Nguyn Vn nh, PGS. TS.Khoa Ti chnh Ngn hng Trng HKT i hc Quc gia Bi 1 Tng quan cc th trngv nh ch ti chnhTi chnh l g? Tin? Vn? Ti sn? Chng khon? Ti chnh l Quan h gia cc ch th trong nn kinh t v gi tr, din ra qua cc giao dch lin quan n dng tin. Cc ngnh trong ti chnh: Ti chnh cng Ti chnh quc t Cc nh ch ti chnh Th trng ti chnh/u t ti chnh H thng ti chnh Tng th cc th trng, nh ch, php lut, quy nh v k thut m thng qua cc tri phiu, c phiu v cc chng khon khc c giao dch, li sut c xc nh, cc dch v ti chnh c to ra v cung cp cho nn kinh t. Chc nng c bn cah thng ti chnh Vn hnh cc lung ti chnh t nhng ch th tit kim n cc ch th vay mua hng ha, dch v v u t vo my mc, thit b, nh m kinh t tng trng, mc sng c ci thin. Cu trc h thng ti chnh Th trng Ti chnh Ngn hng Trung ng Ngn sch Nh nc Cc nh u t Cc doanh nghip Chc nng ca th trng ti chnh Th trng ti chnh v h thng ti chnh: Knh dn tit kim v u t.- H thng ti chnh l mt tp hp cc th trng, cc nh ch, lut l, quy nh v k thut, thng qua tri phiu, c phiu v cc dch v ti chnh c to ra v cung cp cho ton b nn kinh t. - Th trng ti chnh l trung tm ca h thng ti chnh ca nn kinh t, n thu ht v phn b tit kim v xc lp cc mc li sut v gi ca cc ti sn ti chnh. Chc nng ca th trng ti chnh Chc nng tit kim: Thu ht tit kim ca cng chng chuyn thnh u t, gip tng sn lng v mc sng. Chc nng ca ci: Cc cng c ti chnh l cch thc rt tt tch tr ca ci. - Khng b hao mn nn t ri ro mt mt hn nhng hnh thc ct tr ca ci khc. - To ra thu nhp v lm tng mc sng cho ngi ch s hu: Yt = Wt x rt trong Yt l thu nhp c to ra, rt l mc sinh li, Wt l lng ca ci nm gi hin ti. Chc nng ca th trng ti chnh Chc nng thanh khon:- Thanh khon: kh nng chuyn i nhanh chng thnh tin m t mt gi tr. - Th trng ti chnh cung cp tnh thanh khon v cc cng c ti chnh c th chuyn i thnh tin vi ri ro mt mt khng ng k trong khi vn mang li li tc cho ngi nm gi. Chc nng tn dng: H thng ti chnh cung cp tn dng ti tr cho tiu dng v u t ca ngi dn, doanh nghip v chnh ph. Chc nng ca th trng ti chnh Chc nng thanh ton: H thng ti chnh cung cp cc dch v thanh ton nh ti khon c th pht hnh sc, th tn dng, cc phng tin thanh ton in t Chc nng bo v trc ri ro:- Cung cp cc hp ng bo him - Gip tch ly ca ci chng li ri ro Chc nng chnh sch: Th trng ti chnh l knh dn ch yu chnh ph thc hin chnh sch kinh t v m: tc ng n li sut v tnh sn c ca tn dng t tc ng n sn lng, vic lm v gi c. Phn loi th trng ti chnh Th trng tin v th trng vn Th trng s cp v th trng th cp Th trng c t chc v th trng phi tp trung Th trng m v th trng tho thun Th trng giao ngay, th trng k hn, tng lai, th trng quyn. Th trng tin v th trng vn Th trng tin -Ngn hn, di 1 nm -Cc nh pht hnh cht lng cao -Ch c chng khon n -Trng tm l th trng s cp -Th trng c tnh thanh khon cao, li sut thp Th trng vn -Di hn, trn 1 nm -Cc nh pht hnh cht lng a dng -C chng khon n v c phiu -Trng tm l th trng th cp -Ti tr cho u t, li sut cao Th trng s cp v th trng th cp S cp -Pht hnh chng khon mi -Bn pht hnh nhn c vn -Ngi mua tr tin ly quyn hng v ti chnh Th cp -Giao dch