56,000 บาท

33 ป สมาชกกลม

ชาย 55 ป

สมรส พทธ

มธยมศกษาปท 3 5 คน

ทาวนยาง 30,000 บาท

ตงแตเกด สมาชกกลม

169

ตารางท ข – 1 (ตอ)

ขอมล ใบพด* ใบเตย* ใบแดง*

- เพศ - อาย - สถานภาพสมรส - ศาสนา - การศกษา - สมาชกในครอบครว - อาชพ - รายไดตอเดอน - ระยะเวลาการอาศยอยในพนท - ตาแหนงทางสงคมในชมชน

ชาย 53 ป

สมรส อสลาม

ประถมศกษาปท 6 4 คน

ทาสวนยาง 30,000 บาท

32 ป คณะกรรมการสมาคมฯ

หญง 43 ป โสด พทธ

มธยมศกษาปท 6 2 คน

ทาสวนยาง 15,000 บาท

ตงแตเกด คณะกรรมการกลม

ชาย 59 ป

สมรส พทธ

ประถมศกษาปท 6 7 คน

ทาประมง 12,000 บาท

ตงแตเกด คณะกรรมการกลม

170

ตารางท ข – 1 (ตอ)

ขอมล ใบเหลอง* ใบเฟรน* ใบไม*

- เพศ - อาย - สถานภาพสมรส - ศาสนา - การศกษา - สมาชกในครอบครว - อาชพ - รายไดตอเดอน - ระยะเวลาการอาศยอยในพนท - ตาแหนงทางสงคมในชมชน

ชาย 53 ป

สมรส พทธ

ประกาศนยบตรวชาชพ 4 คน

รบจาง 15,000 บาท

ตงแตเกด สมาชกลม

หญง 41 ป

สมรส อสลาม

ประถมศกษาปท 6 4 คน

รบจางกรดยาง 10,000 บาท

ตงแตเกด สมาชกกลม

หญง 35 ป

สมรส อสลาม

ปรญญาตร 4 คน

รบจาง 12,000 บาท

ตงแตเกด สมาชกกลม

171

ตารางท ข.-2 แสดงความสมพนธของทรพยากรธรรมชาตกบชมชน

ชอ การรบรถงสภาพทรพยากรในปจจบน สาเหตการเปลยนแปลง ความสมพนธของทรพยากรตอ

ตนเองและคนในชมชน

ใบเงน* ในอดตทรพยากรนาอดมสมบรณหาปลากง

รมตลงตอน เปนทะเลสาบ 3 นา คอนากรอย

นาเคม นาจด

ปจจบน ปรมาณสตวนาลดลง ทะเลตนเขน

1.กนปากระวะ

2.สรางทาเรอนาลก เพอการทานาขาวของชาวระ

โนดและนครศรธรรมราช

3. ใชเครองมอประมงทมความทนสมยมากขน

หากนแบบกอบโกย

เปนทงแหลงอาหารและเปนรายได

ของคนในชมชน

ใบบว* ในอดตทรพยากรทางทะเลอดมสมบรณ หา

ปลาไดเตมลาเรอ ปจจบน ปรมาณสตวนา

ลดลงมาก แตเดมใชกดเพยง 1-2 ผน

ปจจบนตองใชกด 20-30 ผน

1.กนปากคลองระวะ

2.การสราง.ทาเรอนาลก

3. เครองมอทรนแรง เชน อวนรน โพงพาง

เปนวถชวต ทผกพนกบทะเลมาตงแต

เกด เปนแหลงอาหารและขายเปน

รายได

ใบตาล* เดมคนในพนทมอาชพหลกทาประมง พนทม

การทานาปลกขาว ปจจบนสตวนาลดลง การ

ปลกขาวลดลงมาก

1.เกดจากการเปลยนแปลงของสภาพอากาศทว

โลก

2.การปดปากคลองระวะและสรางทาเรอนาลกท

จงหวดสงขลา

3.ปลอยนาเสยลงในแมนาลาคลอง

4. ประชาชนเองกเรมใชเครองมอททนสมย เชน

โพงโพงพาง ไฟฟาชอต และยง ใชอวนตาถมากขน

เปนแหลงอาหาร และเปนวถชวตของ

ตนเองและคนทตาบลวงกวาง*

ตารางท ข.-2 (ตอ)

ชอ การรบรถงสภาพทรพยากรในปจจบน สาเหตการเปลยนแปลง ความสมพนธของทรพยากรตอ

ตนเองและคนในชมชน

ใบลาน* ในอดตทะเลสาบมความอดมสมบรณ ทาให

มกง ปลามากตามชวงเวลาปจจบนการ

ไหลเวยนนาเปลยน นาตนขน ปรมาณสตว

นาลดลง ปลาบางชนดสญพนธ และบางชนด

ขนาดเลกลง

1.มคนเลาวาจากการปดปากระวะและการสราง

ทาเรอนาลกจงสงผลทาใหสตวนาลดลง

2.นาเสยจากครวเรอนและการเกษตร

เปนแหลงอาหารและขายเปนรายได

หลกจากการทาประมง ไมตอง

ออกไปหางานทานอกชมชน

ใบมะกรด* เดมกง ปลามปรมาณมาก คดวาทาอาชพ

ประมงกมนคงพอถงฤดกออกหากนได

จนถงปจจบนกงปลา มปรมาณนอยลงมาก

1.การสรางทาเรอนาลก

2.กนปากระวะ

3.ใชเครองมอประมงผดประเภท

หากไมมทะเล คดวาไมสามารถ

ดารงชวตอยไดเนองจากอยตงแตเกด

ใชเปนอาหารและเปนรายได

ใบตอง* เดมกง ปลามปรมาณมาก พอถงฤดกออกหา

กนได จนถงปจจบนกงปลา มปรมาณนอยลง

มาก ปลาบางชนดสญพนธ เชน ปลาทง เปน

ตน

1.การสรางทาเรอนาลก

2.กนปากคลองระวะ

เปนแหลงอาหารและสรางรายได ไม

ตองอพยพออกไปทางานนอกชมชน

ใบเดยว* เดมกง ปลาชกชม ในปจจบนถาไมปลอยกคง

ไมมอกแลว

1.เครองมอทาประมง

2.การกอสรางทาเรอนาลก

เปนแหลงอาหาร ตองการกนปลา

ออกเรอไปกมพอกนไดทกมอ

173

ตารางท ข.-2 (ตอ)

ชอ การรบรถงสภาพทรพยากรในปจจบน สาเหตการเปลยนแปลง ความสมพนธของทรพยากรตอ

ตนเองและคนในชมชน

ใบปลว* ในอดตทะเลอดมสมบรณกง ปลามมาก มา

ชวงเวลาปจจบนรอยหรอลงไปมาก

1.นาเสยจากสารเคมตาง ๆ

2.เครองมอทใชทาการประมง

เปนแหลงอาหารและสามารถเปน

รายไดของครอบครว

ใบพล* เดมกง ปลามปรมาณมาก พอถงฤดกไดกน

ปจจบนกงปลา มปรมาณนอยลงมากอยได

เพราะมการปลอยพนธกงปลา

1.การสรางทาเรอนาลก

2.กนปากระวะทอาเภอระโนด

เปนอาหารและเปนรายได

ใบพด* ในอดตทรพยากรนาอดมสมบรณไมวาจะ

เปนกง ปลา ปรมาณสตวนาลดลงอยางมาก

นาตนเขนออกหาปลาไกลขน

1.ชาวประมงใชเครองมอจบสตวนาทรนแรงมาก

ขน

เปนแหลงอาหารและสรางรายได

ใบเตย* ในอดตปลามมากมายหลายชนด ปจจบน

ปลาลดนอยลงและบางชนดสญพนธ เชน

ปลาพรหม

1.ในอดตรฐปดปากระวะทอาเภอระโนดทาให

สตวนาลดลง

เปนแหลงอาหาร

ใบแดง* ในอดตในทะเลสาบ นาไหลเชยว สตวนาม

ปรมาณมากปจจบน ทะเลตนเขน ปรมาณ

สตวนาลดลง เหนไดจากรายไดทหายไป

1.การสรางทาเรอนาลกทจงหวดสงขลาทาให

สตวนาลดลง กนทางนายาว 450 เมตร

แตละครอบครวในตาบลวงกวาง*หา

กนอยกบทะเล ซงเปนอาหารหลก

ของคนทน

174

ตารางท ข.-2 (ตอ)

