ถนอมตับ ยับยั้งสารพัดโรคหมอไพร

ข้อมูลทางบรรณานุกรมของหอสมุดแห่งชาติ

หมอไพร

ถนอมตับ ยับยั้งสารพัดโรค. -- กรุงเทพมหานคร : เนชั่น อินเตอร์เนชั่นแนล เอ็ดดูเทนเมนท์, 2555.

192 หน้า.

1. ตับ--โรค. I. พีระ อังกูรวัธน์, ผู้วาดภาพประกอบ. II. ชื่อเรื่อง.

616.362

ISBN 978-616-515-196-2

พิมพ์ครั้งแรก เมษายน 2555

เจ้าของผู้พิมพ์ผู้โฆษณา

สำนักพิมพ์เนชั่นบุ๊คส์

บริษัท เนชั่น อินเตอร์เนชั่นแนล เอ็ดดูเทนเมนท์ จำกัด (มหาชน)

ประธานกรรมการบริษัท สุทธิชัย หยุ่น

รองประธานกรรมการบริษัท เกษรี กาญจนะวณิชย์

กรรมการผู้อำนวยการ ศิวะพร ชมสุวรรณ

บรรณาธิการบริหาร ดร. วงศ์สิริ สังขวาสี มิยาจิ

ผู้อำนวยการกองบรรณาธิการ ฐิตกานต์ ธนาโอฬาร

ผู้ช่วยบรรณาธิการ กิ่งกาญจน์ จันทร์สกาวรัตน์

บรรณาธิการเล่ม สินีพร มฤคพิทักษ์

ปก วรเทพ เสริมธนะพัฒกุล

ภาพประกอบ พีระ อังกูรวัธน์ น้ำตาล คัดโนภาส รัฏฐาพร นิทราศรีสมุทร

รูปเล่ม รัฏฐาพร นิทราศรีสมุทร

ผู้อำนวยการฝ่ายการตลาด สมศักดิ์ ใจขำ

ผู้จัดการฝ่ายขายและการตลาด ตรีเทพ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา

ฝ่ายการตลาด นันทวัน อรุณนิมิตกุล

ฝ่ายขาย ฐาปนรัตน์ จันทร์นุ่ม จารุวรรณ นาคบำรุง

สำนักงานเลขที่ 1858/123-124 ชั้น 29 ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพฯ 10260 โทรศัพท์ 0-2338-3694-6

โทรสาร 0-2338-3986, www.nationbook.com

พิมพ์ที่ บริษัท ดับบลิวพีเอส (ประเทศไทย) จำกัด เลขที่ 167/5 หมู่ 4 ถนนบางนา-ตราด กม. 29.5 ตำบลบางบ่อ อำเภอบางบ่อ

จังหวัดสมุทรปราการ 10560 โทรศัพท์ 0-2313-4405-6 โทรสาร 0-2313-4445

จัดจำหน่ายโดย บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จำกัด (มหาชน) อาคารเนชั่นทาวเวอร์ ชั้น 19 เลขที่ 1858/87-90 ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนา เขตบางนา

กรุงเทพฯ 10260 โทรศัพท์ 0-2739-8222, 0-2739-8000 โทรสาร 0-2739-8356-9, www.se-ed.com

ราคา175บาท

สงวนลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2555 โดยบริษัท เนชั่น อินเตอร์เนชั่นแนล เอ็ดดูเทนเมนท์ จำกัด (มหาชน)

ห้ามลอกเลียนแบบส่วนหนึ่งส่วนใดของหนังสือเล่มนี้ รวมทั้งการจัดเก็บ ถ่ายทอด ไม่ว่ารูปแบบหรือวิธีการใดๆ ด้วยกระบวนการทางอิเล็กทรอนิกส์ การถ่ายภาพ การบันทึก หรือวิธีการอื่นใดโดยไม่ได้รับอนุญาต

หากพบหนังสือมีปัญหาหน้าติด หน้าสลับ หน้าซ้ำ หรือหน้าหาย สามารถขอเปลี่ยนใหม่ได้จากร้านที่ท่านซื้อ หรือติดต่อสำนักพิมพ์ โทรศัพท์ 0-2338-3694-6

