"Республика Ата-Журттун" "Данчикке" күнү түшөбү?

Аппалузанын “ата-теги” Кыргызстандантабылды

"Петрол групп" ЖЧКсын текейден арзан баада сатып, мамлекетибизди миллиондорго чыгым кылгандарга кылмыш иши козголду

ТӨҢКӨРҮШ КАРАЖАТЫ ҮЧҮН АМЕРИКАГА"МАРШ БРОСОК" ЖАСАГАН РАВШАН ЖЭЭНБЕКОВ ФЕВРАЛЬ АЙЫНДА КУРУЛТАЙ ӨТКӨРӨМ ДЕЙТ

Кыргызстандын тарыхында оппозициячыл сая-сатчылардын АКШны көздөй дүңүнөн жөнөп бериши үстүбүздөгү жылдын январь айында биринчи жолу катталды. Болгондо да алардын бардыгы Кыргыз-станда Американын саясатын жүргүзүп, Американын кызыкчылыгын коргоп жүргөндөр болуп чыкты. Рав-шан Жээнбеков башында турган оппозициялык кый-мылдын мүчөлөрү жана Америкадан каржыланган бейөкмөтчүлөр Кыргызстандын эзелтеден страте-гиялык өнөктөшү болуп келген Россия Федерациясы-на ыкташын кескин сынга алышып, «Биздин бийлик

силерди жээрип атат, муш көргөзгөнгө жардам берги-ле» таризинде «алакандарын» жайып, саясый «кайыр суроого» кетишкени бешиктеги балага деле белгилүү болуп туру. Мына ошол океандын ары жагында жүр-гөн Равшан Жээнбеков маалымат агенттиктеринин бирине үстүбүздөгү жылдын февраль айынын ая-гында, же март айынын башында Курултай өткөрө тургандыгын билдирди. Кыязы Америкадагы жолу-гушуулары «көңүлүндөгүдөй» болуп атса керек. Кап-чыгын калыңдатып алып кайтып келсе, Курултай өт-көрөм деген шылтоо менен ызы-чуу, башаламандык

жасоого киришпейби деген суроону азыр коомчулук кабыргасынан коюп туру. Эске сала кетсек, дал ошол февраль-март айларында Кыргызстанга качып жү-рүшкөн Мырзакматов, Келдибеков жана Садыр Жа-паровдор да кайтып келери маалымат булактарын-да айтылган. Алар келери менен өлкөбүздө Украина «майданынын» сценарийин жасап башташмакчы бо-луп аткандыгы айтылган. Андыктан Равшан мырза-нын айтып аткан Курултайы ошол сценарийдин баш-талышы болуп жүрбөсүн деген шек бар.

Чынара ЭСЕНГУЛ: “Оппозициячылдардын АКШга жөн гана консультация алганы кеткенинен күмөнүм бар”

№11330-январь, 2015 ж.

Гезит 2010-жылдын27-августунан бери

басылат

Баасы келишим түрдө.

www.aibat.kg

5-бет.

2-бет.

6-бет.

2-бет.

2-бет.

Ислам дини баланы эмдөөгө каршы эмес!Бул тема Кыргызстанда кызамыктын эпидемиясын токтотууга салымымын кошоор... 4-бет.

Чынара ЭСЕНГУЛ: консультация алганы кеткенинен күмөнүм бар”

15 миң сомду теңине албаган Эл өкүлдөрүКурмантай Абдиев Нурлан Төрөбековго 15 миң сом үчүн кылмыш ишин козгоону уят катары баалады.Ал эми жөнөкөй эл бир тоок үчүн соттолуп кетип жатат...

табылды 6-бет.

Гүлжигит Сатыбеков:“Чын жүрөгүмдөн жазылган ырды эл алдына тартуулабай коюш туура эмес болмок” 9-бет.

3-бет.

Баасы келишим түрдө.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

2 АЙБАТ ПРЕСС

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №197 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

«ЄГЄЙ БАЛАСЫ» «КИДАЙТЕТТИБИ»?

“ПЕТРОЛ ГРУП” ЖЧКсын ТЕКЕЙДЕН АРЗАН БААДА САТЫП, МАМЛЕКЕТИБИЗДИ МИЛЛИОНДОРГО ЧЫГЫМ КЫЛГАНДАРГА

КЫЛМЫШ ИШИ КОЗГОЛДУ

МИТААМ «КЇЧЇК» ТОЙГОН ЖЕРИНДЕ ЇРЄБЇ?

«АК ЖОЛЧУЛАР» «ЄНЇГЇЇ» ЖОЛУНДА

«РЕСПУБЛИКА АТАЖУРТТУН» «ДАНЧИККЕ» КЇНЇ ТЇШЄБЇ?

Алматада абакта жаткан жатындашын эркиндикке чыгарам деп жїрїп партия-нын ишинен алыстап кеткен Эркин Бє-лєкбаев «Жашылдардын» тєрагалыгы-нан шыпырылды. Бошогон орунга анын «подружкеси», экология жаатында экс-перт Динара Кутманованын уулу К.Кутма-нов кєчїк басты. Бул жигит жеке ишкер-лик менен алектенип, «Браво» магазинин жетектейт. Ансыз да акыркы жылдары партия жашылданбай эле, наркотикалык заттар менен «ууланып» «саргайып» баш-таган эле. Эми абалы кандай болор экен?

Эске сала кетсек, 2011-жылдын 17-ок-тябрында 9 АЗСи жана 5 жер тилкеси бар «Петролл Групп» ЖЧКсынын улутташ-тырылган 100 пайыз акциясы аукционго коюлуп, анын жеўїїчїсї катары «БНК» компаниясы табылган. Аталган компания 1 миллиард 555 миллион сом (34 миллион 556 миў доллар) сунуш кылган. Анан эле кїтїїсїздєн “БНК” компаниясы улутташ-тырылган “Петрол Групп” їчїн єздєрї су-нуштаган акчаны тєлєєдєн баш тартат. Мындай баш тартуудан улам ведомстволор аралык комиссия андан бир аз азыраак су-нуш кылган (1 миллиард 550 миллион сом) “Бишкек Ойл” ЖЧКсын жеўїїчї деп табат. Бирок бул компания дагы баш тартканы маалым болот. Андан соў ошол эле жыл-дын 7-декабрында экинчи аукцион болот дагы “БНКнын” башкы директорунун орун басары Кайрат Курбанов 137 миллион сом (2 миллион 924 миў 538 доллар) сунуш кы-лып, жеўїїчї болуп чыга келет. Башында 34 миллион доллардан ашуун каражатка бааланып аткан компания арадан эки ай єт-пєй кандайча болгону 3 миллион долларга жакын акчага гана бааланып калат? Абдан кызык суроо. Бул суроонун жандырмагы табыла электе эле арадан 3 жыл єткєн соў, 2014-жылы “БНКны” “Роснефть” 39 мил-лион долларга сатып алат. Ошентип дагы бир кызык жагдай пайда болот. Мына ушул чырмоокчосунан тїшїнїксїз болуп чыр-малышып бараткан иш боюнча УКМКнын антикоррупциялык кызматы оператив-дїї иш-чараларды жїргїзїп, мамлекет-тик мїлктї башкаруу Фондунун жоопту кызматкерлери тарабынан кызматтык

абалынан кыянаттык менен пайдалануу фактысын таап чыгышты. Иликтєєлєр-дїн жыйынтыгында мамлекеттик мїлк-тї башкаруу Фондунун кызматтык адам-дары улутташтырылган “Петрол Групп” ЖЧКсын аукционго коюуда анын баасын аныктоо їчїн талапка жооп бербеген баа-лоочу компанияны тартышкандыгы анык болгон. Ал эми алар баалаган баа учурдагы стандартка туура келбегени билинген. Жы-йынтыгында “Петрол Групп” ЖЧКсынын 100 пайыз їлїшї “БНК” ЖАКсына тємєн-дєтїлгєн баада берилген. Анын натыйжа-сында мамлекетибизге єтє ири кєлємдє чыгым жасалган. Ошондой эле “Петрол Груп” ЖЧКсынын мїлктєрї аукциондун жыйынтыгы менен берилгенден кийин ал аукционго катышкан їч компанияга бєлїштїрїлгєндїгї аныкталган. Демек, ал компаниялар “Петрол Груптун” баасын тємєндєтїї їчїн атайын сїйлєшїїлєр-гє барышкан деген тыянак келип чыгат. Мына ушул иш боюнча УКМКнын тергєє башкармалыгы Кылмыш-жаза кодексинин 304 –берене (кызматтык абалынан кыянат-тык менен пайдалануу), 306-берене (Кыр-гыз Республикасынын кызыкчылыгынан сырткары мамлекеттик сатууну, контракт тїзїїнї жїзєгє ашыруу) жана 224-берене (Коммерциялык пара берїї менен сатып алуу) боюнча кылмыш ишин козгоду. Учур-да тергєє иштери жїрїп атат. Мамлекеттин казынасына тїшє турган миллиондорду єздєрїнїн жеке чєнтєктєрїнє буруп жи-берген шылуундар эми мыйзам алдында толугу менен жооп берїїгє тийиш.

«Жашылдар» партиясынын мурдагы лидери Эркин Бєлєкбаевдин жанынан чыкпай, жандап басып жїргєн Єкмєтбек Алмакїчїков аттуу эрен бар. Мурдагы «кожоюну» партия тєрагалыгынан шы-пырылып тїшєєрї менен «Ата мекен» партиясынын босогосунда шыйпаўдап туру дешет. Шайлоонун камын эртелеп кєрїп, жаўы кожоюн издеп чыккан Ал-макїчїков тойгон жеринде жїрє береби дешип эски сааналаштарынын башы маў.

«Єнїгїї» партиясынын тєрагасы Ба-кыт Тєрєбаев єгїнї Ноокатрайонунда жолугушуу єткєрдї. 50 чакты адамдын алдында мурдагы «ак жолчу»депутат Зиядин Жамалдинов «Єнїгїїнїн» туу-су астында парламенттик шайлоого ка-тышарын билдирди. «Эски досун эстен чыгарбаган» Бакыт мырза дагы канча «ак жолчуну» кучагына батырар экен? Ошондо «Єнїгїї» партиясы «кой тери-син жамынган карышкырларды» єз ко-роосуна чогултканы аткан болобу? Алар кайрадан парламентке келсе, дагы канча саясатчы окко учуп, канча журналист бы-чак мизинде туруп калаар экен?..

«Республика Ата журт» партиясынын теўтєрагасы Камчыбек Ташиев эл єкїлї Динара Исаева менен жолугушуу єткєрдї. Анда алдыдагы парламенттик жарышта Чїй облусунан арбын добуш жыйноо ма-селеси талкууланыптыр. Ал їчїн, Динара Шертаевнанын акчасы самандай сапы-рылышы керектиги ачык айтылды дейт. Динара айым кадимки Данияр Їсєновдїн «кєрєр кєзї» экенин билебиз. Мындан

улам: «Республика – Ата журттун» «спон-сору» Данияр Токтогуловичби?» деген су-роо єзїнєн єзї жаралат. Эске сала кетсек, 2010-жылдагы парламенттик шайлоодон кийин Камчыкебиз «Динара Исаева де-путаттыгын єткєрбєсє, мен парламентке барбайм» деп догурунуп жїргєн эле. Эми минтип анын акчасына кїнї тїшїп калга-нын кєр, эй! Бул Камчыкенин позициясы “опоў-чычаў”экенин эле кєргєзєбї же?..

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

3УЯТ-УЯТ

ЭЛ ЄКЇЛДЄРЇ КЕСИПТЕШИ ТЄРЄБЕКОВДУ САКТАП

КАЛЫШТЫ

МАНДАТ БАРДА ЖАСАЛМА ДИПЛОМ АЙЫП ЭМЕС

Парламенттин 28-январдагы жыйынында «ар-намысчы» Нурлан Тєрєбековдун кол тийбестик макамын алуу боюнча депутаттык комиссиянын жыйынтыгы каралды. Натыйжада парламент Башкы прокуратуранын Н.Тєрєбековду депутаттык ыйгарым укугунан ажыратып, аны жоопкерчиликке тартууга макулдук берїї сунушун четке какты.

Окурман журтчулугуна тїшїнїктїї болушу їчїн окуяга кыскача токтололу. Былтыр октябрда Башкы прокуратура Н.Тєрєбековго “жогорку билим алган-дыгы тууралуу жасалма диплом колдон-гон” деген айып тагып, ага кылмыш ишин козголгон эле. Ачылган кылмыш иштин мыйзамдуулугун текшерїїгє алган де-путаттык комиссиянын тєрагасы Кур-манбек Дыйканбаевдин билдиришинче, башкы кєзємєлдєєчї органдын таккан айыбы тастыкталган эмес. Ал эми Баш-кы прокурордун 1-орунбасары Темирбек Бекмаматовдун айтымында, дипломдун жасалма экенин тастыктаган кыйыр да-лилдер бар экенин маалымдады.

Жогорку Кеўештин мындай чечим чы-гарары мурдатан белгилїї болчу. Жогор-

ку окуу жайын 13 жыл дегенде аяктап, болгондо да сырттан окуу бєлїмїн аякта-ган Нурлан мырзанын диплому жасалма экени мурдатан айтылып келген. Ал дал ушул дипломунун арты менен жогорку мамлекеттик чин алган, ал їчїн, айына 15 миў сомдон кошумча акча тєлєнїптїр. «Ата журтчу» Курмантай Абдиев Башкы прокуратуранын дал ушул болбогон 15 миў сом їчїн кылмыш ишин козгогонун уят катары баалады. А 15 миў сом – 20 адамдын минималдык социалдык жєлєк пулу болуп саналат. Ошондо кимдин бети кызарыш керек болот? Албетте кесипте-шин коргогон депутаттардын…

Жогорку Кеўеш депутат Нурлан Тєрєбековду жоопко тартууга макулдук берген жок. Парламентарийлер Тєрєбековдун диплому жасалма экенин моюндап, бирок ал їчїн жоопко тартууга болбойт деген чечимге келишти.

“Ар-намыс” фракциясынын мїчєсї Нурлан Тєрєбековго кылмыш иши єт-кєн жылы Башкы прокуратура тарабынан козголгон. Ал “мамлекеттик кызматтын 3-класстагы мамлекеттик кеўешчиси” чи-нин алуу їчїн жасалма диплом колдонгон деп айыпталган.

Депутаттык комиссиянын текше-рїїсїндє Тєрєбеков чынында эле жа-салма дипломду пайдалангандыгы анык-талган.

Муну депутаттык комиссиянын тєрагасы Курманбек Дыйканбаев тастыктады:

- Тєрєбековго №10837 сериядагы 2155-каттоо номери менен диплом бе-рилген эмес. Каттоо китебинде диплом-дун берилгендиги жєнїндє жазуу жок.

Башкы прокуратуранын айыптоосун депутаттык комиссиянын иликтєєсї мына ушинтип аныктаганга карабай Тєрєбе-ковду жоопкерчиликке тартууга Жогор-ку Кеўеш макулдук берген жок.

Депутат Курманбек Осмонов дипломдун кєчїрмєсї далил боло албайт деген жїйєнї келтирди:

- Жасалма диплом деп, ошол диплом-дун кєчїрмєсїн кєрсєтїп жатат. Юрисп-руденцияда, Темирбек Бекмаматович сиз жакшы билгендей, бул жол берилбеген далил. Кєчїрмєнї соттук жана тергєє практикасында эч ким далил катары кол-донгон эмес.

Курманбек Осмонов сыяктуу эле юри-диканын тилин мыкты билген депутат Курмантай Абдиев Тєрєбековдун ара-кетинен мамлекет болгону 15 миў сом

зыян тартканын, ошондуктан ага кыл-мыш ишти ачуунун єзї уят иш деп чыкты.

Башкы прокурордун орун басары Те-мирбек Осмонов жасалма дипломдун тїп нускасы Нурлан Тєрєбековдун єзїндє бо-лушу мїмкїндїгїн, аны сурак тактарын, бирок депутатты суракка алуу мїмкїн болбой жатканын билдирди. Ошол эле учурда кыйыр далилдер депутаттын кї-нєєсїн далилдегенин жана ал оор кыл-мыш экенин кошумчалады.

Депутат Исмаил Исаков кесиптештерин маселенин моралдык жагын карап кєрїїгє чакырды:

- Моралдык жагынан алганда эртеў би-ри-бирибиздин жїзїбїздї кантип караша-быз? Элди кантип карайбыз!? "Силердин кылганыўар эмне деген кеп?" деп айтат да. Комиссияўар айтып атса, прокурату-ра минткен деп атса. Менин жеке Нурлан Тєрєбековдун єзїнє жаман оюм жок...