ชอ การรบรถงสภาพทรพยากรในปจจบน สาเหตการเปลยนแปลง ความสมพนธของทรพยากรตอ

ตนเองและคนในชมชน

ใบเหลอง* ในอดตทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณ ฝน

ตกตามฤดกาล จงมการทานาปลกขาวกน

มาก ปจจบนอากาศเปลยนปลกขาวนอย ไม

คมคาจาง

1.สภาพภมอากาศเปลยนแปลง ฝนตกไมเปนไป

ตามฤดกาล

2. การปลอยนาเสย สารเคม จากภาคเกษตร ลงส

ทะเลสาบ

เปนแหลงอาหาร

ใบเฟรน*

ในอดตทรพยากรอดมสมบรณในนามปลา

ในนามขาว ปจจบนคนในชมชนหนเหจาก

อาชพประมงไปทาสวนยางพารากนมากขน

การปลกขาวลดลงมาก

1. รฐปดครองปากระวะทระโนด

2.จากการทภมอากาศเปลยนฝนไมตกตองตาม

ฤดกาล เกดภาวะโลกรอน

ทองทะเลเปนทงแหลงอาหารและเปน

รายไดของครอบครว

ใบไม* ในอดตทรพยากรนาอดมสมบรณไมวาจะ

เปนกง ปลา ปจจบนการไหลเวยนนา

เปลยนไป สตวนาลดลง นาตนเขนและ ปลา

บางชนดสญพนธ ไปแลว

1.การสรางทาเรอนาลกทสงขลา

2.กนปากระวะ

3.เครองมอทใชทาการประมง

เปนแหลงอาหาร ซงคนในชมชนหา

ปลา กง กนเปนอาหารหลกตงแตอดต

จนถงปจจบน

175

ภาคผนวก ข.-3 การกอรปเครอขาย

ชอ การกอตวของเครอขาย ความสมพนธในเครอขาย

กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน

ใบเงน*

- การปดปากคลองระวะและทาสรางทาเรอนาลก

- ใชเครองมอจบทมความรนแรง เกดปญหา

ปรมาณสตวนาลดลง

1. มความเปนญาตพนองกนในชมชน

2. คนทสนใจในเรองของการอนรกษ

เหมอนกนทางานรวมกนได

1.รวมกนอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาต

2. เสรมสรางสวสดการ เสรมสรางอาชพ

นาไปสการพงตนเอง

ใบบว*

- จากการพฒนาของภาครฐในการปดปาก

คลองระวะและทาทาเรอนาลก

- การใชเครองมอประมง มากขนเรอย ๆ

. หาปลายากขน ตองออกเรอไปไกล

คาใชจายสง

1.มความสมพนธกนฉนเครอญาต

2.รวมกนทจะอนรกษฟนฟทะเลสาบ

1. รวมกนอนรกษ ฟนฟ ทรพยากรทางทะเล

2. ใหคนในชมชนมการออมเพอสวสดการ

ใบตาล*

- การปดปากคลองระวะ สรางทาเรอนาลก

- ใชเครองมอจบทมความรนแรง เกดปญหา

ปรมาณสตวนาลดลง

1. คนคอเดยวกนทางาน ดวยกนไดด

2. มความเปนพนองเครอญาต

1. ใหคนในชมชนหนมาอนรกษทรพยากรทาง

ทะเล

ใบลาน*

การเปลยนแปลงของระบบ 3 นา จากการ

ปดปากคลองระวะและทาทาเรอนาลก สตว

นาลดลงตองออกเรอไปไกล จงจะไดปลา ทา

ใหมภาระคาใชจายสง

1. มความสมพนธฉนญาตมตร

2. ใหความชวยเหลอซงกนและกน

3. มใจทจะทางานเพอชมชนเหมอนกนทา

ใหมความสมพนธทดในเครอขาย

1.มงสการอนรกษฟนฟทรพยากรทางทะเล

2. ควบคกบการมสวสดการใหคนในชมชน

ภาคผนวก ข.-3 (ตอ)

ชอ การกอตวของเครอขาย ความสมพนธในเครอขาย

กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน

ใบมะกรด*

1. สตวนาลดลงจากการทาทาเรอนาลกและ

ปดปากคลองระวะของรฐ

2. ใชเครองมอทมความรนแรง

1.ใหความชวยเหลอซงกนและกน

2.มใจในการอนรกษเหมอนกน

3. คนในชมชนมความเปนพนองเครอญาต

1. ใหทกคนหนมาอนรกษทรพยากรธรรมชาต

ใบตอง*

1.การทรฐปดปากคลองระวะและสรางทาเรอ

นาลกกนการไหลของนา

2. คนนอกเขามาบกรกใชเครองมอทมความ

รนแรงสตวนาลดลง

3. การปลอยนาเสยของภาคเกษตร

1.มความคดทจะใหชมชนม

ทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ

1. ชวยกนอนรกษทรพยากรทางทะเล

2 สรางสวสดการ และสงเสรมอาชพ

ใบเดยว*

1. การทรฐสรางทาเรอนาลกยาว 450 เมตร

กนทางนาและปดปากคลองระวะ การใช

สารเคมของภาคเกษตรกรรมไหลลงทะเล

1. ใหความชวยเหลอเพอนสมาชก

2. มความสมพนธฉนเครอญาต

1.มงไปสเรองของการอนรกษ ฟนฟทรพยากร

ทางทะเล สตวนา

ใบปลว* 1.ปดปากระวะและสรางทาเรอนาลกทาให

สตวนาลดลง

2. ใชเครองมอจบทมความรนแรง

1. มความสมพนธเหมอนพเหมอนนอง

1.รวมกนดแลทรพยากรธรรมชาตในชมชน

และสรางสวสดการใหคนในชมชน

ใบพล* 1.มคนเลาวารฐสรางทาเรอนาลกและปด

ปากระวะ สงผลตอการเปลยนแปลงการ

ไหลของนา ทาใหหาปลายากขน สตวนาลดลง

1.มใจทจะพฒนาชมชนรวมกน

2. มความสมพนธฉนเครอญาต

1.การอนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเล สตว

นาใหเปนอาหารและรายไดใหกบคนในชมชน

ตลอดไป

177

ภาคผนวก ข.-3 (ตอ)

ชอ การกอตวของเครอขาย

ความสมพนธในเครอขาย กาหนดเปาหมายและความตองการรวมกน

ใบพด*

1. ใชเครองมอทมความรนแรงมากขนและ

การทรฐทาปดปากคลองระวะและทาทาเรอนาลก

2. สตวนาลดลง

1. คนในชมชนเรากเหมอนเปนพนองเครอ

ญาตกนทงนน

อนรกษ ฟนฟทรพยากรทางทะเล

ใบเตย* 1.ปดปากระวะทาใหสตวนาลดลง

2. ใชเครองมอจบทมความรนแรง

1. พดคย ปรกษาหารอกนฉนเครอญาต

2..ชวยเหลอกนทงในชมชนและนอกชมชน

สนบสนนเพอใหเกดการอนรกษทรพยากรทาง

ทะเล และสงเสรมสวสดการใหคนในชมชน

ใบแดง*

1. สตวนาลดลงจานวนมากผลมาจากการ

พฒนาของรฐและการใชสารเคมของภาค

เกษตรทไหลลงสทะเล

1. ใชความสมพนธกนในเครอญาตใหเขา

มารวมกน ชวยกนอนรกษ

อนรกษฟนฟทรพยากรทางทะเล ใหกลบมา

อดมสมบรณ

ใบเหลอง*

1. การกอตวของชาวบานเกดจากผลกระทบ

ทรฐสรางทาเรอนาลกทจงหวดสงขลา

2. ใชเครองมอทมความรนแรงขนเรอยๆ

1.มใจทจะรวมกนทางานเพอ คนในชมชน

2.มความเปนเครอญาตระหวางกน

อนรกษทรพยากรธรรมชาต

ใบเฟรน*

1. รฐเขามาพฒนาโดยปดปากระวะและ

สรางทาเรอนาลก และการปลอยนาเสยลงส

ทะเลทาใหสตวนาลดลง

1. มความเปนพนองเครอญาต

2. พงพาชวยเหลอกนในชมชน

สนบสนนเพอใหเกดการอนรกษทรพยากรทาง

ทะเล

ใบไม* 1. มคนเลาวาสตวนาลดลงจากการปดปาก

คลองระวะและสรางทาเรอนาลกทสงขลา

1.มความตองการเหมอน ๆ กน

2.ชวยเหลอเมอสมาชกมปญหา

สนบสนนเพอใหเกดการอนรกษทรพยากรใน

ชมชน

178

ภาคผนวก ข.-4 การบรหารจดการเครอขาย

ชอ การกาหนดโครงสราง การกาหนดบทบาทหนาทและขอตกลงรวม การตดตอสอสาร

ใบเงน* 1. ไมมการกาหนดโครงสรางการ

ทางาน

2. อาศยความสมพนธระหวางแกนนากลม

1. ตกลงรวมกนโดยการพดคย

2. แบงหนาทตามความถนด

1. แจงขาวกนทางโทรศพท

2. บอกตอจากแกนนาสสมาชก

3. ใชการประชมประจาเดอนเปนทแจงขาว

ใบบว*

1.ไมมการกาหนดชดเจน

2. ทางานรวมกนมความสมพนธทด

รวมคดรวมทาเพอเปาหมายเดยวกน

1. บทบาทไมไดกาหนดชดเจน ขนอยกบใคร

เปนผดาเนนการอย

2. ชวยกนปฏบตงานตามความถนดของแตละ

คน

1. ทางโทรศพท

2. ใชเวทการประชมประจาเดอน

3. บอกตอปากตอปาก จากแกนนาลงสสมาชก

ใบตาล*

1.อาศยความสมพนธของแกนนาท

รวมกนทางาน

2. มไดกาหนดทชดเจน

1.ไมไดกาหนดชดเจนเปนเพยงการพด

ตกลงกน

2. เรองอนรกษ ใบบว* เรองออมทรพย ใบเงน*

1. ทางโทรศพท

2. ใชเวทการประชมประจาเดอน

3. บอกตอปากตอปาก

4. ทางวทยเครองแดง

ใบลาน*

1.ไมมการกาหนดการเปนเครอขายกน

ทชดเจน

2.มความสมพนธทดในการทางานรวมกน

1. ไมระบชดเจน ปฏบตงานตามความ ถนดของ

แตละคน

1. ทางโทรศพท

2. ใชเวทการประชมประจาเดอน

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ การกาหนดโครงสราง การกาหนดบทบาทหนาทและขอตกลงรวม การตดตอสอสาร

ใบมะกรด*

1.มไดกาหนดโครงสรางชดเจน 1.ไมไดกาหนดวาใครมบทบาทเรองใดทชดเจน

2.พดคยรวมกน แกนนาคนไหนถนดเรองใดก

ทาเรองนน

1.โทรศพทแจงขาว

2. ใชเวทการประชมประจาเดอน

3. แกนนาบอกตอดวยวาจาไปยงสมาชก

ใบตอง* 1. ไมมการกาหนดโครงสรางทชดเจน

2.อาศยความสมพนธของแกนนาท

รวมกนทางาน

1.ไมระบบทบาทชดเจนตายตว 1. ใชเวทการประชมออมทรพยประจาเดอน

2. บอกตอผานสมาชก

ใบเดยว* 1.ไมไดกาหนดวาใครเปนหวหนา/

ลกนอง/ฝาย

1.ชวยกนทามไดกาหนดชดเจน 1. ทางโทรศพท

2. ใหแกนนาบอกตอไปยงสมาชก

ใบปลว* 1.ไมกาหนดโครงสรางชดเจน 1.มไดกาหนดบทบาททชดเจนเปนลายลกษณ

อกษร

2.ตกลงรวมกนในแกนนาและเปนทรกน

โดยทวกน

1. ทางโทรศพท

2. บอกตอแกนนาไปยงสมาชก

ใบพล*

1.ไมกาหนดโครงสรางการทางาน 1. ไมไดกาหนดวาใครทาอะไรทชดเจน

2. ตกลงรวมกนโดยแกนนาทจะรบผดชอบใน

แตละเรอง

1. ดวยวาจาผานแกนนา และบอกกบสมาชก

2. ใชเสยงตามสาย

3. ตดตอทางโทรศพท สะดวก รวดเรว

180

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ การกาหนดโครงสราง การกาหนดบทบาทหนาทและขอตกลงรวม การตดตอสอสาร

