Айбат - коомдук-саясий гезити №90

БИЙЛИККЕ ЖЕТПЕЙ КАЛГАН САЯСАТЧЫЛАРДЫН 99 ПАЙЫЗЫ БАШАЛАМАНДЫКТЫ, БИЙЛИКТИН КУЛАШЫН КААЛАЙТ

Бексултан ЖАКИЕВ, КР эл жазуучусу:

«МИТИНГ-ПИКЕТ» БОЛОТ ДЕП ЭЛДИН КЄЎЇЛЇН БУРГУСУ КЕЛГЕН САЯСАТЧЫЛАР БАР»

“Эбола” вирусунун курмандыктары 10

[email protected] • ¹ 90 • 8-àâãóñò, 2014

www.aibat.kg

АМЕРИКА – XXI кылымдын басмачысы

Балдардын єчкєн шамдары кайра кїйдї

9

2

3

Кой союп, устукан тартуу

Ксения собчак Ысык-Кєл жээгинде

- Бексултан мырза, айрым сая-сатчылар "Кїзїндє кырдаал кур-чуп кетиши ыктымал, керек бол-со бийлик алмашышы мїмкїн" деп кєз ачыктанып атышат. Бизге кырдаалдын курчушу, бийликтин алмашышы пайда алып келеби?- Эч канда пайда алып келбейт. Саясатта

жїргєн мансапкор, ач кєз, дїнїйєкор сая-сатчылардын тилеги, їмїтї эле єлкєбїздє

бир кырсык болсо экен, башаламандык болсо экен, анан андан пайдаланып бий-ликке келип калсак экен деген тилектер болуп атат. Буларды ою бузук адамдар деп коёт. Азыркы тапта бийликтин бир бутагы-на илинбей калган саясатчылардын 99 па-йызы ушуну каалайт. Элибиз андай саясат-чыларды деле жакшы билип калды. Бирок куру намыс деген балээ жок болбой атат. Жердешинин, тууганынын, досунун акмак экенин кєрїп турушса деле “Кой бул биздин бала экен, колдоп коёлучу” деп кєчєгє чыга калып атышат. Быйыл жазында деле ошол бийликти кєксєгєндєр 10 миў, 20 миў адам топтойбуз деп атып тилектерине жетпей ка-лышты. Жанагы Садыр Жапаров дегени ар нерсени уюштургусу келип чуркап жїрїп, азыр єзї башка мамлекетте качып жїрєт. Булар эми кїзїндє деле албетте жєн жат-пайт. Бир нерселерди уюштургулары келет.

- Мамлекетибизди єнїктїрїї їчїн биз кандай кадамдарга барышы-быз керек?

- Мамлекетибизди ар тараптан єнїктї-рїї їчїн адегенде мамлекеттїїлїк дегенди бекемдєє керек. Аны бекемдєє їчїн тартип керек. Тартипти сактоо їчїн мыйзамды сыйлоо керек. Тилекке каршы бизде ошол мыйзамдарды жазып, анын аткарылышын кєзємєлгє алып тура турган депутаттар єздєрї мыйзамды бузуп коюп жатышат. Мыйзамды аткармак турсун, атайылап буз-гандар бар. Айткандары башка, жасаганда-ры бєлєк. Анан ыйман деген нерсе болуш керек. Ыйман менен маданият деген си-ноним эле сєздєр. Бизде ошол маданият-туулук жетишпей атат. Маданияттуулукту кєтєрїї їчїн театр, кино, сїрєт, спорт тар-мактарын єнїктїрїї керек. Эл ошолор ме-нен алек болуп калса дагы саясатта будуў-чаў токтойт. Азыркы тапта Кыргызстанды Россияга каршы койгусу келгендер да бар. Алар Америкага сатылып кеткендер. Мына ушундай саясатчыларга чара кєрїлїшї ке-рек эле. Тилекке каршы андай чаралар кол-донулбай атат.

"Айбат пресс"

Бактыгїл МОМБЕКОВА:

8

12

Жамин АКИМАЛИЕВ:


www.aibat.kg

Жамин АКИМАЛИЕВ:

2“КЄЧМЄНДЄР ОЮНДАРЫ” ТУРИСТТИК МЇМКЇНЧЇЛЇГЇБЇЗДЇ КЕЎЕЙТЕТ

5

8-август, 2014-жыл

2 ТЇРКЇН САЯСАТ

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №1837 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: [email protected]

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Жооптуу редактор:Мелис АРТЫКОВ

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

Жаныш КУЛМАНБЕТОВ, кинорежиссер: Аркадий ДУБНОВ, журналист:

Александр РОНКИН, тележурналист:

Абдимуктар МАМАТОВ, ЖК депутаты

“КЄЧМЄНДЄР ОЮНДАРЫ” ТУРИСТТИК

МЇМКЇНЧЇЛЇГЇБЇЗДЇ КЕЎЕЙТЕТ

«БАКИЕВ ЧЫНЫГЫ КЫЛМЫШКЕР, АНЫН ИНИСИ АНДАН АШКАН, КОЛУ КАНГА МАЛЫНГАН КЫЛМЫШКЕР»

«КЫРГЫЗ ЭЛИ БОРБОР АЗИЯДАГЫ ЭЎ ЄЗ АЛДЫНЧАЛУУ, ЭЎ

КЄЗКАРАНДЫСЫЗ, СЄЗДЇН ЖАКШЫ МААНИСИНДЕ, ЭЎ «КААРДУУ» ЭЛ»

БАШБАКАН ЖООМАТ ОТОРБАЕВ КЫРГЫЗСТАНДА ГАЗ ЧАРБАСЫН

ЄНЇКТЇРЇЇ БОЮНЧА ПРОГРАММА ДАЯРДООНУ ТАПШЫРДЫ

“ОЎОЙ ЖЕТКЕН ЭГЕМЕНДИКТИН БАРКЫНА ЖЕТЕ АЛБАЙ АТАБЫЗ"

- Жаныш мырза, єлкєбїздє кїз ай-ларында эл аралык деўгээлдеги «Кєчмєндєр оюндары» иш-чарасы єткєнї турат. Бул иш-чаранын

Кыргызстанда єтїп атканына кандай карайсыз?- Эл аралык деўгээлдеги кандай гана иш-

чара болбосун, ал эгерде Кыргызстанда єтїп жатса єлкєбїз їчїн пайда гана алып келет. Биринчиден андай иш-чаралар єлкєбїздї таанытат, экинчиден туристтик мїмкїнчї-лїгїбїздї кеўейтет. Каада - салтыбызды, їрп-адаттарыбызды кеўири таанытат. Бол-гону ошону рационалдуу пайдалана били-шибиз керек.