Бирок маселенин моралдык жагын ка-рап кєрїї чакырыгы Жогорку Кеўеште-ги кєпчїлїк депутаттарга таасир эткен жок. Алар Нурлан Тєрєбековду жоопко тартууга Башкы прокуратурага уруксат берїїдєн баш тартышты.

Кезинде парламентти жетектеген, єлкєдєгї белгилїї юристтердин бири Мукар Чолпонбаев Нурлан Тєрєбековдун кадамдары Кылмыш-жаза кодексинин жасалма документ жасоо жана кєз боёмочулук боюнча беренелерине туура келерин айтып, аны коргоо парламентке аброй алып келбейт деди:

- Бул парламентке аброй алып кел-бейт. Зыян гана алып келет. Эл ансыз деле парламентке нааразы болуп турган кезде зыяндан башка пайдасы жок. Эмне їчїн кылмышкерлер жооп бербеши ке-рек? Башка жєнєкєй адам жооп бериш керек. Депутат болсо эле жооп бербей калганда болбойт да.

Мукар Чолпонбаевдин айтымында, депутаттар кїзгє чейин бири-бирин сак-тоого аракеттенип жатышат. Бирок азыр-кы парламенттин мєєнєтї аяктары менен Нурлан Тєрєбековду жоопко тартууга прокуратурага мїмкїнчїлїк ачылат.

Азаттык Дамир ЭСЕНГУЛОВ

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

4 ОЙ-ПИКИР

Êûðãûçñòàí ÁÓÓäàãû äîáóø áåð¿¿ óêóãóíàí óáàêòûëóó

àæûðàäû

*** Îòîðáàåâ Áàøêû

àðõèòåêòóðàíû òàðòèïêå ñàëóóíó òàïøûðäû

*** Æîãîðêó Êå¢åø Êóìòºð

ìàñåëåñèí ôåâðàëäà êàðàéò

*** Äåïóòàòêà òèéèøò¿¿ äåëãåí æàéäàí ñîéêóêàíà òàáûëäû

*** Æîãîðêó Êå¢åø Òºðºáåêîâäóí êîë òèéáåñòèãèí ñàêòàï êàëäû

*** Ïàðëàìåíòòå ýëåêòð

ýíåðãèÿñûíûí áààñûí àðçàíäàòóó òàëàáû àéòûëäû

*** Ïàðëàìåíò î¢ ðóëäóó óíàà àëûï êå뿿㺠òûþó ñàëãàí ìûéçàìäû

æàêòûðäû

*** Àçèçäåð ¿÷¿í “Êûðãûç òèëè”

êèòåáèíå àê÷à áºë¿íä¿

*** ÓÊÌÊ æ¿ðã¿í÷¿ëºðä¿ òàøóó èøêàíàñûíàí êîððóïöèÿëûê

ñõåìà òàïòû

*** Ëåéëåêòå ýêè ìåêòåïòèí

îêóó÷óëàðû ìåí÷èê ¿éëºðäº îêóóäà

*** Ýêîëîãèÿëûê èíñïåêöèÿ

æåòåê÷èëèãè êûçìàòêåðëåðäèí àê÷àñûí ýýëåï àëãàí äåï

àéûïòàëóóäà

*** “Êûðãûç ÷îðîëîðó” ñóðàê áåðäè

*** Ëåãåíäàðëóó æåðäåøèáèç Ì.Â.Ôðóçåíèí 130 æûëäûãû

áåëãèëåíåò

*** Îðóñèÿ ÅÊÏÀäàí ÷ûãàò

*** Óêðàèíàäàãû êîçãîëî¢÷óëàð

Äåáàëüöåâî êóð÷îîãî àëûíãàíûí áèëäèð¿¿äº

*** Óêðàèíàäà Ëåíèíäèí äàãû ¿÷

àéêåëèí êóëàòûøòû

*** Èçðàèë ÁÓÓãà ºç¿í êîðãîé

òóðãàíûí ìààëûìäàäû

*** ÈÌ òîáó Ïàêèñòàí æàíà

Îîãàíñòàí áîþí÷à êîëáàø÷ûñûí äàéûíäàäû

*** Èîðäàíèÿ ÈÌ òîáóíóí òàëàáûí àòêàðóóãà äàÿðäûãûí áèëäèðäè

***

ТАМЧЫ КАБАР

“ИСЛАМ ДИНИ БАЛАНЫ ЭМДЄЄГЄ КАРШЫ ЭМЕС”

Кыргызстан мусулмандарынын дин башкармалыгы шарият ымыркайга эмдєє алууга каршы эместиги тууралуу билдирїї таратты.

Дарыгерлер жугуштуу ооруларды ал-дын алуу їчїн эмдєє жїргїзїї зарыл эке-нин айтышат.

Муфтияттын бул кайрылуусу соўку кез-дери коомчулукта диний кєз караштан улам баласын эмдетїїдєн баш тарткан-дар кєбєйїп жатканына байланыштуу жасалды.

Муфтийдин орун басары Замир Ракиев билдирїїнїн маани-маўызы тууралуу жоопторду берди.

- Медициналык эмдєєдєн баш тартуу бир топ убакыттан бе-ри шарият жолундагы жаран-дар арасында актуалдуу маселе катары кєтєрїлїп келет. Муф-тият эмне їчїн буга эми гана реакция кылып жатат?- Кыргызстан мусулмандарынын дин

башкармалыгы буга чейин бир да жолу жарандарга “эмдєє албагыла”, “эпиде-мияларга каршы жїрїп жаткан аракеттер-ге тоскоолдук кылгыла” деп їгїт-насаат кылган эмес. Бул боюнча фатва да чыгар-ган эмес. Эмдєєнїн зарылдыгы тууралуу коомчулукка маалымат жеткирїї, адам-дарды ошого ынандыра алуу Саламатыкты сактоо министрлигинин милдети болчу.

Бул маселеде бизге кайрылгандардын баарына дарыгерлер менен кеўешїї ке-ректигин белгилеп келгенбиз. Бирок акыркы кездери эмдєє алуудан баш тар-тып жаткандардын маселесин динге бай-ланыштырып жаткандар кєбєйїп кеткени їчїн буга муфтияттын эч кандай тиешеси жок экенин, эмдєєгє каршы эместигибиз-ди айтып коюуну туура кєрдїк.

- Ислам дини буга кандай ка-райт? Шарият адам єзїнїн ден соолугуна кам кєрїшї їчїн кан-дай кеўештерди сунуштайт?- Биздин кайрылуубуз муфтияттын сай-

тында турат. Кеўири таанышып, окуса-ўыздар болот. Ислам дининде ден соолук-ка кам кєрїї парз болуп эсептелет. Бирок эмдєє алуу же албоо ар бир жарандын єз укугу. “Динчил кишилер ага каршы чы-гып жатат” деген сєз туура эмес.

- Бирок эмдєєгє каршы пикирлер кєп учурда молдокелер тарабы-нан чыгып атпайбы...

- Намаз окугандын баарын эле молдоке деп айткан туура эмес. Мисалы, жума на-мазга миўдеген кишилер келет. Алардын баарын молдо деп айтпайбыз да. Мын-дай кєз караштагы пикирлерди ар ким сїйлєп коёт берет экен. Кээде диний кєз караштагы дарыгер єзї айтышы мїмкїн. Трактор айдап жїргєн адамдын оозунан чыгышы ыктымал. Казыятта иштегендер же имам-хатибдер ушундай їгїт жїргїзсє, же фатва чыгарсак, ошондо молдолорду кїнєєлєсє болот.

- Бул билдирїї коомчулукка то-лук жетип барышы їчїн кандай аракеттер кєрїлїп жатат?- Билдирїїбїздї жалпыга маалымдоо

каражаттарына бердик. Алар жарыялап жатышат.

- Диний кєз караштагы кишилер жума намазга топтолгон учур-да билдирїї жєнїндє аларга да маалымат берилеби?- Биздин мындан башка да карай тур-

ган толтура маселелерибиз бар. Милде-тибиз - билдирїї жасап коюу. Ал биздин сайтта турат. Азыр технологиянын єнїк-кєн заманы. Каалаган адам каалаган учу-рунда интернеттен окуса болот. Адамдар

муруўкудай эмес да. Єз укугун талашып, пикирин айтып жїрїшєт. Ошонун баа-рына акылы жеткен киши сайтка кирип окуганды да билет.

- Демек жума намаздарда ай-тылбайт?- Айтып жатпаймынбы, кїнї-тїнї ин-

тернетте жашап калган заман болуп кал-бадыбы. Ошол жактан эле билип алышат. Негизи аны аткаруу адамдардын єз укугу экенин да унутпашыбыз керек. Ар ким єз чечимине жараша иш кылат. Эмдєє албагандардын кєбєйїшїн динчилдерге шылтоолоп коюу туура эмес. Бирок Сала-маттыкты сактоо министрлигине да кай-рылып жатабыз, “эл арасында тїшїндї-рїї иштерин жакшылап жїргїзгїлє” деп.

Ошол эле учурда медицина кызматкер-лери жарандарга вакциналардын серти-фикаты, кайсыл илдетке каршы экени, сакталуу мєєнєтї жана кайсыл єлкєдєн алынганы жєнїндє так маалымат берїїгє милдеттїї.

P.S.: Республикалык Иммунопрофи-лактика борборунун маалыматына ыла-йык, Кыргызстанда диний кєз караштан улам баласын эмдетїїдєн баш тарткандар учурда 6000ден ашат.

Азаттык

МИНИСТР Т.БАТЫРАЛИЕВ «КЫРГЫЗСТАН – ИРАН ДОСТУГУ» ТОБУНАН ЖАЎЫ ЗАМАНБАП КЛИНИКАЛАРДЫ

КУРУУ МЇМКЇНЧЇЛЇГЇН КАРООНУ СУРАНДЫ29-январда КРнын саламаттыкты сак-

тоо министри Талантбек Батыралиев, «Кыргызстан – Иран достугу» тобунун жетекчиси Али Каеиди башында турган Иран парламентинин депутаттары менен жолугушкандыгын министрликтин басма сєз кызматы маалымдады.

Анын маалыматы боюнча, тараптар жолугушуунун жїрїшїндє саламаттыкты сактоо тармагындагы эки тараптуу кыз-матташтык маселелерин талкуулашты.

Сїйлєшїїлєрдїн жыйынтыгында та-

раптар эки єлкєнїн Саламаттыкты сак-тоо министрликтеринин ортосунда атал-ган тармактагы кызматташтыкты кїчєтїї макулдашуусуна кол коюшту.

Сїйлєшїїнїн жїрїшїндє министр Ба-тыралиев, Иран тараптан тиешелїї эл аралык талаптарга жооп берген заман-бап клиника куруу, ошондой эле Кыр-гызстандын азыркы клиникалары їчїн заманбап технологиялар менен медици-налык жабдууларды алуу мїмкїнчїлїгїн кароону суранды.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

5САЙ-САТ

Чынара Эсенгул, саясат таануучу:

«ОППОЗИЦИЯЧЫЛДАРДЫН АКШГА ЖЄН ГАНА КОНСУЛЬТАЦИЯ АЛГАНЫ

КЕТКЕНИНЕН КЇМЄНЇМ БАР»

- «Дело №» гезити бий-ликке таарынган кыргыз оппозиционерлери Кыр-гызстанга Украинанын «майданын» алып ке-лїїнї максат кылганын жазып чыкты. Гезит-тин берген маалыматы боюнча єткєн жылдын акыркы айынын 20-сын-да борбор шаарыбызда-гы кафелердин бирин-де Равшан Жээнбеков, Кубанычбек Кадыров, Уран Ботобеков, Бектур

Асановдор жолугушуп, жаз айларында бїтїн-дєй республика боюнча массалык нааразычылык акцияларын єткєрїїнї пландаштырган экен. Буга кандай кєз караш-тасыз?- Бул эми менимче божомол-

доо болсо керек. Эгерде алар жєн гана тынчтык акцияларын єткє-рїїнї пландаштырышкан бол-со, анда жакшы. Эгерде рево-люциялык кырдаалга алып бара турган агрессивдїї, кїч колдо-

нулуучу акцияларды єткєрїїнї пландаштырышкан болсо, анда кооптуу. Негизи тынчтык ми-тингдердин болуп турганы деле жакшы. Себеби бийликтин ас-манга учуп кетпей, жерде эле ба-сып жїрїїсїнє себеп болуп ту-рат. Бирок, оппозициянын план «Бсы» бар болсо, анда ага терс баа берем. Анда алар мамлекет-тин кызыкчылыгын ойлобогон, бийликти гана самап-кєксєгєн жигиттер болуп калат.

- «Дело №» гезитинин жазганына караганда март-апрель айларын-да чет єлкєлєрдє жїр-гєн Мырзакматов, Кел-дибеков жана Садыр Жапаровдор бир убакта келишип, ар кимиси єз тарапташтарын алып чыгышы кїтїлєт экен. Алардын кезектеги рево-люцияны жасоо ыкмасы Украинанын «майдан» сценарийи боюнча жїр-гїзїлїп, борбордук аянт-ка боз їйлєрдї тигип, ав-тоунааларды єрттєп, милиция кызматкерле-рине бєтєлкєгє куюлган кїйїїчї майларды ыргы-туу менен жасалары ай-тылат. Буга элибиздин реакциясы кандай болу-шу мїмкїн?- Албетте, биринчи кезекте

Украина «майданынын» бизде кайталанышынан Кудай сакта-сын. Экинчиден, азыркы тапта жаз айларында кїн жылуу болуп

калса деле элди кєчєгє алып чы-гуу кыйын. Эл жєн эле чыга бер-бейт. Себеби революцияларды башынан єткєрдї. Бирок, элди акча менен алып чыгууга мїм-кїн. Ал їчїн чоў каражат керек. Себеби бизде азыр саясый ма-даниятыбыз бир аз тємєн бо-луп атат. Анча-мынча кыйналып турган адамдар акча берип кой-со эле кєчєгє чыгып алышууда. Мына ушундай кырдаалдан пай-даланып калууну кєздєгєн сырт-кы кїчтєр да бар. Кыргызстан-да стабилдїїлїктїн орнобошуна кызыкдар болуп тургандар бар. Андыктан азыр финансы караж-заттары кайдан келип жатканын кєзємєлгє алып туруу зарыл.

- Элди акча менен алып чыкса болот деп атасыз. Жакында эле оппозиция єкїлдєрїнїн жоон тобу АКШга сапар алышты. Алар жогоруда айтып єткєн пландарын жї-зєггє ашыруу їчїн ак-ча тапканы кетишкен жокпу?- Ємїрбек Абдрахмановдун

расмий билдирген сєзїнє ка-расак, алар акча алганы эмес, консультация алганы кетишти. Ошондой эле болсун деп тилейм. Бирок, алар кандай консульта-ция алуулары мїмкїн? Эгерде ал жактан келгенден кийин ар кандай башаламандыктарды жа-сагандан кєрє, экономиканын модернизациясы мындай экен, саясый модернизация мындай экен деп айтып турушса туура

эле кабыл алмакпыз. Бирок, менин алардын жєн гана кон-сультация алганы кеткендери-нен кїмєнїм бар. Алар саясый технологияны їйрєнїї їчїн ке-тишти го деп ойлойм. Айтор алар азыр кызык тактикаларды жасап атышат. Эгерде алар келгенден кийин єлкєбїздє башкача кыр-даалдар тїзїлє баштаса, шамал кайдан согуп жатканын билип калабыз. Азыр Украинадагы абалдын кандай болуп атканын кєрїп атабыз. Андай кырдаалды кыргыздын бир дагы кыз-жиги-ти каалабаса керек.

- Алар эгерде борбордук бийликти ала албай ка-лышса, Мырзакматов Ош шаарындагы бийлик-ти колго алып, єзїн кай-радан «хан» кєтєрєєрїн билдириптир. Бул ара-кет єлкє бїтїндїгїнє доо кетирбейби?- Албетте доо кетирет. Негизи

жердешчилик, тууганчылык де-ген нерсе бар. Бирок, аны саясый максатта колдонуу туура эмес. Бул примитивдїї логика. Ан-дайды колдонгондорду кыргыз элинин душмандары деп айтсак да болот. Стабилдїїлїк болсо єнїгїї болорун ко�шулар мам-лекеттердин тажрыйбасынан деле кєрїп атабыз. Мисалы Ка-закстан. Бизде азыр бийликке келїї їчїн шайлоого катышып, эл ишенимине кирип келсе да болот. Мурдагыдай авторитар-дык бийлик жок.

