Эч жерге "батпаган" Гайпкулов Мырзакматовдун "шестеркасына"айландыбы?

АКШ Кыргызстанга элчи катары атайын "Революциячыл" жана сексуалдык азчылыкты жактаган элчинижөнөттүбү?

Шыкмаматовдун отставкасы- "Ата-Мекен" партиясынын кезектеги "шах-мат"жүрүшүбү?

ЖОГОРКУ КЕҢЕШТИН ДЕПУТАТТАРЫ ЧЕТ МАМЛЕКЕТТЕРГЕ ИШ САПАРГА ШОПИНГ ҮЧҮН БАРЫШАТ

Чет өлкөлөргө жасала турган иш са-парларга башка өлкөлөрдөгү кесиптеш-тери менен натыйжалуу иштеше тур-ган гана депутаттар жөнөтүлүшү керек. Мындай пикирин Жогорку Кеңештин де-путаты Ирина Карамушкина парламент отурумунда шейшемби күнү билдирди.

«Эгерде иштегилери келбесе, депу-таттар достук тобунун курамында бар-гылары келишет?» деген суроо салды И. Карамушкина кесиптештерине жана анын артынан түшүндүрмө берди.

Анын айтуусунда ал Португалия, Ис-

пания жана Франция менен кызматташ-кан достук тобунун жетекчиси.

«Акыркы жолу биз Франциянын эл-чисин чакырганыбызда аябай уялдым. Себеби топтун 43 мүчөсүнүн ордуна бол-гону үчөө гана катышты. Бирок качан иш сапарлар белгиленип калса, талаш-тар-тыштар жана таарынычтар башталат», - деп кошумчалады ал.

Депутат Турсунбай Бакир уулу дос-тук тобунун мүчөсү болуп эсептелбеген депутаттар парламенттик делегация-га кошулуп калууга жулунган учурла-

ры болгондугун да белгиледи жана чет мамлекеттерге жасала турган иш сапар-ларга депутаттардын тизмесин акыйкат бөлүштүрүүнү сунуштады.

«Мен өзүм эл аралык комитеттин башчысы болгом жана биз делегация-ны акыйкат түзүүгө аракет кылганбыз. Башкача айтканда мурда баралектерди жөнөтүүгө аракет кылчубуз» дейт Тур-сунбай Бакир уулу.

«Андай иш сапарларга туристтик шо-пинг үчүн эмес, иштегендер барышсын», - деп сунуштады И. Карамушкина.

КЫРГЫЗСТАНДА ӨЛҮМ ЖАЗАСЫН КАЙРАДАН КИРГИЗҮҮ КЕРЕКПИ?

№1146-февраль, 2015 ж.

Гезит 2010-жылдын27-августунан бери

басылат

Баасы келишим түрдө.

www.aibat.kg

5-бет.

2-бет.

5-бет.

2-бет.

3-бет.

2014-жылы кылмыш иши козголгон энергокомпаниялардын кызматкерлери(фамилиялар) 4-бет.

КЫРГЫЗСТАНДА ӨЛҮМ ЖАЗАСЫН КАЙРАДАН КИРГИЗҮҮ КЕРЕКПИ?

Бишкекте Европа кеңешинин парламенттин ассамблеясынын Кыргызстандын ички саясатына кийлигишүүсүнө каршы митинг өттү"Калыс" саясий кыймылынын төрагасы Жеңиш Молдокматов жана башка активисттер "Демократиянын" жугундулары кыргыз элине кереги жок деп Жогорку Кеңештин алдына чыгышты.

Жигитим сойку кылды... 10-бет.

11-бет.

Баасы келишим түрдө.

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

2 АЙБАТ ПРЕСС

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №261 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

Шергазы МАМБЕТОВ, профессор, геолог:БИШКЕК ШААРЫНЫН КЄЧЄЛЄРЇ 3 ЖЫЛ ИЧИНДЕ 200 МИЛЛИОН ДОЛЛАРГА РЕКОНСТРУКЦИЯЛАНАТ

“КЕН БАЙЛЫКТАРДЫ ИШТЕТСЕК, МАМЛЕКЕТТИН ЭКОНОМИКАСЫ ДАГЫ, ЭЛИБИЗДИН ЖАШООСУ ДАГЫ ОЎОЛОТ”

КЫТАЙ КОМПАНИЯЛАРЫ АДЕГЕНДЕ БИШКЕК ШААРЫНДАГЫ 3 КЄЧЄНЇ ОЎДОШОТ

КЕТМЕН-ТЄБЄНЇ «ЭРМЕКТЕГИСИ» КЕЛГЕН «ЭРЕНДЕР»

«АЙДАР ЖОКТО МАКСИМ БАР, БОЛБОСО «АТА МЕКЕН» БАР!

ЭЧ ЖЕРГЕ «БАТПАГАН» ГАЙПКУЛОВ МЫРЗАКМАТОВДУН «ШЕСТЕРКАСЫНА» АЙЛАНАБЫ?

Борбор шаарыбыздын бир катар жол-дорун реконструкциялоо боюнча Кытай єкмєтї менен тїзїлгєн келишимди рати-фикациялоо жыйынтыкталды. Анын на-тыйжасында жакынкы їч жылдын ичинде Бишкек шаарынын кєчєлєрї болжол ме-нен 200 миллион долларга оўдолуп-тї-зєлєт. Бул туурасында Бишкек мэри Ку-банычбек Кулматов єзї билдирди. Анын берген маалыматына ылайык жолдорду оўдоо иштерине тартыла турган кытай компанияларынын тизмеси азыртадан эле берилген. Ал компаниялардын ичинен кимиси кєўїлїбїзгє кєбїрєєк толо турган болсо, тандап алуу укугу бизде. Конкурс-тук тандоо Бишкек шаарында єтєт. Мына ушул максатта келерки жуманын бирин-чи кїнїндє борборубузга конкурсанттар келишет. Алар колдоруна долбоордук до-кументтерди алган соў 45 кїндїн ичинде сметалык документтерин жана конкурстук сунуштарын берїїгє милдеттїї болушат. Андан кийин конкурс єтїп, март айынын башында оўдоо иштери башталышы ке-рек. Эске сала кетсек, Бишкектин жол-дорун Кытай тараптан келе турган кара-

жатка оўдотуу тууралуу сунуштар айтыла баштаганда эле, айрым саясатчылар «Эми башкасы бїтїп жолдорубузду да башка мамлекеттерге оўдото баштадыкпы?» деп кїпїлдєп чыккандар болгон. Эгерде єзї-бїздїн азыркы тапта мїмкїнчїлїгїбїз чектелип турса, башкалар жардам кыла-лы деп колун созуп турганда андай жар-дамдан баш тартуунун єзї макоолук болуп каларын дагы айткандар болгон. Ырасын-да мындай жардамдан баш тартуунун єзї чекилик болмок. Жакшы тилек, ниет ме-нен жасалып аткан жардамды алып, уў-кур-чуўкуру жок тїз жолдор менен каттап калсак жаман болобу?..

- Шергазы мырза, Талас облусун-да жайгашкан “Жерїй” алтын кенин иштетїїгє каршы чык-кан митингдер буга чейин болуп келди. Ал тургай бул гана кенди эмес, жалпы эле Кыргызстандын кендерин иштетїїгє канча бир убакытка чейин мораторий жа-рыялаш керек дегендей аракет-терди жасагандар бар. Сиз буга кандай карайсыз?- Мындай аракеттерди жасап аткан-

дардын кадамын туура эмес деп эле эсеп-тейм. Себеби кен байлыктарды иштетиш керек. Албетте, аны ишке киргизердин алдында бардык єйдє-тємєн жактарын караштырып, зыяндуулугу кандай болот аны эсептеп, айтор бардыгын таразалаш керек. Кен чыгуучу жерди ишке киргиз-сек, ал бир гана жыл иштебейт. Бир канча жылдар бою иштейт. Демек, андан тїш-кєн пайда менен экономикабыз оўолот. Элдин жашоо-шарты оўолот.

- Анда азыр кенди иштетїїгє каршы чыгып аткан жергилик-тїї элге кандай тїшїндїрїї иш-терин жїргїзїш керек?

- Элде кїнєє жок. Эгерде тоо-кен тар-магы боюнча тїшїнїк болбосо, жет-киликтїї маалымат берилбесе, каршы чыккандар боло берет. Єкмєт мына ушул маселелердин бардыгын колго алышы ке-рек. Себеби єкмєт элдин атынан кенди иштетет. Кен байлыктар бул кайсы бир топтун, же жеке адамдын байлыгы эмес, ал жалпы мамлекеттики. Андыктан туура тїшїндїрїї иштери жїргїзїлїп, ал кенди иштетїїдєн кандай пайда болот, кандай єўїттє иштетилет бардыгын ачык кєргє-зїп, элди маалымдар кылыш керек. Элге деле азыр жумуш керек. Ал кен ишке кир-се ошол жумуш табылат. Андыктан бир эле маселе – туура тїшїндїрїї жана кен-ди максаттуу иштетїї зарыл.

Жакынкы їч жыл аралыгында Бишкек шаарынын кєчєлєрї Кытай Эл Респуб-ликасынан келген каражатка жана кы-тай компанияларынын жардамы менен оўдоло баштайт. Бул туурасында бїгїн Бишкек мэри Кубанычбек Кулматов жур-налисттер менен болгон жолугушуусунда билдирди. «Биринчи этабында сынап кє-рїї максатында кытай тарап 3 автожолун оўдоого токтолушту. Алар – М. Ганди, М. Ауэзов жана Жукеева/Пудовкина кєчє-лєрї. Эгерде бул жолдорду оўдоо ийги-ликтїї жасалса, анда бул жылы кошумча

башка обьектилер боюнча дагы конкурс єткєрєбїз» дейт ал. Алдын-ала эсептєє-лєр боюнча 3 жылдын ичинде борбор шаардын кєчєлєрїн оўдоого баш-аягы 200 миллион доллар сарпталат. Ачыгын айтканда акыркы 3-4 жылдын ичинде Кыргызстанда жол куруу, оўдоо иш-ара-кеттери кєбїрєєк жасала баштады. Баш-кача айтканда сєздєн ишке єтє баштадык десек болот. Эми кытай компаниясынын жардамы менен Бишкек шаарынын кєчє-лєрї оўдолуп калса, шарыбыздын кєркї-нє кєрк кошоору белгилїї.

Єгїнї Токтогул шаарында электр энер-гиясы їчїн жеўилдик берїї талабы коюл-ган митинг єттї. Акциянын артында Ба-киевдин убагында мамлекеттик кїзєт кызматынын тєрага орунбасары К.Тє-лєгєнов, райондун мурдагы жетекчиси Т.Орозов жана Т.Иманалиев, Балыкчы-

нын экс-мэри Т.Бекжанов, Атайын фонд-дун мурдагы жетекчиси Н.Тотонов тура-рын жергиликтїї тургундар айтышууда. Элге жамынып, эл деп калп эле кїйїмїш эткен ойрондор качан чыныгы элдин та-лабын талашат болду экен.

Кийинки айда кадимки Єкмєтбек Ал-макїчїкєв «Ата мекен» партиясынын єкїлдєрї менен биргеликте «Жаштар клу-бу» саясый кыймылынын тїптєлїшїнїн урматына салтанат єткєрмєкчї. Жаўы-дан «кєз жарчу» кыймылды Бишкектин экс-мэри Борис Силаев кєшєгє артынан башкарары бизге маалым. Мунун тїпкї максаты – «Ата мекендин» аброюн артты-рып, парламенттик жарышта маарага же-тип келишин камсыздоо дешет билгендер. Ал їчїн, Ємїрбек Текебаев Алмакїчї-кєвду алдыўкы бештикке кошууну убада кылыптыр. “Кїчїк ээсин тапкан го” ээ?..

Эркин басылмалардын бири Эсеп па-латасынын экс-жетекчиси Искендербек Гайпкуловду эч бир саясатчы кошбой, «жетимсиреп» жїргєнїнжазган эле. Бош жїргєнчє дегениби, эми Ош шаарында Мелисбек Мырзакматовдун видео кайры-луусун элгетїшїндїрїп жїрїптїр. Кыя-зыМырзакматов тїшїнїксїз кайрылуу жасап койсо керек го?.. Же саясаттан би-ротоло «кайып» болуп кеткенче Мыр-закматовдун жанындагы эле Гайпкулов болуп турайын десе керек…

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

3АРТЫК КЫЛАБЫЗ ДЕП ТЫРТЫК КЫЛБАГЫЛА

ШЫКМАМАТОВДУН ОТСТАВКАСЫ – «АТА-МЕКЕН» ПАРТИЯСЫНЫН КЕЗЕКТЕГИ «ШАХ-МАТ» ЖЇРЇШЇБЇ?

Кыргыз Республикасынын президен-тинин аппарат башчысы Данияр Нарым-баев менен Юстиция министри Алманбет Шыкмаматовдун ортосундагы тирешїї министрдин отставкасы менен жыйын-тыкталды. Бирок, ал маселе чындап эле жыйынтыкталдыбы, же эми башталып атабы деген кызык суроо бар. Кепти ба-шынан баштайлы. «Аида Салянованын

Башкы прокурорлук кызматтан кетишине Данияр Нарымбаевдин жїргїзгєн саяса-ты таасир берген болушу мїмкїн» деген божомолун байкоостон «Балп» эттирип алган Алманбет Шыкмаматов караманча кашайып, «мен антип айткан эмесмин» деген бир ооз сєзї менен гана кутулуп кеткиси келди. Бирок ага карата толтура суроолор бар болчу. «Эгерде антип айт-паган болсоўуз, анда «айттырып» койгон журналистти таап сотко берсеўиз болбойт беле?», болбосо «Ошол журналистти таап диктофонуна жаздырып алган аудио жа-зууну угууну сунуштасаўыз кандай болот эле?», же «андай сєздї айтпаганыўызды, ал журналисттин гана катачылыгы болуп калгандыгын журналист менен бетме-бет жолугуп тактасаўыз эмне болмок?» деген суроолор бар болчу. Мындай суроолор-дон Алманбет мырза айланып качып ат-канын кєрдїк. Буга бир эле себеп бар. Ал себеп- Шыкмаматов андай сєздї айтып алган, ал журналисттин диктофонунда бар болушу толук мїмкїн. Мына ошондон улам ал журналисттин да атын атагысы келбей атат. Анан кайра «Эгерде ушундай гезитке чыккан ушак маалыматтардын бардыгына ишенип, териштире берсек, анда биз такыр иштебей эле териштирїї менен алек болуп калабыз» дейт. Ырас, азыркы басылмалардын басымдуу бєлїгї бєйрєктєн шыйрак чыгарганды жакшы кєрєт. Эптеп сенсация кууйт. Бирок, ан-дай маалыматтардын бардыгы конкрет-тїї бир адамдын оозу менен эмес, ошол

журналист сєрєйдїн оозу менен гана ай-тылат эмеспи? Бул жерде бакыйган ми-нистрдин интервьюсу болуп атат. Мын-дай бакыйган чиновниктин божомолуна эч ким эч кандай реакция жасабаса, анда коомчулук «аа чын эле турбайбы?» деген ойдо калып калбайт деп ким айта алат? Унчукпаган адамдын їстїнєн жугунду куя бермей азыр абдан жакшы єнєкєт эмеспи? Бул маселе боюнча єзїнїн пар-тиялашын канатына калкалап чыккан «Ата-Мекен» лидери Ємїрбек Текебаев їтїр, чекитине чейин баптап коюп, ки-тептен жаттап алгансып сїйлєгєнї менен чындыктан айланып качып атканын кан-тип байкабай калалы? Ал «Биз Индира Жолдубаеванын Башкы прокурор болуп каларын кайдан билдик» дегендей кы-лат. Ырас, ага чейин Аида Салянованын отставкасына «Ата-Мекен» фракциясы дээрлик каршы турушкан. Аталган фрак-ция гана эмес, коомчулук дагы бул отс-тавканы анчейин каалашкан жок. Бирок, Аида Жеўишбековнада башка жол жок эле. Анын кїйєєсїн козголгон кылмыш иши турганда анын Башкы прокурорлук кызматты мыкчып турганы жакшы бол-бой калмак. Кылмыш ишин жєн эле жаап койгонго да болбойт болчу. Анда эле «ана єзїнїн кїйєєсїнє кылмыш иши козгол-ду эле, кызматтык абалынан пайдаланып жаап койду» деп чыгышмак. Муну «Ата-Мекен» фракциясы дагы абдан сонун тї-шїнїп турушкан. Бирок, анын отставка-сына каршы добуш беришкен. Эмнеге?