cc chng khon pht hnh-Bn pht hnh khng nhn c vn -Cung cp thanh khon cho ngi bn Th trng c t chcv Th trng phi tp trung Th trng c t chc -a im giao dch hu hnh -Ch c thnh vin tham gia giao dch -Ch giao dch chng khon nim yt Th trng phi tp trung -Khng c a im giao dch hu hnh, tp trung -Mng li cc nh giao dch qua cc phng tin in t -Tt c cc chng khon u c th giao dch Th trng m v th trng tho thun Th trng mCc cng c ti chnh c cho bn rng ri, thng l cho ngi tr gi mua cao nht v c mua i bn li nhiu ln. Th trng tha thunCc cng c ti chnh c bn ti mt hay mt vi ngi mua theo tha thun ring. Th trng giao ngay, tng lai,k hn, quyn Th trng giao ngay:Cc cng c ti chnh c mua bn v thanh ton, giao nhn ngay. Th trng k hn v tng lai:Cng c ti chnh c giao dch mc gi c n nh vo mt ngy xc nh trong tng lai. Th trng quyn:Giao dch quyn la chn mua hoc bn mt chng khon nht nh vi mt mc gi c n nh, ti mt thi im bt k trong thi gian tn ti ca hp ng Cc ti sn ti chnh Quyn i vi thu nhp hoc ca cc ca mt doanh nghip, mt h gia nh hoc mt c quan nh nc; Thng di hnh thc chng ch, chng t, tp trn my tnh hoc mt hnh thc ti liu hp php no Thng pht sinh t hoc lin quan n giao dch cho vay tin. c im ca ti sn ti chnh Cc ti sn ti chnh c gi tr v chng ha hn mang li thu nhp tng lai cho ngi s hu v c chc nng gi gi tr (sc mua) c im ca ti sn ti chnh Khng b hao mn nh cc ti sn vt cht thng thng, hnh thc tn ti thng khng phi c s xc nh gi tr th trng; Khng c gi tr hoc t gi tr nh hng ha thng thng, chi ph giao dch v lu gi thp. D dng thay i hnh thc v thay bng cc ti sn khc. Cc loi ti sn ti chnh Tin C phiu Chng khon n Chng khon phi sinh Cc loi ti sn ti chnh C Tin l loi ti sn ti chnh thng c chp nhn chung trong thanh ton hng ha v dch v l. Tin mt v ti khon sc l cc hnh thc ca tin. C C phiu (chng khon vn CSH) l i din cho phn s hu ca mt cng ty c phn v th hin quyn ca c ng i vi thu nhp ca hoc tin bn ti sn cng ty. C phiu ph thng v c phiu u i l cc loi chng khon vn CSH. Cc loi ti sn ti chnh C Cc loi chng khon n mang li quyn u tin trc cho ngi nm gi so vi quyn c ng ngi nm gi c phiu ca cng ty. Cc loi chng khon n ph bin nh tri phiu, k phiu, cc khon phi thu C Chng khon phi sinh l loi chng khon c gi tr ph thuc hoc gn vi gi tr hoc thu nhp ca mt ti sn khc. V d nh hp ng k hn, Hp ng tng lai, Quyn v Hon i. Qu trnh hnh thnh ti sn ti chnh mua sm ti sn, cc gia nh hay doanh nghip c th s dng thu nhp hin ti hoc thu nhp tch ly ngun t ti tr. Mt ch th c th huy ng vn bng pht hnh cc cng c n (n) hoc c phiu (vn ch s hu) nu c ngi sn sng mua Ti tr t bn ngoi. Cn i k ton cc ch th trong mt h thng ti chnh n gin H gia nhCn i k tonn v: USDTi snN v gi tr rngS dng vn ly kNgun vn ly k Tin 13,000 Gi tr rng (Tit kim ly k) 20,000 c1,000 Qun o1,500 t4,000 Ti sn khc 500Tng ti sn 20,000Tng n v Gi tr rng 20,000

Cng ty Cn i k tonn v: USD

Ti snN v gi tr rngS dng vn ly kNgun vn ly k Tn kho hng ha 10,000 Gi tr rng (Tit kim ly k) 100,000 My mc thit b25,000 Nh 60,000 Ti sn khc5,000Tng ti sn 100,000Tng n v Gi tr rng 100,000

