Devizni kurs 2012

Devizni kursDevizni kurs

Predmet: Međunarodna ekonomija Predmet: Međunarodna ekonomija

Nastavnik: Doc. dr Snježana BrkićNastavnik: Doc. dr Snježana Brkić

EKONOMSKI FAKULTET EKONOMSKI FAKULTET UNIVERZITETA U SARAJEVUUNIVERZITETA U SARAJEVU

Ciljevi prezentacijeCiljevi prezentacije

Nakon prezentacije, studenti će biti u mogućnosti:Nakon prezentacije, studenti će biti u mogućnosti: da definišu devizni kurs i srodne pojmove;da definišu devizni kurs i srodne pojmove; da izračunaju devizni kurs na različite načine;da izračunaju devizni kurs na različite načine; da razumiju način formiranja i kretanje deviznog kursa; da razumiju način formiranja i kretanje deviznog kursa;

S a d r ž a jS a d r ž a j

1.1. UvodUvod

2.2. Pojam i funkcije deviznog kursaPojam i funkcije deviznog kursa

2.1.2.1. Notiranje Notiranje

2.2.2.2. Ukršteni devizni kursevi Ukršteni devizni kursevi

2.3.2.3. Funkcije Funkcije

3.3. Formiranje i kretanje deviznog kursaFormiranje i kretanje deviznog kursa

4.4. SažetakSažetak

5.5. LiteraturaLiteratura

1. Uvod1. Uvod

Problem platnog bilansa i deviznog kursa nije moguće Problem platnog bilansa i deviznog kursa nije moguće razmatrati odvojeno, budući da između njih postoji uzajamna razmatrati odvojeno, budući da između njih postoji uzajamna zavisnost.zavisnost.

Devizni kurs zavisi od stanja platnog bilansa odnosno stanja Devizni kurs zavisi od stanja platnog bilansa odnosno stanja pojedinih njegovih računa.pojedinih njegovih računa.

Politika deviznog kursa utiče na politiku platnog bilansa, jer Politika deviznog kursa utiče na politiku platnog bilansa, jer promjene deviznog kursa dovode do promjena na pojedinim promjene deviznog kursa dovode do promjena na pojedinim računima platnog bilansa tj. do promjena stanja platnog računima platnog bilansa tj. do promjena stanja platnog bilansa.bilansa.

2. Pojam i funkcije deviznog kursa2. Pojam i funkcije deviznog kursa

DefinicijaDefinicija::

Devizni kurs (ER, r - Devizni kurs (ER, r - exchange rateexchange rate) predstavlja cijenu jedne valute ) predstavlja cijenu jedne valute izraženu u drugoj valuti.izraženu u drugoj valuti.

Devizni kurs predstavlja cijenu jedinice strane valute izraženu u Devizni kurs predstavlja cijenu jedinice strane valute izraženu u domaćoj valuti. domaćoj valuti.

Devizni kurs pokazuje koliko jedinica domaće valute treba izdvojiti Devizni kurs pokazuje koliko jedinica domaće valute treba izdvojiti za jedinicu strane valute.za jedinicu strane valute.

2. Pojam i funkcije deviznog kursa2. Pojam i funkcije deviznog kursa

NotiranjeNotiranje::

direktno (normalno, cjenovno) notiranje;direktno (normalno, cjenovno) notiranje;

indirektno (količinsko) notiranje;indirektno (količinsko) notiranje;

2. Pojam i funkcije deviznog kursa2. Pojam i funkcije deviznog kursa2.1. Notiranje2.1. Notiranje

direktno (normalno, cjenovno) notiranje: direktno (normalno, cjenovno) notiranje:

1 EUR = 2 BAM(KM)*1 EUR = 2 BAM(KM)*

Kurs pokazuje koliko KM vrijedi 1 euro; pokazuje broj jedinica Kurs pokazuje koliko KM vrijedi 1 euro; pokazuje broj jedinica domaće valute potreban da se kupi jedinica strane valute.domaće valute potreban da se kupi jedinica strane valute.

