БАКИЕВДЕРДИН МЇЛКЇН БАСЫП АЛУУ ИШИ БОЮНЧА СОТТОЛГОН Э.МАДЫЛБЕКОВ МЄЄНЄТЇНЄН МУРДА БОШОТУЛДУ

САЯСАТЧЫЛАР АКЧА БЕРИП ЭЛДИ МИТИНГГЕ ЧЫГАРЫП КЄНДЇРЇП КОЮШТУ

Хакерлердин айынан Медведев кызматынан кетти

4

redactor@aibat.kg • ¹ 91 • 15-àâãóñò, 2014

www.aibat.kg

Тереўден толгонгон философиялык ойдун акыны

Дарыгерлердин эмгек маяналары бир азда болсо кєтєрїлїп калды

11

2

3

Жашылчаларды туура кайнатабыз

Їнїнїн тембри лирикалык тенор, їндїн боёгу Европанын їлгїсїнє ылайык

Ýëüäàð Ìàäûëáåêîâ ìûéçàìäóó íåãèçäå 캺íºò¿íºí ìóðäà áîøîòóëäó, äåï áèëäèðäè ÀÊÈpress àãåíòòèãèíå ïàðëàìåíòòèê «Àòà Ìåêåí» ôðàêöèÿñûíûí äåïóòàòû Òóðàòáåê Ìàäûëáåêîâ.

Àíûí àéòûìûíäà, Áèøêåê øààðäûê Ëåíèí ðàéñîòó àíûí óóëóí ¹47 àáàêòàí ýêè æóìà ìóðóí áîøîòêîí.

«10 ê¿í ìóðóí ñîò ìûéçàìäóó íåãèçäå ìåíèí óóëóìäó êàìàêòàí áîøîòòó. Àíûí áèð íå÷å àéû êàëãàí, áèðîê, ðàéîíäóê ñîòòóí òîêòîìóíà ûëàéûê, àë 캺íºò¿íºí ìóðäà áîøîòóëäó», - äåäè àë.

Äåïóòàò áåëãèëåãåíäåé, á¿ã¿íê¿ ê¿íäº Ýëüäàð äàðûëîîíóí ðåàáèëèòàöèÿëûê êóðñóíàí ºò¿ï æàòàò.

Ýñêå ñàëñàê, Áèøêåê ïðîêóðàòóðàñûíûí êûçìàòêåðè Ýëüäàð Ìàäûëáåêîâ 2012-æûëäûí 15-ñåíòÿáðûíäà Áàêèâäåðäèí ì¿ëêòºð¿í ìûéçàìñûç ýýëåï àëóó æàíà èøòåò¿¿ãº áàéëàíûøêàí êûëìûø èøòè òåð㺺í¿í àëêàãûíäà êàðìàëãàí. «Ý.Ìàäûëáåêîâäóí ìûéçàìñûç èø àðàêåòòåðèíèí íàòûéæàñûíäà ìàìëåêåòòèê áþäæåòêå êåëòèðèëãåí ÷ûãûìäàðäûí ñóììàñû 2 ìëí äîëëàðäû æå 94 ìëí ñîìäó ò¿çºò», - äåï áèëäèðãåí 2013-æûëû Áàøêû ïðîêóðàòóðà.

Áèøêåê øààðûíûí Áèðèí÷è ìàé ðàéîíäóê ñîòó Ý.Ìàäûëáåêîâäó 9 æûëãà ýðêèíåí àæûðàòêàí. Ñóäüÿ àíû äîêóìåíòòåðäè æàñàëìàëàï àëóó æàíà àëäàì÷ûëûê áåðåíåëåðè ìåíåí àéûïòàãàí.

Света АРТЫКБАЕВА:

12

Темир БИРНАЗАРОВ:

15-àâãóñò, 2014 15-àâãóñò, 2014

САЯСАТЧЫЛАР АКЧА БЕРИП ЭЛДИ МИТИНГГЕ

www.aibat.kg

Темир БИРНАЗАРОВ:

“КУРМАНЖАН ДАТКА” –ТАСМАСЫ МАКСАТЫНА ЖЕТТИ

5

9

15-август, 2014-жыл

2 АЙБАТ ПРЕСС

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №1888 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Жооптуу редактор:Мелис АРТЫКОВ

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

"КЫЗЫЛ КИТЕПТЕГИ" САЯСАТЫЛАРАЛИКБЕК ЖЕКШЕНКУЛОВ

«Акыйкат» саясий партиясы-нын тєрагасы Алибек Жекшенку-лов былтыркы юпи-гейт тасмасы боюнча саясаттан кєрїнбєй кетти. Жашоодо акыйкат, же шайлоодо акыйкат болбогонуна таарынган-бы? Омоктуу ойлорун айтып гезит беттерине чыгып калчу элеўиз кє-рїнбєй да кеттиўиз, шайлоо жа-кындаган сайын кимдер менен кол кармашып кетер экенсиз уба-кыт кєрсєтєр.

УРМАТ БАРКТАБАСОВ

«Мекеним Кыргызстан» саясий партиясынын тєрага жетекчиси Урмат мырза негедир саясий эле жактан эмес бизнестен дагы кет-кендей. Эки ай мурун Казак фин-полициясы издєє салгандан бери, башын коўулдан чыгара албай Ба-лыкчыга кире качкандай. Болбосо Кєлдїн жээгин экинчи Дубайга айландырам, жоктон бар кылам деген тилегине жетер бекен? Же дагы басып алмай жактарынын тактикаларын ойлонуп жатабы?

ТОКОН ШАЙЛИЕВА

Оо илгери-илгери деп жомокто айтылчудай Токон эжебиз Акае-дин убагында кара кєз айнекти бетинен тїшїрбєй, элди кєргїсї келбей жїрдї. Кыйла жылдары бийликтин чокусунда кєпкє кар-малып жакшы эле тайраўдашты. Кайсы кызматка барбасын кый-раткан ишин деле кєргєнїбїз жок. Бирок «чыпалак» чыры менен эл-дин эсинде калды. Єзїм дегенде, єгїздєй десем туура болобу кїчїн жумшап. Жеке ишкерчилигинде биттин ичегисине канды куйгандай бир топ жерлерге же борбор шаа-рыбыздын борборуна бизнес бор-борлорун салып, калганын ижара-га берип жан багып жїргєндєй.

ОСМОНАКУН ИБРАИМОВ

Оо анда кєктєм эле кєктєм эле, деп ыр саптарында жазылгандай Осмон аке ошол Акаевдин кєк-тємдєрїн сагынгандай. Жакын-да кайтыш болгон маркум Болот Акаевдин узатуу зыйнатына барып Илим Акаев менен жолуккандыр, кантсе да эски шефинин жакшы-лыгын жакшы эле кєрбєдї беле. Салам айттырып бир жашып ал-гандыр курган мырза. Анда-сан-да ой толгоолорун маалымат ка-ражаттарына чыгара калып жїрєт.

БЕКБОЛОТ ТАЛГАРБЕКОВ

Кочкор «тумшук» байкебиз Та-шиевди окуучум деп саясатта тап-тап келе жатты эле анысы тескери ушатып жатканын кєрїп «кєтєнї-нєн» кєк тїтїн буркурап жаткан-дай. Кыргызстандын айыл чар-басын «Нєльгє» тїшїргєнгє зор салым кошконун эстесеў дыйкан-дардын каргаганы туура экен дейт экенсиў. Ушундай инсандар баты-шын долборлорун киргизип жатып эмне болдук? Эми сїйлєсє пай-гамбардын єзїндєй болуп шариат айтат десеў тобоо.

Орозбек ДЇЙШЕЕВ, коомдук ишмер:

ЭГЕМЕНДЇЇЛЇГЇБЇЗДЇН БАА-БАРКЫН ТЇШЇНЇП,

АНЫ САКТООНУ КЄЗДЄШЇБЇЗ ЗАРЫЛ

- Орозбек мырза, эгемендїї мамле-кет болгонубузга быйыл туура 23 жыл толуп отурат. Эгемендїїлїк-

тїн баркын кадырын кандай тї-шїнєсїз? Биз азыр єзїбїздїн эге-мендїїлїктїн баркын туура тї-

шїнїп жатабызбы?- Эгемендїїлїккє жетишкенибиз бул эли-

биздин эў чоў жеўиши болду. Бирок ошол эгемендїїлїктї алгандан кийин мамлекет башына келген жетекчилер мамлекеттик тїзїлїштїн теориясын билбей, жапайы ка-питализмге кирип кеттик. Анын негизинде турмушубуз оўолгон жок. Экономикабыз мурдагысынан да начарлап, туруксуздук-ту пайда кылышты. Ошентип алгачкы пре-зидент, андан кийинкиси да єз Мекенинен куулду. Мунун єзї аларга чоў сабак болду. Эми ошол алгачкы жетекчилер киргизип кеткен жапайы капитализмден чыгышыбыз керек. Эгемендїїлїгїбїздїн баа-баркын тїшїнїп, аны сактоону кєздєшїбїз зарыл.

- Бїгїнкї кїндє болуп аткан ми-тинг, пикет, жол тосмойлор мам-лекеттїїлїгїбїзгє коркунуч алып келип жаткан жокпу?- Кедергисин сєзсїз тийгизет. Эгемен-

дїїлїк алган жалдардагы алгачкы жетекчи-лерибиз жапайы капитализмди алып кели-шип, эл менен бийликтин ортосуна ажырым пайда кылган. Анын негизинде карама-кар-шылыктар кїчєгєн. Митинг-пикеттер ошон-до пайда болгон. Эми аларды адатка айлан-туунун кажети жок. Андан кєрє кетирген катачылыктарыбызды оўдогонго аракет кылышыбыз керек.

«Курманжан Датканын» жаратуучулары тасманы заказ берїїчї — КР Маданият, маалымат жана туризм министрлигине єткєрїп берди

Бишкек шаарындагы «Манас» кино-театрында 13-авгуcтта «Курманжан Дат-ка» тасмасын КР Маданият, маалымат жана туризм министрлигине єткєрїп берїї иш-чарасы болду.

Аталган ведомствонун басма сєз кыз-матынын маалыматына ылайык, иш-ча-рага президенттин Аппаратынын, єкмєт Аппаратынын, Жогорку Кеўештин, Ки-номатография департаментинин, «Кыр-гызфильм» киностудиясынын, кєркєм кеўеш менен эксперттик кеўештин мї-чєлєрї жана кино тармагынын кєрї-нїктїї ишкерлери катышты.

Тасма кєрсєтїлгєндєн кийин талкуу жїрїп, тарыхый инсанды жана анын жашоосун, ошондой эле кыргыз элинин тарыхын баяндаган тарыхый-эпикалык «Курманжан Датка» тасмасы максатына жетип, мамлекет їчїн маанилїї болгон-дугу белгиленди.

Ошондой эле, тасма бєлїнгєн кара-жаттын чегинде керектїї деўгээлде тар-тылгандыгы жана жалпы чыгармачы-лык, тартуучу топтун эмгеги белгиленди, деп айтылат маалыматта.

Мурдараак маалымдалгандай, мам-лекеттин алгачкы заказы - «Курманжан Датка» тасмасынын бет ачаары 31-ав-густ кїнї Бишкек жана Ош шаарларында расмий єкїлдєрдїн, коомчулуктун, ма-данияттын кєрїнїктїї ишкерлеринин, демєєрчїлєрдїн жана чет мамлекеттик коноктор менен жалпыга маалымдоо каражаттарынын єкїлдєрїнїн каты-шуусунда єткєрїї пландалууда.

15-август, 2014-жыл

3ОЙ ТОБОО

Акуналы ДОСАЛИЕВ, ЖК депутаты: Темир БИРНАЗАРОВ, кинорежиссер:

БАХАДЫР СУЛЕЙМАНОВ КОРРУПЦИЯЛЫК

ИШ-АРАКЕТТЕРИ ЇЧЇН КАЧАН ЖООП БЕРЕТ?

«Єз башындагы тєєнї кєр-бєй, бирєєнїн башындагы чєп-тї кєрєт» деген учкул сєз бїгїнкї кїндїн саясатчыларына куп гана жарашып калды. Маселен, кечээ жакында эле Жогорку Кеўештин депутаты Бахадыр Сулейманов парламент отурумунда «Дипло-матиялык паспортту эч кандай дипломатияга тиешеси жок эле адамдар алып пайдаланып жаты-шат» деп кыйкырып чыккан. Ырас, бул жїйєєлїї кыйкырык экенди-гин дагы эске алып коёлу. Себе-би, анда айрым чиновниктердин уул-кыздары, аялдары дагы алып жїргєндїгї айтылган. Бирок, ошол эле учурда мындай паспортту Ба-хадыр мырза єзї да акыркы эки жылдан бери колдонуп келе ат-кандыгын неге жашыргысы келди экен деген суроо туулат. Себеби ал

акыркы эки жылдан бери карай дипломатиялык паспорт менен 6 жолу Россияга, 9 жолу Турцияга, 10 жолу Казакстанга, 4 жолу Кы-тайга барган экен. Бирок, бул са-парларынын бардыгы эч кандай мамлекеттик ишке байланыштуу болгон эмес. Демек, Сулейманов єзї дагы ошол єзї атап єткєн дип-ломатиялык паспортторду мый-замсыз пайдаланып жїргєндєрдїн катарына кошулуп калабы? Муну-сун бир деп туралы. Экинчиден, Бахадыр мырза 2010-жылга чейин Казакстандын жараны болуп кел-гендиги єтє кызык факты болуп турат. Эгерде ал ага чейин башка єлкєнїн жараны болуп келсе, анда Акаевдин доорунда «Мистер 10�» деген каймана атты кантип алып алды экен? Же Акаевдин доорунда Кыргызстандын мамлекеттик кыз-

маттарында башка єлкєлєрдїн жа-рандары деле иштей бергенге мїм-кїн беле? Ал туўгуч ажонун арааны жїрїп турган убакта саясатта анча-лык деле аты чыга элек кези бол-гон. Бирок, кємїскєдє жашынып алып, мамлекеттин миллиондо-рун «мойсогондордун» катарында болгондугу єтє кызык. Кєрсє, ал ошол кезде Акаевдин їй-бїлєсїнє єтє жакын Ташкул Керексизов-дун «оў колу» болгон экен. Керек-сизов Мамлекеттик материалдык резервди жетектеп турган маалда єлкєбїздєгї бардык акча тїшїїчї ишканалар, мекемелердин барды-гынан Салык инспекциясына тє-лєєчї салыктан тышкары кємїскє «салык» алып турган. Мына ушул иштин бардыгын ошол убакта Ба-хадыр Сулейманов аркалуу жаса-чу экен. Мындай «жооптуу» тап-шырманы кубаныч менен кабыл алган Бахадыр мырза єлкєбїздє-гї бардык чоў жана кичи бизнес-мендерди ыйлатып, алардын кире-шесинен 10 пайыз «салык» алып

турган. Анын канчасын Керекси-зовго берип келгени албетте бел-гисиз. Бирок Сулейманов азыраак убакыттын ичинде эле кїркїрє-гєн байлардын катарына кошу-луп калган. Анын мындай кыўыр иши Акаевдин їй-бїлєлїк башка-руусу кыйрагандан кийин ачыкка чыккан.

Финансы полициясы Бахадыр Сулеймановдун мамлекетке 110 миллион сом зыян келтиргенди-гин аныктап чыккан. Башкы про-куратурага 75 миў доллар да бери-ши керек экендиги тастыкталган. Ошентип мурунку коргоочусу Ке-рексизовдун эч кимге кереги жок болуп калып, Бахадыр мырза жо-горуда айтылган суммадагы ак-чаны їч сутканын ичинде таап келген. Мунун баары анын Акаев доорунда жасаган былыктарынын ачыкка чыккандары гана. Ал эми 10�дан «салыктарын» тєлєп, би-рок аны кайра кайтарып ала албай калгандары канча?

Башынан эле ар кимдин коюн-

колтугуна кирип, оокат кылган-га кєнїп алган Сулейманов бир аз убакыт єтпєй Марат Бакиев-дин тилин таап, ага чейин жасап келген мыйзамсыз иш-аракетте-ри їчїн жоопкерчилик тартпай калган. Эгерде аны Бакиевдер єз колтугуна корголобогондо балким эмдигиче темир тордун артында отурмак. Биз азыр коррупцияга каршы аёосуз кїрєш ачып жата-быз. Муну мамлекет башчысы да, эл єкїлдєрї да, деги эле жалпы элибиз колдоого алууда. Демек, ага каршы кїрєшїї їчїн адегенде мына ушундай коррупциянын ири «киттери» мыйзамдын алдында жооп бериши керек. Ошондо гана коррупцияга каршы кїрєш єзїнїн натыйжасын берет эмеспи? Бол-босо, кечээги «Мистер10�» бї-гїн деле кылы кыйшайбай, мамле-кеттин эсебинен олчойгон айлык акы алып, мамлекеттин эсебинен кымбат баалуу автоунаа минип, сайрандап жїргєнї кимге жагат?..

