БИЗ КЄК БЄРЇ, КЫЗ КУУМАЙ ЄЎДЇЇ ОЮНДАРЫБЫЗ МЕНЕН ТАЎ КАЛТЫРА АЛАБЫЗ

Єлїп тирилген келин 12

redactor@aibat.kg • ¹ 94 • 5-ñåíòÿáðü, 2014

www.aibat.kg

6

Жаргылчак — кичинекей кол тегирмен

LUINA кыргыз ырын которуп ырдайт

Заман алмашып, аў-сезим єскєн сайын, адам баласынын тиричилигинде жашоого колдонгон муктаждыктарына болгон та-лаптары да бир єзгєчє болууда. Алардын бири катары коомчулуктун саясий айдыў-дагы талап, муктаждыктарын талдап єтє-лї. Мындан жыйырма жыл мурдагы Кыр-гызстан эгемендигин алган жылдардын алгачкы этабында коомчулуктун саясат-ты алдыртадан аўдап билїїсї, ага кара-та жасаган мамилеси тап-такыр башкача эле. Азыркы менен салыштырып болбойт. Єлкє башчысын жалпы кыргыз эли тээ илгери 19-кылымдагы ханды баалаган-дай эле, кудайдан кийинки кудайындай эле баалашчу. Ал ортодо маалыматтык-технологиялык чоў эволюциялык жана революциялык баскычтарды да басып єттїк. Эгемендикти алгандан берки жы-йырма їч жылдын оўой-олтоў єтпєгє-нїн ушундан билсек болот, чиновниктик аў-сезим кыйла кырдуу болуп єзгєрдї.

Алсак, карапайым коомчулукту єз бий-лигинен пайдаланып, алаксытып алдай туруунун нечен тїрлїї ыкмалары пай-да болду. Шайлоо артынан – шайлоо, ал їчїн жасалган ар тїркїн айла-амалдар, мунун баары аў-сезимдик эволюциялык баскычтардын улам жогорулап отурушуна тїрткї берди. Алдоого эл да кєнїп бїттї. Массалык маалымат каражаттарында-гы сєздїн кубаты акыркы жылдары єтє тємєн абалга тушукту. Жазмакерлер ар кимиси бирден чакан редакциялык бор-борлорду уюштурушуп, араларындагы атаандашуунун айынан жазма маданият-тан айрылып калуу коркунучуна чейин жеттик. Сєздїн баркы тємєндєдї. Єлкє-дє саясий атаандаштыктын, акылдуу сы-нуунун айынан саясий партиялар арбып, алардын кол алдында бирден гезит, бир-ден интернет маалыматтык булактар оў-ду-солду камчыланып, ким финансыла-гандын кол баласына айланган кєрїнїшкє

жетти. Ошентип, атаандашуу, саясий сал-гылаш, тирешїї акырындап жїрїп отуруп карапайым коомчулукту эмгек талаасы-на эмес, кайсы бир чиновниктин кадыр-баркын кайтарып берїї їчїн «Ала Тоо» аянтындагы митинг, пикет їчїн кїрєш-кє тартып, саясий аў-сезимдин массалык єнїгїп, єсїшїнє алып келди. Эми алдыда саясий сынактын «ЖЫЙЫРМА ТЄРТЇН-ЧЇ КЇЗЇН» кїтїп отурган чагыбыз. Де-геним, 2015-жылдын кїз айларында єтє турган парламенттик шайлоонун жел ар-гысы азыртан согуп, кєндїм адаттардын кєндїм симфониялары азыртан кулакка жаўыра баштады. Буга эл да кур дїрмєт-тєрїн курулай бекитишип, илгери СОЮЗ убагында эмгек талаасына кетмен-чалгы-ларын курчутуп даярдагандай, азыртан шайлоого деген электораттар эки-эки-ден биригишип даярдыктар кызуу жїрє баштады.

(Улайндысы 5-беттее)

13

Алмазбек БААТЫРБЕКОВ:

5-ñåíòÿáðü, 2014 5-ñåíòÿáðü, 2014

БИЗ КЄК БЄРЇ, КЫЗ КУУМАЙ ЄЎДЇЇ ОЮНДАРЫБЫЗ МЕНЕН ТАЎ КАЛТЫРА АЛАБЫЗ

Алмазбек БААТЫРБЕКОВ:

«КЄЧМЄНДЄР ОЮНДАРЫ»

– ЭЛИБИЗДИН РУХАНИЙ БАЙЛЫКТАРЫН, МАДАНИЯТЫН ААЛАМГА ТААНЫТАТ

4

9

8

БыШыКычы Ишенбай Кадырбеков кантип «жер олигархына» айланган?

Чоў болуш їчїн "чолок кулак" болуш керекпи?

ПАРТИЯЛАР ПАРАДЫ

ЖЕ ЭЛ КЕП КЫЛГАН 5 ПАРТИЯ

9

Чоў болуш Чоў болуш

керекпи?керекпи?6

5-сентябрь, 2014-жыл

2 АЙБАТ ПРЕСС

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №2050 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Жооптуу редактор:Мелис АРТЫКОВ

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

МИНФИН КЄМЇР АЛУУГА ЖИБЕРИЛГЕН АКЧАДАН 10% “ОТКАТ” ТАЛАП КЫЛЫП ЖАТАТ, - премьер Ж.Оторбаев

“УРУУ-УРУУ, ЖЕРДЕШЧИЛИК СЫЯКТУУ КЄРЇНЇШТЄРГЄ АЛДЫРА БЕРСЕК, КАНТИП БИРИМДЇЇ ЭЛ БОЛО АЛАБЫЗ?”

КЫРГЫЗСТАНДА КВАДРАТ МЕТРИНЕ ЭНЕРГИЯ КОЛДОНУУ ЕВРОСОЮЗДАГЫГА КАРАГАНДА 3-5 ЭСЕ КЄП

Каржы министр-лиги кємїр алуу-га жиберилген ак-чадан 10 пайыздык “откат” талап кылып жатканын премь-ер-министр Жоо-март Оторбаев кыш-ка даярдык боюнча отурумда билдирди.

«Мага белгилїї

болгондой, айрым айыл єкмєттєрдїн ай-тымында, Каржы министрлиги муници-палдык ишканаларга кємїр камдоо боюнча акчадан 10 пайыздык “откат” талап кылып жатыптыр. Бул факт ачыкка чыгар менен кылмыш иши козголуп, мындай иш кылып жаткан кызматкер дароо жумуштан бошоту-лат. Андай болбош керек», -деди Оторбаев.

Ошондой эле ал Минфин кємїр камдоо иштерин тезинен, чоюп жїрє бербей жаса-шы керектигин айтты.

Кыргызстандагы колдонууга берилип жаткан турак-жайлардын 80 пайызы жер титирєєгє туруштук бере албаган курулуш материалдары жана технологияларды колдонгон жеке фирмалар аркылуу берилїїдє, деп Архитектура, курулуш жана ЖКХ мамлекеттик агенттигинин башчысы Турдубек Мамбетов билдирди.

Анын айтымында, Кыргызстанда кїчї 8, 9 жана андан кєп балл болгон жер титирєє-лєр болушу мїмкїн. Ошондуктан катуу тити-рєєлєрдїн болушу курулуш тармагында ка-туу талап коюлушу керектигин айгинелейт.

«Учурда бїт дїйнєдє имараттардын энер-гетикалык эффективдїїлїгїнє кєўїл бу-рулат. Кыргызстанда болсо 2000-жылга чейин курулган турак-жай имараттардын кєпчїлїгї энергетикалык їнємдї сактаба-ган жылуулук техникалык нормалар боюн-ча тургузулган. Энергоресурстардын баасы

тыйын эле. Бїгїн абал кыйла єзгє-рїлдї, энергоре-сурстардын баасы кєп эсе кымбаттады жана анын арзанда-шы кїтїлбєйт», — деди ал.

Анын маалы-матына караган-да, жалпысынан республика боюн-ча имараттардын энергияны колдонушу, анын ичинде электр жана жылуулук, газ жана кємїр, жылына 16-18 млрд кВт саатты тїзєт. Энергияны квадрат метрине колдонуу Евросоюзга ка-раганда 3-5 эсе кєп жана мамлекет боюнча жылына 145—170 кВт саат квадрат метрине, ал эми Бишкекте жылына квадрат метрине 320—450 кВт саатка чейин жетет.

Кочкор райо-нуна башчы болуп келгенден дагы кет-кендери бат болуп жатат. Їмїт артып эми жаўы акимге жеттик деп атсаў эле ички интри-галарга алдырып жиберишип шы-пырылып тїшїп ка-лышат. Буга чейин ойду тоону кыды-рып келген Сабыр-бек Сардарбеков

буту їзїлгєнчє чуркап жїргєнї айтылууда. Басып єткєн жолун карап кєрсєк "калбы-ры" кошо илешип жїргєнї. Башкасын айт-паганда айыл єкмєт болуп жїргєн убагында кол алдындагы катчысы менен «служеб-ный романга» кептелип калганы. Кызматын кыянаттык менен пайдаланып "ак мєєрїн" «балалуу» кылып сыздатып кеткен атками-нер эми элди дагы ошентип алдап кетем деп атабы? Моралдык жагы кандай болуп калат жогорку кызматка кыялданган адамдын. Ак-Кыя айылынында айыл єкмєтї болуп турганда ушул айылдын тургуну Жапаркул Молдалиевге жер бєлїп берем деп єгїзїн союп алып бербей жїргєнї, ушул эле айыл-дын бала бакчасын сатып эки жаранга, ал

талашка тїшїп Дїйшєналиев Кубанычбек-тин акчасын бербей жїргєнї. Мына азыр айылдын єспїрїм балдары бала бакча тап-пай ар кайсы мекеменин эшигин тепкилеп кїн кечирїїдє. Балыкчыда иштеп жїргєндє Бакиевдин «ынтымак» курултайына келип теледен орун бербей бакылдап сїйлєп, сї-йїнїп ушундай жыйындар элди ынтымак-ка чакырат деп айткандарын жалпы журт кєргєнїбїз бар. Анан эмне болду мактап аткан Курманбеги качып кетти го. Єзї мак-танып айтып жїргєн ыраматылык Медет Садыркуловдун кызматтык жол тандабас автоунаасын облустун орун басары болуп турганда менчиктедиби? Кантип ..? Нарын облусунун экс губернатору Канатбек Мурат-беков менен иштеше албай калган жайла-рын айтып, жазып олтурсак барак тїтпєй, тїтєп кетет го. Тїз жїрсє эле кайдан ага «шыпыр» деген каймана ат коюлуп калат. Эл кїзгї эмеспи ким эмне кылып атканын так айтып берген. Мындай «жел маяндардан» качан арылабыз? Айылдарды кыдыртып кол топтоосу ишке ашабы же ошол боюнча "Жинди" Асан байкеси менен кошо їйїнє жыйнап кетеби? Азыр кочкорго реформатор аким керек, кошуна райондордун акимдери кандай сонун иштеп жатышат, бизге да эл-дин кєйгєйїн кєтєрє билген жетекчи керек. Хан чыккан кочкордон бир «камчы сапка» жарай турган аким чыкпай калдыбы?

Кочкор айлында жаалданган жаштар Коч-кор мечитинин мурунку имамы 2001-2011 -жылдардагы азыр кыздар медресесинде иштеген Махмуд Адылжановдун їйїнє че-йин барышкан. Себеби, буга чейин кол ал-дында иштеген Нурмат аттуу айдоочусун ал-дап “кумсалык” кумарын кандырып жїргєнї

билинип калып, кочкор жаштары “эртеўден калбай кєчїп кет” деген талап менен чыгы-шууда. Кечээ дагы райадминстрациядан, укук коргоо органдарынан жана райондун жаштардын катышуусунда талкуу болуп жат-каны кабарланууда. Берилген маалыматтар-га караганда бардык далилдер бар экенин

жана мойнуна алганын айтып жатышат. Эў таза диндердин бири болгон мусулман ди-нин булгап жатканына жалпы эл нааразы болгону белгиленїїдє. Булганбаган эмнебиз калды? Ушул кудай жолунда жїргєн адам-дарыбыз ушинтип атса коом эмне болот, єсїп келе жаткан жаштарга берген тарбия-

быз ушундай ыйманын жегендердин айы-нан талкалап албайлы. Жыл башында Кыр-гызстандын муфтийи порно видеосу менен жумуштан айдалган эле. Эми кимге ишеним артаарыбызды билбей турабыз.

ЧАКЫРЫЛБАГАН, "ШЫПЫР"-ЫЛБАГАН ЖЕРГЕ ОТУРАТ...

КОЧКОРДО ЧУПАКАБРА БЇТЇП ЭМИ “ГЕЙЛЕР” ЧЫКТЫ

- Талип мырза, Кыргызстанда кай-сы бир саясатчы коррупцияга шек-телип камакка алынса эле, «биз єз уулубузду тїрмєгє каматпайбыз» дешип жердешчиликке берилгендер чыгууда. Мындай кєрїнїш жакшы-лыкка алып келеби?- Тилекке каршы бизде жердешчиликке,

тууганчылыкка алдырган учурларыбыз кєп болуп атат. Мындай бєлїнїїлєр эч качан жакшылыкка алып келген эмес. Уруу-уруу бєлїп бєлїнїп жїрїп элибиз кєптєгєн ийги-ликтерден куру калган. Эми ал тарыхыбызда болуп келген катачылыктарды азыркы ци-вилизациянын заманында кайталабашыбыз керек. Бир айылдан болуп калса эле, “ал биз-дин уул, аны камабагыла” деп чыга берген-де кантип жакшылык болсун? Чыныгы эл їчїн иштейм деген жигиттер эч качан бир эле айылдын уулу болбошу керек. Ал деген бїтїндєй кыргыз элинин, Кыргызстандын уулу болушу зарыл. Ошондо гана биз єзї-бїздїн улуу эл экендигибизди, эртеўи бар, келечеги кеў эл экендигибизди кєрсєтєбїз.

- Айрымдар «Коррупцияга каршы кїрєш болгон жок, тандоо тїрїн-дє жїрїп атат» дешип сын айты-шууда. Биз бїгїнкї кїндє корруп-цияга каршы жасалып жаткан кї-рєштї колдошубуз керекпи?

- Коррупцияга каршы кїрєштї албетте колдош керек. Тилек-ке каршы бизде камалгандардын кєбї кайра сот-ко жеткенде чы-гып кетип атканы єкїнїчтїї болуп атат. Кєпчїлїгї сотторго кысым, басым жасап атышып чыгып кетишїїдє. Мын-дай кыла берсек, коррупцияга каршы кїрєш эч качан жеми-шин бербейт. Элдин, мамлекеттин байлыгын тоноп, байып алгандарды кайра эле анын карапайым айылдаштары коргоп чыгып ат-кандары таўкалыштуу. Андай саясатчылар ошол эле карапайым адамдардын эсебинен байып алгандар болуп саналат эмеспи? Ал-бетте, алардын кїнєєсїн сот далилдеш ке-рек. Алдын-ала эч кимди коррупционер деп айта албайм. Бирок, соттордун адилет териштирїїсїнє беришпей эле, “Биздин баланы бошоткула” деп чыгып аткан ме-кендештерибизге нааразымын. Анда биз коррупцияны ооздуктоого эмес, анын кї-чєшїнє гана салым кошкон болуп калабыз.

Талип ИБРАИМОВ, коомдук ишмер:

5-сентябрь, 2014-жыл

3БАШКАСЫ БЇТЇП

Марат КАЗАКПАЕВ, саясат таануучу: Марс САРИЕВ, саясат таануучу:

«ЖОЛ ТОСУП ТАЛАП КОЮУ САЯСЫЙ МОДАГА АЙЛАНДЫ»

АТААНДАШЫП ЖОЛ ТОСУУ ЖАКШЫЛЫККА АЛЫП КЕЛБЕЙТ

- Марат мырза, кече жакында эле Нариман Тїлеевдин тарапташта-ры маалымат жыйынын єткєрїп, 16-сентябрдан тарта Бишкек-То-ругарт жолун тозобуз деп билди-ришти. Бул аракетти кандай баа-лайсыз?- Негизи ким камалса деле анын тарап-

таштары жолдорду тозуп чыкканы саясый

модага айланды. Андай иш-аракеттерди атайын уюштуруп жатышат. Андыктан биз президент айткандай укуктук жол менен барышыбыз керек эле. Ким жол жапса эле, алардын талабын аткарып камалгандар-ды чыгара берсек, анда ал кєнїмїш адатка айланып, мыйзамды сыйлабастыкка, ба-шаламандыкка алып келет. Биз бардыгын юридикалык жол менен гана чечїїнї їйрє-нїшїбїз керек.

- Тїлеевдин тарапташтарынын Келдибековдун тарапташтарына атаандашып жол тозобуз дегени туура болобу?- Албетте, туура эмес. Тескерисинче мый-

замды сыйлаганга чакырык ташташ керек. Єз укугун сот аркылуу гана чечїї зарыл. Тилекке каршы бизде сот реформасы то-лук ишке ашпай калганы кєрїнїп турат. Коррупцияга шектелип камалышат дагы, кайра соттун чечими менен бошоп кетїїдє.

- Марс мырза, коррупцияга шек-телип камакка алынган Нариман Тїлеевдин жактоочулары 16-сен-тябрдан тарта Бишкек-Торугарт жолун тозобуз деп билдиришїїдє. Мындай аракетти кандай баа-лайсыз? - Негизи Келдибековдун чет єлкєгє да-

рылануу їчїн бошотулуп кетиши туура эмес болуп калды. Анан аны кєргєн Тїлеевдин жактоочулары да «ушундай кылсак эле бо-шотуп алат турбайлыбы» деген ойго алды-рып атышат. Андыктан мыйзамды катуу кармаш керек эле. Бул жерде сот бийлиги катачылык кетирип койду. Ошондой болсо дагы атаандашып жол тозуу эч качан жак-шылыкка алып келбейт. Башаламандыкка, ызы-чууга гана алып келет.

- Жол тозуу єўдїї талаптар менен ар дайым макул болуп кете берсек, анда коррупцияга каршы кїрєш на-тыйжасын береби?

- Эч кандай натыйжасын бербейт. Акыр-кы убактарда коррупцияга шектелип камак-ка алынгандардын кєбї бошоп кетти. Ан-дыктан элдин ишеними да азайып баратат. Кїрєштї баштагандан кийин ага бекем ту-руш керек.

Дамир ЭСЕНГУЛОВ

«ХАМЕЛЕОН» НАРИМАН ТЇЛЕЕВ АКЧАНЫН КЇЧЇ МЕНЕН ЖОЛ ТОЗДУРГУСУ КЕЛЕТ

Мезгилге, кырдаалга жараша кубулуп турмай жагынан алдына адам салбаган Нариман Тїлеев аттуу абакта жаткан депутатыбыз бар. Билими, сабаттуулугуна караганда ашкере амалкєйлїгї, кубулмалуулугу, кошоматчылыгы менен кєп ийгиликтерге жетишкен.