- Айрымдар “бул иш-чарага акча кетет, єткєрїп эмне кереги бар эле?” деген да ойлорун кыйытып келишет. Сиздин оюўуз кандай?- Биз бїгїнкї кїн менен гана жашаба-

шыбыз керек. Эртеўки кїнгє жол чабып, камын кєрїшїбїз зарыл. Ал эми ошол эр-теўки жолго ушундай эл аралык деўгээлдеги маданий иш-чаралар жол чабат.

Орусиялык журналист, Борбор Азия боюнча эксперт Аркадий Дубнов «Азаттык» радиосуна курган маегинде Кыргызстандын канкор президенти Курманбек Бакиев тууралуу оюн ортого салган. Тємєндє ошол маекти кыскартып сунуш кылабыз.

- Беларус президенти Курманбек Бакиевге “Эл достугу” орденин ый-гарды. Буга кандай карайсыз?- Бакиев боюнча айтаарга сєз деле жок.

Аны Акаев менен салыштыруу кыйын, ант-кени ал чыныгы кылмышкер деп ойлойм. Курманбектин иниси андан ашкан, колу кан-га малынган кылмышкер. Ал эми анын орден менен сыйланышын биринчи жолу сизден угуп жатам. Бул деген Минсктин Бишкекке Бакиевдин экстрадициясы жєнїндє унут-кула деген ишараты. “Анткени биринчи-ден, ал беларус жараны, экинчиден, орден

ээси, ошондуктан мен силердин дооматы-�арды угуп да койбойм”,- дегени. Бул КМШ єлкєлєрїнїн ичиндеги єнєктєштєрдїн, ал тургай келечектеги Евразиялык же Бажы биримдиги боюнча єнєктєштєрдїн мами-лесин кєрсєтїп турат.

Булак: «Азаттык» радиосу

Израилдеги ITON-TV телеканалында биздин мурдагы мекендешибиз Александр Ронкин эмгектенет. Ал аталган телеканал-да єзїнїн автордук берїїсїн алып барат. А.Ронкин «Азаттык» радиосунун орус кыз-матына курган маегинде Кыргызстан туура-луу ой-толгоолору менен бєлїшкєн.

Мекендешибиздин айтымында, кыргыз

эли Борбор Азиядагы эў єз алдынчалуу, эў кєзкарандысыз, сєздїн жакшы маанисинде, эў «каардуу» эл. «Мына ушундай жагдайдан улам, Кыргызстан региондогу эў демокра-тиялуу мамлекет болуп калса керек. Эч бир тирандар ал жерде бийликте кєпкє тура ал-ган эмес» дейт Александр Ронкин.

Єкмєт башчысы Жоомарт Оторбаев Энергетика министрлиги менен “Газпром Кыргызстан” ишканасына газ чарбасын єнїктїрїї боюнча программа даярдоо тап-шырмасын жїктєдї. Анын негизинде, атал-ган мекемелер бир айдын ичинде єлкєдєгї газ чарбасын єнїктїрїї боюнча программа иштеп чыгышы абзел. Программада Биш-

кек баш болуп жаўы курулган їйлєргє жана жаўы конуштарга газ жеткирїїнїн, эскир-ген газ тїтїктєрїн алмаштыруунун жолдо-ру камтылышы абзел. Буга улай орусиялык “Газпром” компаниясынын инвестиция-лык долбоорлорун ишке ашыруу да кєр-сєтїлмєкчї.

Дамир ЭСЕНГУЛОВ

- Абдимуктар мырза, єз алдын-ча мамлекет болуп, кєз каранды-сыздыкка ээ болгонубузга 23 жыл толду. Эгемендїїлїктїн баркын кандай тїшїнєсїз?- Эгемендїїлїк деген бул ар бир атуулдун

кєксєгєн максаты болуп эсептелет. Дїйнєдє єтє кєп улуттар єз алдынча мамлекет боло албай келишет. Андыктан аз сандагы улут болсок да, єзїбїздїн жерге, мамлекетибизге ээ болуп турганыбыздын єзї чоў бакыт. Кыр-гызстан деген мамлекеттин уўгусун кыргыз улуту тїзгєндєн кийин анын тилин, дилин,

каада-салттарын, єзгєчєлїктєрїн барктап, сактап жїрїшїбїз керек. Себеби бизге мын-дай мурастарды ата-бабаларыбыз калтырып кеткен. Биз аны тєкпєй-чачпай урпактарга єткєрїп беришибиз керек.

- Бїгїнкї кїндє саясатта жїрїп аткан бийлик талаш «оорусу» ошол эгемендїїлїгїбїзгє, мамле-кеттїїлїгїбїзгє доо кетирип кой-бойбу?- Албетте, доо кетирет. Биз СССРдин ку-

рамында жїрїп, анан 1990-жылдардын ба-шында эгемендїїлїккє оўой жетишкендей болдук. Анан ошол эгемендїїлїгїбїздїн баа-баркын анчейин сезбей жаткандайбыз. Мам-лекеттїїлїгїбїзгє коркунуч келтирип, ар кандай саясый кадамдарды жасап келебиз. Пикет, митинг, жол тозуу єўдїї кєрїнїштєр мамлекетибиздин кадыр-баркын гана эмес, экономикасына да эбегейсиз терс таасирин тийгизип атат. Мына ушуну туура тїшїнє турган мезгил келди. Саясатта жїргєн ин-сандардын бардыгы эле «элим, жерим» де-шет. Бирок, кєпчїлїгї мындай сєздї жеке кызыкчылыктары їчїн колдонуп жатыш-кандай. Эгерде алар чындап эле мамлекет-тїїлїгїбїзгє, эгемендїїлїгїбїзгє кїйїп жа-тышкан болсо, анда ынтымакка келип, элдин кызыкчылыгындагы саясатты алып баруулар керек. Єз кызыкчылыктары їчїн элди курал катары колдонууну токтотуу зарыл.