«МИТИНГ-ПИКЕТТЕР ЖАШ МАМ-ЛЕКЕТИБИЗДИ БУТКА ЧААП АТАТ»

САЯСАТЧЫЛАР АКЧА БЕРИП ЭЛДИ МИТИНГГЕ ЧЫГАРЫП КЄНДЇРЇП КОЮШТУ

- Акуналы мырза, Кудай буйруса быйыл эгемендїїлїккє жетиш-кенибиздин 23 жылдыгын белги-лей турган учур жакындап калды. Ушундан улам биз єзїбїздїн эге-мендїїлїгїбїздїн баркына жетип атабызбы деген суроо жаралат?- Кыргызда жакшы сєз бар: «Кєч бара-

бара тїзєлєт» деген. Кудай буйруса биз акы-рындык менен тїзєлїп келатабыз. Негизи-нен алып караганда туура жолдобуз десем болот. Парламенттик башкаруу системасын єнїгїї темпине салып алсак, андан кийин баары бир калыпта болот деп ойлойм. Ал-бетте, мїчїлїштїктєр бар. Эгемендїїлїктїн баркына жетпей аткандар да бар. Бирок, алардын баары акырындык менен калат.

- Демократияга жамынып алып

єтїп жаткан митинг-пикеттер, жол тосмойлор биздин эгемен-дїїлїгїбїзгє, мамлекеттїїлїгї-бїзгє коркунуч алып келбейби?- Албетте, коркунуч алып келип атат.

Башкача атйканда митинг-пикеттердин тын-бай болуп жатышы жаш мамлекетибизге бутка чаап, колун сындырып жаткандай эле болууда. Бирок, азыр элибиз да алдаканча кєп нерсени тїшїнїп, кимге ишенїї керек-тигин, ким алдап, єз кызыкчылыгын кєздєп жатканын билип калды. Элдин тїшїнїгїнїн ойгонушунун єзї жакшы нерсе. Азыр эли-биз мурдагыдай жалаў саясатты сїйлєбєй єз иштерин жасап атат. Азыр айылдарга бар-саўар, бири жер айдап, бири курулуш куруп алектенип жїрєт. Мурда айылдарда топто-лушуп алып эле саясатты сїйлєп отурушчу. Азыр буйруса оўолуп келатабыз.

- Темир мырза, Кыргызстандын єз алдынча эгемендїї мамлекет болгонуна быйыл туура 23 жыл толот. Мына ушул эгемендиктин баа-баркын кандай тїшїнєсїз?- Эгемендїїлїк бул албетте кєз каранды-

сыздык, єз алдынча саясат жїргїзїї. Тилекке каршы биздин элде менталитет башка экен. Союз маалында бийлик Москванын колунда болчу. Анан бизде бир да чиновник уурдап, жей алчу эмес. Анан єз алдынча мамлекет болгондон кийин адегенде эле бийлик ба-шына бир илимпиозду алып келип койдук. Анын чарбадан да, саясаттан да тїшїнїгї

жок экен. Ошол убакта мамлекетти баш-карып кете турган чарбачыл адамдар бол-гон. Тилекке каршы биз туура эмес тандап алып, азыркыга чейин кээ бир тармактарда туура эмес кадырлар отурат. Кыскасын айт-канда азыр саясатта жїргєндєрдїн арасы-нан мамлекеттин оўолушун каалагандар аз. Оппозицияда жїргєндєбардыгы жалындуу сїйлєгєн патриоттор. Мисалы азыр деле оп-позицияда жїргєндєр жалындуу, элге жага турган сєздєрдї сїйлєшєт. Бийликке алып келсеў, жасаган иши башка болуп чыгат. Ошентсе да эгемендиктин жакшы жакта-ры болду. Жаштарыбыз чет мамлекеттерге чыгып билим алып келип жатышат. Башка мамлекеттер менен єз алдынча мамлекет катары алака тїзїп жатабыз.

- Демократиянын атына жамы-нып алып адатка айланган ми-тинг-пикеттер, жол тосмойлор эгемендигибизге, мамлекеттїїлї-гїбїзгє коркунуч алып келип жат-кан жокпу?- Бул эми айла кеткендеги кєрїнїш болуп

жатат. Себеби саясатчыларыбыз элге акча берип митингге алып чыгып кєндїрїп кой-ду. Анан жумушсуз жїргєндєр ага ык алып алышты. Андыктан эми бардыгыбыз тереў ойлонуп, мамлекеттїїлїгїбїздї мындан ары бекемдегенге аракет кылышыбыз керек. Де-мек, бийликке келе турган адамдарды тан-доодон жаўылбашыбыз зарыл.

Акинай АЙДАРОВА

15-август, 2014-жыл

4

Àè-92 áåíçèíèíå áîëãîí áàà 1 äîëëàðãà ÷åéèí æîãîðóëàøû ì¿ìê¿í

***Îêòÿáðäàí òàðòà ýëåêòð ýíåðãèÿñûíà ÷åêòººëºð

êèðãèçèëåò

*** Êûðãûçñòàíäà 1015 àäàì

ãåìîäèàëèçãå êåçåêòå òóðàò

*** “ʺ÷ìºíäºð îþíó” ºò÷¿ àò ìàéäàí 1-ñåíòÿáðäà

à÷ûëàò

*** Êàðà-Êå÷å – Áàëûê÷û æîëóíà òåìèð æîëó

êóðóëàò

*** Áèøêåê-Íàðûí-Òîðóãàðò àâòîæîëóíäàãû Äîëîí àøóóñó ýìè 13 ìåòðãå

ûëäûéëàéò

*** Òîêòîãóëäà 45 òîííà êàðà

êóóðàé ºðòòºëä¿

*** Íàðûíäàãû ºðòòºí 100

ãåêòàð æåð æàáûð òàðòòû

*** ªëêº áîþí÷à 147 ìåêòåï

àâàðèÿëûê àáàëäà

*** Æàëãûç áîé ýíå êàðûëàð ¿é¿íºí æàðäàì ñóðàéò

*** Àôðèêàíûí ÷åãèíåí

÷ûêêàí Ýáîëà âèðóñóíà êàðøû ýêñïåðèìåíòàëäûê

äàðû êîëäîíóëàò

*** Óêðàèíàäà ëþñòðàöèÿ

ìûéçàìû áèðèí÷è îòóðóìäà êàáûë àëûíäû

*** ×ûãûø Óêðàèíàäà êóðìàí áîëãîíäîðäóí ñàíû 2086ãà

æåòòè

*** Ôðàíöèÿ Èðàê ê¿ðòòºð¿í êóðàë ìåíåí êàìñûçäàéò

*** Ðîáèí Óèëüÿìñ ºç¿í¿í

ºì¿ð¿íº ºç¿ êîë ñàëûï, ºëä¿

ТАМЧЫ КАБАР

РОССИЯ КЫРГЫЗСТАНГА ЖАРДАМ БЕРЇЇСЇН УЛАНТУУДА

ХАКЕРЛЕРДИН АЙЫНАН МЕДВЕДЕВ КЫЗМАТЫНАН КЕТТИ

«ТЕКСТОНИК» ЖАК МАМЛЕКЕТКЕ 107,2 МЛН СОМ ЗЫЯН КЕЛТИРГЕНИ АНЫКТАЛДЫ

ЦОЙ ТИРЇЇ

Россия Кыргызстанга карата єзїнїн ке-зектеги дагы бир жардамын берїїнї план-даштырууда. Бул жолу алар Кыргызстандын экономикасын кєтєрїїгє колдоо кєрсєтїї максатында 500 миллион доллар которуш-макчы. Бул туурасында Россия Федерация-сынын тышкы иштер министри Сергей Лав-ров маалымат кызматкерлерине билдирген. Эске сала кетсек, Россия буга чейин да Кыр-гызстанга бир нече жолу финансылык жак-тан колдоо кєрсєткєн. Башкасын айтпаганда да 1 миллиард рубль каражатка ылайык-

таштырылган Кыргыз Армиясы їчїн ку-рал-жарактардын берилгенин мисалга алсак болот. Ал эми жогоруда айтылган 500 мил-лион доллар єлкєбїздїн экономикасын кє-тєрїї багытына тїздєн тїз жолдошот. «Бул Кыргызстандын евразиялык экономикалык интеграция процессине максималдуу даяр-дык менен кирїїсї їчїн экономикасын кє-тєрїїгє Россиянын салымы болуп эсепте-лет» деп билдирет Сергей Лавров. Эске сала кетсек учурда Кыргызстандын Евразиялык экономикалык союзга кирїї маселеси єтє олуттуу маселе болуп келет. Дїйнєдєгї бар-дык мамлекеттердин ар тараптуу єнїгїшї бири-бири менен алака жїргїзїї аркылуу боло тургандыгын эске алганда Кыргыз-стандын бул биримдикке кирїїсї єтє чоў мааниге ээ. Эч бир мамлекет єзї жалгыз, башка эч бир мамлекет менен мамиле жа-сабастан єнїгїїсї реалдуу эмес. Андыктан Кыргызстан экономикалык деўгээли жа-гынан бизден бир нече жылга алдыга озуп кеткен єлкєлєр менен бир катарда туруп, бирдей кызматташтыкка умтулуп жатканы колдоого аларлык аракет. Ал эми ал мам-лекеттердин деўгээлинде ар тараптуу кыз-

матташуу їчїн Россия жетишээрлик деў-гээлде колдоосун кєрсєтїп келет. Мындан тышкары эки єлкє Жамааттык коопсуздук уюмунун алкагында аскердик-техникалык жактан кызматташуу тууралуу да планда-рын бекитишкен. Аны менен бирге эки єлкє башчысы энергетика тармагындагы ири долбоорлорду ишке ашыруу багытында да келишимдерди бекитишкен. «Бул макулда-шуулар бїгїнкї кїндє ишке ашырылууда. Ал долбоорлор «Камбар-Ата» ГЭС жана Жогорку Нарын каскадындагы ГЭС болуп саналат. Иш жїзїндє бул эки гидроэнерге-тикалык долбоорлорду ишке ашыруу їчїн эки тараптан бирдей маселелерди чечїї їчїн кошумча тапшырмалар макулдашылды» деп билдирди Сергей Лавров. Андыктан «Рос-сия бизге ГЭСтерди куруп берем деп куру убада берип коюшту» деген єўдїї жел ооз билдирїїлєр суу кечпеген жалган ушактар экендигин айта кетели. Кыргызстан бїгїн экономикасын кєтєрїї їчїн колдоолорго муктаж. Андыктан єздєрї колун сунуп жар-дамын сунуштап аткан єлкєлєрдїн достук мамилесин колдон келишинче туура пайда-ланып калышыбыз керек.

Мамлекетик экономикалык кылмыштар-га каршы кїрєшї кызматынын Жалал-Абад облусу боюнча башкармалыгынын кызмат-керлери тарабынан ыкчам-иликтєє иште-ринин жїрїшїндє, «Текстоник» ЖАК Бат-кен, Ош жана Жалал-Абад облустарынын аймагындагы нефти жана газды издєє жана иштетїїгє лицензияларын кармап туруу їчїн акы тєлєєдєн качкандыгы аныкталды.

Мамлекетик экономикалык кылмыш-тарга каршы кїрєшї кызматынын басма сєз кызматынын маалыматына караганда, аталган компания мамлекетке 107 млн 208 миў 76 сом кєлємїндє зыян алып келген.

Аталган факты боюнча КР Кылмыш-жа-за кодексинин 221-беренесинин 2-бєлїмїнє

ылайык кылмыш иши козголду.Тергєє иштери башталды.

Маалымат:КРнын укук министирлигинин маалыма-

ты боюнча «Текстоник» ЖАКтын жетекчи-си Чжан Цзе, ал эми тїзїчїсї «Сань Шань Юань» ЖЧКсы болуп эсептелет.

Ишкана нефтини жана жаратылыш га-зын алуу їчїн жер катмарын бургулоо ме-нен иш алып барат.

«Сань Шань Юань» ЖЧК ишканасын Чжан Даоф жетектейт. ЖЧК иштетилбеген нефти жана газды сатуу менен алектенет.

Тїзїїчїлєрдїн катарында Синьцзяндын «Энергоресурстарды єнїктїрїї боюнча Сань Шань Юань» компаниясы бар.

14-август кїнї Россиянын премьер ми-нистри “мен кызматтан кеттим”, “єкмєт їчїн уялып жатам, кечирип койгула”, “мен эми эркин фотограф болом, кєптєн бери кыял-данып келгем” жана башка ушу єўдїї ойго келбес нерселерди, єзїнїн Твиттрдеги ба-ракчасына жарыялады. Элдин кєбї бир таў калса, калгандары дароо эле бул иш хакер-лердин колунан келгенин билишти. Газета.ру билдиргендей бул кылыкты “Шалтай-Болтай” атту анонимдик тобу кылышы мїм-кїн экен. Анткени алар “бизди кїнєєлєшї

мїмкїн, анткени биздин колубузга капысы-нан бир нече кат жана Медведевдин “айфо-нундагы” маалыматтар тїшїп калды” деген.

Белгилей кетсек ушул жылдын июль айында “шалтай-болтайдын” блогун Рос-комнадзор жапкан. Себеби алар Россия-нын чиновниктеринин кат жазышуусун ин-тернет булактарына таратып салышкан. Ал эми Дмитрий Медведев кызматынан кеткен эмес жана убактысынан эрте кетїїгє эч кан-дай себеп боло элек.

1990-жылы 15-августта Россия эле эмес, КМШ, деги эле орус тилин тїшїнгєндєрдїн кумири, эў бир даўазалуу рок ырчысы Вик-тор Цой аварияда каза болгон. Анын жаркын элесине арнап HoodGraff аттуу сїрєтчїлєр-дїн тобу тарткан, Санк-Петербургдун бор-бордук районундагы короолордун биринде-ги граффитини єчїрбєй, калтырып коюууга

губернатордун ишин убактылуу аткаруучу Георгий Полтавченко тапшырык берди.

Лента.ру белгилегендей ал сїрєттї, бор-бордук райондун башчысы М.Щербакова – “сїрєтчїлєр администрация менен макул-дашпай тартышканы їчїн єчїрїїгє туура келет” – деп жаткан болчу.

Бектур БАЙМОЎОЛОВ

15-август, 2014-жыл

5ТАБА ЭМЕС – ТОБОО!

Бегалы НАРГОЗУЕВ:

“АЗИЗБЕККЕ КОМПЬЮТЕРДЕ

ИШТЕГЕНДИ ЇЙРЄТКЄМ”Азизбек Келдибековду мен

сайтка чакырган эмесмин. Бир кїнї “жумушум жок кыйналып жїрєм, жардам кылыўыз, сиздин сайтка да жазып кызматташып турайын” деп суранып єзї келип калды. Мен Азизбекти сыртынан гана билчїмїн жана сыйлачумун. Анткени ал эмнегедир мен туура-лу дайыма позитивдїї материал-дарды гана чыгарып жїрчї. Биз анын сунушуна макул болуп, ага компьютер менен иштешти, кан-тип материал жарыялоону, фейс-бук, твиттер менен достошконду їйрєтїп койдук. Ал аябай куба-нып, биздин сайтка материалда-рын жарыялап жїрдї. Биздин сайт маалыматтык сайт болгон-дуктан анын жазгандары биздин форматка дайыма эле туура келе берчї эмес. Ошондуктан биз ага эксперимент катары “Автордук бурч” рубрикасын бердик. Анын азыраак болсо да єз окурманда-ры пайда болду. Єзїн саясый са-тирик катары кєрсєткїсї келди, биз аны колдодук. Кээде ашыкча тантыраган материалдарды жа-рыялап жиберет. Сайттын имид-жине зыянын тийгизет. Бир айда

бир жолу 7-10 кїнгє дайынсыз жоголуп кетет экен...

- Анан Азизбек Келдибеков сизди кызматкерлерин ка-туу тилдеп, куугунтук-тап жумуштан кетирген деп айыптоодо?- Эми Азизбек, ызалангандан

эле ошондой сєздєрдї айтып жа-тат. Мен журналисттерди эки учурда гана катуу урушамын , би-ринчиси башка булактардан маа-лыматтарды уурдап алып, єзїн ав-тор кылып, плагиаттык кылганын кармап алсам, анан кєп учурда ката жазышканда. Анда да элементар-дык гана талаптарды коём - сєздєр туура жазылышын жана сїйлєм тїшїнїктїї, туура тїзїлїшїн су-раймын. Андан татаал талаптарды коё элекпиз. Бул єтє чоў пробле-ма экен. Жогорку окуу жайын бї-тїргєндєн кийин деле сєздєрдї туура жазалбаган, сїйлємдєрдї тїшїнїктїї тїзє албаган адистер кездешет. Одоно ката кетиргендер-ди 3-4 жолу эскертем, анан такыр эле оўолчудай тїрї болбосо кет эле дейбиз. Ал эми плагиат кыл-гандарды бир эле жолу кечиребиз, экинчи жолу кармалса кетет. Мен эмне їчїн кыргыз басма сєзїндє кєп ката кетерин эми тїшїндїм. Ал кызматкерлерге эле байланыш-туу экен.

