- Кубан мырза, жаўы 2015-жыл дагы босого-бузга кирип келди. Ага байланыштуу єтїп бараткан 2014-жыл Кыргызстанга эмне-лерди берди, кандай жетишкендиктерге жетишти, кандай ка-тачылыктарга жол берилди деген суроо туулат?- 2014-жыл ийгиликтїї жыл

болду. Алдыга кадам ташта-ган, туруктуулукту камсыздай алган жыл болду десек болот. Мамлекет башчыбыз сырт-

ка жасаган иш сапарларын-да инвестицияларды тартууга мїмкїнчїлїктєрдї ачты. Кече жакында эле Евразия эконо-микалык биримдигине кир-дик. Муну да ийгилик катары баалап коюшубуз керек. Араб єлкєлєрї менен мамилебиз кайрадан жанданды. Тїркия менен жакшы мамиле куруп атабыз. Айтор сырткы саясат жакшы жїрїїдє. Энергетика тармагында ири долбоорлор жїзєгє ашырылууда. Жолдор салынып атат. Каатчылык бай-калган жок. Кемчиликтер бол-со, быйылкы жылдагы кур-гакчылык суу тартыштыгын

жаратты, энергетикалык кри-зисти пайда кылды. Бирок, бул маселе чечилди. Коррупцияга каршы кїрєшкє каршы аракет-тер байкалды. Маселен, кыл-мыш жоопкерчилигине тарты-лып жаткан саясатчылардын тарапташтары жолдорду бууп турушту.

- Бул жылдагы оппози-циянын ишине кандай баа бересиз?- Системалуу оппозиция

болгон жок. Олуттуу маселе-лер, же сунуштар менен чык-кан бийликке атаандаш оппо-зицияны кєргєн жокпуз.

11

8-9

«Акылы бар эси жок, акчасы бар бети жок!»

ТУУРА БАГЫТТА КЕТИП БАРА ЖАТАБЫЗ3 жаштагы кыз єлїп тирилген

14

redactor@aibat.kg • ¹ 110 • 26-äåêàáðü, 2014

www.aibat.kg

4

«2014-ЖЫЛЫ КЫРГЫЗСТАН ТЫШКЫ САЯСАТЫН МЫКТЫ ЖЇРГЇЗДЇ»

Марат СУЛТАНОВ:

ТУУРА БАГЫТТА КЕТИП БАРА ЖАТАБЫЗМарат СУЛТАНОВ:

2Кой жылына жылдыз тєлгє

13

2

М.Анашевичтин «айыл банктагы» ишмердїїлїгїнєн їзїмдєр

Бул жылдагы оппозициянын ишмердїїлїгїнє «2» деген баа коем

Кубан АБДЫМЕН, саясат таануучу:

Бакыт БАКЕТАЕВ:

Кой жылына жылдыз тєлгє

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

2 АЙБАТ ПРЕСС

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №3024 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

Кєчкєн САКТАНОВ, КР эл жазуучусу:

Филиалдын тагдыры«АКЫЛЫ БАР ЭСИ ЖОК, АКЧАСЫ БАР БЕТИ ЖОК!»

«2014-ЖЫЛ БИР ТОП ЖАКШЫЛЫКТАРДЫ АЛЫП КЕЛГЕН ЖЫЛ БОЛДУ»

ДЕПУТАТ У.АМАНБАЕВАГА КАРАТА КЫЛМЫШ ИШТИ ИЛКТЄЄ АЯКТАП

ЖАНА СОТКО ЖЄНЄТЇЛДЇ

«КУМБЕЛДИ» КЫТАЙГА САТЧУ КИМ?

М.АНАШЕВИЧТИН «АЙЫЛ БАНКТАГЫ» ИШМЕРДЇЇЛЇГЇНЄН ЇЗЇМДЄР

2011-жылдагы президенттик шай-лоонун алдында ташталган ушундай ураан-чакырык Акылбек Жапаровдун бейнесине тиешелїї экенин басылмалар жакшы эле чуулдатышкан. «Ар-намыс» фракциясын ичинен иритем деп атып борттон алыс ыргыган Акылбек мырза «Кут» партиясы аркылуу парламенттик шайлоого катышаарын укканбыз. Жалгыз «Куту» менен ЖоКе босогосун аттай ал-басын тїшїнгєнбї, «ата мекенчи» Ємїр-бек Текебаев, «бир болчу» Алтынбек Су-лаймановду айланчыктап, «мени кошуп алгылачы» дегендей жалооруп жїргєнїн кєргєндєр бизге айтып келишти. Акча-

сы самандай сапырылганы менен калыў элден колдоо таппаган саясатчылардын тагдыры ушундай болот эмеспи…

А.ЖАПАРОВДУ АЙЛАНЧЫКТАГАНДАР…

Жооптуу кызматта жїргєндє оозуна талкан сугунуп алгансып унчукпаган, ээр-ден шыпырылса эле акыл їйрєтїп кирген Акылбек Жапаров 2008-жылдан бери «МИС» («Машиноиспытательная стан-ция») ААКсынын акционери. 2010-жыл-дын башында «МИСтин» директорлор кеўешинин тєрагалыгына М.Бєрїбашев шайланган. Бєрїбашев кадимки Мак-сим Бакиевдин жакын досу жана курста-шы экени эле кєп нерседен кабар берет. Апрель окуясынан кийин М.Бєрїбашев ишкананын директорлугуна Ч.Таалайбек уулун дайындатууга їлгїргєн. Бул жигит «мыйзамдагы ууру» Камчы Кєлбаевдин тобунун мїчєсї экендиги тууралуу кеп бар. Кримтєбєлдїн єкїлї, М.Бакиевдин «оў колу» менен тыгыз кызматташкан А.Жапаров эмки жылдагы парламент-тик шайлоодо алардын колдоосун алыш їчїн ушундай кадамга барганбы? Тїшї-нїп бовойт.

- Кєчкєн мырза, Жылкы жылы-нын сапары карып, жаўы 2015-кой жылы босогобузга келип кал-ды. Мына їшїлєтїп бараткан жыл Кыргызстан їчїн кандай жыл болду деп эсептейсиз?- Жылкы баласынын кыялы чатак бо-

лот, бирок бул жыл андай болбостон, аб-дан жакшы жыл болду. Ырас, кээде мый-замдын алкагынан чыгып, жол тосууга чейин барган окуялар болду. Бирок, эл мындай єнєкєттєрдєн тажаганы билин-ди окшойт. Эл тынчтыкты, ынтымакты самап калганын кєрдїк. Бул жылы мада-ниятыбызда да бир топ алга жылыштар болду. «Кєчмєндєр оюндарынын» дїй-нєлїк деўгээлде Кыргызстанда єтїшї эле єзїнчє чоў сыймык болду. Кудайга шугур, єлкєбїздє тынччылык болду.

- Келерки жылга карата кандай каалоо-тилектериўиз бар?

- Быйылкы жылы башталып, бирок татыктуу натыйжасын бере элек иштер дагы-да уланып, єз жемишин берсин дээр элем. Жаўы-Жыл элибизге токчулукту, тынчтыкты, ынтымакты ыроолосун. Ар бир їй-бїлєдє балдардын кїлкїсї чыгып, бакыт шаўга бєлєнїп турушсун. Єлкєбїз єркїндєп єсє берсин.

КР Башкы прокуратурасы тарабынан, кургак учукка каршы кїрєшїї боюнча Ош облустук борборунан ири єлчємдєгї акчалай каражаттарды мыйзамсыз

чыгарып кетїї фактысы боюнча кылмыш ишти иликтєє аяктап жана сотко жєнєтїлдї, деп билдирди бїгїн, 25-декабрда прокуратуранын басма сєз кызматы.

Урмат Аманбаеванын коррупциялык схемасынын тїзїлїшї їчїн КР Кылмыш-жаза кодексинин 30-берененин 4-бєлїгї, 303-берененин 2 бєлїгї (уюштуруучунун ролундагы коррупция) менен коррупция-лык кылмыштарга аткаруучунун ролунда катышкандыктары їчїн М.Улуходжае-ва менен Ф.Шамшиевага айып тагылды.

Бул кылмыштын фигуранты катары эсептелишкен У.Асанов менен Г.Шаае-вага дагы КРнын Кылмыш-жаза кодек-синин 339 жана 304-беренесинин 2-бє-лїгї (кылмышты жашыруу жана кызмат абалынан кыянаттык менен пайдалануу) менен айып тагылды.

Кылмыш иш соттун кароосуна жєнє-тїлдї.

15-декабрда борбордогу ресторандар-дын биринде «Чындык» партиясынын тє-рагасы Кубанычбек Кадыров кытайлык ишкерлер менен чайлашып отурганы кєз-гє чалдыкты. Алардын кїбїр-шыбырына кулак тїрсєк, Жалал-Абаддагы «Кумбел» кенин иштетїї їчїн уруксат алууга кємєк кєрсєтїї маселеси талкууланыптыр. К.Ка-

дыровдун кандай жооп узатканы белги-сиз. Ал эми оппозиционер болуп жїргєн Кадыровдун элибиздин байлыгын кытай-лыктарга пулдоо ниетин жашырбаганы – бїгїнкї оппозициянын табигый жї-зїн ашкерелеп, алардын байлык, маўсап дегенде мекенин сатуудан да кайра тарт-пастыгын каўкуулабайбы?

Єлкєбїздє коррупцияга каршы аеосуз кїрєш жїрїїдє. Бул колдоого алаарлык иш. Бирок айрым «чабактар» миллиондорду сугунуп туруп, «суудан таза, сїттєн ак» жїргєнїнє не дейсиў? Буга Малабек Анашевич Токтоболотовдун (МАТ) таржымалы тирїї мисал.

Лирикалык чегинїї жасабай, сєздїн ток этеринен баштайлы. Малабек Ана-шевич 2006-2008-жылдар аралыгына «Кыргыз айыл чарбалык финансылык корпорациясынын» (КАЧФК) аткаруучу директору болуп турган. Аталган ишкана кийинчерээк «Айыл Банк» ААКсына ай-ланган соў тєрагалыкка секирик жасаган. Малабек мырза 2006-жылы КАЧФКнын Таластагы филиалына имарат алуу туура-луу Директорлор кеўешине сунуш кир-гизет. Алардын макулдугун алган соў эч тендерсиз эле 3,5 млн. сомго имарат са-тып алган. Ошол эле маалда мындан дагы сапаттуу, техникалык базасы мыкты има-ратка кєўїл бурбаганы – анын жеў ичинен соодалашууга барганын айгинелебейби?

М.Токтоболотовдун жумуштан кетиши менен жаўы жетекчилик ишти иликтєєгє алган. Жыйынтыгында имараттын талап-ка жооп бербей тургандыгы ырасталган. Учурда имарат иштебей бош туру. Ушул жана Чїй облусундагы имаратка байла-ныштуу У.Алакеев аттуу жаранга кылмыш иши козголгону менен МАТка юриди-калык баа берилген эмес. Кызык жери, У.Алакеев оорудан каза таап, иш ошону

менен бас-бас болуптур. Ал эми Малабек Анашевич эч нерсе болбогондой жїргєнї акыйкаттыкка жатабы? Эгер муну жалган десе Малабек мырзага диктофон сунууга даярбыз. Ошол эле учурда тийиштїї ор-гандар буга юридикалык баа берет деген їмїтїбїз бар.

Баса, М.Токтоболотов убагында Да-нияр Їсєнов менен жылуу мамиледе бо-луп, анын кєздєй кадры атыкканы маа-лым. Ошондой эле канкор президент Курманбек Бакиевге да жакын болгон де-шет. Бакиевдер, Їсєнов учурда сыртта бе-зип жїрї, а алардын єз кишиси чалмакей-ди чалып, жыргап-куунап жїрє береби?

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

3ТЇЛЕЕВДИН ИШИ

БИШКЕК ШААРДЫК СОТУ ЭКС-МЭР Н.ТЇЛЕЕВГЕ КАРАТА ЇЙ МЇЛКЇН

КОНФИСКАЦИЯЛОО МЕНЕН 11 ЖЫЛГА ЭРКИНДИГИНЕН

АЖЫРАТУУ ЧЕЧИМИН КЇЧЇНДЄ КАЛТЫРДЫ

Бишкек шаардык соту Ленин райондук сотунун Бишкек шаарынын мурунку мэри, Жогорку Кеўештин «Ата Журт» фракция-сынын депутаты Нариман Тїлеевге кара-та їй мїлкїн конфискациялоо менен 11 жылга эркиндигинен ажыратуу чечимин кїчїндє калтырды. Н.Тїлеев камакта кал-тырылды. Сот єкїмїн угузгандан кийин кїнєєлїї эместигин белгилеген Н.Тїлеев: «Мен мыйзамдын жана элдин алдында тазамын, биринчи жана экинчи инстан-цияда дагы єзїмдїн актыгымды далил-дегенге аракет кылдым», - деди.

Ошондой эле, процесстин башка каты-шуучулары — Бишкек шаардык мэрия-сынын мурунку кызматкерлерине карата чыгарылган сот єкїмї кїчїндє калты-рылды. Эч жакка кетпєє макулдугу ме-нен жїргєн Билим Токтобеков менен Ба-кыт Сыдыков соттун чечимине ылайык, сот отуруму єткєрїлгєн залдан камакка алынды (мурдагы процесс учурунда алар-га карата ден-соолугунун абалы боюнча санкция берилген). 2-ноябрда прокура-тура Н.Тїлеевди коррупциялык схема-нын уюштуруучусу катары кызматкерлери В.Корниенко менен М.Кожобергеновго «Ясинь» заводунан автобустарды тендер єткєрбєстєн алуу, ошондой эле ташып жеткирїїчї фирманы таап, 200 автобус-ту «Торугарт» бажы постуна чейин 1 млн 412 миў долларга жеткирїї їчїн келишим тїзїїгє кєрсєтмє берген. Аны менен топ-толгон далилдерге жана транспортторду жеткирїї кызматын кєрсєтїїчї «Ясинь» заводу жайгашкан Янчжоу шаарындагы ири транспорттук компаниянын маалы-матына ылайык, 200 автобусту жеткирип берїї їчїн 486,2 миў доллар тєлєнмєк, аны менен Бишкек шаарынын бюдже-тине 925,8 миў доллар єлчємїндє зыян келтирилген. Сот залында айыпталуучу катары «Тазалык» ишканасынын мурун-ку мэри Бакыт Сыдыков, мэрияга караш-туу Бишкек автотранспорт ишканасынын мурунку директору Медет Кожоберге-нов, экс-вице-мэр Валерий Корниенко, муниципалдык менчик башкармалыгы-нын башчысы Руслан Бейшенбаев жана Билимбек Токтобеков болду.

2013-жылдын 29-июлунда Ленин ра-йондук сотунун судьясы Аман Сариев Н.Тїлеевди їй мїлкїн конфискациялоо менен 11 жылга эркиндигинен ажыра-тууга єкїм чыгарган. Ошондой эле, судья башка айыпталуучуларды да кїнєєлїї деп тапкан:

• Б.Сыдыков - їй мїлкїн конфискация-лоо менен 5 жылга кїчєтїлгєн режимде эркиндигинен ажыратуу;• Р.Бейшенбаев – кїчєтїлгєн режимде

10 жылга эркиндигинен ажыратуу;• В.Корниенко – кїчєтїлгєн режимде

10 жылга эркиндигинен ажыратуу;• Б.Токтобеков – кїчєтїлгєн режимде

10 жылга эркиндигинен ажыратуу;• М.Кожобергенов – мамлекеттин ки-

решесиндеги їй мїлкїн конфискациялоо менен 13 жылга кїчєтїлгєн режимде эр-киндигинен ажыратуу.

Бул єкїм боюнча айыпталуучулардын жактоочулары тарабынан кайра арыз бе-рилген. Кылмыш иштин материалдары Ирина Воронцова тєрайымдык кылган, курамын Игорь Щугальский жана Жа-кыпбек Толоев тїзгєн Бишкек шаардык сотунун кароосуна берилген. Сот оту-румундагы жарыш сєздє мамлекеттик айыптоочулар айыпталуучулары менен алардын жактоочуларынын апелляция-лык арызын канааттандырбоону жана Ленин райондук сотунун чечимин кїчїн-дє калтырууну сураган.

Булак : Баракелде

СОТТУН ЧЕЧИМИ БОЮНЧА КОНФИСКАЦИЯЛАНУУГА ЖАТКАН

ТЇЛЕЕВДИН ЇЙ-БЇЛЄСЇНЇН МЇЛКТЄРЇБишкек шаардык соту Ленин райондук сотунун Бишкектин мурдагы мэри, «Ата-Журт» фракциясынын Жогорку Кеўештеги депутаты Нариман Тїлеевге карата їй-мїлктєрїн конфискациялоо менен 11 жылга эркинен ажыратуу єкїмїн кїчїндє калтырды. Мындан сырткары процесстин башка катышуучуларына – борбор шаарыбыздын мэриясынын мурдагы кызматкерлерине карата єкїм дагы кїчїндє калды.

Нариман Тїлеевдин, анын жакындарынын жана туугандарынын кадастр Департаментинде жана КР Мамлекеттик каттоо кызматында кыймылсыз мїлк катары катталган жана соттун чечими менен камакка алынган мїлктєрї тємєндєгїдєй:• Кыймылсыз мїлк (турак жай-соода

комплекси ресторан-кафе), Бишкек шаа-рынын Манас кєчєсїнїн №101/1, Жу-мабек кєчєсїнїн №203/1 даректеринде жайгашкан;• кыймылсыз мїлк (790,3 чарчы метр-

деги жер тєлєнїн пайдалуу аянтынын бир бєлїгї, 96,6 чарчы метрдеги жер тєлєнїн пайдалуу аянтынын бир бєлїгї, 1600,3 чарчы метрдеги 1-кабаттын пайдалуу аян-ты), Бишкек шаарынын Їмєталиев №41, Токтогул кєчєсїнїн №220 даректеринде жайгашкан;• кыймылсыз мїлк (соода комплекси)

78/100 їлїшї, Бишкек шаарынын Киев кєчєсї №128 дарегинде жайгашкан жана бир бєлїгї (3-кабат) «Соода комплекси «CARAVAN» ЖЧКсына тийиштїї»;• №1 гаражы, Бишкек шаарынын Їмє-

талиева кєчєсї №41, Токтогул кєчєсї №220 дарегинде жайгашкан;• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары,

Раззакова кєчєсї їй №7 дарегинде жай-гашкан;• Кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары,

Коенкєзов кєчєсї їй №37 дарегинде жай-гашкан;• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары, Т.