ใบพด*

1.ไมกาหนดโครงสรางทชดเจน

2.อาศยความสมพนธของแกนนาท

รวมกนทางาน

1.ปฏบตงานตามความถนดของแตละคน

2. ไมกาหนดหนาทชดเจน

1. บอกตอปากตอปากกบสมาชกไปยงสมาชก

2. ทางวทยเครองแดง

3. ใชโทรศพทตดตอ

ใบเตย* 1.ไมมการกาหนดการทางานทชดเจน

2.เปนความรวมมอของแกนนากลมเพอ

การอนรกษทรพยากร

1.มไดกาหนดหนาทชดเจน

1.ใชเวทการประชมประจาเดอนของออมทรพย

และสมาคมชาวประมงฯ

2. ดวยวาจาผานแกนนา

3.ใชเสยงตามสาย และใชโทรศพทตดตอเรองดวน

ใบแดง* 1.ไมมใครนาใครตามชดเจน 1. ไมไดกาหนดบทบาทชดเจน

2.เปลยนแปลงไดตามความถนดของแตละคน

และวางเวนจากงานประจา

1. ทางโทรศพท

2. บอกตอปากตอปากกบสมาชก และแกนนา

ใบเหลอง*

1.ไมกาหนดโครงสรางชดเจน 1.บทบาทไมไดกาหนดชดเจน ขนอยกบใคร

เปนผดาเนนการอย

1. ทางโทรศพท

2. บอกตอกบแกนนา โดยตรงกบสมาชก

ใบเฟรน* 1. ไมมการกาหนดโครงสรางการทางาน

2. อาศยความสมพนธของแกนนาท

รวมกนทางาน

1.ไมไดกาหนดบทบาทชดเจน

2. รบผดชอบตามความถนดและเมอวางเวน

จากงานประจา

1. บอกตอกบแกนนา โดยตรงกบสมาชก

2. ดวยวาจาผานแกนนา

3. ตดตอทางโทรศพทเมอม เรองดวน

ใบไม*

1.ไมกาหนดโครงสรางชดเจน 1. ไมไดกาหนดบทบาทชดเจน

2.ตกลงรวมกนในแกนนาและเปนทรกนโดยทว

1.ใชเวทการประชมประจาเดอนของออมทรพย

2. ทางโทรศพท

181

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ

การประสานงาน

การจดระบบการเรยนร

รวมกน

การจดสรรทรพยากร วธการประสาน ผรบผดชอบการประสานงาน

ใบเงน*

1. การประสานงานมกใชการ

บอกตอปากตอปาก /ทาง

โทรศพททงภายในและภายนอก

2. ใชหนงสอประสานไป

ภายนอกเปนสวนใหญ

1.ไมไดกาหนดหนาทผ

ประสานงาน

2.สวนใหญแกนนากลมเปน

ผประสาน

1.จดฝกอบรมบญช ของออม

ทรพย

2.ไปดงานนอกสถานทเพอ

กลบมาพฒนาชมชน

3. แลกเปลยนความรในท

ประชมประจาเดอน

1. การจดสรรงบประมาณทไดรบจาก

ภายนอก และงบจากการตงกองทนฟนฟ

2. แจกจายพนธสตวนาใหกบกลม

สมาชกเครอขาย

3. การใหสมาชกไปใหความรกบกลม

เครอขาย

ใบบว*

แดง

1.การประสานงานมกใชการ

บอกตอๆ กนในสมาชก

2. ใชเวทประชมของกลมตาง ๆ

3. ทาเปนหนงสอปดประกาศ

ทประชม เมอมขาวสาร

1.แกนนากลมจะเปนผ

ตดตอประสานงานไปยง

สมาชก

2.ไมกาหนดชดเจน

1 ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อนรกษและออมทรพย

2.ไปดงาน อบรมกนนอก

สถานท

3.วทยากรมาใหความรในวน

ประชมของสมาคมฯ

4. รวมแลกเปลยนความคดกน

ในทประชมประจาเดอน

1.ชวยเหลอกน เมอเครอขายตองการ

กาลงคนกจะไปชวยกนเพอการอนรกษ

2. แจกจายพนธสตวนาใหสมาชก

เครอขาย

3. จดสรรเงนทตงเปนกองทนอนรกษ

ฟนฟทะเลฯ เพอสนบสนนการอนรกษ

และจดสรรงบประมาณจากภายนอกให

สมาชกอนรกษตามทขอไว

182

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ การประสานงาน การจดระบบการเรยนร

รวมกน การจดสรรทรพยากร

วธการประสาน ผรบผดชอบการประสานงาน

ใบตาล*

1. การประสานงานมกใชการ

บอกตอไปยงสมาชก

2. ประสานงานกบสมาชกใน

เวทประชมของกลมฯ

1.ไมไดกาหนดหนาท

ผประสานงาน

2. สวนใหญแกนนากลมจะ

เปนผตดตอ

1. ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อาสาสมครพทกษทรพยากรฯ

2.ไปดงานนอกสถานท

3.แลกเปลยนความคดในทประชม

1.การรวมเปนสมาชกของกลมอนใน

เครอขาย

2.จดสรรเงนจากกองทนอนรกษฟนฟ

ทะเลฯ ใหสมาชก สนบสนนการอนรกษ

โดยมตองขอรฐ

3.จดสรรงบประมาณทไดรบ จาก สสส.

หรอ กระทรวงทรพยากรฯ ใหสมาชก

ใบลาน*

1. ประสานผานเวทการ

ประชมประจาเดอนของ

สมาคมชาวประมงฯ

1. ทงแกนนาประสาน และ

สมาชกตดตอกนโดยตรง

1. ฝกอบรมกบภายในและ

ภายนอกกลมเครอขายอนรกษ

และไปดงานนอกสถานท

2.วทยากรมารวมใหความรใน

วนประชมของสมาคมชาวประมงฯ

1. แจกจายพนธสตวนาใหสมาชก

เครอขายทแจงความประสงคไว

2. นาเงนทจดตงกองทนอนรกษฟนฟ

ทะเลฯ มาใชสนบสนนการอนรกษ

ใบมะกรด* 1.การประสานงานมกใชการ

บอกตอปากตอปาก

1.มแกนนาประสาน และ

สมาชกตดตอกนโดยตรง

1.ไปดงานนอกสถานท

2. มาแลกเปลยนขาวสาร ปญหา

กนในทประชม

1. ไดรบการแจกจายพนธสตวนาจาก

กลมสมาชกเครอขาย

183

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ การประสานงาน การจดระบบการเรยนร

รวมกน การจดสรรทรพยากร

วธการประสาน ผรบผดชอบการประสานงาน

ใบตอง* 1. ชวยกนประสานงานผาน

เวทการประชมประจาเดอน

1.ไมไดกาหนด

2.แกนนาจะเปนผ

ประสานงานไปยงสมาชก

1.จดฝกอบรมบญช ของออม

ทรพย

2. รวมคด พดคยกนในทประชมฯ

1. แจกจายพนธสตวนาใหสมาชก

เครอขายทแจงความประสงคไว

2. มการจดสรรจากเงนกองทนอนรกษ

ฟนฟทะเลฯ ของกลมออมทรพยฯ

ใบเดยว*

1. การประสานงานพด บอก

ขาวกน สงตอกนเรอยๆ

1. ไมไดกาหนด

ผประสานงานชดเจน

2. สวนใหญแกนนากลมจะ

เปนผตดตอประสานงาน

1. ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อนรกษ

2. มารวมปรกษาหารอกนในท

ประชมวนท 19 และ 21

1.ชวยเหลอกนในดานกาลงคน ในการ

รวมกนปกเขตอนรกษ หรอเมอกลม

เครอขายตองการกาลงคน

1. มการจดสรรงบประมาณ จากภายนอก

จากสมาชกกลมอนรกษ ตามทขอ

ใบตอง* 1. การประสานงานใชการ

บอกตอปากตอปาก

1.แกนนาจะเปนผประสาน

เปนสวนมาก

2. ไมไดกาหนดผประสาน

1. จดฝกอบรมบญช ของออม

ทรพย

1. มการจดสรรจากเงนกองทนอนรกษ

ฟนฟทะเลฯ ของกลมออมทรพยมาใช

พฒนาชมชน

ใบเดยว*

1.การประสานงานมกใชการ

บอกตอปากตอปาก

1. สวนใหญแกนนากลมจะ

เปนผตดตอประสานงาน

2. ไมมผรบผดชอบการ

ประสานงานโดยตรง

1. ฝกอบรมภายในกลม และไป

ดงานกบกลมเครอขายอนรกษ

1.การเขารวมเปนสมาชกของกลมคนๆ

หนงสามารถเขารวมกนกลมอนๆ ได

และชวยกนทางานดานอนรกษเมอมการ

จดกจกรรม

184

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ การประสานงาน การจดระบบการเรยนร