ER = 2 BAM/EURER = 2 BAM/EUR______________________________________________________

*1 EUR = *1 EUR = 1, 955831, 95583 BAM; BAM;

2. Pojam i funkcije deviznog kursa2. Pojam i funkcije deviznog kursa 2.1. Notiranje 2.1. Notiranje

indirektno (količinsko) notiranje: indirektno (količinsko) notiranje:

1 BAM(KM) = 0,50 EUR*1 BAM(KM) = 0,50 EUR*

Kurs pokazuje koliko eura vrijedi 1 KM; pokazuje broj jedinica Kurs pokazuje koliko eura vrijedi 1 KM; pokazuje broj jedinica strane valute potreban da se kupi jedinica domaće valute.strane valute potreban da se kupi jedinica domaće valute.

Kurs po indirektnoj notaciji je recipročna vrijednost kursa po Kurs po indirektnoj notaciji je recipročna vrijednost kursa po direktnoj notaciji:direktnoj notaciji:

ER’ = 1 / ERER’ = 1 / ER

ER’ = 1 / (2 BAM/EUR) = 0,50 EUR/BAMER’ = 1 / (2 BAM/EUR) = 0,50 EUR/BAM

______________________________________________________

*1 BAM = *1 BAM = 0, 51129 0, 51129 EUR;EUR;


Na domaćem deviznom tržištu:Na domaćem deviznom tržištu: strana valutastrana valuta je roba i ima svoju cijenu – devizni kurs; je roba i ima svoju cijenu – devizni kurs; domaća valutadomaća valuta nije roba, već mjerilo cijena – sredstvo u kojem nije roba, već mjerilo cijena – sredstvo u kojem

se izražavaju cijene svih drugih roba;se izražavaju cijene svih drugih roba;

1, 95583 BAM/EUR (BAM po EUR) – iznos domaće valute 1, 95583 BAM/EUR (BAM po EUR) – iznos domaće valute potreban za kupovinu jedinice strane valute;potreban za kupovinu jedinice strane valute;


valuta koja predstavlja robu (valuta kojom se trguje) naziva se valuta koja predstavlja robu (valuta kojom se trguje) naziva se osnovna ili referentna valutaosnovna ili referentna valuta;;

valuta u kojoj se iskazuje cijena referentne valute naziva se valuta u kojoj se iskazuje cijena referentne valute naziva se valuta notiranjavaluta notiranja;;

ER(X/Y) ER(X/Y)

ER(valuta notiranja/referentna valuta)ER(valuta notiranja/referentna valuta)

ER(domaća valuta/strana valuta)ER(domaća valuta/strana valuta)

(cijena jedinice valute Y iskazana je u određenom broju jedinica (cijena jedinice valute Y iskazana je u određenom broju jedinica valute X; dakle, valuta Y je roba kojom se trguje, a cijena te valute X; dakle, valuta Y je roba kojom se trguje, a cijena te robe je iskazana u valuti X)robe je iskazana u valuti X)


u kontinentalnoj Evropi: u kontinentalnoj Evropi: direktno notiranje – evropska konvencija;direktno notiranje – evropska konvencija; indirektno notiranje – britanska konvencija;indirektno notiranje – britanska konvencija;

u SAD: u SAD: direktno notiranje – američka konvencija;direktno notiranje – američka konvencija; indirektno notiranje – evropska konvencija;indirektno notiranje – evropska konvencija;

2. Pojam i funkcije deviznog kursa2. Pojam i funkcije deviznog kursa 2.2. Ukršteni devizni kursevi 2.2. Ukršteni devizni kursevi

Ukršteni devizni kursUkršteni devizni kurs ( (cross exchange ratecross exchange rate): Odnos između bilo ): Odnos između bilo koje dvije valute može se izvesti iz kurseva te dvije valute koje dvije valute može se izvesti iz kurseva te dvije valute izraženih u trećoj valuti. izraženih u trećoj valuti.