ตัวอย่าง

คำนำสำนักพิมพ์

พอย่างเข้าสู่วัยกลางคน เราจะรู้สึกว่าร่างกายเหนื่อยล้า อ่อนเพลีย

ง่าย และคิดเข้าข้างตนเองว่าเป็นเพราะทำงานหนัก เครียด นอนดึก พักผ่อน

น้อย ไม่เฉลียวใจว่านี่เป็นอาการเตือนของโรคร้ายบางชนิด ทั้งยังเป็นสัญญาณ

บ่งบอกว่าการทำงานของตับได้รับผลกระทบในระดับที่ต้อง “ใส่ใจ” แล้ว

ระยะเริ่มแรกเป็นเพียงความผิดปรกติทางสมรรถภาพ หรือมีความ

เสื่อมจนสูญเสียความสมดุลในเส้นลมปราณตับและถุงน้ำดีเท่านั้น ตัวเซลล์ตับ

เองยังไม่เสียหาย การตรวจด้วยเครื่องมือทันสมัยต่างๆ จึงยังไม่พบความ

ผิดปรกติ

เนื้อหาของหนังสือเล่มนี้ อธิบายถึงความสำคัญของตับ การดำเนิน

ชีวิตตามความเคยชิน ทำให้ตับอ่อนแอ อาจส่งผลต่อสุขภาพในระยะยาวโดยที่

เราคาดไม่ถึง

“ตับ” เป็นอวัยวะสำคัญในการย่อยไขมัน และแปรเปลี่ยนไขมันให้เป็น

พลังงาน หากตับทำงานไม่ดี นอกจากทำให้คอเลสเตอรอลในเลือดสงูแล้ว ยังเป็น

สาเหตุของโรคหลายชนิด การดูแลตับให้แข็งแรงจึงเป็นหนึ่งในหลายวิธีในการ

รักษาโรคของแพทย์แผนจีน

“ถนอมตับ ยับยั้งสารพัดโรค” จะบอกให้ผู้อ่านทราบว่า ที่ผ่านมา

เราใช้ชีวิตโดยประมาทหรือไม่ และการถนอมตับจะส่งผลต่อร่างกายอย่างไร

สุขภาพที่ดี อยู่ในมือของคุณ !