Акинай АЙДАРОВА

Парламенттеги башкаруучу коалиция азыркы єкмєттїн тагдыры Кумтєр маселесинен кєз каранды экенин айтса, айрым депутаттар азыртан эле Оторбаевдин ордун кєздєгєн талапкерлер пайда болгонун айтышууда.

Премьер-министр Жоомарт Оторбаев башында турган єкмєт тарайт же тара-байт деген сєздєр жыл жаўырары ме-нен кїчєдї.

Оторбаев бул сєздєрдї расмий тєгїн-дєп, кызматтан кетїї тууралуу ою жок экенин айтканы да єкмєттїн отставкасы тууралуу сєздєрдї басаўдата албагандай. Маселен, “Республика” фракциясынан де-путат Курманбек Дыйканбаевєкмєттїн отставкасы тууралуу сєздєр депутаттар арасында да єз ара кызуу талкуу жара-тып жатканын, ал тургай єкмєт башчы-лык кызматка талапкерлердин да аттары аталып жїргєнїн “Азаттыкка” ачыктады:

- Оторбаевдин єкмєтїнє маанай жак-шы эмес, кєп сын-пикир бар. Оппозиция-

лык фракциялар гана эмес башкаруучу коалициядан да тїрдїї сындар бар. Жо-горку Кеўештин Кумтєр маселеси боюнча чыгарган токтомдору аткарылбаса, анда єкмєт чын эле отставкага кетет деп ой-лойм. Єкмєт башчы болом деп азыртан эле Сариев, Сарпашевдер чуркап жїрєт.

Анткен менен Дыйканбаевдин бул сє-зїн башкаруучу коалициянын мїчєлєрї четке кагууда. “Ата Мекен” фракциясы-нын лидери Ємїрбек Текебаев єкмєттїн иши Кумтєр маселесин чечїїдєн кєз ка-ранды экенин жокко чыгарбайт, бирок азырынча Оторбаевдин кызматынын че-гинїїгє маанилїї себептер жок экенин билдирди:

- Азырынча єкмєттї кетиргенге себеп жок, балким Кумтєрдїн чечилишине жана кыштан элди алып чыгышына карап, баа берилиши мїмкїн. Бирок муну мїмкїн деп гана айтам, азыр бар же жок деп мен айта албайм.

Єкмєттї курагандардын катарында-гы “Ар-намыс” фракциясынын лидери-Феликс Кулов да ушундай эле пикирде.

Єкмєттї кетирїїгє шашкан эч ким жок деди Кулов:

-Менимче, азыр єкмєттї кетиргенге себеп жок, бизге туруктуу єкмєт керек.

Мындан бир апта мурун єкмєт башчы Жоомарт Оторбаев єзї журналисттерди чогултуп, отставкага кетїїгє арыз жазып-тыр деген сєздєрдї четке каккан. Ал керек болсо дагы тогуз айдан кийин єтчї парла-менттик шайлоону таза єткєрїїгє салым кошом деген ниетин айткан. Социал-де-мократтар фракциясынын лидери, кєп-чїлїк коалициянын башчысы Чыныбай Турсунбеков “Азаттыкка” курган маегин-де єкмєттїн тагдыры Кумтєр маселеси менен байланыштуу экенин ачыктады.

- Жогорку Кеўештин токтомунда кєр-сєтїлгєн чечим чыгышы зарыл. Жок эле дегенде принципиалдуу маселе болгон 50Х50 пайыз деген биргелешкен компа-ния Кыргызстанда тїзїлїшї керек. Аны башкаруу боюнча бизде бир топ сунуш-тар бар. Азыр Центерранын жетекчиси Кыргызстанда жїрєт. Шарттар аткарыл-баса, чечимдер кабыл алынбаса, азыркы

єкмєткє биздин эле эмес, элдин да ише-ними жоголот.

Жоомарт Оторбаев 2014-жылдын 4-ап-релинен бери єкмєттї жетектеп келет. Ага чейин ал биринчи вице-премьер-министр кызматын аркалаган. Премьер-министр Оторбаевге буга чейин айрым саясатчы-лар чечкинсиз жана жумшак башкаруучу деп сын тагып келишкен, бирок Оторбаев-ди экономиканы жакшы тїшїнгєн, жаўы-ча кєз караштагы таза саясатчы катары сыпаттагандар да жок эмес.

ЄКМЄТТЇН ТАГДЫРЫ КУМТЄРДЄН КЄЗ КАРАНДЫ

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

6 АТ ЖАЛЫНДА

АППАЛУЗАНЫН “АТА-ТЕГИ” КЫРГЫЗСТАНДАН ТАБЫЛДЫ

Жаўы Зеландиялык жылкычы айым Америкадагы атактуу аппалуза аттарынын тїпкї теги Кыргызстандагы кадимки чаар жылкылар экенин аныктап чыкты.

69 жаштагы Скотт Ингстром соўку 12 жылда алгач ирет атка минип, дїйнєнїн эў бийик тоолорунан жїрїп, аппалуза жылкылары Тїндїк Америкага Европадан

эмес, Беринг кысыгы аркылуу Азиядан келгенин генетикалык анализдер аркылуу далилдеди. Скотт кыргыздын чаар атта-рын кандайча билип, аны кантип издеп тапканы тууралуу тележурналист Конор Вудман "Сырдуу тулпар: Аппаллузанын тек-жайын териштирїї" аттуу атайын документалдык тасма тартып, ал Улуу Британияда обого чыкты. Биз тасмада Скотт менен Конорго кол кабыш кылган кыргызстандык жылкы багуучу, “Кыр-гыз-Азия” компаниясынын жетекчиси Мунарбек Кулданбаевди кепке тарттык.

Кубат Касымбеков: Аппалуза аттары менен кыргыздын чаар аттарынын тамырын байла-ныштырган окуяга кандайча ка-тышып, кїбє болуп калдыўыз?Мунарбек Кулданбаев: 2008-жылы

Конор Вудман “Дїйнєнїн чар тарабын-дагы 80 соода” аттуу программасынын бир сериясын Кыргызстанда тарткан. Тасманын алкагында токтогулдук досум экєєбїздїн жылкыларыбызды Конорго сатканбыз. Конор болсо ал жылкыларды Єзгєн шаарындагы мал базарда саткан. Ал фильмдин максаты таптакыр башка болчу. Жылкы эмес соода-сатык жєнїндє эле. Биз саткан жылкылардын арасында Мартин аттуу чаар ат бар болчу. Ал эми Скотт деген айымды мен да, Конор да таа-нычу эмес. Бир жылдан кийин баягы тас-ма дїйнєдєгї телеканалдардан кєрсєтїлїп баштаганда, Скотт айым Мартинди кєрїп:

“Ошол атты тапсак болобу? Анткени ал Америкадагы белгилїї аппалуза аттары-на окшош экен”,-деп авторго кат жєнєтєт.

Анан Конор мени менен байланышып, ал атты табуу мїмкїнчїлїгїн сураптыр. Чынын айтканда, ал кезде чаар аттын са-паттарын деле билчї эмесмин. Скоттун катын катардагы кат деп ойлоп, билбейм деп жооп бергем. Кєп єтпєй Конор кайра чалып, Скоттун кайра кайра кат жєнєт-кєнїн, атты таппасак болбостугун айтты. Андан кийин аппалуза аттары тууралуу интернеттен маалымат караштырып, ага кызыгып калдым. Конор да кызыгып, на-тыйжада бул изилдєє башталды.

Кубат Касымбеков: Ошол изил-дєєнїн жыйынтыгында жана Би-Би-Синин англис телекана-лында кєрсєтїлгєн тасмада Америкадагы аппалуза жылкы-лары Азиядан, анын ичинде Кыр-гызстандан келгени аныкталып жатат. Сиз аттарды асыраган адам катары айтсаўыз, бул маа-лыматтын Кыргызстан, кыр-гыздар жана кыргыз аттары їчїн кандай мааниси бар?Мунарбек Кулданбаев: Мааниси чоў

жана ар тараптуу. Кыргыздар ат жалын-да єскєн деп айтканыбыз менен єзїбїз-дїн колубуздагы жылкылардын баркын билбей, жоготуп жатабыз. Мисалы, араб-дардын “араб жылкысы”, тїркмєндєрдїн “ахалтеке” жылкысы сыяктуу, айрым улут-тар єз жылкылары менен сыймыктанып, аларды коргоп, санын кєбєйтїп келишет.

Биз болсо тескерисинче чет жактан ар кандай жылкыларды алып келип, баша-ламан аргындаштырып жатабыз. Аттары-бызды чоў бойлуу кылгыбыз келет. Мен муну єтє жаман кєрїнїш деп эсептейм. Он жылдан кийин кыргыздар араб же англис жылкыларын їйїрлєп айдап калабызбы? Єзїбїздїн жылкыбызды жоготуп, єзгє-лєрдїн жылкысын багып калабызбы?

Муну айтканым менен, бєлєк жылкы-ларга каршы эмесмин. Ар кайсы жыл-кылар єзїнїн ар тїрдїї сапаттары ме-нен жакшы. Бирок алар єз жерлеринин шартына ылайыкташкан. Мисалы, англис жылкысы Кыргызстандын тоолуу шарт-тарында жашай албайт.

Азыр бизге эў жакшы мїмкїнчїлїк тї-зїлїп турат. Анткени дїйнєдєгї эў попу-лярдуу аппалуза жылкыларынын ата-те-ги биздин чаар жылкылар. Алар кыргыз элинин тарыхы менен тереў байланыш-кан. Арабдар єз жылкылары менен кандай сыймыктанышса, биз да єзїбїздїн чаар жылкыларыбыз менен ошондой сыймык-танып, канын сактап, кєбєйтїп калсак болот. Боз їй, калпак сыяктуу эле ушул жылкыны да кыргыздын символу катары туу тутуп алышыбыз керек.

Кубат Касымбеков: Чаар жыл-кылардын башкалардан єзгєчє-лєнгєн кандай касиети бар?Мунарбек Кулданбаев: Биринчиден,

єўї-тїсї абдан кооз. Адам бир кєргєндє эле жактырып калат. Эў башкысы, бул жылкы єтє чыдамдуу келет. Татаал шарт-тарда, Кыргызстандын тоолуу шартында, ысык-суукка карабай єзїнїн жанын ба-гып кетет. Алыс жолдо, єйдє-тємєн жїр-гєндє єзїн жакшы алып жїрєт. Ат минген адам мени тїшїнєт болушу керек. Англис аты жарым сааттан кийин эле чабандес-

тин ичин оорутуп коет. Чаар жылкынын басыгы болсо єтє жеўил жана ылдам.

Мындан тышкары бул жылкы єзїнє кєп комфорт талап кылбайт. Кедей чєп менен эле жанын багып, карышкыр, чєє-лєр эле жеп кетпесе эле ызгардуу суукта да карды тээп жашап кетет.

Кубат Касымбеков: Чаар ат-тар эзелтеден эле кыргыздар-дыкы болгон деген кандай далил-дер бар?Мунарбек Кулданбаев: 2008-жылы

изилдєєлєрдї баштагандан бери кєптє-гєн жылкычылар менен, эски кишилер менен да кєп сїйлєштїм. Ыраматчылык манасчы Уркаш Мамбеталиев менен да баарлашып калдым. “Манас” эпосунда

Манас 12 жашында тору чаарды минген деп айтылат экен. Кыргыздардын Алтайда жашаган убактарын алып кєрсєк, кыргыз-дар чаар аттар менен Орто Азияга тїшїп келгени тууралуу маалыматтар Кытайдын тарыхында да чагылдырылган. Фильмдин алкагында бул жоромолду генетикалык изилдєєлєр менен да бекемдедик.

Кубат Касымбеков: Мына ошол документалдык тасмада Жа-ўы Зеландияда жылкы баккан Скотт айым аппалуза атта-рынын тїпкї теги Азияга, Кыр-гызстанга барып такалаарына ишенди. Бирок аппалуза атта-ры Испаниядан чыкканы айты-лып келет эмеспи. Сиздердин соўку табылгаўыздарга дїйнє-дєгї башка аппалуза аттарын багуучулары ынанабы?Мунарбек Кулданбаев: Бардык да-

лилдер эле айтып турат. Ишенишет. Туу-ра, каршылаштар чыкканы чын. Себеби Кыргызстандагы чаар аттарды эске ал-баганда, дїйнєдє таза кандуу аппалуза аттарынын саны 150гє жетпейт. Бирєє жарымдын бизнесине залакасы тийип ка-лышы мїмкїн. Бирок жалпысынан алган-да каршылаштарга караганда жактоочула-рыбыз аябай эле кєп. Муну Би-Би-Сиде болгон фильмдин премьерасынан кийин кєрдїк. Бул биз їчїн далил.

Кубат Касымбеков: Тасманы

кєрїп отурсам, Кыргызстанда чаар жылкыларды табуу, баш-кача айтканда аппалуза атта-рынын тїпкї тегин аныктоо иши кєп кыйынчылыктар менен коштолуптур. Мартин аттуу чаар ат бир колдон экинчи кол-го єтїп кетип, табылбай кал-ган экен. Акыры Кыргызстандын Кытай менен чек арасына жа-кын жайлоосунан андай жылкы-ларды таптыўыздар. Сиз чаар аттар табыларына, коюлган максат ишке ашаарына алгач ишендиўиз беле?Мунарбек Кулданбаев: Мен алгач

ишенген эмесмин. Бирок Конор экєє-бїз изилдеп баштаганда, эл менен сїй-лєшє баштаганда ишеним пайда бол-ду. Анын їстїнє менин ишим туризмге байланыштуу болгондуктан, ары-бери кєп каттап, мындай жылкыларды кєрє баштадым. Айта кетиш керек, Кыргыз-станда чаар жылкыларды атайын бак-кан жер жок экен. Ар кайсы їйїрдє бир-ден-экиден болуп, аралашып багылып келатыптыр.

Кубат Касымбеков: Тасмада сиз бул жылкыларды багып єстї-рїїгє бел байлаганыўыз айты-лат?Мунарбек Кулданбаев: Мен аракет

кылып жатам. Бирок жалгыз дарак токой болбойт дегендей, бул ишке жапа тыр-мак киришсек, “кыргыздын чаар жыл-кысы” деп туу кєтєрїп жїрсєк, жакшы болоор эле.

Кубат Касымбеков: Скотт айым дал ушул чаар жылкыларды алып келип, аппалуза аттары менен аргындаштырам деген ниетин билдирди эле. Ал ниети ишке аштыбы?Мунарбек Кулданбаев: Скотт аябай

эле аракет кылып жатат. Бирок биздин ал-дыбызда чоў маселе турат. Себеби биздин мамлекеттин ветеринардык сертификат-тары чет єлкєдє жарабайт экен. Башка-ча айтканда, чет єлкєлїк ветеринардык кызматтар биздин сертификаттарды таа-ныбайт экен. Ошол себептен бул долбоор азыр токтоп турат.

Фото: Макалада колдонулган сї-рєттєр Мунарбек Кулданбаевдин жеке архивинен алынды. Алардын арасында "Сырдуу тулпар: Аппа-лузанын тек-жайын териштирїї" тасмасынан да сїрєттєр бар.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

7

Зияш БЕКТЕНОВ котормочу, белгилїї тилчи, окумуштуу –

ИНСАН

КЫСКАЧА ЄМЇР ЖОЛУ

• Çèÿø Áåêòåíîâ 1911-æûëû

29-îêòÿáðäà Ò¿ï ðàéîíóíà

êàðàøòóó Êå¢-Ñóó àéûëûíäà

òóóëãàí.

• 1925-æûëû ºç àéûëûíäàãû

áàøòàëãû÷ ìåêòåïòè,

1930-æûëû Ôðóíçåäåãè

ïåäòåõíèêóìäó, 1940-

æûëû Êûðãûç Ìàìëåêåòòèê

ïåäàãîãèêàëûê èíñòèòóòóí

á¿ò¿ðãºí.

• Ýìãåê æîëóí 1930-æûëû

Ñ¿ë¿êò¿ øààðûíäà ðàéîíäóê

ýëãå áèëèì áåð¿¿ áºë¿ì¿í¿í

áàø÷ûñû áîëóï èøòºº ìåíåí

áàøòàãàí.

