Óhefðbundið námsmat

Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

Óhefðbundið námsmat Seljaskóli 12. sept. 2005


Óhefðbundið námsmat

Hvers vegna slíkt námsmat? Tilgangur? Hvað á/hvað er hægt að meta? Hvernig? Hvenær? Hve oft? Hvar? Hver/hverjir meta? Þáttur nemenda í námsmati


Breyttar áherslur í skólastarfiBreytt námsmat Einstaklingsmiðað nám Samþætting og heildstæð kennsla Skóli án aðgreiningar Fjölgreindarkenning Tölvu- og upplýsingamennt List- og verkgreinar Umhverfismennt Fjölmenning Lífsleikni


Breyttar áherslur í námi

Meiri áhersla er lögð á nám en kennslu-

Breytt hlutverk kennara- aðrar kröfur til nemenda

Meiri fjölbreytni í námi




Aðalnámskrá grunnskólaAlmennur hluti

Námsmat:

http://www.ismennt.is/vefir/namskra/g/almennt/almennur.html





Skilgreiningar

Hvað er: Óhefðbundið námsmat Rauntengt/Heildrænt námsmat (Authentic

assessment) Frammistöðumat (Performance

Assessment) Alhliða námsmat


Ýmsar gerðir námsmats

fundir

jafningja-mat

spurningar

sjálfsmat nemenda

skipulegar athuganir

dagbækur

sýnismöppur/vinnumöppur

viðtöl

regluleg skráning

gátlistar

símat

viðhorfakannanir

mat á frammistöðu


Alhliða námsmat

Vefur Guðrúnar Pétursdóttur um alhliða námsmat http://www.islandia.is/sigtun2/namsmatid/fr

ammistmat.htm

http://www.islandia.is/sigtun2/namsmatid/frammistmat.htm

http://www.islandia.is/sigtun2/namsmatid/frammistmat.htm


Hugmyndabanki Ingvars Sigurgeirssonar fyrir mat á skólastarfi og námsmat

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namsmat/matsbanki/Welcome.htm





Hvað er heildrænt námsmat?Úr grein Ingvars Sigurgeirssonar:

Sem dæmi um skilgreiningu á heildrænu námsmati má nefna lýsingu Diane Hart (1994) í bókinni Authentic Assessment: A Handbook for Educators:

Námsmat er heildrænt þegar það felur í sér að nemendur kljást

við verkefni sem hafa raunverulega þýðingu og merkingu og eiga erindi. Slíkt námsmat ber keim af raunverulegum viðfangsefnum, en líkist ekki hefðbundnum prófum.

Viðfangsefnin reyna á hugsun og að beitt sé víðtækri þekkingu. Lögð er rík áhersla á að gefa nemendum sem best til kynna hvað lagt er til grundvallar matinu þannig að þeim sé sem best ljóst að hverju er keppt. Í þessu felst að í heildrænu námsmati er áhersla lögð á að matið gefi til kynna að hverju sé mikilsvert að keppa í stað þess að meginatriðið sé að mæla alla á sömu stikunni.


Úr grein Ingvars Sigurgeirssonar:

Kjarninn í Authentic Assessment, sem hér er kosið að þýða sem heildrænt námsmat, er að matið á að byggjast sem mest á eðlilegu, góðu skólastarfi þar sem nemendur fást við krefjandi og helst sem raunverulegust viðfangsefni. Þessi viðfangsefni eiga sem mest að reyna á að nemendur beiti þekkingu sinni, skilningi, innsæi, hugmyndaflugi og leikni. Áhersla er lögð á virka þátttöku nemenda, sjálfsmat og jafningjamat. Meginatriði er að nemendur sýni við eðlilegar aðstæður það sem þeir kunna (Cole o.fl. 1995:5).


Frammistöðumat og rauntengt mat (Performance Assessment) Felur í sér mat á hæfileikum sem ógerlegt er að meta

með skriflegu prófi Dæmi: verkleg eðlisfræði, beiting tungumáls í

samskiptum, lausn stórra samsettra verkefna í stærðfræði, flutningur tónlistar, leiklistar og svo frv.

Útvíkkun á flokkunarkerfi Blooms: kunnátta, leikni, viðhorf, tilfinningar, samskiptafærni

Mikilvægt að skilgreina “performance outcomes” Getur falið í sér “ferli” eða “afrakstur” eða hvort

tveggja.MÞ 04


Frammistöðumati fylgja eftirfarandi kostir og gallar Kostir Getur metið flóknari niðurstöður

og hæfileika en skrifleg próf gera Útvegar nákvæmt, endanlegt mat,

meðal annars á líkamlegri og munnlegri tjáningu

Gefur nemendum meiri hvatningu með því að staðfesta markmið og gerir lærdóm þýðingarmeiri í þeirra augum

Gerir lærdóm að nærtækari og raunverulegri aðstæðum.