Бул эрен єзїнїн мамлекеттик кызматтагы алгачкы секиригин Аскар Акаевдин тушунда эле баш-таган. Тактап айтканда туўгуч ажо-нун уулу Айдар Акаевдин кєзїнїн кареги менен теў айланып жїрїп, мамлекеттик «Темир» ишканасы-нын жетекчиси болуп дайындал-ган. Анын бул ишканадагы арааны 2001-жылдан 2005-жылга чейин жїргєн. Єзїнїн байлыктарынын тїпкї пайдубалы мына ушул иш-канадан тїптєлгєн десек да болот. Албетте, бул кездеги ишмердїїлї-гї тууралуу єтє эле узун сабак сєз кылса болот. Андан кєрє ал жу-мушту укук коргоо органдарынын шыбагасына коёлу. Ошентип На-риман мырзанын «ити чєп жеп», темирлер Кытайга барып акчага айланып келип жатканда капысы-нан 2005-жылдагы март револю-циясы болуп кетет. Айдар Акаевди «бир тууганым», Аскар Акаевди «атам» деп айтаарына аз калган-да «кашайып» революция болуп кеткени албетте Тїлеевге жакпайт. Бирок, хамелеончосунан тїсїн бир заматта єзгєртїп жибермей ар-тыкчылыгы бар ал Бакиевдердин бийлигине да бат эле аралашып, алардын «штаттан тышкаркы» їй-бїлє мїчєсї болгонго жетишкен. Башкача айтканда КурСалиевич-ти «атакелеп», Максим Бакиев-ди «бир тууганым» дей баштаган. Себеби 2005-жылдагы март рево-люциясынан кийин ал мамлекет-тик «Кыргызтемир жолу» ишкана-сынын башчысы болуп бакыйып

конуп калган. Арадан їч жыл єт-кєн соў Бишкек мэрлигине ыргып минген. Анан мындай секирикти тїшїндє да кєрбєгєн ал «Курман-бек Салиевич мен сизди єз атам-дай эле кєрєм» деп эреркеп кетип атпайбы? Муну уккан Нарындагы єз атасынын ошол убактагы аба-лы кандай болгонун элестете бе-риўиз. Ошентип саясый кызык-чылыктагы «єз атасына» таянып алып Нариман мырза єз дооро-нун жакшы эле сїрдї. Мындай бакыйган бийлик колуна тийбей эле араў турган экен, борбордук аянтка Кыргыз элинин, Айкєл Ма-настын тарыхый душмандарынын айкелдерин бажырайта орнотуп жиберди. Кыязы «Мен Бишкектин кожоюнумун, каалаган жеримден кулак чыгарсам болот» деп ойло-со керек. Бирок, намысты бекем туткан элибиз аз жерден анын ку-лагын тїбїнєн їзїп коё жаздады. Ал кыргыз элинин тарыхый душ-мандарынын эстелигин борбор-дук аянтка эмне себептен тургузуп жибергенинин себеби ушул кїнгє чейин табышмак. Же Тїлеевдин тїбї барып ошол «баатырлардын» улутуна барып такалабы? Айтор, таў эле болуп турубуз. Же ушул кїнгє чейин анын ошол жосунсуз жоругу їчїн укук коргоо органда-ры бир ооз сєз айтып коюшпайт. Ырас, элдин маанайын байкап кє-рїп эле ал айкелдерди тїнї менен кайра жок кылганы эсибизде. Би-рок, элибиздин жїрєгїндє єчпєс так калганын кантип жашырабыз? Ошондо єзїбїздїн койнубузда эле душманды багып жаткан болобуз-бу? Экинчиден, ал айкелдерди жа-соо їчїн канча каражат кеткенин ким билет? Же аны Тїлеев єз чєн-тєгїнєн акча чыгарып жасатып-тырбы? Албетте шаар бюджетинен акча кеткени анык болушу керек. Ошентип кыргыз элинин акчасы-нын эсебинен кыргыз элинин та-рыхый душмандарынын эстели-

гин жасаткан Нариман мырзадан эмнени кїтсє болот? Анын кыр-гыз элине жасаган дагы бир ав-тобустардан шєкєттєлгєн «эсте-лиги» бар. Тактап айтканда анын мэрлик кызматты аркалап турган маалында Кытайдан 455 автобус алынып келинген. Бїгїнкї кїндє анын 315и жараксыз абалда авто-паркта кїнгє кїйїп турат. Ал жерге барган адам автобустардын мїрзє-сїнє баргандай эле болот. Калган 140 автобус эптеп эл ташып жїрєт. Себеби ал Кытайдан автобустарды алып жатканда кийин аларды оў-доо їчїн тетиктерин кайдан ала-рын эч ким ойлонгон эмес экен. Кытайдан андай тетиктер чыкпайт. Демек, республикалык бюджет-тин эсебинен Нариман мырза бир жолу гана колдонулуп таштанды-га кете турган автобустарды алган болуп калабы? Андан тышкары мына ушул автобустардын 200нєн 100 миллион сом кымырып кал-ганы былтыр эле ачыкка чыккан. Ошентип «атакеси» КурСалиевич куулуп кеткенден кийин азыркы бийликке да хамелеончо арала-шып кеткиси келгени менен таза демократиялык жолду тандаган бийлик кимдин-ким экендигин даана билип турду. Коррупцияга каршы кїрєш ачты. Ошентип єт-кєн былыктары ачыкка чыгып, На-риман мырза камакка алынганына эки жылдай болуп калды. Анын сот ишинин мындай созулушуна да єзї кїнєєлїї. Себеби эркиндик-те жїргєндє дени-карды соо жїр-гєн эле Тїлеев абакка жатаары ме-нен «оорукчан» болуп чыга келди. Анан бїгїнкї кїнгє чейин «оорусу-на» шылтоолоп сот ишине келбей жїрєт. Буга ким кїнєєлїї? Албет-те єзї. Башка эч кимди кїнєєлєй албайбыз. Ал эми анын кїнєєлєрї тергєєдє далилденип, соттун єкї-мїн гана кїтїп турат. Мына ушу-ну жакшы тїшїнгєн ал эми єзї-нїн жердеш тарапташтарын акча

менен тукуруп, Бишкек шаарын-да маалымат жыйынын єткєрттї. Алар «Биз эмне Акматбек Келди-бековдун жердештеринен кем бе-кенбиз, биз дагы Бишкек-Торугарт жолун бууйбуз» деп чамынышууда. Маалымат жыйынын єткєргєн-дєр Нариман Тїлеевдин маселе-сине кошуп, электр энергиясынын баасы тууралуу да маселе кєтє-рїп алышыптыр. Андыктан мына ушул єўїткє да бир аз кайрылып кеткенибиз оў болот. Єкмєттїн чечими менен электр энергиясы-на болгон баа болгону 3 фазалуу керектєєчїлєр їчїн гана кымбат-тайт. Ал эми мындай керектєєчї-лєр жалпы калкыбыздын болго-ну 10 пайызын гана тїзєт. Калган 90 пайыз элибиз мурдагыдай эле 70 тыйындан тєлєшєт. Андыктан муну жєн эле шылтоо кылуунун кажети жок болчу. Эгерде ошон-чолук эле акыйкаттыкты издешсе, эмне себептен Бакиевдин тушун-да электрдин баасы жалпы элибиз їчїн эки эсеге кымбаттаганда На-

риман Тїлеев кош колдоп колдо-гонун да айтышса болмок. Бїгїнкї кырдаал болсо таптакыр башка ма-селе. Ошентип Айкєл Манастын« тарыхый душмандарынын» жак-тоочусу, канкор Бакиевдин «уулу» Нариман кїїлєєсї менен айрым тарапташтары Бишкек-Торугарт жолун бууйбуз деп туру. Буга жал-пы нарындык мекендештерибиз макул эмес. Тескерисинче элди бу-зуп, кєкїтїп аткандарга нааразы. Бардыгы Тїлеевдин ишин сот гана карап, сот гана єзїнїн чечими чы-гарышы керек экендигин айты-шууда. Андыктан Нариман мыр-занын акчасына алданып, тынч жаткан элди козуткусу келгендер жолду тозуу мыйзам бузуу экенди-гин билип алуулары керек. Мый-замды бузган адам сєзсїз жазасын алышы керек. Себеби, мыйзамды сыйлай билгендик, мыйзамдын диктатурасы гана биздин мамле-кетибизди кїчтїї, єнїккєн мам-лекеттердин катарына кошо алат.

5-сентябрь, 2014-жыл

4 ЄТКЄНДЇН ИЗИ МЕНЕН…

Êûðãûç ºêìºò¿ ìåíåí “Öåíòåððà” îðòîê ïèêèð

òàáà ýëåê

*** Êûðãûçñòàíäà 200 ìè¢ãå

æàêûí ¿é-á¿ëº òóðàê-æàéãà ìóêòàæ

*** Ïàðëàìåíò äåïóòàòòàðû ýëåêòðîíäóê ÷èï ìåíåí

äîáóø áåðåò

*** Ìè¢ãå æàêûí àäàì

áèîìåòðèêàëûê ìààëûìàò òàïøûðäû

*** Æûë ñî¢óíà ÷åéèí äàãû 34

ìåêòåï èøêå êèðåò

*** Øààð è÷èíå àâòîáóñ

æåòïåéò

*** Îø øààðûíäà «Êóðìàíæàí

Äàòêà» òàñìàñûíûí áåò à÷àðû àíøëàã ìåíåí ºòò¿

*** Êûòàé êîìïàíèÿñû êûðãûç

ìóíàéûíà êûçûãóóäà

*** Ê¿é¿¿÷¿ æàíà ìàéëîî÷ó ìàéäûí áààñû äàãû ºñºò

*** Ûñûê-ʺëäº Á¿òê¿ë

ä¿éíºë¿ê êº÷ìºíäºð îþíóíäà 1 ìè¢ ìèëèöèÿ

êîîïñóçäóêòó êàìñûçäàøàò

*** Ïóòèí ìåíåí Ïîðîøåíêî

Óêðàèí êðèçèñèí òàëêóóëàäû

*** Ëàâðîâ Ïóòèíäèí Óêðàèíà áîþí÷à òûí÷òûê ïëàíûí êàáûë àëóóãà ¿íäºä¿

*** ÀÊØ 200 àñêåðèí

Óêðàèíàãà æèáåðåò

*** “Èñëàì ìàìëåêåòè” òîáó äàãû áèð æóðíàëèñòòèí

áàøûí êûéäû

*** Ýáîëà âèðóñó òàðàãàí ºëêºëºðäº àçûê-ò¿ë¿ê

òàðòûøòûãû áàéêàëóóäà

***

ТАМЧЫ КАБАРБыШыКычы ИШЕНБАЙ

КАДЫРБЕКОВ КАНТИП «ЖЕР ОЛИГАРХЫНА» АЙЛАНГАН?

Андагы мамлекеттик архитектура жана курулуш агенттигинин директору, мындагы Борбордук Шайлоо Комиссиясынын (БШК) мїчєсї Ишенбай Кадырбеков эски бийлик тушунда камакка алынганы маалым. Ал киши єлкє казынасына миллиондогон сом зыян келтирген делип айыпталып, абакка да отуруп чыккан. Ошол убакта Бишкек шаар-дык кеўешинин архитектура, курулуш жана жер маселелери боюнча туруктуу комис-сиясынын тєрагасы, учурдагы архитектура агенттигинин башчысы Турдубек Мамбетов «Агым» гезитине маек, И.Кадырбековдун жер тилкелерин кантип алганын шардана кылганы бар.

Т.Мамбетовдун айтымында, Кадырбе-ков єзїнє жеке менчик їй курууну 1990-жылы эле баштаган. Биринчи участогу Биш-кек шаарынын Ленин районундагы Айни кєчєсїндє №73-а дарегинде жайгашкан. Ал эми аталган участок чечим (Решение Свердловской районной администрации г.Бишкек от 18 сентября 1990 года, № 172) боюнча Оморов Б.А. аттуу адамга таандык болгон. Жалпы аянты - 0,0893 га. «Аталган жер участогу жана курулуп жаткан менчик

їй Кадырбековдуку экендигин кєп адам-дар билчїбїз. Ал кезде Кадырбеков жана їй-бїлєсї бул фактыларды анча деле жа-шыруун сыр кылышчу эмес. Ал участокту 1992-жылы єзїнїн наамына которгон, ал эми 1995-жылы законду бузуу менен кошуп алган жерин жана ал жерлерге уруксатсыз куруп салган курулуштарын закондоштур-ган. Чечим єзїнїн наамында, аянты 0,0259 га (постановление Ленинской районной ад-министрации г. Бишкек от 16.12.95 г., №92). Ошентип, Кадырбековдун азыркы жашап турган їйїнїн аянты 424 квадрат метр, ал эми жер участогунун аянты - 0,1152 га» деп баса белгилейт Турдубек мырза.

Сєзїн андан ары улаган Мамбетов Ка-дырбеков 1997-жылы Бишкек шаарынын мэриясы аркылуу эки участок алганын, ПДП жана генплан боюнча биринчи участогу-нун аянты - 0,09 га болсо, ал эми экинчи участогу 0,08 га (постановление мэрии г. Бишкек от 23 сентября 1997 года) аянтка барабар экенин кошумчалаган. Мындан сырткары, 2004-жылы Жогорку Кеўештин депутаты катары 0,08 га аянттагы дагы бир жер тилкесин алганын, муну менен эле чек-

телбестен, ошол эле жылы тєрт участокту «жымырганын» жашырган эмес. «Ошол эле 2004-жылдын июль айында дагы 4 (тєрт) жер участогун алган, жалпы аянты - 0,33 га (постановление мэрии г. Бишкек от 2 июля 2004 года, №699). Жогоруда аталган жер участокторунун бардыгы жеке менчик їй куруу їчїн берилген жана И.Кадырбеков-дун жеке єзїнїн наамына катталган. Эмне їчїн жеке менчик їй куруу їчїн? Анткени, жер кодексинин 32-33-статьяларынын неги-зинде жеке менчик їй курууга жер участогу бекер берилет, бирок, бир эле жолу (Бишкек шаарында бекитилген жоболордун негизин-де жеке менчик їй курууга берилчї учас-токтордун аянты 0,04-0,08 га, ал эми СНиП (курулуш нормалары) боюнча 0,04-0,06 га. Бирок, бул норманы билбемиш болуп ат-пайбы. Мындан сырткары, башка жагдай да тїрткї болгон кєрїнєт. Атап айтканда, ошол акыркы алган жер участокторуна кєп кабаттуу (9,10, 11 кабат), 44 квартиралуу, жертєлєсїнє автоунаа токтоочу жай жай-гашкан, ал эми биринчи жана цокольный кабаттарына дїкєн жана башка сервистик объектилерди курууну пландаштырган экен.

Ушул курулушка тиешелїї дагы бир жаг-дай. Директор И.Кадырбековго гражданин И.Кадырбеков арыз жазып, кат жїзїндє жооп алат (письмо госстроя КР от 23.10. 07., №ИК 8/6-1209). Каттын мааниси: "Жого-руда аталган курулуштун проектисин чийїї менен катар курулуш курганга уруксат…" де-ген Турдубек Мамбетов Ишенбай Кадырбе-ковдун мыйзамды одоно тебелеп тепсегенин ынанымдуу фактылар менен бекемдеген. Ємїр бою мамлекеттик кызматта иштеген, расмий бизнес булагы жок туруп ушинтип килтейген жерлерге ээлик кылса болорун турмуш жїзїндє кєрсєткєн Кадырбековго «баракелде» дегенден бєлєк айтар кеп да табылбай калат экен.

Биз И.Кадырбековдун былык иштери-нин бир бучкагын Мамбетовдун айтуусу менен гана жаздык. Дагы иликтей берсек, кєп «секреттер» секирип чыгышы ыкты-мал. Мына ушундай адам эми бизге акыл їйрєтїп, таза шайлоо, таза саясат тууралуу «дарс» окуп жаткан кези. Мындайда эли-биздин «бирєєнїн башындагы тєєнї кєр-бєй, єз башындагы чєптї кєрєт» накылы эске тїшєт экен...

Жергиликтїї басылмалардын бирине берген Акуновдун маегинде Бакиевдин уба-гында баардыгы арзан болчу, жашоо «мали-на» эле. Азыр эми Бакиевди кетиргенибиз-ге кайра кейий баштадык", - деп билдирди. Азыркы бийлик келип кымбаттатып салды, жашоо кыйындап кетти деген тааризде сай-медирелептир . Туура, азыр баардыгы кым-баттап жатат атаўыздын кайтыш болгону-на канча жыл болду? Теўир-Тоо коомунун жаштар канатынын мїчєсї экенсиз , сизди ким, кайсы жаштар кєрсєтїї эле колуўузда элдин атынан, нарын элинин жаштарынын атынан сїйлєгєнгє «барагыўыз» барбы? Ба-киевдин кандуу жылдарында, атаўыз ошол бийликтин колунан ажал таап олтурса, баш-ка нерселерди айтып деле салыштырсаўыз болот эле го. Сиз мактаган Нариман Тулеев атаўыздын «кунуна» Бишкектин борбору-нан батир сатып берип койсо эле мактап

каласызбы? Єтїп кеткен атаўызга ичиўиз ачышпай эле, Бакиевдерге бооруўуз ооруп атабы. 2010-жылдагы 7-апрель баатырла-рына берилген батирден, атаўыздын атынан алып аныўызды ижарага берип киреше таап жатканыўызды мактанып жїрбєдїўїз беле. Атаўыз эл жер їчїн кайтыш болду беле же сизге батир алып бериш їчїнбї. Сиз макта-ган Бакиев атаўызды ит кєрбєгєн кордук-ту кєрсєтїп, мазактап анан асып салышты эле го. Атаўыздын кыйналып ажал тооруп турган убактарын, батирлер їчїн унутуп калдыўызбы. Оозуўузду толтуруп, Бакиев-дерди мактап жатканда ыраматылык атаўыз бир толгонуп алды го. Бакиевди мактаган-ча ыраматылык атасын мактаса жарашмак. Же Урмат Акунов ушундай ыплас нерселер менен жашап калды беле ыя?….