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ:

“БЕГАЛЫ НАРГОЗУЕВ ЖАШ КЫЗДАРДЫ

ЗОРДУКТАГАН, «АК ЖОЛЧУ» АЎГИ ДЕПУТАТ, ЖАЗГАНДЫ ДА БИЛБЕЙ,

ПИВОГО ЖАЛДАП ЖАЗДЫРАТ”

Басма бетинде Акаевге чєгє-лєп жїрїп алган самолётун Мак-сим Бакиевге «падарить» этип «Ак Жол» партиясынан 2007-жылы легитимсиз депутат болгон Бега-лы Наргозуев тууралуу материал-дар кеткен. Албетте, Наргозуевге окшогондор оппозициянын ка-дыр-баркын кетирип, бийлик де-генде «ак эткенден, так этип» жу-лунуп турушат. Булар оппозиция лидерлерин да кєрє алышпай, ал-дыўкы орундарга єзїн гана койгу-су келет. Оппозициянын башын кошпой, кайра чачыратып бїтїш-тї. Наргозуев «жмот» менен бир топ убакыт иштедим. Ал туура-луу Камчыбек Ташиев: «Наргозуев Мелистин офисинде олтуруп алып ушакты жаза берет…» -деп жазат. Кечирип коюўуз Камчыбек мыр-

за Наргозуев єзї жаза албайт, ал кыргыздын мыкты жазган жур-налисттерине «псевдоним» менен жаздырат. Ал жаш кыздарды ый-латып ымыркайлуу болгонго жа-райт, андан кийин карабай, бул тууралуу каттар бар. Негизи депу-тат айымдарды баш кылып «аўги» болуп жїргєнї белгилїї. Бул туу-ралуу жазса тїгєнбєйт, эми жазат болушубуз керек. Мен клиника-да ооруп жатканда, бул «эшектин кєк мээсин жеген» ден соолукту эмес, сотту сурайт. Ошол їчїн єзї менен соттошуп жїргєн спикер Жээнбековдун алдына чєгєлєп, ал эми ар кайсы гезиттен «уурдап» алган материалдары менен ким-дир бирєєлєрдї коркуткусу келет. Анча кыйын экен чыксын маалы-мат майданына, мындай «аўги сє-рєйлєргє» даай алган ден соолук болуп калды.

Ушул бети жок їчїн не деген ден соолуктан айрылып, инсульт бол-бодук? Мына эркекче бїтїрєбїз деп ойлоп келгем, кєрсє бети жок-ко, бети жоктой мамиле кылыш керек экен. Наргозуев Максим Ба-киевдин колундагы курал болгон, ошол мезгилде «Жаўы Агым» ге-зитин Мелис Эшимкановдун ба-

шын тегеретип алып, Бакиевдик бийликти даўазалап, чогуу отур-ган депутаттарды жамандап чык-кан. Апрель революциясынан соў, їлдїрєп унитазын жыйнап, чет жакка качканга даярданып кал-ган, ал эми жаўы уюштурулган «Кыргызтудэй» таланып кеткен. Бул сайтты бир топ кыз, жигит-тер бутунан тургузган. Наргозуев аларга эмне жакшылык кылды, мейли ал жаш кыздарды тилдеп, сєгїп - сакканын кеп кылбайлы, бир да ошол сайтта иштеген адам-ды ыраазы кылып кетирбептир. Бардыгы Наргозуевге нааразы бо-лушуп, азыр ар кайсы тармакта жакшы жайларда иштеп жатышат. Бир сайттан жылына жыйырмадай жаш адамды жаманатты кылып кетирїїнї Наргозуев адат кылып алган. Алдыда кармаш келатат, бул болсо менин айлыгым менен байыгысы келет. Мага ошол ай-лыкты «илибой» саясатчы берет, мен Наргозуевдей «жмоттун» «те-рисин тескери сыйрыганга» жарап баратам…

P.S. Маалымат “Искра” гезитинен жана Фейсбук баракчасынан алынды.

Акыркы учурларда маалымат майданында бир катар талаш-тартыштар, нааразычылыктар болуп жатат. Алардын катарын бул жолу саясатчы, экс-акжолчу, Максимдин досу Бегалы Наргозуев мырза менен бир кїн оору, бир кїн соо – Алымкан аткан конгон журналист Азизбек Келдибековдун талашы толуктоодо. Бегалы Наргозуевдин Кыргызстан бїгїн деген аталыштагы сайты бар экенин кєпчїлїк биле бербесе керек. Ал сайтта бир нече журналисттер иштеп, єз эмгектерин сиўирип кетишти. Алардын арасында Азизбек Келдибеков да иштеп кетип, бирок айлыгын алигиче ала албай, Бегалы мырзага болгон нааразычылыгын єзїнїн Фейсбуктагы баракчасына 10-август кїнї жазып чыкты. Ал єз сєзїндє Бегалы мырзанын кезегинде кыздарды зордуктап, балалуу болгонго жетишип, журналисттердин айлыгын бербей иштетип кєп журналисттер ага нааразы болуп кетишкенин айтып кейип-кепчиген эле. Бирок, анын сєздєрїн толугу менен жалганга чыгарган Бегалы мырза да сайтына бажырайтып жообун бере салды. Эми бул экєєнїкїндєй акыйнектерди кєп эле кєрїп жїрєбїз деўизчи, бирок, журналисти да аны иштеткен “шефи” да бири-бирине єз кезегинде кєз каранды болуп, чогуу кызматташкан. Сєздїн башында эмнегедир биздин гезиттин атын да айтып, “тар чєйрє окуйт” – деп кеткен Бегалы мырзага таў бердик. Сиздин сайтты деле анча кєп киши окубаарын єзїўїз билбейт окшойсуз. Азизбек мырзага айлыгын бербей койгону їчїн биздин гезит ага жооптуу да, милдеттїї да эмес. Эгер жайыты жакшы болсо жаман уй да жайытын таштабайт, - деген кыргызда жакшы накыл кеп бар. Анын сыўарындай, “Кыргызтудейдин” шефинин журналисттерге кылган мамилеси жакшы болсо, айлыгын єз убагында берген болсо Азизбек мырза да, сайтта иштеген бир канча журналисттер да иштен бекер кетпейт эле. Эми акыйнектин андан аркы уландысын да кєрє жатаарбыз. Ууру тойгончо жеп, єлгєнчє карганат болобу, же чындык ким тарапта болоорун мезгил далилдеп берээр. Бегалы мырзанын маалымат каржаттарына берген маегинин орунтуу жерлерине оорун берели.

ДОКУМЕНТИНДЕ КЄРГЄЗЇЛБЄГЄН ТЕЛЕФОНДУН СЫРДУУ ФУНКЦИЯЛАРЫ.

Єткєн жумада “Уюлдук телефонуўуз сиз-ди аўдып турат” деген макала чыкты эле, окуп ишенбегендер болсо керек. Кече ошол теория-ны далилдеген бир кызыктуу окуя интернет бу-лактарына чыкты.

Кристиан Агюляр аттуу жигиттин єлїгї та-былгандан бир топ убакыт єтпєй эле, 20 жаш-тагы анын досу Педро Браво аттуу жигитти

укук коргоо кызматкерлери камакка алышты. Анткени анын “айфонунда” бир топ кызыктуу маалыматтар камтылган. Эў негизгиси – “до-сумдун єлїгїн эми кайда катам” – деген аудио жазуу сакталып калыптыр. Албетте ал жазууну Педро єзї эмес, анын телефонундагы “Сири” аттуу жардамчы-колдонмосу жаздырып алган. Телефонду тереў анализдешкенде Кристиан єл-

гєн тїнї аппараттын чырагы 9 жолу кїйгєн.Уруштун себеби Педронун мурдагы сїйлєш-

кєн кызы Кристиан менен жїрїп алгандыгы болгон. Жигиттин кїнєєсїн сот чечет дечи, би-рок биздин кымбат гаджеттерибиз дагы кандай биз билбеген сырдуу функцияларды камтыйт болду экен...

Бектур Баймоўолов

НАРГОЗУЕВ МЕНЕН КЕЛДИБЕКОВДУН АЙТЫШЫ

15-август, 2014-жыл

6 АЙМАКТАР

ЧАТКАЛ РАЙОНУНДАГЫ АЛГЫЛЫКТУУ ИШТЕРАЙЫЛДЫК КИТЕПКАНАЛАР ЖАЎЫ КИТЕПТЕР

МЕНЕН КАМСЫЗ БОЛУУДА

Аталган аймактагы айылдык китепканаларды жаўы ки-тептер менен камсыздоо иштери жакшы кабар берїїдє. Єтїп бараткан жылдын экинчи жарымында, айыл аймак-тагы їч китепкананын ар бирине он миў сомдон, жалпысы отуз миў сом акча каражаты бєлїнїп берилген эле. Бєлїнїп берилген каражатка 177 даана ар кыл багыттагы адабий китептер сатылып алынган. Ал китептер айылдык окур-мандарга тартууланды.

“Азыркы тапта, їч айылдык китепкананын карамагын-да тєрт миў даанадан ашык китептер бар. Айылдын окур-мандары кєбїнчє Айгїл Шаршен сыяктуу жазуучулардын калеминин жаралган чыгармаларын сурангандыктан, бє-лїнїп берген он миў сом акча каражатына акыркы убакта жарык кєргєн адабий китептеринен сатып алганбыз. Айыл-дын окурмандары китепканабызга кїнїнє орто эсеп менен беш-алтоосу келип турат”-дейт Ак-Таш айылдык китепка-нанын кызматкери Жылдыз Шеримбетова.

ТАЗА СУУ ТЇТЇКТЄРЇН ОЎДООГО ФИРМАЛАР КЄМЄК БЕРЇЇДЄ

Єткєн жылы Чаткал айыл аймагынын Жаўы-Базар айылында суу тїтїктєрїн ремонттоо иштери кыш мезги-ли кирип келгендигине байланыштуу токтотулуп калган. Токтотулган суу тїтїктєрї ремонттоо иштери быйыл да улантылууда. Аталган суу тїтїктєрїн капиталдык ремонт-тоо їчїн район аймагында жер алдындагы кендерди чал-гындоо жана казуу иштерин жїргїзїп жатышкан фирмалар тарабынан 1 млн. сом акча каражаты Чаткал айыл аймагы-нын эсебине келип тїштї. Бул маалыматты Чаткал айыл аймагынан билдиришти.

АК-ТАШ АЙЫЛЫНДА 400 КИЛОГО ЧЕЙИН ЭТ САКТАЛУУЧУ МУЗДАТКЫЧТУУ СООДА ЖАЙЫ

КУРУЛУУДА Ак-Таш айылына

эт сактап, сатуучу соо-да жай курулуу иштери башталды. Бул соода жайын, айылдык жеке ишкер Максымбеков Баатырбек тарабынан курулууда. Соода жайы тєрт жїз килого чейин эт сактоого боло турган

муздаткыч орнотулмакчы. “Чаткал єрєєнї мал киндик-тїї болгондуктан, айыл калкы жайкысын мал союп, сак-тай турган жери жок кыйналышат. Алардын мындай мук-таждыктарын кєрїп, ушундай кєп эт сактоого боло турган муздаткычы бар соода дїкєнїн курууну чечтим, буюрса, кїзгє чейин бїткєрїп, ишке киргизем” дейт жеке ишкер Баатырбек Максымбеков.

Соода жайынын бийиктиги эки жарым метрди тїзїп, єзїнчє бєлмє катары кызмат кылмакчы. Ишкер ал жерге айылдыктар бош убактыларында бильярд ойноп, эс алуучу жай кылууну максат кылууда. Ал эми, їстї болсо эт сакта-лып, сатуучу жана кїнїмдїк тиричилик буюмдары саты-луучу дїкєндїн милдетин аткармакчы.

Акыркы жылдарда Чаткал єрєєнїндє жер алдында-гы кендерди казып жана чалгындап иштеген фирмаларга, жергиликтїї калк кара малдарын союп, сатышууда. Демек, эт сатып алууга талап кїчєп жаткандыктан, айыл калкы-на сєзсїз кєлємдїї муздаткычтын кереги тийери бышык

Дарыгер-бейтап талашы: ОПЕРАЦИЯ ТУУРА ЖАСАЛГАНБЫ?

Гїлзина, бейтап: Дарыгердин шалаакылыгынан экинчи

топтогу майып болуп калдым. Балалуу бол-гум келген. Кєпкє чейин балалуу да боло ал-байм, жумуш да кыла албай калдым

Óëóòòóê îíêîëîãèÿ áîðáîðóíóí ýìãåê ñè¢èðãåí õèðóðã-îíêîëîãóíà áåéòàáû òàðàáûíàí ê¿íºº êîþëóóäà. Áèøêåêòèê áåéòàï ÿëçèíà Áàéòàåâà àãà äàðûãåðëåð òóóðà ýìåñ äèàãíîç êîþï, ñîë êºê¿ðºã¿í êåñèï ñàëãàíäûêòàí, àçûð ýêèí÷è òîïòîãó ìàéûï áîëóï êàëãàíäûãûí àéòòû. Áèðîê óëóòòóê îíêîëîãèÿ áîðáîðóíóí àéûïòàëûï æàòêàí äàðûãåðè áóë ìààëûìàòòû ìîþíäàáàéò.

Гїлзина Байтаева 6-июнь кїнї Улуттук онкология борборунда "биринчи даража-дагы рак оорусу бар" деген диогноз менен кєкїрєгїнє операция жасаткан. Оорука-нада жатканда ага бейтааныш аял чалып, “алар туура эмес операция жасашты, ла-бораторияга кайрыл” деген сєзїнєн кийин Гїлзина операция жасаган хирургдан маа-лыматтын чындыгын сураса, дарыгер аны кагып койгон.

“Мен дарыгерди бир нерсе болсо сотко бербейм деп тил кат жазып бергем. Айыгып ооруканадан чыккан соў, дарыгердин мени алдап, “биринчи даражадагы кєкїрєк рагы бар” деген диагноз менен анализди кїтпєй туруп, сол эмчегимди кесип салганын тї-шїндїм", - дейт бейтап.

Гистологдор операция бїткєндєн кийин оорулууга “айыгып кетїїчї эмчек шишиги” деген анализ чыгарышкан. Гїлзина бул дал келбестиктин айынын экинчи топтогу ма-йып болуп, бїгїнкї кїндє ишке жарамдуулу-

гун, кєп убакытка чейин бала тєрєй албай калаарын айтууда. Ал бул иштин иликтєє-гє алынышын суранып, прокуротурага кай-рылганы жатат.

"Óëóòòóê îíêîëîãèÿ áîðáîðóíà æûëûíà àëòû æ¿çäºí àøóóí àÿë êàéðûëûï, àíûí äýýðëèê 42 ïàéûçû êºê¿ðºê ðàãûíûí æîãîðêó ñòàäèÿëàðûíäàãû îîðóëóóëàð. Àíûí áàñûìäóó áºë¿ã¿í 40-49 æàø àðàëûãûíäàãû àÿëäàð ò¿çºò"

Бейтапка операция жасаган Кыргызстан-дын эмгек сиўирген дарыгери Зинаида Ка-рабекова єз кезегинде ага карата айтылган сєздєрдї негизсиз деп билдирїїдє:

"Биз ага эмчек рагы деген диагноз кой-гонбуз. Мен муну Гїлзинага тїшїндїрсєм, операцияга макул болгон. Операция башта-лып, жарымына жетип калганда гистолог-дор лабораториянын жыйынтыгы боюн-ча эмчек рагы жок деген кєрсєтмє берди. Менин койгон диагнозум туура, андан баш тартпайм. Анын їстїнє дарыгердин анализ чыкканга чейин операция кылганга акысы бар. Мен єзїмдї кїнєєлїї деп эсептебейм", - дейт Карабекова.

Улуттук онкология борбору жана Сала-маттыкты сактоо министрлиги аталаган фактыны комиссия иликтегенге чейин эч

кандай маалымат бере албасытыгын айты-шууда. Мындай кайчылаш пикирлерге эми чекитти атайын тїзїлгєн комиссиянын жы-йынтыгы коет.

Коомчулук арасында бул окуя кызуу тала-талкууларды жаратты. Айрымдар онколог-дорго карата сын-пикирлерди жаадырыш-са, кээлери єлкєнїн саламаттыкты сактоо тармагында медициналык жабдыктардын жетишсиздигин айтууда. Медицина тарма-гы боюнча эксперт Акчач Жолдошеванын айтымында, бейтапка диагноз коюу абдан тартыш маселелердин бири:

Эмчек рагынын айынан Кыргызстанда жылына эки жїз элїїдєн ашык аял кєз жу-мат. Улуттук онкология борбору бул кєр-сєткїч жыл сайын єсїп жатканын айтууда

"Бизде алиге чейин технологиялык жаб-дуулардын аздыгы, тартыштыгы ушундай маселерге себеп болуп келїїдє. Дарыгер-лер "оорулуулардын кєбїн дарылагам, бул да ушундай" деп єз алдынча жыйынтык чыгарат, шашат. Аларга кайрылган бейтап-тар болсо оорусунан кутулуу їчїн кээде єзї эмнеге макул болгонун билбей калышат", - деди Жолдошева.

Статистикалык маалыматтарга карата, улуттук онкология борборуна жылына алты жїздєн ашуун айым кайрылып, анын дээр-лик 42 пайызы кєкїрєк рагынын жогорку стадияларындагы оорулуулар. Анын ба-сымдуу бєлїгїн 40-49 жаш аралыгындагы аялдар тїзєт. Ал эми аталган оорунун айы-нан Кыргызстанда жылына эки жїз элїїдєн ашык аял кєз жумат. Бул кєрсєткїч жыл сайын єсїп жатканын айтат улуттук онко-логия борбору. Адистер аялдарда кєкїрєк оорусу тууралуу эч кандай кїмєн жаралба-са да, жыл сайын бир жолу дарыгерлер тар-бынан текшерїїдєн єтїп туурусун эскертип келе жатышат.