3ОЙ-ПИКИР

Жамин АКИМАЛИЕВ, академик:Мар БАЙЖИЕВ, КР эл жазуучусу:


АКАЕВ ЄЗ ЭЛИНЕ КЕЛЇЇГЄ ДААБАЙ АТСА, АГА КИМ КЇНЄЄЛЇЇ?“МАМЛЕКЕТИБИЗДЕ

ТЫНЧТЫК БОЛБОСО, КАНТИП ЄНЇГЄБЇЗ?”

- Жамин мырза, айрым саясатчылар кєзї ачык-тык кылгысы келишип, «кїз айларында дагы ми-тингдер болот, бийлик алмашып кетиши мїм-кїн» деген пикирлерин билдиришїїдє. Буларга кандай ойдосуз?- Єзї негизи акыркы убак-

тарда «жаз-кїз айларында митинг-пикеттер болот» деп алдын-ала эле аныктап коё тургандар кєбєйдї. Буга биринчи себеп жаз айларында кєпчїлїк адамдардын кыял-жоругу тескери болуп калат. Мына ошондон пайдаланууну кєздєгєндєр болот. Бирок кеп анда деле эмес. Болгону ушундай маалыматтарды алдын-ала берип, элди єздєрїнє тартып, митинг-пикетке чыгууга даярдап жатышкандай сыягы. Андай саясатчылардын ти-леги эле эптеп кїзїндє бир чыр чыгып кетип, бийлик алма-шып кетсе экен деген эле тилек. Бирок, чырдын чыгышына азырынча олуттуу деле себептер жок. Ошондой болсо дагы кайсы бир кєйгєйлїї чечилбей жаткан маселелерди алар пайдаланып кетиши мїмкїн. Маселен, єлкєбїздїн тїштїк аймагындагы газдын жок болуп атышы. Кургакчылыктын арты менен суунун тартыштыгы. Мына ушуларды ал сая-сатчылар пайдаланып кетиши мїмкїн.

- Алар бул кєйгєйлєрдї єз кызыкчылыктары-на пайдаланып кетпеши їчїн эмне кылуу керек?- Кїзїндє кандай окуялар болуп кетери тїздєн-тїз єкмєт-

тїн ишине байланыштуу. Эл эч кандай башаламандыкты, бийликтин алмашуусун каалабайт. Анткени азыр Украинада эмне болуп атканын кєрїп турушат. Андыктан оппозиция арам ойлорун ишке ашырып кетпеши їчїн єкмєт курч ма-селелерди чечкиндїї тїрдє чечиши керек.

Кыргызстанды бїгїнкїдєй єтє оор экономикалык абалга алып келгендердин анабашында турган Аскар Акаевдин єз єлкєсїнєн качып кеткенине быйыл туура 9 жылдан ашты. Бул арада Аскар мырза эчен ирет эл аралык ММК булактары ар-кылуу єзїн жана їй-бїлєсїн актап, ал эми аны бийликтен кулаткандарды бир беткей жамандап эле келе атканын жакшы биле-биз. Ошентип єз элинен куулган ал Моск-вада жан сактап жїрїп, Кыргызстандагы тууган-уруктары менен кеў-кесири байланыша албай калган. Шум ажал деген нерсе ар бирибизди айланып жїрєрї анык эмеспи? Анын сыўары кечээ жакында эле 3-август кїнї анын бир тууган агасы Болот Акаев 82 жаш курагында дїйнє салды. Анан агасына топурак салуу їчїн Кыргызстанга Аскар Акаев ке-лет экен деген маалымат тарады. Мындай маалыматты ук-канда коомчулук аны терс кабыл алганын жашыруу кыйын. Тогуз жылдын ичинде єзїнїн кылган кїнєєлєрїн сезип, бир тууган кыргыз элинен кечирим сурап койгондун орду-на, ар дайым актанып гана келген Акаевдин Кыргызстанга келишин элибиз башкача кабыл алышы мїмкїн эмес эле. Ал эми ага адвокаттык кылып аткан Икрамидин Айткулов (жалаў «Чыўгызхандын» шакирттерине, коррупционерлерге адвокаттык кылат) Акаевдин Кыргызстанга келе албай ка-лышына бийликти кїнєєлєп чыкты. «Россия жетекчилиги Кыргызстандан мурдагы президенти Аскар Акаевдин бир тууган агасына топурак салууга барышында коопсуздугуна кепилдик ала алышкан жок. Учурдагы бийлик аны єзїнїн агасы менен коштошуусуна да мїмкїнчїлїк беришпеди. Бул адамгерчилик эмес» деп «кїйїп» чыкты Айткулов. Кандай-дыр бир туура эмес ишти жасап алып, кайра ага бийликти гана кїнєєлєп отура берїї адатка айланды окшойт. Акаев єз элине келїїгє батына албай жатса да ага бийлик кїнєє-лїї болобу? Эгерде ал єзїнїн таза экенине ишенсе эмне-ден коркот эле? Мындайды элибиз «тыйт этме» кыз «тыйт этпеген» кыздын бетин тырмайт» деп койчу эле. Адегенде Аскар мырза 15 жыл бою єлкєнї башкарып турганда эли-биздин шоруна калган иштери їчїн ийилип кечирим сурап, «алсаўар башым мына» деп келген болсо да башкача кеп болмок эле. Тилекке каршы ал Кыргызстанды їй-бїлєсї жана лаборанттары менен кошо тоноп алып, анан тїштєн кийин акыл їйрєтїп, сын айткан киши болуп жїрбєйбї?..

Акинай АЙДАРОВА

- Мар мырза, ай-рым саясатчылар "Кїзїндє кырдаал курчуп кетиши ык-тымал, керек бол-со бийлик алмашы-шы мїмкїн" деп кєз ачыктанып аты-шат. Бизге кырдаал-дын курчушу, бий-ликтин алмашышы пайда алып келеби?

- Кантип башаламан-дыктар, ызы-чуулар мам-лекетке пайда алып кел-син? Эч кандай пайда алып келбейт. Тескери-

синче бїлїк салат. Экономикабыз оорлойт. Мындай пи-кирлерин айтып, элди бїлїнтїїнї кєздєп жаткандар деги єз элине тынчтык бергиси келеби? Алардын кєкїрєгїндє эл-жерим деген сезим эмес, эптеп эле бийликке жетсем де-ген сезим жашап калды окшойт. Эгер, мамлекетибизде ар дайым башаламандык болуп турса, бизге башка кайсыл мамлекеттер ишеним артат? Кантип инвесторлорду тарта-быз? Бийликти гана кєксєгєн саясатчылардын жасап аткан аракеттери бул эгоисттик кадамдар.