Чындыгында адегенде эч ким аны тїшїн-гєн эмес. Жєн гана Салянованын жакшы иштеп атканынан улам болсо керек деген тїшїнїк калган. Кєрсє, кеп башка жак-та жаткан экен. Ошол кылмыш иши коз-голгон Аида Жўеишбековнанын кїйєєсї Алманбет Шыкмаматовдун кеўешчиси болуп чыгып атпайбы? Бул биринчи се-беп. Экинчиден, бошоп калган Башкы прокурорлук кызматка єзїнїн кадрын коюну кыязы Ємїрбек Чиркешович мээ-леп аткан. Бирок, ал мээлегенче орун бош болбой калды. Бул дагы Данияр Ильич тууралуу Шыкмаматовдун божомолунун жаралышына себеп болушу мїмкїн. Ай-тор, божомолун конкреттїї тїрдє жокко чыгарбастан, курулай гана актануу менен чектелген Алманбет мырза єзїнїн отстав-кага жасаган кадамы менен баатыр болуп кєрїнгїсї келип туру. Аны колдоого алган Текебаев «Биз АША тууралуу эмнелерди гана айтып атабыз, жер силкинип алышы керек болчу» дейт. Кандайча жер силки-ниши керек эле? Жалган маалыматтар, ушактар гезит беттеринде толтура. Би-рок, алар дагы бир жолу айталы жалпы сєз менен жазылат. Бул жерде конкреттїї бир адамдын интервьюсу, болгондо ми-нистрдин интервьюсу болуп атат. Мына ушуну тїшїнїп туруп тїшїнбєгєндєй тїр кєрсєткєн «атамекенчилер» чындап эле «Кумтєр» маселеси боюнча жоопкерчи-ликтен качып аткандай болушууда.

Дамир ЭСЕНГУЛОВ

АКШнын УКРАИНАГА ЖАСАГАН “ЖАРДАМЫНЫН” КЫРГЫЗСТАНГА КЕРЕГИ БАРБЫ?

Равшан Жээнбеков башын-да турган оппозициялык топ: “Кимиўер болсоўор дагы бизге жардам кылып, бийликти алып бергиле, автократсыўарбы же демократсыўарбы, бизге айыр-масы жок” деген принцип менен иш алып баштаганы билинип калды. Анын їстїнє парламент-тик шайлоо жакындап калганы экинчи депутаттык креслонун дагы жїзїн кєрбєй кала турган-дыгынан коопсуна баштагандай. Себеби бир дагы партияда азы-рынча мїчє эмес. Туруксуз пози-циясынан улам аны эми бедел-дїї партиялар катарына кошушу дагы кїмєн. Парламентке келе албай калса, демек эч кандай бийликтин бутагына дагы или-не албайт. Андыктан ал азыркы тапта бийликти колго алуунун бир гана жолун кєрїп турган-сыйт. Ал жол – сырткы кїчтєр-дїн колдоосу менен бийликти кїчкє салып тартып алуу. Мын-дай максатын жїзєгє ашыруу їчїн ага азыр ким кол сунса дагы “макул” деп ээрчип кетїїнїн ал-дында турат.

Равшан Бабырбекович жетек-теген БОК (Бириккен оппози-циялык кыймыл) єткєн жылдын кїз айларынын соўунда коўшу-лаш Казакстан, Єзбекстан жана Тажикстан мамлекеттеринин башчыларына кайрылуу жасап, “Биздин президентибиз силер-ди аябай шыбап атат, бирок биз силер мененбиз” дегендей тымызын кошоматын жасаган. Алардын мындай кайрылуусуна Эгемендик кїнї президенттин

сїйлєгєн сєзї башкы курал бо-луп берген. Алар президенттин сїйлєгєн сєзїн атайылап бурма-лап, коўшулаш єлкєлєрдїн бизге карата мамилесин бузууну кєз-дєшкєн болчу. “Силер жардам кылсаўар, биз силерди жамандап аткан бийликти алеки саатта эле “алып тїшєбїз” дегендей ишаа-ратын жасашкандары бешиктеги балага деле белгилїї эле. Бирок алардын мындай сасыткы оюну-на коўшуларыбыз кєўїл дагы буруп коюшкан жок.

Анан аргалары кеткен оппо-зиция адегенде Кыргызстан-да башаламандык жасоо їчїн электр энергиясынын тарифин курал катары алып чыгып, элди кєтєрїїгє аракет жасашты. Ал аракеттеринен майнап чыкпа-ган соў, кечээ жакында эле дїўї-нєн: “Кайдасыў Америка?” деген боюнча океандын ары жагына кетишкен. “Чакырылбаган конок шыпырылбаган жерге отурат” демекчи АКШдан эле аларды жогорку даражалуу саясатчылар, мамлекеттик кызматкерлер ка-был алышкан жок. Бирок, ким-дир-бирєєлєрї менен жолугу-шумуш этип жїрїштї. Бул иш сапарга карманган шылтоолору “Биз Кыргызстанды єнїктїрїїнї альтернативалык программасын иштеп чыкканбыз, ошого кеўеш сурайлы деп кетип атабыз” де-ген “сїйлємдєр” болгон. Бирин-чиден, ал программасын ошол Америкага сапар алардын ал-дында маалымат булактарына чыгарышты. Бирок, эч кандай жаўы нерсе жок. “Баягы, баягы,

Баялынын таягы” дегендей эле программа экен. Кыязы, акыркы 20 жылдан бери жазылып келат-кан тїрдїї программалардын ар биринен экиден, їчтєн пунктта-рын уурдап отурушуп, жалаяк-тай Программа тїзїп чыгыш-са керек. Макул анысына деле эч ким капа эмес. Жок деген-де кєчїрїп жазышып эмгек кы-лышты дейли. Бирок, аны менен Американын экономикасын, жа-шоо-шартын оўдобогондон ки-йин адегенде Кыргызстандын ичинде кеўири талкуулап, элдин пикирин угуп, анан башка мам-лекеттерге кєрсєтїї їчїн кетиш-се эмне болмок?

Ошентип океандын ары жа-гынан кайтышкан оппозиция тїз эле Тїркия мамлекетине єтїп кетишкени дагы таў калычтуу болду. Социалдык тїйїндєр-дє алардын Тїркиядагы “ким-дир-бирєєлєр” менен кафелерде сайрандап, сырадан кере жутуп отурган сїрєттєрї чыкты. Эч кандай мамлекеттик маселени чечїї аракеттери байкалбайт. Сыра їстїндє сайрандоо, май-рамдоо, талкалоо сыяктуу гана маселелер чечилбесе, элдин жї-гїн жеўилдете турган маселелер чечилерин деги эле кєрє элекпиз. Ошентип сєзїбїздїн башын-да айтып єткєндєй БОКчулар Кыргызстанда кезектеги тєўкє-рїш жасоо їчїн кимдин болсо дагы этегине “намаз” окуганга даяр турушат. Демократсыўбы, автократсыўбы, айырмасы жок болуп туру. Иши кылса каражат жагын чечип берсе болду. Алар-

дын мындай позициясы мамле-кетибиздин бїтїндїгїнє, тынч-тыгына доо кетире тургандыгы ойлондурган жок окшойт. Рав-шан Жээнбеков АКШга кетер-дин алдында “Америка Украи-нага жардам берип атпайбы...” дегендей кыйытма пикирин кал-тырып кеткенин айтып жїргєн-дєр бар. Бирок, кеп Американын жардамы менен азыр Украина-нын абалы кандай болуп турганы тууралуу болушу керек. Демек, Украинага жасаган жардамын Америка Кыргызтанга деле жа-сай алат да дегендей кємїскє-дє ой камтылып жаткан жокпу? Андай жардамдын бизге кере-ги барбы? Албетте кереги жок. Баса, айта кетїїчї дагы бир нер-се, оппозиция ар дайым бийлик-ти «Президент алаканын жайып кєрїнгєн мамлекеттен жардам сурап жїрєт, качан биз єзїбїз

башкалардан жардам албай жа-шай алабыз» деген сынды ай-тып келишкен. Мындай пикир-лерин бир айтып, бир койбой, эки айтып, эки койбой эле оту-рушчу. Эми болсо єздєрї ала-кандарын созгон боюнча тїшїр-бєй, бир мамлекеттен экинчи мамлекетке єтє качып жїрїшєт. Эми баамдап кєрбєйлїбї, прези-денттин чет мамлекеттерден су-раган жардамы Кыргызстандын кызыкчылыгында болуп атабы, же оппозициянынбы? Жооп бар-дыгына белгилїї. Албетте, пре-зидент алып келген жардамдар єлкє экономикасы їчїн, элибиз-дин жашоо-шартынын оўолушу їчїн жумшалып атат. Ал эми оп-позициянын алып келчї «жар-дамдары» Кыргызстанда баша-ламандык, ызы-чуу, кайгы-муў, кєз жаш агыза турган гана «жар-дам» болчудай…

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

4 ЭНЕРГЕТИКА

Ардагер-энергетиктер:

***Êûðãûç æàíà îðóñ ºêìºò

áàø÷ûëàðû Ìîñêâàäà æîëóãàò

***

Êûðãûçñòàí ñåíòÿáðãà ÷åéèí 95 ïàéûç ñàíàðèï áåð¿¿ãº ºòºò

***

Àøêàçàíäàãû ðàê îîðóñó áîþí÷à Êûðãûçñòàí ÊÌØ

áîþí÷à àëäûäà

***

Áîðáîðäóê øàéëîî êîìèññèÿñû à÷ûê ýøèê ê¿í¿í ºòêºðºò

***

Êóìñàëûêòû ¿ã¿òòººãº êàðøû ìûéçàì óøóë àéäà êàðàëàò

***

Íàðûí øààðäûê òåç æàðäàì áºë¿ì¿íäº áèð ãàíà äàðûãåð

èøòåéò

***

Îøòî "æèõàäãà" êàìûíûï æ¿ðãºí àäàì êàðìàëäû

***

Êàäûðàëèåâäèí “î¢ êîëóí” äà àïàñû êîðãîï ÷ûêòû

***

Èíòåðïîë àðêûëóó 290 êûðãûçñòàíäûê èçäåë¿¿äº

***

Êûçàìûêòû æóêòóðãàíäàðäûí ñàíû 4500 êèøèãå æåòòè

***

ÝÂÊ: Ýêîíîìèêàëûê àêòèâä¿¿ë¿ê 2015-æûëû äà òºìºíäºéò

***

Àëàéäà æåð òèòèðåäè***

Îðóñèÿ óêðàèí æàðàíäàðûíàí ÷åò ýëäèê ïàñïîðò òàëàï

êûëáàéò

***

Îðóñèÿäà îêóìóøòóó ÷ûêêûí÷ûëûêêà àéûïòàëóóäà

***

Ïåíòàãîíäóí áîëî÷îê áàø÷ûñû Êèåâãå êóðàë áåðèøè ì¿ìê¿í

***

Åâðîáèðèìäèê Óêðàèíàíûí ÷ûãûøûíäàãû îê àòóóíó

òîêòîòóóãà ÷àêûðäû

***

Àçåðáàéæàíäà ìåäèàãà êºçºìºëä¿ ê¿÷ºòêºí ìûéçàìãà

êîë êîþëäó

***

Ôðàíöèÿ Óêðàèíàãà êóðàë-æàðàêòàí æàðäàì áåðáåéò

***

Äàìàñêòà àòûëãàí ðàêåòàäàí ¿÷ àäàì ºë¿ï, 35 êèøè æàðàêàò

àëäû

***

ÁÀÝ ÈÌ òîáóíà êàðøû àáà ñîêêóëàðûíà êàòûøïàé êàëäû

***

ТАМЧЫ КАБАРКЫРГЫЗСТАНДЫН ЭНЕРГЕТИКАСЫНДА КЄЙГЄЙЛЄР БАР,

БИРОК АЛАР АКЫРКЫ ЖЫЛДАРДА ЧЕЧИЛЕ БАШТАДЫ

2014-ЖЫЛЫ КЫЛМЫШ ИШИ КОЗГОЛГОН ЭНЕРГОКОМПАНИЯЛАРДЫН КЫЗМАТКЕРЛЕРИ (фамилиялар)

“Чындыгында бїгїнкї кїндє Кыргыз-стандын энергетикасында кєп маселелер бар, эч ким аны жок дей албайт. Бардыгы бул маселелерди эў жакшы билишет. Бул маселелер биз каалагандай тездик менен болбосо дагы чечилип атат. Акыркы жыл-дарда иш токтоп калган ордунан козгол-ду”, - деп айтылат 5-февралда таркатылган ардагер-энергетиктердин билдирїїсїндє.

Кайрылуу профессор Карыпбек Алым-кулов, СССР энергетика жана электрофи-кациянын отличниги Болот Иманалиев, профессор Суеркул Кадыркулов, профес-сор Валентина Касымова, КР энергетик-тер ассоциациясынын вице-президенти Тєлємїш Кожомкулов, “Кыргызстандын улуттук электр тїйїнї” ААКсынын ди-ректорлор кеўешинин тєрагасы Бекбо Маматбеков, профессор Калый Рахимов-дордун атынан берилген.

Кайрылууда активист Расул Умбета-лиевдин энергия алуунун альтернативдик булактарына єтїї, маселен Ысык-Кєлдїн толкуну, шамалдын жана кїндїн энергия-сы сыяктуу сєздєрїнє комментарий берил-ген. “Чоў гидроэнергетикалык потенциал бар жерде энергия булактарын жаўыртуу кичи гидроэнергетикадан сырткары баа атаандаштыгына туруштук бере албайт. Эгерде шамал энергетикасы тууралуу айта турган болсок, электр энергиясын иштеп чыгуу їчїн шамал установкасынын баасы єтє жогору. Ал эми андай установкалар-дын кызмат кєрсєтїї мєєнєтї 25 жыл. Демек ага коротулган каражатты акташ їчїн, тариф кандай болушу керек? Бул тариф азыркы тапта биз Казакстандан алып жаткан электр энергиясынын та-рифинен кыйла жогору болот. Андыктан

коомчулукту мындайча жоопкерчиликсиз адашууга салууга болбойт”, деп айтылат кайрылууда. Эксперт Эрнест Карыбеков-дун “электр энергиясын ички керектєєнїн кєлємї 9,8 миллиард кВт-саат, ал эми ге-нерация 15 миллиард кВт-саат” деп айт-канына энергетиктер комментарий берип жатышып, “2008-жылы бул цифралар чын-дыкка туура келчї. Азыркы тапта электр энергиясын керектєє байкалаарлык єстї, ал эми ГЭСтердеги єндїрїш тємєндєгєнї ал эў сонун билет” деп айтышты.

Э. Карыбековдун билдирїїсїндєгї бї-гїнкї кїндє Кыргызстанда электр энер-гиясын маал-маалы менен єчїрїї актив-дїї жїргїзїлїп атат, ал эми жазында ал дагы-да кїчєйт, себеби Токтогул суу сакта-гычындагы белги акыркы чегине жакын-дап баратат дегени бул фактыны кєбїр-тїп-жабыртуу деп айтылат кайрылууда. “Ооба, локалдык авариялык єчїрїїлєр бар, андан качууга мїмкїн эмес. Ошол эле убакта анын саны жыл сайын тємєндєп баратат. Ал эми маал-маалы менен єчї-рїїлєр бїгїнкї кїндє республикабызда жок, бул туурасында бардыгы билишет”, деп айтылат кайрылууда.

“Тїндїк электр” ААКсынын директор-лор кеўешинин мїчєсї Сапарбек Аргым-баевдин энергосектордо коорупциялык кєрїнїштєрдїн кєбєйїп кеткени туура-луу айткан сєзїнє ардагерлер тємєндє-гїчє комментарий беришет: “Мындай билдирїїнї укук коргоочу жасаса, анда логикалуу, ал эми бул туурасында энер-гокомпаниянын директорлор кеўешинин мїчєсї айтып атса, анда ал толугу менен абсурд. Эгерде ал єзї жогорку жетекчи-ликте турган уюмда коррупция кїчєп кет-

кендиги тууралуу айтып атса, анда бул шалаакы жетекчиликтин, анын ичинде єзїнїн дагы ишмердїїлїгїнїн жыйын-тыгы. Биз бул адам чындыгында корруп-ция менен кїрєшпєй эле, аны менен кї-рєшїп аткандай тїр кєрсєтїп атат деген гана тыянак чыгара алабыз. Ал кааласа фактыларды жана материалдарды бере турган укук коргоо органдары бар. Ким ага жолтоо болуп атат?”

“Биз єкмєттїн жана энергетика жана єнєр-жай Министрлигинин жана энер-госектордун жоопкерчиликтїї кызмат-керлерин Кыргызстандын кызыкчылы-гы їчїн тырышып иштеп жана кризистин алдындагы кырдаалдан татыктуу чыгып кетїїгє чакырганга укуктуубуз. Татыктуу иштей албай турган чиновниктер єздєрї-нїн кызмат орундарын бошотуп бериши керек. Биз чиновниктерден эффективдїї иштєєсїн талап кылганга укуктуубуз. Эў башкысы – сезилээрлик жыйынтык жана жыйналып калган маселелерди чечїїдє байкалаарлык прогресс”, - деп айтылат кайрылууда.

2014-жылы мыйзамсыз иштерге барып, коррупциялык иштерге аралашканына байланыштуу энергокомпаниялардын кызматкерлерине 22 кылмыш иши козголду. Бул тууралуу 4-февралда Энергетика жана єнєр жай министринин статс-катчысы Батыркул Баетов кабарлады.