ББС кыргыз кызматы

15-август, 2014-жыл

7

Сооронбай ЖУСЕВ - акын

ИНСАН

Тереўден толгонгон философиялык ойдун акыны

Башкаларга насыят айтуу оўой, Бата берип аш-тойдон кайтуу оўой. Аруу, азиз абройду сактоо кыйын, Аксакалдык парызды сактоо кыйын. Акын Сооронбай Жусуев деген кыргыз

журтчулугунда єтє ызаат менен сыйлуу атал-чу белгилїї ысым. Ал кыргыз улуттук ада-биятынын єсїп-єнїгїп келе жаткан жолун-да єз салымын кошкон салмактуу орду бар классик акын, улуу менен кичїїнїн катарын бирдей ала жїргєн акылгєй ага, Ата-Журт їчїн кїрєшїп, Улуу Жеўишке чейин катыш-кан мекенчил ардагер, їй-бїлєдє їрєн-бу-тагы єскєн бактылуу ата. Мындай єрнєк ємїрдї кемелинен кетирбей сабыр дєєлє-тї менен кєтєрїп жїрїїнїн єзї канча! Бул бактылуу адамга берилчї тагдыр шыбагасы.

ЄМЇР ЖОЛУАкын Сооронбай Жусуев 1925-жылы

15-майда Кара-Кулжа районундагы Алай-Куу єрєєнїндє жайгашкан Кызыл-Жар кыштагында туулган. Айыл мектебин бїтєрї менен 18 жашында армияга алынып, 1943–1945-жж. Панфилов атындагы 8-гвардия-лык дивизияда байланышчы болуп кызмат єтєп, майданда эки жолу жарадар болгон.

Согуштан кайтып келип, 1946–1947-жж. Совет райондук «Коммунизм їчїн» гези-тинде жооптуу катчы болуп иштеп, 1947–1949-жж. Ош Мамлекеттик мугалимдер институтунда окуп, анын кыргыз тил жана адабият факультетин артыкчылык дипло-му менен бїтїргєн. 1951-жж. Ош облустук «Ленин жолу» гезитинин редакциясында бєлїм башчы болуп иштеп, 1951–1956-жж. Москвадагы М.Горький атындагы Адабият институтунда окуган.

С.Жусуев 1957–1959-жж. «Ала-Тоо» ада-бий кєркєм журналынын башкы редакто-ру, «Чалкан» журналында жооптуу катчы, 1960–1986-жж. Кыргызстан Жазуучулар союзунун аппаратында адабий кеўешчи бо-луп иштеген.

С.Жусуевдин алгачкы «Алдыга жїргїн, кыргыздар!» деген ыры 1943-жылы «Со-веттик Кыргызстан» (кийинки «Ала-Тоо») журналына жарыяланган.

Алгачкы «Эмгек кїїсї» аттуу ыр жыйнагы 1950-жылы басмадан чыккан. Андан бери акындын 30дан ашык китеби єз эне тилин-де, 14 китеби орус тилинде жарык кєргєн. Ыр китептери казак, єзбек, украин, азер-байжан, тажик тилдеринде басылган жана ырлары алыскы жана жакынкы чет єлкє тилдерине которулган.

Анын 70тен ашык ырларына музыка жа-зылган. 2003-жылы чыккан «Канат менен Зарина» махабат дастаны орус, тажик, тїрк, єзбек, кытай ж.б. тилдерге которулуп єзїн-чє китеп болуп чыккан.

С.Жусуев Шекспирдин, Пушкиндин, Лер-монтовдун, Шевченконун, Абайдын, Мак-тымкулинин, Исаакяндын, Омар Хайамдын, Маяковскийдин, Есениндин, Тычинанын,

Гамзатовдун, Кулиевдин, Магжандын ж.б. акындардын ырларын чебер которгон.

1949-жылдан СССР Жазуучулар союзу-нун мїчєсї.

СЫЙЛЫКТАРЫКыргыз адабиятын єнїктїрїїдє сиўир-

ген зор эмгеги їчїн 1981-жылы С.Жусуевге «Кыргызстандын Эл акыны» деген ардактуу наам берилип, 1986-жылы персоналдык пен-сия дайындалган. 1990-жылы Москвадагы Воениздаттан чыккан «Моя жизнь» деген ыр китеби їчїн Бїткїл союздук А.Фадеев атындагы сыйлыктын лауреаты болуп, ал-тын медаль алган. 1998-жылы «Кыргыз-стандын Эл агартуусунун отличниги», ошол эле жылы «Казакстандын эмгек сиўирген кайраткери» деген наамга татыктуу болгон.

С.Жусуевдин 1994-жылы басмадан чык-кан «Курманжан датка» аттуу ыр менен жа-зылган романы їчїн 1998-жылы Токтогул атындагы Мамлекеттик сыйлык ыйгарылган.

Кан майдандагы жана кєп жылдык чыгар-мачылык жемиштїї эмгектери їчїн С.Жу-суев биринчи даражадагы Ата–Мекендик согуш ордени, їчїнчї даражадагы «Манас» ордени, «Каармандыгы їчїн», «Даўк» ме-далдары, Кыргыз, Украина, Саха-Якут Рес-публикаларынын Жогорку Кеўештеринин Ардак грамоталары менен сыйланган.

Бишкек жана Ош шаарларынын ардактуу жараны, Ош мамлекеттик жана кыргыз-єзбек университеттеринин ардактуу профессору. Кара-Кулжа районундагы Сай-Талаа кыш-тагындагы орто мектепке, Кара-Суу райо-нундагы Жар-Ооз кыштагындагы орто мек-тепке Сооронбай Жусуевдин аты коюлган.

2005-жылы интеллектуалдык менчиктин Бїткїл дїйнєлїк уюму (ВОИС) чыгарма-чылык ийгиликтери їчїн С.Жусуевди Ал-тын медаль менен сыйлаган. Президенттин 2007-жылдын 13-февралындагы Жарлыгы менен улуттук маданият казынасына, кыр-гыз элинин руханий байлыктарын єнїк-тїрїїгє кошкон зор салымы їчїн акын Сооронбай Жусуевге «Кыргыз Республи-касынын Баатыры» эў жогорку артыкчы-лык даражасы «Ак шумкар» єзгєчє белги-син тапшыруу менен берилген.

ЖУСЕВ СООРОНБАЙ – АКЫН ТУУРАЛУУ;

"С.Жусуев лириканын кылдат сырларын билген акын болуу менен бирге, єзїн ири эпи-калык сїрєттєрдє тарта алган ойчул, чы-гармачылык диапазону кеў сїрєткер ката-ры кєрсєттї"

Чыўгыз Айтматов.

"Сен экєєбїз бир согуштун жана бир Же-ўиштин адамдарыбыз"

Мустай Карим.

"Жазуучунун-акындын "кухнясын" илик-

теп-изилдєєнї максат кылгандар їчїн Жу-суевден эў бай материалдар табылар эле..."

Жунай Мавлянов.

"Сооронбай Жусуев - тереўден толгонгон философиялык ойдун акыны"

Музафар Алимбаев.

ЖАРЫК КЄРГЄН КИТЕПТЕРИКыргыз тилинде

Эмгек кїїсї: Ырлар жыйнагы. – Ф.: Кыр-гызмамбас, 1950. – 103 б.

Чындык менен ыр: Ырлар жыйнагы. – Ф.: Кыргызмамбас, 1952. – 131 б.

Ємїр жазы: Поэмалар, ырлар. – Ф.: Кыр-гызмамбас, 1955. – 168 б.

Асан менен достошкондо: Аўгемелер. – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1956. – 33 б.

Сїйїї менен ишенич: Ырлар, поэма жана котормолор. – Ф.: Кыргызмамбас, 1956. – 177 б.

Їмїт: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыр-гызмамбас, 1960 – 130 б.

Чоў атам жана мен: Поэма жана ырлар. – Ф.: Кыргызокуупедмамбас, 1966. – 55 б.

Жылдыздуу тоолор: Ыр менен жазылган повесть. – Ф.: Кыргызмамбас, 1963. – 149 б.

Акын жїрєгї: Ырлар жана поэма. – Ф.: Мектеп, 1965. – 131 б.

Кєўїл кїїлєрї: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызстан, 1966. – 195 б.

Кызыл кїн: Повесстер. – Ф.: Кыргызстан, 1969. – 236 б.

Тїрмєк булуттар: Ырлар жана поэма. – Ф.: Кыргызстан, 1969. – 236 б.

Дабан: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыр-гызстан, 1971. – 114 б.

Алтын чынар: Ырлар жана поэма. – Ф.: Кыргызстан, 1973. – 142 б.

Тандалмалар: Тандалган ырлар жана поэ-малар. – Ф.: Кыргызстан, 1975. – 491 б.

Суктануу: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Мектеп, 1977. – 215 б.

Бийик асман: Сонеттер, ырлар, поэмалар. – Ф.: Мектеп, 1979. – 212 б.

Тандалмалар: Ырлар жана поэмалар. – Ф.: Кыргызстан, 1984. – 257 б.

Тоо жаўырткан чагылган: Ырлар, жомок-тор. – Ф.: Мектеп, 1985. – 64 б.

Керемет: Ырлар, дастандар. – Ф.: Кыр-гызстан, 1988. – 320 б.

Кїмїш жылдыз: Ырлар, сонеттер, дастан-дар. – Б.: Адабият, 1991. – 144 б.

Курманжан датка: Ыр менен жазылган роман. – Б.: Руханият, 1994. – 304 б.

Адамдар: Ырлар, дастандар. – Б.: Кыр-гызстан, 1997. – 240 б.

Миў кайрык: Ырлар, котормолор. – Б.: Шам, 2000. – 424 б.

Канат менен Зарина: Дастан. – Б.: Бийик-тик, 2003. – 96 б.

Курманжан датка: Ыр менен жазылган роман. – Б.: Бийиктик, 2004. – 324 б.

О, анда кєктєм эле: Ырлар, обондуу ыр-лар. – Б.: Бийиктик, 2004. – 168 б.

Ала-Тоо барда мен бармын: Ырлар, дас-тандар. – Б.: Бийиктик, 2005. – 328 б.

Сєз кудурети: Макалалар, эскерїїлєр. – Б.: Бийиктик, 2006. – 640 б.

Тагдырым – поэзия: макалалар, каттар, куттуктоолор, арноолор. – Б.: Бийиктик, 2008. 728 б.

Мен билген Чыўгыз: Ырлар, эскерїї. – Б.: Бийиктик, 2008. – 52 б.

Орус тилиндеВ краю родном: Стихи и поэмы. – Ф.:

Киргосиздат, 1958. – 120 с.Дружба: Рассказы. – Ф.: Киргизучпедгиз,

1958. – 24 с.В ожидании гостя: Стихи и поэма. – М.:

Сов. писатель, 1958. – 93 с.Дедушка и я: Стихи. – М.: Детгиз, 1961.

– 30 с.Орлица: Стихи и поэма. – М.: Сов. писа-

тель, 1962. – 81 с.Дымок над аилом: Стихи и поэма. – М.:

Сов. писатель, 1967 с. – 72 с.Горные зори: Стихи. – М.: Сов. писатель,

1972. – 88 с.Жаворонок: Стихи. – М.: Правда, 1975.У огня: Стихи. – М.: Худож. Лит., 1975.

– 206 с.Гордость: Стихи и поэмы. – М.: Сов. пи-

сатель, 1978. – 127 с.Стремнина лет: Стихотворения и поэмы.

– Ф.: Кыргызстан, 1981. – 240 с.Золотая чинара: Стихотворения и поэмы.

– М.: Худож. Лит., 1982. – 383 с.Песни белых вершин: Стихи, поэмы. –

М.: Сов. писатель, 1984 – 104 с.Моя жизнь: Стихи, поэмы. – М.: Воениз-

дат, 1990. – 142 б.Канат и Зарина: Поэма. – Б.: Бийиктик,

2004. – 168 с.Башка элдердин тилдериндеДевушка и я: Стихи. – Душанбе: Таджго-

сиздат, 1963. – 24 с. – таж.Кучевые облака: Стихи. – Алма-Ата: Жа-

зушы, 1975. – 128 с. – каз.Перевал: Стихи. – Ташкент: Изд-во лит.

и искусства, 1975. – 75 с. – узб.Молодость моя: Стихи и поэмы. – Алма-

Ата: Жалын, 1980. – 80 с. – каз.На море синем белый пароход: Стихи. –

Баку: Язычи, 1983. – 144 с. – азерб.Золотая чинара: Стихи и поэма. – Киев:

Радяньскый пысмэннык, 1986. – укр.Канат и Зарина: Поэма. – Б.: Бийиктик,

2004. – 92 с. – узб.Канат и Зарина: Поэма. – Б.: Бийиктик,

2004. – 128 с. – азерб.КОТОРМОЛОРУКорея акындарынын їнї. – Ф.: Кыргыз-

мамбас, 1952. – 25 б.Павло Тычина. Элдердин достугу: Ырлар

жыйнагы. – Ф: Кыргызмамбас, 1954. – 86 б.Барто А. Балдар їчїн ырлар. – Ф.: Кыр-

гызокуупедмамбас, 1954. – 136 б.Їч акындын ырлары – Ф.: Кыргызмамбас,

1954. – 135 б. (коллектив).Тїркмєн акындары. – Ф.: Кыргызмамбас,

1954, 1957. – 187 б.Твардовский А. Ленин и печник. – Ф.:

Киргизучпедгиз, 1962. – 14 б.Кулиев К. Дарыгер кумурска жєнїндє

жомок. – Ф.: Мектеп, 1982. – 16 б.Шекспир В. Гамлет: Трагедия. – Ф.: Кыр-

гызстан, 1983. – 224 б.Омар Хайам. Рубаилер. – Б.: Бийиктик,

2004. – 114 б.Орус ырлары. – Б.: Шам, 2002. – 304 б.Казак ырлары – Б.: Бийиктик, 2004. –

608 б.Европа-Азия ырлары. – Б.: Бийиктик,

2007. – 568 б.Согуш жана жениш. -Б.: Бийиктик,2009.

Канат КЕБЕКОВ

Сооронбай

ИНСАН

Тереўден толгонгон философиялык ойдун акыны

Гамзатовдун, Кулиевдин, Магжандын ж.б.

15-август, 2014-жыл

8 ШОУ ЖАЎЫЛЫКТАР

АНЖЕЛИКАНЫ ЖЫЛДЫЗ ООРУСУНДА КЇНЄЄЛЄШТЇ

Ырчы Анжеликанын социалдык тармактардагы жеке ба-ракчаларынын биринде ырчыны колдонуучулардын бири Анжеликаны жылдыз оорусунда кїнєєлєдї. Бул коммент дароо жоопторго ээ болуп, айрымдары комментарий ээсин колдосо, кай бир колдонуучулар Анжеликаны коргоп жа-тышты. Ал эми ырчы айым мындай бут тоссуга кєўїл бур-баганын айтып келет.

КЫРГЫЗСТАНДА ТЇРК ТАСМАСЫ ТАРТЫЛУУДА

Кыргыз актерлору катышкан "Жазга сапар" аталыш-тагы тїрк тасмасы тартыла баштады. Аталган кинотас-манын кыргызстандагы режиссер Сїйїн Откеевдин айтымында, фильмдин 95 пайызы Ысык-Кєлдє жана Бишкекте тартылмакчы.

"Тасма мугалимдин жашоосу туралуу баяндайт. Сю-жети боюнча, тартылып жаткан кинофильмди биздин "Биринчи мугалимдин" тїркчє версиясы десек болот. Негизги ролдорду, албетте тїрк актерлору жаратат, би-рок, биз тараптан дагы Эгемберди Бекболиев, Назира Айтбекова єўдїї актерлор башкы ролдордун бирин аткарышат"-деди Сїйїн мырза. Маалым болгондой, кинотасма Турция жана Европа єлкєлєрїндє кєрсєтї-лєт. Бирок, кийинки жылы Кыргызстан дагы тасмага кїбє боло алышат.

КУБАТ КУБАНЫЧБЕКОВ ЖАНА АЙЖАН БАШ КОШУШТУ! БАКТЫЛУУ БОЛГУЛА!Бишкекте жылдын эў маанилїї жаўылыктарынын

бири болуп єттї! Белгилїї шоумен жана Тамашоучу Кубат Кубанычбеков сїйїктїїсї Айжанга баш кошту

Тойдо жылдыздуу коноктор да абдан кєп болду! Айт-макчы бул бактылуу тїгєйдї сиз ырчы Анжеликанын "Сагыныч" аталыштагы клибинде кєрє аласыз. Жаўы тїзїлгєн їй-бїлєгє бакыт каалайбыз!

БАЙ АМАТОВ АПАСЫНА ЫР АРНАДЫ

Орусияда жашап, окуп Кыргызстанда кїйєрман топтой алган таланттуу ырчы Бай Аматов апасынын туулган кїнї-нє арнап ыр жаздырды!

Белгилїї режиссёр Эрнест Абдыжапаровдун «Кекеч» аталыштагы кєркєм тасманын тартуу иштери соўуна чы-гууда. Бїгїнкї кїндє тасманын 90� тартылып бїттї. Тасма Бишкекте тартылууда.

Эрнест Абдыжапаровдун жаўы драмасы балдар їйїндє чоўоюп, жаўы конушта їй салып жаткан ага-ини Бакыт жана Нурак тууралуу баяндайт. Улуусу Бакыт такси кыз-матында иштеп, кичїї иниси Нуракты багууга аракеттенет. Нурак консерваторияда саксофонистке билим алат. Бирок, тасма ичинде Нурак кекечтенип сїйлєгєнїн байкайбыз.

