BỆNH VIỆN BẠCH MAI

KHOA CỞ XƯỚNG KHỚP

C h ủ b i ê n : P G S . T S . V ũ T h ị T h a n h T h ủ y

C H Â N Đ O Á N V Ã Đ I Ê U T R Ị

n h ữ n g b ệ n h

CO XƯỚNG KHỚP

t h ư ờ n g g ặ p

N H À X U Ấ T B Ả N Y H Ọ C

B Ệ N H V I Ệ N B Ạ C H M A I

K H O A C ơ X Ư Ơ N G K H Ớ P

C h ủ b i ê n : P G S . T S . V ũ T h ị T h a n h T h ủ y

C H Ẩ N Đ O Á N V À Đ I Ề U T R Ị

N H Ữ N G B Ệ N H c o X Ư Ơ N G K H Ớ P

T H Ư Ờ N G G Ậ P (Tái bản lần thứ nhất có sửa chữa và bổ sung)

N H À X U Ấ T B Ả N Y H Ọ C

H À N Ộ I - 2 0 1 2

Chủ biên:

Tham gia biên soạn:

PGS. TS. Vũ Thị Thanh Thủy

PGS. TS. Vũ Thị Thanh Thủy

PGS. TS. Nguyễn Thị Ngọc Lan

TS. Trần Thị Minh Hoa

TS. Nguyễn Mai Hồng

PGS. TS. Nguyễn Vĩnh Ngọc

TS. Nguyễn Đình Khoa

TS. Nguyễn Văn Hùng

ThS. Trần Thị Tô Châu

ThS. Nguyễn Phương Thủy

ThS. Bùi Hải Bình

ThS. Hoàng Văn Dũng

2

L Ờ I G I Ớ I T H I Ệ U

Bệnh v i ện Bạch Mai là một trong những bệnh v i ệ n đầu ngành về N ộ i khoa của ngành y tế V i ệ t Nam, bệnh v i ệ n là nơi làm việc của nhiều giáo sư, bác sĩ giàu k inh nghiệm, là cơ sở đào tạo thực hành cho các sinh viên đ ạ i học, sau đ ạ i học của T rường Đ ạ i học Y Hà N ộ i và cũng là nơi thực h iện c ô n g tác chi đạo tuyên đôi với các cơ sở y tế tuyến d ư ớ i . Trong nh iều n ă m qua, bệnh v i ệ n đã thực h iện tố t công tác chỉ đạo tuyến , đã b iên soạn nh iều tài

l iệu , đã đào tạo, bồ i dưỡng nâng cao nghiệp vụ k h á m chữa bệnh cho các thầy thuốc ở các tuyến d ư ớ i .

Trong dịp này , tôi x in g i ớ i th iệu cuốn sách m ớ i xuấ t bản chuyên đề về bệnh lý C ơ X ư ơ n g K h ớ p - là một trong những bệnh nộ i khoa t hường gặp trên thế g iớ i cũng n h ư ở V i ệ t Nam, bệnh có thể xảy ra ở m ọ i lứa t u ổ i , ảnh hưởng rấ t nh iều đ ế n k h ả năng lao động, sinh hoạt và chất lượng sống của n g ư ờ i bệnh và là một trong những nguyên nhân gây tàn phê , là gánh nặng k inh tế cho gia đ inh và xã h ộ i . Tuy nhiên , sự h iểu b iế t về bệnh lý cơ xương k h é p , về p h ư ơ n g pháp chẩn đoán , điêu trị và p h ò n g bệnh tạ i nhiều cơ sở y tế còn hạn chế đôi kh i gây ra tai b i ến đ iều trị, để l ạ i hậu quả tàn phế cho n g ư ờ i bệnh.