เนชั่นบุ๊คส์

ตัวอย่าง

สารบัญ

คำนำสำนักพิมพ ์

คำนำผู้เขียน

บทนำ: โรงงานขับพิษของร่างกาย 8

ภาค 1 รู้จักตับและถุงน้ำด ี 16

ตับรักษาระดับน้ำตาลในเลือดและไขมัน 20

ตับควบคุมการกักเก็บเลือดและปันส่วนเลือด 26

ตับปรับความคล่องระบายของกลไกชี่ 30

ตับดูแลเส้นเอ็นและเล็บ 34

ตาเป็นทวารของตับ 38

ภาค 2 สาเหตุที่ทำให้ตับเกิดโรค 42

ภูมิอากาศ 44

ไวรัส 46

ยา 60

แอลกอฮอล์ 66

พฤติกรรมการกิน 70

อารมณ์ 74

การทำงานและการพักผ่อน 78

เลือดคั่ง 86

การเสียดุลในเส้นลมปราณตับ 90

1

2

3

4

5

7

6

8

9

10

14

11

12

13

ตัวอย่าง

หลังผ่าตัดร่างกายอ่อนแอ 92

การเสื่อมของตัวตับเอง 96

ภาค 3 ตับเสื่อมก่อโรค 102

ตับอั้นชี่คั่งค้าง 106

ยินตับพร่อง 120

หยางตับลอยขึ้นบนกับความดันโลหิตสูง 126

โรคไขมันพอกตับ 132

ภาค 4 สร้างภูมิคุ้มกัน ต้านโรคตับ 136

อาหารต้านทานตับเสื่อม 138

กายบริหารระหว่างวันบำรุงตับ 148

กดจุดเช็คสุขภาพตับ 150

พักผ่อนดี ตับก็ดีตาม 154

ภาค 5 ถุงน้ำดีต้องดูแล 156

ระบบของถุงน้ำดี 158

โรคนิ่วในถุงน้ำดี 168

ถุงน้ำดีคั่งหลังผ่าตัด 172

เส้นลมปรานตับ 176

บทส่งท้าย: สามแนวทางรักษา เมื่อตับป่วย 182

แนะนำผู้เขียน

18

22

15

19

23

16

20

24

17

21

25

26

27

28

ตัวอย่าง

ภาค 1

รู้จักตับและถุงน้ำดีตัวอย่าง

จะรักษ์ตับได้อย่างรู้จริง ต้องรู้ก่อนว่า ตับทำงานอย่างไร จึงจะมีข้อ

เปรียบเทียบกันได้ว่าการทำงานของตับปรกติกับผิดปรกติต่างกันอย่างไร

ตับและถุงน้ำด ีมีหลายอวัยวะทำงานร่วมกัน แม้จะมีหน้าที่ต่างกัน

แต่ร่วมมืออย่างแยกกันไม่ออก จะขาดอย่างใดอย่างหนึ่งไม่ได ้จึงมักเรียกว่า

“ระบบตับและถุงน้ำดี” ที่ประกอบด้วย ตับ ถุงน้ำดี เส้นลมปราณ และ

อวัยวะที่เกี่ยวข้อง

ตับ เป็นอวัยวะใหญ่เป็นที่สองรองจากปอด อยู่ใต้กระบังลมเหนือช่อง

ท้องด้านขวา ถุงน้ำดีนอนอยู่ด้านล่างของตับ มีท่อน้ำดีเปิดปากท่อเชื่อมส่วน

ต้นของลำไส้เล็ก

ตับเป็นอวัยวะที่สงบนิ่ง แข็งแรง เปรียบประดุจทหารระดับนายพลที่

ทรหดอดทน ทำงานไม่เคยหยุดนิ่ง เป็นโรงงานขับพิษขนาดใหญ่ของร่างกาย

ทำหน้าที่หลายอย่างที่ช่วยให้สุขภาพร่างกายแข็งแรงและมีอายุยืนยาว

การทำงานของตับตามตำราแผนจีน ไม่เพียงช่วยเผาผลาญ ผลิตน้ำดี

และขับพิษ หากยังทำหน้าที่ควบคุมการคล่องระบายพลังชี่ ก่อเกิดหยางชี ่

กักเก็บ และปันส่วนเลือด

หมอไพร 17

ตัวอย่าง

ถนอมตับ ยับยั้งสารพัดโรค18

อย่างที่เคยกล่าวมาแล้วใน “รู้ก่อนป่วยด้วยแพทย์แผนจีน” ว่า โรค

กึ่งแข็งแรง แสดงออกที่ความเป็นยินหยางเสียความสมดุล เกิดจากยินพร่อง

หยางพร่อง เลือดพร่อง ชี่พร่อง หรือพร่องทั้งคู่ อีกทั้งยังมีเลือดคั่ง เสมหะอุด

กั้น เป็นต้น แต่การเสียดุลเหล่านี้ ยังต้องดูลงลึกไปว่าเกิดที่อวัยวะใด เช่น

ยินพร่อง จะแบ่งเป็น ยินตับ ยินไต ยินหัวใจ ยินปอด ยิน

กระเพาะ ม้าม หยาง เลือดและชี่ก็เช่นเดียวกัน ดังนั้น หมอจีนทุกคนต้อง

จำแนกให้ได้ว่า ยิน หยาง ชี ่ เลือดพร่องที ่อวัยวะไหน หรือจะเรียกว่า

ตำแหน่งโรคอยู่ที่อวัยวะใด การฝังเข็มหรือจ่ายยาจึงจะตรงกับอาการโรค

เรากำลังพูดถึงตับ จึงต้องทำความเข้าใจว่า ตับก็เหมือนอวัยวะ

อื่นๆ ในร่างกาย กล่าวคือ มียิน หยาง ชี่เลือด มีร้อนมีเย็น มีคล่องมีคั่ง

มีพร่อง มีแกร่ง เบื้องต้นเรามาทำความเข้าใจกับการทำหน้าที่ของตับกันก่อน

ตัวอย่าง

ถนอมตับ ยับยั้งสารพัดโรค20

ตับรักษาระดับน้ำตาลในเลือดและไขมัน

การทำงานของตับอันดับแรก คือควบคุมการก่อเกิดพลังหยางชี่หรือ

จะเรียกว่าเสริมสร้างพลังหยางชี่

หยางมีเอกลักษณ์คือ เคล่ือนไหว ผลักดัน คึกคัก ไม่หยุดน่ิง ข้ึนบน

หยางตับที่อุดมสมบูรณ์จะช่วยให้ตับทำงานได้อย่างแข็งแรงสมบูรณ์

แต่หยางตับเกิดขึ้นได้ด้วย “ยินชี่”