Gallar Tímafrekt ferli sem kostar mikla

vinnu

Getur verið mjög huglægt, (óáreiðanlegt)

Leggja verður áherslu á einstaklingsvinnu frekar en hópvinnu, hafa einstaklinginn í fyrirrúmi

(Gronlund. 2003:139-143).


Í þýðingu Erlu Kristjánsdóttur á Armstrong er “Authentic assessment” nefnt “rauntengt mat”. Um rauntengt mat segir Armstrong:

,,Besta myndin af hæfni nemenda í námsgreinum skólans fæst með því að fylgjast með nemendum leysa þrautir eða hanna hluti við raunsannar aðstæður.” (sjá nánar 10. kafla). Þar kemur einnig fram að athugun sé mikilvægasta forsenda rauntengds mats. Næst mikilvægust er heimildasöfnun þar sem ,,skrá má frammistöðu nemenda á fjölbreyttan hátt” (bls 100-101).


Hvað þarf að hafa í huga við námsmat?

Nota fjölbreyttar matsaðferðir Þekkja kosti og galla hverrar matsaðferðar Miða matið við námið og kennsluna Markmið eru forsenda námsmats


Hvaða þætti er hægt að meta?

Athugið markmið námsgreina

Virkni Áhugi

Frágangurá

verkefnumHugkvæmni

Fer eftir fyrirmælum

FramfarirSamvinna

Aflar upplýsinga

Umgengni


Einstaklingsmiðað nám - samvinna



Dæmi úr skólastofunni

Samvinna Samþætting námsgreina

Íslenska Samfélagsfræði Upplýsinga- og

tæknimennt Listgreinar Lífsleikni


Mat á hópstarfi

Virkniathuganir Matslisti til greiningar og mats í umræðum Viðhorfakönnun Sjálfsmat Mat kennara á flutningi og niðurstöðum Jafningjamat á flutningu og niðurstöðum


List- og verkgreinar

Hvernig horfir heildrænt námsmat við list- og verkgreinum?

Hvað er metið? Hvernig? Hvers vegna?


Myndmennt


Tónmennt

Meiri fjölbreytni Samþætting við

aðrar námsgreinar


Samfélagsfræði


Verkefni í samfélagsfræði – Námsmat?


Hverjir meta?

Lögð er áhersla á að sem flestir aðilar komi að matinu. Kennarar í mismunandi greinum vinni saman, kennarar hafi samráð þvert á árganga, skólastjórnendur séu hafðir með í ráðum, sérfræðingar séu kallaðir til eftir því sem unnt er og álits foreldra leitað (sjá t.d. Cole 1995:7).


Birting niðurstaðna

Hvernig? tölur umsagnir viðtöl myndir myndbönd ....


Þáttur nemenda í námsmatiÚr grein Ingvars Sigurgeirssonar:

Lögð er áhersla á að nemendur taki virkan þátt í matinu og taki þannig nokkra ábyrgð á eigin námi. Af þessu leiðir að áhersla er lögð á sjálfsmat og jafningjamat: All performance assessments require students to structure the

assessment task, apply information, construct responces, and, in many cases, explain the process by which they arrive at the answer .../ Allt frammistöðunámsmat (performance assessments) gerir þær kröfur til nemenda að þeir móti úrlausn sína sjálfir, noti upplýsingar og byggi sjálfir upp svörin, og útskýri, ef svo ber undir, hvernig þeir komust að niðurstöðu ...

(Khattri og Sweet 1996:5)


Gildi þess að nemendur taki þátt í námsmati Nemendur skilja betur til hvers er ætlast Sjálfsmat er þroskandi viðfangsefni Mat á öðrum krefst ábyrgrar afstöðu Mat nemenda veitir kennara ýmsar

eftirsóknarverðar upplýsingar(Hafdís Guðjónsdóttir KHÍ)


Möppur sem námsmat

Nokkrar gerðir mappa – mismunandi tilgangur – ólík nöfn:

Portfolio - Sýnismappa, vinnumappa, verkmappa (FG), matsmappa

Processfolio – Ferlimappa, framfaramappa


Hvað eru verkmöppur?

Möppurnar eru lýsing á leið sem hægt er að fara til að safna upplýsingum um nám nemenda sem hefðbundið námsmat nær ekki yfir. Það metur frammistöðu þeirra í því umhverfi sem námið fer fram í og er því rauntengt námsmat.


Hvað sýnir verkmappa?