• 1931-1932-ææ. Áîðáîðäóê

áàñìà êîìèòåòèíèí

Ïðåçèäèóìóíà êàðàøòóó

ÑÑÑÐ ýëäåðèíèí áîðáîðäóê

áàñìàñûíûí Êûðãûç

ñåêöèÿñûíûí æîîïòóó

êàò÷ûñûíûí îðóíáàñàðû,

Ìîñêâàäàãû ×ûãûø

ýìãåê÷èëåðèíèí êîììóíèñòòèê

óíèâåðñèòåòèíäå îêóòóó÷ó,

• 1932-1934-ææ. Êûðãûçìàìáàñòà îêóó-

ìåòîäèêàëûê áºë¿ìä¿í

áàø÷ûñû,

• 1940-1942-ææ. Ïðæåâàëüñêèäåãè ìóãàëèìäåð èíñòèòóòóíäà

äèðåêòîðäóí îðóíáàñàðû

áîëóï èøòåãåí.

• 1942-1946-ææ. Ñîâåòòèê

Àðìèÿíûí êàòàðûíäà êûçìàò

ºòºãºí.

• 1946-æûëäàí ÑÑÑÐ

ÈÀñûíûí Êûðãûç ôèëèàëûíûí

òèë àäàáèÿò èíñòèòóòóíäà

ôîëüêëîð æàíà «Ìàíàñ»

ýïîñó ñåêòîðóíóí áàø÷ûñû

æàíà êåíæå èëèìèé

êûçìàòêåð,

• 1956-1961-ææ. «Ìåêòåï»,

«Êûðãûçñòàí» áàñìàëàðûíäà

æàíà Êûðãûçñòàí Æàçóó÷óëàð ñîþçóíóí

áàøêàðìàëûãûíäà èøòåéò.

• Àë ýìè 1961-æûëäàí

ÑÑÑÐäèí 50 æûëäûãû

àòûíäàãû ÊÌÓíóí êûðãûç

òèëèí æàíà àäàáèÿòûí

îêóòóóíóí ûêìàëàðû

êàôåäðàñûíäà àãà îêóòóó÷ó

æàíà äîöåíò áîëãîí.

Мен жашымдан досу болдум эмгектин,Эмгек, менен дайым чеке тердеттим.Эмгек, кайрат байлабаса белимди,Эбак тоўуп, мен ачкадан єлмєкмїн.Кайрат жокто сездим иштин оўбосун,Кайда жїрсєм-кайрат болду жолдошум- деген ыр саптарды кимдер гана билбейт. Тил илими, кыргыз адабиятынын єнїгїшї їчїн єзїнїн кырчындай ємїрїн арнап, келечек ээлери їчїн кыргыз маданиятын, їрп-адат, каада-салтын, тил кєрєўгєсїн толуктап, сактап калууга кїчїн аябай, ак кызматын кылган окумуштуу Зияш Бектенов. Бїгїн силердин назарыўыздаргы Зияш Бектенов агайыбыздын басып єткєн ємїрї жєнїндє баяндамакчыбыз.

1933-жылы Т.Байжиев менен теў ав-торлукта биринчи жолу 3-4-класстар їчїн кыргыз тили окуу китебин чыгарышкан, 1949-ж. кыргыз адабияты боюча бирин-чи окуулуктун автору болгон (Т. Байжиев авторлош). "Кыргыз адабияты. Орто мек-тептин 8-классы їчїн хрестоматия – окуу китеби” деп аталган бул саамалык кыр-гыз педагогика, методикасы багытында-гы гана эмес, адабияты менен мадания-тындагы зор жаўылык болгон. Кыргыз окуулуктарына эў алгачкы жолу Енисей-Орхон жазуулары кыргыздыкы экенди-ги туурасында кабарланып, анын тили, стили, тарыхы туурасында кеп салынган. Октябрь рев-на чейинки фольклор тереў талдоого алынган. Окуулукка камтылган їлгїлїї тексттер кєркєм чыгарманын ор-дуна сїйє окулуп, кєптєгєн жаш-карыга рухий кубат берип, зор тарбиялык маани-ге ээ болгон. "Замандаштарым жєнїндє эскерїї” (1992) китебинде єз замандаш-тары кыргыз адабияты, маданияты или-миндеги И. Арабаев, К. Тыныстанов, С. Карачев, К. К. Юдахин, Б. Данияров, М. Элебаев, У. Абдукаимов, Т. Жолдошев, С. Каралаев, М. Ауэзов, В. М. Жирмунский ж. б. залкарлардын кийинкилер жакшы биле бербеген адамдык сапаттарын, ил. кєркєм багыттагы эмгектерин жеткире жазган.

З.Бектенов А.Н.Островскийдин, Н.В.Гогольдун, К.Гольдонинин, Д.Фон-визиндин, А.М.Горькийдин, А.А.Фа-деевдин, Н.Хикметтин ж.б. чыгармала-рын кыргыз тилине которгон. З.Бектенов кєп жылдар бою "Манас" эпосун изилде-ген. Анын эмгектери «Маданий майдан», «Ала-Тоо» журналдарында жарык кєр-гєн. 1986-жылдан Жазуучулар союзунун мїчєсї болгон.

1949-жылы З.Бектенов негизсиз реп-рессияга туш болуп 10 жылга соттолуп, эркинен ажыратылган. 1955-жылы то-лугу менен акталып бошо-тулган жана бардык граждандык укуктары калыбы-на келтирилген.

СЫЙЛЫК З.Бектеновдун кыргыз элине кылган

эмгеги эгемендик алганга чейин такыр бааланбай келген. Бааланмак турсун, азыр биз мактап, даўктап жаткан И.Раззаков такыр ишке алдырбай койгон. «Ачуу-тат-туу» китебиндеги ырларында автор бул жєнїндє кеўири кеп кылат. Зияш агайдын ємїрїнїн акырында эки кєзї таптакыр кєрбєй калган. Айласы жок, эс алууга чы-гууга туура келген. Ал жєнїндє єзї мын-дай эскерген: «1991-жылы жашым эчак єтїп кетсе дагы пенсияга чыгайын деп (сексенге чыкканда-А.К.) КМУнун рек-тору Їсєн Асановго барсам: «Эмне сый-

лыктарыўыз, наамдарыўыз бар?» дейт. Бир барак мактоо баракчасы да жок, ал тургай оозеки алкыш дагы ала албадым десем, таў калды. Сиздей эмгеги сиўген баштоочу окумуштууларга чын эле сыр-тыбызды салган экенбиз. Мен жогорку бийликтеги жетекчилерге бир наам бе-рїї жєнїндє сунуш менен чыгам деди. Эгерде куру доомат менен камалбага-ныбызда, илимий китеп жазып жїргєн окумуштуулар Академия ачылганда эле академик болуп єтмєкпїз». «Ак ийилет, бирок сынбайт» дегендей аз да болсо эм-геги бааланып, сексен жаш курагында КМУнун Окумуштуулар кеўешинин ата-йын чечими менен «Ардактуу профессор» наамы ыйгарылып, № 1 диплому тапшы-рылган, мындан сырткары, «Кыргыз Рес-публикасынын эмгек сиўирген мугалими» деген ардактуу наам ыйгарылган. Андан башка «Кыргыз тили» коомунун акаде-мик Б.М.Юнусалиев атындагы сыйлыгы 1993-1994-жылдарда кыргыз тилин или-мий жактан єнїктїрїїгє олуттуу салым кошкондугу, эл арасында кадыр-баркын кєтєргєндїгї, мамлекеттик тил мыйза-мын жїзєгє ашырууда зор уюштуруучулук иштерди жїргїзгєндїгї їчїн ыйгарылган.

«1941-1945-жж. Германия менен бол-гон согуштагы жеўиши їчїн», «Эмгек ветераны» медалдары, Кыргыз ССРинин Жогорку Советинин Ардак грамоталары менен сыйланган. Кыргыз ССРинин эл агартуусунун отличниги.

АКЫРКЫ ДЕМЗияш агай ємїрїнїн акырында єзїнїн

жеке тагдыры боюнча каўырыгы тїтєп, тємєнкїдєй сєздєрдї айткан экен: «Мен жараткандан эмнеден жаздым?! Ємїр бою куугунтукта болдум. Сибирдеги жабык лагердин тозогу, кыйноо- кыстоосун да кєрдїм. Узак жылдары кызматсыз «їй тїрмєсїнїн» зарыктырган ачуу тузун да таттым. Адилеттик болуп, эми кєрїп бил-генимди жаўыдан кызуу жаза баштага-нымда минтип эки кєзїмдєн айрылып карайлап калдым. Ємїрлїк жарым Ра-кышымдан да айрылдым. Же кєзїм соо, же балдарымдын энеси аман болсочу! Жараткандын мага карата кылган кан-дай таш боордугу!» Тагдыры ушундай аянычтуу жана татаал болгон тилчи-оку-муштуу Зияш Бектенов 1994- жылы дїй-нєдєн кайткан.

ЗИЯШ БЕКТЕНОВДУН НЕГИЗГИ ЭМГЕКТЕРИ:

• Эне тили: 3-класс їчїн (Т.Байжиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1933.

• Кыргыз тили: 4-класс їчїн (Т.Бай-жиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1933.

• Кыргыз орфографиялык сєздїгї (Т.Байжиев, К.Карасаев менен) - Ф.: Кыр-мамбас, 1938.

• Биздин адабият: Хрестоматия (Т.Байжиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1946.

• Кыргыз адабияты: Фольклор (Т.Бай-жиев менен) - Ф.: Кырмамбас, 1949.

• Киргизский язык: Учебник для 3 класса русской школы (М.Жаўыбаев ме-нен) - Ф.: Кырмамбас, 1959.

• Киргизский язык: Учебник дня 4 клас-са русской школы - Ф.: Кырмамбас, 1959.

• Биздин адабият: 5-класс їчїн (ав-торлор менен) - Ф.: Мектеп, 1963.

• Биздин адабият: 4-класс їчїн (ав-торлор менен) - Ф.: Мектеп, 1969.

• Эне тил: 3-класс їчїн (авторлор ме-нен) - Ф.: Мектеп, 1970.

МАНАСТААНУУ• «Манас» эпосунун прозалык сюже-

ти - Ф.: Кьфмамбас, 1940.• Жакыптын тїшї, Манастын тєрє-

лїшї // Маданий майдан.-1940.-№12.• Манастын балалык чаты // Мада-

ний майдан -1941.-№1.• Саякбай «Калевала» жеринде //

Ала-Тоо. - 1979. -№8.

КОТОРМОЛОР• Гольдони К. Эки мырзанын малайы.

- Ф.: Кырмамбас, 1940.• Фадеев А. Талкалоо. - Ф.: Кыр-

мамбас, 1957.• Соболев Л. Жашыл нур. - Ф.: Кыр-

гызокуу-педмамбас, 1958.• Островский H. Добул. - Ф.: Кыргы-

зокуупед-мамбас, 1959.• Макаренко А. Педагогикалык поэ-

ма. - Ф.: Кыргыз-окуупедмамбас, 1959.• Гоголь Н. Тандалмалар. I том. - Ф.:

Кырмамбас, 1960.• Ибрагимов Г. Тереў тамырлар. - Ф.:

Кырмамбас, 1963.• Хикмет Н. Унутулгандар. - Ф.: Кыр-

мамбас, 1970.• Фонвизин И. Кемпай. - Ф.: Кыр-

мамбас, 1977.• Штейн А. Нєшєрлєр ортосунда. -

Ф.: Мектеп, 1979.• Украин эл жомоктору. - Ф.: Мек-

теп, 1986.• Шоу Б. Пигмалион. - Ф.: Мектеп, 1993.

ЭСКЕРЇЇЛЄР, БАШКА БАСЫЛМАЛАР

• Эне тилден гїлдесте: Ырлар, макал-дар, табышмактар. - Б.: Адабият, 1990.

• Замандаштарым жєнїндє эскерїї. 1-бєл. - Б., 1992; 2-бєл.-1996.

• Ачуу-таттуу аралаш: Ырлар жана жолдоштук азилдер. -Б.: 1993.

КЫЙЫН МЕЗГИЛДИН КЫРААН ОКУМУШТУУСУ

Канат КЕБЕКОВ

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

8 ШОУ ЖАЎЫЛЫК

"Х-ФАКТОР КЫРГЫЗСТАН” КОНЦЕРТИ БОЛОТ

3-февралда Опера жана балет театрында "Х-ФАК-ТОР КЫРГЫЗСТАН" эксклюзивдїї концерти болот. Концертте ар ким єз єнєрлєрїн тартуулап, кыргыздын жигиттери электр тогун оозуна чайнап, 60 жаштагы апа-лар ырдап, колу менен мык кагып, 4 жаштагы бала кара жорго бийин бийлеп, эў башкысы кыргыздын жигити темирдин їстїндє бензин менен отко кїйєт.

САЙКАЛ САДЫБАКАСОВА ТУРМУШКА ЧЫКПАЙ КАЛДЫ

Кыз-Бурак тобунун солисти, Гїлшайыр Садыбакасо-ванын эркетайы Сайкал Садыбакасова сїйлєшїп жїргєн жигитин кыргыз журтуна тааныштырып, ал гана эмес ал жигитке жакынкы аралыкта турмушка чыгаарын айткан. Бирок, Сайкалдын ал жигитке турмушка чыгуудан баш тартканы туурасында уктук. “Жигитим Нурлан Акмат-беков мурун їйлєнїп, биринчи никесинен алты жаш-тагы кызы бар экен, аны мага айтпай эки жїздїїлєнїп жїрїптїр, ошондуктан мен ал жигитке турмушка чы-гуудан баш тарттым” – дейт Сайкал.

ЭЛИНА АБАЙ КЫЗЫ КАЗАК КИНОСУНА ТАРТЫЛДЫ

Курманжан датка тасмасынын башкы ролун аткарган актриса Элина Абай кызына Казактардын режиссерло-рунун да кєздєрї тїшїп, анын актрисалык чеберчили-гине баа берип Эрмек Турсунов аттуу режиссер анын

“Жат” деген тасмасына тартты. Тасма єткєн жылы эле аяктаган. Жаўырган жылда буюрса кинонун сюжетин кєрїп калабыз.

АНЖЕЛИКА КЇЙЄРМАНДАРЫН КУБАНТАТ

Талантына тырышчаактыгы айкалышкан татына-кай Анжелика бул жылы кїйєрмандарына чоў сюрприз камдап жаткан чагы. 14-февраль сїйїшкєндєр кїнїнє карата Кыргызстандын тїштїк аймагынын жаштарын майрамдатып чоў программадагы концертин тартуулайт. "Айым-style" салонунун 7 жылдык мааракесин да ушул жылы белгилєєнї пландоодо.

СЕУЛДАГЫ СУЛУУЛУК СЫНАГЫНА АЙОВА ЖУМАЕВАНЫН ОРДУНА ВИКТОРИЯ

ЯСЫРОВА КАТЫШАТ

Кыргызстандык Виктория Ясырова Super Model International сулуулук сынагында Айова Жумаеванын ордуна катышат. Бул тууралуу World Beauty Congress эл аралык компаниясынын директору Амина Юсуро-ва билдирди.

Анын айтымында, А.Жумаеванын паспорту менен кєйгєйлєр жаралган. В.Ясырова Сеулга бїгїн, 28-ян-варда учуп кетет.

“ТУМАР” ТОБУ ТУЛПАРЛУУ БОЛДУ

Мїмкїнчїлїгї чектелген балдардын курамынан тур-ган “Тумар” тобу жакында эле темир тулпарлуу болду. Белгилїї болгондой Президентибиз Алмазбек Атам-баев топтун мїчєлєрї менен жоолугуп, аларга 500 миў сом єлчємїндєгї тастыктама тапшырып, автоунаа алып алууларын айткан. Мындан ары алар такси менен жїр-бєй єздєрїнїн унаасы менен гана жїрїшєт.

«АЗИЯ МИКС» 2015 СЕЗОНУНДАГЫ ЖОГОРКУ ЛИГАДА ОЙНОЙТ

«КиВиН-2015» КВН командаларынын 12-25-январда Сочиде єткєн Эл аралык фестивалдагы жыйынтыкта-ры боюнча «Азия Микс» КВН командасынын курамы 2015 сезонундагы КВНдин Жогорку лигасынын кура-мына кирди.

Жогорку лиганын курамы:• Грузиянын курама командасы, Тбилиси.• «Эркиндик радиосу», Ярославль.• «Омичи», Омск.• Москва каржы-юридикалык университетинин курама

командасы, Москва-Волгоград.• Той алып баруучуларынын курама командасы, Респуб-

лика Татарстан.• Дагестандын курама командасы, Махачкала.• «Жаман компания», Красноярск крайынын курама ко-

мандасы.• Айыл-чарба академиясынын курама командасы, Иркутск.• «Мыкты достор», Минск.• «С.У.Р.А», Пенза.• «Саратов», Саратов.• «Жаштык», Красноярск.• «Шаар боюнча экскурсия», Новосибирск.• «Азия MIX», Бишкек.• «Спарта», Астана.• «Лунный свет» детектив агенттиги», Белгород.• Мурмансктын курама командасы.• «Горизонт», Москва.• «Приоритет ДГТУ», Ростов-на-Дону.• Камызяк крайынын КВН боюнча курама командасы,

Астрахан облусу.