Айтматов кєчєсї (мурдагы Каширская) їй №65/1 дарегинде жайгашкан;• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары,

Токтоналиев кєчєсї, їй номуру жок (мур-дагы Душанбинская) дарегинде жайгаш-кан;

• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары, Эр-киндик бульвары їй №14, кв. 18;• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары,

Эркиндик бульвары їй № 14 кв.2, Таш-болот Тїлеевге тиешелїї;• №8, №9, №10 – гараждар, Бишкек

шаары, їмєталиев кєчєсї №41, Токто-гул кєчєсї №220 дарегинде жайгашкан;• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары

Їмєталиев кєчєсї їй №41 кв.45, Нарын-бек кызы А.га катталган;

• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары Му-сорг кєчєсї їй № 16 «А», Тїлеев Нарын-бек Ташболотовичке тийиштїї;

• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары Раз-заков кєчєсї їй №7 кв.40, Тынымсейито-ва Айгїл Абыловнага тиешелїї;

• коттедж, Ысык-Кєл облусунун Ысык-Кєл районунун Бает айылында жайгаш-кан, Эшмамбетова Зарема Нурлановна-га тиешелїї;• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары,

Токтогул кєчєсї їй № 86/1 кв.10, Нари-ман уулу Бакытка тиешелїї;• кыймылсыз мїлк, Бишкек шаары,

Славгородский кєчєсї їй №21 «Б», На-риман уулу Санжарга тиешелїї;• Соттолуучу Тїлеев Нариман Ташбо-

лотовичке тиешелїї «ГАЗ 3307» їлгїсїн-дєгї, мамлекеттик номуру B2846L, кєк тїстєгї, 1992-жылкы автоунаа

Îøîíäîé ýëå äàãû Ò¿ëååâ Òàøáîëîòêî òèåøåë¿¿:• автоунаа, їлгїсї «ЗИЛ 5301 ЕО»,

мамлекеттик номуру В8676F, кєк тїстє-гї, 1998-жылкы;• автоунаа, їлгїсї «ГАЗ 33021», мам-

лекеттик номуру В4459L, ачык-боз тїс-тєгї, 1999-жылкы;

• автоунаа, їлгїсї «Фольксваген-Джет-та», мамлекеттик номуру E6158D,кара тїстєгї, 2000-жылкы;• автоунаа, їлгїсї «Тойота Прадо»,

мамлекеттик номуру В7770Q, алтын тїс-тїї, 2008-жылкы;

• автоунаа, їлгїсї «Тойота Хайлэндер», мамлекеттик номуру В2041А, ак тїстєгї, 2009-жылкы;• автоунаа, їлгїсї «Тойота Лэнд кру-

зер», мамлекеттик номуру B5450G, ак тїстєгї, 2005-жылкы;• автоунаа, їлгїсї «Тойота Лэнд кру-

зер», мамлекеттик номуру В4440АВ, бер-мет-ак тїстїї, 2010-жылкы;

Ò¿ëååâ Íàðûíáåê Òàøáîëîòîâè÷êå æåêå ìåí÷èê óêóãóíà òºìºíê¿ëºð òèåøåë¿¿:• автоунаа, їлгїсї «ВАЗ 212130», мам-

лекеттик номуру B0052M,• автоунаа, їлгїсї «ВАЗ 212113», мам-

лекеттик номуру В 2934 Т;• автоунаа, їлгїсї «Камаз 5410», мам-

лекеттик номуру В 6173 R;• автоунаа, їлгїсї «ВАЗ 21100», мам-

лекеттик номуру В 6090 О;• автоунаа, їлгїсї «Ода 39370», мам-

лекеттик номуру 1226 ВАР;• автоунаа, їлгїсї «МА 393866», мам-

лекеттик номуру 1851 ВАР;

• автоунаа їлгїсї «МА 3938612», мам-лекеттик номуру 2299 ВАР;• автоунаа, їлгїсї «Боро», мамлекет-

тик номуру 891 ВЕ.

Тїлеева Назгїл Наримановнага тиешелїї (айыпталуучунун кызы) «Мерседес Бенц GL 450» їлгїсїндєгї автоунаа, мамлекеттик номуру В 0111 А.

Ýøìàìáåòîâà Çàðåìà Íóðëàíîâíàãà òèåøåë¿¿ (àéûïòàëóó÷ó Í. Ò¿ëååâäèí æàðû) «Ëåíäðîâåð» ¿ëã¿ñ¿íäºã¿ àâòîóíàà, ìàìëåêåòòèê íîìóðó  0888 S• «Ак Жол» камсыздандыруу компа-

ниясы ААКсынын акциялары – уставдык капиталдагы їлїштєрї Тїлеев Ташболот-ко тиешелїї 23,02�, Тїлеев Нарынбек ташболотовичке 5,08� кєлємїндє жана Тїлеева Назгїл Наримановнага 71� кє-лємїндє, ошондой эле «Ак-Жол» кам-сыздандыруу компаниясы ААКсынын бардык банк эсептерине;• Жер тилкеси, Ысык-Кєл облусунун

Тїп районунун аймагында жайгашкан;• Жер тилкеси, Ысык-Кєл облусунун Тїп

районунда жайгашкан, соттолуучу Бейшен-баев Руслан Канаевичке тиешелїї, ошон-дой эле дагы Бишкек шаарынын 12-ки-чирайонундагы №33 їйїндєгї №63 жана №67-батирлери мамлекеттин кирешесине;• Шопокова кєчєсї №121деги имарат,

автоунаа «Лексус LX 470» мамлекеттик номуру Е 7700 D, Бишкек шаарындагы Абай кєчєсї 79/1 кв.11деги батир, • Бишкек шаарынын Кустанайская кє-

чєсїндє жайгашкан №1 МП БПАТП ав-тобазасынын аймагында сакталып турган 14 даана станок жана жабдуулар;• Бишкек шаарындагы Тоголок Молдо

кєчєсїндє жайгашкан №6-їй, 44-кварти-ра, Корниенко Валерий Владимировичке тиешелїї. Бул мїлк келтирилген зыяндар-дын ордун толтуруу максатында мамле-кеттин кирешесине єткєрїлгєн.

Тазабек

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

4КР Жогорку Кеўешинин депутаты Марат СУЛТАНОВ:

Ïðåçèäåíòòèí ìààëûìàò êàò÷ûñû ÀÊØãà ýë÷è áîëóï áàðàò

*** ÁØÊ 30 ê¿í àðàëûãûíäà Íàðèìàí Ò¿ëååâäè äåïóòàòòûê ìàíäàòûíàí

àæûðàòàò

*** Áàøêû ïðàêóðàòóðà:

Áàøïðîêóðîðäóí ìèëäåòèí áèðèí÷è îðóí áàñàð Ò.Áåêìàìàòîâ

àòêàðóóäà

*** Ýíåðãåòèêà ìèíèñòðëèãè

íàðûíäûêòàðãà êîìïåíñàöèÿ òºëºï áåð¿¿í¿ ñóíóøòîîäî

*** Ìýðèÿ áîðáîðäóê àÿíòòû æà¢û

æûëãà äàÿðäîîãî 3 ìëí. ñîì ñàðïòàäû

*** Øîéãó Êûðãûçñòàí ìåíåí

Òàæèêñòàíäû àð êûë êîðêóíó÷òàðãà äàÿð òóðóóãà ÷àêûðäû

*** Ïàðëàìåíòòèí ýêè äåïóòàòû

“Çàìàíäàø” ïàðòèÿñûíà êîøóëäó

*** ΢ ðóëäóó óíààëàðãà òûþó ñàëãàí ìûéçàì 2-îêóóäà äîáóø áåð¿¿ãº

æºíºò¿ëä¿

*** Óëóòòóê áàíêòûí æûë è÷èíäåãè

èíòåðâåíöèÿñû 475 ìëí. äîëëàðäàí àøòû

*** Òîêìîêòîãó ìóíàé çàâîäó ÿíâàðäàí òàðòà òîëóê êàíäóó èøòåé áàøòàéò

*** Ïàðëàìåíò Êóìòºð ìàñåëåñèí

æà¢û æûëäà êàðàéò

*** “Àê-Êåìå” ìåéìàíêàíàñûíà

áàéëàíûøòóó êûëìûø èø êîçãîëäó

*** Êûëìûøêà øåêòåëãåí ñóäüÿëàð

èøòåí áîøîòóëäó

*** Êàòòà-Òóç àéìàãûíäàãû íåôòè

ºíä¿ð¿ëáºé òóðàò

*** Íàðûíäûêòàð ýëåêòð áààñû àðçàíäàòûëáàñà 캺íºòñ¿ç

àêöèÿëàðãà ÷ûãûøàò

*** Ïóòèí àðàêòûí áààñûí

êºçºìºëäººí¿ òàïøûðäû

*** “Èñëàì ìàìëåêåòè” òîáó

Èîðäàíèÿíûí ó÷àãûí àòûï ò¿ø¿ðä¿

*** Ïàêèñòàíäà òåððîðèçì ìåíåí ê¿ðºø¿¿ ¿÷¿í àòàéûí ñîòòîð

ò¿ç¿ëºò

*** Îáàìà Êèì ×åí Ûí òóóðàëóó êîìåäèÿíû êºðñºò¿¿ ÷å÷èìèí

êóáàòòàäû

*** Óêðàèíàäàãû àáàë áîþí÷à

ñ¿éëºø¿¿ æûéûíòûêñûç àÿêòàäû

*** Èðàêòà æàðäûðóóäà 40òàí àøóóí

êèøè íàáûò êåòòè

***

ТАМЧЫ КАБАР

БАЖЫ БИРИМДИГИНЕ КОШУЛУУДА БИЗ

СТРАТЕГИЯЛЫК ЖАКТАН ТУУРА БАГЫТТА КЕТИП

БАРА ЖАТАБЫЗ

“Бажы биримдигине кошулууда биз стратегиялык жактан туура эле багытта кетип бара жатабыз. Тажрыйба кєрсєтїп жаткандай, Россиядагыдай абал, адатта ушундай кризистер 1- 2 жыл созулат. Андан кийин 6-7 жылдык єсїї цикли башталат. Биз дал ошол циклга чейин даяр болуп калабыз. Бизде 5 жылдык єткєєл убактыбыз бар. Ушул єткєєл убакыттын ичинде даярданып алабыз. Бажы биримдигине кирген мамлекеттер єсє баштаганда бизге жаўы мїмкїнчїлїктєр тїзїлє баштайт”, - деди КР Жогорку Кеўешинин депутаты Марат Султанов “Парламентаризм сабактары” телеберїїсїндє.

М.Султанов утуштар менен тобокел-чиликтерге токтолуу менен Бажы бирим-дигине кирїїдє ишкердиктеги, айыл чар-басында кїтїлїїчї тобокелчиликтерди компенсациялоо їчїн атайын фонд тї-зїлїп жатканын белгиледи. Муну менен катар 2010-жылдагы парламенттик шай-лоо, 2011-жылдагы Президентти шайлоо да “ушул мамлекеттер менен жакын бо-лобуз, єнєктєш болобуз, биз алар менен кошо бир багытта єнїгєбїз” деген лозунг-дардын негизинде єткєндїгїн эске салды. “Ошондон бери бул мамлекеттер биздин карыздарыбызды кечти, жардам алдык. Ошонун баарын эсептегенде биздин эко-номикабызга жылына 2� кошумча єсїї-нї берип жатты. Ошондуктан, биз жалаў эле келечектеги тобокелчиликтерди айт-пастан, буга чейинки утуштарды да эске алышыбыз керек,”- деди депутат.

Бажы биримдиги Кыргызстан їчїн чоў рынок ачылып жатканын айткан М.Сул-танов дїйнєдєгї экономиканын єсїшїнїн негизги шарты – рынок деп баса белги-леди. “Рыногуў болсо єнїгє аласыў. Ма-селен, Кытай мындай маселени єз ал-

дынча чечип, єнїгє алат. Себеби, анын экономикасы абдан чоў. Бизге адистешїї керек, башка мамлекеттер менен карым-катнаш, рынок керек. Ошондо чакан мам-лекет їчїн бул жагынан бизде утуштар болот”, - деди.

Бажы бирлигине кирїїдє кїтїлїїчї тобокелчиликтерди азайтуу їчїн эмне кылуу керектигине дагы М.Султанов єз пикирлери менен кенен бєлїштї. Анын белгилєєсїндє, биринчиден, биз либе-ралдык, єзгєчє бизнеске болгон кєз ка-рашыбызды кїчєтїшїбїз керек. Бул би-ринчи багыт. “Экономиканы биринчи орунга коюшубуз керек. Кандайдыр бир максат койгонубузда, Кыргызстандагы ар бир мамлекеттик органдардын иштєє-сїн экономиканын єсїшїнїн негизинде карашыбыз керек. Экинчи жагынан, биз социалдык багытта, єзгєчє пенсионер-лерге, жакырларга кєўїл буруп, даректїї финансылык жардам кєрсєтїшїбїз ке-рек”,- дейт Жогорку Кеўештин депутаты.

Мындан сырткары, тобокелчиликтер-ди алдын алуудагы дагы бир кєўїл бура турган чараларга токтолду. “Чарбаларды ирилештирїї боюнча Єкмєт мыйзамдарга єзгєртїїлєрдї сунуштаса болмок. Айыл чарбасында єзїнчє дыйкан чарбасы алек-тенсе, жер салыгынан башка дээрлик са-лык тєлєбєйсїн. Эгерде чоў агрокомп-лекстер тїзїлсє, баардык салыктарды тєлєй баштайт. Анда атаандаштык кескин тємєндєй баштайт. Ошондуктан, эч ким ири агроишканаларды тургузбай жатат. Менимче, аларды салыктардан бошотуп койсок, эч нерсе болбойт деле. Теске-рисинче, алардын биригишине, ириле-шїїсїнє, кїчтєнїїсїнє стимул болот эле. Єкмєт ушул багытка єзгєчє кєўїл буруу керек”,- дейт М.Султанов.

Ошону менен катар М.Султанов Бажы бирлигине кирїїнїн алгылыктуу жагдай-ларына да токтолду. “Бажы бирлигине кирсек пошлиналар жогорулайт, бирок

экинчи жагынан транспорттук тєлємдєр тємєндєйт. Азыр Россия, Казакстандан єткєндє эл аралык тариф боюнча тєлє-нєт. Бажы биримдигинде ички тариф ме-нен тєлєнє баштайт. Ал эми ички тариф аларда алдан канча тємєн. Бул чоў утуш болот”,- дейт парламентчи.

М.Султанов Батыштын Россияга кир-гизген санкцияларынан улам, андагы ры-нок бошой тїшкєнїнє токтолуп, кыргыз Єкмєтї сїйлєшїїлєрдї жїргїзїшї керек-тигин баса белгиледи. “Масален, азыркы фитосанитардык нормалар Кыргызстан-дын айыл-чарбасы їчїн жогору болушу мїмкїн. 5 жылдык єткєєл мезгил учу-рунда фитосанитардык нормаларды тє-мєнїрєєк алууга сїйлєшїїлєрдї жїргїз-сєк болот. 5 жылдык єткєєл мезгилдин мїмкїнчїлїктєрїн кєбїрєєк колдонуу їчїн Єкмєт ушул багытка єзгєчє кєўїл буруусу зарыл”, - дейт депутат.

Айыл чарба менен жеўил єнєр жайды эле карай бербестен, жаўы багыттарды да караштыруу зарылдыгы турат. “Маселен, жаўы технологияларга, информациялык єндїрїштїн єнїгїшїнє єзгєчє кєўїл бу-рууга болот. Себеби, бизде салыштырма-луу салык системасында оў жагдайлар бар. Экинчи жагынан жер арзаныраак. Їчїнчїдєн, электр энергиясынын тари-фи Россия менен Казакстанга караганда дээрлик эки эсе тємєн. Ушунун баарын эске алганыбызда бизде ушул багытты да єнїктїрїїгє абдан чоў мїмкїнчїлїк-тєр бар” -деген М.Султанов Кыргызстан традициялык мїмкїнчїлїктєрїнєн башка єзїнїн жаўы мїмкїнчїлїктєрїн да кара-шы керектигин баса белгиледи.

“Россиядагы учурдагы абал бизге дагы таасирин тийгизет. Бул эмнени кєрсє-тїп жатат? Эки мамлекеттин ортосунда-гы байланыш алда канча жакын экенин кєрсєтїп жатат. Ошондуктан бул байла-нышты жокко чыгарып жиберсек, анда Кыргызстан їчїн сокку андан беш бетер катуу болот” - деген М.Султанов Кыргыз-стан тарыхындагы айрым экономикалык жагдайларды мисалга тартты. “Мисалга, эгемендїїлїктїн алгачкы жылдарында эгемендїї болобуз, бизге эч кимдин ке-реги жок деп, баардык экономикалык байланыштарды кескин тїрдє бузган-да биздин экономика абдан шок болгон. Эки жарым жылдын ичинде мамлекеттин ички дїў продукциясы 50 пайызга тїшїп кеткен”, - деди М.Султанов.

“Эгерде бизге азыркыдай абал сак-талып калса, єз алдыбызча кала берсек болот эле. Бирок азыркыдай абал сак-талбайт. Соода механизми, мигранттар маселеси – баардык шарттар єзгєрєт. Єз алдыбызча калабыз десек, белибизди бе-кем бууп, єз жолубуз менен кетебиз деп айтышыбыз керек. Анда Бажы биримди-гине киргенге караганда алда канча чоў кыйынчылыктар болот”, - дейт депутат.

Жогорку Кеўештин Басма сєз кызматы

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

5ЖЫЛ УЗАТАР АЛДЫНДА…

ЖАЎЫ ЖОЛ АЧКАН БАЖЫ БИРИМДИГИ, КЫРГЫЗДЫН ДУХУН КЄТЄРГЄН КЄЧМЄНДЄР ОЮНУ, МАМЛЕКЕТТЇЇЛЇКТЇ БЕКЕМДЄЄГЄ

БАГЫТТАЛГАН ИШ-ЧАРАЛАР

КЫРГЫЗСТАН БАЖЫ БИРИМДИГИ ЖАНА ЕВРАЗИЯ ЭКОНОМИКАЛЫК БИРИМДИГИНЕ КИРЇЇ КЕЛИШИМИНЕ КОЛ КОЙДУ

Президентибиздин демилгеси менен быйыл «мамлекеттїїлїктї бекемдєє жылы» деп жарыяланганы маалым. Бир караганда бир жыл кєз ачып жумгучакты єтїп кеткендей сезилгени менен, Кыргызстан їчїн оўойго турган жок. Биз узап бараткан жылдагы ийгиликтерди четинен тизмектейбиз.