Акинай АЙДАРОВА

АТАСЫНЫН АТЫ МЕНЕН ЖАШАГАН УРМАТ АКУНОВ

5-сентябрь, 2014-жыл

5ШАЙЛОО

(Башталышы 1-бетте)

Ойносоў да, ойлоп сїйлє… Биз жо-горуда сєз кылган саясий аў-се-

зимдик эволюциянын айынан эми алды-да єтє турган парламенттик шайлоонун коомчулук тарабынан колдоо талаптары жогору болоору айтпасак да белгилїї. Анын себебин акыркы чакырылышка шайланып келген парламенттеги депу-таттар ачык айкын кєрсєтїштї. Дегеним, ал шайлоо алдындагы кур їмїткє башта-ры айланган элди эми бул шайлоодо бал тилге салып алдоо эч мїмкїн эмес. Ким-дин ким экени азыр саясаттын таш кїз-гїсїнєн даана, ачык-айкын кєрїнїп кал-ды. «Асмандагы кїндї, айды алып келип берчїлєрдїн» дараметинин канча экени тєрт жыл аралыгында даана байкалып, шайланып алып креслого кєчїк мадап, эч нерсе кылбай отургандардын анык жїзї коомчулук алдында айгине болду. Ба-киевдин заманында митинг-пикетке чы-гышып, «электр энергияны элге бекер эле берсе боло турганын» шардана кылган-дар иш жїзїндє ал маселенин оўой-ол-тоў жарала калбашын тїшїнїштї. Коом-чулукка «пайыздык кошумча тєлємї аз насыя акча берип байыткысы» келген-дердин шайы канча экени да иш жїзїн-дє єлчєндї. Тээ илгертен тамырлашкан «криминалдык топторду тїп-тамырынан омкоруп жоготкусу келгендер» кийин єздєрї алар менен дос болуп, коюн-кол-тук алышып кеткендерин эл єз кєздєрї менен кєрїштї. «Тїндїк менен тїштїк элин ажырымсыз бириктирїїнїн жолун анча алыс эмес» деген партия башчыла-ры баштарына кыйынчылык тїшкєндє єз элин беттерине кармап, жол тозушуп жалпы кыргыз элине чоў нааразычылык жаратканы акылга сыйбаган иш болду.

«Кыргыздын тээ байыркы эл экенин даўазалагысы келген,

кыргыз тилин дїйнєгє авас кылып жа-ўыртып, коомчулуктун нарктуулугун-салттулугун єнїктїргїсї келген» партия-дагы лидер єзї кыргыз тилин тїзїктєй албай ал отурат. Мына кур дїрмєткє ок-толгон кур убадалар бат эле тєрт жыл аралыгында минтип кєрїнїп калды. Кел-тирилген фактылык мисалдар бул бери гана жагы. Ал эми, баарын санап отур-сак, эл аралык аферага ылайык келген алдоолорго сан жетпейт. Бул партиялар-дын утулушу, элдин утушу гана болуп кала берди. Себеп дегенде, элдин бир пайда алганы, кимдин ким экени ачык байкалганында болду. Эми парламенттик шайлоонун 24-кїзїндєгї сынак чыныгы партияларды тандап алуу менен чектелет. Ал тандалгандар да жоопкерчиликти туу туткан партия жана анын катарындагы адамдар болот деген тереў ишеним бар. Шайлоодо эл кайсы партияларды танда-шы мїмкїн…?!

Парламенттеги беш партия алды-дагы шайлоодо толугу менен ат

салышка барышы айтпаса да белгилїї. Анткени, тєрт жыл буларга кєз ачып жум-ганча єтїп кеткендиктен, айрымдары-нын кєздєгєн саясий божомолдору ишке ашпай, айрымдарынын жеке бизнестери корголбой, ал эми айрымдарынын кыл-мыш иштери ырбап, темир тор артында кол куушуруп отуруп берчїлєрї да бар. Андай максаттарды кєздєгєндєр їчїн де-путаттык босого эў негизги куралы болуп берїїсї толук ыктымал эмеспи. Алды-

дагы шайлоодо «Социал Демократтар» партиясынын шансы єтє жогору. Антке-ни, тээ илгертен бийлиги бар пенденин укуругу канча узун болорун баарыбыз билебиз. Бул їчїн «СДПК» азыртан даяр-дыктан єтїшїп, жер-жерлерге да укуру-гун тїзїктєп сїйрєп бере тургандарын бекемдеп коюшкан. Ал шанстанрды эми элдин тандоосу гана чечет деўизчи. Би-рок, карапайым коомчулукту бийликтин кїчїнє салып дагы бир ирээт алдап коюу анча деле оор эмес. Бул партиянын ката-рында «Ата Мекен» да ушул єўїттє бир топ максаттарын ишке ашырып алуусу толук шарт. Анткен менен, эл арасын-дагы бул партияга деген ишеним кыйла жоголуп баратканын байкаган партия-нын тыў чыкмалары тїштїктєгї электо-раттарын кайрадан жандантууга аракет жумшай башташты.

Ал эми, «Ата Журт» партиясынын бул жолку єўїтї толугу менен ишке

ашпайт деген серепчилердин пикири да бекеринен эместир. Анткени, тєрт жыл аралыгындагы майда-барат саясий чыр-чатактарды, тирешїїлєрдї эске албаган-да, партиянын лидери баш болуп, арала-рынан бир топ чыгаандарынан айрылып алышты. Єз ара ынтымак да эчак ыды-раган. Кыскасы, бир адамдын сєзїн угуу деген бул партияда тап-такыр жокко эсе. Андыктан, бул партия тарабынан єткєн шайлоодо кєрсєткєн оюндар бул жолу кайталанбайт. Тактап айтканда, тїштїк-тєгї 2010-жылы элдер аралык кагылы-шуу «Ата Журтка» кыйла упай алып бер-ген эле. Аны бир эле бул партия эмес, бир топтору колдонуп калганга їлгїрїштї. Бирок, «Ата Журттун» ал кагылышууда алган упайын сєз менен айтып жеткире албас элек.

Эў негизгиси, ал кезде партиянын кєзїрлєрї аталган тїштїктїн ку-

лундары Келдибеков менен Ташиев їчїн гана топтолгон упай, алардын ал коога-лаўда жасаган саясий ыкмаларынын гана негизинде бїтїндєй «Ата Журт» – «Ата Журт» аталып, эл колдоосуна татыган. Эми ал саясий єўїт тап-такыр башкача. Келдибековунун да Ташиевинин да кайра-ган кылычтарын бийлик бир аз мокотуп койду. «Республика» илгерки каткан сы-рын дагы деле катып жаткандай. Анткен

менен, партия кєзїрї Бабанов кадамды алыстан баштап, бир топ массалык маа-лымат каражаттарды єзїнє азыртадан тарта баштады. Ал тургай, мамлекеттик деген КТРКнын жетекчилик кызматтары-на да єз чачпагын кєтєрїп жїргєндєрдї алып барып коё калганга їлгїрдї. Бул ка-дамы менен Бабанов алдыдагы шайлоодо депутаттыкка кайра барып, президент болуу дымагын азыртадан кїтє баштады деген билермандар да жок эмес. Алардын айтуусу боюнча, Бабановдун майда-барат саясий тирешїїлєрдєн алыстап, єзїн жєн гана коомдук ишмер катары гана алып жїрїшї да бекер эместей. Анткен менен, партиянын катары кыла ыдырады. Тєрт жыл аралыгында «Республиканын» 3-4 топко бєлїнїп кетиши Бабановдун ары-мын кыскартты.

Саясий серепчилердин баамында бул партия шайлоого барат, бирок бий-

ликтин да кїчї менен эмес, єз дараметте-ри менен да эмес, жалаў акчанын кїчїнє гана салуулары толук ыктымал. Булардын катарында «Ар Намыс» партиясы туура-луу да азын оолак кептер эл аралап жї-рєт. «Ар Намыс» шайлоого барат, бирок бир да упай ала албайт. Бул жолу партия-нын катарындагылар дымактуу делген ар кайсы партиялардын коюн-колтук-тарына кире качуулары толук мїмкїн. Эў башкысы парламентте бєлїнїп-жа-рылуу деген жаўылыкты ушул партия биринчилерден болуп баштап беришкен. Азыр партиядагы Куловдун катарында эл тааныган кєзгє урунаар бир да депу-таты калган жок. Ушуну менен азыркы парламенттеги беш партиянын кимиси шайлоого барат, же барбайт деген бо-жомолдорго чекит кое туралы. Убакыт-тын єтїшї менен кєндїм кадамдардын кєндїм доошу кайрадан жаўыра башта-шына аз эле убакыттар калды. шайлоого аттануучу кошумча партиялар…

Бул жолу парламентке баш багууну кєздєгєн айрым партиялардын тиз-

мегине саресеп сала кетпесек да болбойт. «Єнїгїї прогресс» партиясы шайлоого кам кєрїп, Россиядан бери кыдырып жїргєнїн айтышууда. Анткен менен, партия лидери Бакыт Тєрєбаевди деле эл тааныганча дагы эки чакырылыш парламентте жашап єтїш керек деген да пикирлер жок эмес. Алды-дагы атаандаштыкта аты таанылып калган

партиялардын катарында «Єнїгїї прог-ресс» чаўда калаары турган иш. Саясатчы-лар айтмакчы, бул кадамы менен «Єнїгїї» таймашка анча чоў эмес кадыр-барк менен барат. Бирок, єткєнкї шайлоолордогу «Бї-тїн Кыргызстан» сыяктуу єтпєй калган бир топ партиялар сыяктуу нааразы тарап менен кошулуп, бул да кала берет. Андыктан, бул партиянын катарындагылар єзїнїн меце-наттык вазыйпасын дагы бир эки жыл ка-тары менен жїргїзїп, элге эмгеги сиўген-де гана шайлоого аттанса жакшы болмок.

«Эмгек» партиясынын дїбїртїн эске алгандар жок эмес. Карапайым пар-

тия аталган бул топко кошулгандар жалаў айыл жериндеги эмгекчилер деп єздєрїн жарнама кылышууда. Эки эмес, тєрт бий-ликте теў жаман делбеген Салымбеков жа-лаў ак эмгегинин аркасында ушунча даражага жетип отурат деген пикирлердин аркасында партия жакын арада тїптєлє калып отурат. Эгерде, Салымбеков ушунча бийлик алмаш-кыча абийири таза жїргєн болсо, алдыдагы шайлоодо да анын таза болушун кудайдан тилейт. Ал їчїн азыркы бийликте турган «СДПК»нын этегин кармап кетїї жагдайы да бар. Антпесе, жаўы тїптєлгєн «Эмгекти» жана анын катарындагы адамдардын ата-жо-тосу белгисиз адамдар. Салымбековдорду эл тааныганы менен алар дайыма бийликтин кєз ымдоосуна каршы кадамдарга эч качан барып кєргєн эмес. Кєп жылдардан бери парламентке баш бага албай келген «Заман-даш» партиясы Кыргызстандын ичинде эле эмес, сыртта эмгектенип оокат кылып жїр-гєн мигранттарга чейин аты угулуп, керек болсо, алар менен кызматташып жїрєт. Бул партиянын тєрагасы болуп жїрїп кєз жумган маркум Муктар Ємїракунов Нарындын Ат-Башы районунан эле. «Замандаш» партия ка-тары, саясий їлкєн партиялардын катарында аты угула баштаганда, бул инсаныбыз да кєз жумду. Ошентип ат ээсиз калгандай, партия да дымактуу лидери жок калгандай туюлду.

Азыр деле абал ушундай. «Замандаш» – деп аты таанымал болгону менен,

араларында элге сиўимдїї лидер жокко эсе. Канча чакырылышта Нарындан гана аз пайыз алып, єлкєнїн тїштїгїндє анча колдоого ээ эмес бул партиянын арабасын алдыга сїйрєй турган жагдай бир гана. Ал жагдай эгеси жок турган «Замандашка» тїш-тїктє кадыры бар беделдїї лидер тандап ке-лип, «эгелик» креслого койкойтуп отургу-зуу. Эгерде, бул партия лидерин тїштїктєн койбосо, алдыдагы шайлоодо да Нарындын бир аз пайызы менен чаўда калаары турган иш. Мындай каўырыштар да угулбай кой-гон жок. «Замандаштын» саясий кеўешине мїчє катары тїштїктєн чыккан кыргыздын кулуну Рустам Маманов кирген. Алдын-ала маалым болгондой, тїштїктє эле эмес, ме-ценат, коомдук ишмер катары элге тааныл-ган Рустам Маманов бул партияга лидер бо-луп барат экен деген каўшаарлар бар болчу.

Эгерде, бул адам бара турган болсо, бул шайлоодо таза, парламентке баш бага

элек партия катары тїштїктє да, тїндїктє да упай алып, парламентке биринчи тизме менен кирээри толук мїмкїн деп какшап келишти саясий серепчилер. «Замандаш» партиясынын курамы мындай пикирлерге моюн сундубу, же єздєрїндє талкуу бол-дубу, айтор кечээ жакында Рустам Мама-новду партияга теў тєрага кылып шайлап алышты. Мындай маалымат коомчулукка желдей тез тарап, талкуу артынан талкуу жаратууда. Коомчулуктун басымдуу бєлї-гїндє «Замандаш» бул кадамы менен єтє акылдуу позицияны карманды, бул партия утту деген пикирлер жаралууда.

Талант ТОКОЕВ

ПАРТИЯЛАР ПАРАДЫ ЖЕ ЭЛ КЕП КЫЛГАН 5 ПАРТИЯ

5-сентябрь, 2014-жыл

6

Алмазбек БААТЫРБЕКОВ, ЖК депутаты:

ЭТНО ОЮНДАР

«КЄЧМЄНДЄР ОЮНДАРЫ» - ЭЛИБИЗДИН РУХАНИЙ

БАЙЛЫКТАРЫН, МАДАНИЯТЫН ААЛАМГА ТААНЫТАТ

Сентябрь айынын орто чендеринде єлкє-бїздє элибиздин їрп-адатын, улуттук оюн-дарын, маданиятын, жерибиздин кєркєм-дїгїн, кєлїбїздїн кереметин дагы бир жолу дїйнєгє кеўири тааныта турган «Кєчмєндєр оюндары» иш-чарасы эл аралык деўгээлде єткєрїлгєнї турат. Бул оюн-зоокко дїй-нєнїн 22 мамлекетинен спортчулар жана атайын єкїлдєрї келиши кїтїлїїдє. Эске сала кетсек бул оюн-зоокту Кыргызстан-да єткєрїї демилгеси иш-чарага катыша турган мамлекеттердин президенттеринин жалпы макулдугу менен чечилген. Эске сала кетсек, дїйнє жїзїндє єздєрїн кєчмєндєр катары эсептеген бир топ улуттар бар. Би-рок, ошолордун арасынан чыныгы кєчмєн, кєчмєндєрдїн ордосу катары Кыргызстан-ды кабылдашаары белгилїї болду. Бул да болсо биздин элге карата башка мамлекет-тердин урмат-сыйы, бизди байыркы, тїптїї эл катары эсептешээри деп айтсак болот.

Бул эл аралык деўгээлдеги иш-чаранын Кыргызстанда єтїп жатышы мамлекети-биз їчїн єтє чоў кадыр-барк алып келери белгилїї. Биринчиден, Кыргызстанды ми-тингдердин гана єлкєсїндєй сезип калыш-кан айрым єлкєлєрдїн ою єзгєрєт, биздин маданиятыбызга, жерибиздин кєркємдї-гїнє єз бааларын беришет. Бул туурасын-да кыргыз элинин атактуу жазуучуларынын бири, Кыргыз Эл баатыры Бексултан Жа-киев мындай дейт: «Бул иш-чара єлкєбїз-дїн, элибиздин атын чыгарууга жардамын берет. Єз казаныбызда эле кайнай берсек, эч качан дїйнє коомчулугуна таанылып, єнїгїї жолуна тїшє албайбыз. Андыктан

єз єнєрїбїздї, каада-салтыбызды, мада-ниятыбызды кєрсєтїшїбїз керек.

Кандай гана улут болбосун ал башка элге єзїнїн єнєрї менен кызыктуу болот. Биз-дин башка элдерди кызыктыра турган єз-гєчєлїктєрїбїз – Манас, комуз, кїїлєрї-бїз, эр оодарыш, кєк бєрї, ат чабыш жана

башкалар. Илгертен эле ар тїрдїї элдер бири-бири менен ар тармакта карым-кат-наш кылышкан. Ошондон улам Улуу Жибек Жолун ойлоп табышкан. Салт менен салт, каада менен каада аралашкан. Мындай ка-рым-катыштар єсїп-єнїгїїлєргє гана алып келет». Ырасында кыргыз элинин башка

элдерден айырмаланган єзгєчєлїктєрї тол-тура. Эў эле жєнєкєй їч кыл комуздан не деген гана керемет кїїлєр жаўырбайт. Чал-кыган океандай болгон улуу «Манас» эпо-субуз бар. Кыргыз кийимдери да єзїнїн єзгєчєлїктєрї менен кимди гана болбосун кайдыгер калтырбайт.

Булардан сырткары дїйнє элдери жакшы биле бербеген кыргыздын улуттук оюндары бар. Келген коноктор мына ушул єзгєчє-лїктєрїбїзгє єз кєздєрї менен кїбє болуп, алган таасирлерин єз єлкєлєрїнє барганда башкалар менен бєлїшєєрї турган иш. Ан-дыктан бул иш-чара биринчиден кыргыз маданиятын дїйнєгє таанытса, атыбызды чыгарса, экинчиден єлкєбїздїн жараты-лышына, сулуулугуна кызыгуулар артып, анын натыйжасында туристтик горизон-тубуз кеўейет.

Туристтердин санынын кєбєйїшї ме-нен єлкє экономикасына олуттуу салым кошулат. Демек, бул иш-чарага «3 миллион доллар кетет экен, аны кайра кайтара ала-бызбы?» деп баш оорутуп отурганыбыз ка-жетсиз болуп калат. Ал акча каражаты бїгїн акталбаса дагы, келечекте жїз эселеп кай-тарылары турган иш. «Бїгїнкї кїн менен жаша, бирок эртеўки кїндїн камын ойлой жїр» деп бекеринен айтылбаса керек. Демек, биз мамлекетибиздин аброю їчїн єткєрї-лє турган «Кєчмєндєр оюндарын» жогорку деўгээлде єткєрїп алышыбыз милдет. Ан-дан мамлекетибиздин тагдыры кєз каран-ды болбосо дагы, кєп ийгиликтерге алып бара турган жолдорубуздун байланышы бар.