9

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

Гїлжигит САТЫБЕКОВ:

99

“ЧЫН ЖЇРЄГЇМДЄН ЖАЗЫЛГАН ЫРДЫ

ЭЛ АЛДЫНА ТАРТУУЛАБАЙ КОЮШ

ТУУРА ЭМЕС БОЛМОК”2000-жылдардан баштап, сахнага жол жазап келип, атактуулукка жетип, бир топ ийгиликтерди жаратып, бир топ наамдарды алган Гїлжигит Сатыбеков 2-3 февралда чоў концерт бергени турат. “Репетиция” аттуу концертинин алдында, “Бек Борбиевдин ордун баса турчу ырчы” деп эл кеп кылган ырчы мырза менен маек курдук.

- Саламатсызбы Гїлжигит мыр-за, ден-соолук, иштериўиз жак-шыбы?- Саламатчылык, рахмат, баары буй-

руса жакшы.

- Биринчи эле сурообуз, жан эр-гиткен ырларыўыздын текстин ким жазат?- Ырларымдын сєзї, обону 100� єзї-

мє таандык.

- “Мен сенден кетейинчи” жана “Туулган кїн” деген ырларыўыз сиздин тагдырыўызга тиеше-

лїїбї же жєн эле кєркєм чыгар-мабы?- “Мен сенден кетейинчи” деген ыр-

дын тексти бир ырчы кыздын суранычы менен жазылган. Бирок ал кыз турмушка чыгып кетип, “ырдай албайм” дегенинен чын жїрєгїмдєн жазылган ырды эл алды-на тартуулабай коюш туура эмес болмок деп, єзїм ырдап чыктым. Ал эми “Туул-ган кїн” деген ырымдын єзїмдїн тагды-рыма байланышы жок, жєн гана кєркєм чыгарма деп билсеўиздер болот.

- Бул жашоодо єкїнгєнїўїз жана кубанганыўыз эмнеде?- Жашоодо єкїнгєнїм убакыттын

ушунчалык тез єтїп жаткандыгы. Ал эми кубангандыгым ошо убакыт єтсє да, ар бир таўым атып, тиричилик кылып, эл менен аралашып жашоо кєрїп жаткан-дыгымда.

- Чоў сахнага кантип келип кал-дыўыз?- Чоў сахнага келиш оўой эмес, бирок

мен жашымдан чоў сахнаны арзуу кы-лып, максат кылгам, ошо максаттарым-

дын бири орундалып жатат. Ушу сахнада ырдасам, єзїмдїн авторлук ырларым-ды элге жеткизсем деп ниет, тилек кы-лып, кыялданчумун жана ушу кыялым-дын орундалып, максатыма жетиш їчїн бир топ жерде кара терим менен иштеп, эмгектендим.

- Бере турган концертиўизден кандай єзгєчєлїктї кїтє ала-быз?- Концертте дайыма сапатына чоў кє-

ўїл буруп келгенбиз. Бул концертим дагы мурункуларынан єтє чоў айырмаланат жана жылыш албетте жакшы, оў жакты кєздєй. Концертиме келген коноктор кай-дыгерлик кылбай, буйурса їч жарым саат-тык концерттик программам элге жагат жана кєўїлдєрї кєтєрїлїп, ыраазы бо-луп кетишет. Концерт майрамдай єтїп, бул кїндєр эсте калаарлык болот деген чоў їмїт бар.

- Концертиўиздин аты эмне їчїн “Репетиция” ?- Кєп элдердин кєўїлїн бура алдык,

бирок бул тууралуу концертке келген ко-

нокторго кененирээк айтып берейин, ага чейин сыр болуп турсун.

- Чоў концертиўиз алдыдабы?- Туура байкагансыз, чоў концерттер

дагы алдыда. Ар бир концерт берген са-йын, мага элим кїч берип, дагы жогорку деўгээлге кєтєрїлїїгє дем берет. Элим ырларымды кабыл алып, батасын берип турса, албетте ийгиликтер жаралып турат. Ар дайым жакшы ой-тилек кылсак, алар орундалат. Андыктан кїйєрмандарыма тереў ыраазычылык билдирем жана боло турган концертиме конок болуп, чыгар-мачылыгымды баамдап кетиўиздер деп чакырат элем.

- Маегиўизге чоў рахмат жана чыгармачылыкта дагы бир топ ийгилик жаратып, концерти-ўизди ийгиликтїї єткєзїп алуу-ўуздарга тилектешмин!- Сизге да рахмат жана мїмкїнчїлїк-

тєн пайдаланып жалпы кыргыз элине са-лам айтып, аманчылык, токчулук, тынч-чылык тилеп кетет элем. Бар болуўуздар!

Ѻç¿: Ã.Ñàòûáåêîâäóêó

Îáîíó: Ã.Ñàòûáåêîâäóêó

Áàê òèêòèê, äàðàêòàð äà êóóðàï êàëäû,

Òàìûðû ñóóãà æåòïåé êóðãàï êàëäû.

¯éð¿ë¿ï ìýýðèìè¢äè òºêñº¢ äàãû,

ʺ¢¿ë¿ì æàêøû ñºç㺠ñóóñàï êàëäû.

Êàéûðìà:

Ìåí ñåíäåí êåòåéèí÷è, êåòåéèí÷è,

Æàíû¢äà ºç¿ìä¿-ºç¿ì æåáåéèí÷è.

Áàêòûìäû áèð ºç¿¢º áàéëàãàí÷à,

Êûäûðûï äåðáèø áîëóï êåòåéèí÷è.

Ìåí ñåíäåí êåòêèì êåëäè, êåòåéèí÷è,

Áààðûí àë, êààëàãàíû¢ áåðåéèí÷è.

Á¿ò ºì¿ð áèð ºç¿¢º áàéëàíãàí÷à,

Êûäûðûï ä¿éíº êåçèï êåòåéèí÷è.

ʺ¢¿ë㺠áèð ìóçäàêòûê óþï àëäû,

Ñåçèìäåð ºç-ºç¿í÷º òóíóï àëäû.

Êîéíó¢à ÷àêûðáà÷û, ýðêåëåòïå,

Æàí ä¿éíºì ñåíäåí êà÷ûï òóðóï àëäû.

Ѻçäºð¿¢ ìóðäàãûäàé æàêïàé êàëäû,

Á¿ðêºë¿ï àð áèð ê¿í¿ì ìó¢ãà àéëàíäû.

Òóì÷óãàì êó÷àãû¢äà ò¿íäºð óçóí,

ª÷ºø¿ï òà¢äàð äàãû àòïàé êàëäû.

«ÌÅÍ ÑÅÍÄÅÍ ÊÅÒÅÉÈÍ×È»

ШОУ МАЕК

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

10 ЭКОНОМИКА

БОРОМБАЙ ЖАНА АНЫН ДООРУ

Кыргызстандын Улуттук китепканасында Боромбай Меўмурат уулунун 235 жылдыгына арналган китеп кєргєзмє ачылды. 20-январда ошондой

эле илимий конференция болуп бул инсандын кыргыз элинин турмушунда ойногон ролу жєнїндє баяндамалар окулду.

Боромбай Меўмурат уулу (эски ада-биятта – Бекмурат уулу) – (Болжол менен 1789-ж. – 1858) – XIX кылымда Ысык-Кєл, Каркыра жана Текес єрєєндєрїн жердеген бугу уруусунун белек уругунун манабы.

Боромбай 1843-жылы Жууку суусунун боюндагы Кызыл-Їўкїр деген жерге чеп курдуруп, аны ордо кылган. 1844-ж. ал бугу уруусунун атынан Батыш Сибир-деги орус падышалыгынын бийликте-рине букаралыкка кабыл алуу єтїнїчї менен элчи жиберген. 1848-жылы дагы бир ирет орус бийликтерине кайрылган. Анын элчилери 1854-жылы сентябрда Омскиге келип, 1855-жылы 17-январда Сибирдеги бул шаарда Орусиянын бука-ралыгына єтїї жєнїндє бугу уруусунун атынан ант беришкен.

1855-жылы Боромбай орустун подпол-ковник чинин алган. 1855-жылы бугу ме-нен сарыбагыш уруулары чабышкан кезде улам артка чегинип, Текести жердеп кал-ган. Боромбай бугу уруусун сактап калуу їчїн цин-манчжурдук Кытайдан да кємєк

сураган, бирок, учурунда кємєк ала алган эмес. Ошондон кийин кайрадан пады-шалык орус бийликтерине єтїнїч менен кайрылган. 1856-жылы июнда орусиялык тыўчы жана саякатчы, теги казак Чокон Валиханов Боромбайдын Тулпар-Таш капчыгайындагы жайлоодогу айылында болуп, бийдин сїрєтїн тарткан.

Саякатчы Петр Петрович Семенов-Тян-Шанский болсо Боромбай менен 1856-57-жж. Теўир-Тоого саякаты маа-лында жолуккан. Боромбай ага Кара-хандар каганаты доорунда Ысык-Кєлдї жердеген чигилдер кыргыздардын баба-ларынын биринен экенин айткан. 2012-жылы Боромбай Меўмурат уулунун аты Каракол шаарынын мурдагы Октябрь кєчєсїнє ыйгарылды.

Заманбап кыргыз тарыхнаамасында Боромбай Меўмурат уулу тууралуу ар та-раптуу, калыс маалыматты чагылдыруу зарылчылыгы ал жєнїндєгї бир катар негизсиз же талаш-тартыштуу жоромол-дорду тактоону, айрымдарын таптакыр четке кагууну талап кылат.

Tарыхчылар Тынчтыкбек Чоротегин менен Кыяз Молдокасымов "Боромбай жана анын доору жєнїндє" талкуу ку-рушат.

ЧУЙ-БИШКЕКСКОЕ УПРАВЛЕНИЕ ЮСТИЦИИ

СООБЩАЕТЧуй-Бишкекское Управление юсти-

ции сообщает, что в соответчтвии с Законом Кыргызской Республики «О внесении дополнения в Граждан-ский кодекс Кыргызской Республи-ки», принятого 21 апреля 2014 года в статью 89 Гражданского кодекса Кыргызской Республики (вступил в силу 25 апреля 2014 года) в п. 1 ст. 89 Гражданского кодекса КР внесены следующие дополнения:

«Юридические лица с частной фор-мой собственности, использующие в своем наименовании названия госу-дарственных (муниципальных) ор-ганов, а также названия должностей, относящихся к политическим (специ-альным) и высшим административ-ным государственным должностям»

При этом статьей 2 вышеуказанно-го закона предусмотрено, что, юриди-ческие лица с частной формой соб-ственности, использующие в своем наименовании названия государ-ственных (муниципальных) органов, а также названия должностей, относя-щихся к политическим (специальным) и высшим административным госу-дарственным должностям, обязаны в течение года с момента вступления в силу указанного Закона в порядке, установленном законодательством Кыргызской Республики в сфере ре-гистрации юридических лиц, изме-нить свое наименование.

Юридические лица, не прошедшие государственную перерегистрацию в связи с изменением своего наиме-нования в установленном порядке в течение года с момента вступления в силу указанного Закона, подлежат принудительной ликвидации судом на основании соответствующего заяв-ления государственного органа, осу-ществляющего функции государствен-ной регистрации юридических лиц.

ЄКМЄТ БЕРГЕН БАТИРДЕН КУРУ КАЛГАН МАЙЫПТАР

“Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун жыйырмадай мїчєсї Бишкектин Кєк-Жар кичи районунда майыптарга берилген їйлєр акыйкатсыз бєлїштїрїлгєнїн айтып, уюм жетекчилигине нааразылык билдирип жатышат.

Алар мамлекет тарабынан майыптар їчїн берилген турак жайлар муктаждар-га эмес, їй-жайы барларга берилип жа-тат деп арызданышууда. Ал эми “Азиздер жана дїлєйлєр” коому мындай доомат-тарга негиз жок деп ишендирїїдє.

Эки кїндєн бери батир бєлїштїрїїгє нааразы болгон топ “Азиздер жана дїлєй-лєр” коомунун мекемесин айланчыктап, жетекчиликке нааразычылыгын билди-ришїїдє. Алардын бири Батма Койлу-баева кызы їчїн кам кєрїп жїргєн экен.

- Менин кызым биринчи топтогу ма-йып. Эки баласы бар. Алты жаштагы кызы да биринчи топтогу майып. Беш жылдан бери реабилитациялоо борборунда турат. Алардын єзїнїн эрежеси бар экен. Ага ылайык ал жерде алты ай гана турууга болот. Биз алты ай сайын чыгып, кайра барганга туура келїїдє. Ал жердегилер боору ооругандан гана кабыл алышат.

Батма Койлубаева мында топтолгон жыйырма чакты майып бул маселени иликтєє їчїн тиешелїї органдарга кай-рылышарын билдирди. “Мамлекеттик мекемелерден атайын комиссия тїзїлїп, бизден озунуп батир алгандардын араке-ти канчалык деўгээлде мыйзамдуу эке-нин аныктап чыгышы керек”, - дейт ал.

Жетимиш Мамашев да бир нече жыл-дан бери мамлекет тарабынан майыптар їчїн берилип жаткан батирге кезекте ту-рат. Анын айтканына караганда, батир алган майыптардын дээрлик баары буга чейин бир нече жолу їй алган.

- Булар буга чейин бир нече жолу їй алган. Алды алган їйлєрїн сатып жибе-рип, кайра жаўы їй алышып жатат. "Ба-лык башынан сасыйт" деген ушул. Аларга

Калык Барктабасович (“Азиздер жана дї-лєйлєр” коомунун жетекчиси - ред.) жу-муш да берип жатат. Бул адилетсиздик. Їйгє муктаждардын тизмесин єздєрї че-чет экен. Алар єз алдынча уюшуп алып, туура эмес чечип жатат.

Єткєн жумада Кєк-Жар кичи райо-нунда президенттин атынан “Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун мїчєлєрїнє бир бєлмєлїї 90 батирдин ачкычтары тапшырылган.

Президенттин расмий сайтындагы маа-лыматка караганда, 90 батирлїї турак їйдїн курулушуна мамлекеттик бюджет-тен 87,51 млн. сом бєлїнгєн. Бул їйгє ки-рип жаткан 90 жашоочунун 60ы азиз, 25 адам дїлєй, тєртєє майып, бирєє “Азиз-дер жана дїлєйлєр” коомунун окуу-єндї-рїштїк ишканасында кїзєтчї болуп, 10 жылдан ашуун эмгектенген адам.

Їйдїн жертєлєсїндє медициналык борбор, азиздер жана дїлєйлєр їчїн адис-тештирилген республикалык китепкана жана социалдык-соода жайлары жай-гашкан.

ЄКМЄТ АРАЛАШПАГАН КОМИССИЯ

“Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун президенти Калык Мамбетакуновдун ай-тымында, їй берїї учурунда ар бир алуучу тыкыр текшерилген, бир нече комиссия-дан єткєн. Бєлїнгєн їйлєр мурда батири барларга таркатылды деген туура эмес.

Калык Мамбетакунов- Жетимиш Мамашев деген бир жигит

арызданып жїрєт. Анын буга чейин їйї бар эле. Оштон 1990-жылдарда коомдун акчасына салынган їйдєн эки же їч бєл-мєлїї батир берилген. Єзїнїн каалоосу менен ал їйдї жок кылып салыптыр. Эми кайра дагы бер деп атпайбы. Алтынбек Тобокел уулу деген да кєзїнєн майып жи-гит бар. Ал атасынын жалгыз уулу. Ма-йып карындашына їй берилген. Ата-энеси

єтїп кетти. Эми бул жигит ата-энесинин мураскору да. Ал дагы туруп алып, мага да їй бергиле деп жатат. Мисалы, азыркы їйлєрдї жети, беш балалуу кєчєдє жїр-гєн майыптарга бердик. Негизинен кєп балалууларга бердик.

Мамбетакунов айткан Жетимиш Ма-машев єзї болсо союз учурунда ага иш-теген жеринен їй берилгенин танбайт. Бирок кашайып ал батирин ошол кезде єзї сыяктуу майыптар менен бирдикте башка бир адамдарга алдатып ийген экен. “Ошондо мени менен кошо їй алып, аны-сын мен сыяктуу эле алдатып ийгендер да алып жатат, а мага жок”, - дейт Мамашев:

- Токсонунчу жылдары биз жумуш ток-топ калганда соода кылабыз деп алда-тып койгонбуз. Биз менен кошо он чак-ты киши алдаткан. Ошолордун ичинен менден башкалары їйгє ээ болду. Мен эле калдым.

