แจ๊ซวิถี

COOL

JAZZ(ขบวนการ 3)

สิเหร่

กรุงเทพมหานคร ส�ำนักพิมพ์มติชน 2557

แจ๊ซวิถี

COOL

(ขบวนการ 3)

JAZZ

แจ๊ซวิถี (ขบวนการ 3) : COOL JAZZ • สิเหร่พิมพ์ครั้งแรก : ส�ำนักพิมพ์มติชน, มิถุนำยน 2557

ราคา 270 บาท

บริษัทมติชน จำากัด (มหาชน) : 12 ถนนเทศบำลนฤมำล ประชำนิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 1235  โทรสำร 0-2589-5818

แม่พิมพ์สี-ขาวดำา : กองพิมพ์สีี บริษัทมติชน จ�ำกัด (มหำชน) 12 ถนนเทศบำลนฤมำล ประชำนิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900  โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 2400-2402

พิมพ์ที่ : โรงพิมพ์มติชนปำกเกร็ด 27/1 หมู่ 5 ถนนสุขำประชำสรรค์ 2 ต�ำบลบำงพูด อ�ำเภอปำกเกร็ดนนทบุรี 11110 โทรศัพท์ 0-2584-2133, 0-2582-0596  โทรสำร 0-2582-0597

จัดจำาหน่ายโดย : บริษัทงำนดี จ�ำกัด (ในเครือมติชน) 12 ถนนเทศบำลนฤมำล ประชำนิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900  โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 3350-3353 โทรสำร 0-2591-9012

Matichon Publishing House a division of Matichon Public Co., Ltd.12 Tethsabannarueman Rd, Prachanivate 1, Chatuchak, Bangkok 10900 Thailand

www.matichonbook.com

หนังสือเล่มนี้พิมพ์ด้วยหมึกที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

เพื่อปกป้องธรรมชาติ  ลดภาวะโลกร้อน  และส่งเสริมสุขภาวะที่ดีของผู้อ่าน

ที่ปรึกษำส�ำนักพิมพ์ : อำรักษ์  คคะนำท, สุพจน์ แจ้งเร็ว, สุชำติ ศรีสุวรรณ,ปิยชนน์ สุทวีทรัพย์, ไพรัตน์ พงศ์พำนิชย์, นงนุช สิงหเดชะ

ผู้จัดกำรส�ำนักพิมพ์ : กิตติวรรณ เทิงวิเศษ • รองผู้จัดกำรส�ำนักพิมพ์ : รุจิรัตน์ ทิมวัฒน์บรรณำธิกำรบริหำร : สุลักษณ์ บุนปำน • บรรณำธิกำรส�ำนักพิมพ์  : พัลลภ สำมสีผู้ช่วยบรรณำธิกำร : สุพรรณี สงวนพงษ์ • นักศึกษำฝึกงำน : กรวรรณ จีนนะบุตร

พิสูจน์อักษร : บุญพำ มีชนะ • กรำฟิกเลย์เอำต์ : อัสรี เสณีวรวงศ์ออกแบบปก : สิริพงษ์ กิจวัตร • ศิลปกรรม : ศศิณัฏฐ์ กิจศุภไพศำล

ประชำสัมพันธ์ : กำนต์สินี พิพิธพัทธอำภำ

หำกท่ำนต้องกำรสั่งซื้อหนังสือเล่มนี้จ�ำนวนมำกในรำคำพิเศษ 

เพื่อมอบให้วัด ห้องสมุด โรงเรียน หรือองค์กรกำรกุศลต่ำงๆ

โปรดติดต่อโดยตรงที่ บริษัทงำนดี จ�ำกัด โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 3353 โทรสำร 0-2591-9012

ข้อมูลทางบรรณานุกรม

สิเหร่.  แจ๊ซวิถี ขบวนกำร 3 Cool Jazz. --กรุงเทพฯ : มติชน, 2557.336 หน้ำ. --(สำรคดี)