- Саясатчыларыбызга кандай кеўеш берет эле-ўиз?- Биринчи кезекте элибиздин тынчтыгын ойлогула дейт

элем. Элдин ичи тынч болсо процесс алдыга жылат. Єнї-гїї болот. Элдин ичи тынч болбосо, эч кандай иш алдыга жыла албайт. Ынтымакка келгиле, бийликте турбай дагы эл їчїн кызмат кылса болот. Ар ким єзїнїн колунан кел-ген ишин жасап элге кызмат кылышсын.

Гїласал САДЫРБАЕВА, ЖК депутаты:

«БИЙЛИКТИ МЫЙЗАМДУУ ЖОЛ МЕНЕН ГАНА АЛМАШТЫРУУ КЕРЕК»

- СССРдин курамынан бєлї-нїп чыгып, єз алдынча кєз ка-рандысыз болгонубузга быйыл туура 23 жыл толот. Эгемен-дїїлїктїн баркын кандай тї-шїнєсїз?- Эгемендїїлїккє ээ болгонубуз, єз

алдынча мамлекет экендигибиздин єзї баа жеткис байлыгыбыз. Єзїбїздїн баш мыйзам, желегибиз, Туубуз, Гербибиз, айтор мамлекеттик символикаларыбыз бар. Єзїбїздїн мамлекеттин кызыкчы-лыгына туура келе тургандай саясатты єзїбїз жїргїзє алабыз. Айтор кыскача айтканда эгемендїїлїк бул биздин баш-кы байлыгыбыз. Аны кєздїн карегин-дей таза сакташыбыз керек.

- Бїгїнкї кїндє саясатта жїрїп аткан бийлик талаш «оорусу» ошол эгемендїїлїгї-бїзгє, мамлекеттїїлїгїбїзгє доо кетирип койбойбу?- Биз жаўы парламенттик башкаруу

системасына єттїк. Анан парламентке келген беш фракциянын їчєє коалиция-лык кєпчїлїктї тїзїп отурушат. Экєє оппозицияда калды. Анын негизинде парламентте ар бир маселе талаш-тар-тыштар менен талкууланып атат. Ай-рымдар муну бийлик талаш катары сыпаттап келишет. Ошол эле учурда бийликке келбей калган саясатчылар єздєрїнїн оппозиция катары эсептеп, ар кандай митингдерди єткєрїп келишет. Мунун баары туура эмес кєрїнїштєр. Кайсы бир саясатчы камалса да анын тарапташтары элди чогултуп, жол тос-туруп атышат. Бизде сот системасы бар, ал эч кимден кєз каранды эмес. Андык-тан кандай гана кызматта иштеген адам болбосун эгерде кылмыш жоопкерчи-лигине тартылса, анда ага сот гана баа бериши керек. Ага болбой эле «актал-сын, бошотулсун» деп кыйкырып чыга берсек, албетте мамлекеттїїлїгїбїз-гє коркунуч келет. Себеби мыйзамдар иштебей, жалаў талаптар менен гана иштеп калгандай болобуз. Андыктан

биз жыйырма жылдан ашуун убакыт-тагы тарыхыбызга жакшылап баа бе-рип, мамлекеттїїлїгїбїздї бекемдєє-гє, єнїктїрїїгє карай бир жеўден кол, бир жакадан баш чыгарышыбыз керек.

ИЛИМДИ БАГЫНДЫРГАН ИШЕНОВ КУУнун РЕКТОРУБУ?

Кыргыз Улуттук университетинин рек-торлук кызматка та-лапкерлердин єздїк жєнїндє маалымат-тары азыркы учурда катуу кызуу талкууда болуп жаткан учуру. Албетте, бул оорунга єз ишин так жана жак-шы билген, ошол эле университетте иштеп, окуу жайдын абалын анын кєйгєйїн орду-нан кєргєн, эў негиз-гиси студенттердин жакшы билим алуу-суна, алардын жашай турган жатаканаларын жакшыртып жакшы мїмкїнчїлїк тїзїп бере турган, му-галимдик жамаат менен тил табыша иштеген реформа-тор жетекчи керек. Биздин кєз карашыбыз боюнча бул орунга азыркы учурда Ишенов Бейшенбек агайыбыз татыктуу болуп турат. Анда силерге Бейшенбек агайы-быздын иштеген кызмат ордуларына кєз чаптырсак жє-нєкєй мугалимден ушул жогорку окуу жайдын кафед-ра башчылыгына, илимдин докторлугун багындырса, банк тармагында дагы жогорку жетекчиликти аркала-ган .Эмне демекчибиз биз їмїттєнгєн жаштарыбызга татыктуу гана талапкер тандалса .


4 АКЫЛДУУСУНГАНДАРГА…

ªêìºò áàø÷û Òàëàñêà áèð ê¿íä¿ê èø ñàïàðû ìåíåí áàðàò

***

Æîãîðêó Êå¢åøêå äåïóòàòòàðäû øàéëîîãî

áþäæåòòåí 230 ìèëëèîí ñîì êàðàëäû Æàëàë-Àáàääà

ñîöèàëäûê ìåêåìåëåð òîëóãó ìåíåí îòóíãà ºòêºð¿ëºò

***

Àëûêóë Îñìîíîâäóí 100 æûëäûãû áåëãèëåíåò

***

Îîãàíñòàíäà êûðãûçñòàíäûê æîî÷ó êàðìàëäû

***

Ëóêàøåíêî Áàêèåâäè îðäåí ìåíåí ñûéëàäû

***

Áóêìåêåð êå¢ñåëåðèíå òûþó ñàëóó áîþí÷à ìûéçàì

äàÿðäàëóóäà

***

Êûòàéäàãû àñêåðäèê ìàøûãóóãà 500 êûðãûç àñêåðè êàòûøàò

***

Îðóñèÿ æàíà Êàçàêñòàíãà ýêè ìè¢äåí àøûê æóìóø÷ó

òàíäàëóóäà

***

Îðóñèÿãà ºò¿ï êåòêåí óêðàèí àñêåðëåð à÷êà÷ûëûê

æàðûÿëàøòû

***

Îðóñèÿíûí áàíäàñû 1,2 ìëðä èíòåðíåò êîëäîíóó÷óãà ÷àáóóë

æàñàäû

***

Ñíîóäåí äàãû 3 æûë Îðóñèÿäà êàëàò

***

Ðîññèÿ Àìåðèêà æàíà Åâðî Ñîþçäóí ñàíêöèÿñûíà æîîï

êûëäû.