รวมกน การจดสรรทรพยากร

วธการประสาน ผรบผดชอบการประสานงาน

2. การจดสรรงบประมาณทไดรบจาก

การทาโครงการใหสมาชกตาบลวง

กวาง*

ใบปลว*

1.การประสานงานมกใชการ

บอกตอปากตอปาก หรอ

โทรศพท

1.แกนนาจะเปนผ

ประสานงานไปสสมาชก

2. ผรบผดชอบไมได

กาหนดเปนทางการ

1.มการอบรม เชนการทาบญช

ออมทรพย

2.ดงานนอกสถานทกบกลม

อนรกษ

1.จดสรรงบประมาณ/ พนธสตวนาให

สมาชกในตาบลวงกวาง* ตามทขอ

ใบพล*

1. การประสานงานมกใชการ

บอกตอปากตอปาก หรอ

โทรศพท

2.บอกกลาวผานทประชม 19,21

1. ไมไดกาหนดชดเจน

1. ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อนรกษ

1. ไดรบการจดสรรงบประมาณ จาก

ภายนอกจากสมาชกกลมอนรกษ ตามท

ขอไว

ใบพด* 1. การประสานงานมกใชการ

บอกตอปากตอปาก หรอ

โทรศพท

1.มแกนนาประสาน และ

สมาชกตดตอกนโดยตรง

2. ผรบผดชอบการ

ประสานงานมไดกาหนดไว

1. ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อนรกษ

2.ไปดงานนอกสถานท

1.จดสรรงบประมาณจากภายนอกให

สมาชกในตาบลวงกวาง* ตามทขอไว

2.จดสรรเงนจากกองทนอนรกษฟนฟ

ทะเลฯ ใหสมาชก สนบสนนการอนรกษ

185

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ การประสานงาน การจดระบบการเรยนร

รวมกน การจดสรรทรพยากร

วธการประสาน ผรบผดชอบการประสานงาน

2. ประสานงานในทประชม

ประจาเดอนวนท 19 และ 21

ของทกเดอน

3. เชญวทยากรมาใหความร

แลกเปลยนกนในวนประชมของ

สมาคมชาวประมงฯ

ใบเตย* 1. การประสานงานมกใชการ

โทรศพทตดตอทงภายในกลม

และภายนอก เชน ขอพนธ

สตวนาไปทเกาเสง

1. ไมไดมการกาหนดเปน

กจจะลกษณะ

2. มแกนประสานไปส

สมาชก

1. ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อนรกษทงภายในและภายนอก

2. แลกเปลยนกนในวนประชม

ของสมาคมชาวประมงฯ

1.แจกจายพนธสตวนาใหสมาชก

เครอขายทแจงความประสงคไว

2.จดสรรเงนจากกองทนอนรกษฟนฟ

ทะเลฯ ใหสมาชก สนบสนนการอนรกษ

โดยมตองขอรฐ

ใบแดง*

1.การประสานงานมกใชการ

พดคยบอกตอ

2. ประสานงานในทประชม

ของกลมออมทรพยฯ

1. สวนใหญแกนนากลมจะ

เปนผตดตอประสานงาน

1. ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อนรกษ

2.ไปดงานนอกสถานท

1.จดสรรงบประมาณ และพนธสตวนา

ใหสมาชกในตาบลวงกวาง* ตามทขอไว

ใบเหลอง*

1. มกประสานกนในทประชม

ประจาเดอน

1. ไมไดกาหนด

2.แกนนาจะเปน ผประสาน

1. ฝกอบรมกบกลมเครอขาย

อนรกษ (ทองเทยว)

1.จดสรรงบประมาณจากภายนอก ให

สมาชกในตาบลวงกวาง* ตามทขอไวกบ

186

ภาคผนวก ข.-4 (ตอ)

ชอ การประสานงาน การจดระบบการเรยนร

รวมกน การจดสรรทรพยากร

วธการประสาน ผรบผดชอบการประสานงาน

2. ประสานเปนหนงสอไป

ภายนอกเมอทาโครงการตางๆ

ไปยงสมาชกมากกวา 2. รวมแลกเปลยนกนในทประชม

ประจาเดอนของกลมออมทรพยฯ

กลมสมาชก

ใบเฟรน*

1. การประสานงานพดคยบอก

ตอจากสมาชกสสมาชก

1. ไมไดกาหนด

ผประสานงานชดเจน

1. รวมคด รวมปรกษาหารอกน

ในทประชมกลมในวนท 19 และ21

ของทกเดอน ในการประชมของ

กลมออมทรพยผหญง

1.จดสรรเงนจากกองทนอนรกษฟนฟ

ทะเลฯ ใหสมาชก สนบสนนการอนรกษ

โดยมตองขอรฐ

ใบไม*

1. ประสานเปนหนงสอ เชน

ของบประมาณ/ทาโครงการ

สงเรองไป ปตท. เปนตน

1.แกนนากลมจะเปนผ

ตดตอประสานงาน

1.ฝกอบรมเรองเกยวกบการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต

2. รวมแลกเปลยนใหความรกน

ในทประชมวนท 21 ของทก

เดอน

1. การจดสรรงบประมาณทไดรบจาก

การทาโครงการใหสมาชกตาบลวง

กวาง*

2. การใหสมาชกไปใหความร กบกลม

เครอขาย

3. .จดสรรเงนจากกองทนอนรกษฟนฟ

ทะเลฯ ใหสมาชก จากการสนบสนน

ของกลมออมทรพยฯ

187

ภาคผนวก ข.-5 การพฒนาความสมพนธของเครอขายเพอใหเกดการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

ชอ การเสรมสรางผนา การสรางกจกรรมรวม การแลกเปลยนเรยนร

การขยายกจกรรม

ใบเงน* 1. ใหเขารวมอบรมกบองคกร

ภายนอก

2. ใหเสนอความคดเหนและมสวน

รวมในการตดสนใจ

3. ชกชวนผทมจตอาสาเขามารวม

ทางาน รวมคด

1. การรวมประชมประจาเดอนในวนท 19

2. การรวมปลอยพนธปลา กง ชวยกน

ดแล ตรวจตรา มใหมการลกลอบ

ทาผดกฎขอตกลง

3. รวมปลอยพนธสตวนา

1. พดคยแลกเปลยนความคดเหน

ในการประชมออมทรพย

2. พดคยกนในการทากจกรรม

กลม เชน กลมสมนไพร

1. ใหมสวสดการ ความ

ชวยเหลอ ขยาย

ครอบคลมทวตาบล ตาม

ความตองการของคนใน

ชมชน

2. ชกชวนเยาวชนเขามาม

สวนรวมอนรกษ

ใบบว*

1. ใหเขารวมอบรม ศกษาดงานกบ

องคกรภายนอก

2. เปดโอกาสใหมสวนรวมในการ

คดและตดสนใจ

3. ใหมสวนรบผดชอบงานตาม

ความถนดของแตละคน

1. การรวมกนปลอยพนธสตวนา ทากระชง

อนบาลแมพนธกง

2.รวมประชมประจาเดอน

3. อบรมใหความรกบสมาชก

เครอขาย

4. ชวยกนดแลตรวจตรา มให

กระทาผดกฎการลบลอบจบสตวนา

5.จดทาโครงการกาจดขยะ

6.ใหเยาวชนรวมปลกปาชายเลน

1. พดคยแลกเปลยนความคดเหน

ในการประชมออมทรพย

2. ในการจดประชมของสมาคม

ชาวประมงฯ

3. นาความรทอบรมมาถายทอด

ใหสมาชกรบร

4. พดคยกนในการทากจกรรม

กลมตางๆ

1. ขยายใหมกลมกจกรรม

ทเขากบวถคนในชมชน

มงการอนรกษ

2. ใหเยาวชนเขามามสวน

ทากจกรรมรวมกบ

เครอขาย

ภาคผนวก ข.-5 (ตอ)

ชอ การเสรมสรางผนา

การสรางกจกรรม

การแลกเปลยนเรยนร

ขยายกจกรรม

ใบตาล*

1.ใหเขารวมอบรม ศกษาดงานกบ

องคกรภายนอก

2. ใหสมาชกทสนใจการอนรกษ

รวมคดรวมตดสนใจรวมกน

3. ใหรบผดชอบงานตามความถนด

1.การรวมกนปลอยพนธสตวนา

และกจกรรมจากดขยะในหมบานให

เยาวชนเขามามสวนรวม

2.รวมกนทากจกรรมกลมออมทรพย,

อนรกษในการประชมประจาเดอน

1. แลกเปลยนในทประชมของ

สมาคมชาวประมงฯ และในการ

ประชมออมทรพย

1. ใหมสวสดการ ความ

ชวยเหลอ ขยาย

ครอบคลมตามความ

ตองการของชมชน

2.ใหเยาวชนเขามามสวน

ทากจกรรมรวมกบ

เครอขายเพอสรางกลม

ใบลาน*

1. ใหมสวนรวมในการคดและ

ตดสนใจ

2. แบงหนาทใหทาบางเพอใหม

ความรบผดชอบ

1.การรวมกนปลอยพนธสตวนา

2. รวมประชมประจาเดอนของกลม

ออมทรพย และสมาคมฯ

3. ชวยกนทากระชงอนบาลแมพนธ

กงกนในชมชน

4. มกจกรรมปลกปาชายเลนและ

กจกรรมกาจดขยะในชมชนเพอ

สรางจตสานกรวมกน

1. ในการจดประชมของสมาคม

ชาวประมงฯ

2. แลกเปลยนความคดเหนกน

ในการทากจกรรมกลมตางๆ

3. พดคยกนรานนาชายามเชา

4. ถายทอดความรทมไปส

สมาชกในกลมเครอขายเพอทา

กจกรรมรวมกนตอไป

1. . พฒนาและขยายกลม

กจกรรมใหเขากบวถคน

ในชมชน แตมง

สนบสนนการอนรกษ

2.ใหครและนกเรยนเขามา

มสวนรวมทากจกรรม

189

ภาคผนวก ข.-5 (ตอ)