781.65ISBN 978 - 974 - 02 - 1291 - 1

สารบัญ

ค�ำน�ำส�ำนักพิมพ์ 8

บทสนทนำ(อีกสักครั้ง) 10

  1  BIRTH OF THE COOL          15

    บทก�ำเนิดแนวทำงคูลแจ๊ซของไมล์ส เดวิส

  2  COHN’S TONES            27

    ยินน�้ำเสียงเทเนอร์ แซ็กโซโฟนต�่ำลึกของอัลคอห์น

  3  คูลคือจิตวิญญำณ            37

    ผ่ำนน�้ำเสียงเทเนอร์ แซ็กโซโฟนอันงดงำมของสแตนเก็ตซ์

      บทที่ 1 AT STORYVILLE ปฐมบทในวิถีคูลแจ๊ซ   37

      บทที่ 2 GETZ MEETS MULLIGAN IN HI-FI    46

      เมื่อสองจิตวิญญำณคูลเอ่ยเอื้อนควำมนัยต่อกัน

  4  MOONLIGHT IN VERMONT         57

    ครวญเสียงกีตำร์คูลแสนละไมจำกจอห์นนีสมิธ 

  5  TONY SCOTT QUARTET          65

    ยินเสียงคลำริเน็ตลุ่มลึกของโทนีสก๊อตต์

  6  เจอร์รีมัลลิแกนกับเสียงบำริโทน แซ็กโซโฟน      73

    แสนอบอุ่นจนสงบลึก

      บทที่ 1 PARIS CONCERT        73

      กำรประกำศแนวทำงคูลในยุโรปปี 1954

      บทที่ 2 AT STORYVILLE         81

      บันทึกกำรแสดงสดในบอสตัน ค�ำยืนยันอีกครั้งต่อวิถีคูลแจ๊ซ

      บทที่ 3 GERRY MULLIGAN MEETS BEN WEBSTER  90

      นี่คือผลงำนในระดับต�ำนำนแจ๊ซ

  7  JIMMY RANEY VISITS PARIS        101

    สัมผัสกีตำร์คูลจำกปลำยนิ้วของจิมมี เรนีย์

  8  DJANGO              109

    ผลงำนระดับต�ำนำนในกระแสคูลแจ๊ซ

    ของเดอะโมเดิร์นแจ๊ซควอร์เต็ต

  9  THE SWINGING MR.ROGERS        123

    เสนำะเสียงทรัมเป็ตในกระแสคูลของชอร์ตี โรเจอร์ส 

 10  JACK MONTROSE WITH BOB GORDON     133

    กำรปะทะกันระหว่ำงเทเนอร์กับบำริโทน แซ็กโซโฟน

    ในกระแสคูลแจ๊ซอันงดงำมของแจ๊กมอนท์โรส–บ็อบกอร์ดอน

11  เลนนีทริสตำโน มือเปียโนต้นแบบ        143

    กับผลงำนควอร์เต็ตในวิถีคูล

 12  CHICO HAMILTON QUINTET        155

    เสนำะเสียงคูลในลีลำแชมเบอร์ของชิโกแฮมิลตัน

 13  RED MITCHELL            169

    ผลงำนชุดแรกในวิถีคูลของเรดมิตเชลล์

 14  ซูตซิมส์ ผู้เปล่งหลั่งตัวตนแท้จริงกับเสียงเทเนอร์    179

    แซ็กโซโฟน ในผลงำนชุด THE MODERN ART OF JAZZ 

 15  บัดแชงก์  อัลโต แซ็กโซโฟนละเมียดใจในผลงำนชุด   191

    BUD SHANK QUARTET

 16  LENNIE NIEHAUS: THE SEXTET        201

    ผลงำนเรียบง่ำยแต่ล�้ำลึกของเลนนีนีฮูส

 17  GRAND ENCOUNTER:          211

    2 DEGREES EAST – 3 DEGREES WEST

    ผลงำนอันแปลกต่ำง แต่กลับงดงำมยิ่งของจอห์นลูว์อิส

 18  ON STAGE              221

    ควำมละมุนจำกวงแปดชิ้นในเสียงคูลของบิลล์ เพอร์กินส์

 19  THE SWINGING GUITAR          233

    รวดเร็วแต่สง่ำงำม ล�้ำลึกและกินใจ

    จำกเสียงกีตำร์ของทัลฟำร์โลว์

 20  เช็ต เบเกอร์ ทรัมเป็ตเหงำเศร้ำ แต่ลุ่มลึกกับผลงำนชุด  243

    QUARTET: RUSS FREEMAN AND CHET BAKER

 21  JAZZ QUITAR              255

    ควำมงำมในพลังสร้ำงสรรค์ของจิมฮอลล์

 22  VERY COOL              269

    ยินเสียงอัลโต แซ็กโซโฟนแสนละไมของลี โคนิตซ์

 23  WARNE MARSH            281

    สดับเสียงเทเนอร์ แซ็กโซโฟนแสนละเมียดของวอร์นมำร์ช