Cn i k ton cc ch th sau giao dch pht hnh CK n v mua sm thit b H gia nhCn i k tonn v: USDTi snN v gi tr rngS dng vn ly kNgun vn ly k Tin3,000 Gi tr rng (Tit kim ly k) 20,000 Mua Ti sn TC 10,000 c1,000 Qun o1,500 t4,000 Ti sn khc 500Tng ti sn 20,000Tng n v Gi tr rng 20,000

Cng ty Cn i k tonn v: USD

Ti snN v gi tr rngS dng vn ly kNgun vn ly k Tn kho hng ha 10,000 Vay n 10,000 My mc thit b35,000 Gi tr rng (Tit kim ly k) 100,000 Nh 60,000 Ti sn khc5,000Tng ti sn 110,000Tng n v Gi tr rng 110,000

Ti sn ti chnh v h thng ti chnh Hot ng vay hay pht hnh c phiu mi ng thi to ra lng tng ng ti sn ti chnh Tt c cc ti sn ti chnh u c ghi nhn nh khon n hoc trch nhim i ng ca cc ch th khc trn cn i k ton Gi tr cc ti sn ti chnh to ra cho cc nh u t = Tng gi tr cc khon n (trch nhim) do ngi vay pht hnh Ti sn ti chnh v h thng ti chnh Cn i ca bt k ch th kinh t no: Tng Ti sn = Tng n + Gi tr rng Trong , Tng ti sn = Ti sn thc + Ti sn ti chnh i vi ton b nn kinh t v h thng ti chnh: Tng Ti sn ti chnh = Tng n Nh vy, i vi ton b nn kinh t: Tng Ti sn thc = Tng Gi tr rng Ti sn ti chnh v h thng ti chnh Nh vy nn kinh t ch c th tng gi tr bng tit kim v tng s lng ti sn thc cc ti sn thc ny to ra nhiu hng ha v dch v hn trong tng lai. Tuy nhin, h thng ti chnh to ra knh dn cn thit cho vic trao i cc ti sn ti chnh gia ngi tit kim v ngi vay, qua cc ti sn thc c mua sm. Cho vay v vay trong h thng ti chnh Cc nh kinh t hc John Gurley v Edward Shaw ch ra rng mi mt doanh nghip, h gia nh hoc t chc ca nh nc ang hot ng trong h thng ti chnh u tun theo: R E = FA D Trong R=Thu nhp hin thi E=Chi tiu t thu nhp hin thi FA=Thay i nm gi ti sn ti chnh D=Thay i tnh trng N v VCSH Cho vay v vay trong h thng ti chnh Nh vy, trong mi k, mi mt n v kinh t phi thuc mt trong 3 trng hp sau: C n v thm ht - Deficit-budget unit (DBU):E > R, so D > FA(Ngi vay rng) C n v thng d - Surplus-budget unit (SBU):R > E, so FA > D(Ngi cho vay rng) C n v cn bng - Balanced-budget unit (BBU):R = E, so D = FA(Khng vay, khng cho vay) Cho vay v vay trong h thng ti chnh H thng ti chnh cho php cc doanh nghip, hc gia nh v t chc nh nc iu chnh thc trng ti chnh ca mnh t Ngi vay rng thnh ni cho vay rng v ngc li mt cch d dng v hiu qu. Tin ti sn ti chnh Tt c cc ti sn ti chnh u c nh gi bng tin, cc dng ti chnh gia ngi cho vay v ngi vay c thc hin thng qua phng tin l tin. Bn thn tin l mt ti sn ti chnh, v tt c cc hnh thc tin hin ti u th hin quyn i vi cc t chc t nhn hoc nh nc. Chc nng ca tin C Tiu chun gi tr (n v k ton). C Trung gian trao i. C Phng tin ct tr. Tin l ti sn ti chnh c tnh thanh khon tuyt i, c th dng thanh ton ngay lp tc. Gi tr ca tin, ca cc ti sn ti chnh khc v Lm pht Lm phtl thut ng dng ch hin tng tng ln ca mc gi chung cc hng ha v dch v trong nn kinh t. Lm pht lm gim gi tr hay sc mua ca tin do vy l vn c bit trn th trng vn v th trng tin v chng lm nh hng n gi tr ca cc hp ng ti chnh. Tnh trng ngc li ca lm pht l gim pht, tnh trng m mc chung ca gi c hng ha dch v gim trn thc t. Gi