а) «Электрстанциялар» ААКсына байланыштуу 4 кылмыш иши

ачылган:1. коммерциялык директору К.Имановго

– учурда иликтєє жїрїїдє;2. ОЭМВР начальниги К.Нажимидинова-

га – иш сотко єттї;3. С.Сїйїмбаева, А.Иманбердиева, Д.Шаи-

мова, Н.Мусаева жана С.Алдашовага – иш соттун кароосунда;

4. Н.Курманова – иш соттун кароосунда. б) «Кыргызкємїр» мамлекеттик

ишканасына байланыштуу ачылган кылмыш иштери:

1. ишкананын башкы бухгалтери Ж.Є-мїрзаковага;

2. ОМТСС начальниги А.Сатаровага;3. «Кара-Кече» филиалынын директору

Б.Саманчиевге;Ысымы аталгандар жумуштан айдалып,

иш соттун кароосунда турат.в) «Тїндїкэлектр» ААКсына

байланыштуу 4 кылмыш иши козголгон:

1. ОППЭнин алдыўкы адиси А.Балбаевага – жасалма документ жасаганы їчїн 5000 сом-дук айып пул тєлєп, 243 миў 407 сомдук ма-териалдык чыгым тєлєп, жумуштан айдалган;

2. бухгалтер Б.Оморовага – мїлккє ал-дамчылык жол менен зыян келтиргенине

байланыштуу козголгон кылмыш иши мєє-нєтї єткєнїнє байланыштуу токтотулуп, жу-муштан четтетилген;

3. бухгалтер Н.Усупова кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланганы їчїн – кыл-мыш мєєнєтї эскиргендиктен иш токтотулуп, жумуштан айдалган;

4. техникалык директордун орунбасары Ж.Болоталиев кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланып, мїлктї єзїнє менчиктеш-тирип же чыгымдаганы їчїн – кылмыш иши соттун кароосунда турат;

5. Аламїдїн РЭСинин башкы инженери К.Темирканов кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланып, мїлктї єзїнє менчик-тештирип же чыгымдаганы їчїн – кылмыш иши соттун кароосунда турат;

6. КБО начальниги А.Кєлчаев кызмат аба-лынан кыянаттык менен пайдаланып, мїлк-тї єзїнє менчиктештирип же чыгымдаганы їчїн – кылмыш иши соттун кароосунда турат;

Мындан сыртканы дагы тєрт кызматкер жумуштан айдалган:- Султанов Д. —ЫРЭС начальнигинин

орунбасары;- Султанов К. — «СЭ» ААКсынын Талас-

тагы филиалынын аткаруучу директорунун орунбасары;

- Шырдаков С. — Свердлов райондук са-тып єткєрїї кызматынын инспектору;

- Мамыраев С. — Свердлов райондук сатып єткєрїї кызматынын инспектору.

г) «Ошэлектро» ААКсына байланыштуу козголгон кылмыш

иштери:1. Чоў-Алай РЭСинин начальниги К.Ай-

тиев опузалап акча талап калганы їчїн – сот тарабынан 10 миў кєрсєткїч єлчємїндє айып пулга жыгылган;

2. Ош шаарынын энергосбытынын конт-

ролеру К.Раимжанов шылуундук їчїн – кыл-мыш иши токтотулуп, жумуштан айдалган;

3. Ош шаарынын Энергосбытынын на-чальник орунбасары У.Мамасадыков сый-лыкты мыйзамсыз алганы їчїн – соттон ак-талып, кызматтан тємєндєтїлгєн;

Кара-Суу РЭСинин айрым кызматкерлерине мыйзамсыз

сыйлык алганы їчїн кылмыш иши козголгон:

1. контролер О.Умаров мыйзамсыз сый-лык алганы їчїн 2000 кєрсєткїч єлчємїн-дє айыпка жыгылып, жумуштан айдалган;

2. контролер Н.Ашпаизов мыйзамсыз сый-лык алганы їчїн 2500 кєрсєткїч єлчємїндє айыпка жыгылып, жумуштан айдалган;

3. контролера Токторали уулу Н. — оп-равдан судом;

3. контролер Токторали уулу Н. – соттон акталган;

4. инспектор Э.Оморкулов мыйзамсыз сыйлык алганы їчїн 3000 кєрсєткїч єлчє-мїндє айыпка жыгылып, жумуштан айдалган.

5. юрист К.Сулайманов – соттон акталган.д) «Чыгышэлектр» ААКсына

байланыштуу ишенимдеги мїлктї менчиктештирїї же коротууга

байланыштуу кылмыш иши ачылган:1. Чолпон-Ата РЭСинин кассири Н.Чала-

гызовага – материалдык чыгымды калыбына келтирїї чечими чыккан;

2. Григорьев УЭСинин инспектору Э.Иб-раевге – кылмыш иши соттун кароосунда;

е) «Жалал-Абадэлектро» ААКсына байланыштуу Сузак районундагы энергосбыттын бир кызматкерине кызмат абалынан кыянаттык менен

пайдаланганы їчїн кылмыз иши козголгон – иш соттун кароосунда.

Акмат РААТКАН

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

5БИР ТАЛАШТЫН ЧЫНЫ ЖАНА ЧЫРЫ

КЫРГЫЗСТАНДА ЄЛЇМ ЖАЗАСЫН КАЙРАДАН КИРГИЗЇЇ КЕРЕКПИ?Акыркы окуялардан улам, коомчулук арасында кызуу талаш-тартыш жїрїп, кылмыштын айрым бир оор тїрлєрїнє карата єлїм жазасын киргизїї демилгеси кайрадан жанданып жаткан чак. Демилгечилер тобу кол топтой баштады. Єлїм жазасынын кайра киргизилишине жол бербєє максатында, жаналакетке тїшїп жаткандар да жок эмес. Алардын башкы жїйєсї: Кыргызстан жазаны гумандаштыруу багытын тандап алган соў, ал жолдон тайбоого тийиш! Чын эле ушундайбы?..

Эсиўерде бар чыгар, 2005-жылдын соўунда єлїм жазасына мораторий жа-рыяланган. Ал эми 2007-жылдын июнь айында Кылмыш кодексиндеги єлїм жа-засына байланыштуу беренелер ємїр бою камакта кармоо чарасы менен алмаш-тырылган. Ага улай, Башмыйзамга «ар бир адам ажырагыс жашоо укугуна ээ, эч кимдин ємїрї кыйылышы мїмкїн эмес» деген жобо киргизилген.

Андан сырткары, 2009-жылы Кыргыз-стан «1989-жылдын 15-декабрында БУУ Башкы ассамблеясы тарабынан кабыл алынган єлїм жазасын жокко чыгарууга багытталган Жарандык жана саясий укук-тар жєнїндє эл аралык пактыга Кыргыз Республикасынын кошулушу жєнїндє» мыйзам кабыл алынды. Ошону менен єлкєдє єлїм жазасына биротоло тыюу салынды да калды.

Ырас, биз эл аралык алакаларга арала-шып жаткан соў, алган милдеттенмеле-

рибизди аткарууга тийишпиз. Жаза жо-болорун гумандаштыруу, ырайымдуулук кылуу, кечиримдїї болуу шарт, аны тана албайбыз. Бирок, мындай чечим эл ара-лык уюмдардын кысымы менен, батыш-чыл айрым кїчтєрдїн колдоосу астында кабыл алынганын эстен чыгарсак, анда калыстыктан тайган болобуз. Башкалар-га кылчактоо менен, єз жолубуздан чы-гып, айрым кїчтєрдїн жетегинде кала-рыбыз бышык.

Аргандай милдеттенмелерди ала бе-рїїдєн мурда, анча-мынча ойлонуп кє-рїш керек эле да: анысы бизге туура ке-леби же келбейби? Же биз їчїн эл аралык эптекей кеўешчилер ойлонуп калганбы? Беш жылы катары менен беш ирет єлїм жазасына мораторий жарыяланды, 25 жыл аралыгында 19 жолу мунапыс ка-был алынды. Андан кылмыш кыскарып, абак менен камак жайларыбыздын абалы жакшырып деле кеткен жок. Алтургай, баштагысынан алдаганча оор кылмыш менен камакка кайра тїшкєндєр алда-ганча арбып барат.

Азыр Кыргызстандагы ємїр бою тїр-мєгє кесилгендердин саны їч жїзгє жа-кындан калды. «Жалпы коомчулукка коркунуч келтирген немелерди элдин эсебинен, тактап айтканда, жакындары єлїмгє дуушар болгон же алардын аза-бын тарткан жарандардын эсебинен ємїр бою баккысы келгендерге жол болсун», - дегендер четтен табылат. Анын ичинде эл єкїлдєрї да жок эмес.

Дегеле, єлїм жазасы тууралуу талаш азыр эле кєтєрїлїп жаткан жери жок. Анын узак таржымалы бар. 2005-жылы Влади-

мир Набоков башында турган Орусия Ду-масынын депутаттар тобу тарабынан єлїм жазасын алып салуу демилгеси кєтєрїлгєн. Ошондон он жыл єткєндєн соў, ошол эле депутат андай ынанымдан баш тартып, єлїм жазасынын колдонулушу заман та-лабы экенин мойнуна алып атпайбы.

Азыркы Орусия деле єлїм жазасын алып салуудан 2006-жылы эле баш тарт-кан. Тїрк боордоштор деле андан тап-такыр баш тарткан жок, мамлекеттик чыккынчылык сындуу бир катар оор кыл-мыштарды караган мыйзам беренелери мурдагы бойдон кала берди. Алтургай, «демократия башаты» делген АКШнын єзїндє єлїм жазасынын їч тїрї азырыкга чейин колдонулат. Ал эми айрым штаттар-дын мыйзамдарында кылмыштын башка тїрлєрїнє єлїм жазасы каралган.

Ырас, буга чейин парламентте бача-баздарга химиялык кастрация жасоо де-милгеси кєтєрїлгєн. Бирок, адистер мын-дай чаранын жетишсиздигин айтууда. КР башкы урологу Акылбек Усупбаев хирургиялык кастрацияны жыл сайын кайталап туруу зарыл болгондуктан, ар кылмышкерге жылына 6 миў доллардан ашуун каражат сарыпталарын, андан кєрє биротоло бычып салуу чарасын сунушта-ды. Ал эми академик Мамбет Мамакеев андай акмактарды жеке єзї эл кєзїнчє бычууга даяр экенин жарыя кылды.

Жогорку Кеўештин депутаты Абды-манап Кутушев КР Конституциясында єлїм жазасына тыюу салынганын айтат. «Мындай сунуш Батыштын эксперттери тарабынан берилсе керек. Єлїм жазасы алардын єзїндє деле колдонулуп келет.

Муну азыртан биржаўсыл чечип алы-шыбыз керек. Менимче, аны балдарга жасалган сексуалдык зомбулук, єзгєчє мыкаачылык менен єлтїрїї, мамлекеттик чыккынчылык сындуу єтє оор кылмыш-тарга карата колдонсо болот», - дейт ал.

Ал эми депутат Айнуру Алтыбаева Ош обулусунун жергиликтїї кеўештеринин депутаттарынын кыргыз парламентине єзгєчє мыкаачылык менен киши єлтї-рїї, балдарга зордук-зомбулук кєрсєтїї менен оор кылмыш жасагандарга єлїм жазасын киргизїї єтїнїчїн кабарлады. Ошондой эле, жер-жерлерде єлїм жаза-сын киргизїї демилгечилери кол топтоп жатканы да белгилїї болду.

Бизге єлїм жазасын колдонуу керек-пи же колдонбоо керекпи? Азырынча бул талаштын аяк-башы кєрїнбєйт. Муну эл єзї чечиши зарыл. Эмесе, Башмыйзамда аныкталгандай, бийликтин чыныгы ээси жана эгемендиктин бирденбир туткасы болгон эл єз оюн ачык айткыча, биз мый-замдагы ынанымдар менен жашай тура-лы. Мыйзам бийлигинин їстємдїїлїгї деген ушул!..

«МЕКЕНЧИЛДЕН» КЫЛТЫЙГАН ЖАПАРОВДУН КУЛАГЫ

АКШ КЫРГЫЗСТАНГА ЭЛЧИ КАТАРЫ АТАЙЫН «РЕВОЛЮЦИЯЧЫЛ» ЖАНА СЕКСУАЛДЫК

АЗЧЫЛЫКТЫ ЖАКТАГАН ЭЛЧИНИ ЖЄНЄТТЇБЇ?

КУЛОВДУ «КИДАЙТЕТКЕН» «КАТАНИ» МЫРЗАКМАТОВДУ АЙ ТАЛААГА ТАШТАЙБЫ?

Жаўыдан кєз жарган «Мекенчил» пар-тиясынын активисти Мелис Аспеков жа-кында анын эсебине чон акча «култ» этип тїшєєрїн адатынча барбалаўдап макта-

нып жїргєнї кандай? Андан дагы кызы-гы, ал акчаны «фантаст жазуучу» Садыр Жапаров «тартуулаганы» жатканычы? Садыр мырза мынча каражатты «Саясат-тагы он жыл» китебинин гонорарынан тапканбы же экс-губернатор Кыдыкбек Исаевчесинен Европада «таксовайтетип» жыйнаганбы? «Таксовайтетсе» да анча-лык акча таба турган убакыт єтє элек. Демек, «жазуучулугу» їчїн Бакиевдер-ден алган гонорары эле болсо керек деп калдык. Ай ушу мурдунун «кєгїн» таза сїртє албаган Аспеков эмоциясын жыя албай калганда ушинтип чыныўды айт десе, сырын айтып ийет да.

Кыргызстанда жаз айларында саясый кырдаалды курчутуп, керек болсо кезек-теги революцияны жасап жиберїї ара-кеттери кєрїлїп атканы тууралуу эл ара-лык деўгээлдеги коомдук ишмерлер дагы айтып чыгышты. Мындай божомолдор-го жетишээрлик негиздер бар. Маселен, кече жакында кыргыз оппозициячылда-ры океандын ары жагына «оптом» барып келишти. Албетте, бул єзїнчє узун сєз. Эми болсо АКШ Кыргызстанга убакты-луу элчи катары буга чейинки элчилик тажрыйбасында бир топ мамлекеттер-де иштеп турган маалында ызы-чуу, ре-волюциялар жасалган Ричард Майлзды жєнєттї. Ал ушул апта аягына чейин ке-лиши кїтїлїїдє. Майлз элчи катары кыз-мат єтєгєн кєптєгєн єлкєлєрдє ал иштеп турган убакта жана ал кызматын єткєрїп берээри менен башаламандыктар, бомба жардыруулар, революциялар болуп кел-гени белгилїї. Бир-эки мисалды келти-ре кетели. Майлз мурдагы советтер сою-зунун курамындагы єлкєлєрдїн ичинен биринчилерден болуп АКШ элчиси ката-ры Азербайжанга 1992-жылы барган. Ал

иштеп турган эки жылга жетпеген убакыт аралыгында Абульфаз Эльчибе башында турган улуттук єкмєт шайлоодон Гейдар Алиевге уттуруп койгон. 1996-1999-жыл-дары ал Слободан Милошевичтин учу-рунда Югославвияда элчи болуп иште-ген. Мына ушул убакытта Косоводо согуш башталган. Америкалык дипломаттын миссиясы натонун бомбалоосуна бир жыл калганда жыйынтыкталган. Югославия-дан кийин Майлз 1999-2001-жылдар ара-лыгында Софиядагы АКШ элчиси болгон. Анан 2001-жылдын 24-июлунда ошол учурдагы премьер-министр Иван Кос-тов батышчыл багыттагы Симеон Сакс-кобургготскго парламенттик шайлоодо утулган. Ал Грузияда дагы элчи болуп иштеген. Аны 2003-жылдагы Грузиядагы «роза революциясынын» башкы идеоло-гу катары дагы атагандар бар. Биз айт-кандар анын кыскача гана таржымалы. Мына ушундай революция жасоо боюн-ча бай «тажрыйбасы» бар Майлз эми Кыргызстанга убактылуу элчи болуп келе жатканы дагы бир нерсени каўкуулабай-бы? Ошол эле учурда АКШнын Кыргыз-стандагы туруктуу элчиси катары Шей-ла Гуолтни дайындалганы маалым. Ал сексуалдык азчылыктардын укугун жан дили менен жата калып коргоп жїргє-нї менен маалым. Эске сала кетсек, ал Россияда дагы элчи болуп иштеп жїрїп, кийин «Россияда адам укугу корголбойт экен» деп чыккан. Кєбїнесе ал сексуалдык азчылыктар тууралуу Россия Думасынын кабыл алган мыйзамына нааразычылы-гын билдирген. Эми ошондой аракетин бизге келип жасашы толук мїмкїн. Биз-ге мындай элчилердин кереги барбы?..

«Аты улук, супурасы курук» КККнын (Каршылык кєрсєтїї кыймылы) лиде-ри Ємїрбек Суваналиев «Улуттар Би-римдиги» баштаган партиялардын ка-тышуусунда жаўы кыймыл тїптєгєнї кабарланууда. Ишенимдїї булагыбыздын айтымында, бул кыймыл эмки жумадан тартып парламенттик шайлоого катуу ка-мылга кєрє баштайт экен. Ємїкенин пла-ны боюнча, кыймылдын тїндїк боюнча координаторлугун єзї аркаласа, тїштїк чєлкємїн Мелисбек Мырзакматов кєзє-мєлгє алышы керек. Ошондой эле кый-мылга «Улуттар Биримдигинен» сыртка-ры Мыктыбек Абдылдаевдин «Саясый

кїчтєрдїн альянсы», Артур Медетбе-ков тєрагалык кылган НДПК, «Єнїгїї» жана «Мекен ынтымагы» партиясы кошу-лаары пландалып атыптыр. Шайлоолор-дон дайыма чаўга аралашып кала берген, ийгиликтерге жетїїгє ар дайым «кєк чычканы» жолтоолук кылган Сувана-лиевдин “саясый єлїк” болуп калганына кєп эле болуп калды. Эми жалгыз отур-ганча “карта чабышып”туралы деп дагы бир топ саясатчыларды “кєк чычканы” менен саясат айдыўынан кємєлєтє кой-гону атат окшойт...