Жогорку Кеўештин депутаты Дастан Бекешовдун айтымында, їй маселеси миўдеген майыптардын негизги кєйгєйї. Депутат нааразы болгондор ошол коом-дун мїчєсї болгондуктан ич ара комис-сия тїзїп, їйлєр кимдерге, кандай шартта берилгенин аныктап чыкканга укугу бар экенин айтты:

Дастан Бекешов- Депутаттар коомдук уюмдардын иши-

не киришкенге болбойт. Бул боюнча мага да кайрылгандар болуп жатат. Бирок мен аларга силер ошол коомдун мїчєсї бол-

гондон кийин ал жердеги абалды илик-тегенге укугуўар бар деп жєнєткєм. Алар єздєрї комиссия тїзїп, їйлєр кимдерге берилгенин изилдеп чыкса болот.

Батирлерди бєлїштїрїї комиссиясына Социалдык єнїктїрїї министрлиги жана Бишкек мэриясынын социалдык коргоо бєлїмї таптакыр катышкан эмес. Алар да бул маселени негизинен “Азиздер жана дїлєйлєр” коомдук уюму єздєрї чечке-нин айтышты.

“Азиздер жана дїлєйлєр” коомунун президенти Калык Мамбетакуновдун ай-тымында, Союз кулагандан бери Орусия-да, Казакстанда, Єзбекстанда, Тажикс-танда мїмкїнчїлїгї чектелген жарандар їчїн бир да їй салынган эмес. Тїркмєнс-тан жыйырма їч жылда бул катмардагы жети жаранга мамлекеттин эсебинен їй берген. Ал эми Кыргызстанда эгемендик жылдары майыптар їчїн 653 тїтїн ма-йыпка бекер їй тартуулаган.

Учурда “Азиздер жана дїлєйлєр” коом-дук уюмунун 10 200 мїчєсї бар.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

11ЖЕРГИЛИКТЇЇЖАЎЫЛЫКТАР

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК

ЭТНИКАЛЫК КЫРГЫЗДАРДЫН ТАРЫХЫЙ МЕКЕНИНЕ

КЄЧЇП КЕЛЇЇ ТАРТИБИН ЖЕЎИЛДЕТЇЇГЄ БАГЫТТАЛГАН

МЫЙЗАМГА КОЛ КОЮЛДУ

Президент Алмазбек Атамбаев «КРнын айрым мыйзам актыларына єзгєртїїлєр-дї жана толуктоолорду киргизїї жєнїн-дє» кол койду. Бул тууралуу президенттин басма сєз кызматы билдирди. Мыйзамды Жогорку Кеўеш 2014-жылдын 25-декаб-рында кабыл алган. Мыйзам этникалык кыргыздардын тарыхый мекенине кє-чїп келїї тартибин жеўилдетїїгє жана КР аймагында эмгек ишмердїїлїгї їчїн шарттарды тїзїїгє багытталган. Мыйзам расмий жарыяланган кїндєн тартып 10 кїн єткєндєн кийин кїчїнє кирет.

И.ЖОЛДУБАЕВА КЫРГЫЗСТАНДЫН БАШКЫ

ПРОКУРОРУ БОЛУП ДАЙЫНДАЛДЫ

Жолдубаева Индира Ырысбаевна КР-нын башкы прокурору болуп дайындал-

ды. Бул тууралуу жарлыкка 29-январда президент Алмазбек Атамбаев кол кой-

гонун президенттин басма сєз кызматы билдирди. Жарлыкка КР Конституциясы-нын 64-беренесинин 4-бєлїгїнїн 1-пунк-тунун негизинде кол коюлду.

А.АТАМБАЕВ КЫРГЫЗСТАНДЫН КУРАЛДУУ КЇЧТЄРЇН

КАЙРА КУРАЛДАНДЫРУУ ЗАРЫЛДЫГЫН БЕЛГИЛЕДИ

29-январда президент Алмазбек Атам-баев єлкєнїн Куралдуу кїчтєрїнїн Баш-

кы штабынын жетекчиси Асанбек Алым-кожоевди кабыл алганын президенттин басма сєз кызматы билдирди.

Жолугушууда, єлкєнїн Куралдуу кїч-тєрїн реформалоого жана модерниза-циялоого, ошондой эле Кыргызстандын коргоонуусун жана коопсуздугун камсыз кылуу боюнча кєрїлїп жаткан чараларга тиешелїї маселелер талкууланды. Ошон-дой эле Кыргызстанга заманбап аскердик техникаларды жана курал-жарактарды жеткирїїнїн жїрїшї каралды. Президент єлкєнїн коргонуу жєндємдїїлїгїн чыў-доо їчїн Кыргызстандын Куралдуу кїч-тєрїн кайра куралдандыруунун жана мо-дернизациялоонун маанисин белгиледи.

“КРИСТАЛЛДЫН” КАРЫЗЫ БИР КОНУШТУ СУУСУЗ КАЛТЫРДЫ

Таш-Кємїр шаарына караштуу Кызыл-Алма конушунда жашаган 190 їй-бїлє эки жумадан бери таза сууну атайын башка жактан сатып алып ичїїдє. Же болбосо эки километр алыстагы Нарын дарыя-сынан ташып келип жатышат. Шаарда-гы “Кристалл” заводунун карызына бай-ланыштуу конушка суу жеткирген насос электрди бєлїштїрїїчї станция тарабы-нан жарым ай мурун кыркып салынган.

Конуштун башчысы Матисак Доорон-кулов билдиргендей, банкрот деп жарыя-ланган “Кристаллдын” аталган станцияга карызы 11 миллион сомдон ашкан. Завод бул сумманы тєлєп бере албай турганы маалым болгондуктан, учурда жергилик-тїї бийлик конуш їчїн жаўы насос ор-нотуу аракетин кєрїїдє. Ага канча акча

керектелери азырынча белгисиз.“Кристаллда” иштегендер бул боюнча

комментарий бере элек. Суусуз калган 190 їй-бїлєдє эки миўдей тургун жашайт. Кєпчїлїгї улгайган кишилер жана балдар.

«БААТЫР ЭНЕ» НААМЫН АЛУУДА ТАЛАП КЫЛЫНГАН ДОКУМЕНТТЕРДИН САНЫН

КЫСКАРТУУ ДЕМИЛГЕСИ КЄТЄРЇЛДЇ

«Баатыр эне» наамын алууда талап кы-лынган документтердин санын кыскартуу демилгеси 29-январда Жогорку Кеўештин жыйынында кєтєрїлдї.

Депутат Айнуру Алтыбаева, 8 балалуу Мамаюсупова Жамилянын єткєн жыл-дын сентябрь айында эле «Баатыр эне» наамын алууга документ топтоп, тапшы-рып, дагы деле маселеси чечилбей келе жатканын мисалга тартты. Депутаттын айтымында, майыптыкка чыгууда жана аны жыл сайын тастыктоодо дагы толгон-токой документ талап кылынат.

Мындай жагдайлардын механизмдерин жєнєкєйлєтїї зарыл, деди ал.

ЖОГОРКУ КЕЎЕШТЕ ЖУРНАЛИСТТЕРДИН

КООПСУЗДУГУНА ТЫНЧСЫЗДАНЫШТЫ

29-январда єтїп жаткан парламенттик жыйында депутат Курманбек Дыйканбаев («Республика») парламенттин ишин ча-гылдырган журналист менен болгон окуя тууралуу маалымдады.

«Болот Сатаркулов деген журналист бар. Ал кєбїнчє парламенттин ишин ча-гылдырат. Анын кабыргаларын сынды-рып, камерасын талкалап кетишиптир. Азыр ал ооруканада жатат. Журналисттер-ди коргоого алыш керек», - деди депутат.

Эл єкїлї, журналист менен болгон жаў-жал тапшырык мїнєзїнє ээ, деп болжол-доду.

ЄЗГЄН РЭСИнин КЫЗМАТКЕРИ ПАРА АЛЫП ЖАТКАН ЖЕРИНЕН КАРМАЛДЫ

КР ИИМдин Ош шаары жана Ош облу-сундагы башкы башкармалыгынын басма сєз кызматынын билдиргенине караганда, 28-январда Єзгєн районунун 1973-жылкы тургуну Х.Ндан, Єзгєн райондук электр станциясынын кызматкерине акча талап кылып жатат деген айып менен ага кара-та чара кєрїїсїн суранып, кайрылган.

Маалыматка ылайык, Єзгєн РЭСтин кызматкери, электр энергиясын мый-замсыз колдондугу боюнча 2015-жыл-дын 26-январында тїзїлгєн актты жо-готуу максатында 27-январда 7000 сом єлчємїндє акча талап кылган.

Ош ОИИБдин 5-бєлїмдїн кызматкер-лери, Ош шаары жана Ош облусттук баш-

кы башкармалыктын тергєє бєлїмїнїн кызматкерлери менен жїргїзгєн ыкчам иликтєє иш-чараларынын жїрїшїндє, РЭСтин аймактык бєлїгїнїн башчысы, 1992-жылы туулган А.Аны 7000 сом пара алып жаткан жеринен кармашкан.

Бул факт боюнча, кылмыш жаза кодек-синин 313-беренесине ылайык кылмыш иши козголгон. Учурда тергєє иштери жїрїп жатат.

БАЗАР-КОРГОН РАЙОНУНДА АЯЛЫН ТАШ МЕНЕН БАШЫНА УРГАН ЖЕРГИЛИКТЇЇ ТУРГУН

КАРМАЛДЫБазар-Коргон районуна караштуу Ке-

ўеш айыл айыл аймагында єзїнїн аялын таш менен башына урган жергиликтїї тургун кармалды. Бул тууралуу аймактык тескєєчї, милициянын ага лейтенанты Темир Жолдошов билдирди.

Анын айтымында, бул факт боюнча мурда издєєдє жїргєн Б.С кармалып, Базар-коргон РИИБнын убактылуу кар-моочу токтотуучу жайына киргизген. Тер-гєє иштери уланууда.

«ДЕЛЬТА-ВОСТОК» ИНКАССАТОРДУК

ФИРМАСЫНЫН ДИРЕКТОРУН ЄЛТЇРЇП, 1 МЛН 770 МИЎ

ДОЛЛАРДЫ ТАРТЫП АЛГАН КЫЛМЫШКЕРЛЕРДИН АТЫ-ЖЄНЇ ТАКТАЛДЫ

УКМКнын Коррупцияга каршы кїрє-шїї кызматынын кызматкерлери «Дель-та-Восток» инкассатордук фирмасына кол салгандардын аты-жєнїн аныктады. Бул тууралуу 29-январда билдирди.

Маалыматка ылайык, кол салгандар Кыргызстан жана Казакстандын жаран-дарынан турган эл аралык кылмыштуу топтун мїчєлєрї болгон.

«Ыкчам маалыматтарга ылайык атал-ган топ ири суммада акча каражатын та-

шыган фирмаларга кол салуу менен алек-тенишкен», - деп айтылат маалыматта.

Маалым болгондой, 2014-жылдын 23-сентябрында Бишкек шаарындагы Панфилов жана Мичурин кєчєлєрї-нїн кесилишинде белгисиз адамдар кї-зєт агенттигинин директору Н.Гумновго курал менен кол салышкан. Натыйжада Н.Гумнов ок атуучу куралдан алган жа-ракаттарынан улам кєз жумган, ал эми аны коштоп жїргєн фирманын кызмат-керлери оор жарадар болушкан. Аны ме-нен катар, кылмышкерлер 1 млн 770 миў АКШ доллары суммасындагы акча кара-жатын ээлеп алып, белгисиз багытта ка-чып кетишкен.

Белгиленген сумма «Дордой» соода їйїнїн ишкерлерине таандык болуп, Тїр-киядан товар сатып алууга багытталган.

«Ошондой эле, кылмышкерлер кол са-луудан кийин їй-бїлєсїн алып, уурдал-ган каражаттар менен коўшулаш єлкєгє чыгып кетишкен», - деп маалымдалат.

Учурда аталган кылмышкерлерге эл аралык издєє жарыяланды. УКМКнын Коррупцияга каршы кїрєшїї кызматы-нын кызматкерлери алардын жїргєн же-рин тактоо боюнча тиешелїї иш-чара-ларды жїргїзїїдє.

ЖЕТИ-ЄГЇЗДЄ ОПУЗАЛОО ЖОЛУ МЕНЕН 9-КЛАССТЫН ОКУУЧУСУНАН 6 МИЎ СОМ

АЛГАН ЖОГОРКУ КЛАССТЫН ОКУУЧУСУ КОЛГО ТЇШЇРЇЛДЇ

Ысык-Кєл облусунун Жети-Єгїз ра-йонунда 9-класстын окуучусунан опуза-лоо жолу менен 6 миў сом алган жогорку класстын окуучусу кармалды.

Бул тууралуу Жети-Єгїз РИИБдин же-текчиси Тилек Тїкебаев билдирди.

Маалыматта айтылгандай, 26-январ-да милиция кызматкерлерине кайрыл-ган Ирдык айылынын тургуну Х.Айша, аталган айылда жайгашкан Ю.Хазрета атындагы орто мектептин 10-классынын

окуучусу Ю.Нурмухамед 9-класстын окуу-чусу Х.Исламдан опузалоо жолу менен 5 миў сом єлчємїндє акчасын тартып ал-гандыгын билдирген.

Ю.Нурмухамед иликтєє иштеринин жїрїшїндє дагы 1 миў сом алып жаткан жеринен колго тїшїрїлдї.

Ал тергєєнїн жїрїшїндє 2014-жыл-дын 27-декабрында Исламдан 5 миў сом алгандыгын мойнуна алды.

«Ал менден улуу болгондуктан сабап салат деп коркуп, ал сураган акчаны бер-дим», - деп тїшїндїрдї акча берген окуу-чу Ислам. Милиция кызматкерлери єспї-рїмдєр менен иш алып барууну улантууда.

ДЕПУТАТ Є.БАКИРОВ ЄКМЄТТЄН УЛУТТУК

ГВАРДИЯНЫН ЖООКЕРИНИН ЄЛЇМЇН ИЛИКТЄЄНЇ ЄТЇНЄТ

Жогорку Кеўештин депутаты Ємїбек Бакиров («Ата-Журт») єкмєттєн Улуттук гвардиянын жоокеринин єлїмїн изил-дєєнї єтїнєт.

29-январда єткєн парламенттин отуру-мунда депутат билдиргендей, ага Араван районунун Тєє-Моюн айыл аймагынын тургундарынан кайрылуу келип тїшкєн.

«Бїгїнкї кїндє кыргыз армиясына ар кандай окуялар, уруш-талаштар, жада калса єлїмдєр болууда. 3-4 кїн мурун мага Араван районунун Тєє-Моюн айыл аймагынын тургундарынан кайрылуу ке-лип тїштї. Алардын айтымында, алар-дын уулу Улуттук гвардиянын Шамалды-Сайдагы №713 бєлїгїндє кызмат єтєгєн 1991-жылы Акжол Пазылбеков 21-ян-варь кїнї кєз жумган. Аскер кызматкер-лери ата-энесине анын жїрєк оорусунан улам каза болгондугун айтышкан. Эгер-де анын жїрєк оорусу болсо, анда эмне їчїн комиссия аны жарактуу деп тап-кан», - деди ал.

«Канчалаган ден-соолугу чыў жашта-рыбыз альтернативдїї тїрдє кызмат єтєп жатышат, а аны кызмат єтєєгє алышты. Мен изилдєє жїргїзїп, баланын єлїмї-нїн себебин тактоону єтїнєм. Эгер ал жїрєк оорусунан каза болгон болсо, анда кабыл алуу комиссиясы жопкерчиликке тартылышы керек», - деди депутат.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

12 КЫЗЫКТАР

ДЇЙНЄНЇН ЭЎ КЕДЕЙ МАМЛЕКЕТТЕРИ

Элдин саны жыл санап єскєн сайын экономикасы начар мамлекеттерге элди багуу кыйынга турат жана мындан тышкары жарандык согуш, оорулар, ачарчылык ал мамлекеттин єнїгїшїнє терс таасирин тийгизет. Биз єткєн саныбызда дїйнєнїн эў бай єлкєлєрї менен тааныштырсак бул саныбызда дїйнєнїн эў кедей єлкєлєрїн тартуулайбыз.