 24  THE STREET SWINGERS          289

    แผ่วเสียงสวิงในกระแสคูลอันละเมียดของบ๊อบบรูคไมเยอร์

 25  WESTERN SUITE            307

    เสียงอันเรียบลึก แต่ล�้ำยุคสมัยของจิมมีกิฟฟี

 26  เสนำะเสียงกลองอันละเมียดของเชลลีแมนน์ 319

ในผลงำนชุด AT THE BLACK HAWK VOL.1

 27  พอลเดสมอนด์ แด่คูลทั้งจิตวิญญำณ       327

SIGNIFICANT COOL PLAYERS 334

รู้จักผู้เขียน 336

8 สิเหร่

ค�าน�าส�านักพิมพ์

คงไม่ผิดนักหากจะเปรียบดนตรีแจ๊ซเป็นเสมือนชายหนุ่มผู้รักอิสระ

  “บีบ็อพ” หนึ่งในสำยธำรแห่งแจ๊ซจึงเป็นดั่งชำยผู้เกรี้ยวกรำดห้ำว 

หำญ ขณะที่  “คูลแจ๊ซ”  เหมือนชำยหนุ่มผู้รักธรรมชำติ แสดงควำมรู้สึก 

อย่ำงละเมียดละไม และเต็มไปด้วยควำมนุ่มนวล

  คูลแจ๊ซ  (COOL JAZZ)  เป็นแจ๊ซแนวทำงใหม่ ที่ต่อยอดมำจำก 

บีบ็อพ  (Bebop) อันเกิดจำกกำรปฏิวัติทำงดนตรีอย่ำงมำกต่อวิถีแจ๊ซ 

บีบ็อพเข้ำมำเปิดศักรำชใหม่ของแจ๊ซวิถีท่ีเคยอยู่ในกรอบแบบเดิมๆ อัน 

คุ้นชินซึ่งคือสวิงและบิ๊กแบนด์  ไปสู่กำรบรรเลงท่วงท�ำนองแบบสุดโต่ง 

ของนักดนตรี  คูลแจ๊ซได้ต่อยอดควำมเคลื่อนไหวทำงดนตรีเหล่ำนั้นเพื่อ 

ตอบสนองต่อควำมต้องกำรอันแปลกต่ำงของคนแจ๊ซนั่นเอง

  วถิคีลูเกดิขึน้ในช่วงทศวรรษที ่1950 ซึง่เป็นส่วนหนึง่ของววิฒันำกำร 

แห่งแจ๊ซวิถี  เพื่อแยกย่อยสำขำให้เกิดควำมหลำกหลำย  เพิ่มมิติควำม 

สร้ำงสรรค์ขึ้นโดยน�ำแนวประสำนของดนตรีคลำสสิกเข้ำมำผสมผสำน 

กับบ็อพ สร้ำงจังหวะที่คลี่คลำยอย่ำงเนิบช้ำ ครอบคลุมบรรยำกำศให ้

หม่นมัวและเศร้ำซึม บีบกดอำรมณ์ควำมรู้สึกภำยในออกมำด้วยสุ้มเสียง 

9แ จ๊ ซ วิ ถี ( ข บ ว น ก า ร 3 )

อันอ่อนโยน

  สิเหร่  นำมปำกกำซึ่งเป็นท่ีรู ้จักกันดี  ในฐำนะนักวิจำรณ์ระดับ 

ปรมำจำรย์ด้ำนดนตรีแจ๊ซ   สิเหร่เคยฝำกผลงำนเล่มแรกในชื่อ แจ๊ซวิถี :

POST-BEBOP ที่เปิดบทสนทนำถึงอัลบั้มวิถีแจ๊ซอันยิ่งใหญ่ ไม่เพียงเท่ำ 

นั้นสิเหร่ยังฝำกผลงำนในชุดถัดมำในชื่อ แจ๊ซวิถี (ขบวนกำร2) :JAZZ-

ROCK FUSION ทีก่ล่ำวถงึปฐมบททำงดนตรแีจ๊ซทีแ่สดงให้เหน็อิสระทำง 

ควำมคิด  ในครั้งนี้  สิเหร่หวนกลับมำสนทนำถึงวิถีแจ๊ซอีกครั้งในผลงำน 

แจ๊ซวิถี (ขบวนการ 3) : COOL JAZZ ที่แสดงปฐมบทแห่งคูลแจ๊ซ พูด 

คุยควำมรู ้สึกและแสดงควำมคิดต่ออัลบั้มในวิถีคูลแจ๊ซให้ชำวแจ๊ซได ้

สดับทั้งรส กลิ่น และเสียง

  แจ๊ซวิถี (ขบวนการ 3) : COOL JAZZ ไม่เพียงแต่น�ำเสนอเรื่อง 

รำวของ “คูลแจ๊ซ” ผ่ำนสนทนำทำงดนตรีเพียงเท่ำนั้น หำกแต่ท่วงท�ำนอง 

ของดนตรีที่สิเหร่ได้ถ่ำยทอดออกมำเป็นตัวอักษรช่ำงงดงำม  เปี่ยมด้วย 

ลีลำกำรเขียนที่พลิ้วไหว  เพื่อให้ผู้อ่ำนเข้ำถึงอำรมณ์ทั้งรื่นรมย์และเหงำ 

เศร้ำของคูลแจ๊ซได้อย่ำงลึกซึ้ง 

  เมื่อดนตรีแจ๊ซคือรูปลักษณ์ทำงดนตรีท่ียิ่งใหญ่  เป็นที่นิยม และ 

โด่งดังไปทั่วโลก คูลแจ๊ซก็คือตัวแทนหนึ่งของแจ๊ซที่สงบงำม กล่อมทุก 

สิ่งรำยรอบให้เหงำเงียบแต่อิ่มเอม ซ่อนบำงสิ่งที่ยำกจะคำดเดำไว้

และสิเหร่ก็คือผู้รักการเล่าทุกนำ้าเสียงในดนตรีแจ๊ซอย่างม ี

อิสระต่อทั้งผู้อ่านและตัวผู้เขียนเอง

สำานักพิมพ์มติชน

10 สิเหร่

บทสนทนา (อีกสักครั้ง)