Акинай АЙДАРОВА

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

6Талант СУЛТАНОВ:

ТАРАЗА

2008-ЖЫЛДАН БЕРИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫНЫН БААСЫ ЦЕНТ МЕНЕН 40%ГА ТЄМЄНДЄГЄН

Улуттук илим изилдєє (НИСИ) борборунун директору Талант Султанов парламенттеги «Ата журт» фракциясынын лидери Жылдызкан Жолдошеванын бир кВт/саат электр энергиясынын наркын азыркы баасынан он тыйынга – 80 тыйынга чейин жогорулатуу демилгесине карата «АКИ-пресс» агенттигине комментарий берген.

- Тариф саясаты єкмєттїн каалоосу менен эмес, єтє зарылчылыктан улам єз-гєрїлїїдє. Ал каалоо менен єзгєрїлбєйт, мында ар бир кошулган тыйын маанилїї.

Биз негедир электр энергиясынын нар-кы єздїк баасынан да тємєн болушу керек дейбиз, инфляцияга карабастан тариф-тин жогорулашына каршыбыз. Ошол эле учурда 2009-жылдан бери компенсация иретинде тєлєнїп келаткан каражатты эске албайбыз. Ал эми бул акчага кубат-туу ГЭСтерди курмакбыз, кошуналарды бизге электр энергиясын сатууга макул-датып жїрмєк эмеспиз.

Мен єткєн жылы жїргїзгєн изилдєє-бїзгє таянып аргументтерди келтире-йин. Эгер тарифтерди доллар тїрїндє карай турган болсок, 1-диаграммада кєр-сєтїлгєндєй, электр жарыгынын баасы 40�га тємєндєгєн. 2008-жылы 1 кВт/саат электр энергиясы дээрлик 2 цент турса, ал бїгїнкї кїнгє карата 1 центке чейин тємєндєгєн.

1-диаграмма. Электр энергиясынын тарифинин

єзгєрїлїшї, цент тїрїндє Электр энергиясынын баасы сом тї-

рїндє эче жылдан бери єзгєрїлбєй келет. Ошол эле маалда энергетикага байланыш-кан нерселердин наркы эселеп жогору-лады. Мисалы, кїйїїчї май акыркы 10 жылда 400�га єскєн.

2-диаграмма. Энергоресурска карата бааны салыштыруу

(сом менен)

Мїмкїн бєлєк єлкєлєрдє дагы тариф-ти єзгєртїшпєйт чыгар? Турмуш жїзїндє акыркы беш жылда дїйнєнїн кєп єлкє-лєрїндє баалар кєтєрїлгєн. Белоруссия-да баа дээрлик 350�га єскєн.

3-диаграмма. Акыркы беш жылда тарифтердин єзгєрїлїшї улуттук

валюта менен (2013-жыл)Буга байланыштуу, дїйнє жїзї боюн-

ча Кыргызстанда электр энергиясынын баасы эў арзан (4-диаграмманы кара-ўыз). Тарифтердин жогорулашына кар-

шы чыккандар ИДПнын жан башына карата кєлємїнїн тємєндїгїн аргумент катары келтиришет. Тємєндєгї диаг-раммага кєз чаптырсак, бизде Ооганс-тан, Тажикстан, Пакистан сыяктуу єл-кєлєргє салыштырмалуу баа єтє тємєн экенин байкайсын.

4-диаграмма. 2013-жылга карата дїйнє єлкєлєрїндєгї электр

энергиясынын баасы (кВт/саатына карата сом менен)

Эмне їчїн баалардын тємєн болушу начар дейбиз? Биринчиден, ал ысырап-корчулукка алып келет. Экинчиден, тємєн баа єкїм сїргєн чакта инвестор каражат салбайт. Биз єнїккєн єлкєлєргє салыш-тырмалуу алты эсе кєп электр жарыгын сарптайбыз. Ошого жараша єндїрїш жок. Кызык жери, жакында эле башталган та-рифтеги єзгєрїї электр энергиясын са-рамжалдуу пайдаланууга алып келди (ай-рым эсептєєлєр боюнча 30�га чейин). Демек, биз ушул кезге чейин электр энер-гиясын жєн гана ысырап пайдаланып келгенбиз.

5-диаграмма. ИДПнын энергетикага карата кєлємї, 2013-жыл.

(жылуулуктун тоннасы ИДПга карата 1000 доллар єлчємїндє)Инвестиция демекчи, бизге жаўы ку-

баттуу ГЭСтерди курууга туура келет. Биз биринчи жолу быйыл электр энергиясын экспорттоочу эмес, импорттоочу єлкєгє айландык. Биз электр энергиясы їчїн уруксатты єтє кыйынчылык менен алуу-да. Мунун кесепетинен Кыргызстан биз-нести баштоодогу индекстен позициясы кыйла начарлады. Бизге окшогон Арме-ния энергетика системасында ийгилик-ке жетишїїдє. Ал жакта бєлїштїрїїчї компаниялар россиялык компаниялар-га караштуу болсо, ири ГЭСтерди куруу америкалык компаниялардын колунда. Арменияда тарифтер бизге салыштырма-луу 10 эсеге кымбат. Ушунун єзї инвестор тариф саясаты ойдогудай болгон шартта гана энергетика системасын єнїктїрїїгє даярдыгын ырастайт. Ал эми бизде инвес-торлор инвестиция салууга батынбайт.

Биз эў маанилїї маселени чечишибиз керек: арзан баада, бирок жетишпеген электр энергиясын каалайбызбы же ин-весторлорго кубаттуу долбоорлорду жїзєгє ашырууга шарт тїзїп беребизби? Акырын-да бул маселе єтє саясатташып, манипул-циянын куралына айланганын айткыбыз келет. Бул экономикалык маселе жана аны рыноктук инструменттердин негизинде че-чїї зарыл. Аны саясый, популисттик нукка буруудан кагаз жїзїндє баалар арзан бол-гону менен, реалдуу жашоодо таўсыктык кїчєп, жарыксыз отурууга туура келет.

АМАНБАЕВА БИРОТОЛО ДЕПУТАТТЫК МАНДАТЫНАН АЖЫРАТЫЛДЫ

ЖУМГАЛДА КАРАЖАТ ТОПТОО ЇЧЇН КАЙРЫМДУУЛУК КОНЦЕРТ ЄТТЇ

Жогорку Соттун жарандык иштер боюнча соттук коллегиясы 5-февралдагы отурумунда Урмат Аманбаеванын кєзємєл арызын карап, Биринчи Май райондук сотунун єкїмїн кїчїндє калтырды. Жогорку Соттун басма сєз катчысы Айнура Токтошеванын айтымында, буга У.Аманбаеванын Борбордук Шайлоо Комиссиясынын (БШК) ушул жылдын 14-январындагы чечимине макул эместигин билдирип кайрылганы себеп болгон.

Эске салсак, былтыр 26-декабр-да Башкы прокуратура Аманбаеваны мандаттан ажыратууну єтїнїп БШКга кайрылган. Жыйынтыгында БШК У.А-манбаеваны мандатынан ажыраткан.

Урмат айым Оштогу кургак учук-ка каршы кїрєшїї борборунун баш-кы бухгалтер болуп жїргєндє оорука-на жетекчилиги менен коррупциялык схемаларды тїзїп, мамказынага ири єлчємдє зыян келтирди делип айыпта-

лып, кылмыш иши козголгон эле. «Кы-ўыр иш кырк жылда билинет» демекчи, убагында єлкє казынасына суук колун салгандар минтип четинен камала баш-тады. Бул азыркы жетекчилерге сабак болушу керек.

Кайрымдуулук концерт райондун Тї-гєл-Сай айылынын бєйрєгїнєн жабыр-кап, операция кылууга каражат сураган 21 жаштагы тургуну Нурзада Турумбе-ковага арналган. Анын ушул айдын ая-гында Орусия же Турция єлкєлєрїндє боло турган операциясына каражат чо-гултулбай келет.

Кайрымдуулук концертке Бишкек шаарынан эл алдында аттары тааны-мал эстрада жылдыздары жана алып баруучулар катышты. Кайрымдуулук концертин єткєрїїгє райондун ардактуу атуулу Автандил Кулбараков, коомдук

ишмер Канатбек Муратбеков, юстиция министри Алмамбет Шыкмаматов жана район акими Адылгазы Исагулов менен жергиликтїї район тургундары колдоо кєрсєтїштї.

Концерттен тїшкєн каражат Нурза-данын операциясына жумшалат. Кай-рымдуулук концертинен жалпы 50 миў-ге жакын каражат топтолсо, райондогу бардык мекеме кызматкерлеринин 1 кїндїк эмгек акылары которулуп бери-ле турганы маалымдалды. Ошону менен бирге февраль айында кайрымдуулук концертти Бишкек шаарына єткєрїї демилгеленди.

Эске салсак, Н.Турумбекованын бєй-рєгїнє операция кылууга жалпы 15-20 миў АКШ доллар керектелет.

Реквизиттер:Нурзаданын апасы Аккулакова

Гульбайра ЖусуповнаЭсеп счету №1290283480000089

(И00314)БИК: 129028ОАО «РСК-Банк» Чаек филиалы.0777141124

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

7ИНСАН

Îìàð Õàéÿì -àêûí, ôèëîñîô, àñòðîíîì, ìàòåìàòèê

Омар Хайямдын рубаилерин кимдер гана окуп анын маанисине кимдер гана таў бербеген. Азыркы тапта да анын рубаилерин колдонуп, жашоого болгон максаттарында ошол рубаилерден алгандарда, анын маанисинен таалим тарбия бергендер да аз эмес. Биз бїгїн силерге биз сїйїп, кызыгып окуган акын, философ, астроном, математик Омар Хайямдын ємїр таржымалын жана Рубаилерин менен тааныштырмакчыбыз.

ЄМЇР ЖОЛУ:Омар Хайям Хорасандын Нишапур

шаарында жарык дїйнєгє келген (азыркы Иран). Омар 8 жашынан математика, аст-рономия, философияга кызыгуусу артып баштаган. 12 жашында Нишапурдагы мед-реседе окуй баштайт. Мусулмандык укук жана медицина курсун эў мыкты аяктап хаким (врач) деген квалификация алат. Бирок, Омар медицинага кєп кызыкпайт.

Атактуу грек математиги Сабит ибн Куррынын матиматика жана астроно-мияга арналган дил баянын тереў изил-дей баштайт. Омар Хайямдын балалыгы абдан оор учурга туш болот. Анын бала-лыгында борбордук Азияны Сельджук-тардын басып алуусуна туш болуп ал со-гушта кєптєгєн адамдар, окумуштуулар каза болушат. 16 жашында жашоосундагы эў оор жоготууга учурайт. Эпидемиядан атасы кєз жумгандан кийин кєп єтпєй апасы да кєз жумат. Омар атасынын їйїн жана чеберлик канасын сатып Самаркан-да жєнєйт. Ал кезде Самарканд Азияда-гы маданияттын жана окумуштуулардын борбору болуп саналчы. Самаркандка барганда жергиликтїї медреселердин биринде окуй баштайт. Бирок, бир нече жолугушууларда єзїнїн сєзї менен оку-туучуларын таў калтырып аны бат эле насаатчы кылып дайындайт.

Омар башка окумуштуулардай бир шаарда кечке жїрбєстєн 4 жылдан ки-йин Самаркандан кетип Бухарага барат. Ал жерде китептерди сактоочу жайда иш-тей баштайт. Бухарада 10 жыл жашап ма-тематика боюнча тєрт трактат (илимий темадагы чыгарма) жазат.

1074-жылы Санджар мамлекетинин борбору болгон Исфаханга Низам аль-Мулька вазирдин сунушу менен Султан-дын руханий насаатчысы болуп дайын-далат. Бул кызматка дайындалганда бир гана математикага салымын кошпостон астрономияга салым кошуп атагы алыс-ка таанылат. Омар Хайям мындан тыш-кары дїйнєгє єзїнїн рубаилери менен кеўири таанымал. Анын рубаилеринин мааниси тереўдиги, таалим тарбиялыгы менен эл арасына бат тарап, элдин оозуна бат алына баштайт. Рубаилери кєбїнчє дин, турмуш, адамдын жашоосу жєнїндє жазылган. Тарых барактарында анын ру-баилери 5000ге жеткен деп жазылып кал-ган. Бирок, кээ бир изилдєєчїлєр Омар Хайямга 300-500 рубаилер гана тийиштїї деген да божомолдор бар. Кєп убакытка Омар Хайямдын рубаилери унутта калат. Англиянын акыны Эдвард Фицджераль-дага Омардын рубаилери жазылган деп-тери колуна тийип аны биринчи латын тилине андан кийин англис тилине ко-

торуп чыккан. Омар Хайямдын эстеликтери Душан-

беде, Ашхабадда , Бухаресте тургузул-ган. 1935-жылы Азербайжан жазуучусу Гусейин Джавит Омар Хайямга арналган “Хайям” аттуу пьеса жазат. Омар Хайям “Оо кудай, кечир мени. Мен акылым же-тишинче сени тааныганга аракет кыл-дым. Канчалык сени тааныган сайын мен ошончолук сага жакындадым” деп кєз жумган экен.

ОМАР ХАЙЯМДЫН РУБАИЛЕРИ

Желдей жортуп, батты бир кїн дагы да,Ал ємїрдєн кетти, келбес жагына.Тирїї туруп, болгум келбейт кабатыр,Кеткен тїндїн, келээр кїндїн баарына.

Кайдан келдик? Кайда бармай? Тїшїнїї-Кыйын болду. Неде жашоо їзїрї?Кїлгє айланды нечен асыл адамдар,Кайда алардын кїйгєндєгї тїтїнї?

Оо теўири, сенде устаттык чебери,Баш жаратып топурактан береги,Идишиўден, тасмалына турмуштун,Єрт жандырдыў кумарланткан денени.

Бул ааламда мени кирпич санашса,Алмашмакмын, аны жутум шарапка.А эртеўчи? Сатам селде, чепкеним,Умай эне тикпеген соў адатта.

Тоо турса да, шарап татсам, бийлеймин,Кандай акмак аны ушактайт билбеймин.Сен да айтасыў алыс кач деп шараптан,А мен аны, сыйкырчы кїч жин деймин.

Ай, жадатты, сопу дечї немелер,Эй сатуучу, шарабыўдан келе бер!Селдем менен жайнамазым карыз ал,Мен эмесмин сопуларга теўелер.

Кумарчы, мен єзїўє таў калам,Ылай жууруп, алакан чаап сандаган-Олтурасыў. Неге оюўа албайсыў,Бир кезекте болгондугун ал да адам?

Билсеў, жерде, ар атомдун сыры бар,Алар-бир кез, жашап єткєн сулуулар.Чачын сылап байкап кєрсєў чаўдарын,

Ошолордун кыпынынын жугу бар.

Бул дїйнєдє биз жашайбыз аз гана,Шарап ичип, кыз сїйбєсєк наздана,Кїнєє болоор. Акыр кетер болгон соў,Баарын талдап, баш оорутпа башкага.

Жїрєк алсыз, кечир мени жараткан,Кєєдєндї да кїйїт басып жадаткан.Иччї жайга сїйрєп кєндї буттарым,Колду кечир, бошобогон шараптан.

Мейли жаша эч жамандык кєрбєстєн,Мейли жаша эптеп-септеп єлбєстєн,Мейли жыргап жїз жылдарды жашар кєр,Табарыў не, айтчы курбум, кєргєзсєў?

Кете турган жан экенбиз бир келген,Акылмандан, ага маани ким берген?Кайдан келдик? Баш, аягы жок дїйнєў,Кай тарапка биз барабыз бул жерден?

Мейли жїз жыл, мейли миўге жашагын,Бирок чындык, кєр алдында жатарыў.Падыша бол, кайырчы бол, баары бир,Єлїм їчїн бирдей сенин катарыў.

Дїйнє катаал, берет, алат жандарды,Кимге айтасыў кайгыў менен арманды?Бул дїйнєгє аз жашаган бир жыргал,Бактылуу дейм тєрєлбєгєн балдарды.

Роза сїйлєйт: “Жоктур, чиркин, арманым,Гїл аралап келе жатат жалжалым”.Булбул айтат: “Кєз ирмемге кубансаў,Кєрєрсїў сен, жылдап жашыў тамганын”.

Каргыш тийгир, издеп жїрїп бактыўды,Жаш кєлдєттїў, кана, пайда таптыўбы?Ич шараптан, кїндєп, тїндєп иче бер,Жок болосуў сууга чєккєн таш сындуу.