«Тасмада физикалык жактан кем болгон адамдын эмо-цияларын ачык-айкын кєрє алабыз. Мындай адамдын ички ойлору жана жан дїйнєсї кєрсєтїлєт. Режиссёр баш-кы каармандардын диалогун минимумга тїшїргєндїктєн, каармандын эмоционалдык абалын абдан жакшы байкоого болот. Тасманы тартуу идеясы Эрнест Абдыжапаровдун карьерасынын башында жаралган. Каражат жана убакыт жетпегендиктен, долбоорду баштай албай жатканбыз» – дейт тасманын продюсери Сїйїм Сулайманова.

Тасманын сюжети режиссёрдун жашоосу менен тыгыз байланышкан. Демек, бул эмгек автордун жаш кезин баян-дайт деп айта алабыз.

«Башкы каарманды биз абдан кєп убакыт бою тандадык.

Жана жыйынтыгында бул ролдо Нурак Ємїрбековду кєрє алдык. Кинодо ал дебютант, ал эми жашоодо таланттуу му-зыкант. Баарынан кызыгы, ал Эрнест Абдыжапаровго мї-нєзї жана ырдаганы менен да окшоп кетет» - деп айтып берди Сїйїм Сулайманова.

Мындан сырткары тасмада Жаныш Майрамбек уулу, Ра-хат Божокоева, Алиман Дуйшеналиева, Айнура Чанчарбае-ва, Кайрат Мусаев, Алтынбек Шатенов, Алтынбек Мусаев роль жаратышкан.

Окуяны тасмага жарашкан жагымдуу музыка коштойт. Кинодо бир нече бий кєрїнїштєрїнє дагы кїбє боло ала-быз. Ал эпизоддорго актрисалар кыш мезгилинен бери даярданышкан.

Сценарийди Эрнест Абдыжапаров єзї жазган. Кино ин-дустрияда бир нече жылдан бери эмгектенген тажрыйба-луу профессионалдардын командасы чогулган. Оператор Санжар Абдыжапаров, їн режиссёру Александр Бисли, композитор Мырзали Жээнбаев, экинчи режиссер Перизат Эрнест кызы, художник-постановщик Улан Азиев, костюм-дар боюнча художник жана визажист Замира Молдошева.

Кинотасманын бюджети 50 000 $ тїзєт. Чоў экрандарда тасма 2015-жылдын 5-мартына пландалууда.

Тумар

ЭРНЕСТ АБДЫЖАПАРОВДУН «КЕКЕЧ» АТАЛЫШТАГЫ ТАСМАСЫ ТАРТЫЛЫП БЇТЇЇДЄ

ГУЛЬЗИНАТ СУРАНЧИЕВА КЛИП ТАРТУУГА КИРИШТИ

Кыргыз эстрадасынын таланттуу ырчысы, кєптєн бери кєрїнбєй кеткен Гульзинат Суранчиева, жаўы клибин тарттырууда! Маалым болгондой, ырчы бир убакта "Кїн чыгышым" аталыштагы ырды да, клип-ти да презентациялайт. Тартуу иштерине "KULTAEV PRODUCTION" командасы киришти. Кїтєбїз!

9

15-август, 2014-жыл

99

Кыргыз

Павороттиси

КАДЫР-БАРК КЕТПЕС ДЄЄЛЄТ КЄРЇНБЄГЄН БИЙЛИК

«Музыка-жападан жалгыз дїйнє тили, ага сїйлєєнїн ка-жети жок, жїрєктєн чыккан ыр жїрєккє жетет» деп Авербах Бартольд айткан экен. Анын сыўарындай жакшы обонду котормосуз эле тїшїнсє болот. Бїгїнкї каармандын созо-лонгон сыйкыр їнї, эшиткен адамдын жан-дїйнєсїн жара тээп, жїрєктїн элегинен єтїп, ошол кооздук тартуулаган їндїн эгедери залкар ырчыга айланаары бышык.

Опера ырчысы, обончу-композиторлордун ой-максатын, айта турган тилегин аўдап, обондун кулк-мїнєзїн, темпин, ритмин, ньюанстарын, гармониясын тїшїнїп аткара алат. Бирок, маселе башкада. Бардык эле опера ырчылар мындай аткаруучулукка ээ боло беришпейт алар сейрек кездешет. Керим мырза ошол сейректердин бири.

КРнын эл акыны Надырбек Алымбековдун «Айылга кат» аттуу ырына Керим мырза обон жараткан. Обончулар акындар менен тыгыз байланышта болсо алардын ыры да жемиштїї болот. Экєє бири-бирин толуктап турат. «Айыл-га кат» ыры кудум биздин замандаштарды сїрєттєп кой-гон. Алыста жїргєн мигранттар, бул ырды укканда туулган жерге болгон кусалыгы, їйїнє болгон сагынычы таамай чагылдырылган. Мына акындын бийиктиги, мына обон-чунун улуулугу ушунда жатат.

«Атагым чыкканын каалайм, бирок ал баламдын бе-шигине, анан атамдын кєрїнє жарык берип турса болду» деген экен бир аалым. Кандай болгон кїндє да, адам ба-ласы бул жарыкчылыкка келген соў атын тїбєлїк калты-рууга белсенет экен. Албетте, негизи бул жалган дїйнєгє келген вазыйпасы ушунда кєрїнєт бейм, атыўды артында мурас кылып калтыруу. Жашоонун философиясы ак жана карадан тураары бышык. Ар бир адам атактуу болгусу келет. «Атыў чыкпаса жер єрттє» деген макал ушундан калган. Тээ илгертен бери тилекке каршы аттары тїбєлїк сактал-ган уникалдуу инсандардын арасында канкорлор да жок эмес. Ошол традиция муундан-муунга єтїїдє. Чет элдик-терден грант алып, ар кандай фонддорду негизсиз сотко бе-рип, пара алганды кєндїм адатка айланткан шумпайлар гезит беттерин, телеканалдардын программаларын сатып алып, дембе-дем чыгып, єзїн мактатат. Бирок, жасалма атак-даўк тїбєлїктїї эмес, убактылуу гана нерсе. Ал эми чыныгы атак-даўк бул сый-урмат, кадыр-барк, кетпес дєє-лєт, кєзгє кєрїнбєгєн бийлик. Керим Турапов ким? Керим Турапов КРнын эл артисти, Токтогул Сатылганов атындагы сыйлыктын лауреаты жана кєптєгєн сыйлыктардын ээси.

Атак-даўктын да оў жана терс жактары болот. «Даўкка жараша жїк» кєтєрїїгє туура келет. Бирок, бїгїнкї кїндє маселе турат. Дегеним, арабызда ошол атактуу адамдын атын пайдаланып, єзїн пиар кылган шылуундар да жок эмес. Ке-рим мырза андай адамдарга кадыр-баркын тїшїрбєй, чы-гармачыл дараметин жоготпой. Тескерисинче мурункусунан да кїчтїї, алда канча курч болуп келїїдє. Кыргыздын Паво-роттиси аталган Керим мырзага кааларыбыз, Жаратканым ыроологон їнїн єчїрбєй элдин, кїйєрман-угармандардын сый-урматына татып жїрє берсин демекчибиз.

Самара САЛАМАТОВА

Баарлашууга татыктуу адам менен сїйлєшпєй коюу-демек адамды жоготкондук. Баарлашууга татыксыз адам менен сїйлєшїї сєздї жоготкондук. “ Акылдуу адам гана сєздї да адамды да жоготпойт” деген накыл кеп бар. Бул талант менен баарлашуу мен їчїн сыймык. Анткени, Кыргызстандагы опералык искусствонун кулач жайып таралышына бул инсандын салымы зор. Керим мырзанын їнїнїн тембри лирикалык тенор, їндїн боёгу Европанын їлгїсїнє ылайык. Ал кандай гана чыгарма болбосун, кайсы образды аткарбасын кєрїїчїлєрдїн эс-тутумуна кыт куйгандай калаары бышык.

АЛТЫН ЇН

15-август, 2014-жыл

10 ЖЕРГИЛИКТЇЇЖАЎЫЛЫКТАР

ДЇЙНЄЛЇКЖАЎЫЛЫКТАР

КЫРГЫЗ-КАЗАК ЧЕК АРАСЫНДА АТЫШУУ БОЛДУ

Кыргыз-казак чек арасында дары чєп те-рип жїрїп коўшу єлкєнїн аймагына єтїп кеткен кыргызстандыктар менен казак чек арачыларынын ортосунда атышуу болду.

Бул тууралуу Казакстандын чек ара кыз-матына таянып казак маалымат каражатта-ры жазып чыгышты.

Кїч тїзїмдєрї боюнча вице-премьер-министр Абдырахман Маматалиев атышуу боюнча маалымат телефон аркылуу гана келгенин, учурда тактоо иштери жїрїп жат-канын ырастады.

Казак чек арачыларынын маалыматына таянсак, дары чєптєрдї чогултуп жїргєн 5 кыргызстандык жаран чек арадан мый-замсыз єткєн. Алар качууга аракет кылып, коўшу єлкєнїн чек арачыларына куралдуу каршылык кєрсєткєн. Эки жаран колго тї-шїрїлгєн, їчєє качып кетїїгє їлгїргєн.

Атышуудан жабыр тарткандар жок. Окуя Ысык-Кєлдїн Григорий капчыгайы тарапта болгон. Учурда Казакстандын чек ара кыз-маты аталган факт боюнча иликтєє иште-рин жїргїзїп жатат.

СИРИЯГА КЕТКЕН БАЛАСЫН ИЗДЕГЕН АТА-ЭНЕ ПРЕЗИДЕНТТЕН

ЖАРДАМ СУРАДЫ2012-жылдын 9-декабрында Египеттен би-

лим алам деп кеткен боюнча дайынсыз кет-кен 28 жаштагы Токмоктун жашоочусу Эл-нур Сардаловдун ата-энеси аны издеп табууга жардам сурап президентке кат жолдошту.

Элнурдун атасы Абдымиталип Сарда-ловдун айтымында, уулу алгач Стамбулга, андан кийин Египетке кеткен.

- Баламды билим беребиз деп алдап алып кетишти. Ошондон бери дайыны жок. Ору-сиядагы эжеси менен СМС аркылуу сїйлєш-кєндє жакында Сирияга согушка аттанарын айтыптыр,- деди ал.

Сардаловдун маалыматына таянсак, Эл-нур 15-августта Сириядагы жарандык со-гушка аттанат. Алар баласынын дайынын билип берїї боюнча буга чейин УКМКнын райондук бєлїмїнє кайрылышкан.

УКМКнын маалыматына таянсак, Си-рияга аттанган кыргызстандыктардын саны жїзгє жакын.

Айрым жетекчилер биометрикалык маалыматтарды чогултуу менен биометрикалык

паспортторду ыктыярдуу алуунун айырмасын билишпейт,

- Т.СарпашевКыргызстандагы улуттук биометрикалык

долбоорду ишке ашыруудагы кыйынчылык-тардын бири алсыз маалыматтык кампания, керек болсо айрым тїзїмдїк бєлїмдєрдїн жетекчилери калктын биометрикалык маа-лыматтарын чогултуу менен биометрикалык паспортторду ыктыярдуу алуунун айырма-сын билишпейт. Бул тууралуу биринчи ви-це-премьер-министр Тайырбек Сарпашев 13-августта єкмєттє єткєн селектордук жы-

йында билдирди.«Биометрикалык паспортту алуу, биомет-

рикалык маалыматтарды милдеттїї тїрдє берїїдєн айырмаланып, ыктыярдуу тартип-те жїргїзїлєт. Айрым жарандарды айтпай эле коелу, тилекке каршы, Мамкаттоо сис-темасындагы айрым жетекчилер да муну билишпейт», - деди Т.Сарпашев

ЖУМГАЛ РИИБне ЖЕКЕ ИШКЕР ТАРАБЫНАН

АТАЙЫН КЫЗМАТТЫК УНАА ТАПШЫРЫЛДЫ

Нарын облусунун Жумгал райондук ички иштер бєлїмїнє, райондун ардактуу атуулу, жеке ишкер Автандил Кулбараков атайын кызматтык автоунаа белекке тапшырды. Бул тууралуу аймактык кабарчы маалымдады.

Маалыматка карасак, Жумгал райондук ички иштер бєлїмїндє кызматтык унаалар буга чейин болуп келген жана ушу кезге че-йин бар. Кошумча кызматтык унаалар алыс-кы аймактарга барууга керектелгени айты-лып келген. Учурда аталган жагдайды эске алган жеке ишкер милицияларга атайын дагы кошумча кызматтык унаа тапшырды.

БАТКЕНДЕ КЄК-ТАШ-АК-САЙ-ТАМДЫК ЖОЛУН КУРУУ УЛАНТЫЛА

БАШТАДЫБул тууралуу чек араны делимитациялоо

боюнча єкмєттїн атайын єкїлї Курбанбай Искандаров билдирди. Анын айтымында, 13-августтан тарта їч техника иштей башта-ды. Биринчи кєпїрє курулуп, андан кийин жол курулушу улантылат. Жолдун курулушу кїз айларында аяктап калышы керек. Ант-кени эл жайлоодон кайткан учурда кайра жаўжалдарга кабылбаш керек. Кєк-Таш-Ак-Сай-Тамдык жолунун курулушуна тажик тарап каршы чыккандыгына байланыштуу токтоп калган эле. “Бирок азыркы кезде кыр-даал тынч. Жол курулушу улантыла башта-ды”, - деп белгиледи Искандаров.

ТИШ ДОГДУРЛАР ШААРДЫКТАРДЫ ЭКИ КЇН БЕКЕР

ТЕЙЛЕЙТ

31-август эгемендїїлїк кїнїнє карата шаардык тиш догдурлар Бишкек тургун-дарынын тиштерин акысыз дарылайт. Бул тууралуу мэриянын маалымат кызматынан билдиришти.

“Саламат тиштер” акциясы 27-29-ав-густ кїндєрї єтєт жана ага жаўы конуш жа-шоочулары да катыша алат. Бул їчїн шаар-дын тишти дарылоо бєлїмдєрїндє жана аймактык їй-бїлєлїк дарыгерлер борбор-лорунда акысыз кызмат кєрсєтїлєт. Иш-чара тиш ооруларынын алдын алууну жана ага кам кєрїїнї кєздєйт.

Аталган бєлїм жеке ишкерге ыраазычы-лык билдирип єтїштї.

ОРУСИЯНЫН ГУМАНИТАРДЫК ЖЇГЇ УКРАИНАНЫН ЧЕК

АРАСЫНА ЖАКЫНДООДОГуманитардык жїк єткєрїлбєшї туура-

луу Киевдин эскертїїсїнє карабай 280 ав-тоунаа Украинага жакындап келатат. Украин єкмєт башчысы Арсений Яценюк гумани-тардык жардам Эл аралык Кызыл чырым уюмунан гана алынарын билдирип, Орусия-ны “эки жїздїїлїк” кылууда деп айыптады:

- Украина ар кандай гуманитардык жар-дамды кабыл алат. Бирок эл аралык укук-тун алкагында жана Кызыл чырым уюму-нан келсе гана.

Орусия єз кезегинде автоунаалардын ба-гыты Киев менен макулдашылганын, чек арадан єтєєр замат ал Эл аралык Кызыл чырым уюмунун байкоосу менен жїрєрїн билдирїїдє. Украина жана Батыш єлкєлє-рї гуманитардык жїк жеткирїї шылтоосу менен Орусия Чыгыш Украинага аскер кир-гизет деп чочулоодо.

УКРАИН ПАРЛАМЕНТИ ОРУСИЯГА КАРШЫ САНКЦИЯ

МЫЙЗАМЫН ЖАКТЫРДЫ

Єкмєткє Орусияга каршы санкция кир-гизїїгє уруксат берген мыйзамды бїгїн соўку окууда Жогорку Раданын 244 депу-таты колдоду.

Украин єкмєтї тїзгєн “кара тизмеде” орусиялык 172 адам жана 65 компания бар.

Расмий Киев жикчиликти колдоп жана каржылап жатат деп санаган ал адамдар менен компанияларга каршы ар бир санк-ция Украинанын Улуттук коопсуздук жана коргонуу кеўеши бекиткен соў кїчїнє кирет.

Мыйзамдын баштапкы долбоорунда улуттук коопсуздукка коркунуч туудурган медианы цензуралоого мїмкїндїк берген жобо да бар болчу.

Бирок адам укугун коргоочу топтордун сынынан кийин алынып салынды.

ЕВРОАЙМАКТЫН ЭКОНОМИКАСЫ ЭКИНЧИ ЧЕЙРЕКТЕ ЄСПЄЙ КАЛДЫ

Евростаттын эсебине караганда, быйыл-кы жылдын экинчи чейрегинин жыйынты-гы менен бирдиктїї акча - еврону колдон-гон 18 єлкєнїн экономикасында эч єсїш болгон жок.

Евроаймактын эў ири экономикасы Гер-манияда 0,2� тємєндєє болсо, Франция стагнацияга тїшкєн.

Экономикалык єсїш токтогону туура-луу маалыматтар Еврошаркет єлкєлєрї украин кризисинен улам Орусияга каршы киргизген санкцияларынын єздєрї їчїн кесепетин эсептєєгє аракеттенип жаткан учурга туш келди.