«БИЗ ДЇЙНЄНЇ ФУТБОЛ, БАСКЕТБОЛ ОЙНОП ЭМЕС, КЄК БЄРЇ, КЫЗ КУУМАЙ ЄЎДЇЇ ОЮНДАРЫБЫЗ МЕНЕН ТАЎ КАЛТЫРА АЛАБЫЗ»- Алмазбек мырза, жакын-да Кыргызстанда эл ара-лык деўгээлдеги «Кєчмєн-дєр оюндары» оюн-зоок иш-чарасы єткєнї турат. Мунун мамлекетибиз їчїн пайдасы канчалык?- Биринчиден, «Кєчмєндєр

оюндары» дїйнє жїзї боюнча биринчи жолу єтїп жатат. Мына ошол биринчи жолкусу биздин мамлекетте єтїп атканына сый-мыктанышыбыз керек. Экинчиден, бул оюн-зооктун аркасы менен кыргыз элинин улуттук оюндарын дїйнєгє таанытып, даўазалап ала-быз. Элибизди, жерибизди кєргє-зєбїз. Бул эл аралык деўгээлдеги оюн-зоокту башка мамлекеттер-дин каналдары да тїз алып кєр-сєтєбїз деп атышат. Маселен, тїрк каналдары оюнду кєргєзїї їчїн аккредитация сурап атышат. Биз футбол, же баскетбол менен дїй-нєнї таў калтыра албайбыз. Биз кыз куумай, кєк бєрї, эр оодарыш, ат чабыш єўдїї єзїбїздїн улуттук оюндарыбыз менен кызыктыра алабыз. Маселен, туристтер Япо-

нияга барса Сумого кызыгышат, Кытайга барышса Шао-лин, кы-тай дубалына кызыгышат. Ошол сыяктуу биз дагы єзїбїздїн єзгє-чєлїктєрїбїз менен башкаларды кызыктырып, тартышыбыз керек. Бул туристтерди тартуунун бир-ден-бир натыйжалуу жолу. Ага ка-рабастан айрым чала кыргыздар, ємїрї ат минип кєрбєгєндєр муну сынга алып жатышат. Болгондо да кыргыз тилинде эмес, расмий тил-де айткан сындары кєбїрєєк бо-лууда. Муну менен алар башкалар-дын кызыкчылыгына курал болуп жатышкансыйт. Себеби дїйнєдє бизден башка да кєчмєн турмушта жашап келген элдер бар. Алар дагы бул оюн-зооктун аларда єтпєй кал-ганына ичтери ачышып атат. Мына ушулардын кызыкчылыгын биз-дин айрым саясатчылар аткарып атышкандай болууда.

- Сиз айткандай сын айт-кандар бар, алардын ичин-де ««Кєчмєндєр оюндары-на» 3 миллион кетет экен, аны кайра актайбызбы?»

деген суроону койгондор да бар?..- Биз Кыргызстанда идеология

жок деп келебиз. Идеология бул биздин басып єткєн тарыхыбыз. Єзїбїздїн єзгєчєлїктєрдї жан-дантуу, жаўыртуу болуп саналат. Мисалы Бишкек шаарында жыл сайын 31-августта Кєк бєрї боюн-ча Президенттин кубогу болот. Былтыр кышында ойнотулган Кєк бєрїгє 20 миўден ашуун адам ка-тышты. Бул да болсо биздин элдин єзїбїздїн оюндарга болгон кызы-гуусу артып жаткандыгын кєрсє-тєт. Акчаны актабай калышыбыз мїмкїн. Бирок, биз акчаны эле ойлой бербей, руханий байлык-ты да ойлошубуз керек. Дїйнєдє єтїп аткан олимпиадалардын бири дагы єзїн актабайт. Бирок престиж їчїн аны єткєрїп келишет. Анын їстїнє «Кєчмєндєр оюндарына» кетип аткан акча мындай масш-табдагы оюн-зоок їчїн чоў деле акча эмес. Биздин мамлекет їчїн чоў акча болушу мїмкїн.

Жеўишбек ШЕРИПБАЕВ

5-сентябрь, 2014-жыл

7

Комузчулардан таптакыр башкача. Башкачалыгы-ар бир кїїсї єзїнчє бир теў эч бир комузчу жетпейт, теў келбейт. Кїїлєрїндє кыргыз элинин єткєндєгї турмушу, кайгысы, кїйїтї, кубанычы, меймандостугу жана башка жактары баяндалган. Биз поэзиядагы турмушка тереў кирїї жагынан Токтогулга жете албай жаткан сыяктуу эле, композиторлор дагы азыркы турмушка музыкасы менен тереў кирїї жагынан али Карамолдого жетише элек.

Карамолдо Орозов 1883 жылы Ысык-Кєлдїн кїўгєйїндєгї Корумду деген кыш-такта туулган. Интернеттеги маалымат бу-лактары боюнча Карамолдо Орозовдун туулган кїнї 17 ноябрь.

Карамолдонун єзїнїн ата-энесинин кой-гон аты Токтомамбет болгон. Атасы ошол кездеги єтє тїшїнїктїї прогрессчил адам болгондуктан, Токтомамбетти айылдык мед-ресеге киргизип окутат, анда бала беш жыл-дай билим алып арабча жазганды їйрєнєт. Кат тааныгандыктан, арабча окуп, жаза бил-гендиктен ага айылдаштары Карамолдо деп жасалма ат коюп алышкан. Ємїрїнїн акы-рына чейин ушул ат менен таанымал болгон.

Комузду черткенди атасы Ороздон їй-рєнгєн. Карамолдонун кесипкєй комузчу болуп єнїгїшїнє ошол кезде Ысык-Кєлдє, Нарында аты чыгып жїргєн Чынгышбай, Бурулча, Байгабыл, Абак, Боккєтєн, Майлы-бай, Кудайберген деген музыканттар менен жолугушуп, алардын комузчулук єнєрїнєн таалим алышы єбєлгє болгон. Карамолдо Орозов Октябрь революциясына чейинки турмушунда мыкты комузчулардын мелде-шїїсїнє эки жолу катышкандыгы тууралуу маалымат бар. Анын биринчиси Байгабыл деген комузчу менен, экинчиси Муратаалы Кїрєўкєев менен беттешїїдє єткєн. Кара-молдонун жеўиши менен бїткєн бул эки музыкалык ат салышуу жаш комузчунун чыгармачылык єсїшї їчїн эў маанилїї жана чечїїчї ролду ойногон. Анысынан да жеўиштен кийин ага Муратаалы залкардын берген жолдомо сєзї менен бирге батасы чоў таалим, таасир эткен.

Карамолдо Орозов жаш кезинде эле че-бер комузчу болуп таанылган. 1928-жылы кыргыз эл музыкасын нотага тїшїрїї їчїн Касым Тыныстанов баш болгон Эл агартуу комиссариаттын кызматкерлери тарабынан А. Затаевич чакыртылып келгенде Карамол-до Ысык-Кєлдєн атайын алынып келинген. Затаевич Карамолдонун аткаруусундагы 29 комуз кїїсїн жазган.

Аткаруучулук стиль жагына келгенде, Карамолдо башка, єзїндєй залкар комуз-чулардан таасын айырмаланып турган, деп Затаевич белгилеген. “Дайыма жана бардык жерде токтоолукту, сабырдуулукту єзгєр-тїїсїз сактайт, кээде гана анын аткаруусунда ичте катылып жаткан чоў темперамент жана арбаў-тарбаў кол шилтєєнїн илеби сези-лип турат, алар анын эў мыкты техникасы кандай гана ойноо кыйынчылыктары бол-босун оўой эле жеўїїгє мїмкїндїк берет” – деп жазган фольклор таануучу А.Затаевич.

Карамолдо комуздун регистрдик жана тембрдик каражаттарын кеўдик, эффек-тїїлїк менен колдонгондуктан чакан ка-мералык аспаптан, єзїнїн кєркємдїк– техникалык мїмкїнчїлїгїнїн чегинде универсалдык динамикалык аспаптын деў-гээлине чейин кєтєрїлгєн. Анткени, комуз чертїїнїн аткаруучулук мїмкїнчїлїктєрї даана кеўейген. Орозовдун аспабы тембри-нин кооздугу жагынан теўдеши жок, добу-шунун жаўырышы жагынан айрыкча даа-налыгы менен айырмаланган. Ал єзїнїн комузунда зор жигердїїлїк менен “Сын-

ган бугу”, “Ибарат”, “Терме Камбаркан” ж.б. классикалык залкар кїїлєрдї ойноп тасмага жаздырган. Улуу комузчунун за-мандаштары ал абдан таза, так жана тыш-кы дене кыймыл каражаттарын колдонбой тереў ой токтотуучулук менен чертчї деп эскеришет.

Карамолдонун эстєє жана угуу сезим-талдыгы кїчтїї болгон. Ал жєнїндє Кыр-гыз филармониянын музыканты, Кыргыз Республикасынын эл артисти Ж.Кыпчаков мындай деп эскерет: “1958 жылы кыргыз эл ырчылары менен аспапчыларын тасма-га жазуу їчїн Москвадан адистер келди. Карамолдонун кїїлєрїн жазып жатканда иш кїн аяктап калды, бирок жазылып бїт-кєндє дубль деген кошумча кєчїрмє жасап коюш керек экен. Ишти эртеси уланталы деп чечишти, бирок эртеўки кїнї Карамолдо мурунку тональностон чыгып кетет го деп чочулашты. Бир кїндєн кийин Москвадан келген адистер комузчунун мурункудагы-дай тональносто таптак ойноп бергенине ушунчалык таў калышты”.

ЭМГЕК ЖОЛДОРУК.Орозов 1931 жылдан тартып Кыргыз

мамлекеттик музыкалык драма театрын-да комузчулук єнєрїн улантып аткаруучу катары да, кїї чыгаруучу автор катары да эмгектенди.

1935 жылы - Кыргыз АССРинин эл ар-тисти деген мамлекеттик ардак наамга та-тыктуу болгон.

1936 жылы - филармония ачылганда Кыргыз эл аспаптар оркестринин комузчу солисти болуп иштеди.

Москвада єткєн эки жолку (1939 жана 1958 жылдары) Кыргыз искусствосунун жана адабиятынын декадаларына катышкан.

1939 жылы - Москвада єткєн Бїткїл союздук элдик аспаптардын аткаруучулар-дын сынагында экинчи сыйлыкка ээ болгон.

1939 жылы - элдик музыка боюнча би-ринчилерден болуп СССР композиторлор союзуна мїчє болуп кирген.

1940–1941 жылдары - Москвада СССР композиторлор союзунун алдындагы обон-чулардын курсунда стажировкадан єткєн.

Кыргыз искусствосунун (1939), Москва-да єткєн он кїндїктєрїнє, 1942-44-ж. Орто Азия республикасынын жана Казакстандын Фрунзеде, Ташкенде єткєн музыкалык де-кадасына катышкан.

Согуш мезгилинде жана согуштан кийин Карамолдо кесиптештери менен гастролдор-го барып колхоз-совхоздорго, айыл–шаар-ларда концерттерге чыгып турган.

1958-жылы кєзї єткєнгє чейин Мура-таалы Кїрєўкеев атындагы Кыргызстан мамлекеттик музыкалык окуу жайынын ко-муз бєлїмїндє сабак берип, кийин белгилїї музыкант болушкан Чалагыз Исабаев, Бей-шеке Жандаров, Чоро Кожомжаров, Тукан Молдогазиевдерге устат болгон.

Кыргызстан композиторлор уюмунда сакталып турган єздїк ишинде жазылып тургандай, 23 комуз кїїсїнїн автору бол-гон. 1977 жылы чыккан Б.Алагушов менен Т.Медетовдун “Карамолдонун кїїлєрї” де-ген китебинде 23 кїїсї ноталары жана тї-шїндїрмєлєрї менен жарыяланган.

Улуу комузчунун репертуары єзїнїн ат-каруусунда єз учурунда Москванын жана Кыргызстандын радиофондусуна жазылган.

Карамолдонун кєп кїїлєрї бир нече сим-фониялык жана опералык чыгармаларга, ошондой эле Кыргыз мамлекеттик филар-мониясынын эл аспаптар оркестринин ре-пертуарына негиз болуп кирди. Асанкан Жумакматов “Ибарат”, “Сынган бугу”, “Кє-кєй кести” сыяктуу кїїлєрїн эл аспаптар оркестри їчїн иштеп чыкты.

Кыргыз ССР Жогорку Советинин депута-ты. Эмгек Кызыл Туу, эки “Ардак Белгиси” ордени жана медалдар менен сыйланган.

1961-ж. 25-февралында Кыргыз ССР Ми-нистрлер Советинин токтому боюнча Кыр-гыз мамлекеттик Т. Сатылганов атындагы Эмгек Кызыл Туу ордендїї Кыргыз мам-лекеттик Филармониясынын Эл аспаптар оркестрине жана Нарын шаарындагы му-зыкалык мектепке , Корумду айылындагы орто мектепке, кєчєгє ысымы берилген. Музыка изилдєєчї Б.Алагушов мектепке Карамолдонун музейин ачкан, «Карамолдо» (1962ж) «Карамолдонун кїїлєрї» (1977ж) аттуу китептерди жазган.

КАРАМОЛДО ЗАМАНДАШТАРЫНЫН

ЭСКЕРЇЇЛЄРЇНДЄ Эл артисти, алп жомокчу жана манасчы Саякбай КАРАЛАЕВ:

- Молдокемдин жашы улуу болсо да, жа-ныбыз бирге эле. Молдокемдин комузунун їнї да башка шайырлардын аспаптарына

таптакыр окшошпогон кош добуштуу, єт-кєрє коўур, єзгєчє мукамдуу эле. Антке-ни, ал аспабынын кылдарын басканда беш манжасынан беш бєлєк, не бир кубулжуган добуш чыкчу. Мен алтымыштын ашсам да, Молдокемдей комуздун тилин билип, кїї-нїн кереметин тапкан шайырды жолукту-ра албадым

Эл акыны Байдылда САРНОГОЕВ: Бєжїгєн бєксє тоодо, кара жолдо, Бєжїгєн єрдє, белде, талаа, жондо, Суу куюп чыны койсо соорусуна, Чайпалып-чачылбаган ара жолго… Жоргого салыштырсак Молдокемди, Эмесе ошол жорго - Карамолдо!Колдору колбу же бир кереметпи? Болбосо кайдан чыгат керемет кїї?! Їч кылды їч булбулдай тааныштырып, Уюткан уккан элди, тегеректи… Болбосо боз торгойбу ободогу. Бою эргип, кош канатын элеп єтчї?!Байыртан жылдар жылып, болуп кылым, Баркталган комузчусу комузчунун. Баа берип, бардыгын теў таразалап, Айтсак биз акыйкаттап, толук-чынын, Алп экен ар кимиси єз алдынча, Аа, бирок Карамолдо болуш кыйын!»

Музыка иликтєєчї Александр Викторович Затаевич

- Мен єзїм Карамолдонун кенен репер-туарындагы «Койчулардын коўур кїїсїн» эў бир мыкты номер деп эсептээр элем. Кїїдє карапайым айыл тематикасынын сулуулугу, гармония менен їндєштїгї, баарынан да таў калычтуусу - формасынын компакттуулугу, оригиналдуу аякташы эў сонун. Мына ушул кїїсї менен гана Орозовдун жєнєкєй ысы-мы Советтер Союзунун элдеринин музыка-лык жылнаамасына киргени менен сыймык-тана алмакчы, - деген.

Эл сїрєтчїсї Гапар АЙТИЕВ:- Чыгармаларымдын ичинен айрыкча

«Акындар» аттуу портретим єзїмє єтє кым-бат жана єзгєчє баалуу деп эсептейм. Порт-ретимде Молдокемдин токтоо кулк-мїнєзїн, тереў ойчулдугун, тунуктугун, адамгерчи-ликтїї асыл сапатын, бїткїл турпатын тур-мушунда кандай болсо дал єзїндєй, кєрїїчї-лєр кєргєндє эле анын улуу комузчу экенин дароо туйгандай, сезгендей устаттыкта бе-рїїгє умтулдум. Молдокемди єз учурунда этюд кылып да тарткам. Молдокем комуз-ду черткенде капкагын какпай, кїїлєрїнїн кайрыктарын бири-бирине аралаштырбай таза, так кайрып, кулактын курчун канды-рып, жїрєгїўдї албыртып чертчї. Эми ой-лосом, Молдокем бу дїйнєгє бир гана ке-лип кеткен, экинчи кайталангыс, жаралгыс айкєл талант, асыл адам турбайбы?

Эл жазуучусу Чыўгыз АЙТМАТОВ: - Карамолдо Орозов шекилдїї тубаса ге-

нийлер єзїнчє бир эки замандын кошулуп турган чегинде албырттап кїйїп турган тї-бєлїк от сыяктанат. Мен муну менен эмнени айтмакчымын? Биздин маданият канчалык єнїгїп, профессионалдык деўгээлге канча-лык чыкпасын, Карамолдо сыяктуу элдик композитор - бул бир тїгєнгїс улуттук ма-даният, эў оболу улуттук музыка їчїн тї-гєнбєгєн кенч, булак болуп кала бермекчи, - деген баасын берген.

Канат КЕБЕКОВ

Карамолдо Орозов

ИНСАН

КАРАМОЛДОНУН

КЇЇЛЄРЇНЇН ТИЗМЕСИ:

• “Àéäà áîòîé”

• “Àë ñàáàê” (1917)

• “Àíæèÿí êàëêû”

• “Àðìàí ê¿¿”

• “Àò÷àíäàð øû¢ãûðàìàñû”

• “Áåøèê ê¿¿”

• “Äåêàäà”

• “Ä¿í¿éº”

• “Èáàðàò” (1905-1909)

• “Æàà òîëãîî” (1909-1911)

• “Æà¢û äîîð” (1945-1949)

• “Æàø êåðáåç” (1914-1915)

• “Æåòåê÷èáèç Ëåíèí” (1921-1924)

• “ƺº êàëäû”

• “Æóìàëûê áîòîé”

• “Êàéðà ÷àï” / “Êàéðà êà÷ïà”

(1912-1922)

• “Êàíûêåéäèí àðìàíû”

• “Êàðà ºçãºé”

• “Êàðûëûê”

• “Êåëèíäåðäèí êåð òîëãîî”

• “Êîé÷óëàðäûí êî¢óð ê¿¿”

• “Êîëõîç áàãû” (1939-1942)

• “Êîëõîç êàìáàðêàíû” (1930-1931)

• “Êîëõîç êóðàëû”

• “Êîììóíèçì òà¢û” (1949-1953)

• “ʺêºé êåñòè” (1915-1916)

• “Êóáàíû÷”

• “Êûçûë ÷îê” (1918-1919)

• “Ìàñ ê¿éºº”

• “Íàñûéêàò” / “Êå¢åø æå

Íàñûéêàò” (1901-1903)

• “Îé, ñåëêè”

• “Ñàë ìîþí” / “Ñàë ìîþíãà”

(1929)

• “Ñûçäàò”

• “Ñûíãûí áóãó” (1916-1917)

• “Òàêìàçà” (1903-1905)

• “Òåðèì ê¿¿” / “Òåðèì ê¿¿ñ¿”

(1942-1945)

• “Òåðìå êàìáàðêàí”

• “¯÷ êîî”

• “×àð æàéûò áîòîé” / “×àð æàéûò”

(1924-1927)

• “×î¢ êàìáàðêàí” (1901)

• “×î¢ êåðáåç” (1911-1914)

• “Øàéûð êàìáàðêàí”

• “Ýë òèëåãè òûí÷òûê” / “Ýë

æûðãàëû òûí÷òûê”

КЫРГЫЗДЫН АЛП КОМУЗЧУСУ

5-сентяюрь, 2014-жыл

8

АРСЕН ТУУЛГАН КЇНЇНДЄ МЕЙМАНДАРЫНА ЖАГЫМДУУ БЕЛЕК ТАРТУУЛАДЫ

3-сентябрь кїнї, єзгєчє їндїї ырчы мырза - Арсен белгилїї ресторандардын биринде туулган кїнїн бел-гиледи! Бул кечеде Арсендин шоу-бизнестеги достору жана атактуу жылдыздар болушту. Андан сырткары, Арсен жаўы тєрт ырын жандуу їн менен аткарып, ар бир мейманына 2013-жылы болгон концерти кам-тылган дискти белек кылды. "Бул дискте Арсендин былтыркы концерти бар. Кай бир себептерден улам кїйєрмандар жеке концертине кїбє боло алышпай калышса, кайрадан кайталап кєрє алышат. "-дейт ырчынын менеджери Миргїл Эсеналиева. Маалым болгондой, бул концерттеги видеотчеттук дискке 16 ыр кирди. Ырчы мырзанын чыгармачылыгындагы чоў жаўылыгы менен куттуктайбыз!