ชอ การเสรมสรางผนา

การสรางกจกรรม

การแลกเปลยนเรยนร

ขยายกจกรรม

ใบมะกรด*

1. เขารวมอบรม ศกษาดงานกบ

องคกรภายนอก

1.เขารวมประชมประจาเดอนของ

กลมออมทรพยฯ

1. พดคยแลกเปลยนความ

คดเหนในทประชมออม

ทรพย

1. พฒนากจกรรมโดยนาความ

ตองการคนในชมชนมาเปน

แนวขยายโครงการ

ใบตอง*

1.ใหแกนนาเขามามสวนรวมคด

รวมตดสนใจในการดาเนนกจกรรม

ของเครอขาย

1.ปลอยพนธสตวนา รวมกน

2. รวมประชมประจาเดอนของกลม

ออมทรพย ในวนท 19 ของเดอน

1. แลกเปลยนความคดเหนใน

ทประชมออมทรพย

2.พดคยกนในรานนาชา

1. ขยายกจกรรมโดยคานงถง

ความตองการของคนในชมชน

เชน สวสดการการรกษา

ใบเดยว*

1.รวมคดรวมตดสนใจ เปนสวน

หนงของการพฒนาชมชน

2. ตองพฒนาตนเองโดยการเขา

รวมดงาน อบรมกบเครอขาย

ภายนอก

1.รวมปลอยพนธสตวนาและชวยกน

สอดสองมใหมการทาลาย

ทรพยากรธรรมชาต

2.เขารวมประชมประจาเดอนของ

กลมออมทรพย

1. พดคยแลกเปลยนความ

คดเหนในทประชมออม

ทรพย

1.สงเสรมใหเยาวชนเขามาม

สวนทากจกรรมรวมกบ

เครอขาย

ใบปลว*

1. ระดมความคดเหนจากแกนนา

มงสการพฒนาชมชน

2. พฒนาศกยภาพดวยการอบรม ด

งานกบหนวยงานภายนอก

1.รวมกนปลอยพนธสตวนาและ

สอดสองมใหมการทาลาย

ทรพยากรธรรมชาต

2. เขารวมประชมประจาเดอนของ

กลมออมทรพย

1. พดคยแลกเปลยนความ

คดเหนในทประชมออม

ทรพย

1. ใหเยาวชน นกเรยนเขามาม

สวนทากจกรรมรวมกบเครอขาย

190

ภาคผนวก ข.-5 (ตอ)

ชอ การเสรมสรางผนา

การสรางกจกรรม

การแลกเปลยนเรยนร

ขยายกจกรรม

ใบพล*

1.ระดมความคดรวมกน ใหมสวน

รวมคด ใหเขาเปนคนสาคญคน

หนง

1.ปลอยพนธสตวนา และตรวจตราม

ใหมการลกลอบ/ละเมดกฎ

1. พดคยแลกเปลยนความ

คดเหนในทประชมออม

ทรพย

1. ชมชนประสบปญหาพอคา

คนกลางเอาเปรยบกจดตงกลม

แพปลา

ใบพด*

1.ใหแกนนาทกคนไดรวมรบผดชอบ

งานตามความถนดของเขา

2. รวมเขาอบรมกบเครอขายภายนอก

เชน สมาคมสมาพนธชาวประมงฯ

เพอเสรมสรางประสบการณและนามา

พฒนาชมชนเรา

1.ปลอยพนธสตวนา รวมกน

2. ชวยกนดแลการทากระชงอนบาล

แมพนธกงกนในชมชน

3. รวมเขาประชมหารอกนในวน

ประชมประจาเดอนของสมาคมฯ

และกลมออมทรพย

4. มกจกรรมปลกปาชายเลน

1. พดคยแลกเปลยนความ

คดเหนในทประชมออม

ทรพย และทประชมสมาคม

ชาวประมงฯ

2. ใชความรทอบรมมา

ถายทอดใหคนในชมชน

3. คยแลกเปลยนตามรานยามเชา

1. สตวนาลดลงกจดใหมการ

ปลอยพนธสตวนา โดยให

เยาวชนเขามามสวนทากจกรรม

ใบเตย*

1. เขารวมอบรม ศกษาดงานกบ

องคกรภายนอก

2. รวมปรกษาหารอ แลกเปลยนความ

คดเหน เปดโอกาสใหตดสนใจ

รวมกน

3. ใหรบผดชอบตามความถนดของ

สมาชก แกนนา จะไดผลด

1.จดกจกรรมรวมกนของสมาชกกลมใน

ชมชน อยางการประชมประจาเดอนใน

วนท 19 ของสมาคม และของกลม

2. ปลอยพนธสตวนา รวมกน

3. จดกจกรรมปลกปาชายเลนและ

กจกรรมกาจดขยะในชมชนให

เยาวชนมารวมทากจกรรม

1. พดคยแลกเปลยนความ

คดเหนในทประชมออม

ทรพย และการประชมของ

สมาคมฯ

2. พดคยเมอทากจกรรม

กลมนายาง กลมแพปลา

และตามรานคาในชมชน

1. พฒนาและขยายกลม

กจกรรมใหเขากบวถคนใน

ชมชน โดยมสวสดการควบค

กบการพฒนา

2. ใหเยาวชนเขามามสวนรวม

เชน รวมออมทรพย รวมเกบ

ขยะกนในชมชน

191

ภาคผนวก ข.-5 (ตอ)

ชอ การเสรมสรางผนาและหนวยนา

เครอขาย การสรางกจกรรม/

การแลกเปลยนเรยนร

ขยายกจกรรม

ใบแดง*

1.ใหเขารวมอบรม ดงานแลว

กลบมาถายทอด/ สรางกจกรรมใน

ชมชน

2. อบรม ดงานภายนอกมาพฒนา

ชมชน

3. แบงหนาทใหตามความถนดจะ

พฒนางานไดด

1.การรวมกนปลอยพนธสตวนา

2. ชวยกนดแลการทากระชงอนบาล

แมพนธกงกนในชมชนชองลม*

3. รวมทากจกรรมของกลม โดยเฉพาะ

การประชมประจาเดอนเพอปรกษาหารอ

รวมกน

1. แลกเปลยนความคดเหนในท

ประชมออมทรพย และการ

ประชมสมาคมฯ

1. สรางกลมกจกรรมทเขา

กบวถคนในชมชน มง

การอนรกษ

ใบเหลอง*

1. ผลกเปลยน หมนเวยนกนเขา

รวมอบรม ศกษาดงานกบองคกร

ภายนอกอยางทวถง

1.ประชมประจาเดอนของกลมออม

ทรพยรวมกน

2.การรวมกนปลอยพนธสตวนา

1.พดคยกนรานนาชายามเชา 1. คานงถงความตองการ

ของคนในชมชน เชน

ตองการสวสดการ

ใบเฟรน*

1.ใหมสวนรวมรบผดชอบงานตาม

ความถนดของแตละคน

2. รวมดงานกบเครอขายภายนอกท

ใหโอกาสไปดงานพฒนาตนเอง

3. เปดโอกาสใหรวมคดรวม

ตดสนใจรบฟงความคดเหนคนอน

1. ชวยกนดแลการทากระชงอนบาล

แมพนธกงกนในชมชนชองลม*

2. รวมทากจกรรมกลมโดยเขารวม

การประชมประจาเดอนรวมกน

3. มการจดกจกรรมกาจดขยะหนา

บานของคนในชมชนและเยาวชน

1. พดคยเมอทากจกรรมกลมนา

ยาง กลมแพปลา

2. นาความรทไปอบรมมาถายทอด

สสมาชกดวยกน

1. ขยายกจกรรมเครอขาย

โดยนาสวสดการกลมม

ดาเนนการสอดแทรกการ

อนรกษ

192

ภาคผนวก ข.-5 (ตอ)

ชอ การเสรมสรางผนาและหนวยนา

เครอขาย การสรางกจกรรม/

การแลกเปลยนเรยนร

ขยายกจกรรม

ใบไม*

1. เขาอบรม ศกษาดงาน กบ

องคการภายนอกเพอมาพฒนา

ชมชน

2. ใหรวมกนตดสนใจรวมกนเพอ

พฒนางานอนรกษ ใหเขากบวถ

ชมชน

1.ใหมกจกรรมอบรมใหความรกบ

กลมสมาชก

2. ประชมประจาเดอนรวมกนเพอ

สรางกจกรรมในการพฒนาชมชน

3. สรางกจกรรมปลกปาชายเลน จด

กจกรรมใหเยาวชนเขามามสวนรวม

1. แลกเปลยนความคดเหนในท

ประชมออมทรพยกลาง

2. นาความรมาถานทอดเพอ

สรางกจกรรมขนในชมชน

1.ใหคนในชมชนทงตาบล

มสวสดการ เขามารวม

เปนสวนหนงในการ

อนรกษ

2. สงเสรมใหเยาวชนเขา

มารวมทากจกรรมเพอ

สรางกลมเยาวชนให

เขมแขงอนาคต

193

ภาคผนวก ข.-6 รกษาความเปนเครอขาย

ชอ การทากจกรรมอยางตอเนอง การใหการชวยเหลอและ

แกไขปญหาในเครอขาย

การแสวงหา

ทรพยากร

การสรางผนารนใหม

ใบเงน* 1. มการประชมออมทรพยทกเดอน

2.จดกจกรรม ปลกปา อบรมเพออนรกษทรพยากรควบค

กบการออมทรพยสรางสวสดการเสมอ

1.การชวยสอนและให

คาปรกษาการทาบญชของ

กลมออมทรพย

2.จดหาสมาชกรวมทา

กจกรรมเมอกลมใดมปญหา

เรองกาลงคน

3. ชวยเหลอผมรายไดนอย

ไดรบสวสดการนาดมราคา

ถก

1.ไดรบการสนบสนนจาก

ภาคเอกชน,องคการพฒนา

เอกชน ,ภาครฐ

2. สมาชกสามารถรบการ

สนบสนนจากกลมออมทรพย

ทตงขนในการอนรกษฯ ได

1. ชกชวนบตร และเครอ

ญาตทมจตอาสาเขารวมงาน

2. ชกชวนเยาวชนเขามารวม

อบรม ศกษาดงาน สราง

ความตระหนกใหเยาวชน

ใบบว*

1. มการประชมของกลมอนรกษฯ ออมทรพยทกเดอน

2. จดกจกรรมใหเยาวชนมามสวนรวมดวยเสมอ

3. ปลอยพนธสตวนาตามฤดกาล ตรวจตราเผาระวงการ

ลกลอบจบสตวนา

1.การชวยสอนการทาบญช

ของกลมออมทรพย

2.จดหาสมาชกเมอแกนนา

กลมขอความชวยเหลอ อยาง

ชวยเรองกาลงคน

3. รวมกนหาขอสรปเพอลด

1. การใชงบประมาณสวน

หนงจากกลมฯ

2. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

3. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

1.ชกนาคนรนใหมทมจต

อาสาเขารวมงาน

2.นาเยาวชนไปศกษาดงาน

นอกสถานท

ความขดแยงในกลมสมาชก

ภาคผนวก ข.-6 (ตอ)