Бєлїп караганда єсїш Евршаркеттин чы-гыш тарабындагы єлкєлєрдє катталган. Латвиянын экономикасы 1 � га, Венгрия-ныкы 0,8 � га кеўейген.

ГРУЗИЯНЫН МУРУНКУ ПРЕЗИДЕНТИНЕ ЖАЎЫ АЙЫПТАР

КОЮЛДУГрузиянын Башкы прокуратурасы му-

рунку президент Михаил Саакашвилиге жаўы айыптарды коюп, ал 2009-жылдан

2013-жылга чейин 5 млн. долларды туу-ра эмес сарптаган деп билдирди. Айыптоо боюнча Саакашвили жогорку даражалуу кызматкерлердин коопсуздугун камсыз-доо їчїн бєлїнгєн мамлекеттик каражатты їй-бїлєсїнє, жоро-жолдошторунун шапар тебїїсїнє жумшаган. Эгерде аны кїнєєлї деп табышса, 11 жылга эркинен ажыраты-лат. Саакашвилиге кызмат абалынан кыя-нат пайдаланган деп буга чейин эле айып-тар коюлган. Бирок ал айыптоолорду четке кагып, чет єлкєдєн келбей жїрєт. АКШнын мамлекеттик катчылыгы жана тєрт сенатор айыптоолор боюнча тынчсыздануусун бил-дирген. Грузин бийлиги адилет жана ачык сотту убада кылууда.

АКШда ЫНДЫКАРА ЖИГИТТИН ЄЛЇМЇНЄ БАЙЛАНЫШТУУ

НААРАЗЫЛЫК ЧЫКТЫЖергиликтїї ындыкара єспїрїмдїн єлї-

мїнє байланыштуу АКШнын борбордук бєлїгїндєгї Миссури штатынын Фергюсон шаарчасында нааразылык акциялары тєрт кїндєн бери єтїп жатат.

Бул шаарчанын калкынын їчтєн эки бє-лїгїн афро-америкалыктар тїзєт.

Кыжырланган демонстранттарды тара-туу їчїн кечээ полиция кєздєн жаш агы-зуучу газ колдонду. Нааразылык акцияла-ры башталгандан бери 40тай киши камакка алынды.

Полициянын ырастоосунда, 18 жаштагы Майкл Браунга ал унаада полицейлер менен кармашып жатканда ок тийген.

Бирок кїбєлєр куралсыз жигит полиция-дан качканда ага бир нече ирет ок атылга-нын айтууда.

Бийликтер ок чыгарган полицейди иш-тен четтеткен, бирок коопсуздук жїйєсї-нєн улам анын ысымын ачыктоодон баш тартууда.

Президент Обама Фергюсондун калкын тынчтанууга чакырды.

ПАКИСТАН ОППОЗИЦИЯСЫ ИСЛАМАБАДДЫ КЄЗДЄЙ

ЖЇРЇШ БАШТАДЫ

Оппозициянын жїрїшї єкмєтї кула-туу максатын кєздєйт.

Лахордун Жогорку соту Пакистандын кєз карандысыздык кїнї - 14-августа бор-бор Исламабадда демонстрация єткєрїїгє тыюу салган.

Бирок мурдагы крикет жылдызы жана азыркы оппозиция лидери Имран Хан ме-нен таанымал динаятчы Тахрир-ул-Кадри єз-єзїнчє миўдеген жактоочуларын Ис-ламабадга алып келїї планынан баш тар-тышкан жок.

Єкмєт демостранция тынч єтєт деген ишендирїїлєрдєн кийин Имран Хандын жактоочуларынын жїрїшїнє уруксат бер-ди, бирок Кадриникине тоскоолдук кыл-ды. Жїрїшкє чыккандар Лахордон Исла-мабадга жеткенге дейре 350 чакырым жол басып єтїшєт.

Хан да, Кадри да былтыр учурдагы премьер-министр Навази Шарифти бий-ликке алып келген шайлоо бурмаланган деп эсептешет. Алар Шариф кызматтан че-гинип, жаўы шайлоо єтїшїн талап кылы-шууда. Премьер –министр эки кїн мурда-гы кайрылуусунда элди кєчєгє чыкпоого їндєп, шайлоо бурмаланган деген айып-тоолор иликтенерин убада кылган.

Динаятчы Тахрир-ул-Кадринин жак-тоочулары єткєн аптада, Лахор шарында полиция менен бир нече кїн бою кагы-лышкан.

Маалымат баракелде жана азаттык сайттарынан алынды

15-август, 2014-жыл

11КЕСИПКЄЙ

Света АРТЫКБАЕВА:

«АЗЫР ДАРЫГЕРЛЕРДИН ЭМГЕК МАЯНАЛАРЫ БИР АЗДА БОЛСО КЄТЄРЇЛЇП КАЛДЫ, ЫРААЗЫБЫЗ»

Анда бейтаптарга массаж, мануалдык терапия (сєєктєрдї чоюу), дарылоочу дене тарбия жана терапевттик топтогуларды жана операцияга чейинки оорулууларды реабилитациялайт. Ошондой эле медициналык аппараттар менен физиодарылоо жана башка аракеттер кєрїлєт.Нарын облустук Їй-бїлєлїк медицина борборунун физиодарылоо бєлїмїндє бейтаптардын ден-соолуктарын чыўдоо максатында денеге атайын физиодарылоо жана массаж алуу кезек кїтїї менен башталат. Бул тууралуу аталган бєлїмдїн эмчи айымы Света Артыкбаеваны кепке тарттык.

Бизге ар тараптуу оорулуулар келет, биз кєпчїлїк дарыгерлер менен биргеликте иш-тейбиз. Дарыгерлер ар бир оорунун анализин аныктап анан ага карата массаж алуусу же физиодарылоосу биз аркылуу жїргїзїлєт.

- Света Мусаевна бул физиодары-лоо тармагында канча жыл кыз-мат кылдыўыз?- Мен медицина тармагында иштегениме

29 жыл болду, башынан эле ушул физиода-рылоо тармагын єздєштїрїп ушул жаатын-да кызмат кылып келем.

- Кїнїнє канча бейтап кайрылып, физиодарылоо же массаж алат?- Азыр ушул кїндє 20-25 кардар келип

кайрылышат, єзїбїздїн ай сайын берилген норма менен иштейбиз. Ай сайын отчётко келгенде єзїбїзгє берилген нормадан да ашык бейтаптарды кабыл алган болобуз. Учурда кабинеттин тартыштыгынан улам массаж менен физиодарылоо кабинети бир бєлмєдє орун алууда.

- Келген бейтаптардын жаш ку-рактары канчада?- Азыр оорунун баары жаш кубалап кал-

ды, оорунун баары жашарды. Азыр бир ай-лык балдардан бери келет, бала кезинде буту чыгып кеткендер ай сайын 10 кїндєн келип кїнїнє физиодарылоо жана массаж алышат. Ошол курактан 10 жашка чейин-ки, мектеп курактагылар менен 70 жашка чейинки андан ашкан дагы жаш курактагы кардарлар келип кайрылышат. Мунун ичин-де эле айрым оорулары курч бейтаптарды кабыл албайбыз, себеби бизде ага каршы дарыгерлердин сунушу бар.

- Кандай аппараттарды колдоно-суздар, медициналык аппараттар барбы?- Биздин физиодарылоо бєлїмїндє ап-

параттар жетиштїї. Учурда буту колунан авария болгондо, кєздєрїнїн начарлап жа-тышынан улам. Арка моюн, омурткалардын терс турулуштарын иретке келтире турган жана сергек кыла турган атайын УВЧ ап-параты бар (ультравысокочастотный аппа-

рат) дагы башка кєптєгєн аппараттарыбыз бар. Бирок анын бардыгы эски, азыркы заманбап жабдыктардан арттабыз. Бирок эски болсо дагы кїчїн жоготпой жардамын берип иштеп келишет. Бул аппараттар ай-рыкча тиш ооруда, кулак ооруларда, гай-морите колдонулат. Андан сырткары По-ток-1 аппаратыбыз бар, ошондой эле кол менен денеге массаж жасалат. Жаўы жаб-дыктарды кїтїїгє жана аларды кєрїїгє кєздєрїбїз тєрт.

- Айрым бейтаптарга карата социал-дык жеўилдиктер орун алганбы?- Бизге КРнын Саламаттык сактоо ми-

нистрлиги бекиткен тарифтин негизинде кардардан акы алабыз. Бирок 5 жашка че-йинки балдар бекер, 5 жаштар жогору жа-рым баасын тєлєшєт, ал эми пенсионер-лерге 70 жашка чейинкилер жарым баасын

бєлєшсє, 70 жаштан ашкандары бекер да-рыланышат.

- Элдин ден-соолугу їчїн иште-ген, дарыгерлердин эмгек акылары кандай?- Азыр дарыгерлердин эмгек маяналары

бир азда болсо кєтєрїлїп калды, ыраазы-быз. Бирок ажал менен арбашкан жумуш болгондон кийин, элдин ден-соолугу їчїн иштеп атканыбыздан эмгек акыны мындан да жогорулатса жакшы болчудай. Башка єлкєлєргє салыштырмалуу Кыргызстанда медицина тармагынын кызматкерлеринин эмгек акылары аз. Мурун мындан да аз ай-

лык менен иштечїбїз, азыр кудайга шїгїр.

- Їй-бїлєўїз тууралуу айта кет-сеўиз?- 3 балам бар, экєє окуу жайды бїтїп

Москвада иштеп жатышса, бир балам Биш-кек шаарында окуп, кызмат кылат.

- Сиз менен дагы канча кызматкер иштейт?- Учурда Нарын облустук Їй-бїлєлїк

медицина борборунун физиодарылоо бє-лїмїндє 3 кызматкер эмгектенишет, алар Абдраманова Нуржан Абдыкалыевна, Ос-монов Касым Абылкасымовичтер анан мен.

Биздин каарман иштеген иштериндеги жетишкен ийгиликтери їчїн кєптєгєн сый-лоо баракчаларынын ээси. Жакында эле облустук бийликтин ардак грамотасын кол-го алган. Коомдук иштерге активдїї каты-шып, медицина тармагында эў зор иштерди кылып, элге кызмат єтєп келет. Андыктан эмне демекчибиз ак халатыўыз эч качан їс-тїўїздєн тїшпєй, ооруканада бейтаптарды дарылап алардын ден-соолуктарына кам кєрє беришиўизге тилектешпиз. Биз ме-нен маек курганыўызга рахмат, ишиўизге ийгилик каалайбыз.

Маек курган Мирбек АСАНАЛИЕВ

15-август, 2014-жыл

12 ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

• Эгер сиз “момент” клейди колуўузга тє-гїп алсаўыз, аны кетириш їчїн маргарин аябай ыўгайлуу. Ал їчїн, ошол жерге мар-гаринди сыйпап, бир аз кїтїп коюуу керек. Анан тез эле жок болот

• Эгер сиз, квартираўызда жагымдуу жыт болуп туруусун кааласаўыз, анда бир нече мїнєт сууда лимондун кабыгын кайнатыўыз.

• Крандын тегерегиндеги датты кетирїї їчїн, жылуу уксус менен сїртїї керек

• Кухнияда колдонуучу кол арчуулар тап-таза болуп жуулуусун кааласаўыз, аларды кечинде сууга чылап коюу керек.

• Сїттї бышырууда ашып кетпеши їчїн, кастрюлянын ичин май менен майлап коюу керек.

• Жашылчаларды бышыруу їчїн, кайнап жаткан сууга гана салуу керек.

• Ал эми кызылчанын тез бышуусун каа-ласаўыз, аны 20 мїнєт кайнатып, андан соў суусун тєгїп, кайра муздак суу куюп, кай-

натуу керек.• Жаўы жетилген картєшкєнїн кабыгын

тез жана ыўгайлуу аарчуу їчїн, аны туздуу сууга бир аз коюп коюу керек.

• Картєшкєнї кууруганда тузду аягында кошуу керек.

• Ал эми картєшкєнї кайнатканда эзи-лип калбашы їчїн, туздуу сууда жана бир аз тамчы уксус кошуп коюу керек.

• Кызылчаны кайнатканда єўїн жоготуп албашы їчїн, сууга сахар жана алма уксусун кошуп коюу керек.

• Камыр ысык сууга жуурулса, катуу бо-луп калат.

• Сїттї тырмакка тамызса, эгер ал жаўы болсо, тырмакка шарча болуп токтоп ка-лат. Эгер эски болсо, токтобой агып кетет.

• Жыгачтан жасалган буюмдарга акиташ салып койсо, кумурска кирбейт.

• Бычакты туздуу сууга жарым саат салып коюп курчутса, жакшы курчуйт.

• 10 êã ò¿ðïò¿ æàêøûëàï æóóï, àð êàí-äàé êåìòèêòåðèí òàçàëàï àëûï ýò òóó-ðàãû÷òàí êàáûãû ìåíåí ÷îãóó ºòêºðºò. Øèðå ñûêêû÷òû æå ïðåññòè ïàéäàëàíóó ìåíåí øèðå ñûãàò. Æûéûíòûãûíäà 3 ëèòð øèðå æàíà ê¿íæàðà (æìûõ) àëûíàò. Øè-ðåíè ìóçäàòêû÷òà ñàêòàéò. Ê¿íæàðàíû áàë æå êàíò ìåíåí àðàëàøòûðûï (áèð êã ê¿íæàðàãà 300 ãð áàë æå 500 ã êàíò) ìåíåí àðàëàøòûðûï, æûëóó æåðãå êî¸ò.

• Øèðåíè òàìàêòàí êèéèí áèð ñààò-òàí êèéèí áèð ÷àé êàøûêòàí è÷åò, ýãåð-äå áîîð æàêòà îîðóòóóíó ñåçáåñå¢èç, àíäà ºë÷ºì¿í 1 àø êàøûêêà ÷åéèí, àí-äàí àðû æàðûì ñòàêàíãà ÷åéèí êºáºé-ò¿¿ãº áîëîò.

• Ýãåðäå áîîðäóí îîðóï æàòêàíûí ñåçñå¢èç, áóë ºò æîëäîðóíà êºï òóç æàíà òàø òîïòîëóï êàëãàíäûãû òóóðàëóó àéòûï òóðàò, ìûíäàéäà áîîðäóí òóøóíà æûëóó ãðåëêà êî¸ñóç. Îîðó øèðåíè æà¢û è÷å áàøòàãàíäà ãàíà áîëîîðó, àíäàí êèéèí àë ºò¿ï êåòýýðè áàéêàëãàí. Òóçäàð îðãàíèçìäåí áàéêàëáàñòàí ÷ûãûï êåòåò, áè-ðîê îøîë ýëå ó÷óðäà òàçàëîî÷ó æûéûíòûãû ºòº ýáåãåéñèç.

• Ò¿ðï øèðåñèí è÷èï æàòêàí ó÷óðäà êóð÷ êû÷êûë àçûêòàðäàí áàø òàðòû¢ûç. Ìåíþ âåãåòàðèàíäûê áîëóøó êåðåê, ýò, áàëûê, æóìóðòêà, ñ¿ò êîøóëãàí òîêî÷, îøîíäîé ýëå "îîð" êðàõìàëäàðäû æàíà ìàéëóó òàìàêòàðäû àëûï ñàëû¢ûç.

• Øèðå ò¿ãºíººð¿ ìåíåí ñºçñ¿ç ò¿ðäº ê¿íæàðàíû ïàéäàëàíóó ñóíóøòàëàò. Àë áóë ó÷óðäà à÷ûï êàëãàí áîëîò. Àíû òàìàêòàíûï æàòêàí ó÷óðäà 1-3 àø êàøûê-òàí æåéò, îøåíòèï ê¿íæàðàíû òîëóê ò¿ãºòê¿÷ºêò¿ óøóíäàé òàðòèïòå ïàéäàëàíàò. Áóë îðãàíèçìäè ÷û¢äîî ¿÷¿í, àíûí è÷èíäå ºïêº òêàíäàðû æàíà æ¿ðºê-êàí òàìûð ñèñòåìàñû ¿÷¿í àáäàí ìààíèë¿¿.

ЖАШЫЛЧАЛАРДЫ ТУУРА КАЙНАТАБЫЗ:à) êàïêàãûíûí º¢¿ êàðà æàíà áåêåì æàáûëà òóðãàí áîëóóñó êåðåê

á) êàéíàòûï æàòêàí óáàêòà êûñòàëûï ñàëûï êîþóó áîëáîéò

â) äàÿð áîëãîí æàøûë÷àëàðäû “ñûðàçûì” òåçè ìåíåí àëûï ñàëóó êåðåê

ã) æàøûë÷àëàðäû êàéíàòûï æàòêàíäà ëèìîí ñîãóí êîøóï êîéñî¢óç æàêøû áîëîò

Àë ýìè íàí êºïêº ñàêòàëóóñóí êààëàñà¢ûç, æàíûíà êàðòºøêº æå àëìà æå áèð àç òóç êîþï êîþó êåðåê. (Ã.Óïåíîâàíûí áàðàê÷àñûíàí àëûíäû)

БООРДУ ТАЗАЛООНУН ЭСКИ ЫКМАСЫ

ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

ЖАШЫЛЧАЛАРДЫ ТУУРА КАЙНАТАБЫЗ:

ОШТО АКЫЛ-ЭСИ ЖАКТАН АРТТА КАЛГАН 15 ЖАРАНГА АЙДООЧУЛУК КЇБЄЛЇКТЄР

БЕРИЛГЕН, - УКМКУКМКнын коррупцияга каршы кїрєшїї

кызматынын Ош шаары жана Ош облусу боюнча бєлїмї ыкчам-иликтєє иштери-нин жїрїшїндє Мамлекеттик каттоо кыз-матынын транспорт каражаттарын жана айдоочулук кїбєлїктєрдї каттоо депар-таментинин кызматкерлеринин жана Ош облустук саламаттыкты сактоо мекемеле-ринин мыйзамсыз айдоочулук кїбєлїктєр-дї берген туруктуу коррупциялык схема-сын аныктады.