Шыўгыр булак, чєптїн кєрчї бїрдєшїн!Тепсебегин, гїлдєй берсин гїлдєсїн.Балким бул чєп, небак єлгєн сулуунун,Турпагынан єсїп чыгып жїрбєсїн?

Мен иче албай жїрєалбаймын бул кїндє,Мына, куттуу орозонун тїнїндє,Селким менен кучакташып, чєйчєктєн,Шарап ичип єткєн турам тирїїмдє.

Бул дїйнєдєн аз деп менин алганым,Жыргал эўсеп, болбос баарын чанганым.Куй шарапты, жуткан демди кайрадан,Чыгарганга жетээр бекен дарманым.

Адал, арам, баатыр, коркок кээ бирєє;Тєрєлгєндєн кошо бїтєт денеўе.Колдон келбейт артык болуш, кем болуш,Алла-таала єлчєп койгон ченине.

Ар жакшылык же жамандык- асылган,Баары биздин, тагдырларга жазылган.Ар кадамыў Кєк Теўирден чийилїї,Болбойт ага капаланып- басынган.

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

ОМАР ХАЯМ ЖЄНЇНДЄ

• Òîëóê àòû: Ãèÿñàääèí

Àáó ëü-Ôàòõ Îìàð èáí

Èáðàõèì àëü-Õàéÿì

Íèøàïóðè

• Òóóëãàí æûëû: 18 ìàÿ

1048

• Òóóëãàí æåðè: Íèøàïóð,

Èðàí

• ªëãºí æûëû: 4 äåêàáðÿ

1131 (83 ãîäà)

№ 113 • 6-ферваль, 2015-жыл

8 ШОУ ЖАЎЫЛЫК

9

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

ШОУ МАЕК

ЖОЛУМ АЧЫК, ИЙГИЛИКТЕР КОШТОЙТ...

Сыналгынын кєркїн ачып, кєптєгєн мырзалардын жїрєгїнє чок салып, алардын тїн уйкусун урдап алып анан таў алды сын алгыдан єзїнїн ажары менен тозуп алган 5 каналдын “Таўкы эс алуу” программасынын алып баруучусу Жийде айым бизде конокто.

- Cиз мурунку иштеген жериўиз-ге таарынып кеткендигиўизди айтып жїрїшєт ошол чынбы?- Эў биринчи жолу "ТЕЛЕВИДЕНИЕ"

деген ааламга НБТ телеканалынын босо-госунан аттаганмын. Ал жактан абдан чоў баалуу, керек болсо жогорку окуу жайда їйрєтпєгєн тажрыйбаларга ээ болдум. Эў кызыгы мен келген кезде 3 кїндєн ки-йин эле эфирге чыгарып коюшкан. Баш-ка кесиптештерим "Биздин арабыздан, эў кыска убакытта эфирге чыккан сен бол-дуў, биз бир жыл жїргєнбїз" деп айтып калган да учурлар кезикти. "Лидер КЖ" деген программанын алып баруучусу бо-луп карьерамды баштадым десем болот. Бул "Муз Канал" деген телеберїїнїн ал-кагында болгон. Жаман болгон жокмун, эў алгачкы кїндєн баштап жетекчилик тараптан мактоого татып, тєбєм кєккє жеткен. Кесиптештер, болгондо да кыздар бар жерде эрегишїї деген да абдан жаман касиет адам баласында бар болгондуктан, кысым кєрсєтїлїп, жетекчиликке туура эмес їгїттєрдї жїргїзгєн адамдардын артынан таарынып кеткем десем болот. Кєп єтпєй эле, убагында мени тїшїнбєй калган жетекчилик кайра чалып кайры-лып келгенимди суранды, кайра келдим.

Бирок, жїрєгїм муздап калгандыктан єз ыктыярым менен ошол эле НБТ ка-налдын ичиндеги башка бєлїмгє "Теле

Ворд" деген программанын алып баруучу-су, продюсери болуп дайындалгандыктан , мурдагы “Муз Каналдын” жетекчилиги мага таарынып, бут тозуп, сени иштет-пейм, эмнеге сен кетип каласыў деген да сєздєр чыкты. Бирок, бир эле бузукулук эмес, айлык маселеси да болду десем бо-лот, себеби 1 жылда бир жолу жол киреге жеткен акчаны мага берип, калган тїшїп жаткан акчага їй, машине єзїнє алып жатканын укканда кеткеним туурабы де-дим. Мен жаман болгон жокмун, менин жолум ошол жерден ачылды.

- 5 каналга кандайча тандалып калдыўыз?- Ошентип НБТ каналында башчы-

быздын жардамчысы, "Теле Ворд" "Аба-ырайынын" алып баруучусу болуп иш-теп жїрдїм. Арадан убакыт єтїп Єкмєт алдындагы Бордук Аппаратта да иштеп калдым, ал жерде жумушум кагаздар ме-нен иштєє менен байланыштуу болгон-дуктан билбейм, барып алып эле сынал-гыны кїйгїзїп алып, эл жок болгондо текст окуп, иши кылса телевидениени апамды сагынгандай сагынып кеттим, Фейсбукта бир кїнї журналисттер ке-рек деп жазылып туруптур, чалсам эле келиўиз дейт. Тапшырма беребиз аткар, кєрєлї кандай иштейсиў дейт, “ии єтє кыйын экен” десем “жылдыздар тєлгє-сїн котор” дейт, ушул элеби деп текст ко-тордум, анан “СТЕНДАП” менен сюжет жасадым, мени кєпкє чейин ары калчап -бери калчап отуруп , акыры сындан єтїп бир жылга жакын журналист болуп иш-теп, кийин алып баруучу редактор болуп иштеп калдым.

Дагы бир жыл єтпєй єзїмдїн авторлук долбоорумду "Таўкы Эс Алуу" деген прог-

раммамды ачып кубанып отуруп калдым.

- Сиз їчїн кайдыгерлик деген сєз-дїн мааниси?- Мен їчїн кайдыгерлик деген сєз-

дїн мааниси, бул жаныўдагы адам ме-нен эмне болуп жатат ишиў жок болуп, кол шилтеп койгон болуш керек. Бирок, кече жакында отуруп алып ойлондум тууганыў болобу, жакшы кєргєн ада-мыў болобу, адам баласы жакшы кєр-гєн адамдардан гана жаман сєз укканда ыйлайт экен. Ал эми, сен їчїн бир ты-йын кереги жок, кызыксыз адам болсо, ал башынан ылдый ылай жаап салса да кайдыгер карап аны жеўип коюуу мїм-кїн экен. Туугандардын арасынан чык-кан сєєл жыландар баарынан жаман деп айтып калат апам, анткени аларга канча кайдыгер болсоў да, кайрадан кайрылып келе бересиў деп.

- Кайсы макалды кєп колдоносуз?- Мен кєп макалдарды колдоно берем,

иши кылса їйдєн уккан макалдарды, би-рок улуу адамдардын сєзїн угуп. “Сынал-гыда мага чоў апа болуп калгансып макал айтып коёт жап-жаш болуп” деп, ошол їчїн эфирден макал колдонбогонго ара-кет кылам, себеби мени улуу жана кичїї курактагылар да кєрїшєт да.

- Жашоодогу девизиўиз? - Эмнеге экенин билбейм, мектепте

окуп жїргєн кезде "Кыйынчылыкты баа-рын жеўем!" деген ураан коюп алып анан кыйналып ошолорду жеўем деп эле жїрчї экенмин, анан кийин кичине акыл кирип тїшїндїм, адамдын мээси бул эў кїчтїї курал экенин андай ураан менен жїр-бєстєн "Жолум ачык болот, ийгиликтер

коштойт " деген ураанга єттїм.

- Кайсы китептерди баалайсыз?- Психологтордун айткан кеўештери

жагат "Ойлон да, бай бол" деген Напа-леон Хиллдин китеби, Виктор Франкл деген инсандын китептери жагат, себеби анда кеўештер берилип ал кеўештер менен ийгиликти багынтуу болот деп эсептейм.

- Турмуш куруу сиз їчїн? - Менимче биринчи жолуккан адамга

турмушка чыгуу туура эмес деп эсептейм. Анан да “турмушка чыкканда эле жыргап кетем деп ойлобо” деп апам айткандай єзїў бутуўа турушуў керек го дейм. Азыр апам "Жийде, єзїў їчїн эмес же мен їчїн эмес, тєрєлє элек балдарыў їчїн жаша, ар бир жасап жаткан ишиў болочоктогу балдарыўдын келечектеги жашоосу " деп айтат. Анан мен да ойлонуп калдым, туу-ра деп ошол їчїн азыр биринчи єзїм да бутума туруп алайын деген ой. Турмуш-ка чыкса кїйєєў багат деп айтат, меним-че кїйєєгє мени баксын деп чыгуу туура эмес болуш керек. Тескерисинче єзїў-дїн талантыўды колдонуп болочоктогу жолдошуўа жардам берип, кїч бирдик-те кылып чоў-чоў бир идеяларды жара-тып коомдогу єзгєчє адам болууга жол ачылат деген ойдомун. Ошол їчїн, мен їчїн турмуш куруу эў маанилїї жана ал оюнчук болбогондуктан , апам айткандай “100 жолу єлчєп, бир жолу кесїї” туура деп ойлойм.

- Маегиўизге чоў рахмат Жий-де айым.

Маектешкен Рахатбек РЫСАЛИЕВ

Зоотбекова Жийде, 5-каналдын алып баруучусу:

ШОУ МАЕК

ЖОЛУМ АЧЫК, ИЙГИЛИКТЕР КОШТОЙТ...

Зоотбекова Жийде, 5-каналдын алып баруучусу:Зоотбекова Жийде, 5-каналдын алып баруучусу:

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

10 ТАГДЫРАтым Асел 24 жаштамын. Ата-энем

мен кичинекей кезимде эле авариядан каза болуп калышкан. Мени жана иним-ди таежем багам деп колуна алган. Биз жашаган їйдї болсо арзан эле сатып жи-берген. Мектепке киргичекти таежем де-небизден кєк кетирген жок. Кїндє сабайт. Колу ооруса їбєлїк менен сабайт. Ал аз келгенсип, балдары “Силер жетимсиўер. Єзїўєрдїн їйїўєргє кеткиле” – деп апасы жокто сыртка кууп салышат. Иним экєє-бїз їйїбїзгє кетели десек, дарегибизди билбейбиз. Алардын баарына чыдап эп-теп мектепке кирдик. Бир кїнї мектеп-теги тазалык сектору жакабызды текше-рип жаткан болчу, менин жакамды карап атып мойнумдагы кєктї кєрїп эжеге айт-ты. Анын мурунку кїнї “їйдї жакшылап жыйнабайсыў” деп таежем мени муунткан эле, кєгєрїп калыптыр. Эже келип мени катуу суракка алды. Таежемдин урганы туурасында такыр айткан жокмун. Анан айласы кетип мени директорго алып бар-ды. Директор милиция чакыртып таежем-ди мектепке алып келишти. Мени заардуу кєздєрї менен караган таежем єлєєрчє актанып мени муунтмак турсун мага ка-туу сїйлєбєєрїн айтып карганып жатты. Кошуналарды да сураака алганда, жакын жашаган кошуна таежемдин бизге кылган мамилесин айтып берди.

БАЛДАР ЇЙЇНЄ БАРГАНДА ЖЫРГАДЫК

Таежемди камап, бизди балдар їйїнє жеткиришти. Ал жактан эч ким бизди урбай, тагдырлаштарыбыз менен окуп жїрдїк. Таежемдин тепкисинен жалкып калып, балдар їйїнє барганда кадимки-дей жыргап эле калдык. Иним менин ар-тыман єсїп келе жатты. Мектепти бїтїп, университетке тапшырганы шаарга кел-дим. Бюджет эмес контракка єттїм. Конт-ракты тєлєш їчїн официант болуп бир кафеге орношуп алдым. Кїнїгє 300 сом таап келем. Кээде 1000 сом табам. Инимди бакканга жетет, контрагыма кичине жет-пей калып атты. Тїнї менен иштегендик-тен сабак учурунда уктап калып жаттым. Биринчи жылы жакшы окудум, 2-курста сабакка кєп барбай атып окуудан чыгып калдым. Официант болуп иштеп жїрїп Руслан аттуу жигит менен тааныштым. Ал кїндє мен иштен чыкканда кварти-рама чейин машинеси менен жеткирип коет. Иниме боору ооруп єзїнїн кийим-дерин алып келип берет. Иши кылып мага жакшы мамиледе болуп жїрдї. Ошондо эле анын чирик адам экенин билгенимде аны менен сїйлєшмєк тїгїл жанына жа-кын жолбойт болчумун.

ЖИГИТИМ СОЙКУКАНАГА АЛЫП БАРДЫ

Кыш болчу. Иштен чыгып їйгє кетип баратсам Руслан машинеси менен мени тосуп алды. “Асел, мени менен конокко барып келчи. Бир-эки саат отуруп эле анан їйїўє жеткирип коем” – дегенинен макул болуп конокко бардык. 2 кабат-туу особняк экен. Кирсек эле ал їйдїн босогосу нан тамекинин жыты бурку-райт. Ары жакта бильярддын столу. Шей-шеп жамынган кыздар жїрєт. Абдан таў калып: “Мени каерге алып келдиў? Бул жалапкана го?” – десем. “Ооба, дал єзї. Сендей чїрєктї кєптєн бери капканга тїшїрє албай жїргєм. Бїгїн кылтакка єзїў илиндиў байкушум. Сенин куткарып кетээр эч кимиў жок. Сени башка єлкєгє сатсак да колуўан эч нерсе келбейт. Сен деген бир байкушсуў ” – деди. Бул єўїм-бї же тїшїмбї билбей, башым айланып, кєзїм караўгылашып жыгылып калып-тырмын. Бетиме тарсылдатып чапкылап атканынан ойгонуп кеттим. “Калп эле ант-корлонбо! Эгер иниўдин тирїї калышын кааласаў, биз айтканды кыласыў болбосо,

иниўди ит аткандай атып салам!” – деди да сыртка чыгып кетти. Менин инимен башка эмнем бар! Эптеп аны аман алып калуунун айласын ойлоп булардын айт-канына кєндїм. Иштеген акчамдын 20 пайызын иниме берип турмай болушту. Иним менен телефон аркылуу кээде гана сїйлєшєм. Ошондо да Расулдун жанын-да сїйлєшєм. Жакында барам деген гана кепти айтам. Иним болсо эжем келет деп кїтїп жїрєт байкушум. Кїнїнє 3-4 карда-рын тейлейм. Эркектердин эшек экенин ошондо билдим. Айбанга да мындай ма-миле жасабаса керек. Аракка тоюп алып каалаганын жасатышат. Кээ бири сабайт, тепкилейт. Эптеп чыдап жїрдїм.

МИЛИЦИОНЕРЛЕРГЕ ЫРАХМАТБир кїнї биздин сойкукананы мили-

ционерлер билип калып баарыбызды Ра-сулду баш кылып кармап кетишти. Абдан сїйїндїм. Ар бирибизди бирден суракка алып, кыздардын документтерин бериш-ти. Бирок, кайрадан сойкуканага барып

иштей турган болсо тїрмєгє камай тур-ганын эскертишти. Аларга ыраазы болуп документимди колго алып иниме чурка-дым. Иним єзї иштеп кичине акча чогул-туп жїрїптїр. Биз жашаган квартирадан кєчїп кеттик. Азыр Дубайдабыз. Англис тилин мектептен эле жакшы їйрєнїп ал-ганбыз. Шаардан туристтик агенттиктер-ден Дубайда жумуш бар дегенинен тест тапшырып єтїп кетип, бул жакта дїкєндє иштейбиз. Арабызда ата-энебиздин жок-тугу гана болбосо азыр буюрса абалыбыз жакшы. Бардык жаман кїндєр артта кал-ды. Иним экєєбїз бул жактан їй алдык. Эми-эми жашоонун кандай керемет эке-нин сезип жатабыз. P.S. Урматтуу окурман, эгерде сиз да тагдырыўыз менен бєлїшкїўїз келсе биздин редакция менен байланышыўыз. Сиздин їнїўїздї элге жеткирїїгє даярбыз. Дарегибиз 2-бетте.