ชอ การทากจกรรมอยางตอเนอง การใหการชวยเหลอและ

แกไขปญหาในเครอขาย

การแสวงหา

ทรพยากร

การสรางผนารนใหม

ใบตาล*

1. มการประชมของกลมอนรกษฯ ทกเดอน

2. ปลอยพนธสตวนาตามฤด

3. อบรมเยาวชนใหเรยนรเรองการอนรกษเสมอ

1.จดหาสมาชกเมอแกนนา

กลมขอความชวยเหลอ

1. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

2.ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

1. สงเสรมใหบตร หลาน

ศกษาดานการอนรกษ และ

เขามารวมทางานอนรกษ

2. ชกชวนเยาวชนเขารวม

กจกรรม ฝกอบรม ดงาน

ใบลาน*

1. มการประชมของกลมอนรกษฯ ทกเดอน

2. ใหเยาวชนมสวนรวมออมทรพยกบกลมสมาชก

ตอเนอง

3. ปลอยพนธสตวนาเมอสภาพนาเหมาะ และเกบขยะรอบ

ชมชน

1.จดหาสมาชกเมอแกนนา

กลมขอความชวยเหลอ อยาง

ชวยเรองกาลงคน และ

อปกรณปกเขต

2.การชวยในการจดอบรม

สอบถามปญหา ความ

1. การใชงบประมาณสวน

หนงจากกลมฯไมพงพา

หนวยงานของรฐ

2. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

3. ไดรบการสนบสนนจาก

1. สงเสรมใหบตร หลาน

ศกษาดานการอนรกษ

ทรพยากร และเขามารวม

ทางานอนรกษ

195

ตองการเพอมาชวยกนแกไข

รวมกน

หนวยงานภาครฐ

ใบมะกรด*

1. มการประชมออมทรพยกลางทกเดอน

2. ใหเยาวชนเขามารวมทาปลอยปลา กง

1. ชกชวนสมาชก เครอญาต

เขารวมกจกรรมกลม ชวยกน

อนรกษทะเลรวมกน

1. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

2. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

1. ชกชวนเยาวชนเขารวม

กจกรรม ฝกอบรม ดงาน

อนรกษ

ภาคผนวก ข.-6 (ตอ)

ชอ การทากจกรรมอยางตอเนอง การใหการชวยเหลอและ

แกไขปญหาในเครอขาย

การแสวงหา

ทรพยากร

การสรางผนารนใหม

ใบตอง*

1. มการประชมออมทรพยกลางทกเดอน

2. รวมตรวจตราการลกลอบจบสตวนาละเมดกฎ

1.การชวยสอนการทาบญช

การทากลมออมทรพยฯ

ชมชน

1. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

2.ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

1. ถายทอดความรส

ลกหลานใหสานตอ

เจตนารมณใหเขารวมทา

กจกรรมการอนรกษฟนฟ

ทรพยากรทางทะเล

ใบเดยว*

อาดม

1. มการประชมออมทรพยกลางทกเดอน 1. ชวยเหลอกนในการดแล

สอดสองทะเลสาบของ

ชมชน

1. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐและองคกร

พฒนาเอกชน

1. ใหเยาวชนเขามามสวน

รวมในการอนรกษแหลง

ทรพยากร

ใบปลว*

1. มการประชมออมทรพยกลางทกเดอน

2. จดกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษมาโดยตลอด

1. ชวยจดหากาลงคนในการ

ปกเขตอนรกษพนธสตวนา

1. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

1. ใหเยาวชนเขามามสวน

รวมในการอนรกษแหลง

2. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

ทรพยากร

ใบพล*

1. มการประชมออมทรพยกลางทกเดอน

2. ตรวจตราการลกลอบจบสตวนาเสมอ

1. หาขอสรปรวมกนลดขอ

ขดแยงในสมาชกกลม

2. ชกชวนสมาชก เครอญาต

เขารวมกจกรรมกลม ชวยกน

อนรกษทะเลรวมกน

1. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

1.ชกนาคนรนใหมทมจต

อาสาเขารวมกจกรรมเกบ

ขยะชมชน เปนตน

ภาคผนวก ข.-6 (ตอ)

ชอ การทากจกรรมอยางตอเนอง การใหการชวยเหลอและ

แกไขปญหาในเครอขาย

การแสวงหา

ทรพยากร การสรางผนารนใหม

ใบพด*

1. มการประชมของกลมอนรกษฯ ทกเดอน

2. สงเสรมใหเยาวชนเขารวมทากจกรรมกลมสมาชก เชน

เกบออมทรพย กาจดขยะเสมอ

3. ตรวจตราการละเมนกฎจบสตวนา และรวมปลอยสตว

นาเสมอ

1. รวมหารอรวมกนเพอลด

ความขดแยงทางความคดใน

กลม

2.จดหาสมาชกเมอแกนากลม

ขอชวยเหลอ

3.ชวยกนในการฝกอบรม

เยาวชน เพอใหเขามสวนรวม

ในการอนรกษ

1. การใชงบประมาณสวน

หนงจากกลมฯ ทตงขน

2. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

3. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

1. สงเสรมใหบตร หลาน

ศกษาดานการอนรกษ และ

เขามารวมทางานอนรกษ

ใบเตย* 1. มการประชมของกลมอนรกษฯ ,ออมทรพยทกเดอน

2. รวมรกษาความสะอาดเกบขยะในชมชนไมสงผลถงนา

1.การชวยสอนการทาบญช

2. ชวยหาขอเสนอแนะเพอลด

1. การใชงบประมาณสวน

หนงจากกลมฯ ทตงขน

1.ชกนาคนรนใหมทมจต

อาสาเขารวมกจกรรม เชน

ความขดแยงในกลมสมาชก

3.จดหาสมาชกเมอแกนนา

กลมขอความชวยเหลอ อยาง

ชวยเรองกาลงคน

2. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

3. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

รวมเปนสมาชกออมทรพย

และสงเสรมตอเนอง รวม

กจกรรมอน ๆ

ภาคผนวก ข.-6 (ตอ)

ชอ การทากจกรรมอยางตอเนอง การใหการชวยเหลอและ

แกไขปญหาในเครอขาย

การแสวงหา

ทรพยากร การสรางผนารนใหม

ใบแดง*

1. มการประชมของกลมอนรกษฯ ,ออมทรพยทกเดอน

2.ใหเยาวชนในชมชนเขามารวมกบกจกรรมกลมเสมอ

3. จดกจกรรมปลอยพนธสตวนาตามฤดกาล

1. ชวยเหลอกนในการดแล

สอดสองทะเลสาบของ

ชมชน รวมอนรกษทรพยากร

รวมกน

1. การใชงบประมาณสวน

หนงจากกลมฯ ทตงขน

2. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

3. ไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐ

1.นาเยาวชนไปศกษาดงาน

นอกสถานท

2. สงเสรมเยาวชนเขา

มารวมทากจกรรมการ

อนรกษ

ใบเหลอง*

1. มการประชมออมทรพยกลางทกเดอน

1.จดหาสมาชกเมอแกนนา

กลมขอความชวยเหลอ อยาง

ชวยเรองกาลงคน

1. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน

2. ไดรบการสนบสนนจาก

1. ใหเยาวชนเขามาเรยนร

เกยวกบการอนรกษ

ทรพยากร

หนวยงานภาครฐ 2.นาเยาวชนไปศกษาดงาน

นอกสถานทรวมกนคนใน

ชมชน

ใบเฟรน*

โขง

1. มการประชมของกลมอนรกษฯ ทกเดอน

2.มการจดกจกรรมอนรกษตลอดป ไมวาปลอยพนธสตวนา

อนบาลสตวนา ทาทะเลสะอาด

1. จดหาสมาชก เครอญาตเขา

รวมทากจกรรมการอนรกษ

เพอคนในชมชน มสตวนา

กนและเปนรายไดใน

ครอบครว

1. การใชงบประมาณสวน

หนงจากกลมฯ ทตงขน

2. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน ,

ภาครฐ

1. ฝกอบรมใหเยาชนเปน

สวนหนงในการเขารวมด

งานอนรกษ

ภาคผนวก ข.-6 (ตอ)