№ 10. ТОГО

Того кофе, какаоларды экспорттоп мамлекеттик бюджеттин 40� камсыз-дайт, ал эми Фосфор єндїрїшї боюнча эў чоў єлкє болгону менен калкынын жарымы кїнїнє 1,25 долларга жашашат. Калктын жылдык кирешеси $ 899 тїзєт.

№ 9. МАЛАВИ

Малави єлкєсїнїн жарандары єзїнїн мамлекетинин туткундары болуп калган. Мамлекеттин башкаруучулары корруп-цияга малынып жана тышкы карыздары-нын кєптїгїнєн элдин жашоо шарттары абдан начар. Бул єлкєдє жашаган элдин жылдык кирешеси$ 860 долларды тїзєт.

№ 8. СЬЕРРА-ЛЕОНЕБїт єлкєнї алмаз, титан жана боксит

менен камсыз кылган мамлекет кедей жа-шашы таўкалдырат. Сьерра-Леонедо жа-

шаган калктын 70� кїнїнє эки маал гана тамактын даамын татып ачкачылыктын кїнїн кечиришет экен. Бул єлкєдє жа-шаган жарандардын жылдык кирешеси $ 849 тїзїп мындай кєрїнїш менен биз-дин эў кедей мамлекеттердин ичинен 8 орунун камсыздайт.

№ 7. НИГЕР

Нигериянын жаратылыштык ресурс-тары мамлекеттин бюджетин бекемдеп экономикасын кєтєрїїгє болот эле. Би-рок, мындай жыйынтык кєрсєткєнгє терс таасирин ички мамлекеттик баш аламан-дык тийгизип, элдин жакшы жашоо шар-тынын їмїтїн їзїп койгон. Калктын жыл-дык кирешеси $ 771 тїзєт.

№ 6. БОРБОРДУК - АФРИКА РЕСПУБЛИКАСЫ

Алмаз, нефти жана ураны бар Борбор-дук-Африка Республикасында жакырчы-лыктын кїнїн єткєрїп жатышат. Жаран-дар кїнїнє 1 долларга жашайт, ал эми

жылдык кирешеси болгону $ 768 тїзєт экен. Мындай абалдары менен дїйнє-нїн эў кедей мамлекеттердин ичинен 6 орунунда турат.

№ 5. ЭРИТРЕЯ

Соода кылып экономикасын єнїгї-шїнє географиялык абалы эў ыўгайлуу келген Эритрея єлкєсї жакырчылыктын кїнїн баштарынан кечирип жатат. Бул єлкєнїн тарыхына кєз чаптырсак Анг-лия менен Италиянын кол астында кїн кечиришкен. Бул эки улуу державанын алдында кїн кечирсе да єздєрїнїн эко-номикасын чыўдай алган эмес. Калктын жылдык кирешеси $ 735 тїзєт.

№ 4. БУРУНДИ

Бурунди мамлекетинде жарандык со-гуш бїтсє да єлїм дагы деле токтобой жатканы жанды кейитет. Єлїмдїн башкы себеби болуп жаш балдардын 57� ач-качылыктан, миўдеген кишилер СПИД оорусунан жана курсактары ачтан каза болушат. Мамлекеттик бюджетти кофе-ни экспортто менен толтурушат. Калктын жылдык кирешеси : $ 615 тїзєт.

№ 3. ЗИМБАБВЕБул єлкєдє жарандык согуш болгон

эмес, экономикалык кризисте эмес. Бул Зимбабве єлкєсїндє оору кїч алып, мам-лекеттин єнїгїшїнє кедергесин тийги-зип келет. Оорунун айынан ємїр сїрїї боюнча аялдардын орто жашы 37 жаш, ал эми эркектердики 34 жашка чейин жа-шайт экен. Бул оорунун кєбї ВИЧ жана

СПИД болуп саналат. Калкынын жылдык кирешеси $ 487 тїзєт.

№ 2. ЛИБЕРИЯ

Либерия мамлекети дагы бир жаран-дык согуштун коркунучунда. Бул єлкє Американын мамлекеттик башкаруу сис-темасын кабыл алса да экономикасын єнїктїрїп, бекемдей албай жатканы єл-кєнїн ичиндеги жарандык кагылышуулар болуп саналат экен. Калкынын жылдык кирешеси $ 456 гана тїзєт. Бул кєрсєт-кїч менен дїйнєнїн эў кедей мамлекет-тердин ичинен 2 орунда турат.

№ 1. ДЕМОКРАТИЯЛЫК КОНГО РЕСПУБЛИКАСЫ

Биринчи орунда Демократиялык Кон-го Республикасы турат. Бул єлкєдє согуш миллиондогон кишилердин жанын алып кетти, мындан тышкары экономикасын талкалады. 4,5 миллиондогон кишилер ачарчылыктан кєз жумду. Калктын жыл-дык кирешеси $ 348 тїзєт экен. Бул кєр-сєткїч менен дїйнєнїн эў кедей мамле-кеттердин алдыўкы сабында турат.

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

13КЇРЄЎ ЧАЙ

Эрин гїлдїїлєр тукумундагы кєп жылдык єсїм-дїк. Сабактары тєрт бурчтуу, бийиктиги 30-60 см. Тамыры жайылган. Жалбырактары кезектешкен, саптуу, узунчаа, учтуу, кыры тїктїї, кара жылчык-чалары болот. Жалбырактардын їстїнкї бети коч-кул-жашыл, астынкы бети мала-жашыл. Гїлдєрї сыя кєк-мала кызыл,сабактын учунда шыпыргыдай чогулган. Кїрєў чай чєп май-августа гїлдєйт. Мє-мєсї - тєрт жангакча, бозомук, же кїрєў, жылма.

Кїрєў чай чєп республиканын баардык аймак-тарында жолдун жээктеринде,бактарда,токойлор-до,тоонун этектеринде єсєт.

Дары максатында кїрєў чай чєптї жерден 15см жогору жагын гїлдєгєндє кургак мезгилде кайчы же орок менен кесип алат. Жакшы желдетилген, кє-лєкє жайда кургатылат. Кургагандан кийин гїлдєр менен жалбырактарын катуу сабактардан ажыра-тат. Кїрєў чай чєптї башка єсїмдїктєр менен бирге сактоо болбойт. Сактоо мєєнєтї – 2 жыл.

Кїрєў чай чєптє 1.2�-ке чейин эфир майлары бар. Анын жыты абдан жагымдуу келет, мындан тышкары аскорбин кислотасы, флавоноиддер, мик-роэлементтер бар.

Кїрєў чай чєптї демдеп,дем алуу органдарынын сезгенїї ооруларында, тамакка мейил тарттыруу,а-дам дїїлїккєўдє сеп алдыруу їчїн берилет.

Бїйлєєлєр сезгенгенде тундурмасы менен оозду чайкаганга болот. Безетки жана башка тери оору-ларында арома-ваннага тїшкєн жакшы. Кїрєў чай чєптїн жыпар жыттуу гїлдєрї менен жалбыракта-рын шкафка салып койсо, кїбєнї жоготот.

Кїрєў чай чєптї салаттарга, жыттуу, даамдуу та-тымал катары тамака кошсо сонун (базилик менен кара мурч менен бирге).

МИСТЕМисте, фисташка - сумахтар тукумундагы жаў-

гак данектїїлєр уруусундагы бадал же дарак сымал єсїмдїк. Кыргызстандын тїштїгїндє єстїрїлєт. Кадимки мистенин бийиктиги 5-10 м,кєп сєўгєк-тїї дарак, кээде калыў шактуу, тамыр системасы кубаттуу бадал, кургакчылыкка жана cуукка (-25С) байымдуу келет. Жалбырагы татаал, кабыктуу, жа-шыл, їчїлїк же канаттай.

Гїлї кош жыныстуу, чачы сымал топ гїл. Апрел-де гїлдєйт. Мємєсї жалгыз данектїї, кабыгы катуу.Чийки же кууруп желет.Мємєсїнїн єлчємї: узун-дугу 1-2 см, туурасы 0,5-1 см. Ядросу 47-49�-ти тїзєт. Анда 54-60� май, 18-25� белок, 16,17�ке чейин азотсуз заттар бар. Кондитер єнєр жайын-да кеўири пайдаланылат.Фисташкадан (мистеден) абдан баалуу май чыгарылат.Аны менен ар кандай жараларды,карын жана он эки эли ичегинин жара-сын дарыласа болот. Мистенин сєўгєгї жыгач ус-тачылыкта бааланат. Чайыры лак менен сыр єнєр жайында колдонулат. Мистенин жалбырактарын-дагы галлыларда ийлєєчї жана боечу заттар бар. 8-10 жылдык фисташка 30-45 кг данды берет.

МЫШЫК ТАМЫР, ДААРЫ ВАЛЕРИАНАСЫ

Валериа на тукумундагы кєп жылдык єсїмдїк. Анын тїрлєрї абдан кєп. Тамыры кыска,андан май-да тамыр тїптєр таралат. Сабагы тїз, цилиндр сы-мал, тилинип кеткен жолдору бар. Сабагынын узун-дугу 0.7-1.5 м-ге жетет. Жалбырактары кезектїї, тїгєйсїз канаттай татаал; жалпы жалбырак саптын учунда тїгєйсїз. Тамырынан чыккан жалбырактар саптуу, жогоркусу-сапсыз. Гїлдєрї майда, жыттуу, сабагынын чокусунда зонтиктей болуп, чоў топ гїлдї пайда кылат. Май-июнда гїлдєйт. Уруктары майда. Cуунун жээгинде,саздарда єсєт. Мышык та-мыр огороддордо да єстїрїлєт.

Сырье катары эки жылдык тамыры менен тїп та-мырлары жаз алдында же кечки кїздє казып алы-нат. Топурагын силкип тезинен муздак cууга чайкап, желдетилген жерге илип коюп, андан кийин кєлє-кє сарайда же кургаткычта кургатылат. Сууга кєп кармаганда тамырлар карарып кетет. Ошондуктан мїмкїн болушунча cууга чайкабай эле, калбырдан топурактан тазаласа жакшы болот.

Мышык тамырдын курамында эфир майлар 0.5-2�-ти тїзєт. Анын кєпчїлїгї майда тамырларда болот.Негизги эфир май изовалериан кислотасы, андан тышкары курамына борнеол ,терпинеол, лимонен кирет.

Мышык тамырдын єзгєчє жыты жогоруда айтыл-ган эфир майлары менен байланыштуу. Анын жытына мышыктар алыстан эле билип жетип келет. Мышык тамырдын организмге таасири ар кандай болот. Вале-риана нерв системасына сеп алдырма таасир берип, уктатат. Ич тїйїлїп ооруганда аны жазат, ич кєпкєн-дї токтотот, от айдама касиети да бар. Жїрєктїн иш-тешин борбордук нерв система аркылуу жєнгє салат. Жїрєк-кан тамырларынын куушурулушун жазат.

Климакста, калкан безинин функциясы бузулган-да жардам берет. Ошондуктан майдаланган мышык тамырдан 1 аш кашык алып, їстїнє бир стакан (200 мл) суу куюп, 30 минута термосто же чайнекти жы-луу ороп коюп демдеп, чыпкалап, кїнїнє бир аш кашыктан 3-4 маал ичсе жакшы болот. Аптекада валериананын кургак экстракты драже, таблетка тїрїндє сатылат. Мындан тышкары валерианадагы изовалериан кислотасы “корвалол”,”валокордин” деген дарылардын курамында бар.

МЕЛИССАМелисса, лимон жалбызы, эрин гїлдїїлєр туку-

мундагы лимон жыттанган кєп жылдык чєп.Тамыры жайылган, сабагы тїз, бутактанган. Жал-

бырактары кезектїї, мутовкага чогулган. Жогор-ку жалбырактары ромб сымал же узунча, тегерек, кыры тїктїї. Гїлдєрї жогорку жалбырактарынын колтугун 3-5тен болуп ээлейт. Гїл таажычасы ак-сары, ак, же мала кызыл тїтїкчєдєй, эки эриндїї. Июль-сентябрьда гїлдєйт. Бактарда, огороддордо єстїрїлєт. Сырьесу - жалбырактары менен саба-гынын башы. Анда 0.3� эфир майы бар. Курамын цитраль (60�), гераниол тїзєт. Ошондуктан жыты лимонго окшош болот. Негизги таасири: ооруну басаўдатат, сеп алдырат, ич кєпкєндї басаўдатат. Жїрєк оорусу менен жабыркагандарын энтигїї, жї-рєктїн тез-тез кагышы мелиссанын таасири менен жоголот, жїрєктїн тушунун ооруганы басаўдайт, жогорулаган артериялык кан басым тємєндєйт.

Элдик медицинада мелиссаны невроздо, кош бой-луулукта кусуп кыйналганда колдонот. Авиценна мелиссаны ич ооруганда, шакый кармаганда ооз-дон жаман жыт чыкканда, тиш ооруганда колдон-гон. Терс таасири жок.

Колдонулушу: 2 аш кашык майдаланган мелисса-нын їстїнє эки стакан кайнак cуу куюп, 30-40 ми-нута термосто же чайнекти жылуу ороп, демдейт.Чыпкалангандан кийин ал тундурманы жарым ста-кандан 2-3 жолу ичсе болот.Териде ириўдїї жара же бут-кол урулуп, сыйрылып кетсе, мелиссаны жан-чып, ооруган жерге тартса жакшы болот.

ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШПАЙДАЛУУ КЕЎЕШПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

КУЛМАК Кулмактыктар тукумундагы кєп жылдык, эки їйлїї, оролуп єсмєє уруусундагы єсїмдїк. Сабагынын жєнє-

кєй узундугу 3-6 м-ге чейин жетет. Їйлєрдїн тегерегинде жакшы єсєт. Єстїрїлсє оролуп єсєт.Жалбырагы сабагында тушташ жайгашкан, 3-5 айчыктуу (жалбырак пластинкасындагы оюктары анын туу-

расынын тєрттєн бирине чейин жетет). Гїлдєрї майда, жашыл мала-саргыч. Энелик гїлї (20-40) тобурчак сымал топ гїлдї тїзєт. Гїлдєгєндєн кийин гїл жан жалбырактары ургаачылчк машагында кєбєйїп, бардык гїлдєрї биригип гїлдєн калыптанган топ мємє пайда кылат.Їзгєндє да мємєлєрї бириндеп їзїлбєстєн чогуу їзїлєт. Аны кулмактын тобурчагы дейт. Гїл жан жалбырактарынын ичинде кєптєгєн сары безчелер болот. Анда чайыр жыттуу лупулин деген зат бар. Єсїмдїк июль-августа гїлдєйт. Тобурчактары саргыч-жашыл, кийин кї-рєў сымал болот. Сырье катары кулмактын тобурчагы быша электе їзїлєт. Аны тезинен желдетилген сарайда кагаздын їстїнє жука жайып кургатат. Кургак тобурчактар кїрєўїрєєк тїстє, жыты анча эмес, даамы ачуураак тобурчакты силкигенде безчелер тез эле бєлїнїп чыгат. Анын кургак сырьесу - лупулин бир жыл сакталат.

Кулмактын тобурчагында 2� эфир майлары, лупулин, фитонциддер, чайырлар,витаминдер (В1,В3,В6,Р,РР), гормондор, боёгуч заттар ж.б. бар. Кулмактын тобурчагындагы лупин сеп алдырмаа касиетке ээ. Витаминдер, гормондор ооруну басаўдатат, зат алмашуунун баардык процестерине оў таасир берет. Бактерияларга каршы, грибокторго да каршы таасир этет. Сезгенген жерге жалбырактарын майдалап жабыштырса болот. Дем алуу органдары сезгенгенде демдеп ичсе жакшы. Батыш Европада дарылоо максатында гїлдєрї пайдаланылат. Ме-дицинада кулмактын тундурмасы колдонулат. Ал їчїн 10 г майдаланган кулмактын їстїнє бир стакан кайнак cуу куюп, 30 минута термосто демдейт. Кїнїнє бир аш кашыктан тамакка 20-30 минута калганда їч маал ичсе адам сеп алып, уктайт, гипертония, невроздо колдонулат.

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

14 ШАЙЛОО

(Сандан санга)

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ

(КЫЗКАЙЫП)

Роман

(КЫЗКАЙЫП)

Тоолор кулаганда

Гїлдїйнєсї кїбїлїп бїткєн экен. Неге-дир ал ушу азыр мурдагы жантїгєйїн, аны менен акыркы жолу їйїгїшє чагышканын-дагыдай кїндїн ага кїлїмсїрєгєнїндєй ну-рун, шаркыратмалар менен токойлордун бир керемет сыр каткан доошун, гїлдїйнє кїїсїн, ургаачы барсынын мурда эч качан болбогон ыракат жыргалына бат кандагы їнїн угууну кєкїрєгї ачыша эўседи. Бирок, дїйнє керендей тунжурап турду...