САЙРАКАН ШОУДА ЖАЎЫ СЕЗОН!

Сентябрь айы кєпчїлїк мекендештерибиз їчїн жаўы окуу жылы менен башталаса, Тумар радиосу-нун угармандары кїз мезгилин сїйїктїї "Сайракан Шоунун" жаўы сезону менен баштады! Бир жарым айга созулган каникулдан соў, шайыр алпаруучулар кайрадан угармандарын таў эрте ойготууга даяр! Би-рок, бул сезон жалпыбызды жагымдуу сюрприз кїтїп алды. Анткени таўкы радиоштурвалда Азмат Эркин-баев жана жаўы алпаруучу-Айжан Турдалиева! Кы-зыктуу, пайдалуу жана сергек таўкы "Сайракан Шоу" сизге адаттагыдай таў эрте бир кїнгє сактала турган позитив жана жагымдуу маанай тартуулайт. Андан сырткары, кїн сайын сиз толкунубузлда жылдыздуу коногубузду да уга аласыз! Иш кїндєрї таўкы саат 7:00 до Тумар радиосунун толкунуда угушабыз!

БЕЛГИЛЇЇ ЖЫЛДЫЗДАР КЫРГЫЗСТАН БОЮНЧА ТУРНЕГЕ САПАР АЛЫШТЫ!

Кыргыз элинин улуу акыны Токтогул Cатылганов-дун 150 жылдыгына карата кыргыз эстрада жылдыз-дары Кыргызстандын чоў-чоў шаарларында концерт коюшууда!

Маалым болгондой, бул турне 11-сентябрда Спорт Ордосунда жыйынтыкталмакчы!

ALL DAVAY ТОБУНАН ЖАЎЫ ЭМГЕК

Казакстандын популярдуу All Davay тобу кїздїн алгачкы кїндєрїндє жаўы ырын презентациялады. "Скажи" аталыштагы ырды

ЫРЧЫ АНЖЕЛИКАНЫН КЫЗЫ 1-КЛАССКА БАРДЫ

Ырчы айым Анжеликанын улуу кызы Айыма бул жылы 1-чи класска кадам таштады! Аткаруучунун ай-тымында, ал кызы жакшы окуп, ата-энесинин їмїтїн актаарына ишенет.

ПУГАЧЕВА НИКИТА ПРЕСНЯКОВДУН АИДА КАЛИЕВА МЕНЕН МАМИЛЕСИ ТУУРАЛУУ АЙТЫП БЕРДИ

Алла Пугачева ьєзїнїн улуу небереси Никита Прес-няковдун сїйїктїїсї менен болгон мамилелери туура-луу ою менен алгачкы жолу бєлїштї. Андрей Малахов менен болгон интервьюсунда примадонна анын їй-бї-лєсїндє Никита жана Аиданын мамилеси той менен бїтєєрїнє эчким ишенбегендигин айтат.

«Тойду силер-журналисттер кїткєнсїўєр. Ал эми биз, Никитанын їй-бїлєсї кїткєн эмеспиз. Алар ту-руктуу мамиле курууга аракеттенишкен, болбой кал-ды...билишимче, дос бойдон калышты. Экєє теў жаш да. Мен бул ишке киришпейм», - деди Пугачева.

Эскерте кетсек, Пресняков жана Калиеванын мами-лесинин жазында белгилїї болгон. Мырза алгач бул фактты жашырып келген. Жана алгачкылардан болуп бул нерсени атасы Владимир Пресняковго айткан. Азыркы тапта Никита окуучу Алена Краснова менен мамиле курууда. Сїйїшкєндєр Болгарияга барып эс алып, Филипп Киркировдун жеке концертинде да чогуу болушкан. Алар мамилелерин эч жашырбайт. Эскерте кетсек, Алена бул жылы 11-класстын окуучусу болду.

LUINA КЫРГЫЗ ЫРЫН КОТОРУП ЫРДАЙТ

Казакстандын шоу-бизнесиндеги кєрїнїктїї ырчы айым Луина, кыргыз тилиндеги ырды которуп ырдай тургандыгы маалым болду.

Кыргызстанда аз убакыт ичинде атактуулукка же-тишкен Мирбек Атабековдун аткаруусундагы "Сурана-мын кечир мени" аталыштагы чыгарма эми казак тили-не которулуп, Луинанын репертуарын толуктамакчы.

ШОУ ЖАЎЫЛЫКТАР

Тумар.фм

9

5-сентябрь, 2014-жыл

ТАМАША, ЧЫНДЫККА ЖАРАША

ЧОЎ БОЛУШ ЇЧЇН "ЧОЛОК КУЛАК"

БОЛУШ КЕРЕКПИ?

Áó êóðãàí êóëàê ýìíåíè ãàíà óêïàéò. Êóëàê àäàì áàëàñûíà êºðê ãàíà áåðáåñòåí æàðàòûëûøòà, êîîìäî áîëóï æàòêàí æà¢ûëûêòàðäû äàãû êîîçäîï óãàò ýìåñïèçáè. Ýë àðàñûíäà àéòûëûï æ¿ðãºíäºé êóéìà êóëàê, àêìà êóëàê, êóì êóëàê æ.á áîëóï áºë¿íºò. Áèçäèí àéòà òóðãàí ñºç¿á¿ç áóë ñûðòêû ôîðìàñû áîþí÷à áîëìîê÷ó. ʺïòºãºí ñàÿñàò÷ûëàðäûí êóëàêòàðûí êàðàï êºðä¿ê, áèðäåé ôîðìàäà áîëäó. Òࢠêàëòûðãàíû áåëä¿¿ áàé èíñàíäàðäûí êóëàêòàðû ºçãº÷º áîëóï êàëûøû. Èëãåðêèëåð àéòêàíäàé «êûçûë êóëàêòàð» óøóëàð ýìåñïè äåï êåòåò ýêåíñè¢. Ïñèõîëîãäîð àäàì áàëàñûí êûéìûë àðàêåòèíå, êåáåòåñèíå æàðàøà àíûêòàï àëàò ýìåñïè. À òàðûõ÷ûëàð ýìíå äåéò? Áèç áîëãîíó îêøîøòóê ãàíà æàêòàðûí êºðº àëäûê. «áîëîð áàëà áîãóíàí» äåãåí êåï áàð ýìåñïè, ýìè êóëàãûíàí êºð¿ï ýëå òûÿíàê ÷ûãàðñàê æàðàø÷óäàé. Êóëàãûáûçäû êàéðà-êàéðà êàðìàëàï êºð¿ï áèð ñûéðà ê¿ë¿ï àëäûê.

99

5-сентябрь, 2014-жыл

10 ОППА-ОППОЗИЦИЯ

ОППОЗИЦИЯ ЭТО - ПУГАЛО ВОРОНЬЕ

Появилась информация о том, что оппозиция активно готовится к осеннему политическому сезону. По сообщениям местных ИА на повестке дня курултая будет - те-кущая политическая и экономи-ческая ситуация в стране, а также критическое состояние энергосек-тора. Свои сборища они почему-то называют всенародными ку-рултаями. Точные даты курултая пока не определены. Известный в народе как «бульдозер револю-ции» Азимбек Беказаров, намекая на грандиозность грядущей акции, заявил, что «к оппонентам влас-ти примыкают дополнительные силы как новые общественные организации, НПО (!? причем тут «грантоеды» - непонятно) и т.д., которые недовольны ситуацией в стране. Другой оппозиционер, депутат Омурбек Абдырахманов внес некоторые уточнения - пока что они намерены организовывать скромный слет активистов оппо-зиции, чтобы разработать план на предстоящий политический сезон.

Если состоится народный ку-рултай, как обещает оппозиция, наверняка, задавать тон будет ли-дер НОД небезызвестный Рав-шан Жээнбеков и экс-«быркырор» Азимбек Бекназаров. О.Абрахма-нов не в счет: все знают, что он в политическом плане - человек недалекий. Глупые высказывания типа: Манас был никем иным как банальным бандитом, или поступ-ки, когда при разрыве с партией «Ата-Мекен», стал требовать от О.Текебаева возращения пода-ренного им ко дню рождения полосатого костюма, выдает его с головой. Увидев О.Абдрахмано-ва в передних рядах оппозиции люди, как правило, поднимают его на смех.

Прямо скажем, более и менее политической конкурентоспособ-ностью существующая оппозиция не обладает. Бросается в глаза, что в рядах оппозиции не густо и сос-тавляют, в основном, оказавшие-ся люди не "ко двору" нынешней власти. Сплошь и рядом «бывшие, оставшиеся не у дел по происшест-вию времени и жаждавшие через захват бразды правления вернуть отнятые прежние властные пиро-ги - «ампутированный» по раз-ным причинам: по объективному стечению политических обстоя-тельств, чаще всего профнепригод-ности работать в государственных управленческих секторах.

Лидеры оппозиции того хуже. Для «бульдозера», например, оп-позиция вовсе не политика, а все-го лишь бизнес. Оглядываясь на политическую биографию про-фессионального оппозиционе-ра А. Бекназарова, не составляет особого труда понять, что «цвет-ные революции» (мартовские и апрельские) он использует толь-ко для личного обогащения, по-лучения политического, стало быть, материального дивиденда. Часто звучавшие из его уст «ин-тересы народа», «диктаторский режим А.Атамбаева», «корруп-ция» по существу его не интере-сует. Что станет со страной в ре-зультате бесконечных революций его совершенно не волнует. Ему

глубоко наплевать на укрепление государственности. Словом, чем больше и чаще революция, тем лучше, выгоднее для «бульдо-зера».

Что касается, лидера НОД Рав-шана Жээнбекова постепенно ста-ло проясняться, что он действует по сценарию Украины, напи-санному западными хозяевами, желающих устроить очередную «цветную» революцию в Кыргыз-стане. Но только непонятно поче-му выбор пал именно на Р.Жээн-бекова? Без преувеличения можно сказать - его рейтинг среди народа равен нулю.

Как известно, Равшан Жээн-беков при А. Акаеве возглавлял Фонд госимущества. Все знают, как он проявил себя в работе, как проводил массовую приватизацию ( по существу«прихватизацию»). Прежде чем передать госимущест-во в частные руки, как практикует-ся во всех других странах мира, необходимо было инвентаризиро-вать собственность и оценить их стоимость. Но это не было сдела-но. В результате госсобственность ушла по дешевке и случайным лю-дям. При этом, разумеется, не за-бывал себя любимого. Он не стал пренебрегать продажей даже детс-ких садиков под прикрытием ре-шительного перехода в русло ры-ночной экономики. Короче говоря, под руководством Р.Жээнбекова был осуществлен стихийный расх-ват и растаскивание народного

имущества. Проводилась политика разорения государства. Массовой, необдуманной и поспешной при-ватизацией под началом Р.Жээн-бекова приходится расплачивать-ся дорогой ценой. Социальные инфраструктуры разрушены окон-чательно. В результате появился дефицит - социальных объектов явно стало не хватать. Приходит-ся заново их создавать. Теперь с окончательно загубленной репу-тацией и потерявший доверие на-рода, Р.Жээнбеков снова претен-дует к управлению государством. Поистине нет границ двуличию и бессовестности оппозиционным политикам.

В любой стране должна быть оппозиция - это аксиома. Но она должна быть вменяемая и конст-руктивная, а не такая, как у нас в Кырыгызстане: действия которой подчинены на одностороннюю го-лую критику и разрушение, а не на созидание, в конечном счете, к захвату власти в стране. Извест-ный народный писатель Бексултан Жакиев отвечая на вопрос коррес-пондента «осенью ситуация мо-жет обостриться, может смениться власть?» ответил: оппозиция расс-читывает «лишь бы с нашей стра-ной случилось несчастье, хаос, а мы воспользуемся этим и придем к власти. Их называют людьми с испорченными мыслями. Этого желают 99� политиков, не заце-пившихся ни за одну ветвь власти. Наш народ хорошо узнал таких по-

литиков. Но не без такой напасти, как пустое честолюбие. Хотя видят подлость своего земляка, родст-венника, друга, но все равно выхо-дят на улицу «ладно, он оказался нашим парнем, поддержим его». Известного драматурга, уважае-мого всем писателя подозревать в особой симпатии к нынешнему режиму и антипатии оппозиции не приходится. Творческие люди всегда были оппонентами власти - начиная с советских времен и во время «семейного правления» А.Акаева, и когда правили братья и сын Макс К.Бакиевы…

Не секрет, что лидеры оппо-зиции для своих сугубо личных интересов хотят воспользоваться сложной социально-экономичес-кой ситуацией, породившей не-довольство народа: отсутствием на юге газа, дефицитом электроэ-нергии, сложностью прохождения грядущего осенне-зимнего перио-да. Но на курултае, судя по публи-кациям в СМИ, информационно поддерживающих их, весьма сом-нительно, что члены оппозиции предложат прорывные, альтерна-тивны идеи по улучшению поли-тической ситуации, экономики республики, усовершенствованию структуры государственного ме-неджмента. Вместо того, чтобы рекомендовать разумные идеи, способствующих выходу из слож-ной социально-экономической си-туации, вероятнее всего услышим, опять-таки для них ставшее при-

вычным, голую критику с тем, что-бы навешивать дохлых собак на правительство, президента и пар-ламент. Причем критика, как во-дится по обыкновению, будет без доказательств, аргументов, подт-вержденных фактов и бесспорных и документированных источни-ков. Оппозиция, как всегда, будет прикрываться свободой слова и за-ботой о народе. Как повелось у них традиционно, даже не станут пре-небрегает домыслами, сплетнями и откровенными клеветническими измышлениями. Более того с боль-шой долей уверенности можно ут-верждать, что клевета стала для них главным средством борьбы с властью. Это заметно, ставших рупором пропаганды оппозиции по медиадеятельности редакторов и издателей газет и информсайтов как А.Айтикеева, Н.Анаркулова и Д.Орунбеков, а также Б.Жээн-бекова и Б.Наргозиева и т.д. Эти оппозиционные «журналисты» по естеству патологические лжецы. Им оболгать человека, нанести на него напраслину особого труда не составляет. Они порою идут на откровенный информационный шантаж, используя технику "про-мывания мозгов", когда ложные сообщения в процессе психологи-ческого воздействия, превращают-ся в «правду». (Как известно, одна из таких технологий получила наз-вание "Окно Овертона").

Газовая тематика стала у оппо-зиционных СМИ любимым конь-ком. Без устали, как заведенные, стали повторять о газовом кризисе в республике. По словам главы го-сударства «она особенно раскачи-вается оппозиционными полити-ками. Хотя, скажу открыто, думаю, именно в расчете на эту раскачку, на дестабилизацию внутриполи-тической ситуации нам и отклю-чили газ. Если говорить открыто».

Вряд ли услышим на курултае взвешенный и объективный ана-лиз, связанный с трудностями в энергетическом секторе. Едва ли они будут признавать, что перек-рытие газа со стороны Узбекстана был не дружественным шагом, тай-но желающих, чтобы, не выдержав социально-экономических испы-таний, развалился Кыргызстан и потерял государственность. Мало-вероятно, что будет учитываться сложившаяся ситуация - что этот 2014 год выдался чрезвычайно маловодным по сравнению с пре-дыдущими периодами, природа не способствовала тому, чтобы спо-койно пережить осенне-зимний период и подготовила дополни-тельные испытания на прочность страны. И правительство из-за дефицита электроэнергии вынуж-дено было перейти к альтерна-тивным топливам, импортировать из соседних стран электроэнергию. Не стоит ждать от оппозиции, что она будет стремиться показать реальное положение вещей.

Нет большого секрета, что ко-нечной целью оппозиции: во что бы то ни стало свергнуть нынеш-ней режим, поставить у власти проходимцев и коррупционеров, и начать заново растаскивать ст-рану. Потом хоть трава не расти.

Усен КАСЫБЕКОВ

5-сентябрь, 2014-жыл

11

КЕМИНДИН ЖАШООЧУСУ ЄЗЇНЇН 7 ЖАНА 3

ЖАШТАРДАГЫ БАЛДАРЫН ТУМЧУКТУРУП САЛГАН

Єз балдарын єлтїрїїгє шектелип Ке-мин районундагы Орловка айылынын жа-шоочусу кармалды. Бул тууралуу АКИpress агенттигине Чїй ОИИБдин басма сєз кыз-маты билдирди.

Укук коргоо органдарынын маалыматы-на ылайык, аталган факт боюнча маалымат 29-августта келип тїшкєн.

Кылмыш иши болгон жерге барган ык-чам-иликтєєчї топ Биринчи май кєчєсїн-дєгї їйдєн 7-жаштагы Т.Максимдин, жана 3-жаштагы Т.Евгенийдин жансыз денеле-рин табышты.

Милиция кызматкерлеринин айтымында, жаш балдарды єз апасы 28-жаштагы Т.Оль-га тумчуктуруп салгандыгын балдардын чоў апасы кабарлады.

Азыркы учурда кылмышка шектїї аял кармалып, кылмыштын баардык жагдай-лары иликтенїїдє.

КУТКАРУУЧУЛАР НАРЫН ДАРЫЯСЫНА ЧЄГЇП КЕТКЕН ЭКИ НАРИСТЕНИН ДЕНЕСИН

ТАБЫШТЫЖалал-Абад облусунун Таш-Кємїр шаа-

рында 1-сентябрь кїнї саат 18:45тер ча-масында 2000-жылы туулган Айжамал Са-дирова жана 2003-жылы туулган Амантур Садиров Нарын дарыясына чєгїп кеткен.