ตับเป็นอวัยวะยิน ต้องมีสารยินท่ีเพียบพร้อมอุดมสมบรูณ์ เน้ือตับเอง

จึงจะแข็งแรง จากนั้นจึงช่วยสร้างเสริมพลังชี่และพลังหยางของตับ หยางตับ

จึงก่อเกิดและมีแรงเสริมสร้าง ผลักดันการทำงานให้ตับได้อย่างคึกคัก ตับจึง

แข็งแรง

สารยิน หมายถึงสารที่ช่วยในการหล่อเลี้ยง หล่อลื่น ลงล่าง หนาว

เย็น สงบนิ่ง

สารยินเหล่านี้ได้มาจาก 2 ทางคือ จากพ่อแม่แต่กำเนิด และ

อาหารการกิน

เมื่อกินอาหารเข้าไป กระเพาะบดคลุกเคล้า ลำไส้ย่อย ดูดซึม

สารอาหาร โดยมีตับขับน้ำดีร่วมย่อยไขมันด้วย ม้ามส่งลำเลียงเข้าสู่ตับ

ส่วนหนึ่งบำรุงตับเอง อีกส่วนหนึ่งส่งไปยังอวัยวะต่างๆ ทั่วร่างกาย เพื่อใช้

ในการหล่อเลี้ยงและกักเก็บไว้ใช้ในยามจำเป็น ส่วนที่เป็นกากถูกส่งผ่าน

1

ตัวอย่าง

หมอไพร 21

ลำไส้ออกไปนอกร่างกาย ทำการรุเก่ารับใหม่ไม่ขาดสาย สารยินจึงเติมเต็ม

อย่างไม่มีบกพร่อง ตับจึงแข็งแรงทำงานได้ดี

แสดงออกอย่างรูปธรรมที่การเผาผลาญแป้งน้ำตาล

หลังกินอาหาร ลำไส้เล็กช่วยดูดซึมแป้งน้ำตาลกลูโคส ผ่าน

เส้นเลือดดำเข้าสู่ตับ เปลี่ยนเป็นน้ำตาลคลูโคทีน ผ่านกระบวนการทำงาน

ของตับ ช่วยรวบรวม แยกสลาย กักเก็บ เพื่อรักษาระดับน้ำตาลในเลือดให้

ปรกติ หลังจากเก็บไว้ในตับส่วนหนึ่งแล้ว อีกส่วนจะส่งไปเลี้ยงส่วนต่างๆ

ของร่างกาย ส่วนที่ใช้ไม่หมดจะเก็บไว้ในรูปไขมัน ดังนั้น หลังกินอาหาร

น้ำตาลในเลือดจึงสูงชั่วคราว เวลาจะตรวจน้ำตาลในเลือด หมอจึงสั่งให้

งดอาหาร

ตับ กระเพาะอาหาร ถุงน้ำดี

ตับอ่อน

ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่

ม้าม

ปอด

ตัวอย่าง

ถนอมตับ ยับยั้งสารพัดโรค22

ระดับน้ำตาลในเลือดลดต่ำลงเวลาหิว ตับจะช่วยนำไขมันที่สะสม

ในร่างกายมาแปรเปลี่ยนเป็นน้ำตาล แล้วส่งเข้าไปในเส้นเลือด เพื่อรักษา

ระดับน้ำตาลในเลือดให้เป็นปรกต ิดังนั้น ถ้าไม่กินหรือกินน้อยเป็นเวลานาน

ไขมันจะลดลง น้ำหนักตัวจึงลดลงด้วย

ตับทำงานผิดปรกติ อาจเกิดจากสมรรถภาพทำงานเสียดุล เกิดโรค

หรือตับเสื่อมด้วยตัวเอง หน้าที่ในการรวบรวม แยกสลาย กักเก็บทำได้ไม่ดี

โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่ตับมีความเสื่อมลงตามวัย เวลากินข้าวน้ำตาลในเลือด