Каўырыгы тїтєгєн Жаабарс - аскар тоо-лордун кез мети бїткєн падышасы, кай-да барарын билбей каўгып барат. Жанга баткан жалгыздык акыры ємїрдїн соўуна чыгарарын сезип, кїнї бїтїп, тїнї тїшїп бир кезди кїтїп, асканын коўулунан єзї-нє жатар жер издеп барат. Ошентип барат, ошол їчїн анын ємїр-кїнїнїн соўундагы ажырыктын тамырындай чиеленишкен тагдырын тукуму бир жырткычтар эмес, адам баласы теў бєлїшєрїн ал таптакыр билген эмес. Ооба, Жаабарсты адамдар кєргєндїр, ал аларды кєргєн эмес, кээ-кээде тынч тоолорду жаўырта ок атуулар чыкканда адамдардын келгени деп тїшїн-чї, тарса-турстан кулагы тунуп, алардан жележортуп алыс кетїїгє шашылчу. Ошол їчїн ошол кїндєн ушул кїн ал адамды кєргєн эмес.

Жаралганда Жараткан маўдайга эмне жазса жан аттуунун бардыгы ошону кє-рєт экен, ал акыры адам менен кез келди.

Кээде кайсы бир окуянын болоор жери, єтєєр сааты, анан калса башкысы ага ка-тышкан адамдын тагдыр-турмушун ойдо туйбас окуяга арга жок жерден мєгдїрєтє багынткан жагдайлары боюнча да бири-нен бири ажырабас окуялар болот, анын сыры жандырмагы табылгыс бойдон кала берет. Бул жолу да дал ошондой оболмурун ойго илинбеген иш болду. Болору анын са-наасында да жок эле. Дилкыйноого салган бул абал акыры акыйкаттын жеўиши менен аяктайт деп ойлогон. Ооба, акыйкат деген-дин єлїшї мїмкїн эмес да. Ошондуктан жїрєгїў согуп, тамырыў кагып турганда сен ошо акыйкаттык їчїн жашай бил да, сен ошо акыйкаттыкты корго, анткени сени Жараткан жарык дїйнєгє ошол їчїн жа-

раткан. Ушундай, а бирок ошо акыйкаттык деген эмне? Ал єзї кандай? Кептин баары мына ушунда жатыры.

Жума кїндєн ишембиге караган тїнкї турмуш агымы негедир бїгїн демейдегиден эрте башталды. Арсен Саманчин каш карая баштаган маалда адатынча ресторанга кел-ди да, жанына жагым тартуулаган кєнгєн орунуна отуруп, ич жылытар бирдемелерге заказ кылды, анан адатынча маашырлана тамекинин ыракатына кирген жок. Ооба, ал ушу пайдасынан зыяны ашкан чылым-ды биротоло таштаганы турат. Ошол їчїн єзї менен єзї кїрєшїп, єзїнїн эркин єзї сынап отуру. Анткен, менен тагдырына би-риккен тамекинин кумары анын темирдей эркин талкалап, чылым чегип жаткандагы магдыраткан жан жыргал абалды кайра-кайра эс эўшерип эўсеттире берди. Анын їстїнє бир нерсени кєз тешилте зарыга кїткєн учурда, кєўїлїў чєгїп, кєкїрєк кїйгєн кезенде ар дайыма ушундай абал

єзїўдєн єзїўдї азгырары айкын иш. Азыр да ошентип туру. Кєз байланар маал эле, сырт тарапты карады да, кєчєдєгї жарык шамдар жымыўдап, бул калаанын кан жолу менен суудай аккан автомашиналардын жа-рыгы анын карегинде бирде кїйїп, бирде жалп єчїп жатты.

Азырынча бул ресторандын казаны чындап кайнай элек. Жарым-жартылайы бош, болбосо кези келип, сааты чыккан мезгилде эл дегениў батпай чыгат. Дайы-ма ушундай, буга таў кала турган себеп жок. Жарп жазыша баарлашып, эл шаўын-да эс алууну каалагандар дал ушул жерге, Эмен сейилбагынын чет жагындагы хан-зададан кадырлуу, акчага бай адамдар гана бара алчу, кийин эле мынабу 90-жылдары мурдагы офицерлер їйї аталган жайды Ев-ростилге салып, кайрадан кирген чыккыс кылып оўдоп-тїзєп, кєз жоосун алгыдай жасалгалаган, анан да геосаясий мааниде єтє айырмаланган «Евразия» аталыш бе-

рилген, эў кымбат ресторанга бет алышчу.Ал мына ушул жерде єзїнїн жылдызы

жанар бир кезин кїтїп отурат. Аны сыр-тынан сынай карагандар буга эмне болгон, дайыма келет, келгенде да жалгыз, жан адамга жарыгын чачпай, жылдызын ач-пай келет да, кетет деп ойлошор. Кокус ал байлык їчїн эмне болсоў ошо бол деп ба-шынан аша тобокелдикке барып, анан ошо кумар-оттун айынан бїт баарынан айры-лып сормо саздан чыгалбай, жан айласын табалбай сыздап отурган, келкели кеткен ишкер болсо анда муну кєргєндєр жїлїнї сыздап, жїрєгї ыйлап турганда арманды арак басат деп калган жан тура деп коюш-мак. Жо-ок, анын тагдыры таптакыр башка адам эле, жакын досторун кїтїп отургандай тїр кєрсєтїп, кун жетпес кымбат шарап-тан кайра-кайра кылт эттирип коюп отур-ган. Дил кєєнїндє кїйгєн бир арманга ал каяктан минтип байланып калганын єзї деле анчалык жакшы билчї эмес. Ооба, ар качандан бир качан ала жїргєн кол сум-касынан кандайдыр бир кагаздарды алып чыгып, убакытты бекер єткєрбєгєн адам-дарча аларды караган болуп, алдындагы шараптан ууртап коюп, бул жерден кїндє жаўырган музыканы тындаган тейде кє-рїнїп, а чынында ал єзї жер кєтєрїп, тоо чыдагыс тобокелге кєзїн жуумп арга жок бармак болгонун ичинен тїтєп тїшїндї, а бирок анын алдында мындан башка жол жок калганын, дилиндеги гїлдєй їмїт-кї-тїїсї кїбїлїп бїткєнїн сезип, соўку жолу багын сынап, жазмыш жазганын эртелеп кєрмєк болуп туру. Антпесе, ал эўсеген бакыттын келмейи кайдан, андыктан ага тартынбай жакын барып, оюнда от бол-гон сєздєрїн айтыш кажет. Ал ага кандай мамиле кылар экен? Анын їстїнє билген-дер аны єлкєнїн ырчы жылдыздарынын чолпону аташат, болсун деген менен алар бири-биринин ким экенин жакшы били-шет. Ошондуктан азыр ага ыўгайды гана єткєрїп жибербєє керек, дагы бир жолу таалайы жанар кез болуп, жанагыл єзїнїн акыйкаттык дегенин сактап калар мїмкїн-дїк турат. Кашайгырды карасаў, дагы эле баягыл акыйкаттыгын кармайт.

Кыргыз Республикасынын Жогорку кеўешинин тєрагасы А.Жээнбековго.Кыргыз Республикасынын премьер министри Ж.Оторбаевге.Кыргыз Республикасынын биринчи Вице премьер министри Т.Сарпашевге.

КАЙРЫЛУУЄткєн 2013-жылдын 27 май кїнї аким-

ди шайлоо болду, ошондо эле аким Че-рикбаев Семетейдин ыплас жол менен шайланганын элдин бары билет. Ошон-догу шайлоодо депутаттардын кєбїн са-тып алган.

Черикбаев Семетей акимдин орун ба-сары болуп турганда эле «Турук» кємїр бассейинен кємїр тарткан шоферлордун 1 млн. 200 миў сомун жеп алып, карыз болчу. Аны бїгїнкї кїнгє чейин тєлєй элек. Бул кємїр чырында бир топ адам-дар бар. Бир топ махинациялар болгон. Мындан бир аз мурдараак, а мїмкїн азыр дагы Ош, Жалал-Абад, Баткен, Ысык-Кол, Чуй тараптан 30 тонналык «ХОВО» ав-тоунаалары «Турук» кємїр кенинен кємїр алышты. Алар келгенде биздин «Зил» ав-тоунааларын артка жылдырып, кезексиз башаламандык менен жїктєтїп жатыптыр. Жергиликтїїлєргє 1200 сомдон тоннасын сатып, аларга 2-3 эсе кымбат сатыптыр. Муну кандай тїшїнсєк болот? Бул жерде да бир шектїї нерсе бар го деп ойлоносуў.

«Айта берсе арман кєп» дегендей, бї-гїнкї кїндє деле канчага чейин созулаары белгисиз. Анткени, деўиздин тамчысын-дай болгон гана окуялар азыр кагаз бе-тинде тїшїрїлїп жатат, башкача айтканда бир райондун жетекчисинин тегерегин-де ыплас, чуулгандуу, туура эмес, жогору жактагы алдуу кїчтїї тиреги бар адамдай

болуп иштеп жаткан Черикбаев Семетей-дин гана айланасында гана кеп жїрїп жа-тат. Ушуга окшогон, мындан да кєлємдїї, ыплас коррупциялык схемаларды жалгыз президент кантип кєзємєлдєйт? Кептин баары президенттин ишенген адамда-рында болуп жатат. Єкмєткє да, парла-ментке да эл ишенбей калды. “Мындай депутаттардын барынан жогу жакшы” деп калдык. Бут баары эмес, арасында эл урматтаган депутаттар да бар. Ошон-дуктан, кадырман калк, єзїбїзгє єзїбїз кєр казбай, байлардын акчасына, куру убадасына ишенбей, эли-жери їчїн кїй-гєн, татыктуу адамдарды жаш курагына карабай эл тааныган, кадырлаган эже, ага, ини, карындаштарыбызды шайлап алалы.

Черикбаев Семетей бїгїнкї кїнгє че-йин аким катары колго алаарлык жумуш деле аткарган жок. Анын негизги функ-циясы «конок тосмой,конок узатмай, жа-кындарын кызматка коймой».

Эў єкїнїчтїї нерсе ушул 2014-жыл-дын жай мезгилинде Черикбаев Семетей ээн баштык менен мыйзамсыз Кытай Эл Республикасына єз кызыкчылыктары їчїн 4-5 киши жиберип, автокырсыктан болгон жесир аял, жетим балдарды кал-тырып Нурдоолотов Сыргак Сатыбал-диевич 30-35 жашында бул дїйнє менен кош айтышты. Ушуга байланышкан Суу пайдалануучулар ассоциясынын жаўы 15

000$га келген «Нива- Тайга» автоунаасы керектен чыкты. Бул жогорку жак менен келишип алып чечилбей жатат жана ав-томашина ордуна койула элек.

Бїгїнкї кїндє ак їйдїн ичи-сырты бїт эле Черикбаев Семетейге окшогон кор-рупционерлерге жана сїткєрлєргє толуп кеткен. Атап айтсак, акимдин орун басары Э.Ибраимованын убагында Нарын облас-тынын «Арис» программасын жетектеп кызматта иштеп турган убакта канча бир суммадагы акчаны єздєрїнїн кызыкчы-лыгына пайдаланышып, жок кылышкан. Ал жактан кызматтан кетип, бош жїргєн-дє таза эмес 1-орун басар Сулайманов Ад-бымаликти КСДПнын райондук коорди-натору кылып, Медетов Ишенбек єзїнїн ордуна койдурган. КСДПнын бїгїнкї кїн-дєгї координатору Каналиев Рысбек, ра-йон боюнча жайыт комитетинин тєрагасы. Черикбаев Семетейдин командасы менен Кытай Эл Республикасына бара жатып, ав-токырсыкка учурагандардын ичинде бар. Бул адам жогорудагы «Турук» кємїр чы-рында активдїї катышуучусу. Эгер, Меде-тов Ишенбек КСДПга координатор болуп келбегенде мындай тескери кєрїнїш бол-мок эмес. Ишенбек мырза деле таза адам эмес. Ал райондо салык инспекциясын жетектеп турганда кєп суммадагы акча чыры менен кызматтан кеткен. Акыркы жаўылык: Союз убагында салынган авто-

базанын 8 квартиралуу 2 їйїнїн бирєє-нї элди алдап арзан баада бузуп кетип, Бишкек шаарына там салды. Медетовду Ак-Талаа районуна координатор кылып ким жиберди? Чыныбай мырза! А Меде-тов Ишенбек болсо «Ак жолдун» чын жї-рєктєн берилген адамы болгон. Черикбаев Семетейдин аким болуусуна ким баш оту менен далбастап атып мїмкїнчїлїк тїзїп берди? Жанторо Сатыбалдиев, Тайырбек Сарпашев мырзалар. Эскерте кете турчу жагдай Черикбаев Семетей Ак-Талаа ра-йонуна акимдикке сунушталып жатканда районго келген ошол кездеги єкмєт башчы Ж.Сатыбалдиевге Черикбаев Семетейге 1 млн. 200 мин сомун жедирген райондун кємїр тарткан шоферлору арыз менен кайрылган, ошого карабастан акимдик кызматка Сатыбалдиев менен Сарпашев-дер «Турук» кємїрїн чогу иштетиш їчїн алып келген єўдєнєт. Андан кєрє Сар-пашев «Градиент» фирмасын улам-улам тендерге катыштырып утуп алып 10�«от-кат» алып отура бербейби.

Ал эми жогорудагыдай ичип жээр, па-ракор, Ак-Талаа районунун элинин кы-зыкчылыгын ойлобогон, жоруктары їчїн Черикбаев Семетейдин жоопкерчили-гин карап койор таза бийлик бар болду бекен?!

Ак-Талаа району Жашкарбек Иманбердиев

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

15СКАНВОРД

№ 113 • 30-январь, 2015-жыл

16 ТАСМА ТАРЖЫМАЛЫ

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу жїрїп жатат!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

КЕКЕЧБул автобиографиялык тасманын єзєгї 1980-жылы автордун тїшїнє аян болуп келген. 1994-жылы мындай абалды «пьяный провинциал» сценарийине айланткан. 2000-жылдары ушундай єзєктї тїзгєн тасмалар голливуддун студияларынан пайда боло баштайт. Ошого карабастан автор єзїнїн оюн акыры иш жїзїнє ашырып ушул тасманы сиздерге тартуулайт.

Мындан тышкары, автор жаш кезинде кекеч болгон, окуусуна, достор менен пикир алышууда кекечтиги тоскоол болгон. «кекеч» тасмасынан – автордун бир гана жаштыгы эмес. Тасма ав-тордун ички дїйнєсїн, аял затына болгон кєз карашын кєрєбїз. Тасмада эрнест абдыжапаров-дун фольклер, рок, джаз, классика жанрындагы музыкасы жаўырат.

ТАСМАСМАСЫНЫН СИНОПСИСИСаксофонист Нурак бийчи Аянага ашык. Би-

рок єзїнїн ички сырларын бєлїшкєндєн сес-тенет. Аракет кылып кєрсє, єзїнїн кекечтиги-нен шылдыўга кабылат, кызды чочутуп єзїнєн оолактатат. Жан дїйнєсїндєгї уйгу туйгулары кыял-тїштєрї менен коштолот. Кєздєгєнїнє жетиш їчїн болгон сезим кудуретин, армандуу музыкасын, сырдуу аракетин пайдаланат. Бак-тысына акыры жеттиби же бул дагы кезектеги кыялдуу тушубу?• Жанр: Романтикалык, музыкалык, мисти-

калык, комедиялык, автобиографиялык драма.• Слоган: Тїш кєрдїм, тїшїмдє сулуу кыз

кєрдїм• Тасманын бет ачаары 12 феврялда• Съемочная группа:• Сценарий жана режиссер Эрнест Абдыжа-

паров• Экинчи режиссер Перизат Эрнест кызы• Камера Санжар Абдыжапаров• Кийим жана келбет стили Замира Молдо-

шева• Кєркєм сїрєтчї Улан Азиев• Курак Айзаада Омуралиева• Композитор Мурзали Жеенбаев• Добуш Александр Бисли• Продюсер Суйумкан Сулайманова• Актердук состав: Нурак Омурбеков, Рахат

Божокоева, Жаныш Майрамбек уулу, Алиша Диа, Айнура Чанчарбаева, Кайрат Мусаев

КЫЗЫКТУУ СЇРЄТТЄР