ค�าว่า “คลู” ตามภาษาของดนตรแีจ๊ซ ย่อมหมายถงึการถกูจ�ากดั หรอื

กำรผ่อนคลำยรวมไปถึงกำรแสดงออกมำอย่ำงไม่ค่อยเต็มที่นักถือเป็น

ค�ำหนึ่งที่ได้รับควำมนิยมอย่ำงกว้ำงขวำง ในช่วงทศวรรษท่ี1950ไม่ใช ่

แค่ค�ำพูดในสำยดนตรีเท่ำนั้น แต่ยังเป็นค�ำท่ีใช้กับกำรด�ำเนินชีวิตใน

สังคมอเมริกันช่วงหลังสงครำมโลกครั้งที่2อีกด้วย

ส�ำหรับ “คูล” ในน�้ำเสียงแห่งแจ๊ซ แม้จะยึดหลักบำงด้ำนจำก

บีบ็อพเป็นศูนย์กลำงแต่กลับสร้ำงเสียงอันเป็นบุคลิกแตกต่ำงออกไปจำก

เดิมพอสมควรในขณะที่บีบ็อพเคลื่อนไหวไปบนจังหวะเร่ำร้อนรูปแบบ

ของคูลกลับตรงข้ำมน่ำจะอยู่ตรงกำรเคลื่อนไหวของจังหวะอันคลี่คลำย

อย่ำงค่อนข้ำงเนิบช้ำ ไปพร้อมกับแนวประสำนที่คล้ำยคลึงกัน เพียงเพื่อ

จะครอบคลุมบรรยำกำศให้หม่นมัวและเศร้ำซึมจนบีบกดอำรมณ์ควำม

รู้สึกโหยหำให้กลำยเป็นหัวใจหลักของแนวทำงไปโดยปริยำยอิทธิพลอีก

ส่วนมำจำกกำรเลือกใช้แนวประสำนเสียงของดนตรีคลำสสิกตะวันตก...

  “คูล” มีท่วงลีลำของกำรเคลื่อนไหวไปกับจังหวะที่คลี่คลำยอย่ำง

ค่อนข้ำงเนิบช้ำไปพร้อมกับแนวประสำนเสียงอันคล้ำยคลึงกันเพียงเพื่อ

11แ จ๊ ซ วิ ถี ( ข บ ว น ก า ร 3 )

จะครอบคลมุบรรยำกำศให้หม่นมวัและเศร้ำซมึจนสำมำรถบีบกดอำรมณ์

ควำมรู้สึกโหยหำให้กลำยเป็นหัวใจหลักของแนวทำง...