จะสูงอย่างชัดเจน แต่เวลาหิวตับเปลี่ยนไขมันเป็นน้ำตาลส่งเข้าไปเติมน้ำตาล

ในเลือดให้ไม่ทันท่วงที จึงเกิดอาการเหนื่อยเพลีย หมดเรี่ยวแรง วูบจะเป็นลม

อันเป็นอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ

อาการเช่นนี้จะส่งผลเสียกลับมาสู่ตัวตับเองและร่างกายโดยรวม

ด้วย หากบางครั้งรู ้สึกเพลีย หวิวมากๆ พอกินข้าวเข้าไป อาการจะดีขึ้น

เป็นการบ่งบอกถึงว่าตับทำงานอ่อนแอลง ไม่อาจปรับน้ำตาลในเลือดได้ทัน

ท่วงที การดูแลตับให้ดีจึงไม่ควรปล่อยให้หิวจนเกินไป

การที่น้ำตาลในเลือดสูง หรือที่เรียกว่าเบาหวาน จึงเกี่ยวข้องกับการ

ทำงานของตับอย่างแยกไม่ออก ในการรักษาโรคเบาหวานของแพทย์แผนจีน

จึงแยกไม่ออกจากปรับความสมดุลในการทำงานของตับให้ดีด้วยเช่นกัน

ยินตับยังได้จากการเผาผลาญไขมัน

ไขมัน กระจายอยู่ตามเนื้อเยื่อของอวัยวะต่างๆ เป็นส่วนประกอบ

ของเยื่อหุ้มเซลล์และตัวเซลล์ที่จะขาดไม่ได้ มีปริมาณ 10-20 เปอร์เซ็นต์

ของน้ำหนักในร่างกาย

ไขมันถูกดูดซึมจากลำไส้เล็ก โดยที่ตับขับน้ำดีเก็บสะสมไว้ที่ถุงน้ำดี

พอกินอาหารเข้าไป น้ำดีจะขับออกมาที่ลำไส้เล็กเพื่อช่วยย่อยไขมัน เวลา

กินอาหารมันจึงย่อยได้ เมื่อตับทำงานไม่ดี ผลิตน้ำดีไม่ดีพอ หรือน้ำดีใน

ตัวอย่าง

หมอไพร 23

ถุงน้ำดีข้น ท่อน้ำดีแคบ อุดกั้น ไขมัน

จึงย่อยยาก ผูท่ี้ตับเร่ิมเส่ือม เป็นโรคตับ

โรคถุงน้ำดี จึงมีอาการท้องอืดแน่น

กินของมันของทอดไม่ได้

ตับเป็นอวัยวะสำคัญในการ

ย่อยไขมัน และแปรเปลี่ยนไขมันให้เป็น

พลังงาน หากตับทำงานไม่ดี คอเลส-

เตอรอลในเลือดจึงสูง การดูแลตับให้

แข็งแรงจึงเป็นหนึ่งในหลายวิธีในการ

รักษาโรคไขมันในเลือดสูงของแพทย์

แผนจีน

เพราะตับต้องระดมไขมัน

ในร่างกายมาแปรเปลี่ยนเป็นพลังงาน

เวลาที่น้ำตาลในเลือดน้อย จากการกิน

อาหารน้อย อดอาหารเพื่อลดน้ำหนัก

กินอาหารไม่เป็นเวลา ปล่อยให้ตัวเอง

หิวบ่อยๆ ตับจะแปรไขมันเป็นพลังงาน

ส่วนที่ไม่ได้ใช้จึงตกค้างในตับ สะสม

นานกลายเป็นไขมันพอกตับ

คนที่มีไขมันพอกตับ นอกจาก

จะเกิดจากผู้ที่กินจุ ชอบกินของมัน แต่

ไม่ชอบออกกำลังกายจนอาหารล้นเกิน

แล้ว สาเหตุสำคัญยังเกิดจากการอด

อาหารหลักต่อเนื ่องกันเป็นเวลานาน

จนขาดอาหารด้วย

ก า ร ที่ น้ ำ ต า ล ใ น

เลื อดสู ง หรื อที่

เรียกว่า เบาหวาน

จึ ง เ กี่ ย วข้ องกั บ

การทำงานของตับ

อย่างแยกไม่ออก

การรักษาเบาหวาน

ของแพทย์แผนจีน

จึงแยกไม่ออกจาก

ปรับความสมดุลใน

การทำงานของตับ

ให้ดีด้วยเช่นกัน

ตัวอย่าง

ถนอมตับ ยับยั้งสารพัดโรค24

มีผู้ป่วยสตรีอายุ 40 ปี หลัง