Cuốn sách "Chẩn đoán và đ iều trị các bệnh C ơ X ư ơ n g K h ớ p thường gặp" là một tài l i ệ u c h u y ê n n g à n h được b iên soạn c ô n g phu v ớ i sự đ ó n g g ó p của tập thê các g iáo sư, bác sỹ của khoa C ơ X ư ơ n g K h ớ p Bệnh v i ệ n Bạch M a i và một sô g iảng v iên cùa bộ m ô n N ộ i tổng hợp T r u ô n g Đ ạ i học Y H à N ộ i . Đ â y là cuốn sách tương đ ố i hoàn chỉnh về các bệnh lý n ộ i khoa vê cơ x ư ơ n g

3

khớp, giúp cho các bác sỹ, sinh viên y khoa trong thực hành lâm sàng chẩn đoán, điều trị bệnh cơ xương khớp thường gặp có hiệu quả hơn.

Cuốn sách là tâm huyết và cố gắng trong nhiều năm của tập thể các giáo sư, bác sĩ đã làm việc lâu năm trong lĩnh vực cơ xương khớp tại Bệnh viện Bạch Mai, nên tôi hy vọng sẽ đáp ứng được nhu cầu của các bác sỹ muốn tìm hiểu vê lĩnh vực này.

Tôi xin trân ứọng giới thiệu với bạn đọc và xin cảm om sự cộng tác nhiệt tình và đầy trách nhiệm của các tác giả.

PGS. TS. Trần Thúy Hạnh

Nguyên Q. Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai

4

L Ờ I N Ó I Đ Ầ U (Tái bản lần thứ nhất)

Bệnh lý C ơ X ư ơ n g K h ớ p là bệnh t hường gặp, là m ộ t trong nguyên nhân h à n g đâu gây tàn phế. C ù n g v ớ i sự phát t r iển của nên y học, các bệnh lý nộ i khoa và đặc b iệ t là các bệnh C ơ X ư ơ n g Khớp ngày càng được quan t â m trong ngh iên cứu và thực hành lâm sàng , v ớ i mục đ ích chẩn đoán sớm, đ iều trị k ịp thời và p h ò n g bệnh h i ệ u quả để nâng cao chất lượng sống, t ránh nguy cơ tàn phế cho n g ư ờ i bệnh.

Trong những n ă m qua, sự h iểu biết về bệnh lý x ư ơ n g k h é p , v ề

phương pháp chân đoán , đ iều trị và p h ò n g bệnh tạ i nhiều cơ sở y tế ở nước ta còn có những hạn chế, do đó còn để những tai b iến

điều trị, xảy ra hậu quả tàn phế cho n g ư ờ i bệnh. N h â n dịp kỷ niệm 40 n ă m ngày thành lập khoa C ơ X ư ơ n g K h é p Bệnh v i ệ n Bạch Mai (1969 - 2009) và sau nhiều n ă m ấp ủ, chúng tôi x in ra mát cuôn sách " C h â n đoán và đ iều trị những bệnh C ơ X ư ơ n g Khớp thường gặp", n h ă m mục đ ích cập nhật các t iến bộ ư ơ n g chân đoán, đ iều trị cũng như phòng bệnh, hy vọng sẽ đáp ứng được nhu câu cho bác sỹ trong thực hành chân đoán và đ iều trị các bệnh x ư ơ n g khớp thường gặp có h iệu quả hơn .

Cuốn sách được v iế t trong đ iều k i ệ n n g à n h n ộ i khoa v à chuyên khoa c ơ x ư ơ n g khớp đ ang phát t r iển rấ t mạnh m ẽ , ngày

càng h iện đ ạ i v ớ i những t i ến bộ vượ t bậc về sinh học p h â n tử . Tuy nhiên cuồn sách này m ớ i chỉ đ á p ứng những vấn đề thực hành cơ bản, chưa đê cập đầy đủ các mặt bệnh trong gần 200 các bệnh lý C ơ X ư ơ n g K h ớ p và k h ô n g thể k h ô n g có những t h i ếu sót

nhất đ ịnh.