Жазып алган Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА

СЇЙЄМ СЕНИ ЛИРА SEVEN!Айбат гезити, сиздердин жамаатка чек-

сиз рахмат! Мен сиздердин гезит аркылуу кыргызымдын кымча бел сулуусуна болгон арзуумду жеткиргим келди. Ал кыз чыгар-мачыл чєйрєдє, бирок элдикинен єзгєчє сти-ли, єў-келбети, дене мїчєсї менен бир топ айырмаланып турат. Чачы белинен єткєн, гитараныкындай фигурага жана булбулду-кундай їнгє ээ Лира Sevenди абдан жакты-рам. Албетте, анын чырайын кєргєн ар бир эркек ал кызга суктанбай койбойт. Бирок, кыздар аны жактырышпаарын билем. Лира, “Эркеле” деген ырыўдын клибинде бийлеге-ниўди кєрїп эле сага кєзїм тїшїп калган. Сенин бийлегениў да бир башкача, адамды єзїўє магниттей гана тартып турасыў. Белиўе жеткен чачыўды ушул бойдон эле жайып алып жїрчї. Белиўдин ичкелигин эр-кектер кєрїп калбасын деп алардан абдан кызганам. Атаў Политехте иштейт эмес-пи, ал киши менен жолугуп сїйлєшїп калам. Мыкты инсан. Бирок, а кишиден сени сура-гандан корком. Баса, єткєндє Фейсбукчулар-дын кечесине баргам. Сен да ал жакка бар-дыў. Мен сенден кичине арыраак отурдум. Сенин жаныўа отурайын деп жакшы эле аракеттендим бош орун жок болуп калды. Сага жанагы карыган, курсагы чыккан кара

киши жабышканда жаным чыгып кетти. Сен анын жабышканына башында маани деле берген жоксуў, бирок кийин андан єзїў-дї оолак кармай баштадыў. Дагы бир жолу сага тийишкенде ал кишини сыртка алып чыгып, “Менин сїйгєн кызыма тийишпе!” – деп коркутайын деп атсам эле жоксуў. Кєрсє жаныўда отурган бир кара тору сулуучумак эже менен кетип калыпсыў. Тиги кара киши курсагын сылаган боюнча тишинин кирин соруп кала берди. Сїйїнгєнїмдї айтпа. Эми сенин артыўан кїнїгє аўдымай адат таап алдым. Кичине бошой калганымда эле, сен иштеген жерге барып машинемдин ичинде аўдып отура берем. Сени менен тил табы-шып сїйлєшєйїн дейм, учурашкандан кийин эле сїрдєгєнїм билинип калбасын деп сєздї бїтїрїїгє шашам. Бирок, сен эл ойлогондой бой кєтєргєн кыз эмессиў. Бир нерсени бетке айткан мїнєзїў жагат. Анан ачыксыў. Ал-бетте, мен жакында ачыкка чыгам. Апама сени сїйєєрїмдї айтсам “Аныў кийим кий-бейт го. Жарым жылаўач болуп гезиттер-де жїрєт. Ал кызды албайсыў”, - деп мага каршы чыгып жатат. Бирок, мен баары бир сага їйлєнїїгє болгон кїчїмдї жумшайм. Лира, ачык кийинбечи! Сени эркектерден кызганып сїйєм!

Нурик

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

11ЖЕРГИЛИКТЇЇЖАЎЫЛЫКТАР

«БИЙЛИК МЕНЕН КООМЧУЛУК СЕКСУАЛДЫК ЗОРДУК-ЗОМБУЛУК МЕНЕН КЇРЄШЇП АТКАН МААЛДА СОТТОР ЗОРДУКЧУЛАРГА ГУМАНДУУЛУК КЄРСЄТЇЇДЄ»

БИШКЕКТЕ ЕВРОПА КЕЎЕШИНИН ПАРЛАМЕНТТИК АССАМБЛЕЯСЫНЫН КЫРГЫЗСТАНДЫН ИЧКИ САЯСАТЫНА КИЙЛИГИШЇЇСЇНЄ КАРШЫ МИТИНГ ЄТТЇ

Дал ушундай пикирин «Сезим» кри-зистик борборунун жетекчиси Бїбїсара Рыскулова 5-февралдагы маалымат жы-йынында билдирди. Анын айтымында, зордукчулукка тушуккан жаш кыз-ке-линдер жана жашы жетелек кыздардын ата-энелери кризистик борборго кайры-лышат. Алар соттордун зордукчуларга ка-рата акыйкатсыз єкїм чыгарганы, кээде таптакыр актап койгонуна наарачылыгын билдиришет. «Єткєндє Кадамжайдагы 18 жаштагы кыздын атасы кайрылды. Анын кызын 24 жаштагы айылдашы зордук-таптыр, бирок аны райондук жана Бат-кен облустук соту актап салган», - дейт Б.Рыскулова.

Сєзїн андан ары улаган Бїбїсара айым актоо єкїмїнє зыян тарткан тараптардын

доо арызын кайра артка кайтарганы же тосмо арыз жазганы себепкер болорун баса белгиледи. «Бир окуяны мисал кел-тирейин. Бир кызды зордуктаган адам анын видеосун интернетке илип, бїткїл элге жаям деп коркуткан. Жыйынтыгында сотто кыз баш тарттык, зордукчул бошо-тулду. Кыз бир нече ирет ємїрїн кыюу-га аракет кылган. Биз бул ишти Жогорку Сотто кароого жетиштик, бирок анда бол-гону 6 жылга эркинен ажыратылды. Алты жылдын 3 жылы амнистия менен кыс-картылды. Єкїмдє анын биринчи жолу кылмыш кылганы жазылган. Эмне анын дагы бир нече зордукчул ишин жасашын кїтїп, анан мыйзам чегинде жазалашы-быз керекби?» - деген суроону укук кор-гоочу кабыргасынан коет.

КР Жогорку Кеўешинин депутатта-рынын «Бир жыныстагы адамдардын сексуалдык карым-катышын пропаган-далоого тыюу салуу» тууралуу мыйзам долбоорун даярдашканы Европарламент-тин єкїлдєрїнє жакпай калганы белгилїї. Алар муну «адам укугун чектєє» катары сыпатташып, кыргыз парламентарийле-рин ал мыйзамдан баш тартууга чакы-рышкан болчу. Ошол эле учурда Кыргыз-стандын ичиндеги чет мамлекеттерден каржыланган бейєкмєт уюмдардын ба-сымдуу бєлїгї дагы аталган мыйзам дол-бооруна каршы аракеттерин жасап кели-

шет. Алардын мындай аракетинен улам шамалдын кайдан согуп атканы айдан ачык кєрїнїп турат. Демек, батыштан каржыланган уюмдар Кыргызстандын ички саясатына тереў кийлигишїї ме-нен ата-бабаларыбыздын нарк-насилине, їрп-адатына каршы келе турган жосун-суз жорукту жайылтууну колдоп жатыш-канын кантип танабыз? Мына ушундан улам 5-февралда борборубузда Ак їйдїн алдында Кыргызстандын ички саясаты-на Европа Кеўешинин Парламенттик Ас-

самблеясынын кийлигишїїсїнє каршы митинг єтїїдє. Митингдин дагы бир ка-тышуучусу «Калыс» кыймылынын лиде-ри Жеўиш Молдакматов митингге чык-кандар жаш балдарды зордуктагандарга єлїм жазасын талап кылып жатышкан-дыгын билдирет. «Парламент педофил-дер маселесин єз деўгээлинде карабай жатат. Эгерде карашса, їстїртєн гана ка-рап, анын себептери менен кїрєшпєй, тергєє менен кїрєшїїдє. Биз депутаттар ушул маселени кароосун талап кылабыз. Конституция боюнча єлїм жазасына тар-

тууга тыюу салынгандыгын туура тїшї-нєбїз. Бирок биз мындай єзгєртїїнї кир-гизїї їчїн референдум єткєрїїгє болот жана биз анын єтїшїн колдойбуз» дейт ал. Чындыгында эле бул кєтєрїлгєн эки маселе теў орчундуу маселелер. Кыргыз элине жат кєрїнїш болгон бир жыныс-тагы адамдардын сексуалдык карым-ка-тышын пропаганда кылуу бул кайсы бир кїчтєрдїн элибизди тукум курут кылууга жасап аткан атайын аракетиндей туюлат. Ошол эле учурда ыймандуулукка да шек келтирет. Ал эми жаш балдарды зордук-тоо маселеси дагы єтє олуттуу, кооптуу маселе болуп турат.

КЫРГЫЗСТАНДЫН БЕШ ЖАРАНЫ КАЗА ТАПКАН

Кыргызстандын Єзгєчє кырдаалдар министрлиги Башкортстандын Октябрь шаарына жакын жерде жол кырсыгынан Кыргызстандын беш жараны каза тапка-нын билдирди. Кырсык 5-февралга кара-ган тїнї, тїнкї саат бирде болгон.

Министрликтин маалыматына кара-ганда, Урал автожолунун 14-чакырымын-да "Вольво" їлгїсїндєгї унаа менен "Га-зель" кагышып кеткен. Мындан улам 7 адам жабыркап, 5 адам каза болгон. Эки киши Октябрь шаарындагы ооруканага жеткирилген.

Каза болгон 5 киши Кыргызстандын жарандары. Алардын аты-жєнї такталды:

- Маминов Акыл Камчыбекович,- Шарипов Бахретдин,- Кусумбаев Исламбек,- Нажимутдинов Шерали Шавкатович,- Кочконбай уулу Исламбек.Жаракат алып, ооруканага жеткирил-

гендер:- Нурматов Носиржан Ахматжанович,

1965-жылы туулган (жарандыгы анык-тала элек);

- Кислицин Александр Владимирович, 1962-жылы туулган (жарандыгы анык-тала элек).

Соўку маалыматтарга караганда, каза болгон кыргызстандыктардын сєєгїн ме-кенине алып келїї аракеттери кєрїлїп баштады.

100 МИЎ СОМ САЛГЫЛА», ДЕП АЛДАП АКЧА

ОПУЗАЛАГАНДАР КАРМАЛДЫБаткен облусунун Кадамжай районун-

да 1-февраль кїнї белгилїї эле адамдын їйїнє телефон чалуу болуп, анын Россия-дагы баласынын атынан «адам єлтїрїп койдум, 100 миў сомду тез аранын ичинде салгыла» деген кабар келген.

Жергиликтїї укук коргоо органдары-нан маалымдашкандай, шектїї окуяны шаардык ички ичтер бєлїмїнє кабарла-ган ата-эненин айтуусу боюнча, шаар-дык ички иштер бєлїмїнїн опер тобу

айтылган жерге барып, шектїїлєрдї кє-зємєлгє алган.

Милициянын майору Давранбек Ма-маткуловдун айтымында, шектїї адам-дын «сары изине чєп салган» опер топ ал жерге барганда, акчаны алуучу адам акчаны Кадамжай районундагы Козубай орто мектебинин жанына алып баруусун айтышкан. Телефондогу «терррор» ошол жерден кармалып, учурда сурак берип жатат.

ОК АТУУЧУ КУРАЛДЫ МЫЙЗАМСЫЗ КЄТЄРЇП

ЖЇРГЄН ЖЕРИНЕН КАРМАЛДЫБакай-Ата районунун Їрмарал айылы-

нын тургуну ТОЗ-8 їлгїсїндєгї ок атуу-чу куралды мыйзамсыз кєтєрїп жїргєн жеринен кармалды. Бул тууралуу Талас ОИИБнын басма сєз кызматынан бил-диришти.

Маалыматка ылайык, Бакай-Ата райо-нунда 4-февралда «Арсенал» рейдинин жїрїшїндє Бакай-Ата РИИБнїн аймак-тык тескєєчїсї тарабынан Бакай-Ата ра-йонунун Їрмарал айылынын тїштїк та-рабындагы талаадан Їрмарал айылынын тургуну 1990-жылы туулган А.К. ТОЗ-8 їлгїсїндєгї номери сїрїлгєн сайлуу ок атуучу куралын мыйзамсыз кєтєрїп жїр-гєн жеринен кармалган.

Учурда тиешелїї изилдєєлєр дайын-далып текшерїї иштери жїргїзїлїїдє

АРАЖАТТЫН ЖЕТИШСИЗДИГИНЕН 9 БАЛА

БАКЧА ЖАБЫЛЫП КАЛУУ КОРКУНУЧУНДА

Жалал-Абад облусунун Сузак райо-нунда каражаттын жетишсиздигинен 9 бала бакча жабылып калуу коркунучун-да. Бул туралуу Жогорку Кеўештин басма сєз кызматы билдирди.

Бул кєйгєйдї бїгїн, 5-февралда Жо-горку Кеўештин жыйынында депутаттар Уланбек Нуркулов, Абдулатип Режева-лиев жана Гїласал Садырбаева кєтєрдї.

Эл єкїлдєрїнїн маалыматы боюнча, Жалал-Абад облусунун Сузак районун-да 20 бала бакча ачылган болсо, бїгїнкї кїндє алардын 9у жабылуу алдында ту-рат. Алардын жабылышына бала бакча-лардагы тарбиячыларга каражат тєлєн-бєгєндїгї себеп болууда.

«Ансыз деле тарбиячылар 1 жыл бе-кер иштеп беришкен. Ошону менен ка-тар, бала бакчалар жабылып калбасын деп єз чєнтєктєрїнєн дагы каржылап келишкен», - дешет депутаттар.

Белгилей кетсек, депутаттар бул ма-селени чечїї максатында єкмєткє ба-гытташты.

БИЙЛИК ИСКРА АЙЫЛЫНДАГЫ УЛУТТАР АРАЛЫК

ЧАТАКТЫ ЖЄНГЄ САЛУУГА АРКЕТТЕНЇЇДЄ

Бийлик Искра айылындагы улуттар

аралык чатакты жєнгє салууга аркетте-нїїдє. Бул тууралуу АКИpress агенттиги-не єздїк булактар кабарлады.

5-февралда укук коргоо органдары-нын, жергиликтїї мамлекеттик адми-нистрациянын, жергиликтїї єз алдынча башкаруу иштери жана улуттар аралык мамилелер боюнча Мамлекеттик агент-тиктин, Мусулмандар дин башкармалы-гынын жана аксакалдардын катышуусун-да Чїй районунун Искра айылындагы чатактуу жагдай боюнча жолугушуу бо-луп єттї.

Маалымат булактын билдиргенине ка-раганда, чатактын чыгышына Искра айы-лындагы кєрїстєн себеп болгон. Эскерте кетсек, 2015-жылдын 8-январында Ток-мок шаарында кємїр исине ууланып бир їй-бїлєнїн 6 мїчєсї каза болгон. Алар-дын улуту дунган болгон. Туугандары аларды Искра айылындагы кєрїстєнгє кємїїнї чечишкен.

Айылдын кыргыз бєлїгї жергиликтїї кєрїстєнгє башка жактардан келгендер эмес, айылда жашагандар гана кємїлї-шїн талап кылышкан.

Жолугушуунун жыйынтыгында жаг-дайды териштирїї їчїн комиссия тїзїлдї.

Эскерте кетсек, 2006-жылдын февра-лында улуттар аралык чатак чыккан. Анда чатактын чыгышына дунган улутундагы эки жигиттин орус улутундагы єспїрїмдї сабап коюшкандыгы себеп болгон. Чатак укук коргоо органдарынын атайын тобу-нун катышуусу менен токтотулган.

КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

12 ТОП-10

ДЇЙНЄНЇН ЭЎ КООЗ ШААРЛАРЫFORBES журналы жыл сайын жарыялап келген жыйынтык боюнча, Лондон жана Париж шаарлары адаттагыдай эле эў алдыўкы саптан оорун алган. Ал эми, калган шаарлар, жыл сайын бул рейтингде оорун алмаштырып єзгєрїп турат. Тємєндє "forbes" журналынын дїйнєнїн эў кооз шаары деп эсептелген, 10 шаарды сунуштайбыз.

1-ООРУНДА ПАРИЖ

Париж шаары Франциянын борбор калаасы. Кєп-тєгєн жаш сїйїшкєндєрдїн кыялындагы шаар болуп эсептелинет. Париж шаары єзїнїн кучагына кєптєгєн атактуу инсандарды камтыган жана башка чет єлкєнїн актёрлордун да кызуусун арттырган. Бул шаар жєнїн-дє кєптєгєн кинолор тартылган. Чындыгында Париж аябай кооз шаарлардын бири жана кооз шаарлардын алдыўкы сабында туруп келет. Бул кереметтїї роман-тикалык шаар, бїткїл дїйнєлїк коомчулук тарабынан "дїйнєдєгї эў кооз шаарлардын бири деп табылган.

Париждин атагын чыгарган бир гана Эйфел мунарасы менен Лувр музейи гана эмес. Бул кереметтїї шаардын кєптєгєн тарыхый имараттары, парктар, дїкєндєр жана башкалары менен сыймыкта алышат. Ал эми, Парижге барган ар бир турист, сєзсїз тїрдє Мона Лизаны кєрїї їчїн Лувр музейине баш бакпаса болбос.

2-ООРУНДА ЛОНДОН

Лондон, бул шаарды кимдер гана билбейт жана бул шаар тууралу уккан адам, дароо эле Лондонго байла-ныштуу ар кандай нерселерди элестетет. Кимдир Биг-Бен жана Тауэр жєнїндє, кимдир бирєє эки кабаттуу ав-тобустар жєнїндє, кимдир Лондондогу тумандар жана жамгырларды элестетет. Ал эми кино сїйїїчїлєрї алгач эле Шерлок Холмсду элестетсе керек.

Лондондун абасы таў калтыраарлык таптаза аба, бул албетте Улуу Британиянын борборуна биринчи жолу келип жаткандарды таў калтырбай койбойт. Ошондой эле, Лондондо Европадагы эў бийик имарат, Лондон Кєзї имараты жайгашкан.

3-ООРУН РИО-ДЕ-ЖАНЕЙРО

Футболдун дїйнєлїк борбору жана карнавалдын ме-кени деп да саналган жана 2014-жылы дїйнєлїк фут-бол боюнча чемпионаттыкты єз кучагына алып жак-шы маанайды тартуулаган Бразилиянын борбор шаары Рио-Де-Жанейро 3 орунду ээлейт. Бул шаар башкалар-дан єзгєчєлїгї Исус Христостун символу, бийиктиги 36 метр болгон статуясы эсептелет. Шаар Бразилиянын маданий, экономикалык борборлорунун бири. Айрыкча Рио де Жанейрого кєпчїлїк туристтер, белгилїї Бра-зилия карнавалын єткєрїї убагында келип кєрїп ке-тїїнї самашат..