УКМКнын басма сєз кызматы билдир-гендей, жооптуу кызмат адамдар менчик айдоочулукка окутуучу мектептер менен бирдикте транспорттук каражаттарды баш-карууга медициналык каршы кєрсєтмє-сї бар, медициналык мекемелерде акыл-эс жактан артта калуу боюнча ар кандай диагноздору менен диспансердик каттоодо турган Ош облусунун Єзгєн районунун 15 жашоочусуна айдоочулук кїбєлїк даярдап беришкендиги тастыкталды.

Аталган факты боюнча 12-августа УКМКнын Ош шаары жана Ош облусу боюнча башкы башкармалыгынын тер-гєє бєлїмї тарабынан КР Кылмыш-жа-за кодексинин 221, 304, 315-беренелери боюнча кылмыш иши ачылды.

АК-СУУ РАЙОНУНДА КЫЗДЫ ЄЛТЇРЇЇГЄ ШЕКТЇЇ

ЖАРАНДЫН ДНК АНАЛИЗДЕРИН ТЇРКИЯГА ЖИБЕРЇЇ БОЮНЧА

СЇЙЛЄШЇЛЄР ЖЇРЇЇДЄ

Ысык-Кєл облусунун Ак- Суу районунун Бурма-Суу айылынын 32 жаштагы тургу-нун єлїмгє дуушар кылган деп шектелип жаткан 22 жаштагы К. Адилеттин экинчи

кыздын єлїмїнє тиешеси бар же жогун аныктоо їчїн ДНКсы Тїркияга жиберїї пландалууда. Бул тууралуу облустук ИИБ кылмыш иликтєє бєлїмїнїн ага ыкчам кызматкери Арсен Кариев билдирди, деп маалымдайт аймактык кабарчы.

А. Кариевдин айтымында, эки кылмыш-тын окшош жактары болууда.

«Эки кылмыштын бири бирине окшош-тугу бар. Ошол себептен К. Адилеттин бул кылмышка катыштыгы бар экендигин аныкташ їчїн биз єзїнчє соттук- медици-налык экспертизага материалдар берилди. Азыркы кїндє жыйынтыгын кїтїїдєбїз», - дейт ыкчам кызматкер.

Андан сырткары, К. Адилеттин ДНКны текшерип берїї боюнча Тїркия мамлекети менен сїйлєшїїлєр жїрїп жаткандыгын кошумчалады ал.

МСК РЕЙД УЧУРУНДА «РАДУГА» ЭС АЛУУ БОРБОРУНДАГЫ

«40X40» КАРАОКЕ КЛУБУНАН 133,9 МИЎ СОМДУК

АЛКАГОЛДУК ИЧИМДИК ТАПТЫ Мамлекеттик салык кызматынын кыз-

маткерлери Ысык-Кєл облусунда жїргїз-гєн рейд учурунда «Радуга» эс алуу борбо-рунун «40x40» караоке клубунан жалпы

баасы 133,9 миў сомдук 40 бєтєлкє ичим-дик жана 450 литр (1 кега) сыра алынды.

14-августта Мамлекеттик салык кызма-тынын басма сєз кызматы маалымдаган-дай, бул ичимдиктер Ысык-Кєл облусунда жїргїзїлгєн аткезчилик жолдогу алкогол-дук продуктуларды аныктоо боюнча салык-тык кєзємєл рейдинин жїрїшїндє алынды.

Рейддин жїрїшїндє салык кызматкерле-ри «40x40» караоке клубундагы алкоголдук продукциялардын тийиштїї лицензиялары жок экендигин аныктады.

Жїргїзїлгєн рейддин жыйынтыгын-дагы материалдар тийиштїї чара кабыл алуу їчїн Мамлекеттик экономикалык кылмыштарга каршы кїрєшїї кызматы-на берилди.

Кылмыш жана кырсык

15-август, 2014-жыл

13КЫРГЫЗ ДЇЙНЄСЇНЄ САЯКАТ

АБАЙЫ Агынектин боюнан, Аша коюп адуулап,

Алдындагы Буурулду, Абайы менен жа-буулап» («Семетей»), Бул — кийинчерээк кєбїнчє кыз-келиндердин токулгасына са-лынуучу кооз ат жабуу. Уздар анын жер-дигин эндей таардан, кездемеден тандап, ага, «Илме дос», «басма сайма» аркылуу тїр жиптерден кєркєм кєчєттєрдї табак-ча-табакча кылып, ат соорусунан даана кє-рїнгєндєй беришкен.

АБАЛАК «Ордо» оюнунда чїкє аткыч, черткич

курал. Ал мїйїздєн жасалып, тєрт бурч-туу (орточосу узуну 10—11 см; туурасы 4—5 калыўдыгы 1—1,5 см. болот). Ал кєп кар баскан карт текенин мїйїзїнєн тандалып жасалат. Алгач аны чеберлер кол араасы менен аралап, тегиздеп, малдын майын ка-лыў сыйпап, таптуу отко кактайт. Мїйїз былпылдап жумшарганда суутпай туруп, їстїўкї бети бир аз чуўкурча, кайкыраак болушу їчїн ага шынаа сымалданган жыгач коюп, тегиз эки жыгачтын ортосуна кып-чытып, кайыш же зым менен таўып, оор ташты їстїнє бастырат. Бир топ кїндєн кийин калыбын сактаган мїйїздїн чеке-белдерин аралап, єгєєлєп, жонуп, абалак тїспєлїн берет. Эптїї болушка анын баш

бармак, сєємєй, ортон кармай турган эки чети араа, бычак аркылуу каршы-терши «торчолонот». Абалактын кєлємї ар кан-дай болот. Ал эми кулжанын мїйїзї єтє эле катуу келгендиктен абалак жасоо кыйын. Ошондой эле абалактын бир жагы жазы, экинчи тарабы кууш келип калат. Буга беш карыштан жогору болгон текенин мїйїзїн тандоо керек. Картаў текелердин мїйїзї то-гуз карышка дейре жетет. Абалак їчїн мына ошолор табылгыс жердик болот. Мында мї-йїздїн жарымы туюк келип, жарымынын ичинде єзєгї же кєўдєйїрєєк кєрїнєт. Так ошондой алты карыш мїйїздїн їч кары-шы, сегиз карыштын тєрт карышы калыў келет. Абалактын їч тїрї бар: Топ бузаар (ураттаар) абалак — бул чоў абалак. Ша-дылуу адамдардын колдоруна токтомдуу келет да, узуну бир нукумдан бир элидей ашыгыраак болуп (шадылуу колдуу адам-дардын єлчємї менен) туурасы тєрт жарым элиге чейин жетет. Бул абалак томпойдон

эки эсе оор кєрїнєт да, калыўдыгы бир жа-рым элидей болот. Орто абалак-чїкєнї чер-тет. Жемек — кадоочу, тооручак — тооручу абалак. Мунун узуну нукум, туурасы тєрт элидей келип, калыўдыгы элиден азыраак ашат. Текенин мїйїзї араа аркылуу кесилет да, керки менен тегизделип, бодур жерлери кайрак таштарга сїртїлє, єгєєлєнїп жыл-маналат. Абалактын жерге тийїїчї тарабы саал кайкыраак келет. Ансыз анын кырлары жерге тийип, абалак жакшы жїрбєй калат. Абалак їстї кєбїнчє тегиз келип, бир аз кай-кыраак болушу да ыктымал. Абалак кичине болсо чеберлер їшкїлєп, ага коргошундан кыт куюшат. Єтє оор абалак чїкєнї сын-дырат. Топ бузуучу, топ атуучу адамдарды «ордо оюнунда» «ураткан» деп да аташат. Мыкты абалактар «козулук абалак», «кой-лук абалак», «улактык абалак» деп айтылат.

АБДЫРЫНА Тєшєктїн аяк-башына жазданууга ата-

йын ылайыктала жасалган жыгач буюм. Бул кыргыздар отурукташуудан кийин кє-бїрєєк колдонула баштап, жыгаччылар муну сыйдалап кармап, кооз буюм ката-рында урунууга аракеттенишкен. Кєчмєў-дїї жана жоокерчилик турмушта тєшєктїн аягы жапыс кєрїнсє, ээр анын їстїнє жел-дик же тердик, кийиз єўдїїлєрдї коюшкан. Улуулардын айтымдарында, ат їстїндєгї-лєрдїн кан тамырлары жїгїрїп, буттун эс алышына шарт тїзєт.

АДЫРГЫ Єрмєк согууда колдонуучу жыгач курал.

Узундугу 40—45 см, жазылыгы 15—17 см,

калыўдыгы — 3—5 см, баш-аягы, эки кыры бирдей жукартылып, тактайдан жасалат. Адыргынын эки учунда кєзєнєгї болот. Мындан кудум жїн сабоодой эки таякча-нын ичке жагы єткєрїлїп, нукумдай жоон башына такалат. Кїзїктїн жардамы менен адыргы аркылуу єрмєктєгї эриштин їстїнє астыўкы жиптерин, їстїўкї жиптерин асты-на алмак-телмек єткєрїп турат. Мунун ар бир єтїшїндє аркакты эриштердин арасына

кысып калтырат. Адыргынын жердиги тал-дан да, теректен да, карагайдан да, арчадан да жасалат. Ал кыйылып келинери менен чеберлер аны кадимки тактайдан жонуп, кє-лєкє жайда кургатылып, кем карчы бычак аркылуу тегизделет. Адыргыны аракетке келтирїїчї жїн сабоодой эки таякча ыр-гайдан да, талдан да, табылгыдан да болот.

Амантур АКМАТАЛИЕВ, Кыргыздын кол єнєрчїлїгї

www.bizdin.kg

ТЇРКИЯДАГЫ “КЫРГЫЗЛАР

ТЮРБЕСИ” КЇМБЄЗЇ

700 жыл мурда Изник шаарынан Анадолулук тїрктєр менен бир ка-тарда салгылашкан кыргыз жоокер-леринин соўку баш калкалаган жерин табышкан. Кыргыздардын ата-баба-лары єзїлєрїн кайраттуу, эр жїрєк жоокерлер катары кєрсєтїшкєн. Алар бекем чепке биринчилерден болуп ки-ришкен, ошонусу їчїн султан Орхан Гази башкарып турганда ушул жерде баатырларга эстелик катары кїмбєз тургузууга буйрук берилген.

Стамбулдан 120 км жана Бурсадан 85 км аралыктагы азыркы Изник шаа-рынын аймагында, анын чет жакала-рында шаардык дубалдардын уран-дылары, дарбазалар, чептер, чиркєє жана тарыхтын башка эстеликтери сакталып калган. Шаардын тышында їч жолдун кесилишинде жергиликтїї тургундарга “Кыргызлар тюрбеси” ка-тары белгилїї болгон кїмбєз же экин-чи миў жылдыктын башталышында ушул шаарды алуу учурундагы салгы-лашууларда курман болушкан кыргыз жоокерлеринин эстелиги-мемориал бар. Кийинчерээк Изник шаары бир аз убакта Улуу Селжукиддер империя-сы мамлекетинин княздыктарынын биринин борбору болгон.

2004-жылдын октябрында кїмбєз-дїн жанына кыргыз айкелчиси Т.Са-дыков жасаган кыргыз баатырынын эстелиги орнотулган.

ЛОНДОНДОГУ КЫРГЫЗ

РЕСТОРАНЫ

Чет єлкєдєгї кыргызстандыктар-дын ресторандары жыл сайын єсїї-дє. Менин угушума караганда, Орус-сиядан баштап АКШга дейре биздин

ашканабыз жайылып баштады. Ин-тернеттен мага Лондондогу кыргыз-казак ресторанынын сїрєтїн жибе-ришкен экен.

КЫРГЫЗ КОЛ ЄНЄРЧЇЛЇГЇ

15-август, 2014-жыл

1414 САНДАН САНГА

Айылдагылар даўазалап сєз кылсын, атыбыз чыксын деп, ошончо малды жара тартып, дасторконго дїйїм нерсени коюп, жарымы желип, калганы тєгїлїш їчїн ата-сынын арманы аткарылышы сєзсїз керек беле. Эгерде бир кїндє желип кетип чач-паган болсо, азыр минтип капшырылган машинанын быркыраган айнегинен кїн нурларын алсыз карап жатмак эмес. Єтє бийиктен кулашыптыр. Буларды кимдир бирєєлєр байкашабы. Белгисиз. Эгерде эч ким кєрбєсє тагдырлары кандай болот. Куураган баш сєєгїнїн кєз чарасынан жы-лан курт сойлоп чыгып жылдар бою жаты-шабы. Капчыгайдын таманындагы булар-ды эч ким байкабаган экен. Нары жакында кар тїшїп жазга чейин жол ачылбайт. Ан-да деле буларды бирєєлєр кєрїшї кїмєн.

Нурдан єз катасын ємїрїнїн акыркы сааттарына чейин ойлоого дарманы жет-пей, єз жаны менен алек болуп, абдан кый-налып ємїрї єчїп баратат. Байкуш жигит суу кєзїнєн учуп, ууртам суу берээр эч ким жок аябай кыйнала берди. Кїн нурларын алсыз карай берип їзїлдї. Бул дїйнєнї би-ротоло таштап кетти.

Айлана тунжурап жатат. Їнсїз сєзсїз тоолор жымжырттыгы сезимге бир баш-кача таасир берет.

* * * Ажар ушунчалык санаага батып ишенге-

ни – Гїлсара. Тагдырына миў ирет жалы-нып, бирєєнїн кєзїн карабай їйлїї бол-сом дегенде эки кєзї тєрт. Назарга бил-дирбей, эмне деген балакетке аралашып атканын сездирбей бейгамдай кєрїнгєнї менен жан дїйнєсїндєгї уйгу-туйгусу єзїн эзип келет. Оо, аялзаты! Мынчалык тїй-шїк тартууга жаралгансыў. Жашоо жїгїн мойнуўа сїйрєп алып кете бересиў. Ошол тартып бара жаткан кїчїўдє эмне деген мээнет, санаркоо, тилектер жатат. Мын-чалык мээнеткечсиўер – аялзаты! Азап-ты кєтєрїїгє кыйын мезгилде жол таап

чыгууга жаралгансыў, алдыга умтуласыў аялзаты. Ажар байкуш ушундай абалда эле. Аны тїшїнгєн жан курбусу Гїлсара да Бишкекке дагы кошо барат. Ажардын коркконун билип туруп жалгыз жибергиси келбеди. Эч качан аралашпаса дагы эмне балээ болоорун ким билет. Єзї тажрый-балуу болуп бїтпєдїбї. Жанга тынч кошо барып Гузелине єз колу мен тапшырып келет. Экєє Гїлсаранын їйїндє Бишкекке барууга камданып атышканда телевизор-дон мынча наркозаты кармалды деп айтып атышканын угуп отурушту. Ажар аны угуп ого бетер санааркай берди. Санааркабай дагы коёбу. Ушул балакетке эртеўки жа-шоосу, тиричилиги, балдарынын келече-

ги байланышкан. Мындан башка аргасы жок. Гїлсара анын абалын тїшїнїп эле турат. Єзї деле тынчы кетип атат. Мурун кєп болсо Турарга алып барганча тынчы кетчї. Акчаны алгандан кийин жеўилдейт эле. Эми болсо жан курбусу їчїн тєрт кило героинди алып Бишкекке баратат. Бишкек эле болсо мейли эле. Кєзгє чалдыкпай узак жол басып, казактарга, орустарга колго тїшпєй Москвага барыш оўойбу. Гїлса-ра кайра єзїн тынчытты. Саткынчылык болбосо эле оўой. Єзїлєрїнїн байланыш-тарында андай нерсе жок їчїн минтип ге-роинди сумкага салып атышпайбы.

– Коркуп атам, Гукен, – деди Ажар ый-лагысы келип.

– Жаман ойду ойлобосоў. Ар дайым жакшы гана ойду ойло. Мен жаныўда турбайымбы. Кечээги памирлик аялдар-ды кєрдїў го.

– Кебетесин карасаў сїйрєлгєн неме-лер экен.

– Ошо сїйрєлїп жїрїшїп иштин баа-рын ошолор жай-лашат да.

– Кыйын аялдар экен. – Кыйындыгы їчїн ошо сїйрєлїп жї-

рїшїп Памиринен тєрт килону кєтєрїп келишпедиби. Сен ошолорчулук жоксуў-бу. Коркпо саткындык эле болбосо Москва эмес Европага алып єтсєў болот.

– Сага ыраазымын, Гукен. – Ырахматыўды їй алганда айт. Сен

келгенче менин дагы санам тынчыбайт. Гїлсара бекитип койгон жеринен героин-дин жытын басчуу, жыты буруксуган чєп бїрїн алып чыкты.