Primjer:Primjer:

1 USD = 1,450912 BAM1 USD = 1,450912 BAM 1,450912 BAM/USD1,450912 BAM/USD

1 EUR = 1,955830 BAM1 EUR = 1,955830 BAM 1,955830 BAM/EUR1,955830 BAM/EUR

Traži se Traži se odnos dolara i euraodnos dolara i eura izražen kao USD/EUR – koliko dolara za jedan izražen kao USD/EUR – koliko dolara za jedan euro?euro?

vrijednost eura u BAM / vrijednost dolara u BAM vrijednost eura u BAM / vrijednost dolara u BAM

(iznos nove referentne valute u BAM / iznos nove valute notiranja u BAM)(iznos nove referentne valute u BAM / iznos nove valute notiranja u BAM)

1,955830 BAM/EUR / 1,450912 BAM/USD 1,955830 BAM/EUR / 1,450912 BAM/USD

1,955830 / 1,450912 x BAM/EUR x USD/BAM = 1,3480 USD/EUR1,955830 / 1,450912 x BAM/EUR x USD/BAM = 1,3480 USD/EUR

2. Pojam i funkcije deviznog kursa2. Pojam i funkcije deviznog kursa2.3. Funkcije2.3. Funkcije

FunkcijeFunkcije deviznog kursa: deviznog kursa: Devizni kurs ima ključnu ulogu u međunarodnoj trgovini, jer Devizni kurs ima ključnu ulogu u međunarodnoj trgovini, jer

omogućava upoređivanje cijena robe i usluga proizvedenih u omogućava upoređivanje cijena robe i usluga proizvedenih u različitim zemljama i konverziju vrijednosti.različitim zemljama i konverziju vrijednosti.

Devizni kurs je značajan faktor investicionog odlučivanja.Devizni kurs je značajan faktor investicionog odlučivanja. Devizni kurs služi kao instrument za prilagođavanje privrede.Devizni kurs služi kao instrument za prilagođavanje privrede.

3. Formiranje i kretanje deviznog kursa3. Formiranje i kretanje deviznog kursa

De

vizn

i ku

rs (

izra

žen

u K

M z

a €

)

Iznos inozemne valute

D SKM / €

Potražnja za € Ponuda €

2

€

E

E – ravnotežan (realan) devizni kurs;E – ravnotežan (realan) devizni kurs;


4 - 7

Vrijednost£

Količina £

$1.55

$1.50

$1.60Ravnotežni devizni kurs

D: Potražnja za £

S: Ponuda £

Ravnotežni devizni kurs


Devizni kurs se formira na deviznom tržištu pod uticajem Devizni kurs se formira na deviznom tržištu pod uticajem ponude i potražnje za devizama i efektivnim stranim valutama.*ponude i potražnje za devizama i efektivnim stranim valutama.*

Ravnotežni (realni) devizni kurs – kurs pri kojem su ponuda i Ravnotežni (realni) devizni kurs – kurs pri kojem su ponuda i potražnja deviza jednake i koji “čisti” tržište.potražnja deviza jednake i koji “čisti” tržište.

__________________________________________________________

* efektivni strani novac – papirne novčanice i kovani novac koji su * efektivni strani novac – papirne novčanice i kovani novac koji su zakonsko sredstvo plaćanja u stranoj zemlji; devize – novčana zakonsko sredstvo plaćanja u stranoj zemlji; devize – novčana potraživanja od inostranstva (različiti novčani instrumenti kao čekovi, potraživanja od inostranstva (različiti novčani instrumenti kao čekovi, mjenice i dr. koji glase na stranu valutu);mjenice i dr. koji glase na stranu valutu);


Ponuda deviza:Ponuda deviza: ponuda deviza dolazi od aktivnih (kreditnih) stavki platnog ponuda deviza dolazi od aktivnih (kreditnih) stavki platnog

bilansa tj. plaćanja inostranstva prema zemlji: bilansa tj. plaćanja inostranstva prema zemlji: izvoz robe, izvoz robe, izvoz usluga, izvoz usluga, jednostrani transferi iz inostranstva, jednostrani transferi iz inostranstva, prihodi od investiranja, prihodi od investiranja, priliv kapitala;priliv kapitala;

kriva ponude deviza ima pozitivan nagib (rastuća je), jer sa kriva ponude deviza ima pozitivan nagib (rastuća je), jer sa rastom deviznog kursa raste ponuda deviza;rastom deviznog kursa raste ponuda deviza;