4-ООРУНДА ТОКИО

Азыркы учурда Кытайдын Шанхай шаары, калкынын саны боюнча дїйнєнїн эў чоў шаары болсо, ал эми То-кио жеринин аянты боюнча дїйнєдєгї эў чоў шаар бо-луп саналат. Токио шаары єзїнїн заманбап

Токио дїйнєлїк экономикалык, финансылык борбор-лордун бири. Заманбап шаарлардын катарында.

5-ООРУНДА ДУБАЙ

Дубай жаўыдан гана єнїгїп келе жаткан шаарлардын бири. Ошентсе да Дубай азыркы учурда ири соода эко-номикалык борборго айланды.

1996-жылы Дубайда нефть табылгандан баштап єтє тез темп менен єнїгє баштады. Дубайда кєптєгєн фир-малардын офистери, магазиндер, асман тиреген куру-луштар, отельдер жана башкалар жайгашкан. Дубай-да ошондой эле дїйнєдєгї эў чоў ырдоочу музыкалык фонтан оорун алган жана ошону менен бирге дїйнєдєгї эў бийик имаратты менен мактаныша алышат..

6-ООРУН НЬЮ-ЙОРК

Бул шаарды “Дїйнєнїн борбору” деп аташат. Нью-Йорк Америка Кошмо Штаттарынын эў чоў жана сая-сий, маданий, экономикалык мааниси бар шаарларынын бири. Борбордук парк, эркиндик статуясы, Манхеттен сыяктуу аталыштарды укканда, кєптєгєн туристтерди кызыктырат.

7-ООРУНДА КЕЙПТАУН

Кейптаун Туштук Африка республикасынын ири шаа-ры. Спорттун "серфинг" (суу лыжасы) тїрї боюнча, дїй-нєлїк борбор деп да аташат. Кейптаунда жагымдуу аба ырайы, экзотикалык климат, пляждар жана башка ушун-дай жерлерине туристтер агылып келчїї жерлери кєп.

8-ООРУНДА КАИР

Каир Египет араб республикасынын (Мисир) борбор шаары. Кєптєгєн кылымдык тарыхка ээ болгон байыркы шаар. Мечиттер, Пирамидалар оорун алган. Пирамида-лардын ичинен Хеопс пирамидасы дїйнєнїн жети ке-реметинин бири болуп саналат. Кєптєгєн ири базарлар, тарыхый эски имараттар, жана заманбап кєк мелжиген їйлєр жайгашып, Каир кайталангыс кооз шаарлардын катарында 8 орунда турат.

9-ООРУНДА СТАМБУЛ

Стамбул Европанын жана Турциянын эў ири шаары болуп эсептелет. Европа жана Азияны ажыратып тур-ган Босфор кысыгынан оорун алган шаар. Байыркы шаарлардын бири, мурдакы аталышы Константинопол. Азыркы учурда Стамбул чыгыш менен батыштын мада-ниятын айкалыштырган, заманбап шаарлардын бири.

10-ООРУН СИДНЕЙ

Австралиянын борбору болгон Сидней дїйнєнїн эў кооз шаарларынын 10 орунун камсыз кылып турат. Сидней шаарында кєзгє толумдуу кооз жерлери, кооз имараттар, кызыктуу эстеликтер кєптєгєн туристтер-дин кызыгуусун арттырып келет.

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

13ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШ

ЄЧПЄС ГЇЛ, САМАРКАНД ЄЧПЄС ГЇЛЇ, БОЗУНАЧ

Астра тукумундагы кєп жылдык чєптїї єсїмдїк. Анын сабагы бир нече, бийиктиги 15-35 см, боз болот. Тамыры жакын, жалбырактары жумуртка сымал, узунча, сабагындагылар – тїз, ланцеттей, сапсыз. Гїлдєрї ачык-сары, лимон-сары, башкы гїл сабагында каптал гїл саптардан бутактанган топ гїлдї пайда кылат.

Тамыры катуу, таралган, кара кїрєў тїстє. Єсїм-дїк июнь- августа гїлдєйт. Уругу – кутуча, август-сентябрда бышат. Єчпєс гїл кєбїнчє кумдуу то-пуракта єсєт. Биздин єлкєдє Єзгєн жана Чаткал тоолорунда кєп болот.

Дары катарында єчпєс гїлдїн гїлдєрї толук ачылганга чейин жыйналат. Топ гїлдєрдї тїбїнєн кайчы менен кесип алат. Сабагынын калдыгы 1-2 см ден кєп болбош керек. Караўгы, жакшы желде-тилген сарайларда кургатылат. Кїн абдан ысыганда гїлдєрї ажырап кетет. Кургак сырье ачык сары тїс-тє, жыты жагымдуу, даамы ачуу. Сактоо мєєнєтїї 3жыл. Єчпєс гїлдє флавоноиддер, эфир майлары, чайырлар, ачуу жана ийлєє заттар, микроэлемент-тер, стероиддер ж.б. бирикмелер бар. Єчпєс гїлдєн жасалган дарылар єт баштыкчасынын иштешин оўолтуп, єттї айдайт. Ашказан менен он эки эли ичегинин зилдерин бєлїп чыгарууга кємєк болот, артериялык кан басымды бир аз жогорулатат. Заа-ра айдама, бактерияларга каршы да таасирге ээ.

Єчпєс гїл єт жолдорунун сезгенїї ооруларын-да, боор ооруларында колдонулат. Бирок, єт баш-тыкчасында таш пайда болуу оорусунда ал колдо-нулбайт. Себеби, єт айдалып чыкканда таштар єт жолдоруна тыгылып калышы мїмкїн. Заара жол-дорунда майда таш менен кум пайда болсо, єчпєс гїл аны да айдайт.

Колдонуу ыкмасы: 10г єчпєс гїлдїн їстїнє 200мл (1 стакан) кайнак суу куюп, 30-40 минута термос-то демдеп, чыпкалайт. Тамакка чейин 30 минута калганда 2 аш кашыктан 3 маал ичсе жарайт. Єч-пєс гїлдї шкафка салып койсо, ал кийимди кїбє-дєн сактайт.

ТОПИНАМБУР, ЖЕР АЛМУРУТ- татаал гїлдїїлєр тукумундагы кєп жылдык

єсїмдїк. Сабагы кїн карамага окшош келет. Саба-гы тїз, кїчтїї, жогорку жагы бутактуу, узундугу 1,2-2,5 м, кээде 4 м –ге чейин. Жалбырактары кыска саптуу, жумуртка сымал, учу ичкерилген. Гїлдєрї кїн караманыкындай майдаарак келет. Тамыр сис-темасы абдан чоў жана тереў жайгашат. Топуракта-гы єзгрїлгєн кыскарып, жоонойгон сабагы тїймєк, андагы кєзчєлєрї-бїчїрлєр. Тїймєктєр ак, сары, кєк кызгылт, кызыл тїстє. Тїймєк запас топтолуучу жана вегетативдик кєбєйїї органы катарында кыз-мат кылат. Жер алмурут Тїндїк Америкадан алып келинген культурадагы єсїмдїк. Ал жазында же кї-зїндє картофель єстїрїїчї машинанын жардамы менен айдалат. Картошканы тїптєгєндєй эле тїп-тєлєт. Жашыл массасы 1 га-дан 350-500 ц тоют-ту, тїймєгї 200-250 ц тїзєт. Тїймєктєр топуракта жакшы сакталат, ошондуктан аны керек болгон-до гана казып алат. Тїймєктєрїндє сууда ээрїїчї полисахарид-инулин кєп (16-18�), азот заттары, С витамини, В тобундагы витаминдер бар. Тамакка колдонулат, ошондой эле андан єнєр жайда спирт, фруктоза алынат.

Топинамбурдун тїймєктєрї менен жашыл мас-сасы сонун тоют. Аны кєк бойдон же силостогон тїрдє да берет. Тїймєктєрїн 100 кг-да 1,5кг сиўи-рилїїчї протеин бар. Силос менен тїймєктєрїн мал жакшы жейт. Куштар менен коёндорго да бер-се жарайт, алар андан жакшы семирет.

ПАХТА-ГЇЛКАЙЫРГїлкайыр тукумундагы бир жылдык чєп єсїмдї-

гї. Республиканын тїштїгїндє эгилет. Сабагы узун, жалбырактары узун саптуу, кезектїї, тїп жагы жї-рєк сымал, 3-5 айчыктуу. Гїлдїї сабагы узун, анда жалбырактын сабакка бекиген жериндеги сабагы менен сабактын ортосундагы аралыкта (колтугунда) гїлдєр жайгашкан. Гїлдєрдїн диаметри 6-7 см. Гїл жалбырактары 5, мала сары, кийин кызарат. Уру-гу 3-5 саадактуу кутуча, ал жетилгенде єзї ачылат. Уруктарынын сырты узун жана кыска буула менен капталган. Июль –ноябрда гїлдєйт.

Сырье катары тамырынын кыртышы, пахта буу-ласы (ал жетилген мємєсїнєн їзїлїп алынат), ошон-дой эле тїгї алынгандан кийинки уруктар пайда-ланылат, андан май чыгарылат.

Тамырынын кыртышында госсипол аттуу би-рикме, С витамини, эфир майлары бар. Уругунда –госсипол, єсїмдїк майы бар. Пахта майы –кїрєн кызыл тїстєгї май. Пахтанын майынын тїсї анда-гы кызыл пигмент- госсипурин жана сары пигмент- госсипол менен байланыштуу. Тазалангандан кийин пахта майы медициналык максатта да колдонулат. Анда каныкпаган май кислоталарынын єлчємї 45� ти тїзєт. Тазаланган пахта бууласы таза целлю-лозадан турат. Ал нымды єзїнє тарткандыктан жа-рааттарды тазалоодо кеўири колдонулат. Пахта буу-ласынын кан токтоотуучу касиети флавоноиддер, К витамини жана ийлєє заттары бар болгондугу менен байланыштуу. Уругунан чыгарылган єсїм-дїк майында Е витамини кєп. Ошондуктан пахта майы жыныс бездеринин функциясы бузулганда дарылык таасир берет. Пахтанын уруктарын кай-натып демдеп бала эмизгендерге ичирсе алардын сїтї кєбєйєт экен.

ТЕЎГЕ ГЇЛ, КАЛЕНДУЛАБийиктиги 30-60 см болгон татаал гїлдїїлєр туку-

мундагы бир жылдык єсїмдїк. Сабагы тїз, же бутак-талган. Жалбырактары кезектїї, овал сымал, кургак мезгилде єсїмдїк жабышкак, жыты балзамдай болот.

Гїлдєру алтын сары, ачык сары, диаметри 4-5см. Мємєсї –кыйшайган урукча, куштардын тырмагы-на окшош. Июндан баштап октябрга чейин гїлдєйт. Июлда эле уругу пайда болот. Календула биздин рес-публикада єстїрїлєт.

Гїлдєрдїн курамында каротиноиддер, ийлєє зат-тары, органикалык заттар, флавоноиддер, микроэле-менттер ж.б. бар.

Дары катарында гїлдєр колдонулат. Календула гїл-дєгєндє гїлдїн єзї жыйналат. Сезондо 15-20 жолу жыйнаса болот. Кєлєко жайда же кургаткычта 40-45 градуста кургатылат. Жыты анча эмес, жагымдуу болот.

Теўге гїлдїн (календула) препараттарынын єт ай-дама таасири бар, жогорулатылган кан басымды тє-мєндєтєт, нерв системасына сеп алдырма таасир бе-рет, уйку келтирет. Мындан тышкары, календуладан жасалган дарылар микробдорго каршы, сезгенїїгє да каршы таасир берет. Ошондуктан календула кїйїктє, їшїк алганда, сыздоок чыкканда колдонулат. Кален-дуланын тундурмасы менен ангинада тамак сезгенген-де оозду чайкаса жакшы болот. Календула кошулган майларды теринин сезгенїї ооруларында сыйпаса жардам берет. Їй шартында 10 гр кургак жанчылган гїлдї 50 г вазелин менен кошуп, аябай аралаштырып жарага сыйпаса жарайт.

Єсїмдїктїн жаш жалбырактарын майдалап, ши-шиген жерге тартып койсо, шишик тарайт. Ошондой эле календуланын тундурмасын ваннага кошсо, тери оорууларында жардам берет. Єсїмдїктїн ширесин сыгып алып, мурунга тамызса да, чимкирик азыраак чыгат. Календулада боёгуч заттар кєп болгондуктан, ал тамак аш єнєр жайында маргарин, май, сырды боё-гонго жана жыт бергенге пайдаланылат.

САРЫ ЧАЙ ЧЄПБийиктиги 30-100 см болгон кєп жылдык чєп.

Анын сабагы бир же бир нече, тыгыз, эки кырдууу. Жалбырактары майда, кезектїї, сабаксыз, сїйрї-овалдуу, жылма, кєптєгєн эфир чыгаруучу майда жылчыктары бар. Гїлдєрї кєп, сары алтындай, кара тилкелери бар, шыпыргыга окшогоп чогуган. Мє-мєсї - їч уялуу кєп уруктуу кутуча. Май-августта гїлдєйт. Уругу абдан майда, кїрєў, сентябрда бы-шат. Ал бардык жерде єсє берет. Сары чай чєптїн тїрї кєп.

Дары катары сары чай чєптїн бир тїрї гана жый-налат. Гїлдєгєн кезде 15-30 см сабагын кесип алат. Желдетилген, кєлєкє жайда кургатат. Андан ки-йин гїлдєр менен жалбырактары катуу сабактар-дан ажыратылат. Кургаган сары чєптїн бльзамдуу жыты бар, ал 3 жыл бою сакталат.

Сары чай чєптє 10-12� ийлєє заттары, боёгуч заттар, рутин, С жана РР витаминдер, каротин, эфир майлары бар. Сары чай чєптїн микробдорго кар-шы, сезгенїїгє каршы, кан токтотуучу, єт айдама, сеп алдырма касиеттери бар.

Сары чєптї элдик медицинада тундурма тїрїндє колдонулат. Ал їчун 1 аш кашык чєптїн їстїнє 1 стакан кайнак суу куюп, 2 саат демдеп, чыпкалап 1/3 стакандан ичет. Сары чай чєптєн сонун май жасаса болот. Ал їчїн кургак чєптї майдалап, анын 1 бєлї-гїнє 2 бєлїк жылытылган єсїмдїк майын куюп, 3 жума караўгы жерге коюп коёт. Арасынан чайкап, аралаштыруу зарыл. Андан кийин чыпкалап, єзїнчє бєтєлкєгє куюп коюп, ар кайсы жараларды дары-ласа жарайт. Сары чай чєптєн туруктуу боёкторду (сары, жашыл) же ысык тундурмадан мала кызыл же кызыл тїстєгї боёк алса болот.

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

14 ЫР САПТАР

(Сандан санга)

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ

(КЫЗКАЙЫП)

Роман

(КЫЗКАЙЫП)

Тоолор кулаганда

Мунусун качан токтотот? Эми эмне бо-лот? Ал азыр аны кандай кабыл алат, жї-рєгїнє жетер жылуу сєз айтабы же, айтор, алдын-ала болжолдоп айтуу кыйын. Далай мезгил кєєнїндє кїйїп от болуп, ишеним- тагдыры болгон, тамчы сууга зар кылган эрме чєлдє азапка батып єлєсїў десе да жї-рєгїнїн кагуусуна айланган ал ойлорунан баш тарткан эмес. А заман кыяматы тап-такыр башка. Кыз кыялындай романтика дегенди да бу жашоонун чындыгы жокко чыгарып салган. Мунун болсо аны менен иши жок, ошол учкул кыялды менен ємїр сїрїп келет. Акыркы їлгїдє кїзгїдєй са-лынган жол менен карегиўди кїйгїзїп, кєз отуўа илинбей учкан, баасына башыў са-йылса да жеткис чет элдик жеўил машина-ларга жанталаша кол кєтєрїп, а бирок аны-сынан айла табалбай турган бу кеўкелести ушу азыр аларыў адам экен деп карап коёр тїрї жоктой. Ошентсе да, дагы бир жолу тобокелге ишенди. Ушундан улам ал эрин-бей эрте камынып, ресторан ырчысынын кєзїнє тїз кєрїнїп тургудай, аны менен маўдай- тескей жерди атайы тандап алды. Кєз учура кєздєгєнї ушул эле.

Ал аўгыча сахнага оркестрчилер чыгыш-ты да, єз ордуларына каадалуу отура баш-тады. Даўазасы таш жарган мындай рес-торанда башка жактан чакырылган жана жергиликтїї ырчылардын жылдыздары чыгып ырдай турган азыркынын жандуу рок-музыкасынын жанжыргалын каала-шат.