2-сентябрда саат 10:10до А.Садирова-

нын жана А.Садировдун жансыз денелери ЄКМдин II издєє-куткаруу отрядынын кут-каруучулары тарабынан табылып, тууган-дарына єткєзїп берилди.

ОШ ШААРЫНДА ЖАШ БАЛДАРДЫ АЛДАП, ЇЙЇНЄН

АКЧА ЖАНА БААЛУУ БУЮМДАРДЫ УУРДАП ЖЇРГЄН

АЯЛ КАРМАЛДЫ Ош шаарында балдардын їйдє жалгыз

экендигинен пайдаланып, ата-энеси жокто їйїнє кирип акча жана баалуу буюмдарды уурдап жїргєн 41 жаштагы Рахат Толонова кармалды. Бул тууралуу Ош шаардык ИИБ-нын басма сєз кызматы билдирди.

Маалыматка ылайык, Ош шаарынын Су-лайман-Тоо милиция бєлїмїнїн кызматкер-лери тарабынан, 7 атуулдан тїшкєн арыз-дын негизинде, издєє иштерин жїргїзїшїп, Бишкек шаарынан Ошко кылмыш жасоо їчїн келген 1973-жылы туулган Толонова Рахат атуу аялды кармашты.

Жазылган атуулдардын арызына караган-да ал аял кїйєєсї жок болгондугуна байла-ныштуу жана 5 баласын багуу їчїн алдамчы-лык жолуна тїшкєн.

Тагыраак айтканда ал короодо ойноп жат-кан балдардын їйдє жалгыз экендигинен пайдаланып, ал баланы їйїнє ээрчитип ба-

рып «жїрї, апаў (атаў) ооруканага (мили-цияга) тїшїп калды акча керек», деп їйїнє кирип акчаларын жана баалуу буюмдарын алып чыгып кетип жїргєн.

Милициянын маалыматында, бул аял єс-пїрїм кезинен бери абакта отурган, 3 жолу уурулук жана алдамчылык фактысы боюнча соттолгон. Анын айтуусуна караганда жакын туугандары жок, балдар їйїндє чоўойгон. Бул маалыматтар боюнча тактоо иштери жїргїзїлїїдє.

КАРА-СУУ РАЙОНУНДА КЫЗГАНЫЧТАН УЛАМ

ЖОЛДОШУ ЭКИНЧИ АЯЛЫН БЫЧАК МЕНЕН СОГУП, АЛ ООР

ЖАРАКАТ МЕНЕН ООРУКАНАГА ЖЕТКИРИЛДИ

Ош облусунун Кара-Суу районунун бир айылында 1-сентябрда болжол менен саат 23:00до жергиликтїї жаран денесинен оор жаракаттары менен аймактык ооруканага жеткирилген. Бул тууралуу ИИМдин бас-ма сєз кызматынан билдиришти.

Окуя болгон жерге ОИИБнын тергєє -оперативдїї тобу барган. Белгилїї болгон-дой, 21 жаштагы аялына бир нече жолу бы-чак менен анын кїйєєсї жаракат келтирген.

Кара-Суу РИИБнын кызматкерлери тара-бынан кєрїлгєн чаралар боюнча Єзгєн райо-нунун 31 жаштагы жашоочусу И.А кармалган.

Болжолдуу маалыматтар боюнча кылмыш кызганычтын жана уруштун айынан келип чыккан. Ал дарыланып жаткан оорукана-дан кечинде качып, єзїнїн бир туугандары-ныкында жїргєн аялына барган. Белгилїї болгондой, жабыркаган кыз анын экинчи аялы болгон, алар биринчи аялы менен чогуу жашашат жана бирге тиричилик кылышат.

Кара-Суу РИИБнын тергєє бєлїмї тара-бынан КР кылмыш-жаза кодексинин 28-97- беренеси боюнча (ємїргє кол салуу) кыл-мыш иши козголгон.

Учурда тергєє иштери жїргїзїлїїдє.

КАДАМЖАЙДА АЙДООЧУ УНААНЫ ТЇРТЇП БАРАТКАН

ЖЕРИНЕН БАШКА УНАА АРТЫНАН СЇЗЇП КЕТИП, КАЗА

БОЛДУ

Баткен облусунда 2-сентябрга караган тїнкї саат 00:30дар чамасында Кадамжай - Баткен унаа жолунда «Мерседес бенц ги-гант» їлгїсїндєгї автоунаа 26 жаштагы А.П. аттуу жаранды уруп кетип, жабырлануучу бїгїн тїнї ооруканада каза болду.

Кадамжай РИИБнен билдиришкендей, 2-сентябрь кїнї тїндє «Жигули» їлгїсїн-дєгї автоунаанын кїйїїчї майы калбай ка-лып, А.П. унааны тїртїп баратканда, «Мер-седес бенц» унаасы артынан келип сїзгєн.

Маалыматтар баракелде, азаттыктын сайттарынан алынды

ЖЕРГИЛИКТЇЇЖАЎЫЛЫКТАР

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК

БЇТКЇЛ ДЇЙНЄЛЇК КЄЧМЄНДЄР ОЮНДАРЫ БОЮНЧА КАРА ПИАР

СЫРТТАН БЕРИЛГЕН БУЙРУК, - А.Мадумаров

Айрым мамлекеттер оюндун кандайдыр-бир тїрлєрїн, эл аралык иш-чараларды єт-кєрїїгє кїрєшїп, ал їчїн мамлекет да, эл да кїйїп-бышат.

Мындай пикирин билдирген Тїрк тилдїї мамлекеттердин кызматташтыгы кеўеши-нин башкы катчысынын орун басары Адахан Мадумаровдун айтымында, Кыргызстан бир нече єлкєлєрдїн арасынан алгачкылардан болуп Бїткїл дїйнєлїк кєчмєндєр оюнун єткєрїї идеясын кєтєрдї. Аны эл аралык уюмдар жана башка єлкєлєрдїн президент-тери колдоду.

«Учурда єлкє ичиндеги жакшылыктарды кєрє албаган айрым адамдар буга каршы пикирин билдирїїдє. Мен Кыргызстандын жараны катары Бїткїл дїйнєлїк кєчмєн-дєр оюндарын Ысык-Кєл жээгинде єткє-рїї сыймыгы бизге туш келгендиги їчїн кубанам. Бул мага чоў сыймык тартуулайт. Бул салттын, маданияттын кайрадан жара-лышына себепкер жана аны алып жїрїїчї-сї болуп биздин эл, Кыргызстан эсептеле тургандыгы мен їчїн сыймык», - деп бил-дирди А.Мадумаров.

Анын билдирїїсїндє, аталган иш-чара-

ны єткєрїї їчїн канча каражат бєлїнгєн-дїгїн билет.

«Бул ЖМКлардын билдирїїсїнє салыш-тырмалуу асман менен жердей. Алардын уяты да, намысы да, жоопкерчилиги да жок. Кандайдыр бир буйруктарды аткаруучулар башка бирєєлєрдїн каалоосун аткарышууда жана ал кїчтєр єлкєнїн сыртында. Тилекке каршы биздин єлкєдє алардын филиалда-ры бар», - деди ал.

«Эл аралык жумушчу топтун тєрагасы катары пландагандарыбыздын баары 100�га ишке ашкандыгына ишенем жана бул тууралуу билдирип жатканыма кубаныч-тамын. Биз намысыбызды сактап бул оюн-дарды сыймыктануу менен єткєрєбїз деп ишенем. Кєрїїчїлєрдїн аудиториясы алгач ирет 500 млн адамга жетип жатат. Биздин єлкєбїздїн жана элибиздин жїзїн толугу менен кєрсєтїї їчїн уникалдуу мїмкїнчї-лїгїбїз бар», - деп белгиледи А.Мадумаров.

Ошондой эле, учурда аталган иш-чара-га бєлїнїп жаткан каражат келечекте мам-лекетке ашыгы менен кайтарылат, деп ко-шумчалады.

ДЕПУТАТ АНВАР АРТЫКОВДУН ЇЙЇ СЇРДЇРЇЛЄТ

Бишкектин башкы курулуш планы боюн-ча “Ар-намыс” фракциясынын депутаты

Анвар Артыковдун їйї сїрдїрїлєт. Бул тууралуу Архитектура, курулуш жана ту-рак жай-коммуналдык чарба агенттигинин башчысы Турдубек Мамбетов “Азаттыкка” билдирди.

Анын айтымында, эл єкїлїнїн їйї сїр-дїрїлїп, анын ордуна кєп кабаттуу їй тур-гузулат.

- Депутат їйїмдїн жанындагы курулуш мыйзамсыз деп бизге бир нече жолу кай-рылган. Бирок биз текшергенде аталган кєп кабаттуу їйдїн курулушу мыйзамдуу экени аныкталган, - деди Мамбетов.

Бїгїн парламент жыйынында депутат Ар-тыков курулуш агенттиги коррупцияга ба-тып, анын жетекчиси мыйзамсыз курулуш-тарга жол берип жатканын айтып, Турдубек Мамбетовду иштен алууну талап кылган.

Бишкектин башкы архитектурасынын маалыматында, баш калаада миўге жакын объект курулуп жатса, анын 50гє жакыны мыйзамсыз.

Декларация 2013:

БИЛИМ БЕРЇЇ МИНИСТРИ К.САДЫКОВ 369,2 МИЎ СОМ

КИРЕШЕ ТАПТЫ

Билим берїї жана илим министри Канат

Садыков былтыр, 2013-жылы 369,2 миў сом киреше тапты. Бул тууралуу Мамлекеттик кадр кызматы тарабынан жарыяланган ми-нистрдин 2013-жылга карата киреше жана мїлктєрї жєнїндє декларациясында маа-лымдалды.

Маалым болгондой, кыймылсыз мїлк-тєрїнїн катарында министр 85 чарчы метр аянттагы їйїн кєрсєттї.

Ал эми, К.Садыковдун туугандары 61,4 чарчы метр їйгє ээ. Алардын айлык акысы тууралуу маалымат берилген эмес.

Кошумчалай кетсек, 2012-жылга карата декларацияда министрдин кирешеси 276 201 сом єлчємїндє кєрсєтїлгєн.

ЖОГОРКУ КЕЎЕШТЕ ЖАЎЫРТЫЛГАН ТЕЛЕ ЖАНА

РАДИОСТУДИЯЛАРЫ АЧЫЛДЫ4 сентябрда Жогорку Кеўеште телесту-

диянын жана радиостудиянын ачылышы болду.

Теле жана радиостудияларын мезгил-дин талабына жараша єзгєртїї иштери 2013-жылдын январь айында парламент тарабынан кабыл алынган Жогорку Кеўеш-тин 2016-жылга чейинки єнїктїрїї страте-гиясынын алкагында жїргїзїлдї, деп бил-дирди парламенттин басма сєз кызматы.

«Жогорку Кеўеште мезгилдин талабына жооп берген заманбап теле жана радиосту-дия алгачкы жолу республиканын эгемен жылдарында тїзїлїп жатат. Бул парламент-тин теле-радио долбоорлорунун сапатын жогорулатат жана Жогорку Кеўештин иш-мердїїлїгї жєнїндє калкка маалымат жет-кирїї иштерин жаўы деўгээлге кєтєрєт», - деп белгиледи депутат Роза Акназарова.

Телестудиянын базасында ар жумада эки телеберїї - «Парламент» жана «Парламен-таризм сабактары» даярдалат.

Ошондой эле, «Парламент» радиосу ап-тасына беш кїн саат 9:00дєн 17:00гє чейин обого чыгат.

5-сентябрь, 2014-жыл

12 КОРКУНУЧТУУ ОКУЯЛАР

ЭЭСИН ИЗДЕГЕН КОЛ

ЄЛЇП ТИРИЛГЕН КЕЛИН

ЖАЙЛООДОГУ СЫРДУУ ОКУЯ

Мадали колунан кєєрї тєгїлгєн жыгач уста эле. Айылда ал кишинин алдынан кыя єткєн жан болчу эмес, улуу-кичїї дебей "Мадакелеп" урматтап турушчу. Ал да єз баркын билгендиктен, анча-мынча киши-ни басынтып да койчу.

Бир кїнї эшик жасап жатканда аскерде чогуу кызмат єтєгєн теўтушу келип калып, ишин токтотуп, ага дасторкон жайып, арак-шарабын жайнатып сыйлайт. Досу шашы-лыш экен, бат эле узайт да, Мадали кайра ишине киришет. Бирок, алагїї кылган "ак молдо" аздык кылып, дасторкондо калган бир шише аракты жанына коюп алып, улам жїздєн ичип коюп иштеп жатып, кызып калат.

Электр тогу менен иштеген араа стано-гуна жыгач араалап жатып мас неме колун араага оўбогондой эле алдырып, кансырап кулайт. Аялы Гїлжамал колунун жарааты жедеп ырбап кеткенде гана кїйєєсїн дог-

дурга алып барат. Врачтар консилиум жасап, устанын колун

чыканагынан кесип салбаса аз єтпєй ганг-ренага айланып кетерин белгилешип, ар-гасыз кол кесилип ыргытылат. Ооруканада жатканына бир ай чамалаганда Мадалинин тїшїнє єзїнїн кесилген колу кирип, улам зекий берет: "Мадали, мен сени канча бак-тым, а сен болсо менин кадырыма жетпей, мас болуп кестирдиў! ". Эки-їч тїн єтпєй ал кол тїшїндє ээсин бетке чабат. Жарым ай єткєн тушта экєє тїн ичинде кадимкидей салгылашып чыгышчу болду.

Ал їйїнє бир колу чыканагынан жок мун-жу болуп чыгып барганда да кол анын ар-тынан калбады. Дале тїшїндє кыйнаганын койбой, атїгїл кїчєттї. Мадали кєп таяк жечї болду. Эртеў менен чын эле бети-башы кєгала болуп калмайы адатка айланып, ал жинди болуп кетпесем экен деп далбас уруп невропатологго кєрїнсє, ал "тїшїў - тїлкї-нїн куйругу, бар, бара бер, сопсоо элесиў" деп айдап чыгат.

Бир кїнї баягы кесилген колу тикесинен муштум тїйїп: "Мени догдурлар ыплас жер-ге ыргытып, кєємп коюшту. Тап. Таппасаў эми ийниме чейинкисин да алам. Чирийсиў! " дейт. Мадали: "Жок дегенде болжолдуу да-йынын айт" десе, кол айтып берет.

Эртеси мунжу уста айыл молдосун, эки жигитти алып, тїшїндє кєргєн жол менен барып, таап, ырым-жырымын жасап кє-мїшєт. Ошондон кийин Мадалини кесил-ген колу кыйноого салбай, тынчып калат.

Аксаткын ДЇЙШЄМБЇ кызы, Базаркоргон району

Талас жергесинин тургуну, жетимиш жаш-ка таяп калган Жыпар эже єзїнїн башынан єткєн мындай окуяны айтып берген эле. Жыпар эже кичинесинде агасы экєє ата-энесинен жетим калып, балдар їйїнє жи-берилген. Кичинесинен Жыпарды балдар їйїнєн балага зар болгон бирєєлєр багып алган экен. Бєтєн їйбїлєдє чоўойгону ме-нен эч нерседен кем-карч болбоптур. Багып алган ата-энеси аны кирпигине чаў жугузбай єз кызындай кылып чоўойткон. Єзї асы-ранды кыз экенин билген эмес. Он сегизге чыкканда турмушка чыгат. Бир кыздуу бо-луп, кызы кичине чоўойгондо колхозго ки-рип иштеп калат. Иштеп жїргєн кїндєрдїн биринде ойго келбеген окуяга кабылат. Кїн-дєгїдєй эле иштеп жїргєндє тїшкї тамакка їйїнє келип, чай кайнаганча жата турайын деп, ошол бойдон кєзї илинип кетет. Уйку-соонун ортосунда жатканда кара кийиим-чен бир киши аны жетелеп белгисиз жакка ээрчитип кетет. Аны ээрчип тепкич менен ылдый тїшїп отуруп, тоннелге киришет, тоннель менен кетип баратып бир чоў бєл-мєгє туш болушат. Биринин артынан бири тизилген кєп эл кезекте турушуптур. Ак ки-йинген кишилер кезекке турган адамдарды бирден єткєрїп, сурак жїргїзїп жатыптыр. Ал да кезекке туруп, єзїнїн кезеги жеткен-де кимдин кызысыў, аты-жєнїў ким деп су-рашат. Баланчанын кызымын дегенде, сен анын кызы эмессиў, эмне калп айтып жа-тасыў дешет. Сенин атыў баланча, атаўдын аты баланча деп айтышат. Ошондо єзїнїн чыныгы атын, баккан атасы эмес, тапкан атасынын атын ошол жерден билет. Сурак жїргїзїп жатканда мында кїнєє жок, бул сетер кїнєєлїї эмес экен дешет. Сетер де-ген сєздї ошол жактан биринчи жолу угат. "Муну эмне эрте алып келдиўер. Мунун жа-шай турган кїнї бїтє элек. Жаўылып алып

келген турбайсыўбы. Каяктан алып келсеў, ошол жакка кайра жеткирип кой" деп кара кийинген кишиге кайрылат. Кетип бара-тып бейиштин тєрїндєй бир жерди кєрєт. Топтошуп алып ойноп жаткан наристелер-ди кезиктирет. Кєрсє, булар бул дїйнєдєн эрте кеткен кїнєєсїз наристелер экен. Бе-йиштин кооздугуна суктанып кетип бара жатып, шагы ийилген алма бактан їч алма уурдап алат. Бул жактагы мємєнї жегенге

укугуў жок деп, колундагы бир алманы тар-тып алышат. Койнунда калган эки алманы катып алып жєнєп кете берет. Кетип бара-тып тозокту да кєрєт. Кыл кєпїрєдєн єтїп баратып, откко жыгылып жаткан адамдарды кєрїп, таў калат. Отко кїйїп жаткан адам-дарды иттер куйругун сууга малып кайра чыгарып айрымдарына чачып жатканын кєрєт. Итти канчалык жакшы бакса, ал ки-йин тиги дїйнєдє тозок отунда кїйїп жат-

кан суу чачып жардам берет экен дегенди Жыпар мурда уккан экен. Єзїн жетелеп кеткен кара кийимчен неме караўгы жер-ден чыгып, ачык жерге жетелеп келгенде эми єзїў кетип кал деп тааныш бир адамга кошуп жиберген экен.