1. Námsferli í ákveðinn tíma 2. Núverandi besta verk nemanda 3. Samanburð á besta verki nemanda við fyrri verk hans 4. Þróun og leikni í sjálfsmati 5. Sýnir hvað nemandinn hugsar þegar hann lærir 6. Stöðu einstaklings 7. Skýra sönnun til foreldra og annarra um að nám hafi

farið fram 8. Samvinnu kennara og nemanda

(Gronlund 2003:158)


Gildi verkmöppu

Felst í fjölbreytni þeirra gagna sem safnað er til að sýna hvað og hvernig nám hefur farið fram. Það getur falið í sér fjölbreytt námsmat s.s. sjálfsmat, jafningjamat, kennaramat, foreldramat, skráningu á vinnuferli, skýrslur, gátlista, umsagnir, frásagnir, sjálfstæð viðfangsefni og fl.


Hvað ber að hafa í huga þegar notkun sýnismappa er ákveðin?

1. Hver er tilgangurinn? 2. Hvers konar verkefni á mappan að innihalda? 3. Leiðbeiningar um val og mat á verkum

nemenda 4. Söfnun verkefna og notkun á möppunni 5. Mat á sýnismöppunni

(Gronlund 2003:159)


Viðmið við mat á möppu

Hefur tilgangi með notkun möppunnar verið náð? Sýnir mappan fjölbreytt dæmi um nám? Inniheldur mappan flókin verkefni sem sem nemendur

geta leyst á raunverulegan hátt? Inniheldur hún sjálfsmat nemenda Gerir mappan nemendum fært að ákvarða námsferli og

sýna hvar nemendur eru staddir? Sýnir mappan þátttöku nemenda og ábyrgð?


Frh.

Eru leiðbeiningar um þátttöku nemenda? Inniheldur mappan námsmat byggt á skýrum

viðmiðum? Kemur gagnvirkni kennslu og mats fram?


Vinnumöppur (Portfolio)5 grundvallaratriði sem þær byggjast ásamkvæmt fjölgreindarkenningunni 1. Gildi - viðurkenning og mat á afrakstri nem. og árangri sem

hann hefur náð á ákv. tíma 2. Hugarstarf - til að hjálpa nem. að ígrunda eigin vinnu 3. Miðlun - til að veita foreldrum, stjórnendum og öðrum

kennurum upplýsingar um námsferli nem. 4. Samvinna - til að gera hópi nem. kleift að vinna saman

og meta eigin vinnu 5. Hæfni - til að ákvarða hvaða viðmið skulu notuð við að bera

verk nem. saman við verk annarra eða við staðla (Armstrong 2001)


Dæmi um efni sem safnað er í vinnumöppu

Markvisst val

Sýnir þróun í tíma- framfarir

Þátttaka nemenda(sjálfsmat)

Safnið á að vera skapandi viðfangsefni

sýnishorn

ritgerðir

minningar

uppköst

glósur

dagbækurriss úrlausnir ljósrit

hugleiðingar

tölvuútprentanir

umsagnir félaga

ljóð

myndir

skýrslur

ljósmyndir

minnispunktar kennara og nemenda

(IS 1999)


Hvað ber að hafa í huga þegar notkun sýnismappa er ákveðin? 1. Hver er tilgangurinn? 2. Hvers konar verkefni á mappan að

innihalda? 3. Leiðbeiningar um val og mat á verkum

nemenda 4. Söfnun verkefna og notkun á möppunni 5. Mat á sýnismöppunni

(Gronlund 2003)


Sýnismappa - kostir

1. Yfirsýn yfir námsferil auðveld 2. Að beina sjónum að bestu verkum

nemenda hefur jákvæð áhrif á nám 3. Að bera verk nemanda saman við fyrri

verk hans hefur betri áhrif en að bera þau saman við verk annarra

(Gronlund 2003)


Mat á sýnismöppum/verkmöppum nemendaNafn nemanda __________________bekkur ____Námsgrein _____________________önn ______

4 3 2 1 Skilningur á viðfangsefni/hugtökum

4 3 2 1 Hvernig upplýsingar eru settar fram

4 3 2 1 Hæfileiki til að færa rök

4 3 2 1 Skrift

4 3 2 1 Mælskulist

4 3 2 1 Hæfileiki í að leysa þrautir/vandamál

4 3 2 1 Frammistaða

4 3 2 1 Samskiptahæfileiki

4 3 2 1 Sjálfsmat

4 3 2 1 Þátttaka og ábyrgð

4 3 2 1 Sjálfstæð vinnubrögð


Matskvarði

4 = Framúrskarandi framfarir - 3 = Góðar framfarir - 2 = Viðunandi framfarir - 1 = óviðunandi

(Gronlund. 2003:165)

Documents

Óhefðbundið námsmat