Бєлмє ошол жытка гана колуп героин-дин жытын ба-сып кетти.

– Ай-ий, Гукен, бул чєбїў укмуш бур-курайт го. Жыты сонун экен. Кайдан таап жїрєсїў?

– Бул чєп Памирде мєўгїнїн астында гана єсєт экен. Аны да айсыз тїндє нур чачып турганда издеп табы-шат. Менин кошо иштешкен ишеничтїї бири тажик, бири кыргыз эки таанышым, атайын ба-рып терип келишкен.

– Билбеген балээў жок сенин. – Героинди ушул чєп менен ороп койсоў

итиў да жыт ала албай калат. – Адамдан айла качып кутулбайт экен го. – Айрыкча аялзаты ушул иште айла-

кер, єзїнє ишенген болбосо аралашпай эле койгону жакшы. Сенин болсо айлаў муўкурап атканынан кєрїп атпаймынбы

Ошентиg экєє аман-эсен Бишкекке ке-лишти. Гїлсара дагы Гузелди кєргєндєн кийин, ким экенине кєзї жетип ага ише-нип калды. Адамдын ички туюму сырдуу жана алдабайт.

- Эй, сага эмне деп жатам, - деген али-ги эркек ордунан тура калганда эле Елена єз бєлмєсїн кєздєй чуркап жєнєдї. Ичи-не кирген менен эшигин илгенге жетишпей калды. Олбурлуу эркек эшикти чыканагы менен тїртїп жибергенде каалга кыйч дей тїшїп, Елена жерге кулап кетти.

- Акырын айтса тилди албайсыў ээ, азыр мен сени бат эле тарбиялай салам, - деген эркек жакындап келатты. Елена жыгылган калыбында артын кєздєй жылат да:

- Апама айтам, ал азыр келет, - деп кый-кырды. Анын ушул сєзїнєн кийин эркек селт эте тїштї да алдап-соолаганга єттї.

- Ай, тамашалап жатпаймынбы. Сен эми чоўоюп калдыў да, минтип мектепке барып жатасыў. А мен сага сонун оюн кєрсєтєм, апаўа айтпа, ээ. Анан балмуздак алып бе-рип турам. Кана берчи колуўду.

- Ики, - Елена эки колун артына катты.- Эй, алып келчи колуўду! – эркектин

кайра ачуусу келип, Еленанын колун булка тартып, шымынын ичине салып жиберди да, ушала дейм, - деп кыйкырды. Еленанын бїт денеси калтырайт. Колу адаттан тыш нерсеге урунду. Былбыраган немени бир-эки жолу мыкчый кармагандай болгон.

- Эй, антип эмес, акырын, - деди кєзїн жуумп, башын чалкалата отуруп алган эркек.

- Эшек! Кєк мээ! – аўгыча апасы келип, тигил эркекти ур-токмокко ала баштады.

- Сен эмне жинди болдуўбу, тамашалап жатса, - эркек башын калкалай кайсалап, бєлмєдєн качып чыкты. Апасы аны кубалап жиберип, аракты єзї жалгыз ичти. Мас бол-гондон кийин бышактап, Еленаны кучактап алып ыйлаган. Кайра-кайра кечирим сурап жаткан. Ошол боюнча эртеси турган жок. Анан чоў энеси келип, Еленаны алып кет-кен. Чоў энеси экєє бактылуу жашачу экен, азыр ойлосо. Кашайып ал бактысы да бир жылга гана созулуп калбадыбы.

- Эй, эсиўе кел, эмнени ойлонуп калдыў, - деген Адеминин їнї селт эттирди Еленаны.

- А, єткєн кїндєр эске тїшїп кетпедиби.- Ошондой, селейип эле катып калдыў. А

менин эсимде атам-апам элес-булас, анан ко-шуна бала бар болчу Нурбек деген. Ошону гана анча-мынча элестете алам.

- Эмнеге Нурбек?- Билбейм, экєєбїз чогуу ойноп, анан ал

дайыма мага болушуп жїргєнї їчїн го.

- А сен азаматсыў, алигиче атын билет экенсиў?

- Билгенде эмне?- Балким, кийин жолугуп каларсыўар.

Чоў энем айтчу, жакшылыктан їмїт їзбє деп,-Елена кайрадан ойго чємїп кетти. Аз-дан кийин караса Адеми уктап калыптыр.

Эртеси аларды таўында ойготушту. “Мам-ка” деп коюшат, кыздардын баарын кара-ган эткээл сары аялды. Ошол єзї келиптир. Кыздардын баарын ич кийимчен коридорго тизишти. Анан єзї кыздарды ары-бери те-геретип, ар бир дене мїчєсїнє кєз жїгїртїп келе жатты. Кезек, Адемиге да жетти.

- Мунун улуту ким?- Кыргыз же казак окшойт, - деп жооп

берди тарбиячы эжекеси.- Кыргызмын, - Адеми єзї жооп берди .- Кызык, сен европалыктарга да, азия-

лыктарга да окшоп кетет экенсиў. Бул кыз-ды дагы эки-їч жылга кєздєн далдоо бага тургула. Кези келгенде кєп акчага сатылчу-дай. Мїмкїн шейхтерге сатып калаарбыз, -

деди “мамка”.- Жарайт, - тарбиячы эжеке баш ийке-

ди да, а мунучу, - деди колу менен Еленаны кєрсєтїп.

- Бул кыз деле тїзїк экен, - деди, “мамка” Еленага кєз жїгїртїп карап, - мейли, муну деле тигиге кошуп койгула.

Ошол кїндєн тарта тарбиячы эжекеси бу-лар менен бир бєлмєдє чогуу жашай баш-тады. А Каринаны ошол боюнча кєрїшкєн жок. Тарбиячы эжекеси болсо эки кызга бийлеп-ырдаганды, гитара, фортепианодо ойногонду їйрєтїїчї керектїї адистерди таап келип, экєєнє жаўы дїйнєнїн эши-гин ачты. Эми экєєнїн Каринаны ойломок тургай єз ара сїйлєшїїгє да убактысы жок эле. Музыкалык сабактардан сырткары чет тилдерин да їйрєнїп жатышкандыктан ке-чинде керебетке сулк жыгылышчу.

* * *А Карина колдон-колго єтїп жатты. Улам

бир жаўы “мамкага” туш келип, ал башка би-рєєнє кымбатка сатууга далбастайт. Канткен

менен Карина эми гана он бирге толуп, жа-ўыдан жетилип келе жаткан дене мїчєсї ме-нен кимди болбосун єзїнє тартчу. Анын їс-тїнє кєз карашы дайым муўайым. Кєпчїлїк сойкуларча кєздєрї ойноктобойт. Жашынан эрте тїнкї жашоого аралашса да баары бир балалык баёолугун жогото элек. Ошондонбу, айтор ашыкча эч нерсе талап кылбайт. Жаш туруп жашоодон тажаган немече туш кылган тагдырына кайыл. Кенедей эле болсо да кы-лымды кєргєн кемпирче ємїрдєн тажаган-дай. Айтор, ал їчїн баары бирдей. Мына ушул Карина узак жолдо баратты. Жол... Аргасыз адамды ойго салат. Кудум ємїр сыяктуу бирде таштак, бирде асфальт. А кээде тоо кыялайт. Карина да убакыт менен жарыша учкул ой-лорго термелет. Чын! Ушунча болуп єзї жє-нїндє ойлонбоптур. Дегеле, секелек кыздын ємїр жєнїндє ойлонууга шаасы, жашы бар беле?.. Бирок, факт деген факт. Чындык ачуу болсо да чындык. Каринанын єз курагынан тїшїнїгї, тїйшїгї да єйдє болуп, турмушу оор болгонун карандай чайда калкып турган чымындай чындыкка окшош. Мына, ойлор-дун туу чокусуна жеткенче Карина жана ага окшогон кыздарды алып бара жаткан топ дагы бир чегараны ашты. Азыр кадимки эле эл тарткан автобус менен бара жатышат. Ага чейин самолёт, поезд, “Джип” деген адамзат турмушундагы алдыўкы транспорттор менен келишти го. Дале келатышат. Ким їчїн? Ал-бетте, єздєрї їчїн эмес. Карина кааласа айыл этегинде, токойдун жетегинде жайгашкан ата-сынын їйїнєн карыш чыкпайт эле го. Ал їй азыр деле ыйык, бирок... Бирок, єгєй атасы-нан алган “сабак” алигиче эсинен кете элек. Андай “сабакты” азыр да эч ким бере элек. Ошондон улам азыркы турмушуна каниет кылбаса да капачылыгы жок. Оо, анда ал алты эле жашта болсо керек. Апасы їч тїндїн би-ринде эле жок болчу. Кыязы, тїнкї нєємєттє турган медсестра болсо керек да. Андай кїн-дєрї Карина атасынын койнуна жатчу. Ооба. Єгєй эмес, єз баладай. Ошентип кїндєр єтє берди. Карина он тєрт жашка да чыгып кал-ды. Анан эле кїтїлбєгєн окуя болуп кетти. Адаттагыдай апасы тїнкї нєємєткє кеткен-де єгєй атасы анын бєлмєсїнє кирип келди. Адегенде Карина корккон жок. “Эмне болду, ата?” деди. “Эч нерсе”. Сулк эле Каринанын диванына кулады. Уктап калышкан. Таттуу уйкудан таў эрте Карина бакырып ойгонду.

НАРКОТАШЫГЫЧТАР

(Сандан санга)

БУРУЛКАН БАКЕЕВА

Íàðêî ñîîäàãà àðàëàøóóíóí ýêè ãàíà æîëó áàð. ªë¿ì æàíà

ò¿ðìº. ¯÷¿í÷¿ æîëó æîê. Íàðêîçàòûí êîëäîíãîí äàãû, ñàòêàí äàãû ºç¿

àòàéûëàï æàð êûðûíäà òóðóï àëûï àæàëûíà áîé òàøòàãàí ìåíåí

áàðàáàð.

(Сандан санга)

ТААЛАЙ БАКЫТАЕВ

(Курч окуялуу чыгарма)

(Бейєкмєт уюмдардын маалыматы боюнча 1997- жылдан бери 400 бала жоголгон)

Жоголгон балдар

15-август, 2014-жыл

1515СКАНВОРД

15-август, 2014-жыл

16

18-август кызыбыз

АДЕМИНИ бир жашка толушу менен

куттуктайбыз!

Кызым, дал ушул кїнї атаў экєєбїздї бакытка бєлєп, бул жарык дїйнєгє келип, бизди да, туугандарыўды да кубанткансыў. Туулган кїнїў кут болсун! Адеми, атыўа затыў жарашкан акылдуу, сулуу, ыймандуу кыздардан болуп чоўой! Балалыгыў жалаў бактылуу кєз ирмемдерге бай болуп, келечегиў кеў болсун! Быйтыйган ууртуўан эч качан жылмаюу кетпесин! Биздин бактыбыз да, байлыгыбыз да, жашообуз да сенсиў!

Атаў жана апаў

КУТТУКТОО

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу башталды!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

КЫЗЫКТАР ДЇЙНЄСЇНДЄ

БУЛ СЇРЄТТЄ КАНЧА КИШИ БАР?

ЧЫГЫРЫКБалдардын таянып басуусу

їчїн колдонулуучу чыгырык (ходунок) мындан 4 кылым му-рун эле пайдаланылчу. Анда бири отургуч сыяктуу болуп, ортосу тешик болсо, экинчиси дєўгєлєк менен иштеген юбка сыяктуу болчу. Бирок балдар ага отурбай, таянып жїрїшчї.

Кєптєгєн сїт эмїїчї жа-ныбарлардын балдары, анын ичинде адам баласы да 6-7 айга

чейин мурду менен гана дем алат.Жаўы тєрєлгєн наристе жашыл жана кызыл єўдєрдї

кєрє алат. Кєк єўдї кєрє албайт.Бардык сїт эмїїчїлєрдїн ичинен пилдер жана адамдар

гана башы менен тура алышат

НОБЕЛЕВ СЫЙЛЫГЫДїйнє жїзїнє кошкон ири

салымы їчїн ыйгарыла тур-ган эл аралык кадыр-барктуу сыйлыктардын бири.

Нобелев сыйлыгы Альф-ред Нобелдин жазып калтыр-ган мурас кагазына ылайык негизделген. Мураста ал сый-лыкты дїйнє жїзї боюнча беш илимий багыт боюнча гана ый-гарууга каражат бєлїї мурасы жазылган. Алардын катарында адабият, физика, химия, физиология жана медицина белги-ленген.1969-жылдан бери Швед банкынын демилгеси менен экономика боюнча да Нобель сыйлыгы ыйгарылып келїїдє.

Нобель фонду 1900-жылы тїзїлгєн, ал эми биринчи сыйлыктар 1901 –жылдын декабрында тапшырылган.

Физика, химия, физиология жана медицина, адабият жана экономика тармактары боюнча сыйлыктар Сток-гольмда Швециянын королу тарабынан тапшырылат. Ал эми тынчтыкты коргоо багытында-Ослодо Норвегия но-белев комитетинин тєрагасы тарабынан Норвегиянын королу жана королдун їй бїлєсїнїн мїчєлєрїнїн каты-шуусунда тапшырылат.

Стокгольм-Нобелев сыйлыгын тапшыруу жайы катары гана белгилїї эмес. Бул шаар бири –бири менен бирик-тирилбеген 14 аралга курулган. А бїгїнкї кїндє бул ра-йондо 57 кєпїрє бар.

Биринчи Нобелев банкети 1901-жыылы 10-декабрда биринчи сыйлык тапшырылган кїнї берилген. Азыркы мезгилде банкет Кєгїш залда єткєрїлєт. Банкетке 1300-1400дєй адам чакырылат. Банкеттин катышуучулары фрак жана кечки кєйнєк кийїї салтка айланган. Бериле турган тамактын тизмесин тїзїїгє качандыр бир убактарда «Жыл-дын ашпозчусу» наамына татыктуу болгон мыкты ашпоз-чулар катышышат. Сентябрь айында Нобелев комитетинин мїчєлєрї тарабынан тамактын тизмесинин їч тїрї даам татылып кєргєндєн кийин кайсы даам «Нобелев столуна» коюла тургандыгы чечилет.

Нобель Альфред Бернхард (1833-1896)- швед химиги, ин-

женер, динамитти ойлоп тапкан окумуштуу болгон. Єзїнїн байлыгын бїтїндєй Нобелев сыйлыгын тїзїїгє мурастап жазып калтырган. Жасалма жол менен алынган нобелий химиялык элементи анын атынан аталган.

КАР КИШИКар киши-бул легендарлуу, адам

тїспєлдїї –жер шарынын ар кайсы райондорунан кезиккен табышмак-туу жандык. Анын аты абдан кєп. Гималайда аны йети, Тїндїк Кав-казда аны-каптар, Азербайжанда –гулей –бани, а Монголияда –ал-мас, АКШда –бигфут, Канадада-сасквоч деп аташат.

Кар кишиге окшош сїрєттєр илгертен эле Байыркы Греция-нын, Римдин жана орто кылымда Европанын искусстволорунда тар-

тылып, ал жєнїндє Библияда, Рамаянда, тїрдїї элдердин фольклорлорунда айтылып келген.

Жарым адам, жарым маймыл тїспєлдїї бул жандык-тын бутунун издери биринчи жолу 1921-жылы бийикти-ги 6,4 км. Жомолунгму тоосуна болгон экспедиция учу-рунда табылган.

Издерди иликтєє учурунда жергиликтїї тургундар бул издер метах-кангмилерге- же которгондо «єтє сасык жыт-туу кар кишилерге» тиешелїї экендигин айтышкан. Бул кар кишилер Гималайда жана Тибетте жашашкан. Азыр-кы мезгилде кар кишилер Памирде, Борбордук Африкада жана АКШда, Кавказдын эч ким чыгып бара алгыс тоо чо-куларында, Чукоткада жана Якутияда жашашат.

Кар кишилер адамдардан чымыр денеси, баш сєєгїнїн учтуу, башкача сїйрїлїгї, колунун узундугу, моюнунун кыс-калыгы жана алдыўкы жаагынын єзгєчєлїгї менен айыр-маланып турат. Кар кишилердин чоўураактары Борбордук Азия жана Тїндїк Америкада кездешет. Алардын денеси кара, боз же ак тїстєгї жїндєр менен капталып турат. Ба-шындагы жїндєрї денесиндеги жїндєргє караганда узун болот. Кар кишинин жїзї кара болот, ал эми муруту жана сакалы кыска жана сейрек. Алар дарактарда абдан жак-шы секиришет. Тоодо жашаган кар кишилер їўкїрлєрдє жашашат, ал эми токойлордо жашагандары дарактардын бутактарына уя курушат.

Кар кишинин бар экендигин танган айрым окумуштуулар бою єтє узун жана жїндїї адамдарды айрым фантазия-сы кїчтїї адамдар кар киши катары кабыл алышат дешет.

КИРПИБилесиўерби достор, кир-

пинин салмагы 800 грамм гана чыгып. куйругунун узундугу 3 сантиметрге гана жетет . Ал эми анын тиштеринин саны 36 бо-лот экен. Тїстєрдї адам сыяк-туу ажырата алганга жєндєм-дїї келишип, туулгандан бир нече саат єткєн соў ийнелери чыга баштайт .Ийнесинин узундугу 3 сантиметрге жетет .Бир эле кирпинин 3 миўден 6 миўге чейин ийнеси болот.