tr ca tin, ca cc ti sn ti chnh khc v Lm pht Lm pht thng c o lng bng cc ch s gi, nh: Ch s gi c tiu dng - Consumer Price Index (CPI), Ch s gi c t liu sn xut - Producer Price Index (PPI), or Ch s gim pht Gross Domestic Product (GDP). S a dng ca cc giao dch ti chnh Cc h thng ti chnh thng xuyn thay i theo s thay i nhu cu ca cng chng, s pht trin ca cng ngh mi, thay i ca php lut v quy nh. Cng ngy, cch thc cc giao dch ti chnh cng tr nn phc tp hn. t nht, cc giao dch chuyn vn t ngi tit kim n ngi vay c th c thc hin theo 3 cch khc nhau. S a dng ca cc giao dch ti chnh C Ti chnh trc tip Cho vay trc tip to ra quyn trc tip i vi ngi vay. Bn vay (DBUs) Bn cho vay (SBUs) Dng vn (cho vay khon tin c th s dng trong thi gian nht nh) Chng khon s cp (c phiu, tri phiu, phiu n trc tip i vi ngi vay) - n gin Kh ph hp v ri ro S a dng ca cc giao dch ti chnh C Ti chnh bn trc tip Cho vay trc tip vi s h tr ca cc nh to lp th trng trong vic mua bn cc trch nhim ti chnh trc tip ca ngi vay. - Chi ph tm kim (thng tin) thp Ri ro v i hi c s ph hp Bn vay (DBUs) Bn cho vay (SBUs) Dng qu (Cho vay sc mua) Mi gii CK, NH u t CK cp mt (quyn trc tip vi ngi vay) Tin thu t bn CK (Tr chi ph v hoa hng) CK cp mt (quyn trc tip vi ngi vay) S a dng ca cc giao dch ti chnh C Ti chnh gin tip S dng cc trung gian ti chnh. - Ri ro thp v chi ph va phi Ngi vay cui cng (DBUs) Ngi cho vay cui cng (SBUs) Dng tin (Cho vay sc mua) Cc trung gian ti chnh (Ngn hng, cng ty ti chnh, cng ty bo him, qu u t, qu hu tr) CK cp hai (Quyn gin tip ti ngoi vay thng qua cc chng khon do trung gian TC pht hnh nh CDs, ti khon tit kim, chng ch qu u t) CK cp mt (Quyn trc tip vi bn vay qua cc hp ng vay, c phiu, tri phiu) Dng tin (Cho vay sc mua) Phn loi cc nh ch ti chnh Cc nh ch tin gi huy ng tin gi t cng chng cho vay nn kinh t. Cc ngn hng thng mi, qu tn dng Cc nh ch hp ng thu ht vn bng bn cc hp ng php l bo v ngi tit kim khi cc ri ro. Cc cng ty bo him, qu hu tr. Cc nh ch u t bn c phiu cho cng chng v u t tin thu c vo c phiu, tri phiu v cc ti sn khc Qu tng h, qu th trng tin, y thc u t bt ng sn. Cc quyt nh v danh mc u t (TS Ti chnh) ca cc nh ch ti chnh Cc quyt nh v danh mc quyt nh loi ti sn mua, bn chu nh hng bi: C T l thu nhp tng i trn ri ro ca cc ti sn ti chnh khc nhau. C Chi ph, kh nng bin ng v thi hn ca cc ngun do cc n v thng d cung cp Nguyn l t phng nga ri ro (Hedging principle) m bo ph hp tng i gia thi hn ti sn ti chnh nm gi vi thi hn trch nhim ti chnh. Cc quyt nh v danh mc u t (TS Ti chnh) ca cc nh ch ti chnh C Quy m ca nh ch ti chnh c th. Cc nh ch ln c xu hng a dng ha hn trong u t v huy ng vn v tn dng c li th ca quy m. C Qun l v mc cnh tranh ca th trng. H thng ti chnh do da vo ngn hngv da vo chng khon Cc h thng ti chnh km pht trin do ngn hng lm ch o trong vic thu ht tit kim v cung cp tn dng. Cc h thng pht trin hn tr thnh h thng ti chnh trong chng khon ch o, cc t chc trung gian truyn thng t vai tr hn, ngy cng nhiu ngi vay pht hnh chng khon ra cng chng huy ng vn.