***

Êà÷êûí ìàêàìûí ñóðàãàí óêðàèí æàðàíäàðû àðáûäû

***

Ýáîëà ëèõîðàäêàñûíûí àéûíàí Ëèáåðèÿäà ºòêººë êûðäààë

êèðãèçèëäè.

***

Google èçäºº æûéûíòûêòàðûíàí Wikipedia’ãà

æèáåð÷¿ 50äºí àøûê “ññûëêàíû” º÷¿ð¿ï ñàëäû.

***

62 æûë ÷îîãó æàøàãàí ÀÊØíûí ÷àë-êåìïèðè áèð ê¿íäº êºç

æóìóøòó.

ТАМЧЫ КАБАР

УЮЛДУК ТЕЛЕФОНУЎУЗ СИЗДИ АР ДАЙЫМ АЎДЫП, ТЫЎДАП ТУРАТ, КЇЛЇП КОЮЎУЗ ;)

Ар кандай USB-тїзїлїштї “оорутуп”, аны биротоло жараксыз кылып иштен чыгарса болот деген теорияны тастыктай турган вирусту Karsten Nohl жана Jakob Lell атту хакерлер жазып чыгышты, деп билдирет Wired.com. Бул вирусту азыркы АнтиВирустук программалар таба албайт. Себеби “флешкабы”, смартфонбу, клавиа-турабы, деги эле тїзїлїштїн тїрїнє ка-рабай, вирус анын драйверине жазылат. “Ооруп” калган тїзїлїштї бир нече жолу форматтаса да пайда жок, анткени вирус тїзїлїштї жєн гана єчїрїп коет. Бир гана айла – USB-тїзїлїштї таптакыр колдон-бой коюу. Ал эми бул азыркы тапта ойго сыйбаган нерсе, себеби жашообуздагы бардык тїзїлїштєрдє USB порт бар.

Дїйнєнї дїрбєткєн Эдвард Сноу-ден айтып жаткан АКШнын УКАсы (орусчасы АНБ – агентство нацио-нальной безопасности) тыўчылык-тын дал ушундай ыкмасын колдонот деген ойлор бар. Теория боюнча алар-дын вирусу тїзїлїштї бузбайт, бирок “ооруп” калган тїзїлїш элди тыўдап,

маалыматты керектїї жака билгизбей жиберип турат.

Эдвард Сноуден УКАда кызмат кыл-чу, бирок былтыр АКШнын кылыктарын дїйнєгє жайып, куугунтука алынган дагы Россиядан баш калка алган. Ал эми CNN билдиргендей Эдвард Сноудендин жолун жолдоочулар АКШда дагы деле бар экен. Анткени жакында эле АКШнын бир топ жашыруун документтери интернет булак-тарына чыгып кеткен.

Параноик болбойлу, бирок бизди бар-дык тїзїлїштєр тыўдап тураарын эстен кетирбейли. Жашоо биздики, бирок за-ман биздики болбой калган...

Бектур Баймоўолов

КОЧКОР РАЙОНДУК АКИМИНИН БИРИНЧИ ОРУН БАСАРЫ БОЛУП НУРЛАН КЕРИМКУЛОВ ДАЙЫНДАЛДЫ

АВТО УНАА КЄЙГЄЙЇ

Акимдин буга чейинки мурдагы биринчи орун басары Мамырбаев Алымбек ээлеген кызматынан бошотулуп, анын ордуна Ке-римкулов Нурлан Бейшенбекович дайын-далган. Аталган кызматтык буйруктарга премьер-министр Ж.Оторбаев кол койгон.

Керимкулов Нурлан Бейшенбекович 1975-жылдын 14-февралында туулган. 2003-жылы Кыргыз мамлекеттик юриди-калык академияны аяктап эмгек жолун, 1993-1999-жылдары И.Арабаев атындагы университетте дене тарбия мугалими, 1999 – 2010-жж. Кочкор районундагы «Кара-Саз»

дыйкан чарба башчысы, 2010-2012-жж. де-путаттардын Кочкор райондук кеўешинин депутаты кызматтарын аткарып келген.

Маалымат їчїн айта кетсек, буга чейинки маалыматтарда белгиленгендей, Кочкор ра-йонунун акими Ж.Шералиев анын биринчи орун басары А.Мамырбаевди кызматтан ке-тишин айтып, башка кызматка которулуусун талап кылган. Ортодо пикир келишпестиктер орун алып, аким менен биринчи орун баса-ры кызматтык абалдарын талашуу менен жаман жакшы айтышууга чейин барышкан.

Бїгїнкї кїндє жашообузду авто унаа-сыз элестетїї кыйын болушу керек, ант-кени ал эў керектїї, бир жерден экинчи жерге жїрїїчї каражат болуп саналат. Баарыбызга белгилїї болгондой жылдан жылга, автоунаалардын саны кескин тїр-дє єсїїдє. Мисалы, дїйнєлїк автомобили-зациялоо статистикасы боюнча 183 єлкє-нїн ичинен, Кыргызстан 62 орунда турат, башкача айтканда 1000 кишиге 211 жеўил авто унаа келет экен, 1991-жылда Кыр-гызстанда 85-86 жеўил авто унаа болгон.

Албетте, “Медалдын экинчи бети бар” дегендей, унаалардын кєбєйїшїї менен бирге, жол кырсыктардын жана жолдогу эрежелерди бузгандардын саны єсїїдє. Шаардык тургундардын айтымында, эре-желердин бузулушунун бирден бир себе-би – унаа токтотуучу жайлар болуп саналат.