ชอ การทากจกรรมอยางตอเนอง การใหการชวยเหลอและ

แกไขปญหาในเครอขาย

การแสวงหา

ทรพยากร การสรางผนารนใหม

ใบไม*

ศราณ

1. มการประชมออมทรพยกลางทกเดอน

1.การชวยสอนการทาบญช 1. ไดรบการสนบสนนจาก

องคการพฒนาเอกชน ,ภาครฐ

2. สมาชกสามารถรบการ

สนบสนนจากกลมออมทรพย

ทตงขนจดสรรจากกาไรท

สมาชกเปนหนสวน

1. ชกชวนเยาวชนเขารวม

กจกรรม ฝกอบรม ดงาน

อนรกษ

ตารางท ข.-7 การประเมนประสทธผลของเครอขาย

ประเดน ใบบว* ใบตาล* ใบพด* ใบพล* ใบเงน*

ระดบชมชน

การสรางทนทาง

สงคม

1.คนในชมชนไววางใจการ

ทางานของเครอขายมากขน

2. รวมกนตงกฎกตกาเขต

ปลอยพนธนาและหามลอม

กระทงนา

3. หนวยงานภายนอกเขามา

รวมกนคนในชมชน

อนรกษสตวนา

1.ชาวบานรวมกนทา

กจกรรมสราง

ความสมพนธทดตอกน

มากขน

2. รวมกนตงกฎกตกาเขต

ปลอยพนธนาและหาม

ลอมกระทงนา เพอมให

สตวนาสญพนธ

1.มการชวยเหลอกน

ในการทากจกรรมใน

ชมชนมความ

ไววางใจเชอใจกน

2.มการตงกตกาเขต

จบสตวนารวมกน

เพออนรกษ ฟนฟ

สตวนา

1.มความเชอใจเหน

ผลประโยชนทไดรบจรง

2. หนวยงานภายนอกเขา

มาสนบสนนรวมกบคน

ในชมชนแกไขปญหา

รกษาสตวนา

3.ชาวชมชนรวมกนตงกฎ

กตกาเขตจบสตวนา

1.ชาวบานเชอใจการ

ทางานของเครอขายมาก

ขน

2. หนวยงานภายนอก

เขามาใหการสนบสนน

ชวยเหลอรวมกนคนใน

ชมชน

การรบรของคน

ในชมชน

1.ชาวบานทอคตกลบมา

รวมกนทากจกรรมดานการ

อนรกษมากขน

2. ชาวบานรถงการจด

กจกรรมเพอสวสดการของ

กลมออมทรพย สวสดการ

คารกษาพยาบาล เปนตน

1.ชาวบานรบรจากการจด

กจกรรมเพอสวสดการ

ชมชน เชนโครงการนาดม

2. ชาวบานเขารวมทา

กจกรรมอนรกษ กจกรรม

กลมตาง ๆ

1. ชาวชมชนหากเจอ

ปญหาหลกเขตลม

กจะแจงสมาคมฯหรอ

ประมงอาสา

2. คนในชมชนสวน

ใหญเปนสมาชก

สหกรณออมทรพยฯ

1.ชาวบานเขารวมทา

กจกรรมกลมออมทรพย

มากขน

2. มการรบรและรวม

ปลอยพนธสตวนามากขน

1.ชาวบานรบรผานการ

จดกจกรรม ปลอยสตว

นา และอนรกษปาไม

2. มคนเขารวมโครงการ

สวสดการนาดม มากขน

3.สมาชกเขารวมออม

ทรพยเพอสวสดการ

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบบว* ใบตาล* ใบพด* ใบพล* ใบเงน*

ผลการ

เปลยนแปลง

ปญหา

1.จานวนสตวนาเพมขน

2. ชาวบานหนมาชวยกน

ตรวจตรามใหกระทาผด

กฎฯ ทตงไว

3. ลดการใชเครองมอท

ทาลายสตวนา

1.ลดการใชเครองมอท

ทาลายสตวนา ทรนแรง

2. จานวนสตวนาเพมขน

1. สตวนามจานวน

มากขน

2 ชาวชมชนรวมกน

ทากจกรรมอนรกษ

มากขน

3. ลดการใชเครองมอ

ทรนแรง

1.ปลากงมจานวนมากขน

2. ชาวชมชนรวาเขตไหน

หามจบ เขตไหนจบสตว

นาได ใชเครองมอทผด

กฎนอยลงมาก

1.ชวยใหพนธปลาและ

กงมจานวนมากขน

2. ชาวชมชนปลกผก

กนเอง

3. รจกแปรรปอาหารให

อยไดนานและขายดขน

201

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบกรด* ใบตอง* ใบลาน* ใบพล* ใบเดยว*

ระดบชมชน

การสรางทนทางสงคม 1. หนวยงานภายนอก

เขามาใหการสนบสนน

ชวยเหลอรวมกนคนใน

ชมชน

1.มการชวยเหลอกนใน

การทากจกรรม รวมกน

ทากจกรรมมากขน

2. มกตกาทตงขนจาก

ความตองการของคนใน

ชมชนมากเปนแนวทาง

ในการปฏบตรวมกน

1.ชาวบานรวมทา

กจกรรมทดตอกนมาก

ขน ไววางใจมากขน

2. รวมกนตงกฎกตกา

เขตปลอยพนธนาและ

หามลอมกระทงนา เพอ

มใหสตวนาสญพนธ

1. หนวยงานภายนอก

เขามาใหการสนบสนน

ชวยเหลอรวมกนคนใน

ชมชน

2.มการตงกตกาเขตจบ

สตวนารวมกน เพอ

อนรกษ ฟนฟสตวนา

1. รวมกนตงกฎกตกา

เขตปลอยพนธนาและ

หามลอมกระทงนา

2. หนวยงานภายนอก

เขามารวมกนคนใน

ชมชนอนรกษสตวนา

การรบรของคนใน

ชมชน

1.ชาวบานชวยกน

สอดสอง ตรวจตราเมอ

มคนทาผด ชวยกนบอก

กลาว

2.ชาวบานใชสทธ

สวสดการคารกษา และ

เขารวมเปนสมาชกมาก

ขน

1.มการแจงเหตกรณท

พบคนทาผดรกลาพนท

อนรกษ

2. ชาวบานรวมกนออม

เงน รวมถงเยาวชนกเขา

มาเปนสมาชก และรบร

ถงผลประโยชนทจะ

ไดรบ

1.ชาวบานใหความ

รวมมอเมอมการทา

กจกรรม ปลอยปลา กง

และ ทาตามกตกาทวาง

ไว มากขน

2. คนในตาบลวงกวาง

สวนใหญเปนสมาชก

ออมทรพยเกอบทกบาน

1.ชาวบานรบรผานการ

จดกจกรรมอบรม

ปลอยสตวนา และ

อนรกษปาไม

2. รบรการจดกจกรรม

ออมทรพย เพอ

สวสดการชมชนโดยทว

กน

1.ชาวบานทราบวา

เครอขายเรองออม

ทรพย และอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาต

2.ชาวบานรกจกรรม

การออมทรพยเพอ

สวสดการจากการเขา

รวมเปนสมาชก

202

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบกรด* ใบตอง* ใบลาน* ใบพล* ใบเดยว*

การเปลยนแปลงการ

เกดขนของปญหา

1.ชาวชมชนทาตามกฎ

กตกาทวางไว

2. จานวนสตวนา

เพมขน

3. ชาวประมงลดการใช

เครองมอจบสตวนาท

รนแรง

1. ไมจบสตวนาแบบ

ทาลายลางจะทาใหสตว

นาสญพนธ

2. ชาวประมงปฏบต

ตามกฎ ลดการใช

เครองมอททาลายลาง

1.ปลากงมจานวนมาก

ขน

2. ชาวชมชนรวาเขต

ไหนหามจบ เขตไหน

จบสตวนาได

3. ลดการใชเครองมอ

จบสตวนาทรนแรง

1. ชาวชมชนไมใช

เครองมอทรนแรงใน

การจบสตวนา

1. รวาจบสตวนาแบบ

ทาลายลางจะทาใหสตว

นาสญพนธ ไดใน

อนาคต

2. ลดการใชเครองมอ

จบสตวนาทรนแรง

203

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบเฟรน* ใบเตย* ใบไม* ใบพล* ใบเหลอง*

ระดบชมชน

การสรางทนทางสงคม 1.ชาวบานชวยเหลอกน

ในชวงมกจกรรม

ไววางใจ มสตวนา

เพมขนจรงจากการ

อนรกษ

2.คนในชมชนรวมตง

กฎกตกาเพอปฏบต

รวมกน

1.ชาวบานเขารวม

กจกรรมมากขน เหนถง

การทางานจรง ในการ

อนรกษ

2.จากความตองการ

รวมกนชาวบานมกฎ

กตกาจบสตวนารวมกน

1.ชาวบานเชอใจไดรบ

สวสดการจรง

2.มการชวยเหลอกน

มากขน

3.มการตงกตกาเขตจบ

สตวนารวมกน จาก

ความตองการของชมชน

1.คนในชมชนวางใจ

และเชอใจวาสราง

สวสดการและพฒนา

ชมชนจรง

1. ตงกฎกตกาการจบ

สตวนารวมกนของ

ชาวประมง

การรบรของคนใน

ชมชน

1.ชาวบานรจกถงการทา

กจกรรมของสมาชก

เครอขาย ในการเขา

รวมทากจกรรมอนรกษ

กนมากขน และรบรถง

กตกาทตงหามจบสตว

นา

1.ชาวบานใหความ

รวมมอ นอยคนทจะ

ลกลอบจบสตวนา

เพราะจะถกชาวบาน

กลาวนนทา

2. รบรการทางานของ

กลมออมทรพยฯ

1.มการรบรรวมถง

เยาวชนกเขามารวมกน

อนรกษทรพยากรทาง

ทะเลมากขน

2. รบรถงการทา

โครงการสวสดการเพอ

ชมชน เชน โครงการนาดม

1.มการแจงเหตกรณท

พบคนทาผดรกลาพนท

อนรกษ

2. คนในชมชนเปน

สมาชกสหกรณออม

ทรพยเกอบทกบาน

1.ชาวบานเขารวมออม

ทรพย รบรถงสทธใน

การเบกคารกษาได

เหมอนเจาหนาทรฐ

2.ชาวชมชนชวยกน

อนรกษ ไมทงขยะ สง

สรกปรกลงในทะเล

204

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบเฟรน* ใบเตย* ใบไม* ใบพล* ใบเหลอง*

การเปลยนแปลงการ

เกดขนของปญหา

1.จานวนสตวนาเพมขน

2.ลดการใชเครองมอจบ

สตวนาทรนแรง

1.สตวนามจานวนมากขน

2. ชาวประมงชวยกน

ตรวจตราทาใหลดการ

ใชเครองมอจบสตวนา

ทรนแรง

1 รจกแปรรปอาหารให

อยไดนานและมรายได

เพมขน

2.ทาตามกฎไมใช

เครองมอทรนแรงจบ

สตวนา

1.รวมทากจกรรมปลอย

ปลา กง รวมอนรกษ

มากขน

2.ชวยใหชาวบานหา

ปลาไดมากขน

3. ชวยกนสอดสองลด

การใชเครองมอจบสตว

นาทรนแรง

1. ชาวชมชนปลกผกกน

เอง รวมกนอนรกษ

ตรวจตราเผาระวงผทา

ผดกฎ

2. รจกแปรรปอาหารให

อยไดนานและขายดขน

205

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบบว* ใบตาล* ใบพด* ใบพล* ใบเงน*