Катуу уктап кеткен турбаймынбы, бир ук-муш тїш кєрдїм деп ал эсине келет. Ошондо баягы Жыпардын "єлгєнїнє" эки кїн болуп калыптыр. Жыйылган эл аны кємгєнї кє-рїстєнгє алып келип, коердо жакын кишиси акыркы жолу кєрїп калайын деп бетин ач-канда нары-бери кыймылдап "суу" деп жи-бериптир. Баягы киши "суу" деп жатат деп кєрдїн ичинен бакырып чыгат. Чочулаган элдин баары кыйкырган бойдон качып ке-тишет. Мїрзєдє болгону молдо менен агасы калат. Молдо ошол жерден агасын жоотко-туп, мындай нерселер боло берет, табыты менен алпарсак болбойт, андан кєрє їйїўє барып кийиз алып кел дейт. Уйку-соонун ортосунда жаткан келинди кийизге ороп їйїнє алпарышат. Кандай кийинип жатса, ошондой кылып кайра кийинтип, ордуна жаткырып койгула деп молдо айтат. Орду-на жаткырып койгондон кийин молдо єзї-нє келе албай жаткан келинден эмне сыр кєрдїў, ошонун баарын айтып берчи дейт. Узак тїш кєрдїм деп кєргєнїнїн бардыгын молдого айтып берет. Келиндин аман кал-ганына сїйїнїшїп, мындан ары жакшылык болсун деп мал союп, азан чакырып, келин-ге кайра ат коет. Эл чакырып, эт тартылып, эттен калган сєєктєрдї чогултуп, бош кал-ган кєргє кємїп салышат.

Жыпар эже тиги дїйнєнї кєргєндє їзїп алган їч алмасынын бирєєнї алып алыш-каны минтип эркек бала тєрєп, аным чар-чап калаарын билгизген турбайбы, бир ар-маным эркек балага жетпей калганым деп айтып калаар эле...

Бул окуя Аксы районуна караштуу "Бая-лы-Ата" айылынын "Сарыташ" жайлоосунда болуп єткєн. Жайлоо ыраак болгондуктан, жеўил автомобиль менен їйбїлєгє кошо, жаш Элвира аттуу 12 жаштагы кыз да жай-лоону самап, эс алганы кошо барат.

Жайлоодогу ошол жай мезгилиндеги тїн-кї сырдуу окуяны алгач Элвира баамдап ка-лат. Бул жєнїндє ал болгонун-болгондой мындайча айтып берди:

-Бул кечте жайлоого барган жеўил авто-мобилдин магнитофонун айдоочу машина-ны токтоткондо кошо токтоткон. Кїндє-гїдєй каалгасын бекемдеп коет. Ошентип кечки тамакты ичип бир аз аркы-беркини жобурашкандан кийин, жай салынып, баа-рысы уйкуга кєздєрїн ирмешет.

Элвира уйку-соонун ортосунда жатып, кїндїзгї жагымдуу музыка кайрадан сырт-

та токтоп турган жеўил автомобилден чыга баштаганда, эки жагын караса айдоочу да баарысы уктап жатышканын кєрїп таў калат да, айдоочуну ойготуп, "сиз магнитофонду єчїрдїўїз беле?" дегенде айдоочу чатырдан сыртты кєздєй чыгып, ширеўкесин тамыза, машинанын кабинасын сырткы айнектен карап, таў кала эч ким жок, эшиги жабык, ичиндеги магнитофону ырдап жатканын єз кєзї менен кєргєндє эси ооп кала жаздайт. Мына ушундай сырдуу табышмактардын болуп келгенин "Сарыташ" жайлоосунда болгондор кєп эле айтып жїрїшєт.

Элвира бул окуяны айтып берип бїткєн-дє, сен калп сїйлєп атсаў керек деп айтсам, ал мага таарынгансып, сизге кантип калп айтам, ишенбесеўиз бул окуя тууралуу ай-доочудан да сураўыз деди.

Эркин БИЖАНОВ

5-сентябрь, 2014-жыл

13КЫРГЫЗ ДЇЙНЄСЇНЄ САЯКАТ

АСЕМ — «Укмуштай асем болгонсуп, Ас-мандан жылдыз тєгїлдї» (К. Жантєшев) элдик кол єнєрчїлїктє кооз жасалга, кере-мет кєркєм кєрїнїш. Аруу колдон жарал-ган V буюм-тайымдардын бир бїтїмї. Ал кєбїнчє кєркєм оюм жана кєчєттєр аркы-луу бїткєн нускаларга карата айтылат. Боз їйдїн ички-сырткы кєрїнїшї, ат жасалгала-ры, кыз-келиндердин зер буюмдары, элдик кийим-кечектердин мыкты їлгїлєрї єз-єз орду менен пайдаланыла турган учуру асем болуп саналат.

АЯК (кесе) — «Кер аякка куйгандан, Керилтип кымыз сунгандан» (Жеўижок). Бул — кырма идиштеринин бир тїрї. Ичи иштїї, тегерек идиш. Аяк арчадан да, кара жыгачтан да, талдан да, теректен да, кайыў-дан да, акчечектен да, жемиш бактарынан (єрїктєн, жаўгактан) жана башкалардан оюп кармалган.Чоў кара аяктын диаметри 20 смдей келет. Аяктын капталдары, кыры, тїбї, кемери, адатта, кєркєм кештелерге то-лот. Аны жасоодо чот керки, ийди, бычак єўдїїкырма аспаптары ирээти менен ке-ректелет. Тїштїк Кыргызстандагы чеберлер кєбїнчє жемиш бактарынан аяк жасашат. Алар аяктын кєлємїнє карата адегенде жы-гачын тандашат. Жердикти сомдоп, идиш-тин тїспєлїн берїїдє керки менен балта керек. Анан чара табактай муну да кырма дїкєндїн азуусуна бекитип, єз ийдиси ме-нен кыра баштайт. Аяктык жыгач суу бойдон да, кургак бойдон да кырылат. Ал чебердин єзїлєрїнїн жекече чыгармачылыгына бай-ланышат. Тїндїк Кыргызстандагы кырма-чылар жыгач идиштерин кєбїнчє талдан тандашат. Талдын да єзїнчє бєтєнчєлїгї бар. Ал тарамыштай бышык келип, ийри-муйру жарылат. Аны ошол жарылган ыгы аркылуу жонуу зарыл. Араалаганга кара-ганда колдо жарылган талдан жасалган аяк-тын калыбы кийинчерээк анча єзгєрбєйт. Андай жарылышы ийри-муйру жыгачтар кургаган соў кайра табигый жолуна тїшєт. Чеберлер талдан кырылган аяктын сєлєкєтї келген чакта жеткилеў кайнатып, жыгачтын

сары суусу менен чайырын чыгарып алы-шат. Мындай аяк такыр чирибейт. Бышык болуп, урунууга ойдогудай келет. Жарыл-башы їчїн жасалып бїткєн идишке кай-мак, май сыйпап, отко «кайсап» (жалынга тосуу) да алышкан. Аяктын чаканы «таты-мал салгыч» болот. Мунун тїзбєлї аякты элестетет. Бирок, анын тїбї жазы жана кє-тєрїўкї келет. Аны азыр момпосуй, каймак, кант, май салгыч катары колдонууга болот. Туз салгыч да аяктын бир тїрї. Анын тїрї ичкерээк, сїйрїрєєк келет да, тїбї жазы, же бир аз кєтєрїўкї кєрїнєт. Ага да аяк-тыкындай кештеси кєбїнчє кырбуусунда (курбусунда) болот. Чебер кол менен зе-рикпей отуруп, идиштердин ичин оюп жа-сайт. Мында їч-тєртїн бир эле дароо сом-доп, сууга салып коет. Арадан кїн єткєрїп, бир баштан алып, ичин оюп. кирет. Идиш биротоло бїткєндєн кийин кайрадан сууга салып кайнатат. Мында да жыгачтын сары суусу, чайыры чыгат. Андан кийин майга салып, «бышырып» алат. (Май сиўди жыгач кийин урунууга нап берет). Мына ушундай

жолду аркалап, ашкана буюмдарын жїзєгє ашырууда негизги курал-аспаптарга єзї-лєрї жасап алган кадимки керки, аталгы, жарым айлана тїрїндєгї ийги жыгачтын ичин оюшка оўтойлошкон. Же аяк (кесени) жасоо їчїн бутагы жок, кєчкї тийбеген тїз кайыўды кыйып алып да, суу бойдон сом-дой коюп, сууга салып кырат. Ансыз кайыў тез жарылып кетет. Анан кїжїгє тосуп, жалынга «кайсап» (тосуп) алат да, кайра сууга коюп, єз чамындысы менен аарчып-жышып, жїзїнє чыгарат. Идиштерди ысык кезинде майлоо зарыл.

АЯК КАП — Кийизден жасалган ашкана буюму. Буга жыгач идиш-аяктарды сакта-шат. Ал кєчмєндїї турмушта кенен керек-телип, боз їйдїн эпчи тарабына керегеге эки кулакчасынан илинген. Мунун жєнєкєй тїрї жалаў кийизден турат. Коозу кадимки оюмдун четине кєбїнчє аккарадан «араа тиш», «бадам оюму», «ит куйрук оюму» єўдїїлєр берилет. Айрым жерлерде мунун кийизин шырдактай кынаптап шырыйт. Аяк капка тїшкєн шырдак оюмдары ар кыл. Кє-бїнчє уздар кызыл менен кєк єўдї, же кара менен сары єўдї, кара менен кызыл єўдї айкалыштырышат. Ага да «жалпы оюмду» оюп берїї мїнєздїї келет. Ал эми аяк кап-тын капкалдырыгына да єзїнчє оюм тї-шєт. Ага негизинен «мїйїз оюму», «табак оюму», «кыял оюму» келет да, бет оюмуна шарттуу кєрїнєт. Буюм боз їйдїн ички жал-пы жасалгасына єзїнїн жекече кооздугун кошуп турат. Аяк каптын капкалдырыгы-нын бїчїсї ортолук оюмдун чок-ортосуна кадалган топчуга бїчїлєнєт. Чарчы жарым тегерек борумунда жапкычтуу келген бул кооз буюмдун чети чарчы тордолот жана «тєкмє чачыланат».

БАРАЎ — «Балдары бараў аткан жер, Баракатта жаткан жер» (Токтогул). Бул — оозунан дїрмєттєлгєн, найы узун сайлуу, шыйрактуу мылтык, усталардын колунан чыккан кыргыз мылтыгы. Шыйрак кою-луп, сай чыгарылат. Мунун илгери «алма баш», «кєк жал», «тыргоот», «ак бараў», «чаар бараў», «алты сай», «кара келте» єў-дїї тїрлєрї болгон. Бараў ар кандай фор-мада, узун-кыска жасалышына карата мына ушундайча айтылат. Мылтык їчїн темирдин орточо жашыгы керектелет. Бирок, бараў-дын тїтїгїнїн (стволу) учуна тєрт элидей ак курч темирден улап ширеткен. Дары тээп, окту чыгарып баратканда ошол ак курч те-мирге жеткенде музга тайгандай ок ого бе-тер катуу тебе чыгат. Атылган ок алыс учушу їчїн, ошентип, мылтыктын учун тарттыра жасайт. Бараўдын тїтїк темиринин ичине оўдон-солго карай эки-їч айлантып, сай салат. Бул буралып, октун окторулуп алыс кетээрине шарт тїзєт. Демек, адегенде те-мирди карышкарыш кертип, текши кетип, аларды жалпак чозуп алат. Мунун калыў-жукасы бирдей келет. Катуу темирди тєрт эли жумуру жасап, анын ийилбеши їчїн

сугарып алат. Темирдин узун-кыскасына карай жалпак чозгон темирди шакекче кы-лып кызартып, ошол тєрт эли темирге ор-нотот. Темирдин узун-кыскасына карай тєрт эли темирден 8—9—Юго чейин жасап алат. Буларды кєрїккєсалып, бири-бирине улай кынтыксыз ширетет. Албетте, буга єтє тап-туу чычырканактын жана арчанын кємїрї гана жарайт. Мунун ичин эки жаак тепме єгєєнї темир сїмбєнїн (мылтыктын темир тїтїгїнїн сайын тазалай жана майлай тур-ган курал) башына ороп алып, ичин тїздєє їчїн, ушинтип тартат. Ичин биротоло жып-жылма кылышка кум сїргї тартылат. Оттук ташты, май ташты, чарык ташты, кайрак ташты таап алып, аларды аралаштыра май-далап, ага аз-аз айнек кошуп, торко электен єткєрєт. Муну колдон жасалган сары же-лим менен кездемеге «ичирет», ширетет. Табылгыдан, ыргайдан мылтыктын ичине кенен баткыдай сїмбє жасалат. Тигил кум сїргїнї ушунун быдырлуу башына ороп, анын ичине кум сїргї тартат. Мылтыктын ичине сїрїлїп-чийилип баткыдай їч кыр єгєє калыбында курч темирден сай салгыч жасап, мунун кырын анча-мынча тектир кылат. Тектирдин башын оўго-солго бир тарапты кєздєй бурап коет. Эми он чак-ты кыска темир сїмбєдєй калтекче жасап, аны тїтїкчєнїн ичине жеўил балка аркы-луу бири-бирине куудуруп-шишкектетип уруп отурат. Тїтїктїн башына чыкканда анын ичине кадимкидей сай тїшїп калат. Анан эки ачакей темирден тепме сїмбєнїн (бїлєєташты торко элекке элеп, желимге ичирип алуу) башына ороп, тїтїктїн ичин бїлєгєндє ал жылтылдай тїшєт. Ал жеўил жана бышык болгондуктан кызыл табыл-гыдан тандалат. «Келтенин огу кетпеген, Бараўдын огу батпаган» («Сейтек») — деп айтылат. Бараўдын кундагы, шыйрагы ыр-гай менен чыргайдан (ал кєк жашыл келип, ыргайдан айырмаланат) жасалат. Мылтык-тын башына оолан толгойт. Башы бурама келип, бир башын бурама аркылуу кундак-ка чебер бекитет. Ооландын жалына чїрпє салынат. Мунун тїтїкчє тешигинин башы-на мистєєн бекийт. Ага туташ келип, жаак жатат да, бириктирген бараўдын балкасы орун алат. Алдында илгич болуп, аны шы-каалап тартканда балка мистєєндї чабат. Мистєєн от алып, дарыны кїйгїзїп, ал окту айдап чыгат. Анан усталар чарык жип менен тактайга кадимки танап тарткандай тїп-тїз кароол жасайт.

ЖАМБЫ — «Алты миў жамбы, миў кун-дуз, Алым алып турганы» («Манас»). Бул— элдик зергерчиликте колдонулуучу уютулган накта кїмїш. Жамбы илгери соода-сатыкта ар кандай салмакта уютулуп, кадимки акча катары наркка єткєн. Ал «тай туяк жам-бы», «бєйрєк жамбы», «тєє кєз жамбы», «уй кєз жамбы», «чїчпара жамбы», «шаў-шур жамбы» деп кєлємїнє жана тїспєлї-нє карата бир нечеге бєлїнгєн. Жамбыны темир бетине жалатып, ага оюм тїшїрїїдє

гана баркы-наркы артылган.Илгери таби-гый алтын-кїмїш да «жамбы» деген. Жалаў жамбы урунууга анча нап бербей, бара-бара жешилип, жоюлуп, жок болуп кетет. Ошон-дуктан, аны зергерлер «тёмирдин боегу» дейт да, темир бетине жалатышуу аркылуу баасын кєтєрїшєт.

ЖАН АЯК — Жыгач буюму. Ал — чєйчєк сыяктуу тегерек, же сїйрїлєнїп, ичи ичтїї жасалат. Кармоого эптїї жумуру сабы бар тамекинин жалбырагын назыбай кылып ий-лей турган идиш. Мунун узуну бир жарым карыштай, жалбыракты ийлєєгє оўтойлуу чуўкурчалуу торчолонгон жумуру таякчасы болот. Ана жанаяктын «баласы» деп коет. Жанаяк жасоо їчїн чебер талды, тегеректи кырма идиштердей кєлємдє кыйып келип, ичин оё баштап, кєлєкє жайда кургатат. Муну да бир кайнатып алса, сары суусу чыгып, та-рамыштай бышык, узакка урунууга оўтойлуу болот. Айрым аймактарда жанаяктын ичин ошон їчїн кол механизм — дїкєндї да кол-донушкан. Чеберлер кєбїнчє буга ийги ме-нен бычакты эле пайдаланышат. Кезегинде жанаяктан кештелеген жана ага жыгач оюм-дарын укмуштай берген чеберлер да кездеш-кен. Жанаяктын сабы менен таякчасынын учун ысыган шиш аркылуу жешип, кайыш єткєрїп, боо башын «чїкїрттєп», чачылап кереге башына илип коюшкан. Аны азыркы тапта єткєндїн эстелиги катары тарых му-зейлерден гана кєрїп калдык.

ЖАРГЫЛЧАК — «Керектїї таштын оор-дугу жок» (макал). Таш буюму. Жаргылчак — кичинекей кол тегирмен. Ал кол менен чуркатылат. Жаргылчак менен арпа, буудай, жїгєрї, конок, таруу сыяктуу дандарды куу-руп да, куурубай да майдалап, андан ун, тал-кан, шак, угут кылып алат. Туз майдаланат, илгери эжигей-курутту кургатып, кадимки талкандай тарткан. Андай тамак-аштар кї-лазык болгон. Жаргылчак бар жерде бурку-раган жарма болот. Кєбїгїн черткен бозо ачылат. Талкандан кошкон май даярдалат. Жаргылчакка тарткан талкан єтє жагым-дуу келет. Ток келип, баланы бат ирден-тет. Анын аш болумдуу болушунун себеби, азык мында нукура даамын сактап, єзїнїн касиети менен ичилет. Таш мында бирдеме майдалоого жарай тургандай элпек тегерет-кендей чакандала чегилет. Аны кєчмєўдїї турмушта элибиз унаага арта салып, кайда болсо да кошо ала жїрїшкєн. Мунун їстїў-кї ташы, астыўкы ташы болот да, астыўкы ташы тегеренбейт. Анын так ортосунда кє-зєнєгї бар. Анда тегирмендикиндей кагыл-ган катуу жыгачтан же темирден «шимеги» орнотулат. Бул їстїўкї ташынын ортосуна келип, аны бир окто айлантып турат. Тар-тылуучу дан ошол шимектїї чуўкурчага (кєзєнєкчєгє) уучталып салынган. Їстїўкї ташын бир жак чети кєзєлїп чуўкурчага, ага кагылган жыгач тутка аркылуу жаргылчак эки кол менен оўдуу-солдуу айландыры-лат. Тартылган дан анын алДына салын-ган супурага тїшєт. Жаргылчактын їстїў-кї кырбуусу тегерек тартпай, жайпагыраак болгондо ал элпек айланат. Жаргылчак че-гїї — тегирмендикиндей астыўкы-їстїўкї бетинин чуўкурларын жик-жиги боюнча чукулдук аркылуу чукулдатып, секиртип-се-киртип чыгуу. Ошондо дан майда тартылат. Ансыз бет жылмаланып калат.Жаргылчакка кєгїлтїр чаар кайрак сымал таштарды таап, ошону чексе болот. Орточосу їчїн анын го-ризонталы 30—40 см, жем тїшє турган чуў-курунуку 5—6 см, тутка кагуучу чуўкурунун тереўдиги 2,5—5 см. болот. Ал эми туткасы-нын узундугу 8—12 смге барабар. Мында їстїўкї таштын калыўдыгы 5—7 см. келип, томпогураак кєрїнєт. Алдыўкы таштын калыўдыгы 6—7 смге барабар. Таш чеккич-тердин буюму чоў-кичине кылып жасашы анын чуркашына, данды майда тартышына шартташат. Мындан «кичине жаргылчак майда чыгарбайт» — деген тїшїнїк келип чыкпайт. Ал жаргылчак жана тегирменди кез-кез чегип туруусуна байланышат.