Акыркы їч жылдан бери коомчулукта кызуу талкуула-нып келаткан Бажы биримди-гине (ББ) чекит коюлду. Эмки жылдан тартып ББнын толук кандуу мїчєсї катары иш алып барабыз. Бул жаатта тийиштїї мыйзамдар парламенттен кол-доо таап, коомчулук да аны жак-тырды.

Бажы биримдигинин тегере-гинде тїрдїї кептер айтылды, кызыл чеке талаш-тартыштар орун алды. Бул маселени тїшїн-гєнї да, тїшїнбєгєнї да оюн ортого салып, айрым саясатчы-лар «кылдан кыйкым издеп», тополоў салууга аракет кылып кєрдї. Бактыга жараша, кара-пайым калк мындай куйту сая-сатка жетеленбей, єнїгїї їчїн ириде тынчтык керектигин тї-шїнїшкєнїн кєрсєтїштї.

Башкасын айтпаганда дагы, парламенттеги оппозициячыл депутаттар ББнын экономика-быз їчїн пайдасы кєптїгїн бил-диришти. Маселен, «ата журтчу» Марат Султановдун айтымында, Бажы биримдигине кошулуу ар-кылуу стратегиялык туура жолду тандаган болобуз. «Бажы бирим-диги Кыргызстан їчїн чоў ры-нок ачат. Дїйнєдєгї экономи-канын єсїшїнїн негизги шарты – рынок. Рыногуў болсо єнїгє аласыў. Маселен, Кытай мын-дай маселени єз алдынча чечип,

єнїгє алат. Себеби, анын эконо-микасы абдан чоў. Бизге адис-тешїї керек, башка мамлекет-тер менен карым-катнаш, рынок керек. Ошондо чакан мамлекет їчїн бул жагынан бизде утуш-тар болот. Бажы биримдигине кирїїдє кїтїлїїчї тобокелчи-ликтерди азайтуу їчїн, бирин-чиден, биз либералдык, єзгєчє бизнеске болгон кєз карашы-бызды кїчєтїшїбїз керек. Бул биринчи багыт. Экономиканы биринчи орунга коюшубуз ке-рек. Кандайдыр бир максат кой-гонубузда, Кыргызстандагы ар бир мамлекеттик органдардын иштєєсїн экономиканын єсїшї-нїн негизинде карашыбыз керек. Экинчи жагынан, биз социалдык багытта, єзгєчє пенсионерлерге, жакырларга кєўїл буруп, дарек-тїї финансылык жардам кєрсє-тїшїбїз керек” дейт ал.

Марат Абдразаковичтин ке-бинде калет жок. ББга кошулуу їчїн бизге жалпы жонунан 1,2 млрд. долларлык каражат бєлїн-дї. Мындай ири каражат аталган биримдикке ыўгайлашуу їчїн шарттарды тїзїїгє сарпталат. Ушунун єзї кыргыз бийлиги жєн гана «ураалап» кошулуп кетпес-тен, улуттун, мамлекеттин кы-зыкчылыгын ойлогонун ырас-тайт. Себеби убагында дїйнєлїк соода уюмуна кошулууда качкын президент Аскар Акаев сокур ты-йын дагы жардам албаганы эле кєп нерседен кабар берет.

ЭРКИНДИКТИ КАМСЫЗДАЙМ ДЕСЕЎ

ЭНЕРГЕТИКАНДЫ КЄТЄР!

«Биз эгемен мамлекетте жа-шап атабыз» деп кєкїрєк как-каныбыз менен кєпчїлїк учурда кошуна єлкєлєргє кєзкаранды болуп келгенибиз жашыруун эмес. Жєнєкєй мисал – энерге-

тика тармагыбыз. Кыштын кы-раан чилдесинде Єзбекстан га-зын бууп, шыйрагыбызды жагып калчудай кырдаалга кептелчї-бїз. Президент башында тур-ган бийлик Кыргызстанды нагыз энергетикалык кєзкарандысыз-тыкка жеткирїї їчїн чечкиндїї кадамдарды баштады. Россия менен биргеликте ири энерге-тикалык долбоорлор башталды, быйыл «Датка» подстанциясы бїттї. Ошондой эле калкты газ менен камсыздоо максатында «Газпром» ишканасы бизге ири инвестиция салмак болду. Ушун-дай аракетибизди кєргєн кошу-налар ультиматум коюп, талаш жерлерди єткєрїп бергиле де-генге чейин барышты. Бирок кыргыз бийлиги алган багыты-нан тайбай тургандыгын далил-деп, алдыга карай жылууда. Буга албетте жамы журттун да кол-доосу керек…

КЕДЕЙЛИКТЕН АРЫЛДЫК

Апрель окуясынан кийин дээрлик эки жыл кырдаалды турукташтырууга кетти. Акыр-кы эки жылдан бери гана эко-номикага кєўїл бурула баштады. Жыйынтыгы жаман болгон жок. Аны Дїйнєлїк банк дагы ырас-тап, 2014-жылы Кыргызстан-ды кедей єлкєлєрдїн тизмеси-нен чыгарды. Дїйнєлїк банктын мындай чечими колдоого алаар-лык. Себеби быйыл єлкє бюдже-тинин киреше бєлїгї мындан 5 жыл мурдагыга салыштырмалуу 50 млрд. сомдон ашты.

Экономиканы туруктуу єнїк-тїрїї їчїн кошуна єлкєлєр ме-нен, дегеле сырткы байланышты чындоо кїчєтїлдї. Россия, Ка-закстан менен достук мамилебиз мурдагыдан дагы бекемделсе, 1992-жылдан бери мамилебиз їзїлїп калган Араб єлкєсїнє

президент расмий визит жаса-ды. Мындай мамлекеттер аралык мамиле ири инвестицияларды тартууга, экономиканы кєтє-рїїгє зор огожо болору шексиз.

ЖОЛ ТОСПОЙ, ЖОЛ САЛАЛЫ

Узап бараткан жылда унаа жолдорду куруу жаатында же-миштїї болду. Ош-Исфана, Та-лас-Тараз-Жамбыл, Бишкек-Нарын-Торугарт унаа жолун курууга толук каражат чегерил-ди. Кєптєн бери унутта калган Маданият-Жалал-Абад жолуна кєўїл бурулуп, Бишкектен Кара-Балтага чейинки жолду оўдоого акча бєлїндї. Ушунча жолду бїт-кєрїї эгемендик тарыхыбызда болуп кєрбєгєн окуя эле. Баа-рынан дагы тїндїк-тїштїктї би-риктирчї жаўы унаа жолунун салынып баштаганы єзгєчє кеп кылууга арзыйт. Їч жылдан ки-йин ишке берилчї бул жол жїр-гїнчїлєрдїн каттамын жакшыр-тууга, экономиканы кєтєрїїгє шарт тїзєт.

КЫРГЫЗДЫН АТЫ ДЇЙНЄГЄ ДЇЎГЇРЄДЇ

Маданиятсыз, тилсиз мамле-кеттин келечегин элестетиш кы-йын. Єзгєчє эгемендиктин шара-

паты менен экинчи планга калып кеткен эне тилибизге быйыл кє-ўїл бурула баштады. Кыргыз ти-лин єнїктїрїї максатында мам-казынадан миллиондогон сом бєлїнїп, учурда иш жигердїї жїрїп аткан кези. Ал эми кыр-гыз элинин байыркы, маданияты бай эл экендигин бїткїл дїйнєгє даўазалаган «Биринчи кєчмєн-дєр оюну» ийгиликтїї єттї. Ага дїйнєнїн чар тарабынан 20дан ашуун мамлекетинен атайын спортчулар жана коноктор келип катышты. Мындай зори ш-чара-ны кийинки жылы дагы Кыргыз-станда єткєрїї чечими кабыл алынды. Ошондой эле кыргыз-дын туўгуч журт башчылары-нын бири Иманалы Айдарбеков-дун 130 жылдыгы, улуу демократ акын Токтогул Сатылгановдун 150 жылдыгы, залкар манас-чы Саякбай Каралаевдин 120 жылдык мааракелери жогорку деўгээлде белгиленди. Кыргыз адабиятынын тїптєєчїлєрїнїн бири Касымалы Жантєшевдин 110 жылдыгы мамлекеттик деў-гээлде єтїп, 31 жылдан бери бас-мадан жарык кєрє элек «Каны-бек» романы кайрадан басылып чыкты. Мындай мисалдарды са-най берсек кагаз бети тїт келбес. Биз орчуўдууларын гана жаздык, калганы жамы журтка белгилїї.

Коомчулукта кызуу талкууга алынып келген Кыргызстандын Бажы биримдиги-не (ББ) кошулуу маселесине акыры чекит коюлду. Президент Алмазбек Атамбаев 23-декабрда Москва шаарында мындай тарыхый келишимге кол койду. ББга мїчє мамлекеттер тарабынан бул келишим ра-тификацияланган соў, ал толук кїчїнє кирет.

Экономика министри Темир Сариевдин билдиришинче, 23-декабрда Евразия эко-номикалык комиссиясында атайын жу-мушчу топ иштеп, биз тараптан айтылган сунуштарды эске алып бир нече оўдоо-тї-зєтїїлєрдї киргизїї менен келишим тї-зїлгєн. Негизи келишимде Кыргызстан-дын їлїшї 1,9� болот деп кєрсєтїлгєн. Келишим келерки 2015-жылдын 1-майы-нан тарта кїчїнє кирет. Келишимге кол коюу учурунда Казакстан менен Кыргыз-стандын ортосундагы бажы текшерїїлєрї качан алынары дагы белгиленген. Тактап айтканда келерки жылдын 9-майына ка-рата бажы текшерїїлєрї ачылышы керек.

Ал эми жаўы бажы тарифи эки єлкєнїн ортосундагы чек ара ачылган кїндєн баш-тап кабыл алынары кєргєзїлгєн. Ошол эле 8-майга чейин фитосанитардык вете-ринардык текшерїїлєр боюнча макулда-шууларга да кол коюлушу белгиленген.

Жаўы 2015-жылдын биринчи кїнїнєн тарта эле Кыргызстан Евразия экономика-лык биримдигинен башкаруу бийлигинде їч орунга ээ болот. Бирок, келишим кїчї-нє кирмейинче биз добуш берїї укугуна ээ боло албайбыз. Булардан сырткары бажы эрежелери, єткєєл мезгилдин айрым эре-желери боюнча атайын протоколдор дагы 1-мартка чейин даярдалып, анан негизги келишим менен бирге ратификацияланы-шы керек деген чечим кабыл алынган. Ай-тор министр Сариевдин айтымында бир кезде президент талап кылган Кыргыз-стандын кызыкчылыктары корголгондон кийин гана келишимге кол коюу болгон.

Коомчулукта: «Эмне їчїн Кыргызстан-дын бул биримдиктеги їлїшї 1,9� болду? Андан жогору кылса болбойт беле?» де-

ген суроо жаралышы мїмкїн. Буга Темир Сариев тємєндєгїдєй жооп узаткан: «Биз бул боюнча абдан катуу талашып-тартыш-тык. Атайын методика иштеп чыктык. Биз ошол методиканын кабыл алынышына жетиштик. Мисалы 100� алсак, Казакс-тандын їлїшї 7�дан кєбїрєєк. Бирок алардын экономикасы 200 миллиард дол-лар, а биздики 10 миллиард долларга жет-пейт. Беларус 4,7�, Армения болсо 1,3� їлїшкє ээ. Бирок Армениянын ички дїў єндїрїшїнїн кєлємї бизден кичине єй-дєрєєк. Ушуга салыштырып биз кандай мїмкїнчїлїктї алганыбызды байкасак бо-лот. Биз єзїбїз мерчемдеген кєрсєткїчкє жакын алдык». Ошол эле учурда Сариев биз казак-кыргыз чек араларындагы бе-кеттерди алуудан мурда єзїбїздїн тыш-кы бажы пункттарыбызды – «Ош», «Ма-нас» аэропорттору, Эркечтам, Торугарт бажы пункттарын бекемдеп алышыбыз зарылдыгын белгилейт. Бул багыттагы иш-аракеттерди жїргїзїї їчїн дагы кара-жат маселеси чечилген. Башкача айтканда

Россия 200 миллион доллар, коўшулаш Казакстан 100 миллион доллар бермек-чи болгон. Эки тараптан теў келе турган акчалар кайтарымсыз, грант тїрїндє ке-лїїчї каражаттар. Экономика министри Евразия экономикалык биримдиги тєрт нерсеге эркиндик берээрин белгилеп єттї. «Евразия экономикалык биримдиги тєрт нерсеге эркиндик берет: адамдардын ке-ўири жїрїїсї, товарлардын жана кызмат кєрсєтїїнїн, ошондой эле капиталдын эр-кин айлануусу» дейт ал. Келишим кїчїнє киргенден тарта бул єлкєлєргє тиричилик кылып жїрїшкєн мигранттарыбыздын да шарттары бир топ жеўилдейт. Негизги ке-лишимде мигранттар маселеси дагы кєз жаздымда калган эмес.

Анда эмесе, Жаўы жылга кадам таш-тоо менен биз Евразия экономикалык биримдигине дагы кадам таштадык. Бул тарыхый окуя Кыргызстандын келечеги їчїн чоў єбєлгє болуп берет деген тереў ишенимди артып туралы.

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

6

Темир САРИЕВ, Экономика министри: КАЙРАН ГАНА «КАЗАГЫМ»

Жакында болуп єткєн Коч-кор райондук «Эмгек Туусу» га-зетасынын 80 жылдыгы редак-тору Кызалаков Турдумамбет менен эле машинисткасы (азыр аны орун басары кылып алган) Норузбаева Гулмиранын эле 8О жылдыгы болуп калды де-шет баргандар. Себеби, мурун-ку газетада, басма цехинде иш-теген бир дагы адам катышкан жок. Ал эми 80 жылдыкка арнап чыгарган газетасын окуп оту-руп, айлаў жок жакаўды кармай-сыў. Себеби, 10 жыл редактор болуп турган раматылык Жума-газиев Курманбекти эскерїїдє анын жаман жагын гана кыскача билдирип, «ага сєз жок» деп жа-мандап жазышканы Кызалаков Турдумамбет їчїн уят. Эшик-тен эшик калтырбай жыртып, тешип, жєргємїштєй жєргєлєп жїрїп, редактор болуп иштеп жаткан Соодонбеков Амантурду кызматтан алдырышып, Бейше-кеева Светлананы кодулап, асы-лып жатып кетиришип, азыркы кызмат ордуна ыплас жол менен Кызалаков Турдумамбетти алып барган ошол Жумагазиев болчу. Кийин аны алдамчылык жол ме-нен Норузбаева менен арызын жаздырып алышып, кууп чык-канын абийир соту єзї тараза-лаар. Кызалаков єзї айткандай журналисттер менен эмес колу-на эптеп калем кармагандарды їйрєтїп иштеп жатканын эрдик кєрїп жаткандай.

Кезинде К. Жумагазиев ага-быз да Усубалиев Турдакун єў-дїї мамлекеттик ишмер адамдар менен табакташ, замандаш болуп газетага бир топ эмгек сиўирген. Жаманы болбой жакшысы бол-бойт дегендей ал кишинин да жакшы жактары болгон. Кемчи-ликти санап отурса ар бир адам-да бар. Уялбай «журналисттер акчасы аз деп келбей жатат, айла жок мен эптеп иштеп жїрєм» деп єзїн-єзї мактаганы да туу-ра. Себеби, бир дагы журналист менен иштеше албай, єз билген намазын окуп жаткан кербези. Єзїнє єйдє карабай, чындыкты бетке айталбай, жер карап иш-тегендерди кол алдында єзї ка-лагандай калчап, єзї каалаган-дай жаздырып, баш кєтєртпєй билип алган.

«Эмгек Туусу» элдик газе-та болбой эле менчик газетага айланып бараткандай. 80 жыл-дык маараке эмес акча чогултмай мааракеде Урбаев Ш, Жумага-зиев М, Кадыров Д, Шаршенбаев А, Абдыкеримова Ш, Кокчоева Б, Тыныстанова М, Чекирова М, журналисттер Мамбетсадыков К, Соодонбеков А, Бейшекеева С. ж.б. мааракеге чакырууга ыраа кєрїшкєн эмес. Не деген респуб-ликага таанымал журналисттер єтїп кетти. Анда санда бирєєнї чолуп жазган макаласын окуп отуруп ушунчалык пастыкка тї-шїп кетишкенин кєрєсїў. Адам-га баа бербей, мурунку иштеп кетишкен жумушчу, кызматчы-лар менен болгон єзїнїн жеке

мамилесин кєргєзїї редактор-дун адамдык ар намысына шек келтирбес бекен?

Чындыкка тїз карап, газета-нын кызыкчылыгын кєздєгєн бир дагы адам болбогону кай-дыгерликти билдирет. Айтайын дегеним, Норузбаевага «Мада-ниятка эмгек сиўирген ишмер» деген наамын беришкени ма-даният министрлигинде иштеп жаткандар їчїн уят. Норузбае-ванын газетага эч кандай эмгек сиўирген эмес. Дегеле маданият эмне экенинен тїшїнїгї бар бе-кен деген ойго кетесиў. Эч кан-дай рекомендация албай анын эмне эмгек сиўиргенин билбей туруп наам беришкени таў кал-тырат. Эмне газетанын маараке-си болсо эле Норузбаева мада-ниятка эмгек сиўирип калабы? Бир макаланы ийине жеткирип жаза албаган, бир куплет ыр чїргєп, поэзия жєнїндє тїшї-нїгї жок, газетада иштеп гезит ташыган адам эмгек сиўирген алып отурса эмне деген адамда барк калат.

Кезинде гезиттин ысык-суугу-на кїйїп иштептирби? Биз буга каршыбыз. «Казанчынын єз эрки кайдан кулак чыгарса» де-шип анысы аз келгенсип Кыза-лаков экєє єздєрїнє кайра кайра куттуктоо беришип, окурман-дардын кыжырын кайнатты. Муну менен єздєрїнїн пастык-тарын кєргєзїштї. Ал эми Кы-залаков Турдумамбетке сєз жок. Ал газетада мурун дегеле иш-теген эмес. Кече эле бирєєнїн аркасы менен редактор болуп, эми «баатыр» болуп чыга кел-ген Кызалаков Турдумамбетке баракелде! «Айтпайт элек єзї-бїз, айттырдыўыз єзїўїз, дебейт элек єзїбїз дедирттиўиз єзїўїз» айткыбыз келбей жїрдї эле, ай-тууга туура келди. Кызмат да ке-тет ага тїркїк болгон эч ким жок, мааракеге чогулган акча да тїгє-нєт, бирок абийир адамдын єзї менен кошо дайыма жїрєт. Ар бир адам иштеген жеринен баар таап, артында кичине болсо да жакшы сєз калтырып кеткенге не жетсин.