คลอดบุตรเมื ่อตอนอายุ 28 ปี แล้ว

น้ำหนักขึ้นเอาๆ ไม่ว่าจะใช้วิธีอะไรก็ลด

น้ำหนักไม่ได้ จึงใช้วิธีไม่กินอาหารหลัก

คือไม่กินอาหารที ่เป็นแป้ง แต่กินผัก

ผลไม้เป็นหลัก น้ำหนักค่อยๆ ลดลงจน

เป็นที่น่าพอใจ ครั้นอายุ 40 ปี คืนหนึ่ง

ขณะนอนหลับ เกิดอาการปวดท้องด้าน

บนขวาอย่างหนัก ต้องเข้าโรงพยาบาล

ฉุกเฉิน หมอตรวจพบว่ามีไขมันพอกตับ

อย่างหนัก ต้องรักษาตัวในโรงพยาบาล

พร้อมกับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินใหม่

หันมากินอาหารหลัก แต่ปรับสัดส่วนให้

พอเหมาะ ไขมันพอกตับค่อยๆ ลดลง

ร่างกายจึงค่อยๆ ฟื้น

นอกจากนี้ยินตับยังได้มาจาก

การเผาผลาญโปรตีนตามปรกติของตับ

เพ่ือรักษาระดับปรกติของโปรตีนในเลือด

ถ้าตับทำงานไม่ดี เสื่อม หรือเป็นโรค

การเผาผลาญโปรตีนไม่ได้เต็มที่ โปรตีน

ในเลือดจะเกิดภาวะต่ำ หรือสงูผิดปรกติได้

วิตามินและสารคัดหลั ่งจาก

ต่อมไร้ท่อ ต้องผ่านกระบวนการทำงาน

ของตับเช่นเดียวกัน หากตับเป็นโรค

หรือเสื่อม ความผิดปรกติของสิ่งเหล่านี้

เกิดขึ้นได้เช่นกัน

หากตับทำงานไม่ดี

คอเลสเตอรอลใน

เลือดจึงสูง การ

ดูแลตับให้แข็งแรง

จึงเป็นหนึ่งในหลาย

วิธีในการรักษาโรค

ไขมั น ใน เลื อดสู ง

ของแพทย์แผนจีน

ตัวอย่าง

หมอไพร 25

ทั้งหลายทั้งปวงนี้ประกอบเป็นสารจิงให้ยินตับสมบูรณ์เต็มเปี่ยม

ตับแข็งแรง

ยินตับ เป็นฐานสร้างเสริมหยางตับเต็มเปี่ยมสมบูรณ์ เมื่อหยางตับ

แข็งแกร่ง พลังช่ีตับแข็งแรง ยินหยางสมดุล “ยินน่ิงหยางสงบ” เน้ือตับแข็งแรง

ชี่ตับคล่องระบายดี ร่างกายย่อมแข็งแรงตามไปด้วย

หยางตับ เกิดจากการแปรเปล่ียนของยินและเลือดตับ

หยางตับ มีพลังในการก่อเกิด เสริมสร้าง แตกหน่อ เจริญเติบโต

ทำงานคึกคัก ขึ้นบน จึงกล่าวได้ว่า ตับมีหน้าที่ในการก่อเกิด เสริมสร้าง โดย

ผ่านการทำงานของหยางตับ

เมื่อหยางตับเต็มเปี่ยมสมบูรณ์ จะเป็นแหล่งที่มาอันสมบูรณ์แก่ชี่ตับ

เมื่อชี่ตับสมบูรณ์ เป็นแรงผลักดันเลือดและสิ่งหล่อเลี้ยงไปทั่วร่างกาย คนเรา

จึงมีเรี่ยวแรง ตับจึงกักเก็บเลือดดี หลั่ง สะสมและระบายน้ำดีได้ดี เมื่อกลไก

ชี่เดินได้คล่อง ทำให้อารมณ์ดี จิตใจผ่องใส ไม่เป็นคนเจ้าอารมณ์

ชีต่บั ยังเดินไปตามเส้นลมปราณ นำสารยินและเลือดไปเล้ียงเส้นเอ็น

ดวงตา และอวัยวะอื่นๆ

เมื่อไหร่ที่ชี่ตับพร่อง เส้นลมปราณไม่ได้รับการหล่อเลี้ยง กลไกชี่

ติดขัด เลือดไหลเวียนไม่ดี จะเกิดอาการอ่อนเพลีย แขนขาอ่อนแรง ตื่นเช้า

ขึ้นมามือแข็งกำไม่ได้ ขาเดินติดขัด ปวดข้อเข่า ยืดงอลำบาก กระทั่งเดินเหิน

ลำบาก นัยน์ตาตึงแน่น ฝืดเคือง แห้ง และสายตาลดลง

ตัวอย่าง