  นั่นคือนัยของคูลแจ๊ซ  (COOL JAZZ) อันเป็นดนตรีแจ๊ซอีกสำย 

หนึ่ง ที่รุ ่งโรจน์อยู่ในช่วงทศวรรษที่  1950  เป็นแจ๊ซที่เปรียบเสมือนเสียง 

ของคนผิวขำวโดยตรง  เพรำะนักดนตรีส่วนใหญ่ในสำยคูล ต่ำงก็เป็นคน 

ผิวขำวแทบทั้งสิ้น ผ่ำนกำรเล่นแจ๊ซทั้งยุคสวิงและบีบ็อพมำอย่ำงโชกโชน 

อำจเป็นเสมือนเสียงแห่งจิตวิญญำณของคนขำว  เพื่อตอบสนองต่อคน 

ขำวด้วยกันเอง  นักดนตรีแจ๊ซสำยคูลท่ีถือว่ำเป็นต�ำนำนมีมำกมำยอย่ำง 

เช่น สแตน เก็ตซ์ นักเป่ำเทเนอร์ แซ็กโซโฟน จอห์นนี สมิธ มือกีตำร์ 

ต้นแบบคนหนึ่งในวิถีแจ๊ซ  เจอร์รี มัลลิแกน นักเป่ำบำริโทน แซ็กโซโฟน 

เลนนี ทริสตาโน มือเปียโน  เรด มิตเชลล์ มือเบส ซูต ซิมส์ นักเป่ำ 

เทเนอร์ แซก็โซโฟอกีคน บดั แชงก์ นกัเป่ำอลัโต แซก็โซโฟน บลิล์ เพอร์-

กนิส์ นกัเป่ำเทเนอร์ แซก็โซโฟน ทลั ฟาร์โลว์ มอืกตีำร์อกีคน เชต็เบเกอร์

นกัรอ้งและเป่ำทรมัเป็ต ผู้เหงำเศร้ำแต่ลุม่ลกึไปกบัลลีำคลูแจ๊ซ ล ีโคนติซ์

นักเป่ำอัลโต แซ็กโซโฟน บ๊อบ บรูคไมเยอร์ นักเป่ำทรอมโบน จิมมี

กิฟฟี นักเป่ำครำริเน็ต รวมไปถึงมือกีตำร์ผู้กลำยเป็นต�ำนำนของแจ๊ซวิถ ี

อย่ำงจมิ ฮอลล์ และพอล เดสมอนด์ นกัเป่ำอลัโตแซก็โซโฟนทีม่นี�ำ้เสยีง 

อ่อนหวำนและโหยหำ 

  แจ๊ซวิถี (ขบวนการ 3) : COOL JAZZ เป็นบทควำมทำงดนตร ี

แจ๊ซที่ผมรวบรวมมำจำกกำรตีพิมพ์เป็นตอนๆ ในนิตยสำร WHAT HI-FI? 

ตั้งแต่ฉบับที่  286 ปีที่  24 ประจ�ำเดือนสิงหำคม พ.ศ.2552 จนกระทั่ง 

ถึงฉบับที่ 314 ปีที่  27 ประจ�ำเดือนธันวำคม พ.ศ.2554 ซึ่งยังคงรูปแบบ 

ในกำรเขียนและวิธีคิดไม่ต่ำงไปจำก แจ๊ซวิถี : POST BEBOP และ 

แจ๊ซวถิ ี(ขบวนการ 2) : JAZZ – ROCK FUSION ยงัคงเป็นกำรแนะน�ำ 

อลับัม้ผลงำนทีถ่กูจดัให้อยูใ่นระดบัคลำสสกิของคลูแจ๊ซทัง้สิน้ ผลงำนส่วน 

ใหญ่อยู่ในช่วงทศวรรษท่ี 1950 อันเป็นช่วงท่ีกระแสธำรสำยคูลแจ๊ซก�ำลัง 

กลำยเป็นที่นิยมอย่ำงกว้ำงขวำงของคนแจ๊ซ  โดยเฉพำะคนแจ๊ซผิวขำว 

12 สิเหร่

ในช่วงนั้น

  ผมยังคงยืนยันว่ำ แนวคิดที่ผมกล่ำวถึงในอัลบ้ัมทั้งหมดในผลงำน 

ชิ้นนี้  ถือเป็นกำรพูดคุยจำกควำมรู้สึกและควำมคิดส่วนตัวต่อกำรรับฟัง 

อัลบั้มผลงำนเหล่ำนั้น  เป็นกำรเปิดประเด็นเพื่อจะเข้ำร่วมสู่วงสนทนำ 

ส�ำหรับคนแจ๊ซด้วยกัน และแน่นอนว่ำ ประเด็นกำรตีควำมอัลบั้มผลงำน 

ในแต่ละชุดที่กล่ำวถึงไม่ใช่บทสรุปชี้ขำด  เป็นเพียงข้อคิดเห็นหนึ่งของ 

คนแจ๊ซเท่ำนั้นเอง  (และเพื่อท�ำควำมเข้ำใจต่อท่ำนผู้อ่ำน ตัวเลขภำยใน 

วงเล็บหลังชื่ออัลบั้มแต่ละชุดที่ผมอ้ำงถึง ก็คือตัวเลขรหัสประจ�ำอัลบ้ัม 

ผลงำนชิ้นนั้น  ส่วนใหญ่จะเป็นตัวเลขรหัสในรูปแบบแผ่นเสียง  แต่หำก 

มีตัวเลขหลำยหลัก จะเป็นตัวเลขรหัสในรูปแบบซีดี) 

  ครับ...ผมยังคงยืนยันกับตัวเองและกับท่ำนผู้อ่ำนว่ำ ดนตรีแจ๊ซ 

ไม่ว่ำจะเป็นสำยธำรใด ในควำมหมำยที่แท้จริงของผม ยังคงเป็นอิสรภำพ 

เหมือนเดิม จริงๆ แล้วดนตรีแจ๊ซไม่ใช่เสียงที่ลอยล่องมำจำกนำมธรรม 

ทุกเสียงซึ่งเปล่งหลั่งออกมำจำกตัวศิลปินแจ๊ซ  ไม่ว่ำจะเป็นคนด�ำหรือคน 

ขำว ต่ำงสืบเนื่องมำจำกเรื่องรำวทำงสังคม ศำสนำ และรวมถึงกำรเมือง 

ทั้งสิ้น  เพียงแต่คูลแจ๊ซยังมีเสียงของอำรมณ์ ควำมเหงำเศร้ำ ควำมรัก 

กับอิทธิพลของธรรมชำติ  เข้ำมำครอบง�ำอยู่ในกระแสธำรนั้นด้วย

  ถ้ำไม่เช่ือ...คุณลองสดับเสียงจำกคูลแจ๊ซดูสักครั้งแล้วคุณจะได้

รับรสกลิ่นและเสียงแห่งควำมโหยหำเสียงของควำมเศร้ำซึม เสียงของ

ควำมรักทีง่ดงำมและเสยีงจำกธรรมชำตท่ีิกูก้่องอยูใ่นบทเพลงบนกระแส

ธำรสำยคูลอย่ำงแน่นอน...