ระดบเครอขาย

การขยายตวของสมาชก

เครอขาย

1.มการเชอมโยงกบ

เครอขายภายนอกรอบ

ทะเลสาบมากขน

2. สรางกลมใหมเพอให

เขากบวถชมชน สอดคลอง

กบเปาประสงคเตม

1.ขยายความรวมมอใน

การอนรกษกบเครอขาย

ภายนอกมากขน

1.มการเชอมประสานงาน

กบเครอขายตางรอบ

ทะเลสาบ

1.มการรวมมอกบ

เครอขายภายนอกมาก

ขน

1.มการทาความรวมมอกบ

เครอขายภายนอกมากขน

2. ขยายโครงการเพอให

คนในชมชนสามารถ

พงตนเองได

การสรางและดารงอย

ของเครอขาย

1.มกจกรรมอยางตอเนอง

เชน การประชม

ประจาเดอนวนท 19 และ

21 เปนตน 2.มการประสานงานกบ

องคกรภายนอกเสมอ

1.ดาเนนกจกรรมอยาง

ตอเนองและขยาย

กจกรรมเพมจากกลม

เชนมศนยเรยนรสมนไพร 2. ไดรบความรวมมอจาก

องคกรภายนอกมาตลอด

1.มการประชมกลมอยาง

ตอเนอง ทกวนท 19 และ

21 ของเดอน และทา

กจกรรมในกลมสมาชก

1.มการดารงอยของ

เครอขาย ยงรวมกน

ทากจกรรมกลมเสมอ 2. มการเชอมโยงการ

ทางานกนหนวยงาน

อนรกษเสมอ

1.เครอขายดารงอยจาก

ความสมพนธและรวมกน

คดรวมปรกษาในการทา

กจกรรมกลมรวมกนตอเนอง 2. ตดตอเสนอทาโครงการ

กบหนวยงานภายนอกเสมอ

ความเพยงพอของ

ทรพยากรในการจดการ

1.ใชทรพยากรจากกลม

ภายในชมชน 2. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

1.ตงกองทนเพอฟนฟ

สตวนาในกลมออม

ทรพย 2. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

1.ใชทรพยากรจากกลม

ภายในชมชน 2. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

1. ไดรบสนบสนน

จากภายนอกชมชน

1.ตงกองทนเพอฟนฟสตว

นาในกลมออมทรพย 2. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

206

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบบว* ใบตาล* ใบพด* ใบพล* ใบเงน*

ระดบเครอขาย

การบรณาการและ

ประสานงานของการ

ใหบรการเครอขาย

1.มการทางานรวมกน

ระหวางสมาชกของ

เครอขาย

2.ในการประชมของกลม

ออมทรพยจะแจงขาวสาร

ของสมาคมชาวประมงใน

เรองของการอนรกษไป

ดวย

1.ประสานความรวมมอ

ในการของบประมาณมา

ดาเนนโครงการ

2.มการทากจกรรม

รวมกน คนเดยวเปน

สมาชกหลายกลม

1.ชวยเหลอกนในดาน

กาลงคน ในการทากจกรรม

2.ใชเวทออมทรพยในการ

แจงขาวการอนรกษ

สอดแทรกการดาเนน

กจกรรมของการอนรกษ

รวมไปดวย

1.มการประสานงาน

รวมกนในการขอ

งบประมาณ

1.มการทากจกรรมรวมกน

สมาชกคนเดยวเปนหลาย

กลม

2.ใชการประชมออมทรพย

แจงขาวเรองการอนรกษ

ไปดวย

207

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบมะกรด* ใบตอง* ใบลาน* ใบปลว* ใบเดยว*

ระดบเครอขาย

การขยายตวของสมาชก

เครอขาย

1.มการเชอมโยงกบ

เครอขายภายนอกใน

การอนรกษทรพยากร

ทางทะเล

1.ยกระดบเครอขายเพอ

สรางความรวมมอกบ

เครอขายภายนอกรอบทะเล

1.ขยายความรวมมอกบ

เครอขายตางรอบทะเลสาบ

2. สรางกลมใหมเพอให

เขากบวถชมชน

1.มการทาความ

รวมมอกบเครอขาย

ภายนอกมากขน

1.ขยายตวรวมมอกนของ

เครอขายภายนอกมากขน

การสรางและดารงอย

ของเครอขาย

1.มการดารงอยของ

เครอขายยงมกจกรรมท

ตอเนองทกเดอน

2.องคกรภายนอกสนนสนน

1.มกจกรรมทาอยาง

ตอเนองมโครงการทจะ

สรางแหลงเพาะพนธสตว

นาในชมชน

1.ภายในเครอขายยง

ดาเนนกจกรรมรวมกน 2.องคกรภายนอกใหการ

สนบสนนมาตลอด

1.มกจกรรมอยาง

ตอเนองเชน การ

ประชมประจาเดอน

วนท 19 และ 21

1. มความสมพนธอนดกบ

องคกรภายนอกซงใหการ

สนบสนนมาตลอด

ความเพยงพอของ

ทรพยากรในการจดการ

1. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

1.ตงกองทนเพอฟนฟสตว

นาในกลมออมทรพย 2. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

1.ใชทรพยากรจากกลม

ภายในชมชน 2. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

1. ไดรบสนบสนน

จากภายนอกชมชน

1. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน อยาง

สมาคมรกษทะเลไทย

ปตท.

การบรณาการและ

ประสานงานของการ

ใหบรการเครอขาย

1.มการทางานรวมกน

ระหวางสมาชกของ

เครอขาย

1. ประสานงานรวมกนทา

กจกรรมรวมกนจากสมาชก

กลมเดยวกน

2.รวมกนคดหลายกลมสมาชก

มแหลงงบประมาณมากขน

1.มการทางานรวมกน

ระหวางสมาชกของเครอขาย

2.มการประชมรวมกน

ระหวางกลมเพอขอ

งบประมาณทากจกรรมรวม

1.ใชการประชมออม

ทรพยแจงขาวเรอง

การอนรกษไปดวย

2.คนเดยวเปนสมาชก

หลายกลม ทากจกรรมรวม

1.ในเวทออมทรพยในการ

แจงขาวการอนรกษ

สอดแทรกการดาเนน

กจกรรมของการอนรกษ

208

ตารางท ข.-7 (ตอ)

ประเดน ใบเฟรน ใบเตย* ใบไม* ใบแดง* ใบเหลอง*

ระดบเครอขาย

การขยายตวของสมาชก

เครอขาย

1. ขยายกลมใหมเพอให

เขากบวถชมชนซงม

เปาหมายเดม

1.ขยายเครอขายรวมกบ

เครอขายอนรกษภายนอก

ชมชน

1. ขยายโครงการเพอให

คนในชมชนสามารถ

พงตนเองได

1.มการรวมมอกบ

เครอขายภายนอกมาก

ขน

1. ขยายโครงการเพอใหคน

ในชมชนสามารถพงตนเอง

ได

การสรางและดารงอย

ของเครอขาย

1.มการดารงอยของ

เครอขาย ยงรวมกนทา

กจกรรมกลมเสมอ 2. มความสมพนธทด

กบองคกรภายนอก

1.มกจกรรมอยางตอเนอง

เชน การประชม

ประจาเดอนวนท 19 และ

21

1.มกจกรรมรวมกนอยาง

ตอเนอง

2. หนวยงานภายนอกให

การยอมรบสนบสนนมา

ตลอด

1.ไดรบการสนบสนน

จากองคภายนอก

เสมอ

1.มกจกรรมทาอยาง

ตอเนองมโครงการทจะ

สรางแหลงเพาะพนธสตว

นาในชมชน

ความเพยงพอของ

ทรพยากรในการจดการ

1.ไดรบสนบสนนจาก

กลมภายในชมชน ทง

กาลงคน เงน และ

ความร

1.ไดรบสนบสนนจากกลม

ภายในชมชน 2. ไดรบสนบสนนจาก

ภายนอกชมชน

1.ปตท. องคกรพฒนา

เอกชน ใหการสนบสนน

มาตลอด

1.ไดรบสนบสนนจาก

กลมภายในชมชน 2. ไดรบสนบสนน

จากภายนอกชมชน

1. หนวยงานภายนอก

องคกรพฒนาเอกชน

ภาครฐ สนบสนนทงเงน

และอปกรณ

การบรณาการและ

ประสานงานของการ

ใหบรการเครอขาย

1.ประสานความรวมมอ

กนระหวางสมาชกของ

เครอขายในการทา

กจกรรม

1.มการทางานรวมกน

ระหวางสมาชกของ

เครอขาย รวมทางานซงม

เปาหมายเดยวกน

1.มการทางานรวมกน

ระหวางสมาชกของ

เครอขาย

1. สมาชกเปนกลม

เดยวกน รวมกน

ทากจกรรม

1.ใชเวทประชมออมทรพย

แจงขาวเรองการอนรกษไป

ดวย

209

ประวตผเขยน

ชอ - ชอสกล นางเกตอบล พงศนรกษ

ภมลาเนา จงหวดยะลา

ประวตการศกษา ศลปศาสตรบณฑต (สาขาวชาการจดการทวไป)

มหาวทยาลยราชภฎยะลา, 2542

ประวตการทางาน ปจจบนดารงตาแหนงนกวชาการสรรพากรชานาญการ

สถานททางานปจจบน สานกงานสรรพากรพนทยะลา

เลขท 3 ถนนวงเวยน 2 ตาบลสะเตง

อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา 95000

โทร. 0-7322-2006 ตอ 242

ทอยปจจบน เลขท 3/2 หมท 1

ตาบลตาเซะ อาเภอเมองยะลา

จงหวดยะลา 95000