Амантур АКМАТАЛИЕВ

КОЛ ЄНЄРЧЇЛЇК

5-сентябрь, 2014-жыл

1414 САНДАН САНГА

Сен экєєбїз анте албайбыз. Ошон їчїн минтип токойдо баратабыз.

Деги биз кыйын эле экенбиз, тєрт ки-лону аман-эсен жеткириш оўой эмес да.

Бул єлгїр лєлїгє коркконубузду бил-дирбейли. Балким жамандыкка барбас-тыр.

Шайыр Гузел Ажардын кєўїлїн тын-чытмака тамашалады.

– Ажалыбыз жетсе єлєбїз, жетпесе кал-ган акчаны алып кайтабыз. Экєєнїн бири.

– Таш оозуўа Ал эмне дегениў. – Анан эмне дейин. Ушундай болбосо

экен деп коркуп атам да. Радмила єз тилдеринде сїйлєп барат-

кан экєєнїн сєзїнє тїшїнбєсє дагы, кор-куп атышканын туйду. Кор-кушпай анан. Деги азаматтар экен. Аман-эсен келиш-кендерин кєр.

Машина токой арасындагы кыштакка келип кызыл кирпичтен курулган эки ка-бат їйдїн алдына токтоду. Радмиланын бейгам кебетесин кєрїшсє дагы чочула-ганын билгизишпеди. Ал болсо баарын байкап ичинен кїлдї. «Восток дело тон-кое» деген ушул да чыгыш аялдарынын кыйындыгын кєр. Коркуп араў турушса дагы билдиришпейт. Экєє кыйындыгы-нан тєрт килону алып келишпедиби. Жєн эле коркуп атышат, єзї буларга жамандык кааласа акчадан куру калбайбы.

Экєє Радмиланын жашаган їйїн кєрїп кєркїнє баш чайкашты. Укмуш экен їйї эки кабат їй єзгєчє ыкмада салыныптыр. Терезелери тєрт бурчтук болбой баш тара-бы ийрейип салына, їстїндє ар тїркїн нер-сенин элесин берген майда фигуралар. Ча-тыры дагы бир башкача жабылып, эшик ал-дындагы тїркїктєрї адамдын келбетин жа-сап, колдору менен шыпты тїртїп турушат. Кєздєрїн тармал чачтарын бет тїзїлїшїн окшоштурушканын кєрсєў. Баары ак сыр менен сырдалган. Їйгє кире бериш жердеги тєшєлгєн кафели дагы аппак экен. Экєєндє мындай їй эмес, короо жайы кеўири, бал-

дары менен бапырап батышып жашаган єз їйї болсо эле ошого каниет этишмек. Ошол їйдїн айласынан экєє жан кулактын учунда болуп, бирине бири бел байлап келишпеди-би. Ажар болбосо Гузел эч нерсе табалмак эмес. Гузел болбосо Ажар дагы Радмилага чыкмагы, жолду билмеги кайда.

Экєє ичкери киришти. Мындай таза бо-лоорбу, кїз-гїдєй жалтырайт. Дубал бети бїтїндєй аппак эле. Полго дагы аппак, тї-гї саксайган килемди тєшєптїр. Четтери саргыч тарткан рамалуу ар тїрдї картина-лар чоў, кичинеси болуп дубал боорунда, экинчи кабатка чыга турган тепкичтер ту-шунда жарашыктуу илинген. Бет маўдай-дагы дубал боорунда кардуу бийик тоолор тартылган сїрєттї карап эле тургуў келет.

Сїрєт болсо дагы, мындагы кардуу тоо жан дїйнєгє башкача таасир берет экен. Ажар сїрєттїн мындай таасирин мурун байка-ган эмес эле. Деги байкагыдай єз їйїндє картиналар илинчї беле.

Кире бериш чоў бєлмє бийик, чоў анан тєрт бурч эмес алты бурчтуу келип дал ор-тосунда тегерек тартып чети жарым метр-дей тосулган, ар тїрдїї жаныбардын: арс-тан, жолборс, жираф, куш, жылан, акула балыктан кичине келбети дал єзїндєй жа-салып ачылган ооздорунан суу атылып то-сулган кєлмєгє куюлуп анда жалпагынан келген кичине ташбакалар сїзїп жїрєт. Суу кайрадан айланып ага берет окшойт. Суу шылдыры бир калыпта шылдырап ай-ланасында тєрт кресло коюлуптур.

Мындайды кєрбєгєн экєєнїн оозу ачылды. Креслого отурушуп ошол суунун шылдырын карап маанайлары кєтєрїлїп узак жолдо чарчап келгени басылгансы-ды. Їй ичи кандайдыр жагымдуулук тар-туулайт экен. Мындай акчасы кєп неме ушундай жашайт да деп ойлошту.

Радмила экєє белинен чечип героин оролгон чїпї-рєктїн тигишин сєгїп жат-канын кызыга карап турду. Ал героинди кєргєндє кєздєрї жайнап кетти. Тажрый-басы барлар героиндин кандай экенин кєргєндє тїсїнєн билишет. Радмила мын-дай жогорку сортту кїткєн эмес. Болгондо да їч тогуз героини турбайбы. Мына акча де-ген. Тєлгєсї бекеринен Кыргызстанга тєп келбептир.

Москвада мындай таза товардын ки-лосу 47 миў долларды чапчыйт. Граммы эле 120 доллар турат. Бул экєє болсо алып келгендери бул жерде канча тураарын деле билишпейт. Єзїнєн шектенип элеўдегенин билгизбемиш болуп аткан экєє берген ак-часына нааразы болушпайт. Аларга бере турган акча єзїнє анчейин болгону менен булар їчїн чоў акча болот. Радмиланын алдайын деген кара ою жок. Антсе булар кийинкисинде келбей коюшат. Тєрт кило героинди майдалап сатуучуларга канчадан єткєзгєндєгї акча анын башында эсепте-лип кетти. Ал жыты буркурап, героиндин жытын басып турган чєптїн бїрлєрїн кєр-гєндє эле баарын тїшїндї. Ємїрїндє кєр-бєгєн Гїлсарага аябай ыраазы болду, анын тажрыйбалуу экенин, экєєнє таза героин-ден таап берип єзїнїн алдабашын билген экен. Эгерде ал тазасын бербесе экєєнїн шору катаарын дагы эсептесе керек. Ка-закстан менен Россиянын чек арасында ити менен текшерип жїргєндєр чєптїн єтє буруксуган жытынан улам героиндин жытын сезбегенин тїшїнїп, ал чєп єзї-нє дагы керек болоорун сезген Гїлсарага Радмила ыраазы болду. Тєлгєсї тєп кел-гени ушул.

Алиги келген экєєнї єзїн издеп келгендей ишенимде болуп, колу менен бир нерселерди жаўсап айтып жаткансыды. Азыр экєє теў он бештерде. Анткени менен жашоосунун жарымынан кєбїн єткєрїп жибергендей кєздєрї муўдуу. Жїзї жылмайып турса да жїрєгї жибибей таш болуп жатып калган-сыйт. Айрыкча силерге эмне керек дегенсип Серёга чочулап тургансыйт.

- Коркпо, биз силерге жамандык кылбай-быз. Тескерисинче жардам берели деп кел-дик. Эсиўдеби биз тєрт жыл мурда жолук-канбыз. Мен силер менен чамалаш баламды издеп жїрбєйїнбї.

- Аа, эми эстедим. А бул менттерди эмне ээрчитип алгансыўар?

- Булар бизге жардам берет, - сєзгє Арген Акимович аралашты.

- Жардам бере алышпайт го. Бизди кай-таргандар кєп. А силер тєртєєўєр эле экен-сиўер, - деп Серёга айтып оозун жыйганга эле сомодой болгон он чакты жигит колдо-руна таяк кармап курчап калышты. Їн-сєз-сїз уруш башталды. Арген Акимович “Дїй-шєнбек, балдарды машинага сал” деп айтып араў їлгїрдї. Далысына таяк тарс эте бир тийди. Кайрыла калып муш жумшады эле анысы кїп эте кулап тїштї. Тарса-турс, даў-ка-дїўк эле болуп кетти. Виталий Сидоров колуна тийгенин эле самбонун ыкмасына са-лып жерге кєтєрїп чаап жатты. Алары кайра ордунан турушкан жок. Участкалык инспек-тор алаўдап муш жумшаганча Виталий Си-доров менен Арген Акимович беш-алтоону сабап жиберишти. Калгандары кайра качып жєнєштї. Серёга менен Муратты машинага салып монтировканы кєтєрє чуркаган Дїй-шєнбек жерде кулап жаткандарды тээп, ке-гин ошолордон алып жаткансыйт.

- Таштагыла аларды. Кеттик, - деди Ви-талий Сидоров.

- Ооба, кеттик. Антпесек булар чогулуп кайра келиши мїмкїн, - участкалык инспек-тор бушайман боло кубаттап койду. Жолдон инспектор машинадан тїшїп калды. Кал-гандары тїз эле Виталий Сидоровдун шаар-дын четиндеги дачасына келишти. Дачасы жыйнактуу болгону менен анда дайыма эле киши жашай бербестиги кєзгє комсоо тар-тып кєрїнїп турат.

- Мына, ушул жерде жашай бергиле, - деди Сидоров Серёга менен Муратка дача-

сын кєрсєтїп. Ошентип Серёга менен Мурат ал жерге жашап калышты. Буга баарынан да Серёга аябай кубанды. Анткени анын бир бєйрєгїн сатууну пландаштырып жатыш-канын угуп калган жайы бар. Бєйрєктїн баасы 40 миў долларга чейин экендигин да билип алган. Ошол себептен ансыз да ка-чууну ойлонуп жїргєн. Бирок кожоюндар аларга кайтарууну кїчєтїп, карыш баса ал-бай калган эле. Анан минтип кєктєн издеге-ни жерден табылып отурбайбы. Серёга муну айтканда Сидоровдун, Арген Акимовичтин, Дїйшєнбектин їрєйлєрї учту. Ооба, буга чейин имиш-имиштер аркылуу маалыматы бар эле. Бирок минтип кїбєлєрдїн єз оозу-нан угуу алдаганча оор тура. Кєрсє, ал да эч нерсе эмес экен. Жаўы тєрєлгєн ымыр-кайлар 7 миў, чоўоюп калгандары 12 миў доллардын тегерегинде сатылып кетээрин укканда тєбє чачтары тик турду. Тээ адеп Кыргызстандан келгенде камакта турушкан їй тууралуу да Серёга билип алган. Ал їй-дєгїлєрдїн ана башчысы Бизон экенин да

билет. Арген Акимович эми гана из учугу кєрїнгєнїн туюп турду. Демек, дароо чара кєрїї керек. Бирок кандай чара? Кыргыз-стан болсо бир жєн.

- Кейибе, мен жардам кылам, - деди Вита-лий Сидоров, - анын оюн окугансып.

- Кантип?- Мен бир телефон берем. Ал ОМОНдор-

дун башчысы. Ага айтып койгом. Эгер кїч тїзїмїнєн жардам керек болсо дароо ага телефон чал.

- Рахмат.- Ошентип, Серёга менен Мурат Сидоров-

дун дачасында жашап калышты. Анткени экєєнї теў Кыргызстанда эч ким кїтпєйт эле. Арген Акимович аларга Бизондорду бир жаўсыл кылмайынча шаарга чыкпай турууларын эскертти. Болбосо Серёга элект-ричка менен шаарга эми эле барып келчї-дєй. Ал эми єзї Мурат їчїн кайыр суроодон намыстанбайт болчу. Анын їстїнє Серёга колу чолок болгон соў акча каражатын ка-йыр сурап табуудан башка эмне кылмак. Да-

чада жєн гана тамак ичип, бекер жатуудан уялып турду. Анткени менен азыр алардын андан башка эч чарасы жок эле.

* * *Дагы їч жылдын тынымсыз машыгууну

башынан єткєрдї Нурбек. Ал азыр он се-гизге толуп, каруу кїчкє ээ болгон убагы. Ошондон улам аны Шерхан єзїнє жакын кармап жїрчї болду. Эми ага Шерхан “001” эмес, “Якудза, якут” деген каймана ысымды ыйгарды. Балким, бул ысымды япондордун якудзаларында согуштун ыкмаларын тереў єздєштїргєнї їчїнбї, же жєн эле кебетеси-не карап атап койдубу, айтор Нурбек эми “Якут” болду да калды. Бир жакшы жери Нурбек мурдагыдай аскердик тартипте жї-рїп, казармага тїнєбєйт. Шерхандын жан сакчыларына келип кошулду. Жыйырмадан ашык жан сакчысы бар эле. Кєбїнчє алты-жетиси гана дайыма жандап, калгандары кооптуу учурда коштоп барышчу. Кїзєтчї-лєрдїн башчысы Саид. Шерхан экєє бала кезден чогуу єсїшкєн экен. Азыр деле ынак. Эс алууда экєє дайыма чогуу. Ошондон улам Шерхандын сырын бир билсе жалгыз ушул Саид билет. Саид Нурбекти жан сакчылыкка кабыл алып жатып дароо эскертти:

- Сен кєбїнчє Каринаны кайтарасыў. Шерхандын ємїрїн сага тапшырууга али эрте.

Анын їстїнє киши жетишээрлик.- Ким ал, Карина? – Нурбек боолголоп

билип турса да тактоо иретинде сурады.- Ал Шерхандын акыркы, эрке жубайы.

Чагында ал да сага окшоп КМШ єлкєлєрї-нєн келген.

- Жакшы экен.- Ооба, жакшы. Бирок Каринанын бир тал

чачы тїшсє сенин башыў кетээрин эскертем.- Аны билем.- Билсеў ошо. Шерханга кооптуу учурда

гана жан сакчы болосуў. А негизги жумушуў Каринанын ємїрї.

- Жарайт.- Анда жїрї. Мен сени тааныштырып, Ка-

ринанын колуна тапшырайын.Экєє Каринанын бєлмєсїнє келишти. Бул

учурда кадимкидей бой жетип калган. Бою єсїп, бїт денеси жаш келиндердикиндей ке-рилип, кєргєн кишинин сугун арттырат. Ант-кени менен жїзї кєрїнбєйт. Эшик ачылаар замат эле паранжасын жаба койгон болчу.

НАРКОТАШЫГЫЧТАР

(Сандан санга)

БУРУЛКАН БАКЕЕВА

Íàðêî ñîîäàãà àðàëàøóóíóí ýêè ãàíà æîëó áàð. ªë¿ì æàíà

ò¿ðìº. ¯÷¿í÷¿ æîëó æîê. Íàðêîçàòûí êîëäîíãîí äàãû, ñàòêàí äàãû ºç¿

àòàéûëàï æàð êûðûíäà òóðóï àëûï àæàëûíà áîé òàøòàãàí ìåíåí

áàðàáàð.

(Сандан санга)

ТААЛАЙ БАКЫТАЕВ

(Курч окуялуу чыгарма)

(Бейєкмєт уюмдардын маалыматы боюнча 1997- жылдан бери 400 бала жоголгон)

Жоголгон балдар

5-сентябрь, 2014-жыл

15СКАНВОРД

5-сентяюрь, 2014-жыл

16

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу башталды!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

ТООК ЭТИНЕН САЛАТ

АМАЗОНКА

ЖОЛ ЧЫРАК

• êàéíàòûëãàí òîîê ýòè

200 ãð.

• áàäûðࢠ2 øò.

• æóìóðòêà 1 øò.

• ñîÿ ñîóñó 2 àø êàøûê.

• çàéòóí (æå áàøêà

ºñ¿ìä¿ê) ìàéû 2 àø

êàøûê.

• ñàðûìñàê 2 òèø÷å.

óêñóñ êèñëîòàñû (6% )

1 ÷àé êàøûê.

ÊÅÐÅÊÒÅ˯¯×¯ ÀÇÛÊÒÀÐ:

• Êîëáàñà 200 ãð;

• áàäûðࢠ4 äààíà;

• ñûð 200 ãð;

• æóìóðòêà 4 äààíà;

• ìàéîíåç, ìàé, êàðà

êàëåìïèð æàíà æàøûë÷à

÷ºïòºð.

ÊÅÐÅÊÒÅ˯¯×¯ ÀÇÛÊÒÀÐ:

• ûøòàëãàí òîîê ýòè

200ãð.

• ïîìèäîð 4 øò.

• áàäûðࢠ3 øò.

• êîíñåðâàëàíãàí

æ¿ãºð¿ 1 áàíêà.

• ïåòðóøêà 1 áîî.

• ñóó ìàé, òóç

ÊÅÐÅÊÒÅ˯¯×¯ ÀÇÛÊÒÀÐ:

Кїнжїт данектери, са-лат жалбырактары, аш кєк, туз, мурч. Жуулган бады-раўды жана бышкан тоок этин жука узун кылып туу-райбыз. Жумуртканы чегип, туз жана тууралган аш кєктї аралаштырып, кызытылган кємєчкє куймак жасоо ке-рек. Даяр болгон куймак-ты узунунан туурап, бады-раў менен тоок этине кошобуз. ЧЫК ДАЯРДОО: Идишке зайтун майын, соя соусун, уксус кисл.,туз, мурч, майда туу-ралган аш кєк жана жанчылган сарымсакты аралаштыра-быз. Жуулган салат жалбырактарын тарелкага тєшєп, ага тууралган азыктарды салабыз. Їстїнє чык куюлуп, кїнжїт данекчелери себилет.

Колбасаны каалагандай формада кесип, чийки жумурт-кага чылап коебуз. 5мїнєттєн кийин жумурт.ажыратып май-га кууруйбуз. Анан бадыраў менен сырды теркадан єткє-рїп, колбасаны кошуп, кара калемпир менен чоогу аралаш-тырабыз жана майонез куябыз. Жашылча чєптєрдї майдалап туурап кошобуз.

Ышталган тоок этинин терисин тазалап, кубик тїрїндє туурайбыз. Помидорду, бадыраўды дагы кубик кылып туу-райбыз. Идишке салып жїгєрї менен аралаштырабыз. Ан-дан соў суу май, петрушка, татымына жараша туз кошобуз.

АШКАНА