Кєпчїлїк элдин пикирин кагазга тїшїргєн

Асанкадыр Айтбаев, Кочкор району

«КЫРГЫЗСТАНДЫН КЫЗЫКЧЫЛЫГЫНДАГЫ

КЕЛИШИМГЕ ЖЕТИШТИК»

Москвада Кыргызстандын Бажы биримдиги жана Евразия экономикалык биримдигине кошулуусу боюнча келишимге кол коюлду. Кыргызстандын бажы тєлємдєрїнєн алчу їлїшї 1,9% деп аныкталды. Бул тууралуу экономика министри Темир Сариев “Азаттыкка” курган маегинде билдирди.

- Темир мырза, кєптєн бери кїтїлгєн, кыргыз коомчулугунда талаш жараткан келишимге кол коюлду. 1-январдан тарта иштейт деп мер-чемделген Евразия эконо-микалык союзуна Кыр-гызстан кошулуу менен бул уюмдун шарттарын толук кабыл алуудабы же Бажы союзуна тие-шелїї эле бєлїгїнбї?- Биз чоў келишимге кол кой-

дук. Бїгїн да Евразия экономи-калык комиссиясында атайын жумушчу топ иштеп, бир топ тїзєтїї-єзгєртїїлєрдї киргиз-генден кийин биз берген сунуш-тарыбыз да эске алынган соў ке-лишим тїзїлдї. Ошол келишимге биз кол койдук. Негизги кели-шимде Кыргызстандын їлїшї такталып 1,9� ээ болдук. Кели-шимдин кїчкє кирїї мєєнєтї 2015-жылдын 1-майы деп жа-зылды.

Ошондой эле Казакстан менен Кыргызстан ортосундагы бажы текшерїїлєрї качан алынары белгиленди. Бул маселе кийин-ки жылдын 8-майына чейин че-чилип, чек аралар 9-майга кара-та ачылуусу керек. Жаўы бажы тарифи Казакстан менен Кыр-гызстан ортосундагы чек ара ачылган кїндєн баштап кабыл алынары кєргєзїлдї.

Мындан башка фитосанитар-дык ветеринардык текшерїїлєр боюнча макулдашууга 8-май-га чейин кол коюлушу керек.

2015-жылдын 1-январынан баш-тап Кыргызстан Евразия эконо-микалык биримдигинин башка-руу бийлигинде єзїнїн їч ордун ээлейт. Бирок биз келишим кї-чїнє киргенге чейин добушка ээ эмеспиз, биздин єкїлдєр болсо ал жерде иштей беришет.

Мына ушул маселелердин бар-дыгы негизги келишимде тактал-ды. Мындан башка бажы эреже-лери, єткєєл мезгилдин кээ бир эрежелери боюнча дагы прото-колдор даярдалат. Алар 1-мартка чейин бїтїп, анан негизги кели-шим менен бирге ратификация-лансын деген атайын чечим ка-был алынды.

Белгилей кетсем, буга чейин Кыргызстандын президенти да, єкмєтї да Евразиялык экономи-калык биримдикке кирїї боюн-ча келишимге сєзсїз тїрдє Кыр-гызстандын кызыкчылыгы толук корголуп камтылганда гана кол коюлаарын айтып келишкен.

Бїгїн биз талап кылган жол-домолордун бардыгы кабыл алынгандан кийин гана прези-дент тарабынан келишимге кол коюлду.

- Кыргызстан башынан эле 1,9% їлїштї кармап келгенби же мындан да кєп беле?- Биз бул боюнча абдан катуу

талаштык. Атайын методика иш-теп чыктык. Биз ошол методика-нын кабыл алынышына жетиш-тик. Анткени билесиўер, мисалы 100� алсак, Казакстандын їлїшї 7�дан кєбїрєєк. Бирок алар-дын экономикасы 200 миллиард доллар, а биздики 10 миллиард долларга жетпейт. Беларус 4,7�, Армения болсо 1,3� їлїшкє ээ . Бирок Армениянын ички дїў єндїрїшїнїн кєлємї бизден ки-чине єйдєрєєк. Ушуга салышты-рып биз кандай мїмкїнчїлїктї алганыбызды байкасак болот. Биз єзїбїз мерчемдеген кєрсєт-кїчкє жакын алдык.

- Кыргыз-казак чек ара-ларындагы бекеттердин алынышы Кыргызстан Бажы союзунунун тыш-кы чек араларындагы ба-жы бекеттерин жабды-шына жараша болобу?- Ооба, биз муну белгилеп

койдук. Казакстан менен Кыр-гызстандын ортосундагы бажы чек арасын алуудан мурун биз єзїбїздїн тышкы бажы пункт-тарыбызды бекемдешибиз ке-рек. Бул Ош, "Манас" аэропорт-тору, Эркечтам, Торугарт бажы пункттары.

- Алардын бекемделиши Орусиядан келген акча-га кєз каранды да? Ка-ражат учурунда келеби? Убакыттан жетишесиз-дерби?- Ооба, орустар бїгїн да так-

ташты. Ал акча Орусиянын бы-йылкы жана кийинки жылкы бюджетине дагы киргизилиптир. 200 миллион долларды бизге то-лугу менен бєлєєрї айтылды. Азыр биз єзїбїздїн ички мый-зам менен тендер єткєрїїбїз ке-рек. Ошол тендердин негизинде жабдууларды сатып алып, кыска мєєнєттїн ичинде Бажы бирим-дигинин талабына ылайык, чек ара, бажы пункттарын тактап, ылайыгына келтирип, чечиши-биз керек. Мындан башка ка-зактар да 100 миллон долларды берерин бїгїн ырасташты, жа-кын аранын ичинде келишим-ге кол коюп, акчаны бєлїп бе-рїїгє макул.

- Казакстан бере турган акча насыябы?- Жок, Казакстандан дагы

грант тїрїндє келет, кайтарым-сыз акча.

- Мигранттар маселеси кандай чечилди? Мурда-гы режим менен эле иш-тей беришеби же 1-ян-вардан тарта жеўилдик алышабы?- Мигранттар боюнча ошол

келишим 1-майдан баштап кї-чїнє кирет. Евразия экономи-калык биримдиги тєрт нерсеге эркиндик берет: адамдардын ке-ўири жїрїїсї, товарлардын жана кызмат кєрсєтїїнїн, ошондой эле капиталдын эркин айлануусу.

- Мигранттар їчїн єзїн-чє келишим талап кы-лынбайбы?- Жок, ал їчїн єзїнчє кели-

шим талап кылынбайт. Евразия экономикалык биримдигинин келишиминде мунун баары жа-зылган, биз ошол келишимдерди толук кабыл алдык.

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

7ИНСАН

ÊÐíûí Óëóòòóê èëèìäåð àêàäåìèÿñûíà 50 æûë,

Àêàäåìèê Ó. Àñàíîâãî 80 æûë

КЫРГЫЗ ЖЕРГЕСИ – ЗАЛКАРЛАРДЫН МЕКЕНИ …

Ї. Асанов деген ысымды уни-верситетте окуп жїргєнїмдє, хи-мия китептерин жана тармактык энциклопедияларды окуганымда гана кездештиргем. Кийин таг-дыр буйруп, атын алыстан угуп жїргєн баатырды жакындан жо-луктурдум. 2010-жылы окууну бїтїп, энциклопедияга жумушка орношкону башкы редактордун кабылдамасына келдим. Ичин-де киши жок экен, дароо кирип барып учурашып болгон соў, академик мени карап «Я в тебе молодого Асанова вижу» («Сен мага жаш курактагы Асановдун элесин берип турасыў») деп айт-ты. Їсєн Асановичтин «Молодой Асанов» деген сєзїнїн эки єзєгї бар эле. Биринчиси, кєз айнек тагынып, арык болгонум, чын-дыгында агайдын жаш кезиндеги курагына окшошуп кетет экен-мин. Экинчиден, Їсєн Асанович менден кєптї їмїттєндїргєн, ке-лечекте єзї єўдїї илимпоз адам-ды кєргєндїгї туурасында айтып єттї окшойт. «Молодой Асанов» деп єзїнє мени окшоштуруп, бир эсе мен аркылуу єзїн кєргєндїгї,

мени абдан шыктандырып, жаўы окууну бїтїп келген жєнєкєй жигит їчїн бул єтє эле чоў сти-мул болгон. Себеби, кыргыз жер-гесине аттын кашкасындай таа-нымал болгон, каалагандай эле улуу илимпоз адамдардан мын-дайды уга бербестирсиў деп ой-лойм. «Молодой Асанов» ысым-га ээ болгонума бїгїнкї кїнгє дейре кубанып, курбу-курдашта-рым, чогу иштешкен кесиптеш-териме мактанып келем.

Ї. Асанов менен бирге иште-шип келе жатканыма 4 жылга жакын убакыт болгонуна кара-бай, мен ал киши туурасында, анын илимий багыттагы, адам-дык багыттагы сапаттарын то-лук єздєштїрїп, бир катар кыз-матташтыктагы иштерди жїзєгє ашырдык. Ї. Асановтун жетекчи-лиги алдында жарыкка чыккан, кыргыз элинин чыгаан окумуш-туусу Дїрбєлєў Мамбетовдун «Избранные научные труды» эмгегинин акыркы барактары-на менин сїрєтїмдїн жайгашып калышы да жєн жерден эмес эле.

Бул китептин жарыкка чыгы-шы їчїн агай менен биргелик-те бир жыл убакыт бою тыгыз кызматташтыкта иш алып бар-дык. Эл арасында айтып коюшат го, «Токтогулду Токтогул кыл-ган Ж. Бєкєнбаев» деп, ошон-дой эле «Мамбетовду Мамбе-тов» кылып, кыргыз илиминин тарыхында «Мамбетов» ысымы-нын єз ордун таап калышына Ї. Асановдун тїздєн-тїз катышуусу бар десек аша чапкандык бол-бос. Сєєгї-сєпєт болуп, такыр унутта калган инсанды, Ї. Асанов єзї айткандай «Кєрдєн сууруп» чыгып, 40 жылдан ашуун уба-кыт єткєн Некрологун таап, аны коомчулукка жарыялоо эрдик эмей эмне. Їсєн Асановичтин аркасы менен коомчулук єзїнїн алтындай болгон уулу, эл аралык деўгээлдеги окумуштуусу менен таанышып алышты.

Їсєн Асанович Асанов деген ким? Ал – окумуштуу, ойлоп табуучу, педагог жана энцикло-педист. Мындай айтканымды, жакынкы эле убактарда жарык кєргєн, «Перелистывая книги

ученого, изобретателя, педаго-га, энциклопедиста» деген эмгек таамай айгинелеп бере алат. Ки-тепти барактап олтуруп агайдын чексиз ааламына «учуучу килем» аркылуу саякатка чыгып, анын дээрлик ємїр жолу, чыгармачы-лыгы, жоро-жолдоштору туура-сында кенен маалымат аласыў. Бирок, ошолордун ичинен єзгє-чє кєўїл, эки документке буру-лат. Биринчиси, СССР Илимдер Академиясынын Президиумунун Чечими. Анчалык таў калтырган эмне болгон чечим? 1975-жылы илимдин кандидаты Ї. Асанов СССР Илимдер Академиясын-да кєптєгєн академиктердин, дїйнєлїк окумуштуулардын, илимдин докторлорунун алды-на чыгып, єзїнїн илимий иши-нин маўызы туурасында мык-ты доклад жасаган. Отургандар жаш жигиттин «саз» иштерине баа беришип, тємєнкїдєй маз-мундагы чечим чыгарышкан: «1. Химия илимдеринин кандида-ты Ї. Асановдун илимий иши жактырылсын… 2. Ишти андан

ары улантуу їчїн лаборатория-га сунушталсын… 3. Органика-лык эмес жана физикалык химия институтунда бул иштин жїрї-шї їзгїлтїксїз улантылсын…». Єзї жєн гана кандидат болуп, ошончо улуу окумуштуулардын алдына чыгып доклад окуп, анын Президиум тарабынан колдоого алынышына жетишїїсї бул Ї. Асановдун єзїнчє бир эр жїрєк-тїгїнєн, оригиналдуулугунан ка-бар берет.

Ал эми экинчи документ, СССР Илимдер Академиясы-нын Президенти, їч жолку Со-циалисттик Эмгектин Баатыры, Ленин жана мамлекеттик сый-лыктын ээси, академик А. П. Александровдун агайдын Эмгек Кызыл Туу ордени менен сый-лангандыгын куттуктап жазган каты эле. Анын мазмунун кыс-ка бирок нуска сєздєрдїн туту-мунан турган тємєнкїдєй текст тїзєт: «Улуу урматтуу Їсєн Аса-нович! СССР Илимдер Акаде-миясынын Президиуму Сизди жогорку мамлекеттик сыйлык-тын ээси болушуўуз менен чын жїрєктєн куттуктайт жана Сиз-ге чын ден соолук, албан-албан ийгиликтерди каалайт». Чын-дыгында Їсєн Асанович мын-дай катты, болгондо дагы, СССР Илимдер Академиясынын Пре-зидентинен кїткєн эмес. Тєбєсї кєккє жетип, жакындары менен бир эсе кубанычын теў бєлїшїп, бир эсе мактанып кала берген. Союз тарап, арадан 40 жылга жакын убакыт єтсє дагы, бїгїн-кї кїндє, тарыхы чоў бул кат баа жеткис реликви катары Їсєн Асановичтин архивинде сакта-лып турат.

Академик Ї. Асанов ємїрїнїн урунттуу учурларын мамлекет-тик жооптуу кызматтарды арка-лоо менен єткєрїп келет. Алсак, 6 жылдай мезгил бою азыркы Ж. Баласагын атындагы КУУнун ректору, Кыргыз ССР Жогор-ку Кеўешинин элдик депутаты, Кыргыз Республикасынын Улут-

тук аттестациялык комиссиясы-нын негиздєєчїлєрїнїн бири жана аны биринчи тєрагасы, ал эми 2002-жылдан бїгїнкї кїн-гє чейин «Кыргыз энциклопе-диясы» Башкы редакциясынын башкы редактору болуп талык-пай эмгектенип келїїдє. Улуттук университетибиздин тарыхы Ї. Асановдун эмгек жолу менен ты-гыз байланышта. Дегеним, Їсєн агай алгачкы ирет демократия-лык жол менен университеттин ректорлугуна шайланып, анын єнїгїшїнє, илимий-техникалык базасынын байышына, билим берїї системасынын сапатынын жогорулоосуна маўдайдан тер аккан эмгектерди жумшап, Кыр-гызстандагы университеттердин

кєч башында турган универси-тетке айландырып, Орто Азия-дагы алдынкы университтердин катарына кошкон. Ошондой эле, Їсєн агайдын жеке демилгеси менен 1991-жылдын 11-сентяб-рында университеттин коллек-тивинин арасында чоў чогулуш єткєрїлїп, атайын чыгарылган токтомдун негизинде окуу жайга даанышман бабабыз Жусуп Ба-ласагындын ысымын берїї ма-селеси кєтєрїлгєн. Бул чечим дароо колдоого алынбаса дагы, арадан жылдар єткєндєн кийин Кыргыз Республикасынын Пре-зидентинин атайын Буйругу ме-нен Ж. Баласагындын ысымы ыйгарылган.

Кыргыз жергеси кєптєгєн залкарлардын уюткусу десек куп жарашаар. Мен ємїрїмдє жур-тубуздун кєрїнїктїї жазуучу-су, залкар инсаны Чыўгыз Тє-рєкулович Айтматов менен кол алышып, бирге иштешпей кал-дым. Бирок, тагдырдын буйругу экен, мен дагы бир залкар Їсєн Асанович менен бирге жїрїп, ал кишинин айткан кеп-кеўеште-рин угуп, «Энциклопедия» деп аталган мекемеде ата-баладай, окутуучу-окуучудай иштешип жатканыма сыймыктанып келем. Бир залкарынан ажырап калга-нына карабай, экинчи бир залка-ры маўдайында жылмайып тур-ганда Кыргыз элинин бактысы тоодой экен деп ойлонуп коём.

ЭМИЛБЕК уулу Айбек, УКГнын ИИ боюнча директорунун орун

басары, физика мугалими

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

8

9

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

10 СПОРТ

ДЕНИ САК МУУНДУН АКЫЛЫ ТУНУКАйыл жеринде волейболду кєп ойношот. Бир кїнї 10-класстын балдары Дыйканбай агай бизди волейбол боюнча машыктырат экен деп кеп кылып калышты. Айыл эли сыйлаган, кезинде кїчтїї волейболчу болгон, биздин эже-агаларыбыз “Ал агайдын сабагына кийинбей барсаў, залдан кууп чыкчу”,- деп эскеришкен узун бойлуу чебер мугалим мектепке келди.

Ден соолугуна байланыштуу бир топ жыл мектепте иштебей калган эле. Эч кандай ишке кир-бей эле, жєн гана балдарды бе-кер машыктыруу їчїн келиптир.

Биз анда 9-класста окучу-буз. Демейде турникке асынга-ны гана чогула калсак, бу жолу мектептин спорт аянтчасына то-луп калдык. Узуну да, кыскасы да, арыгы да, толугу да, мектеп-ти бїтїп кеткени да, иши кылып кызыккандын баары топтолдук. Ошентип машыгуубуз башталды. Мектептин аянтын айланып чур-камай, бала болуп башыбызга чач чыккандан бери жасап кєр-бєгєн, жан териўди чыгарган кєнїгїїлєр, командаларга бє-лїнїп алып жарышмай, анан эў аягында 15 минуталык лекция. Сабактан кийин тєрт кєчєдєгї таштарга соксоюп отуруп алып, чоўоюп калгансып єткєн-кет-кенди кеп кылган балдардын эми бош убактысы болбой калды.

Кечиккендер, себепсиз кал-тыргандарды агай айдап жибер-чї. Баягы маанисиз куудулданып, кылжыў-мылжыў сїйлєгєн ада-тыбыз да жоголо баштаган. Бир кїнї машыгуу башталарда каз-катар тизилип турсак агай:

- Баарыўар отургула да оў бу-туўарды чечкиле,- деп буйрук берди. Элейип эле калдык.