Эрлан АБДРАИМОВ, шаар тургуну:- Шаарда авто унаа менен жїрїш бир жа-

гынан ыўгайлуу болсо, экинчи жагынан ыўгайсыз болуп саналат. Анткени, жол-догу тартипсиздиктерден улам авто кыр-сыктардын саны єсїп, бир жерден экинчи жерге чейин жетишибиз кыйын болуп ка-лат. Бизде унаалардын саны єсїп жатат, ал эми парковкалардын саны єскєн жок. Кээде болсо, жумуштун жэ єзїўдїн їйїў-дїн жанында, автоунааны коюуга жай жок болуп калат. Мунун баары парковкалар жетишпегенден улам чыгып жатат, такыр парковка жок деп айтууга да болбойт.

Ал эми, башка мамлекеттерде, авто унаа токтотуучу жайлардын маселесин ар тїр-дїї ыкмалар менен чечилген. Мисалга алсак: Финляндияда, жолдо жїрїї жана ага кєзємєл жїргїзїї, эки мыйзам ме-нен бекитилген: " Жолдо жїрїї эрежеле-ри" жана " Туура эмес унаа токтотконду-гу їчїн айып салуу" жєнїндє мыйзам. Дания автоунаа токтотуучу жайынын ма-селеси боюнча , эў ыўгайлуу жана мык-ты экперементалдуу паркингттер жїзєгє

ашырылган. Имарат, формасы боюнча, стадиондун турбиналары сымал, бирок отургучтардын ордун автоунаалар ээлейт. АКШда болсо, кеўири таралган паркингт-тер, булар : авто унаага ыўгайлаштырган кєп кабаттуу имараттарда, авто унаалар їчїн лифттер орнотулган. Бул кєп кабат-туу механикалык авто-паркингттер 250 автоунааларга ыўгайланыштырган. Япо-ния болсо автоунаа коюучу жайлары, жер астында жайгашкандыгы менен єзгєчєлєн-гєн. Жапондор шаар ичинде, транспорт каражаты катары велосипеддерди колдо-нушат. Паркинг боюнча маалымат: Жє-нєкєй жана кєп кабаттуу паркингттердин бир нече тїрлєрї бар. Мисалы: жер їстїн-дє ( ачык, жабык, кєп кабаттуулар ж.б ) жана механикалаштырылган. Биздин єл-кєдє негизинен паркингттер жер їстїндє жайгашкан. Алардын аймагы ( террито-рия ) атайын белгилер менен белгиленет. Бизнес, соода борборлор жана турак жай комплексттердин курулушу менен бирге жер астындагы авто унаа коюучу жайлар курулуп жатат. Белгилеп кетїїчї нерсе, мындай автоунаа токтотуучу жайлар , ай-

лана чєйрєнїн экологиялык жагдайларды жана шаардын архитектуралык бїтїндїгїн сактайт. Азыркы учурда кєптєгєн єнїккєн єлкєлєрдє кєп кабаттуу паркингттер ке-ўири таралган. Себеби, бул паркингттер унааларды коопсуздугун жана бир жерге кою маселесин чечет. Алар єзїнє жїздє-гєн жана миўдеген унааларды камтыйт.

Автоунаа- бул айдоочу башкарган жї-рїїчї каражат. Ошол менен бирге, ар бир айдоочунун, айдоо, жолдо жїрїї ыкмасы ар кандай. Анын айдоочуну єзїнєн баш-ка тїшїнбєйт жана билбейт. Ошондуктан бири бирибизди кїнєєлєбєй , єзгєрїїнї єзїбїздєн башташыбыз керек. Сєзсїз тїр-дє биздин эле єлкєдє эмес, баардык єл-кєдє єзїнїн проблемалары кєп, пробле-ма кєп деп жїрє бербестен , єзїў аракет кылышыў зарыл. Ошол эле, айдоочулар, автоунаа токтотуучу жайлар аз, мамлекет жолдорду оўдобой деп айтканы жакшы кєрєбїз, а бирок жолдо жїрїї эрежени єзїбїз бузабыз. Айтарым, єзгєрїїнї єзї-бїздєн баштайлы, достор!

Гїлгаакы ТААЛАЙБЕКОВА


5АГРЕССОР

АМЕРИКА – XXI КЫЛЫМДЫН БАСМАЧЫСЫ

Акыркы он жылдын аралыгында планетанын башка бурчунда жашап жаткан Америкалыктар жер жїзїнє тєбєлдїк кылгысы келїї менен єз саясатын таўуулап, акты кара кы-лып, караны ак кылып кєрсєтїї менен нечендеген мамлекеттерди, ал мамлекеттерди башкарып тур-ган, элинин таламын талашуу менен АКШга каршы чыккан инсандарды жок кылып келет. Америкага жак-паган мамлекет, же кен байлыгы, жаратылыш ресурстары арбын бол-гон, же болбосо отурукташкан жери боюнча ыўгайлуу жайгашкан мам-лекет кандайдыр бир себептерден келип эле террорчулукту колдогон, исламист, зєєкїр мамлекет болуп чыга келет дагы АКШ байкебиздин кара тизмесине кирип калат. Анан эле кєп єтпєй ал жерлерде согуш алааматы башталып, тынчтыкты коргойбуз деген таризде Амери-калыктар тынч жаткан элди кы-рып жоюуга киришет. Дїйнєнї би-риктирип турган БУУ дагы ага кєз жумуп, Америкалыктарды колдо-гонсуп эч бир жїйєлїї аракеттер-ди кылбагандыгынан улам аброюн жоготуп, ишенич арттырбай калган. Буга чыныгы далил, ачык кєрїнїш

катары Американын Иракка карата аскерий интервенцияларын атоого болот. Дал ошол учурда БУУнун резолюциясы жок, биологиялык курал даярдап жатат деген куруу шылтоо менен Американын кол салгандыгын атоого болот. Акыры БУУнун Палестина-Израиль жаў-жалы боюнча оозуна талкан алган-дай унчукпай отургандыгы да терс кабыл алынып, ансыз да солгундап турган аброюн жок кылып келет. Ар кошкон элди бириктирген Амери-калыктар урунаарга тоо, урушаар-га жоо таппай калганда жортуулга аттанышат. Аларды ошол мам-лекеттеги жашаган эл эч кызык-тырбайт. Афганистандын єнїгїїсї эмес, алардын апийими кызыктыр-ды. Ливия, Сирия мамлекеттери-нин єнїгїп бара жатканына, ошону менен катар алардын Америка ме-нен эсептешпегендиги ардандыр-ды, жана эў негизгиси алардын кен байлыктары, нефть, алтындары кы-зыктырды. Байлыктын арттыруу келе атынан кубалоо менен бїтїн-дєй элдин, алардын келечеги менен тагдырын садагага чаап жер жїзї-нєн жок кылып келет АКШ акебиз. Америкага каршы чыккандар тер-