สิเหร่

บ้ำนบำงพลัดธนบุรี          

       

แจ๊ซวิถี

COOL

JAZZ(ขบวนการ 3)

Miles Davis

า า

15แ จ๊ ซ วิ ถี ( ข บ ว น ก า ร 3 )

หลงัสิน้สดุช่วงเวลาแห่งความ

รุ ่งโรจน์ของยุคสวิงในช่วงต้นทศ-

วรรษท่ี  1940  วงบิ๊กแบนด์ที่เคย

สร้ำงสีสันให้กับแจ๊ซวิถีในช่วงนั้น

เร่ิมกลำยเป็นเพียงต�ำนำนบทหนึ่ง

ที่ก�ำลังถูกลืม แรงกระแทกส�ำคัญ

อันก่อให้เกิดกำรเปลี่ยนแปลง ต่ำง

เกิดจำกสภำพแวดล้อมทำงศำสนำ

สังคม กำรเมือง และรวมไปถึงผลกระทบจำกสงครำมโลกครั้งที่ 2 ที่ท�ำให้

สหรัฐอเมริกำต้องเข้ำร่วมสงครำมอย่ำงหลีกเลี่ยงไม่ได้  ทั้งหมดเหล่ำนั้น

เหมือนตัวขับเคลื่อนให้เกิดกำรเปลี่ยนรสนิยมอันเคยชิน สู่สิ่งที่แปลกต่ำง

ออกไปในแบบท้ำทำย 

  เสียงของบ็อพ  (Bop) หรือบีบ็อพ  (Bebop)  ซึ่งเกิดจำกแนวคิด

ของศิลปินแจ๊ซรุ่นใหม่ที่เกิดและเติบโตกับสภำพแวดล้อมแปลกต่ำงออก

ไปจำกเดิมอย่ำงสิ้นเชิง ได้ปลุกกระแสส�ำนึกทำงจิตวิญญำณ ซึ่งฝังลึกอยู่

BIRTH OF THE COOL

บ กา น นว า ข ว

1

16 สิเหร่

ในตัวของตัวเองให้ชัดเจนยิ่งขึ้น  เมื่อประสำนร่วมไปกับค่ำนิยมจำกสื่อ

มวลชนและนักวิจำรณ์ดนตรีที่มีใจให้กับแจ๊ซ  ทั้งหมดเหล่ำนั้นคือแรง

สนับสนุนต่อนักดนตรีแจ๊ซรุ่นใหม่  ให้เกิดส�ำนึกแห่งควำมภำคภูมิใจทั้งใน

สถำนภำพคนด�ำ  รวมถึงดนตรีแจ๊ซที่เขำยึดมั่นได้ถูกยกย่องและยอมรับ

ให้กลำยสภำพเป็นงำนศิลปะ  ไม่ต่ำงไปจำกดนตรีในแนวทำงอ่ืนที่เกิด

จำกคนขำว

  ภำพรวมของบิ๊กแบนด์หรือแนวทำงสวิงที่ซับซ้อนในส�ำนึกของนัก

ดนตรีแจ๊ซรุ่นใหม่นี้  แท้จริงแล้วก็คือภำพลักษณ์แห่งกำรจ�ำยอมของคน

ด�ำต่อสภำพกำรกดขี่ทั้งทำงสังคม ศำสนำ  รวมไปถึงกำรเมืองนั่นเอง

และด้วยแนวคิดแปลกต่ำงออกไป  เมื่อรวมไปกับควำมเบื่อหน่ำยต่อกำร

เล่นดนตรีในแนวทำงบิ๊กแบนด์แบบเดิมๆ ซึ่งมักถูกยึดติดอยู่กับแนวทำง

เรียบเรียงเสียงประสำนที่ตำยตัว ท�ำให้นักดนตรีอย่ำงชำร์ลี พำร์คเกอร์

นกัเป่ำอลัโต แซก็โซโฟน กบัดซิซ ีกลิเลสปี นกัเป่ำทรมัเป็ต และเพือ่นพ้อง

ที่มีแนวคิดเดียวกัน ต่ำงใช้เวลำหลังเลิกเล่นดนตรีแลกเปลี่ยนแนวคิด

และร่วมซ้อมเพื่อค้นหำแนวใหม่ให้กับแจ๊ซวิถีอย่ำงจริงจัง และนั่นก็ท�ำ

ให้ก่อเกิดแนวทำงบีบ็อพขึ้นในรำวปี ค.ศ.1944 พวกเขำใช้ถนนสำยที่ 52

ในนครนิวยอร์ก  เป็นศูนย์กลำงประกำศแนวทำงแจ๊ซใหม่อย่ำงท้ำทำย

และจริงจัง  กระท่ังปี ค.ศ.1945 ชำร์ลี พำร์คเกอร์กับดิซซี กิลเลสปี  ได้

ร่วมกันตั้งวงดนตรี  5 ชิ้นขึ้นมำ  เพื่อยืนยันแนวคิดตัวเอง ผ่ำนบทเพลง

มำกมำยที่บันทึกเสียงให้กับค่ำยกิลด์  เร็คคอร์ดส์

  ด้วยโครงสร้ำงของบีบ็อพที่แปลกต่ำงออกไปอย่ำงสิ้นเชิงจำกดนตรี

แจ๊ซยุคแรกและยุคสวิง ทั้งในส่วนของแนวเสียงประสำนและจังหวะ ซึ่ง

ถือเป็นกำรปฏิวัติอย่ำงรุนแรงและส�ำคัญต่อประวัติศำสตร์ดนตรีแจ๊ซ

แล้ว ยังเป็นกำรเปิดศักรำชใหม่ให้เกิดแนวทำงกำรบรรเลงของนักดนตร ี

แจ๊ซในแบบสุดโต่ง  หลังจำกที่พวกเขำถูกปิดกั้นไว้ด้วยกรอบเก่ำๆ ตำม

รูปแบบเดิมๆ มำค่อนข้ำงยำวนำน  ผลของกำรปฏิรูปอย่ำงเด็ดขำดของ

บีบ็อพ ท�ำให้เกิดกำรต่อต้ำนจำกนักดนตรีแจ๊ซในแนวอนุรักษ์อย่ำงรุนแรง

17แ จ๊ ซ วิ ถี ( ข บ ว น ก า ร 3 )

แต่กลับได้รับควำมชื่นชมและยอมรับอย่ำงดีเยี่ยมในฐำนะท่ีเป็นแนวทำง

ใหม่  ซึ่งก่อให้เกิดกำรต่อยอดออกไปอย่ำงไร้ขอบเขต  ไม่ว่ำจะเป็นคูล

แจ๊ซ  (Cool  Jazz)  ำร์ดบ็อพ  (Hard Bop)  โมดัลแจ๊ซ  (Modal  Jazz)