- Кана, эмне карап турасыўар, оў жак бут кийимиўерди байпа-гыўар менен кошо чечкиле.

Башынан баштап текшерип келатат. Ар бирибиздин буту-бузду карап чыгып:

- Эй жубарымбектер, кыздар-га барарда себингениўер кымбат

атыр да, бутуўардын акыбалы бул. Дененин ичи таза болушу їчїн биринчи сырты таза болу-шу керек. Ичи-сырты таза дене-нин акылы да таза болот. Анан бир иш жасагыў келет. Бир нер-се жараткыў келет. Экинчи кєр-бєйїн бул акыбалды, - деди да, чуркоого команда берди.

Чынында эртели-кеч мал ка-рап, кєўдїн їстїндє топ ойноп, же улактан келип кыйратып койгонсуп тамакты шаша жеп, башты шампундап жууп, кєчєгє тентип кетип жїрїп, биз, єтмє курактагы балдар бутубузга кє-ўїл бурбаган экенбиз. Тим эле серпилип, кийимдерди єзїбїз иреттеп, кечинде бутту, тишти жууп жатып, апаларыбызды таў калтыра баштадык. Баягы биз кичине кезде эже-агаларыбыз аўыз кылып айткан, тартипти темирдей катуу кармаган агай чын эле ушул экенине ынандык.

“Баш жакшы иштеш їчїн бу-ту-колуўар жакшы кыймылда-шы керек. Дене кыймылыўар жакшы болсо, ой жїгїртїїўєр єсєт, окууну жакшы окуйсуўар” деп кєп айтчу. Эмне тамак жеш керектигин, канча убакытка кан-тип эс алыш керектигин, денеге канча жїктєм (нагрузка) берїї ылайык, кандай кездемеден ти-гилген кийим денеге зыянсыз, сууну кайсыл убактарда ичїїгє боло тургандыгын зерикпей тї-шїндїрєр эле. Ал тургай баскан-турганыбызга чейин кєўїл бур-чу. Кимибиздин їйїбїздє эмне иш бар, жашообуз кандай эке-нин, эмне жеп, эмне ичерибизди астыртан сезип, ошого жараша мамиле кылып, ошого жараша тапшырма берер эле. Окууга кєп келбеген, тартип бузган балдар-ды урушуп, болбосо (мектепте иштебесе да) машыгуудан чыга-рып салчу. 2005-жылы Б.Исаев мектебинин окуучулары райондо волейбол боюнча биринчиликти жеўип алдык. Агай тарбиялаган айрым балдар университеттин командаларында ойноп, ийги-лик жаратышты. Жашында мык-ты спортчу болгон, окуу жайды бїткєндєн кийин, жогорку би-лим керек экенин сезип, атайын

мугалимдикке окуган агайыбыз 2009-жылы оорудан улам кєзї єтїп кетти. Дыйканбай Бекма-матовдун элесине арналган Ка-ра-Кулжа району боюнча мелдеш єтїп турат.

Мен бул инсанды агайым бол-гону їчїн эле кеп кылып жатка-ным жок, улук окурман. Єзїм кєргєнїм їчїн дене тарбия саба-гы тууралуу ой-толгоомо мисал кылдым. Бїгїн мектептерде дене тарбия мугалими жетишсиз. Же-тиштїї эле, ар бир мектепте бар. Бирок чыныгы мугалимдер аз. Бул предметти кєбї тоготпойт. Предмет катары деле санабайт. Кээ бир мугалимдер топту бир класс окуучуга ыргытат да, ой-ногула деп, єзї аянттын четинде тамеки чегип, же бирєє менен сїйлєшїп туруп алат. Бир муга-лимдин “Ушул топту кудай ырас жараткан да, кыйналып сабак єтпєйсїў. Берип койсоў ойной берет”, - дегенин уккам.

Эмнегедир келбеттїї, шай-доот, дени сак кыз-жигиттери-биз азайып бараткандай. Окуу-чулардын билим сапатынын начарлашы да, чыгаан азамат-тар анчейин чыкпай жатышы да дене тарбия сабагынын сапат-туу єтїлбєй жатканынан деп ой-лой баштадым. Жаман иштерге аралашып кеткен балдар да дал ушул сабакты жакшы єтпєгєн-дїн кесепетинен кєбєйїшї толук мїмкїн. Эрки жок, аракеч, тур-мушта єз ордун таба албагандар да ушунун айынан деп ойлойм.

Мырза деген кошунабыздын кызы атасына: “Мен алтын ме-далга (ал убакта мектепти жалаў бешке бїтїргєндєр алтын медал алчу экен) дене тарбия сабагы-нан тєрт алганым їчїн жетпей жатам, барып мугалимдер менен сїйлєшїўїзчї” – десе, атасы “Ээ кызым, сен дене тарбиядан тєрт алсаў, алтын медалга татыксыз экенсиў. Биринчи ушул сабак-тан беш алыш керек болчу. Бар-гандан кийин кызыў узундукка секирсин десе, сен секире албай турсаў, уят болбоймунбу”,- де-ген экен.

Дени таза, чапчаў адам жу-мушту кєўїлдїї жасайт, сабакты

жакшы окуйт. Дене тарбия муга-лими жєн адам болууга тийиш эмес. Ал окуучунун жан-дїйнє-сїн тїшїнгєн психолог, дени-кардын, абалын кєзємєлдєй алчу медик, кандай тамактанып, кан-дай кийинип жашап жатканын талдай алчу социолог, химик, биолог, дегеле бардык илимдер-ден кабардар болууга тийиш. Эў башкысы чебер педогог болушу табигый талап. Ал їчїн мугалим окуу жайды сырттан эптеп чам-палап окубай, изденип окуп бї-тїрїшї керек. Тагыраагы, мам-лекет жакшы кадрларды окутуп, даярдоосу зарыл.

Бизден олимпиаданын, дїй-нєнїн чемпиондору чыкпайт деп наалыйбыз. Сабакта нык-сырап отурган окуучуларыбыз, єз алдынча туура эмес машы-гып ден соолугун бузган жигит-терибиз канча. Биздин азыркы окуучу балдардын баары жок эле дегенде, 2 миў метрге шай-доот жїгїрїп, турникке 15 жолу тартынып, 100 жолу отуруп-ту-руп, 50 жолу отжимание жасай алабы? Айта албайбыз. Спорт менен атайын машыккандары эле болбосо, кєпчїлїгї телефон оюну менен интернетти мыкты єздєштїргєн. Кєпчїлїк окуучу-лар ширеден башка жебеген, жа-рым кесе тамакты тїгєтє албаган илмийген эле балдар. Мектепте биринен бири єткєн жалоондой азаматтар жїрсє кантип чемпион

чыкпасын. Дагы жакшы, кичине-синде кой-эчки кубалап, ары-бе-ри чуркап чоўойгон, же шаарда єсїп жакшы машыктыруучунун колуна тїшїп калгандар ийгилик жаратып келе жатышат.

Балдарыбыз келбеттїї, кыз-дарыбыз сымбаттуу болсо кандай жакшы. Кандай сонун болмок биздин чиновниктер, мамлекеттик кызматкерлер жаш кезинде чемпион болгондор, жок эле дегенде футболду, баскетбол, волейбол, теннисти ж.б. жакшы ойногондор болсо.

Корея, Жапония, Кытай єўдїї єлкєлєрдї айтпай эле коелу. Бул єлкєлєрдє орто мектепти бїтї-рєрдє спорттун бир нече тїрї боюнча сєзсїз экзамен тапшы-рат экен. Кошуналар да балдар спорту боюнча алдыда баратат.

Айрым окурмандар “Башка-сын оўдой албай жатсак, дене тарбия мугалимин айтат да” деши мїмкїн. Оўдоону эў би-ринчи башталгыч класстын му-галими ( ал да дене тарбия са-багын єтєт) менен дене тарбия мугалиминен башташ керек. Дененин чындыгы - акылдын тунуктугу, дененин тазалыгы – акылдын тазалыгы. Денени тар-биялоо- рухту тарбиялоо. Тар-биялоону мектептен баштоого тийишпиз.

Булак: «Азаттык» радиосу, Улукбек Омокеев, блоггер

«КУМТЄР» УЛУТТАШТЫРЫЛСА, ЫСЫК-КЄЛДЇН СОЦИАЛДЫК АБАЛЫ КАНДАЙ БОЛОТ? Бїтїндєй Кыргызстандын экономика-

сы їчїн єзгєчє орду бар «Кумтєр» ком-паниясын улутташтыруу аракети єлкє-бїзгє эч кандай жакшылык алып келбей тургандыгы азыртадан эле маалым болуп калды. Бир нече жылга созула турган сот процесси, миллиарддаган доллар ком-пенсация, токтоп калуу коркунучундагы єндїрїш, экологиялык коопту жагдай жана талкаланган экономика… Мунун баары айтылып эле атат. Тилекке каршы айрым депутаттардын аў-сезимине бул кооптуу жагдайлар толугу менен жетпей жаткан єўдєнєт. Мындан сырткары жо-горуда санап кеткен улутташтыруунун ор-чундуу кесепеттеринин катарына «Кум-тєр» компаниясы кирешесинин эсебинен Ысык-Кєлдї єнїктїрїї фондуна бєлїнїп турган каражаттын эсебинен социалдык, жана башка ар тїрдїї маселелерди че-чип келишкен жергиликтїї жашоочулар-дын абалы кандай болот деген суроо дагы кошулат. Бул багытта бир эле мисалды

алып кєрсєтсєк жетиштїї болчудай. Ма-селен, аталган фонддун жардамы менен Жети-Єгїз районунда кєптєгєн социал-дык обьектилер курулган жана учурда дагы курулууда. Кече жакында эле Тамга айылында 650 окуучуга ылайыкташкан орто мектептин чатыры оўдоп жабылып, каалга-терезелери алмаштырылып, жы-луулук системасы орнотулган. Мындан сырткары Тосор айылындагы суу кана-лын оўдоо иштерине 200 миў сом бє-лїнгєн. Бул канал 600 гектар жерди суу менен камсыз кылат. Тамга айыл єкмє-тїнїн депутаты Абылкайыр Узакбаевдин айтымында єткєн жылдан тарта бул ра-йонго Ысык-Кєлдї єнїктїрїї фондунан жылына 100 миллион сом бєлїнїп турат. «Аталган фонддон бєлїнгєн акча каража-тынын эсебинен биздин айыл акырын-дык менен дотациядан чыга баштады. Мындан сырткары «Кумтєр» ишкана-сынын колдоосу менен Тамга айылында «Жети-Єгїз» кичи кредиттик агенттиги

иштеп атат. Кєпчїлїк жергиликтїї жа-шоочулар бул агенттиктин каражатта-рын пайдалануу менен буттарына туруп алышты. Кредиттин суммасын кайра кай-таруу кыйын деле эмес. Себеби пайыздык їстєгї болгону 10-12�ды тїзєт» дейт ал. Абылкайыр мырза єзї дагы бул агент-тиктен єткєн жылы 100 миў сом кредитке алып, автоунааларга май куючу заправ-касын кеўейткен. Бул акчаны кайра кай-таргандан кийин, кийинкисинде андан да кєбїрєєк суммада каражат алууну план-даштырып жатканын билдирет. Ал жеке ишкер катары жергиликтїї бюджетке жылына 150 миў сом салык тєлєп тура-рын айтат. Демек, «Кумтєр» компаниясы єзїнїн єндїрїшї менен гана алек бол-бостон, Ысык-Кєл облусунун аймагында чакан бизнестерди єнїктїрїї багытында дагы жергиликтїї жашоочуларга єтє чоў кємєк кєрсєтїп жаткандыгын тїшїнєбїз. Себеби мындай кичи кредиттик агенттик-тер бир гана Тамга айылында эмес, дагы

кєптєгєн айылдарда ачылган. Мисалга, Тоў районунда «Тоў финанс» кичи кре-диттик агенттиги ушундай эле кызматты кєрсєтїп келет. Бул районго Ысык-Кєл-дї єнїктїрїї фондунан жылына 50 мил-лион сом которулуп тураарын Кїн чыгыш айыл єкмєтїнїн депутаты Лилия Сопиева билдирет. Андан тїшкєн акча ал айыл-дардын социалдык кєйгєйлєрїн чечїїгє жумшалат. Эгерде мына ушундай жалпы республикабыз їчїн дагы, анын ичинде Ысык-Кєл облусунун социалдык маселе-лерин чечїїдє башкы ролду ойногон ири ишкананы улутташтырууга барсак, анда жогорудагыдай финансылык колдоо кєр-сєтїїлєрдїн аягы тыйылат. Бери эле де-генде ар бир айыл єкмєтї жылына алып туруучу 5 миллион сомдон куру калат. Бул улутташтыруунун бир гана облуска тийгизе турган терс таасири.

Акмат РААТКАН

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

11

БАЖЫ БИРИМДИГИ ЄЗ ЖЕМИШИН 2015-ЖЫЛДАН ТАРТА ЭЛЕ БЕРЕ

БАШТАЙБЫ?

Акыры жаъы 2015-жыл бо-согобузга кирип келер алдын-да, тактап айтканда 23-декабрь кїнї Москва шаарында Кыр-гызстандын Бажы биримдиги-не жана Евразиялык экономи-калык биримдикке кошулуусу тууралуу келишимге кол коюл-ду. Экономика министри Темир Сариевдин айтымында келишим 2015-жылдын май айынан тар-та кїчїнє кирет. Бул келишим Кыргызстандын кызыкчылы-гына туура келе тургандай шарт-тардын негизинде тїзїлгєндїгїн Темир Аргенбаевич «Азаттык» радоиосуна курган маегинде билдирген. Анын билдирїїсїн-дє Бажы биримдигиндеги Кыр-гызстандын їлїшї 1,9� болгон. Бул багытта єтє катуу талаш-тартыштар болгондугун, Кыр-гызстан єз кызыкчылыгында бе-кем туруп атып ушундай їлїшкє ээ болгондугун айтат министр. «Биз бул боюнча абдан катуу та-лаштык. Атайын методика иштеп чыктык. Биз ошол методиканын кабыл алынышына жетиштик. Анткени билесиўер, мисалы 100

� алсак, Казакстандын їлїшї 7�дан кєбїрєєк. Бирок алар-дын экономикасы 200 миллиард доллар, а биздики 10 миллиард долларга жетпейт. Беларус 4,7�, Армения болсо 1,3� їлїш-кє ээ. Бирок Армениянын ички дїў єндїрїшїнїн кєлємї бизден кичине єйдєрєєк» дейт Сариев. Ырасында эле мындай їлїштїк бєлїштїрїїлєр ал єлкєнїн эко-номикалык деъгээлине жараша болору белгилїї. Армениянын ИДПсы бизге салыштырма-луу єйдє болгонуна карабастан аларга салыштырмалуу кєбї-рєєк їлїшкє ээ болгонубуздун єзї кыргыз бийлиги талкуу учу-рунда бекем позицияга турган-дыгын кєрсєтєт. Эксперт Сергей Понамарев дагы бул пайыздык їлїштї жтишкендик катары баа-лайт. Анын айтымында башын-да Бажы биримдигиндеги Кыр-гызстандын їлїшї 0,6� болушу мїмкїн экендиги айтылып ат-кан. Бирок, сїйлєшїїлєрдїн не-гизинде ал 3 эседен ашыгыраак натыйжага жетип отурат. Мын-дай натыйжага экономисттер

Айылчы Сарыбаев, Азиз Алиев-дер да оў баасын беришкен. Ал эми деги эле Бажы биримдигине кирїї Кыргызстан їчїн кандай натыйжа бере тургандыгы туура-луу экономика жаатындагы кєз карандысыз эксперт Азиз Алиев мындай дейт: «Биринчиден, миг-ранттар їчїн жакшы шарт болду. Себеби келишим кїчїнє кирген-ден тарта алардын укуктары рас-мий тїрдє корголот. Жумушка киргенге, каттоосу жок жїргєнгє мїмкїнчїлїктєр кеўири болот. Ал эми мигранттардын Кыргыз-стандын экономикасы їчїн са-лымы єтє чоў экендиги белги-лїї. Алар жылына 1,5 миллиард доллардан ашуун акча каража-тын которушат. Ошол акчаларга Кыргызстанда їйлєр салынып, машинелер алынып атат. Экин-чиден бажы тосмолору жоюл-са, бир топ кыргыз ишкерлери їчїн жеўил болот. Себеби учур-да казак чек арасынан єтє ал-бай ар кандай тоскоолдуктарга дуушар болуп аткан ишкерлери-биз бар. Ал тосмолордун алыны-шы менен айыл чарба багытын-да иш алып барган фермерлер, башка багыттардагы ишкерлер дагы єздєрїнїн товарларын Ка-закстанга, Россияга алып барып сатканга мїмкїнчїлїк алышат”. Расмий статистикалык маалымат боюнча Кыргызстан 2015-жылы бажы тармагынан 41 миллиард сом чогултууну пландаган. Би-рок, Бажы биримдигине кирїї менен ал сумма эки эседен ашы-гыраак кєлємгє жетиши мїм-кїн экендиги айтылууда. Демек, Бажы биримдиги єзїнїн жеми-шин алгачкы жылдарынан тар-та эле бере баштайт деп айтсак туура болчудай.