рористтер, ал эми ошол эле учур-да аларды колдоп, бирок єз элин жок кылып, коўшулаштарына за-лакасын тийгизип жаткандар тер-рористтер эмес. Америка таўуула-ган саясат боюнча агасы инисине, атасы баласына каршы курал кє-тєрїп, улут катары жок болуп бара жаткан Украиналыктар, элин кы-рып жаткан Парашенко террорист эмес, ал демократ, ал чыныгы пат-риот. Ал эми элим деп жїрїп, ошол эле Америкалыктардын колу менен єлїм жазасына тартылган Каддафи, Саддам террорист болгон экен да. Американын таламын талашуу ме-нен Украина мамлекет, улут катары жок болуп бара жатат. Учуру ке-лет, тарых таразалап, бардыгын єз ордуна коёт деўизчи, бирок андай болгончо дагы канчалаган чакан, кичинекей, жаўы єнїгїп келе жат-кан мамлекеттер жер жїзїнєн жок болуп кетээр экен. Буга БУУ эмне деп жооп берет, алар кайсыл жакты карап олтурат? Жоготкон аброюн калыбына келтирїї кезеги келип жетти го. Же кеўсеси Америкада болгондугуна кєз каранды болуп, Обама байкем ыргыткан жиликти мїлжїп, бардыгына кєз жумуп ол-тура берет бекен.

“Оозу кыйшык болсо да, бай-дын баласы сїйлєсїн” дегендей, Американын жоруктарына эч ким, эч кандай каршы сєз айта алба-ды, же айткысы келген жок. Акы-ры Украина арты менен Россияга каршы пикирлер айтылып, анын бїтїндїгїнє акырындан доо кете баштаганда єз їйїрїн коргоого алгандар ойгонду. Россия менен Американын тирешїїсї кїн санап кїчєп, Америкадан корккон Ба-тыш мамлекеттери Россияга кар-шы экономикалык санкцияларын киргизимиш болуп келет. Бирок, ири мамлекет Россиянын кен бай-лыктарынын эсебинен кїн кечи-рип келгендер азыркыга чейин ай-ласын таппай турат. Албетте, эки

державанын тирешїїсї башкалар-га таасирин тийгизбей койбойт де-ўизчи. Бул таасир экономикалык жактан эмес, алгач, моралдык, сая-сий жактан болуп жатат. Муну бол-со биз мамлекетибизде єтїп жат-кан акциялардан байкап жатабыз. Туура зордук-зомбулукка, бейкї-нєє адамдардын набыт болушуна баарыбыз эле каршыбыз. Биздин їнїбїздї угуш керек деген пикир-де акцияларды єткєрєбїз. Бирок, эгемен, кєз карандысыз мамлекет болгондон соў мамлекеттин туусун кєтєрїп, мамлекеттин жашоочула-ры катары Кыргызстандын атынан сїйлєгєнїбїз оў болоор. Антпесе, кайсы арыбызга кыргызбыз деп кєкїрєк кагып келебиз. Айтканы-быз Украина боюнча кайсы гана акция болбосун, Россиянын же-легин кєтєрїп, ары бери баскан кыргыздарды байкап калган учур-лар бар. Аны кєрїп, айрым саясий сабатсыздар биз Россияга кошулуп жатыппыз деп, эл арасында туура эмес їгїт жїргїзїп жибергендери да бар. Ооба Россиянын жїргїзїп жаткан саясатын толук колдобосок да, жан тарткан адамдарбыз. Би-рок, андай жан тартуу Россиянын желегин кєтєрїп, анын таламын талашууга эч кандай жол бербейт. Мындай жосундар биздин кандай патриоттор экендигибизди кєрсє-тїп турат. Бажы союзу, Батышка болгон нааразычылык деген жал-ган жалаа менен улуттун кызык-чылыгын сатууга жол берїї да туу-ра эмес деп ойлойм. Бул кандай десеў демократия деп кыйкырып чыгат демократтар, бирок ошол сєздїн тїпкїлїк маанисин єздєрї да жакшы тїшїнїшєт болду бе-кен. Оппозициябыз дешип ар бир тоого урунушуп, кылып жаткан-дарын кыйын кєрсєткєндєр ан-дан кєп. Сыналгыдан чыгып элди шылдыў кєз карашта карап, мыйы-гынан кїлїп тургандары да тута-лантат адамды. Єздєрїн элден би-

йик коюп, єз таламын элдики деп жабыштырып, бери карап кїлїп, кєшєгє артында АКШнын тала-мын талашкандар Кыргызстанды Орто Азиядагы экинчи Украинага айландырууга эки кєзї тєрт болуп жїргєндїгї кєрїнєт. Аларга ко-шул ташыл болуп бир кичинекей топ жаштарыбыз бїтїндєй кыр-гыз жаштарынын атынан сїйлєп, азыртадан эл алдына чыгып жал-ган сїйлєгєнї, баалуулуктарынын жоготуп бара жаткандыгы єкїнтєт. Жаштарга туура тарбия, жол кєр-сєтє турган Жаштар министрлиги-нин да бул багытта иш алып бар-бай жаткандыгы, єзїнїн ишинин актабагандыгынан далил. Бийлик бутактары да єз кїчїн кєрсєтїп, болду токтот дегендин ордуна ун-чукпай отурганы кыжырга тийип келет кєптєрїнїн.