Мурда опера театрынын оркестринде ойногон музы- канттардын айрымдарын ал єўїнєн таанычу, кээлери менен жеке тааныштык жайы бар эле. Анткен менен кєптєн бери аларга жолукпай, далай мез-гил аларсыз єткєн. Ушу азыр ал тигилерге керек болду бекен? Эмне болсо ошол бол-сун, ал їчїн кеп анда эмес эле. Бир аз гана убакыт калды, музыканын мун козгор їнї жаўырып, ар адамдын кумар-эўсєєсї кїт-кєн дил эргиткен бир керемет кези баш-талат да, ал сени акырындык менен ємїр бою єксїїдє эўсеп келаткан бир керемет дїйнєгє ээрчитип кирип, жандїйнєўдї кайра жаўы жаратып, кєртирилик кєйгє-йїнєн арылтып, жалгыз гана кєўїл эрит-кен, кєўїл жыргаткан мукам ырдын, назик їндїн ажайып ааламында жашап каласыў. Аным їстїнє мунун музыка жандуулугун айта кєрбє, жамоодогу шору да, жыргал-кумары да ошол болчу. Муну жєн гана ку-мар-кызыгуу дешке болбос, тїшїндїрїїгє да мїмкїн эмес, айтор, бир керемет кїч-ка-сиет коштоп жїрчї. Бул боюнча оо мурун бир окуя болгон эле, аны эстеген сайын єзї да кїлїп жиберет, анан ошо замат кайрадан єзїн келесоо, музыканын жинди дубанасы деп жемелеп алчу. Азыркыдан жаш чагы, кайра куруу дегениў жаўыдан келген кез эле, журналисттик жумуштар менен Лон-дондо єтчї бир конференцияга барып, кир-сеў чыккыс жыргалы бар мейманкананын жарым-жартылай жертєлєсїндєгї кулак кескен жымжырттык баскан даараткана-сына киргенде тиги шып жагынын кайсы бир жеринен алданедей сыйкырдуу музы-ка тєгїлїп турганына, ушу кереги тиерде гана эске келер, падышаў да, башкаў да жєє барар жайда бул керемет кїнї-тїн дебей жаўыра берерине таў калган, бир туруп

кыжыры да кайнаган. Зарылдыктан улам барган, эл аягы їзїлбєйт экен, бири кирип жатат, бири чыгып жатат, бири заара уша-тып, дагы бири ич бошотуп, артын аарчы-нып, кайсы бири какырынып-тїкїрїнїп дегендей, айтор, мында жакшы кєрїнїш деле жок, ошондой болсо да мында кирген-дердин урматына Вагнер же Шопен, болбо-со єткєн замандын залкар таланттарынын улам биринин керемет музыкасы ойноп ту-рат экен. Ушундай да болорбу, бок-жини кускуў келтирер канализация тїтїктєрїнє жогору жактан бир ажайып музыка тыным-сыз тєгїлє берет экен. Ал мындай шумдугу жанды кїйгїзгєн, акылга сыйбас айла-амал менен жабдылган тейлєє маданиятына эс-тен тана таў калган да болчу. Мунусу кан-дай? Музыка деген Жаратканга жеткирер жалгыз жолдун єзї, жандїйнє ааламы го?! Бул ушундай, аны жаралгандын бардыгы билген, бирин бири тїшїнє алган, жарык дїйнєнїн жападан жалгыз тили ушул жана Жаратканга жан берип сыйынуу менен ага арналган ыйык махтал ырларын бу музы-ка жєн гана коштоп турбастан, ал дайыма бийиктикти эўсеткен, ага жеткирген бир касиеттїї учурда гана жаралчу, дїйнє ка-былдообуздун чексиздигине чейин угу-луп турчу керемет кїч экендиги бекери-нен эмес. Адам баласы єзїн бїт музыкага берген кезде гана єзїнєн єзїн кєкєлєтє Теўирине жакындатат, анын артынан сая тїшїп, айла-амал менен алам деп жїргєн азезилдин азгырык башкаруусунан чыгып, ошо кезеўдерде адам эркиндигине жетип, бїт баарын билген кєзї ачык абалга жетет. А булардын кылганын кара. Аттигинин ай, Совет кезиндегидей «Даттануулар жана сунуштар китеби» бул жерде да болгондо ал мына бул беш жылдыздуу мейманка-нанын кожоюндарынын жетесин жетик таанытар єкїмїн жазып таштамак. Мына эми, ал єйдє кєтєрїлїп, мейманкананын далис-жайына барганда ой-санаасын удур-гуткан бул жагдай жайында тарса-турс айта салды эле, ошо замат таш тиштеп отуруп калды. Ийе, баягы жылдары, батыш им-

периалист- терине каршы элдешпес кїрєш жїргїзїїнїн жолдорун їйрєткєн Москва-дагы комсомолдун жогорку курсунда окуп жїргєн кезинде жєндєп алган англис тили менен залкарлардын музыкасын дааратка-надан жаўыртып кор- добоо керектигин айтты эле, андагылардан эгер сизге бул ажаткана жакпаса, анда башкасына бары-ўыз деген сылык-сыпаа, а бирок жаакка чапкандай жооп алды.

Музыкага кумарын арта берилген бул єзї кээде та- маша-чыны менен эгер бала чагымда жылкы бакпай, музыкалык мек-тептен окуганымда азыр мен айтылуу ком-позитор болмокмун, а бирок ушу азыр да дил- кєєнїмдєн єз алдымча обон чыгарып жїрєм, бирок мунун бардыгы єзїм гана їчїн. Кап, аттиў десеў, атайын билимим болгондобу деп калчу.

Тагдырдын жазганын кара, турмушу бас-ма сєздє, музыканын кїйєрманы, театр сынчысы катары макалалар жарыялап ке-лет. Деген менен бул тарап деле тынч эмес, кашайтып капкан салгандар да болот.

Ал жєнїндє ойлонуп кереги не. А би-рок ал мынабу жерде гана, француздардын ак сєєктєрїнїн келгендердин чєнтєгїн кагар шарабы толо «Евразиядан» башка кайда бармак, ага ушул жер керек, анын дилоорусуна айланган арылбас санаа бу жайга айдап келгем, ошондон уламбы, же таза ичимдиктин кїчїнєнбї камы кызып, кєўїлї кєчїп, дїйнєсї жайнап отурду да, кагаздарын аўтарып жатып, ооба, жаандан кийинки козу карындардай жайнаган жаз-макерлердин бири, болгондо да жининдей жек кєргєнї, негизи жалган атак-даўк їчїн жанын саткан жергиликтїї жазарман, аны айрымдар той-топурдун думанасы деп да жїрїшєт, кыскасы, ошол кейбир мунун му-зыка жана музыка маданияты жєнїндєгї бир маегинде айтылган пикирине кайры-лып, каратып туруп как жїрєккє канжар уруп, кансыратып: «Кайра куруунун адаш-кан каркырасы - биздин музыка кїйєр-маныбыз Арсен Саманчин асманда кый-куулап жїрєт. Бир кезде ал Горбачевдун

тобунда каадалана канат какчу эле. Базар - замандын талабынан таала- йына таш тийген єзїнїн «Руханият» гезити аркы-луу социализмди жандїйнє менен улам кыйла жаўыртуу керектигине, адамзат-тын Кудайы маданият экендиги- не, айтор, дагы ушуга окшогондорго байма-бай чакы-рып турчу. Мына эми, ошо Горбачев кана да, оболоп учкан ошо куш-каргалардын катары кана?! Каўгыган кайран каркыра жандїйнєнїн эркиндиги жєнїндє, музы-ка тууралуу жазып, музыканы эркиндик-тин жогорку чеги, ай-ааламдын сулуулугу, ошондуктан бизге мындан башканын ке-реги жок деп дагы эле кыйкуулап жатат. Баракелде, эгер музыка анын айтканындай болсо, он сегиз миў ааламда андан ашкан эркиндик да жок десек, анда аны ар ким каалаганындай, оюна туура келгендей пай-далана берсе болот экен да: кааласа минип алып чаап кетет, кааласа оўду-солду камчы урат, мейли, кїн кїркїрєп добул урсун, бїт бардыгын бир чатырдын алдына чогултуп алып, дїйнєнї тїгєл дал кылып, келгиле эле келгиле, бийлейли да, ырдайлы, куба-нычка бєлєнїп, айкалыша алышып, дене кумар жыргалын бир кєрєлїк. Бизге ушул гана керекпи?! Эми биз музыканы каала-гандай калчайбыз, альбомдорду, дисктер-ди жайнатып, элге сатабыз, а акчаны болсо мына биз, ай- буй дегиче акчага тунганды билген азыркы заман байлары аталгандар, чимирилтип жатабыз, ооба, бїт барды-гы ушундай, боорукер байкуш болгондон кєрє жаўы кыргыз байы болгон артык. Бизди эч нерсе токтото албайт. Жалпы эл-дин шоу-эстрадага акыл таштай арбалып тартылгандыгы кайдагы бир ыйык асыл-дыктардан, жанагыл классика-млассика-дан, жана да фольклор-молклордон алда канча єйдє турат. А тигилер Єзїўєргє эле буйрусун. Бизге болсо бизнес-электрондук бакшылык керек. Эркиндик деген мына ушул, ал анткени жандуу ооруга жан бе-рип, арбалаўдана кєтєрїлгєн жїз миўде-ген колдор, чанактан чыга чакчыйган їкї кєздєр кїйїп, музыкадан жер кєчїп, кєк асманын боороондуу добулда калган токой сындуу ары-бери теўселет. Бїт дїйнєлїк электрондук музыка революўиясы жаша-сын! Керек болсо биз деген аба ырайып да єзгєртє алабыз!» - деп жазыптыр. Каргыш тийгирдин айтканын кара!

Мындай калжыў сєздї эстебей ак кой-со да болмок. Кєўїлї чєгїп, акылы азган-дан улам алдындагы мєлтїрєгєн шарапты тартып ийди да, томсоро тїшкєн чєйчєгїн кайрадан толтургусу келгенде, анын столу-на ресторандын кызматкерлеринин бири келип калды, сыртынан караганда офи-циант эмес. Салабаттуу, бука моюнуна бу евросервиске таандык боз тїстєгї кєпє-лєк-жагоо тагынып алыптыр, алкагы чоў кєз айнекчен экеп. Ал киши директордун єзї болуп чыкты.

- Кечиресиз, сиз Арсен Саманчинсизби? деди да, анын алдына «Евразиянын» эн-белгиси тїшїрїлгєн дарек кагазын койду.

- Окей! - Адатынча шыр жооп берди. Ооба, мен Арсен Саманчиндин дал єзї-мїн. Жаўылган жоксуз. А сиз «Евразия-нын» шеф-директорусуз го? Ордуман бир аз обдула саламдашайын деген ойдо кол сунуп баратып:

ТУЗ АЙЫЛЫ!Бышпаса да алча, мисте жангагы,Аз болсо да аккан суусу сайдагы.Жок болсо да карагай чеер бетеге,Капа болбой элим жашайт жайдары.

Алма бышат буудай бышат жериме,Кара тузу дары болот элиме.Демиккендер дем алалбай келгендер,Айыгышат дары эмей эмине.

Касиеттїї кара туз деп атайбыз,Сыймыктанып ушул тузда жашайбыз.Боз топурак чан болсо да айылыбыз,Бейиш болсо бейиштей деп баалайбыз.

НЕБЕРЕМЕ!Баламдын баласы неберем,Бактылуу чоў атаў сен менен.Жатсам да турсам да тиленип,Сурап мен алганмын теўирден.

Ємїрїў бактыўды сурайын,Кудай деп тиленип турайын.Эр жетип чоўойсоў неберем,Ата-эне кызматын кылаарсыў.

Илимдин билимдин качпагын,Адамдык сапатын сактагыў.Артыўдан жаман сєз ээрчитпей,Ата-Энеў тилегин актагыў

Кадыр Кубат, Туз айылы

№ 114 • 6-февраль, 2015-жыл

15СКАНВОРД

№ 113 • 6-ферваль, 2015-жыл

16 СПОРТ ДЇЙНЄ

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу жїрїп жатат!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

ЖУМГАЛДА ХОККЕЙ БОЮНЧА III АЧЫК ЧЕМПИОНАТЫ ЄТТЇ

Адам аракеттенгенде кандайдыр бир натыйжага жеткиси келет. Жашоо бизге кїнїгє таштарды тартуулайт. Ал таштардан їй, кєпїрє же жол куруш єз эркибиз. Кааласак эч нерсе жасабай койсок болот. Бирок, келечек муун бизди ошол таштар аркылуу таанышын унутпайлы. Мына ошондой жїктї єз мойнуна алган элдин уулу, Жумгалдын кулуну Автандил мырза спорттук оюнду колдоп берди.

Теўир тоодогу быйылкы хоккей боюн-ча республикалык 3-ачык турнири 31-ян-варь жана 1-февраль кїнї болуп єттї. «Жумгал –Шортон», «Нарын-Дордой», «Ормон-хан», «Нуралы-аке», «Барчын», «Байзак» жана Чолпон-Ата (Жумгалдан 4 команда, Кочкордон 1, Нарындан 1, Ысык-Кєлдєн 1) командалары жалпы кєрїїчїлєргє кызыктуу оюн кєрсєтїштї.

Турнирдин уюштуруу иштерине жана байге фондуна жалпысынан 600 миў сом-дон ашык акча сарпталды. Анын 450 миў сомго жакынын суммага Кыргызстан Со-циал демократия партиясы жана коомдук ишмер, Жумгалдан чыккан таанымал иш-кер «Автандил Кулбараков Юлдузович» атындагы фонд демєєрчїлїк кылып бер-ди. Райондун акими Исагулов Адылгазы, Кара-Кече жана Миў-Кушта кємїр каз-ган фирмалар жалпысынан 122миў сом чыгарышкан.

Эки кїнгє созулган оюндун жыйынты-гында 3-орун їчїнчї беттеште Нарындын «Дордой Ала-Тоо» командасы Кочкордун «Ормон-хан» командасын 2:1 эсебинде утуп алды. Финалга Чаектин «Жумгал-Шортон» командасы менен Миў-Куштун «Барчын» командалары беттешип, бири-бири менен єтє катуу тирешти. Жалпы-сынан 40 мїнєткє созулган оюнда эки команда теў 4:4 эсеби менен теў чыкка-нына байланыштуу кошумча убакыт бе-рилди. Анда да эсеп ачылбай калганда,

футболдун тили менен айтканда «пинал-тиге», же хоккейдин тили менен айтканда «булитке» кезек берилип «Жумгал-Шор-тон» командасы «Барчынды» 4:3 эсебин-де утуп чыкты. Бул финал Жумгалда 18 жылдан бери болуп келе жаткан хоккей оюну боюнча финалдардын эў кызык-туусу жана кєрїїчїлєрдїн бїйїрїн кы-зыткан финал болуп калды.

Биринчи байге-50 миў сом, башкы кубок ар бир оюнчуга «алтын» медаль «Жумгал-Шортон» командасына ыйга-рылды. Экинчи байге-30 миў сом жана «кїмїш» медалдары берилсе, їчїнчї бай-ге-20 миў сом «Нарын-Дордой» коман-дасына «коло» медалдары, тєртїнчї орун «Ормон-ханга» 10 миў сом ыйгарылды. Байгесиз калган оюнчуларга кызыкты-руучу сыйлык берилди.

Автандил КУЛБАРАКОВ, КСДПнын мїчєсї, коомдук ишмер:

«ХОККЕЙ ОЮНУ БАШКА РАЙОНДОРДО

ЖУМГАЛДАГЫДАЙ ЄНЇГЇШЇН КААЛАЙМ…»

- Жумгалда хоккейди биринчи жолу 1995-жылы Эркинбек Матыев байкебиз уюштуруп, баштап берген эле, балдар Чаектеги Шортон деген кєлдє ачык ста-диондо ойношчу. 1996-1997-жылдары кар аз жаап, аба-ырайы жылуу болгон-дугуна байланыштуу хоккей оюну єтпєй калган. 1998-жылдан бери республика-лык деўгээлде оюндар тынымсыз єтїп келе жатат. Кудай буюрса, хоккей оюну-нун сапаты жакшырып, кызыккандар да арбын. Мен башка райондордо да хок-кей оюну биздегидей деўгээлде єтїшїн каалайм. Себеби, хоккей оюну-чыныгы эркектердин оюну.

Ал эми мындай мїнєз кыргыздын жи-гиттерине тїздєн-тїз таандык. Дегеле, бул оюн биздин мамлекетте єнїгїшї керек. Биздин хоккейчилер келечекте дїйнєлїк аренада ойноп, Кыргызстандын желегин желбиретишине шегим жок.

Жыл сайын Жумгалдын эр-азамат жи-гиттери ушул хоккей оюнуна демєєр-чїлїк кылууда. Бул саамалыкты башка колунда бар адамдар да колго алса, бул спорттун тїрї дагы да бара-бара єнїк-

кєн спорт оюундарынын катарына ко-шулмак. Мен да бир нече жылдан бери демєєрчїлїк кылып єз салымымды ко-шуп келем. Жергиликтїї эл жана сырт-тан келген коноктор абдан жакшы кабыл алып, ыраазычылыгын билдирип жаты-

шат. Кудай буюрса, кийинки жылда боло турган хоккей оюнуна єз салымыбызды кошо бермекчибиз.

Самара САЛАМАТОВА