Бакыт БАКЕТАЕВ, саясат таануучу:

«БУЛ ЖЫЛДАГЫ ОППОЗИЦИЯНЫН ИШМЕРДЇЇЛЇГЇНЄ «2» ДЕГЕН

БАА КОЕМ»- Бакыт мырза, жаўы 2015-жыл дагы босого-бузга кирип келди. Ага байланыштуу єтїп ба-раткан 2014-жыл Кыр-гызстанга эмнелерди берди, кандай жетиш-кендиктерге жетишти, кандай катачылыктар-га жол берилди деген су-роо туулат?- Биринчиден, жалпы эли-

биздин, коомубуздун руханий мейкиндигинде єсїї болду. Миў-миўдеген жылдардан бери ка-рай келаткан элибиз демократия тепкичинен єттї. Азыркы тап-та дїйнє жїзїндє деглобализа-ция жїрїп атат. Адамзаты экиге бєлїнїїдє. Мына ушул багытта кечээ єлкє башчысы Алмазбек Атамбаев Бажы биримдигине кирїї менен Россияны танда-ды. Биздин Россия менен бай-ланышыбыз єтє кєп жылдар-дан бери карай келатат. Бизди кєп нерселер байланыштырып турат. Андыктан Евразия эконо-микалык биримдигине кирдик. 1991-жылы СССР ураганда Кыр-гызстан єзїнчє бєлїнїп, аймагы кичирейип калган болсо, азыр эми Белоруссия, Тынч океанына чейин чоўойду. Биздин жерибиз кеўейди. Бул тарыхта кала тур-ган зор окуя болду. Экинчи жа-гынан быйыл биздин элди жа-ратылыш аябай катуу сыноого алды. Кургакчылык болуп, суу тартыш болду. Энергетикалык кризис жаралды. Бирок эў не-гизгиси элибизде улуттук бийик ариет пайда болду. Элибиз бар-дыгын таразалап калды. Дагы бир баса белгилеп айта турган нерсе – бул тїндїк-тїштїк аль-

тернативалык жолунун салынып башташы болду. Бул багытта-гы иши їчїн транспорт минист-рин мактасак да болот. Себеби биз азыркы тапта Бишкек шаа-рынын ичинде автотыгындар-дан жыла албай калдык. Ошон-до гана «Жолдорду кеўейтиш керек экен» деп ойлоп атабыз. Ал эми ушундай темп менен жї-рїп отурсак, жакынкы жылдарда Ош-Бишкек жолу дагы автоты-гын болуп калмак. Ошону алдын алып жатканы їчїн министрди алкап коелу.

- Келерки жылдан эмне-лерди кїтсєк болот?- Жаўы –Жыл кой жылы бол-

гону менен, бул жылы ар кандай сыноолор болот. Экономикабыз-дабы, саясатыбыздабы, айтор сыноолор болушу кїтїлєт. Бирок элибиз ага даяр келди. Биз жо-горуда айтканымдай бардыгын таразалаганды їйрєнїп калдык. Андыктан ар кандай коркунуч-тардан сактана алабыз.

- Бул жылы саясат айды-ўында єздєрїн оппози-ция эсептеген саясатчы-лардын иштерине кан-дай баа бересиз?- Оппозициянын быйылкы

ишмердїїлїгїнє «2» деген баа коем. Себеби алар же єздєрї-нїн жолун кєргєзє алышпады, же сунуштарын айта алышпа-ды. Оппозиция єзї майда барат сектанттарга бєлїнїп кетти. Эл оппозициянын айтканын тїшї-нє алган жок. Сынды да туура айта алышпады. Мунун барды-гы алардын мамлекеттик укук теориясын билбегендиги болду.

В г. Бишкек 20-21 декабря на СДЮСШОР им. Р.Санатбаева Государственная служба исполнения наказаний при Правительстве Кыргызской Республики в честь дня образования Отряда специального назначения «Омега» (ГСИН) провел чемпионат по рукопашному бою среди специальных подразделений силовых структур.

Соревнования прошли совместно с Го-сударственным агентством по физичес-кой культуре и спорта при Правительстве Кыргызской Республики и Федерацией ру-копашного боя Кыргызской Республики.

Чемпионат проводился по Олимпийс-кой системе. К участию в турнире были допущены спортсмены не ниже КМС по любому виду единоборств или обладатели черного пояса, чемпионы и призеры раз-личных соревнований. За первое место были присвоены почетное звание «КМС по рукопашному бою». В чемпионате при-

няли участие представители 11 команд по 9 весовым категориям. В нем приняли участие представители спецподразделений Национальной Гвардии г. Астана Респуб-лики Казахстан. Что придает чемпионату статус международного уровня.

А так же состоялись профессиональные бою среди участников-профессионалов по трем весовым категориям.

Руководства ГСИН совместно Госу-дарственным агентством по физической культуре и спорта при Правительстве Кыргызской Республики и Федерацией рукопашного боя Кыргызской Респуб-лики решили, проводит чемпионат еже-годно и с участьем спортсменов соседних государств.

Основной целю, соревнования являет-ся выявление победителей среди силовых структур, популяризация рукопашного бою в Кыргызской Республики и повыше-ние спортивного мастерства сотрудников спецподразделений.

Пресс-служба ГСИН при ПКР

ЧЕМПИОНАТ ПО РУКОПАШНОМУ БОЮ СРЕДИ СПЕЦИАЛЬНЫХ ПОДРАЗДЕЛЕНИЙ

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

12 ТАРЫХ БАРАКТАРЫНАН

(Башталышы єткєн санда)Ал мезгилде 8 жашар Сагымбай Ороз-

баков балыкты уулу Найманбай менен, ал-бетте кєргєн, бирок єзїнєн уулу Шапакка устат боло алмак эмес. Тєрєгелди баатыр-дын эшик ырчысы саяк Айтике ошол мез-гилде катуу тєкмє акын болгон. Тєрєгелди аны Балык менен айтыштырганы тарыхта калыптыр. Балык сєзгє чечен, туура сєздїї, ачуу тилдїї болгондуктан, кыргыз акында-ры Балыкты кєрїшкєндє «кайсы жерден айып табат» дешип калтаарып, дирилдеп турушчу экен. Ал кандай гана шартта, кай-сыл гана курактагы жаш, карысына кара-бай, кимдин байдын, манаптын, болуш-тун, бийдин ырчысы болбосун, ага карабай ачык айтып, туздап ырдачу экен. Арийне, Балыктын кандай азуулуу акын экендиги-нен кабар берген жумгалдык саяк Айтике менен айтышкан алым-сабагы келип жет-ти. Шапактын небереси Токтобек Исмаи-ловдун айтуусунда Илимдер Академия-сында толугу менен сакталуу болуш керек. Бир учурда атам Эсенбаев Келдибек жатка айтчу, азыр 90 дон єтїп айта албай калды. Эсимде калганы боюнча жазып кетейин. Тєрєгелди баатырдын эшик ырчысы Ай-тике, кирген буурадай эле качырып кирет:

Балыкооз–Бекмурат, Байкабай жаман кепти урат. Батырбай Шамен тууганы,Чоўчарыкты жеп турат.Кара комок тезектей Кеч кєўїўдї айтамын. Ак тасмадай сыдырып, Аягы Талас, башы Чїй Бирин койбой кыдырып, Кєчкєнїўдї айтамын. Чоўойгондо жуттуў Чомойду, Карыганда жуттуў Нанайды. Кабат жуттуў солтодон Эшкожо менен Канайды. Солтонкулду чокудуў, Башына куран окудуў. Субанымды сураба, Ачык кїнї тутулду. Кара болот, Шааболот Ырысынын барынан Кабакка кирип кутулду. Кудаярды куруттуў, Ажыбекти аймадыў. -деп эле, сарбагыш Тєрєгелдинин эшик

ырчысы Айтике беттеп чыгат. Балык да жєн жооп бербейт:

Кудай урган Айтике Кукчуўдайсыў жєнї жок. Кудай алаар бир кїнї,Єлгєндїн несин кеп кылдыў? Єчкєндїн несин кеп кылдыў? Аягы Талас, башы Чїй Бирин койбой кыдырып, Кєчкєндїн несин кеп кылдыў? Кыр Шиберди кыдырып, Кыргыз кєчкєн эмеспи?Ааламды бїтїн айланып,Жылдыз кєчкєн эмеспи.Сары Арканы кыдырып, Ногой кєчкєн эмеспи? Жалгыз аттуу сен тургай, Жалгыз їйлїї мен тургай, Кечээ Чомой кєчкєн эмеспи? Сен кызыл тил бурасаў, Кызыталак Айтике, Менин элим сурасаў, Кайкардын кара кєчїндє, Чоў чынардын єзїндє

Манастын тиккен багында, Кеўколдун маўдай жагында.Солкулдаткан Урумду,Болкулдаткан Крымды.Бїрїштїргєн бїркїттї,Чїрїштїргєн чїрчїттї.Залкарлар менен теў болгон,Сарбагыш мен болом! - деп сарбагыш-

ты да далайга мактайт. Айтике сарбагыш Тєрєгелди ырдатып жатканын туюп, ырын бурат:

Тєрдєн аккан тєрт арык,Тєрєгелди, Ормондон,Тємєн качкан чоўчарык.Ысуулап аккан тєрт арык,Ырыскулбек, Ажыдан,Ылдый качкан чоўчарык. – деп дагы

бир топту оолугуп калган Айтике айтат. Анда саяктарды чымчып жатпайбы Балык. Ошол мезгилде ар бир айылга саяктар то-луп, эшик ырчыга айланышкан экен. Азыр деле алардын тукумдары бар.

Темирден ийген таяк бар,Теребелди карасаў,Тентип келген саяк бар.Арчадан ийген таяк бар,Абайлап барын карасаў,Ар айлымда саяк бар... деп агы толтура

шылдыўдары бар, анда Айтике Балыкка асыла баштайт. Сарбагыштардан єлгєн кишинин барын эле, Балык єлтїргєндєй, Балыктын мойнуна койо баштайт:

Карасартты кайсадыў,Ниязбекти жалмадыў...Ормон жактан оолак кет,Тєрєгелдиден тємєн кет...- деп Балыкты шыбап, Айтике «кет-кет»

-деп атат. Балык да оўой эмес:Жїзгє толгон Ниязбек,Жїдєгєндєн єлбєйбї.Алтымышта Карасарт,Алжыгандан єлбєйбї... ( 60тагылар эми

кыздарга барып жїрбєйбї)Элиўде киши єлбєсє,Энеў кана Айтике?Айлыўдан киши єлбєсє,Атаў кана Айтике? - деп, кишинин ажа-

лы келип турарын тїшїндїрєт. Айтике ачууланып:

Кєєнєчєктї ит баскан,Кєйнєгїўдї бит баскан.Кермелерди ит басканСенин кемселиўди бит баскан...Анда Балык:Кєєнєчєктї ит басса,Куюп берер аяк бар.Кєйнєгїмдї бит басса,Терип берер саяк бар.Кермелерди ит басса,Керип берер таяк бар.Кемселимди бит бассаТерип берер саяк бар.- дейт Балык. Ай-

тике ага жооп даярдап айта турган башта-нып обдулуп калганда Тєрєгелди Айтике-ге тап берип:

- Эми сен тентиген саякты укканда же-ўилбегенде качан жеўилесиў, -деп ырды токтотуп калган дейт. Далай тєкмє акындар-ды ыйлаткан Балыктын айтуусунда Айтике саяк оўой акын эмес экен, ал жаўы гана кы-зып келатканда, кантсе да сарбагыш тууган эмеспи,Тєрєгелди аны жемелемиш болуп токтотуп калыптыр. Болбосо, Айтикеў жеп жибермек деп баалайт Айтикенин талантын. Бул ырды Балык айтчу экен, андан Эсен-бай, андан Келдибек. Келдибек бул ырды башынан аягына чейин жатка айтчу, андан

магнитофонго жаздырып койгонбуз, бирок кассетасын ким издейт? Эсенбаев Келдибек Шапак Рысмендеевдин «Манасын», «Мен-дирманын» жана башка кєп чыгармаларын Илимдер Академиясына жаздырган.

Ошол мезгилде Россияны император Александр II (2-март, 1855 -13 –март, 1881) бийлеп, кыргыз элинде сарбагыш сыяк-туу хандык бийликтерди жок кылыш їчїн жаўы аймактык реформаларды жїргїзє баштайт. Сарбагыштар мурдакыдай бир-диктїї болбой он эки болуштукка бєлїнєт:

1. Сарсейиттен Їчїкє, Тїлкї, Канкудаян, Эрдене — тєрт уул. Їчїкєдєн Мааматкул, Дєєлєт. Дєєлєт уругу бир болуш — Надыр-бек деп айтылат.

2. Мааматкулдан Болот, Темир. Болоттон Эсенкул, андан Ниязбек. Ниязбектен Бер-дибек, Бердикожо, Субан, Ормонкан, Ажы, Шатен, Кожобек, Ырыскулбек. Ырыскул-бектен Кайдуу, Осмон, Мусуралы. Кай-дуудан Чоко. Чокодон Казы. Ырыскул-бектин балдары бир болуш, Ат -Башыда турган.

3. Шатенден Качы. Качыдан Мамбет. Андан Касымалы , Шералы. Анын уулу Ай-даралы. Касымалы эки болуш. Ак-Талаада.Ажыдан Ажы уулу. Эми Ажыдан Ботокан, Баба. Абыкан. Ботокандан Батыркан, ан-дан Муўгуш. Бабадан Карач ажы. Ысакам, Куламбай ажы. Карач ажыдан Ногойбай, Мамбетжан.

4. Субандан Адыл, Мусаке — эки уул. Адыл баатыр адам болгон, бирок баатыр-лыгынан пайда кєрбєдї. Акыры киши кол-дуу болду. Мусакеден Байгазы, Койкелди, Байгазыдан Капсалаў, Эсенгул. Азыр бир болуш элди баштап . Нарындын ичинде Субан эли аталган. Бердикожо, Бердибек балдары Субан элинде турат.

5. Эсенгулдан: Куттуксейит, Карасарт, Кубат, Абдыраман, Шоорук, Базаркул, На-зар. Ар биринен бирден урук тараган. Назар Базаркул менен биригип отонтой. Базаркул-дан тєрт уул, бири Сатылган (Алыбек баа-тырды кармап келген), бири Иса; Сатылган-дан Нарынбай, андан Султаке, Султакеден: Бейшеке, Жумакадыр, Шарипа, Кїлїйпа, Сапина. Ийсадан алты уул, бири Садыр, ан-дан Рїстєм. Куттуксейиттен Шамен, андан Байтерек, андан Балбак, Бекчоро, Чыўгыш. Бекчородон Алкан. Ниязбектен Ормонкан. Ормонкандан Їмєтаалы, Чаргын, Сейил-кан. Їмєтаалыдан он тєрт уул болуп, мык-тылары Кєкташ, Тїлкї, Нурташ. Кєкташтан Жабай. Нурташтан Эрмек. Бул айтылган жети ата — жети ата Борукчу эли деп ата-лып бир болуш эл, Кочкорду жердеп туруш-кан. Буларга кошулган Ниязбектин экинчи аялынан Тїлкї жалгыз. Тїлкїдєн Кооман, Тезекбай. Салыбектин тукуму, чоўчарык-тын бир бєлїгї Борукчу ичинде калган.

6. Темир уулу эки болуш: Кочкордо болгон.7. Тїлкї балдары Тынай деп айтылат,

булар тєрт болуш.Александр II нин жаўы реформасынын

негизинде, болуштуктар тїзїлїп кочкорлук чоўчарыктар эки болуштукка бєлїнгєн.

Александр II нин кєзї єтїп 1881-жылда-ры Россия империясы Кытай менен жаўы келишимдерди тїзгєнгє байланыштуу кээ бир кыргыз уруулары мурунку єз конуш-тарынан кєчїрїлєт. Кєлдїн тескейиндеги сарбагыштар Кочкорго кєчїрїлєт. Ушун-дай заманда Шамендин небереси Балбак єз атасы Байтерек менен болуш талаша кетип жеўип чыгат. Жамаатташ Тєрєгелди болуштугундагы Єтєнбай дегендерди, ка-матып жиберет. «Ит болдуў, йе сарбагыш» -дегендей Тєрєгелдинин тукумдары кыз тєрєйсїў да жаўы туулган ымыркай кыз-ды аязда суукка тоўдуруп салса, Байтерек тил албаган аялынын їстїнє туз басты-рып єлтїрїп койгон. Ал эми Ормон уулу Їмєталы Сары-Булакта кетип баратса, бир кемпир чыгып алып, неберемди ат тебелеп кетпесин деп: «Їмєталы» -деп небересин чакырып жатыптыр. «Кыргызда бир гана Їмєталы бар, ал менмин» -деп Їмєталы кичинекей баланын башын алдыртып са-лат. Балбак єтє курч жигит болгон, ал Ат-Башыга Чокого барып, Шабдандын ордун алууну кєздєйт. Чоко жактырган эмес. Ал Алматыдагы округ жетекчилерине белек ыроолоп Шабдандын ордун аларда, жакын жаткан Тєрєгелди тукуму андан єч алууну кєздєп, Кубат уулу менен кагылыштырып, Балбак жапжаш кезинде койчо мууздалып єлєт. Балбак болуш кезинде чоў атасы Ша-менге кїмбєз кура баштайт, ошол кїмбєз-гє єзї жатып калат. Шаменге жай-айтканы туш-тараптагы болуштуктагы сарбагыш-тын мыктылары келишет. Ошондо Шамен: «Чоў уруунун уруулугун таштатып кеткиле» -дейт. Кєрсє, Байтерек апийим чекчї экен, ошону токтотуп бергиле дептир. Кєл-Їкєк-кє бээ байлатып, ошондо орус арагы жаўы чыгып жаткан экен, орус арагынан алды-рып, Байтеректин апийим чеккенин токто-туш їчїн Эсенбайлар кошо арак ичишкен экен. Эптеп апийим чеккенди арак ичип жа-тып токтотуптур. Шамен Тєрєгелди тукуму тынч жатпай калаарын тїшїнїп, Борукчу элин алып бош жаткан кїн Чыгышты бет-тей кєчкєн экен. Ошол мезгилде Каройду чий басып жаткан экен. Эсенбай Каройдун мыкты жер экенин байкап, ушул жерди ал-ган экен. Карой жакта Эсенбайдын секиси деген бар, Кєл-Їкєктє Эсенбайдын ташы деген болуптур, кийин Чоўчарыктын ташы-на айланып кеткен. Ошол мезгилде Шамен Жоон-Арык суусун буруп, Шамен-Алышты курган. Єйїздєгї чоўчарыктар Тєрєгелди болушунда кала беришкен. Тєрєгелдинин тукуму ээ-жаа бербей эле каалаган кїнї, малын каалашынча сойо бергендиктен, ки-йин Эсенбай бєлєсї Миўбайды жек –жааты менен алдырат. Анын малын жаш кезинде Тайыр аксакал айдашып келгем деп айтып калчу. Эсенбайлар Каройго кєчкєндєн баш-тап, єйїздєгї чоўчарыктар менен ортодогу аралык алыстайт.

1212 ТАРЫХ БАРАКТАРЫНАН

СЕНБАЙ СЕПЧИЭ

ЖЕ ЧОЎ ЧАРЫК УРУУСУНУН ТАРАЛЫШЫ

(Уландысы кийинки санда)

Азизбек КЕЛДИБЕКОВ, Каныбек САПАРОВ

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

13ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

Саналуу кїндєрдєн кийин 2015-жыл єз кучагын жайып кирип келет. 2015-жыл чыгыш календары боюнча кой жылы болуп эсептелет. Астрологдор кой жылында адам жашоосунун баардык жагында чоў єзгєрїїлєр болорун белгилешет экен. Тємєндєгї ар бир жылдыз белгилерине жаўырып келе жаткан 2015-жыл кой жылы кандай таасир бере турганы жана кандай єзгєрїїлєр боло тургандыгы жєнїндє астрологдордун сунушун тартуулайбыз.