Potražnja za devizama:Potražnja za devizama: potražnja za devizama dolazi od pasivnih (debitnih) stavki potražnja za devizama dolazi od pasivnih (debitnih) stavki

platnog bilansa tj. obaveza zemlje da izvrši određena plaćanja platnog bilansa tj. obaveza zemlje da izvrši određena plaćanja prema inostranstvu: prema inostranstvu:

uvoz robe, uvoz robe, uvoz usluga, uvoz usluga, jednostrani transferi u inostranstvo, jednostrani transferi u inostranstvo, plaćanja inostranstvu po osnovu prihoda od plaćanja inostranstvu po osnovu prihoda od

investiranja, investiranja, odliv kapitala;odliv kapitala;

kriva potražnje za devizama ima negativan nagib (opadajuća kriva potražnje za devizama ima negativan nagib (opadajuća je), jer varira obrnuto sa deviznim kursom;je), jer varira obrnuto sa deviznim kursom;


realan (ravnotežan) devizni kursrealan (ravnotežan) devizni kurs - podstiče racionalnu alokaciju - podstiče racionalnu alokaciju nacionalnih resursa i pokazuje nivo konkurentnosti privrede;nacionalnih resursa i pokazuje nivo konkurentnosti privrede;

nerealan devizni kursnerealan devizni kurs - vodi neekonomskoj alokaciji - vodi neekonomskoj alokaciji nacionalnih resursa i neekonomskoj raspodjeli nacionalnog nacionalnih resursa i neekonomskoj raspodjeli nacionalnog dohotka; dohotka;

precijenjena valutaprecijenjena valuta - “pojeftinjuje” uvoz, podstiče uvoz i - “pojeftinjuje” uvoz, podstiče uvoz i pretjeranu potrošnju i omogućava nacionalnoj privredi da živi pretjeranu potrošnju i omogućava nacionalnoj privredi da živi iznad svojih mogućnosti, sve dotle dok se takav kurs može iznad svojih mogućnosti, sve dotle dok se takav kurs može održavati; djeluje inflatorno;održavati; djeluje inflatorno;

potcijenjena valutapotcijenjena valuta – “pojeftinjuje” domaću robu za strance i – “pojeftinjuje” domaću robu za strance i podstiče izvoz i alokaciju resursa u izvozne industrije; podstiče izvoz i alokaciju resursa u izvozne industrije; negativno – dovodi do prelijevanja nacionalnog dohotka u negativno – dovodi do prelijevanja nacionalnog dohotka u inostranstvo;inostranstvo;


dvije komponente valute u sistemu fiksnih kurseva: dvije komponente valute u sistemu fiksnih kurseva: valutni paritetvalutni paritet kupovna snagakupovna snaga

valutni paritetvalutni paritet – odnos valute prema konvencionalno izbranom – odnos valute prema konvencionalno izbranom zajedničkom imenitelju (nekada je to bilo zlato, danas često zajedničkom imenitelju (nekada je to bilo zlato, danas često dolar ili dr.); to je vrijednost valute koju zemlja deklariše prema dolar ili dr.); to je vrijednost valute koju zemlja deklariše prema inostranstvu tj. vanjska vrijednost valute; inostranstvu tj. vanjska vrijednost valute;

kupovna snaga valutekupovna snaga valute (robni paritet) - vrijednost valute (robni paritet) - vrijednost valute izražena u količini robe koja se može kupiti za jedinicu date izražena u količini robe koja se može kupiti za jedinicu date valute; to je stvarna odnosno unutrašnja vrijednost valute;valute; to je stvarna odnosno unutrašnja vrijednost valute;

u sistemu promjenljivih kurseva vanjska vrijednost i unutrašnja u sistemu promjenljivih kurseva vanjska vrijednost i unutrašnja vrijednost valute su jednake, a kurs je uvijek realan;vrijednost valute su jednake, a kurs je uvijek realan;