และฟรีแจ๊ซ  (Free Jazz) ในเวลำต่อมำ

  ด้วยอิทธิพลของบีบ็อพท่ีเกิดขึ้นในช่วงกลำงทศวรรษที่ 1940 ช่วย

ให้เกิดกำรคลี่คลำยรูปแบบสู่เสียงที่แปลกต่ำงออกไปสองสำยในช่วงระยะ

เวลำใกล้เคียงกันมำก  ซึ่งอยู่ในช่วงปลำยทศวรรษที่  1940 สำยแรกคือ

คูลแจ๊ซ  เกิดจำกกำรน�ำแนวประสำนของดนตรีคลำสสิกเข้ำมำผสมผสำน

กับบ็อพ ส่วนอีกสำยอย่ำงฮาร์ดบ็อพ  เกิดจำกกำรผนวกเอำเสียงของ

ริธึ่มแอนด์บลูส์และกอสเพล ให้สอดกลืนเข้ำไปรับใช้บ็อพ

  ค�ำว่ำ  “คูล” ตำมภำษำของดนตรีแจ๊ซ ย่อมหมำยถึงกำรถูกจ�ำกัด

หรือกำรผ่อนคลำย ไปจนกระทั่งถึงกำรแสดงออกมำอย่ำงไม่ค่อยเต็มที่

นัก  เป็นค�ำหนึ่งท่ีได้รับควำมนิยมอย่ำงกว้ำงขวำงในช่วงทศวรรษที่ 1950

ไม่ใช่แค่เป็นค�ำพูดในสำยดนตรีเท่ำนั้น  แต่ยังใช้กับกำรด�ำเนินชีวิตใน

สังคมอเมริกันช่วงหลังสงครำมโลกครั้งที่  2 อีกด้วย

  ส�ำหรับคูลแจ๊ซโดยน�้ำเสียงของมันเอง แม้จะยึดเอำหลักบำงด้ำน

ของบีบ็อพเป็นศูนย์กลำง  แต่กลับสร้ำงเสียงที่เป็นบุคลิกแตกต่ำงออกไป

จำกเดิมพอสมควร  ในขณะที่บ็อพเคลื่อนไหวไปบนจังหวะเร่ำร้อน  รูป

แบบของคูลแจ๊ซกลับตรงข้ำม น่ำจะอยู่ตรงกำรเคลื่อนไหวของจังหวะ

ที่คลี่คลำยอย่ำงค่อนข้ำงเนิบช้ำไปพร้อมกับแนวประสำนที่คล้ำยคลึง

กัน  เพื่อครอบคลุมบรรยำกำศให้หม่นมัวและเศร้ำซึม บีบกดอำรมณ ์

ควำมรู้สึกโหยหำให้กลำยเป็นหัวใจหลักของแนวทำง

  นอกเหนือจำกเสียงของบ็อพที่เป็นตัวก่อก�ำเนิดในคูลแจ๊ซแล้ว

อิทธิพลอีกส่วนหนึ่งของคูลมำจำกกำรเลือกใช้แนวประสำนของดนตรี

คลำสสิกตะวันตก  โดยเฉพำะผลงำนของนักประพันธ์ดนตรีอย่ำงสตรำ-

วินสกีและเดอบูซ์ซี  ซึ่งนักดนตรีแจ๊ซผิวขำวบำงคนได้เลือกน�ำมำใช้กับ

วิถีคูลของตัวเอง

18 สิเหร่

  ภำพลักษณ์ที่แตกต่ำงกันอย่ำงโดดเด่นระหว่ำงคูลแจ๊ซกับ ำร์ด

บ็อพ น่ำจะอยู่ที่ตัวนักดนตรีเอง ส่วนใหญ่กลุ่มนักดนตรีสำยคูลจะเป็น