Кой жылдызы - 21.03.- 20.04.2015-жыл кой жылдызынын астында тє-

рєлгєндєр їчїн кєп тармакта ийгиликтїї болот. Эў негизгиси кой белгисиндегилер єздєрїнїн жашоосун жакшыртууга мїмкїн-дїк тїзїлєт. Сиз кєбїрєєк коммуникабелдїї жана єзїўїзгє ишенимдїї болосуз. Бул жылы аталган белгинин алдында тєрєлгєн ишкер адамдар їчїн кєп нерсеге жетишїїгє шарт тїзїлєт. Жєн гана кыялдарга батып жїрє бербестен конкреттїї пландарды ишке ашы-руучу мезгил келет. Ошол эле маалда бир топ иштер сиздин айланаўызда жїргєн адамдар-дан кєбїрєєк кєз каранды болот. Жеке жа-шоодо жарык маанайдагы оў эмоциялар кєп болоорун белгилешїїдє. Тїгєйїн кездештере электерди жаўы жолугушуулар кїтєт. Єз сї-йїктїїўїздї кездештирїїдєн кур калбаш їчїн астрологдор карьерага ашкере эле бериле бербєєнї сунушташат. Робот эмес экениниз-ди эске салып, эс алганыўыз да жєн. Ал эми їй-бїлєлїїлєргє астрологдор абай болууну кеўеш беришет, себеби ыгы жок жерден жу-байыўыз менен мамилени салкындатып алы-шыўыз ыктымал. Карьера жаатында ийги-ликтер коштойт, бирок кайсы бир титулдун, наамдын артынан кубалабаганыўыз дурус. Эў жакшы тандоо - бул баардык жерде ор-точо абалды кармануу. Ошондуктан карьерга байланышкан иштерде шашылуунун кажети жок. Соода жана ишкерлик жаатында иштеген кой жылдызындагылар туруктуу шерик боло турган адам менен таанышуусу ыктымал. Ал эми башчысынын алдында мээнетин кєрсєт-кїсї келгендер їчїн оўтойлуу учурлар кєп болмокчу. Каржы маселесинде бул жылы ар бир тыйындын эсеп чотун алган жєн экенин астрологдор белгилешет. Акчаны оўду-сол-ду чачуунун кажети жок, антпегенде каражат жагынан кысталыш учурга кептелїї мїмкїн. Ден соолукка кєўїл буруп убагында эс алуу, дарылануу талап кылынат.

Букачар жылдызы - 21.04.-21-05.Кой жылы букачар жылдызынын алдын-

да тєрєлгєндєргє єтїп бара жаткан жылкы жылына салыштырганда тынч жана бейпил болорун астрологдор белгилейт. Жылкы жы-лында бул белгидегилер ар кандай кыйынчы-лыктарга кабылып, анча жакшы эмес мезги-лерди баштан єткєрїшкєн. Жылдыздар кой жылында баары тынч болорун эскертишет. Ал тургай бир аз жагымсыз окуялар болсо да, аны кєўїлгє албаганыўыз жєн. Баардык иш орду-орду менен чечилет, болгону сабыр сактап, чыдамкайлык таанытыўыз. Ошондой эле маалда астро тєлгєчїлєр букачар жыл-дызындагыларга келе жаткан жыл ар тїрдїї окуяларга бай болорун эскертишет. Жакшы жагынан болгон жагдайлардын кєптїгїнєн ал тургай чарчап-чаалыгып калышыўыз да мїмкїн. 2015-жылы букачар жылдызында-гылар їчїн єзїнїн ички дїйнєсїн єстїрїї, келбетине кам кєрїї їчїн оўтойлуу мезгил. Ошондой эле билимди єркїндєтїїгє, чет тилдерин їйрєнїїгє жакшы шарттар тїзїлєт.

Жалгыз бой букачар жылдызындагылар кой жылында єз тїйгєйїн табууга толук шарт-тар бар. Ошол эде маалда жылдыздар сезим-дерге єтє эле берилип кетпєєнї эскертишет. Ал эми їй-бїлєлїї букчар жылдызындагы-лардын жашоосу бир калыпта єтмєкчї. Иш-кердик жаатта букачарлар їчїн кєптї убада кылган жана перспективалуу жыл болору кїтїлєт. Карьеранын горизонтунда жаўы тааныштар пайда болуп, жаўы идеалардын їстїнєн иштєєчї убакыт келди. Каржы жа-гынан да кам санабай койсоўуз болот. Чоў суммадагы акча менен иштєєгє туура кели-ши ыктымал. Туура чечим кабыл алыш жана

акчаны туура пайдаланыш єз колуўузда. Ден соолукка кам кєргєнїнїз дурус.

Эгиздер жылдызы- 22.05.- 21.06.2015-жыл эгиздер жылдызынын астында

тєрєлгєндєр їчїн алардын жашоосундагы маанилїї мезгил болуп калмакчы. Бул би-ринчи кезекте пландоо менен байланыш-кан. Бул жылы пландаган маселелер кийинки жылдарга катуу таасирин берет. Кой жылы эгиздер їчїн абдан маанилїї чечимдерди ка-был алууга эў жакшы убакыт. Єзїўїз чечим кабыл алып, башка бирєєлєрдїн кеўешине бул жылы абайлап мамиле кылганыўыз жєн. Эгиздерди келе жаткан жылда чоў ийгилик-тер коштомокчу. Ийгилик жеке жашоодо болобу, кесиптик тармакта болобу коштоп жїрєт. Аны кандай пайдалануу єз колуўузда болот. Баардыгы єзїнєн-єзї чечилет деп ка-рап отуруштун дагы зарылдыгы жок, ошон-дуктан "аракет кылсаў- берекет" деген сєз-дї эстей турган мезгил келди. Кєптєн бери кїтїп жїргєн максатыўызды орундатуудан коркпоўуз. Бул жылы жеке жашоодо жалгыз жїргєн эгиздер їчїн олуттуу мамиле тїзїїгє ыўгайлуу мезгил болуп саналат. Ошентсе да ашкере эмоцияга алдыруунун арты жакшы болбосун дагы астротєлгєчїлєр белгилейт. Карьерада жогору мансаптарга жетїїчї учур. Бул жылы акыл жана кесипкєйлїктєн тыш-кары, жакшы тааныштарды кездештирип алардын жардамы менен бийлик тепкичин-де бийиктеп же ишкер чєйрєдє ишти алга жылдырууга оўтойлуу мезгил тїзїлєт. Кой жылы чоў суммадагы акчага батир, унаа са-тып алуу же ири инвестиция салууга ыўгай-луу учур. Ден соолук жаатында болсо дайы-ма сиз єзїўїздї алдуу-кїчтїї, кубаттуу сезе турган мезгил болмокчу.

Чаян жылдызы - 22.06 - 23.072015-жыл чаян жылдызындагылар їчїн

биринчи кезекте алыш-бериш мамилелери їчїн кыйын болмокчу. Жаўы тааныштар-ды кїтїїдє, адамдар менен сїйлєшїїдє кы-йынчылыктар пайда болушу ыктымал. Би-рок бул адамдын ички єзїнє ишенбєєчїлїгї менен байланыштуу болот. Бирок ушундай болот деп ойлонбостон єзїн алып чыгуучу мезгил келгенин астрологдор белгилешет. 2015-жылы таанышкан адамдар сиздин жеке жашооўузда да, кесиптик жактан да оў єзгє-рїїлєрдї алып келе турган адамдар болмок-чу. Жагдайды єзгєртїї чаян жылдызындагы адамдардын єзїнїн колунда.

Жеке жашоодо чаян жылдызындагылар їчїн єз тїгєйїн жолуктурууга мїмкїндїк тїзїлє турган жыл. Тїгєйїн кездештире элек чаян жылдызындагылар їчїн эў жакшы мез-гил жаз мезгили болмокчу. Ал эми жубайлар їчїн мамиленин жаўы деўгээлине єткєрє турган учур келди. Кесиптик жаатта чаяндар атаандаштарга кабылышы ыктымал. Бирок єз ишиўизди мыкты, так аткарсаўыз жеўиш сиз тарапта. Быйыл кесипкєйлїктї жогору-лата турган учур. Каражат жаатындагы жаг-дай єз нугуна тїшїп гана тим болбостон, кєп-тєгєн жагымдуу сюрприздерди алып келет. Ден соолукка єз маалында кєўїл бурсаўыз, баары жакшы болот.

Арстан жылдызы- 24.07.- 23.08Кой жылы арстан жылдызындагы белгиде

тєрєлгєндєр їчїн бир беткей эмес жыл бол-мокчу. Арстан жылдызындагылардын жагда-йы бир абалдан экинчи жагдайга улам єзгєрїп тургандыгы менен єзгєчєлєнмєкчї. Туруктуу жашоого кєнїп калган адамдарга бул маселе жаратышы ыктымал. Ошондуктан астролог-дор ийкемдїї болууга чакырышат. Бул жылы ар кайсы ишти аткарам деп чарпылбай, бир жумушка кєўїл топтогонуўуз жєндїї бол-мокчу. Оттуу жылдыздын астында тєрєлгєн-дєр їчїн кой жылы жеке жашоо жана сїйїї жаатында зериктирме болбой турганы анык. Єзїўїздї жагымдуу сезип, айланадагылар-га да жагымдуу кєрїнє турган мезгил кел-ди. Тїгєйї бар арстан жылдызындагыларга жыл жетишерлик тынч єтмєкчї. Кесипкєй жааттан алганда арстан белгисиндегилерге долбоорлорду ишке ашырыш їчїн кимдир-бирєєнїн кємєгї кажет болот. Кеўеш жана

жардам сурагандан коркпоўуз. Арстандар їчїн карьерасында жакшы жылыштар боло турган жыл. Акча жаатында арстандар жыл башынан тартып эле каражатын чогултканга єткєнї дурус. Бул чоў иштерди жасоого жар-дамы тиет. Ден соолукту карап, эс алууга да убакыт бєлїїнї унутпаўыз.

Бийкеч жылдызы -24.08 - 23.09Бийкеч жылдызынын астында тєрєлгєн-

дєр їчїн кой жылында ишке аша турган жаг-дайлар алардын єзїнїн кылган аракеттерине байланыштуу болорун астрологдор белги-лейт. 2015-жылдын башынан тартып эле бий-кечтер аларга жаўы шарттарды сунуштаган жагдайга кєнє албай турган учурга кабылы-шы ыктымал. Айрыкча чымырканган учур жаздын соўу жана жайдын башында болушу кїтїлєт. Жашооўуз їчїн маанилїї чечим-дерди кабыл алуучу мезгил келди жана бул чечимдерден жашооўуздун келечеги тыгыз байланышкан. Баардыгы туура болуш їчїн єз жїрєгїўїздї укканыўыз жєн экенин астро-логдор эскертишет. Тїгєйїн кездештире элек бийкеч жылдызындагылар мамиле тїзїїдє жаўылып калбаш їчїн сезимге алдырбоого туура келет. Чечим кабыл алууга ашыкпаўыз. Ал эми їй-бїлєлїї бийкеч жылдызындагы-лар жубайы менен келечек пландарды ишке ашырууга оўтойлуу мезгил тїзїлєт. Биринчи кезекте материалдык муктаждыктар чечилип, жаўы турак жай алышыўыз же жаўы їйгє кє-чїп барышыўыз мїмкїн. Карьералык планда астрологдор сизге кєбїрєєк ишеничтїї ара-кеттерди иш ашырууну сунуш кылат. Болбосо сиздин талапкер болуп жаткан ордуўузду би-рєєлєр алышы мїмкїн. Жылдыздар айлана-чєйрєдє болуп жаткандарга жакшылап кєўїл бурууну, байкоо салууну сунуш кылат. Каржы жаатында бийкеч жылдызындагылар їчїн жемиштїї болуп, киреше ар тараптан келет. Ден соолукту жакшылап карай турган учур.

Тараза жылдызы - 24.09 - 23.10Кой жылы тараза жылдызынын алдын-

да тєрєлгєндєр їчїн айлана-чєйрєдєгїлєр менен мамилени кайрадан карап чыга тур-ган мезгилди берет. Баарын кайра башынан талдап чыгып, башка бирєєнїн "башындагы чєптї кєрє бербей" жакшы мамиле тїзїїгє аракет кылганыўыз жєн. Жагдайды жакшы жагынан кабыл алсаўыз баары ордуна келет. Жеке жашоодо дагы "жети єлчєп, бир кесе" турган мезгил келгенин астрологдор бел-гилешет. Їй-бїлєдєгї кїндєрдї бир беткей эмес, романтикалуу єткєрїїгє эў ынгайлуу учурлар болот. Негизи эле тїгєйїўїз кєп иш-терде сизге бул жылы жардамчы болмокчу. Таразалар їчїн карьера жаатында жакшы жыл кїтїп турат. Таразаларга ар тараптан ишкер сунуштар тїшєт, жаўы жумуштарды сунуштоолору ыктымал. Мїмкїнчїлїгїўїз жетсе єзїўїздїн ишти баштоого дагы оўтой-луу учур болуп жатканын астро тєлгєчїлєр маалымдайт. Каржы жаатында тараза жыл-дызындагылар тобокелге барбашы кажет. Ден соолукту карай турган учур.

Бєйєн жылдызы - 24.10 - 22.11Бєйєн жылдызынын алдында тєрєлгєн-

дєр їчїн 2015-жыл ар тїрдїу окуяларга бай болмокчу. Кєпчїлїк бєйєн жылдызында-гылар эски жагдайлардан, эски мамилелер-ден кол їзєт. Эгер мындай чечим кабыл ал-саўыз, артка кылчайбай алдыга кеткениўиз жєн. Жагдайды єзгєртїш їчїн бєйєндєр єзї менен иштєєсїнє туура келет. Кєпчїлїк бє-йєндєр бул жылы жалкоолукка берилишет.

Бєйєн жылында тєрєлгєндєр їчїн жаўы таанышуулар, жаўы байланыштар пайда бо-лушу ыктымал. Бул жагдай жылдын экинчи жарымында болушу кїтїлєт. Ошондуктан астрологдор сезимге берилбєєгє кеўеш бе-ришет. Карьера жаатында єзїўїзгє окшогон дымактуу адамды кездештирип, биргелешкен долбоорлорду баштап ийгиликке жетиш їчїн оўтойлуу жылдардан болмокчу. Карыз алып, карыз берїїдє абайлаганыўыз жєн. Айрыкча чоў суммада акча алууда. Ден соолукка жак-шылап кєўїл бєлїї талап кылынат.

Жаачы жылдызы - 23.11. - 21.12

Жаачы жылдызынын алдында тєрєлгєн-дєр їчїн бул жыл жашоонун баардык жаатын-да алдыга кадам таштай турган жыл болорун астрологдор белгилешет. 99 пайыз учурда болуп жаткан жагдай сиздин єзїўїзгє кара-та ишенимиўизден жана чечимиўизден кєз каранды болот. Кєптєн кїткєн жыйынтык-тарга жетїї кой жылында бир кыйла жеўил болоору кїтїлїїдє. 2015-жылы ал тургай каршылашып жїргєн адамдар менен дагы бир пикирге келесиз. Бул ашыкча нервиўиз-ди коротпой, кесиптик жаатта ыўгайлуу по-зицияга ээ болууга шарт тїзєт.

2015-жыл ал тургай тартынчаак мїнєздєгї жаачылар дагы жеке жашоосунда єзїн кєр-сєтїїдєн, єзїнє кєўїл бурдуруудан тартын-байт. Демилгени колго алуу менен кєп ишти алга жылдырасыз. Айрыкча жаз мезгилинде єзїўїздї жакшы жагынан таанытууга оўтой-луу мезгил тїзїлєт. Їй-бїлєлїї жаачылар жолдошунун кесипте пайда болгон кыйын-чылыктарына кємєк кєрсєтїїлєрї мїмкїн. Жумуш жаатында жаачылар жогору кызмат-тарга, же жогору акча тєлєй турган жумуш-тарга барышы кїтїлєт. Бирок ошого жара-ша кесипкєйлїгїўїздї дагы жогорулатууга туура келет. Жаачы жылдызындагылар їчїн кой жылы байлык топтоого ыўгайлуу мезгил болуп саналат. Каражатты туура пайдаланса-ўыз байый турган кез келди. Ден соолугуўуз-га абайлап мамиле кылыўыз.

Текечер жылдызы - 22.12-20.01.Текечер жылдызындагылар кой жылын-

да єздєрїн мыкты уюштуруучу катары кєр-сєтє алышат. Кесиптик жактан да, жеке тур-мушта да, їй-бїлєлїк жаатта да текечерлер демилгени колго алып, тигил же бул иштин башындап турушу кїтїлєт. Кєпчїлук иш-тер жакшы жагына чечилип, сизге ыраазы болгондор кєбєйєт. Башчыўызга жагып ири долбоорлорду ишке ашыра турган, бийлик тепкичинде єйдєлєй турган учур. Текечер жылдызындагылар жеке жашоосунда абдан сезимдерге берилишет. Їй-бїлє кїткєндєр їчїн дагы жакшы мамилени єнїктїрє турган кез келди. Жубайыўызга жакшы сєз арнап, анын кєўїлїн ала турган оўтойлуу убакыт-тар кєп болот. Каржы жагынан текечер бел-гисиндегилер каражаттын жаўы булактарын, кошумча булактарды издєєсїнє туура келет. Єзїўїздїн ден соолукка карап, чарчап чаа-лыкпай эс алууга убакыт бєлгєнїўїз дурус.

Суу куйгуч жылдызы- 21.01-19.02.Суу куйгуч жылдызынын алдында тєрєл-

гєндєр їчїн кой жылы ийгиликтїї жылдар-дан болмокчу. Кичинекей ийгилик болобу, чоў ийгилик болобу кубана турган кез кел-генин астро тєлгєчїлєр белгилешет. Коом-догу стереотиптер жана пикирлер менен суу куйгуч жылдызындагылар бул жылы кєп эсептешпейт. Кесиптик жана жеке жашоодо тааныштар кєбєйєт жана кєпчїлїгї оў таа-сирин гана тийгизет. Абалды оўдоого жардам беришет. Кызыктуу ишкер сунуштар єз же-мишин берет. Жеке жашоодо эсте каларлык жаркын элестер коштогон жакшы учурлар єтєт. Каржы жагы кєп чымырканууну та-лап кылса да, акыры єз жемишин берет. Ден соолук жаатында кыйынчылыктар болбойт.