Termini depresijacija i devalvacija odnosno apresijacija i Termini depresijacija i devalvacija odnosno apresijacija i revalvacija se često koriste kao sinonimi, ali zapravo to nisu.revalvacija se često koriste kao sinonimi, ali zapravo to nisu. depresijacija i devalvacija - slabljenje valute;depresijacija i devalvacija - slabljenje valute; apresijacija i revalvacija - jačanje valute; apresijacija i revalvacija - jačanje valute;

Depresijacija i apresijacija su termini koji se vežu za sistem Depresijacija i apresijacija su termini koji se vežu za sistem fluktuirajućih kurseva, dok se termini devalvacija i revalvacija fluktuirajućih kurseva, dok se termini devalvacija i revalvacija vežu za sistem fiksnih deviznih kurseva.vežu za sistem fiksnih deviznih kurseva.


Depresijacija i apresijacija dešavaju se automatski pod Depresijacija i apresijacija dešavaju se automatski pod uticajem ponude i potražnje deviza; devalvacija i revalvacija su uticajem ponude i potražnje deviza; devalvacija i revalvacija su jednokratni činovi nosilaca ekonomske politike u sistemu jednokratni činovi nosilaca ekonomske politike u sistemu fiksnih kurseva.fiksnih kurseva.

Depresijacija i apresijacija su određena stanja u koje je Depresijacija i apresijacija su određena stanja u koje je dospjela valuta, dok su devalvacija i revalvacija službena dospjela valuta, dok su devalvacija i revalvacija službena potvrda tog stanja.potvrda tog stanja.


depresijacijadepresijacija – stvarno smanjenje vrijednosti valute; smanjenje – stvarno smanjenje vrijednosti valute; smanjenje unutrašnje vrijednosti valute tj. njene kupovne snage;unutrašnje vrijednosti valute tj. njene kupovne snage;

apresijacijaapresijacija – stvarno povećanje vrijednosti valute; povećanje – stvarno povećanje vrijednosti valute; povećanje unutrašnje vrijednosti valute tj. njene kupovne snage;unutrašnje vrijednosti valute tj. njene kupovne snage;

devalvacijadevalvacija – formalno smanjenje vrijednosti valute; smanjenje – formalno smanjenje vrijednosti valute; smanjenje vanjske vrijednosti valute tj. njenog valutnog pariteta, vanjske vrijednosti valute tj. njenog valutnog pariteta, formalnopravnim aktom monetarne vlasti;formalnopravnim aktom monetarne vlasti;

revalvacijarevalvacija – formalno povećanje vrijednosti valute; povećanje – formalno povećanje vrijednosti valute; povećanje vanjske vrijednosti valute tj. njenog valutnog pariteta, vanjske vrijednosti valute tj. njenog valutnog pariteta, formalnopravnim aktom monetarne vlasti;formalnopravnim aktom monetarne vlasti;


ako devizni kurs ako devizni kurs rasteraste, potrebno je , potrebno je viševiše jedinica domaće valute jedinica domaće valute za jedinicu strane valute; strana valuta jača tj. apresira, a za jedinicu strane valute; strana valuta jača tj. apresira, a domaća valuta slabi tj. depresira;domaća valuta slabi tj. depresira;

ako devizni kurs ako devizni kurs padapada, potrebno je , potrebno je manjemanje jedinica domaće jedinica domaće valute za jedinicu strane valute; strana valuta slabi – depresira, valute za jedinicu strane valute; strana valuta slabi – depresira, a domaća valuta jača - apresira;a domaća valuta jača - apresira;


NotiranjeNotiranje Promjena Promjena deviznog kursadeviznog kursa

Apresijacija/Apresijacija/

RevalvacijaRevalvacija

Depresijacija/Depresijacija/

DevalvacijaDevalvacija

Direktno notiranje

ER ↑ strana valuta domaća valuta

ER ↓ domaća valuta strana valuta

Indirektno notiranje

1/ER ↑ domaća valuta strana valuta

1/ER ↓ strana valuta domaća valuta


depresijacija/devalvacijadepresijacija/devalvacija →→ slabljenje domaće valute tj. rast slabljenje domaće valute tj. rast deviznog kursa:deviznog kursa:

→→ pojeftinjenje domaće robe za strance pojeftinjenje domaće robe za strance → rast → rast izvoza izvoza

→→ poskupljenje strane robe za rezidente poskupljenje strane robe za rezidente →→ pad uvoza pad uvoza

apresijacija/revalvacijaapresijacija/revalvacija → → jačanje domaće valute tj. pad jačanje domaće valute tj. pad deviznog kursa: deviznog kursa:

→ → poskupljenje domaće robe za strance poskupljenje domaće robe za strance → pad → pad izvozaizvoza

→ → pojeftinjenje strane robe za rezidente →pojeftinjenje strane robe za rezidente → rast uvoza rast uvoza

4. Sažetak4. Sažetak

Postoji međusobna zavisnost između platnog bilansa i Postoji međusobna zavisnost između platnog bilansa i deviznog kursa.deviznog kursa.

Devizni kurs je cijena jedne valute (referentna valuta) izražena Devizni kurs je cijena jedne valute (referentna valuta) izražena u jedinicama druge valute (valuta notiranja).u jedinicama druge valute (valuta notiranja).

Devizni kurs se može izraziti direktno i indirektno.Devizni kurs se može izraziti direktno i indirektno. Devizni kurs se formira na deviznom tržištu u zavisnosti od Devizni kurs se formira na deviznom tržištu u zavisnosti od

kretanja ponude i tražnje za devizama.kretanja ponude i tražnje za devizama. Depresijacija/devalvacija znači smanjenje vrijednosti valute, a Depresijacija/devalvacija znači smanjenje vrijednosti valute, a

apresijacija/revalvacija znači povećanje vrijednosti valute.apresijacija/revalvacija znači povećanje vrijednosti valute.

5. Literatura5. Literatura

Carbaugh Robert, “International Economics”, Eighth Edition, South-Carbaugh Robert, “International Economics”, Eighth Edition, South-Western, 2002Western, 2002

Kovačević Radovan, “Međunarodne finansije”, Ekonomski fakultet Kovačević Radovan, “Međunarodne finansije”, Ekonomski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 2011.Univerziteta u Beogradu, Beograd, 2011.

Krugman Paul, Maurice Obstfeld, “International Economics: Theory Krugman Paul, Maurice Obstfeld, “International Economics: Theory and Policy”, 8th Edition, Prevod, MATE, Zagreb, 2009.and Policy”, 8th Edition, Prevod, MATE, Zagreb, 2009.

Salvatore Dominick, “International Economics”, Ninth Edition, Wiley, Salvatore Dominick, “International Economics”, Ninth Edition, Wiley, 20072007

Stojanov Dragoljub, “Međunarodne finansije u globalnoj ekonomiji”, Stojanov Dragoljub, “Međunarodne finansije u globalnoj ekonomiji”, IV izmijenjeno i dopunjeno izdanje, Ekonomski fakultet u Sarajevu, IV izmijenjeno i dopunjeno izdanje, Ekonomski fakultet u Sarajevu, Sarajevo, 2000.Sarajevo, 2000.

Literatura, gradivo za ispit i esejska ispitna Literatura, gradivo za ispit i esejska ispitna pitanjapitanja

LiteraturaLiteratura: : Paul Krugman, Maurice Obstfeld, Međunarodna ekonomija: Paul Krugman, Maurice Obstfeld, Međunarodna ekonomija:

Teorija i ekonomska politika, VII izdanje, PrevodTeorija i ekonomska politika, VII izdanje, Prevod Slajdovi;Slajdovi;

GradivoGradivo:: Učiti: str. 306-334.; slajdove;Učiti: str. 306-334.; slajdove;

Esejska pitanja:Esejska pitanja: Pojam, notiranje i funkcije deviznog kursaPojam, notiranje i funkcije deviznog kursa Formiranje i kretanje deviznog kursaFormiranje i kretanje deviznog kursa

Economy & Finance

Devizni kurs 2012