5

Điêu mong muốn cùa chúng tôi là bệnh nhân xương khớp được khám, chẩn đoán và điều trị bệnh một cách tốt hơn. phòng bệnh và tránh các biến chứng bệnh, tàn phế không đáng xảy ra. Chúng tôi cũng mong muốn cuốn tài liệu này sẽ có thê là người bạn đồng hành giúp các bạn đồng nghiệp trong thực hành lâm sàng và rất mong sự góp ý của các bạn đồng nghiệp.

Với kinh nghiệm và tâm huyết của cả tập thể các tác giả, chúng tôi hy vọng cuốn sách này sẽ là một viên gạch góp phần xây dựng và phát triển chuyên ngành Cơ Xương Khớp ở Việt Nam.

Chúng tôi xin bầy tỏ lòng biết ơn đến Nhà xuất bản Y học, Bệnh viện Bạch Mai và giáo sư tiến sỹ Trần Ngọc Ân - Chù tịch Hội Thấp khớp học Việt Nam, giáo sư đầu ngành khớp Việt Nam đã hét sức động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cuốn sách sớm được ra mắt bạn đọc.

Hà Nội ngày 29 tháng 2 năm 2012

TM các tác giả

CHỦ BIÊN

PGS. TS. Vũ Thị Thanh Thúy

6

M Ụ C L Ụ C

T r a n g

L ờ i giói thiệu 3

L ờ i nói đầu 5

Phân loại một số bệnh khớp thường gặp 9 PGS. TS. Vũ Thị Thanh Thúy

Bệnh loãng xương PGS. TS. Vũ Thị Thanh Thủy

16

Thoái hóa khớp TS. BSCKI1. Nguyễn Mai Hồng

35

Thoái hóa cột sống TS. BSCKII. Nguyễn Mai Hồng

56 TS. BSCKII. Nguyễn Mai Hồng

Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi 65 TS. Nguyễn Văn Hùng

Đau cột sống thắ t lưng và đau thần kinh tọa (hông) 75 PGS. TS. Vũ Thị Thanh Thủy

Viêm khớp dạng thấp PGS. TS. Nguyên Thị Ngọc Lan

88

Chẩn đoán và điều t r ị bệnh gút HO ThS. Hoàng Văn Dũng

Lupus ban đỏ hệ thống PGS. TS. Nguyễn Vĩnh Ngọc

124

Xơ cứng bì toàn thể PGS. TS. Nguyễn Vĩnh Ngọc

138

Hộ i chứng Gougerot - Sjogren 149 PGS. TS. Nguyên Vĩnh Ngọc

Viêm đa cơ và viêm da cơ 163 TS. Nguyên Đình Khoa

7

Bệnh lý cột sống huyết thanh âm tính 169 TS. Trần Thị Minh Hoa

Bệnh lý viêm điểm bám gân và phần mềm 190

ThS. Trần Thị Tô Châu

Viêm khớp thiếu niên tự phát 203 ThS. Trần Thị Tô Cháu

Viêm khớp nhiễm khuẩn 222 ThSrBùi Hải Bình

Viêm xương tủy nhiễm khuẩn 232 ThS. Bùi Hải Bình

Bệnh lao cột sống 244 ThS. Nguyễn Phương Thủy

Ung thư di căn xương 252 ThS. Hoàng Văn Dũng

Đa u tủy xương 267 TS. Nguyễn Đình Khoa

Xét nghiệm cận lâm sàng trong chẩn đoán, điều trị và 275 theo dõi bệnh lý cơ xương khớp

TS. Nguyễn Đình Khoa Tổ chức phòng tiêm khớp tại bệnh viện 288

TS. Trần Thị Minh Hoa Tiêm corticosteroid vào ổ khớp và tồ chức phần mềm 290

cạnh khớp TS. Trần Thị Minh Hoa

Nội soi khớp gối 303 TS. BSCKII. Nguyễn Mai Hồng

Tài liêu tham khảo 312

8