Балык жылдызы-20.02.- 20.03Кой жылы балык жылдызындагылар їчїн

єздєрїнє жаккан иштен канааттануучу учур. Жашооўуздун баардык жаатында ийгилик-тер коштойт. Балыктар жакшы хобби та-бышат, чыгармачылык энергиясы кєбєйєт. Єзїўїздїн сїйїктїї адамыўызга, ємїрлїк жолдошуўузга жолуга турган эў ыўгайлуу жыл - кой жылы болмокчу. Жылдыздар ба-лык белгисиндегилерге кой жылында єтє эле ишенчээк болбоону сунуш кылышат. Єзїўїз сырын жакшы билген адамдарга гана ишени-ўиз. Жеке жашоодо тартынчаактыкты жоюп, чечкиндїї кадамдарга барасыз.Їй-бїлєлїї балык жылдызындагылар їчїн жыл єзїнїн кїтїлбєгєн белектерин камдабаш їчїн, эмо-цияга берилїїдєн алыс болушуўузду астро-логдор кеўеш берет.Чыгармачыл жаатта эм-гектенген балык жылдызындагылар їчїн бул жыл єзгєчє жемиштїї болмокчу

-ЖЫЛ: КОЙ ЖЫЛЫНА ЖЫЛДЫЗ ТЄЛГЄ

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

14 КЫЗЫКТУУ ОКУЯЛАР

(Сандан санга)

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ

(КЫЗКАЙЫП)

Роман

(КЫЗКАЙЫП)

Тоолор кулаганда

Ооба, Жаабарс бу жолу да тїшкє жуук ичмеликтин жанына аў улоого чыккысы келди. Ал демейдегидей шаркырап аккан суу жээгин бойлой жайбаракат, бадалшак-тарга жашырынып, алды жагына кєз оту менен чалгын салып да, анан ошол эле учурда гїлтамгалаш мєўгї барстарынын бири каскактай болуп чыга калбасын деп артына бурула карап да келатты. Кээде ошондой да болот, ал турсун алдын ала сєз кармашып алгансып тигилердин бир їйїрї чыгып калса ит жеди дей бер. Би-рине бири сїр кєрсєтїп ырылдашкан-дын кереги эмне! Жалгыз гана болгон оў. Ошентип ал келатты...

Кїз келердин алды эле, а бу деген кєк тиреген Теўир-Тоонун теўдеши жок дїйнє-сїндєгї мактана турган мезгили эле, буюк-турма бурганагы єз бийлигин ала элек, ай-сыз тїндє ак булуту аймалаган ашуулары келип кетер илбесиндерге жол ачып, жан-жаныбар жай отуна семирип, таўдайыўа балтатымы жабышып, тїркїн куш учуп, а башкасы бак башында безелене їн салып, сарооз балапандары канат кїїлєп, айтор, алардын жашоо-турмушу сайрандап турган кез. Кїз кїчїнєн тайган кезде ушу жерде бу куштардын бири да калбайт, кийинки жайга чейин кайдадыр житип жок болу-шат. Ал анткени аларыў таш сындырган тоо суугуна кайыгып чыдай алышпайт.

Каны каткан кийиктер кайсыл жерде карегинен суу учуп келе жатты экен деп туш-тарабын кєз оту менен чалгындап, єзїн єзї айланадагы аска таш менен ба-дал-шакка айлантып, тигиле тиктеген-дерге да гїлтамгасы байкатпай, жер ме-нен жер болуп жылып Жаабарс жойлоп келатты. Буржуйган бука желкелїї, чулу моюн, казанбак башы уюл таш, мышык кулагынан от жангандай жана да кара тїндї как жара жалын чачкан чок кєздїї Жаабарстын тулку бою шайдоот, узун, ары орошон кїч-кубатка толуп, гїлтем-гилдери даана кєрїнїп, коюу, бирок жи-бектей жумшак жїн каптаган териси бу жердин табиятына жуурулушуп, кай бир эзелки ырларда бакшылар менен хандар

гана барс ичик кийип єтїшкєн деп ай-тылганы бекер болбосо керек. Кыялына кылдай ой албай бара жаткан ушу барс єзїнїн Африкадагы каны бир кабылан менен куюп койгондой окшош экендигин, жадагалса куйруктары да бирдей узун, ары сїрдїї кєрїнєрїн кєєнїнє алып койчу эмес. Анын їстїнє каны бир кабыланы мышыктардан бетер дарактарга тырмы-шып чыгып алат да, анан ошол жерден олжолоп аларын баса калат, а мєўгї бар-сынын табиятына андай амал жат келет, тик аскаларда, коогалаў коолордо кар-гып жїрїї тагдыры маўдайына жазыл-ган. Анын їстїнє барстар жашаган куш жеткис аска-тоолордо Африкадагыдай бутак-шактуу бактар жок, тоо-токойло-ру болсо тємєн жакта, тиги тєш таянган єрєєндєрдє болот, ал дїйнєдє бир бол-со сїлєєсїн аттуулар гана болот. Кай бир

учурларда ошо тоо-токою аталган бадал-шактуу жерлерге барстар да келип калы-шат, андай кезде бу їч атадан кошулар жакындарын тааныбаган таризде жаман кєрїп ырылдаша каўшылап айбат кєрсє-тїшкєн болушат. А негизи мєўгї барста-рынын жашоо-турмушу кєк челгеи бийик дїйнє кїн тїнєгєн кыл чокулуу улуу тоо-лор менен жана да жебе жетпес жел туяк кийиктердин артынан сая тїшїп, кан кы-зыткан куугун кармашыным кумары ме-нен бир тїйїн байланышта.

Жаўылбас Жаабарс жер єўїтїн шарт аныктап, кол салар буйткасын буйдал-бай тандады да, жылжып аккан суунун жээгиндеги сеўир таштардагы бадалдар-дын арасына комдоно жатты. Чеўгели ме-нен тырмактарын каткан эликтер менен тоо эчкилери єзєндїн айдєшїнїн боору менен моюндарын койкойто, эки жакка

элеўдей карап, баштарын єйдє кєтєрїп, ээрчише тизилип, ушу жерге сууга тїшїп келишмек. Алар жетєє экен, ошо жетєєнї теў ал аска таштардын жаракадай жылчы-гынан тээ алыстан бая эле кєргєн. Мына эми, ошолорду тосуп, оўутун кїтїп таш болуп катты.

Кїн тєбєдєн нур тєгїп, кєктє адашкан ала булуттар асман тешкен Теўир-Тоонун мєўгї уктаган кыл чокуларына тийип-тийбей, илинип-илинбей жай каалгып єтїп жатты. Ушунун бардыгы, ал тургай аба ырайы да, кїндїн кєзї да мына бул кексе жырткычтын оюндагыдай болуп, олжо алар оўутун келтирип турду. Кїсєй кїткєн кол салар кези да жакын калды, а бирок анын тынчтыгына канжар такаган жалгыз нерсесеўир таштардын арасын-да дым чыгарбай єлїк болуп, тигилерди карегине байлап алып жатканы менен єзїнїн дем алуусу єзїнє даана угулуп, энтиккендей туюлуп тургандыгы болду. Мындай учур каруусун кага катуу чурка-ганда же болбосо азыгын алар кез келип тїйїнчєк болуп тїйїлє калып ыргыган учурларда, анан да жанагы їйїгїш кумар азабынын чыдамды алган жытын чачкан ургаачы илбирс ыракаты їчїн кан тєгї-лїп, эрегиште бири єлєр намыс талаш эрєєлдє, жон териси сыйрылып, омуроо эти шылынып, кєзїнє урунган жырткыч аттууну алкымдан муунтуп жок кылар жи-никтире жан тиштеткен кармашта кїйїк-тїрїп бир болот. Ал эми мындай азыгын аўдып, кырдаалга кыттай биригип, кєз-дєгєнїн кєзїнє байлап, бїт дитин ага ар-нап, ташуюл болуп турган учурда мындай энтигїї, єзїнїн дем алуусу єзїнє ачык угулуп турган абалы болбошу керек. Ал бул балакетке мурда-кийин туш болгон эмес. Бїгїн анын жїрєгї да баштагыдан бир башкача катуураак согуп, тамыры кагылышы кулагына жетип турду. Ооба, тагдыр деген акыры єз єкїмїн салат тура, соўку учурда бу Жаабарстын турмушунда кєп нерселер єзгєрдї. Анткени ал єткєн кыштан бери їйїрїнєн кубаланып, жал-гыздын жанына батып, азап жеп келет.

МЕКСИКАДАГЫ ШААР МЭРИ КРОКОДИЛГЕ ЇЙЛЄНДЇ

Мексикадагы шаар мэри балык уулоо жемиштїї болуш їчїн крокодилге їй-лєндї. Мексикадагы Сан Педро Уамелула шаарынын мэри балык уулоо жемиштїї болуш їчїн крокодилге їйлєндї. Элде "Ханбийке сырткы кїчтєрдїн таасири ме-нен крокодилге айланып калган. Ага їй-лєнгєндєн кийин шаарга ийгилик келет" деген ишеним бар. Мындан улам шаар мэри крокодилге їйлєнїїнї чечкен. Эми шаар тургундары балыкчыларга ийгилик келип, балык уулоо жемиштїї болот деп їмїттєнїшїїдє. Шаар мэри Хоэль Васкес Рохас "ханбийкеге" їйлєнїп жатканына кубанычта экенин айтып, тойдон кийин крокодил менен бийлеген. Жергилик-тїї тургундар муундан-муунга єтїп келе жаткан иш-чарага кызуу даярдык кєрїп, кичинекей крокодилге їлпєт кєйнєгїн да кийгизишкен. Саамалыкты єткєрїїгє бардык жашоочулар акча чогултушкан, ал эми майрамга салым кошуудан баш тарткандарга айып салынганы айтылууда

КЫРГЫЗСТАНДА УЮЛДУК ТЕЛЕФОН БИРИНЧИ ЖОЛУ

ШЫЎГЫРАНМындан 20 жыл мурун, 1994-жылы

Кыргызстанда уюлдук телефон бирин-чи жолу шыўгырап, ошол кїндєн тарта

республикабызда уюлдук байланыштын доору башталган. Єлкєбїздє уюлдук бай-ланыштын алгачкы оператору КАТЕЛ (Кыргыз–Америка телефону) болгон.

ФИЛИППИНДЕ 3 ЖАШТАГЫ КЫЗ ЄЛЇП ТИРИЛГЕН

Филиппинде 3 жаштагы кыз єлїп ти-рилгени айтылды. Филиппиндин Тїштїк Замбоанга провинциясында болгон окуя коомчулуктун талкуусунда турат. Аталган аймакта 3 жаштагы кыз єзїнїн акыркы сапарга узатуу зыйнатында ойгонуп чык-каны кєпчїлїктї таў калтырышы турган кеп. Ал бир нече кїн дене табы кєтєрї-лїп, їйїндє ооруп жаткан. Кызынын аба-лы начарлап баштаганда атасы аны оору-канага алып барган. Дарыгерлер кызды карап чыгып, тамырдын кагышы жайлап калганын айтышкан. Туугандары баланы кєз жумду деп акыркы сапарга узатуу зый-натына чогулушуп, кыз менен коштошуу їчїн табытты ачканда "маркумдун" башы кыймылдап жатканын байкашкан. Ата-энеси кызын табыттан алып чыгып, суу ичиришкен соў кайра ооруканага алып барышкан.

ХОРВАТИЯДА 8 БУТТУУ, КОШ ЖЫНЫСТУУ УЛАК ТУУЛДУ

Хорватиядагы фермалардын биринде 8 буттуу, кош жыныстуу улак туулду Хор-ватиянын Кутьево шаарындагы ферма-лардын биринде Шарка аттуу эчки гер-

мафродит улак тууду. Анын 8 буту жана 2 жынысы бар. Маалыматка ылайык, фер-манын ээси Зоран Папарис алгач мындай єзгєчєлїктєгї улакты кєргєндє кєргєн кєзїнє ишенбеген. "Мен улактын бутта-рын санагандан кийин "кєзїмє кош кє-рїнїп жатса керек, келесоо болуп калган окшойм" деп єзїм жєнїндє жаман ойлоп кеттим. Анан дароо кошунамды телефон

аркылуу чакырдым",- дейт бул окуя туу-ралуу. Учурда фермер бул окуяны жара-тылыштын сыйкыры деп санап, улакты багууда. Ал эми ветеринарлар улактын кєпкє жашабашын, ашып кетсе 1-2 жыл ємїр сїрєрїн айтышууда. Тилекке кар-шы, азыркы тапта улак бутуна тура элек

КРИШТИАНУ РОНАЛДУ ИЗРАИЛДИН

ПРЕМЬЕР-МИНИСТРИ МЕНЕН ЖОЛУГУШУУДАН БАШ

ТАРТКАНФутболчу Криш-

тиану Роналду Из-раилдин премьер-министри менен жолугушуудан баш тартканы айтылууда. Футбол боюнча Пор-тугалия курама ко-мандасынын жана

мадриддик “Реалдын” чабуулчусу Криш-тиану Роналду Израилдин премьер-ми-нистри менен жолугушуудан баш тарт-каны айтылууда. Мындай маалыматтар бир катар чет элдик басылмаларда жарык кєрдї. Анда айтылгандай, футболчуга Израилдин премьер-министри жолугу-шуу тууралуу сунуш киргизген. Жолугу-шуудан баш тарткан футболчу журналист-терге мунун себебин тїшїндїрїїгє аракет кылган. “Эгер мен башка футболчулар сыяктуу эле Израилди жакшы кєрєм деп айтсам, анда мени жыл сайын дїйнєнїн мыкты футболчусу катары тандашат. Мен Палестинаны колдойм жана мени ал жак-та кїнєєсїз кырылып жаткан наристелер ойлондурат”,- деп билдирген футболчу

АМЕРИКАЛЫК КЫЗДАР МУЛЬТФИЛЬМДЕРДЕГИ

ХАНЫШАЛАРДЫН СЕМИЗ БОЛУШУН КААЛАТ

Америкалык кыздар мультфильмдер-деги каарман кыздардын семиз болушун талап кылып "Уолт Дисней" команиясына кайрылуу жєнєтїштї. Алардын сынына диснейлик Рапунцель, Золушка, Белос-нежка, Жасмин жана башка бир катар каармандар кабылышкан. Кыздардын айтымында, анимациялык ханышалар аябай эле арык. Алардын арык болушу семиз кєрїїчї кыздардын сезимине терс таасирин тийгизїїдє. Жуэл Мур деген окуучу кыз "менин салмагым ашыкча. Мага окшогон кыздар толтура. Арык ха-нышаларды кєргєндє єзїмдї жаман се-зем. Андыктан аниматорлор биздин су-нушубузду эске алып, мультфильмдерде толук кыздардын да образын жаратыш-са" деп кайрылуу катын жазган. Анын бул кайрылуусун колдоп 15 миўден ашуун адам кол койгон

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

15СКАНВОРД

№ 110 • 26-декабрь, 2014-жыл

16

ЄМЇРБЕКОВ ГЇЛЖИГИТти30-декабрь туулган кїнї менен чын

жїрєгїбїздєн куттуктайбыз!

Кыргыздын желегин желбиреткен чыгаан эр азаматтардан болуп, биздин бактыбызга бакыт кошкон жана биз сыймыктанган уулдан бол деп сенин чоў атаў, чоў апаў жана ата-энеў куттуктайт.

Бишкек шаарынын тургуну

ТАШТАНОВ АБАЙХАН АБАКАНОВИЧти

50 жылдык юбилейи менен чын жїрєгїбїздєн куттуктайбыз!

Сизге кааларыбыз узун ємїр, бакыт таа-лай, эч оорубай арабызда кадыр баркка ээ бо-луп, тєрїбїздїн сыймыктанар адамы болуп жїрє бериўиздер.

Жубайы Махабат, уул кыздары

Бишкек шаарынын тургуну

КУТТУКТОО

КУТТУКТОО

КАЙРЫМДУУЛУК

БЇТКЇЛ ДЇЙНЄЛЇК ЖАШТАР АССАМБЛЕЯСЫ КЕЗЕКТЕГИ КАЙРЫМДУУЛУК ИШ-ЧАРАСЫН ЄТКЄРДЇ

Тагдырдын оор сыноосу менен атадан эрте ажыраган жаш єспїрїмдєргє колдоо кєрсєтїї максатында Бїткїл Дїйнєлїк Жаштар Ассамблеясы кезектеги «Балдар биздин бактыбыз – 2014» аттуу майрамдык программасын уюштурду. Бул кайрымдуулук кечеге КР ЖКнын тєрагасынын орун басары Тєрєбай Зулпукаров, Эмгек, миграция жана жаштар министринин орун басары М. Нуралиев, БДЖАнын президенти Саид Баюми, бийлик єкїлдєрї, маданият кызматкерлери жана 450дєн ашык жетим балдар апалары менен катышты.

Майрам ар кандай театрлаштырылган сценалар, ыр кїлкї тартуулаган ар кандай номурлардын коштоосун-да болуп єттї. Аталган мекеме єзїнїн карамагындагы 450 балага 5 миў сомдон акча жана кышкы курткаларын кийгизди. Мындан сырткары окуудагы жакшы жетишкен 30 окуучуга планшет, кєп балалуу баатыр-энелерге єзгє-чє белектер тапшырылды. БДЖАнын президенти Саид Баюми, Кыргызстан калкынын социалдык турмушун кє-тєрїїнї єзїнїн жарандык милдети катары эсептейт жана калктын аярлуу катмарына дайыма кєўїл бурууну каа-ларын айтып 2015-жылга жєлєк пул алуучу балдардын санын 2 миўге жеткирїїгє аракет кылаарын билдирди. Бїгїнкї кїндє республика боюнча 1500 атасыз балдар БДЖАнын эсебинен ай сайын 1350 сомдон жєлєк пул, мектеп окуу куралдарын (дептер, калем, карандаш, ка-лемсап, альбом ж.б.у.с.) жайкы жана кышкы кийимде-рин алып турушат. Тактап айтканда бир жылдын ичин-

де: жєлєк пул 21 млн 600 миў сом, кышкы жана жайкы кийимдерине 2 млн 600 миў сом, мектепке керектїї концтоварлар 585 миў сом, медициналык кєзємєл 500 миў сом, таттуу белектерге 600 миў сом акча коротулат.