คนผิวขำว มำจำกชนชั้นกลำงที่มีแนวคิดค่อนข้ำงเสรีนิยม มีระดับกำร

ศึกษำที่ดี  รักดนตรีแจ๊ซ ผ่ำนกำรเล่นดนตรีทั้งยุคสวิงและบีบ็อพมำอย่ำง

โชกโชน  แต่ขณะเดียวกันก็พยำยำมสร้ำงแนวทำงแจ๊ซตำมรสนิยมของ

ตัวเองออกมำ  ส่วนนักดนตรีในสำย ำร์ดบ็อพเกือบทั้งหมดจะเป็นคน

ผวิด�ำรุน่ใหม่ ผูม้แีนวคดิทีต้่องกำรเปลีย่นแปลงสภำพสงัคมเก่ำ สอดคล้อง

กับขบวนกำรเคลื่อนไหวด้ำนสิทธิมนุษยชนและต่อต้ำนกำรเหยียดผิว

าพท่ีติดตัวเด่นชัดในคูลแจ๊ซอีกอย่างก็คือ มีลักษณะอนุรักษ

นิยมในตัวเองค่อนข้างสูง

ถึงแม้ว่ำ ไมล์ส เดวิส  (Miles Davis) จะเป็นเสมือนผู้ก่อก�ำเนิด

แนวทำงคูลแจ๊ซ แต่โดยควำมเป็นจริงแล้ว  เสียงในลักษณะเดียวกับคูล

แจ๊ซ  ได้เกิดข้ึนมำก่อนร่วมสิบปี  จำกแนวคิดของโคลด ธอร์น ิลล์  (นัก

เปียโน นักเรียบเรียงดนตรี  เกิดเมื่อวันที่ 10 สิงหำคม ค.ศ.1909  เสียชีวิต

เมื่อวันที่  1 กรก ำคม ค.ศ.1965) ซึ่งคนแจ๊ซสำมำรถศึกษำผลงำนของ

เขำได้จำกชุด BEST OF THE BIG BANDS กับอัลบั้มชุด REAL BIRTH

OF THE COOL ทั้งสองชุดถูกบันทึกเสียงเมื่อช่วงปี ค.ศ.1941-1947 ใน

สังกัดโคลัมเบีย  เร็คคอร์ดส์ ด้วยแนวคิดที่ค่อนข้ำงล�้ำหน้ำของธอร์น ิลล ์

จนกลำยเป็นต้นแบบให้กับกิล อีแวนส์  (เปียโน) ลี  โคนิตซ์  (อัลโต แซ็ก-

โซโฟน)  รวมไปถึงเจอรรี มัลลิแกน  (บำริโทน แซ็กโซโฟน) นักดนตรีทั้ง

สำมต่ำงเคยร่วมเล่นอยู่ในวงของธอร์น ิลล์มำก่อน และที่ส�ำคัญ ทั้งสำม

เปรียบเสมือนตัวหลักส�ำคัญของแนวทำงคูลแจ๊ซในเวลำต่อมำ

  ในขณะที่กระแสบีบ็อพก�ำลังถึงจุดสุดยอด ช่วงระหว่ำงปี  ค.ศ.

1949-1950 นกัเป่ำทรมัเป็ตหนุม่ ไมล์ส เดวสิ อดตีสมำชกิวงชำร์ล ีพำร์ค-

เกอร์  ได้ทดลองท�ำวงดนตรี  9 ชิ้นขึ้นมำ  เพื่อสร้ำงสรรค์ผลงำนที่ก่อให้

เกิดแนวทำงคูลแจ๊ซอย่ำงแท้จริงในชุด BIRTH OF THE COOL  (ECJ-

50050)  สังกัดแคปิตอล  เร็คคอร์ดส์  โดยร่วมกับนักเรียบเรียงดนตรี