Азыркы абал тийиштїї, бир ба-гыттагы идеологиянын жоктугу. Антейин десеў, идеология бардай кєрїнєт. Болгону ал оппозиция та-ўуулаган, Батыштын идеологиясы. Мына ошол идеология эртеўки кї-нїбїзгє кандай таасирин тийгизет, аны ойлонгон эч ким жок. Алптар-дын урушун карап олтуруп, єзїбїз-дїн келечегибизди ойлонгон жок-пуз. Бары жакшы, бары жайында деп орус желегин кєтєргєн жаш-тардын башынан сылап, Америка-нын жана Баштын идеологиясын таўуулаган оппозиция тєбєлдєрїн патриот деп келебиз. Бул жосундар болсо алакандай мамлекетибизди ичинен курутуп, талкалоо кызык-чылыгын кєздєп турат. Дагы кай-талайм, бийликтин буларга кара-та колдонгудай эч кандай куралы жок кєрїнєт. Бул эбегейсиз оору. Ал эми ооруну жашырсаў єлїмгє ашкере болот эмеспи. Тамтуў бас-кан, эми єнїгїї жолун кєздєгєн жаш мамлекетибизди жогорудагы айтылган алсыздардын артынан єлтїрїп албасак болду.

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

Негизинен алып карасак элибиздин ар бир айткан сєзї учкул. Сєзгє туура маани бергендер мени жакшы тїшїнїшєт. Ал сєздєрдїн тїпкїлїгї, маанисин болуп жаткан жагдайларды туура чагылдыруу менен акыры эмнеге алып келип такай тургандыгынан сїртїмдєрдї кєрсєтєт. Бїгїнкї дїйнє жїзїндє болуп жаткан окуялар, саясий кырдаал “Эки дєє кырылышса, ортодогу кара чымын єлєт” деген таамай айтылган сєзгє дал келип тургандай. Айтканыбыз, кылымдар тогошуп турган учурунда ар дайым дїйнє жїзї боюнча ири державалар єз кїчїн, курал жарактарын кєрсєтїї максатында аскерий кампанияларды жїзєгє ашырып келген. Анын артынан канчалаган эл согуш алааматына аралашып, кансырап, набыт болгон. Деги койчу айрым мамлекеттер мамлекет катары, анын эли улут катары жок болуп кеткендигин жакшы билебиз.


6

Карыпбек АЛЫМКУЛОВ, энергетика жаатындагы адис:

Жаныбек ОМОРОВ, энергетика жаатындагы адис

ЖАРЫКСЫЗ КАЛБАЙЛЫ ДЕСЕК

«ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫН ЄНДЇРЇЇГЄ КОЛДОНУЛУУЧУ НЕРСЕЛЕРДИН

БАРДЫГЫ КЫМБАТТАП АТСА, АНАН ТАРИФТИ КЄТЄРБЄЙБЇЗ ДЕГЕН

КЫЯЛКЕЧТИК БОЛУП КАЛАТ»

ЭНЕРГО СИСТЕМА КЫЙЫН АБАЛДА ТУРАТ

- Карыпбек мырза, учурда электр энергиясына болгон бааны кєтє-рїї демилгеси кєп айтылып келет. Бул демилге туура эле кєтєрїлїп атабы?- Кандай гана нерсе болбосун, ага карата

баанын кєтєрїлїшї нааразычылыкты жа-ратпай койбойт. Мисалы учурда бензиндин баасы 3-4 сомго кымбаттап кетти. «Жак-шы эле кымбаттап кетти» деп эл кол чаап аткан жери жок. Нааразы болуп отурушат. Єткєндє маршруттар жол кире баасын кє-тєрєбїз деп чыгышты эле, аларга деле эл нааразы болуп чыгышты. Андыктан наа-разычылыктар таптакыр болбой койбойт

деп айтууга болбойт. Мен деле керектєєчї катары электр энергиясынын баасынын кє-тєрїлїшїн каалабайм. Тактап айтканда ким эле чєнтєгїнєн ашыкча акча чыгаргысы келсин? Бирок, баалардын кєтєрїлїшїнїн ар дайымкы тенденциясы деген бар. Єзгєчє электр энергиясын єндїрїї їчїн керектеле турган материалдар – кємїр, мазут, газ, тїс-тїї, кара темирлер кымбаттап атат. Андан сырткары анын жабдуулары, аппараттары кымбаттап келет. Ошого карабастан акыр-кы 10 жылдан бери электр энергиясына болгон баа тарифи эч кандай єзгєргєн жок. Буга биринчи себеп – бийликтегилер «рево-люция болуп кетпесин» деп чочулап бааны кєтєрїїгє дайыма каршы чыгып келишет. Бирок, баары бир бааны кєтєрїїчї мезгил келиши керек.

- Энергетика тармагын оўдоонун тарифти кєтєрїїдєн башка жо-лу жокпу?- Мен жогоруда айтып єткєндєй электр

энергиясын єндїрїї їчїн керектелчї мате-риалдар, жабдуулар жыл сайын кымбаттап атат. Маселен кємїр 400 пайызга, газ 600 па-йызга кымбаттаган. Электр энергиясынын баасы болсо кыймылдабай турат. Эгерде ушундай темп менен эле кете берсек, анда жакынкы жылдары энергетика тармагын таптакыр жоготуп алабыз. Же болбосо ошол

єндїрїїгє керектелчї материалдардын баа-сын да кымбаттатпай кармап туруш керек болот. Тилекке каршы андай болбой жатат. Анан электрди єндїрїїгє керектелчї жаб-дуулар кымбаттаса дагы, тарифти кєтєрбєй жїрє беребиз деген кыялкечтик болуп калат.

- Демек, тарифти кєтєрїїдєн башка жол жок экен да?- Энергетиктерге коюлуп жаткан дагы бир

талап – бул коррупцияны жоюу болууда. Анан ошондон кийин бааны кєтєрє бергиле дешет. Бирок, коррупция деген нерсе тїбї менен жоюлуп кете турган нерсе эмес. Єнїк-кєн єлкєлєрдє да коррупция бар. Азыр де-путаттар єздєрїнєн жоопкерчиликти алып салуу їчїн электр тарифин аныктоону єк-мєткє тапшырып коюшту. Депутаттар мын-дай кадамдары менен шайлоонун алдында элге жаман кєрїнгїлєрї келбей атат. Ал эми єкмєт болсо эмне кыларын билбей турат. Єйдє тартсам арабам сынат, ылдый тартсам єгїзїм єлєт болуп атат. Эгерде бааны кє-тєрбєсєк анда биз энергетиканы таптакыр жоготуп аларыбызды дагы бир жолу айтып коёюн. Себеби электр єндїрїїчї станция-ларды оўдоп туруш керек, электр берїїчї жаўы булактарды, линияларды салыш ке-рек. Андыктан тарифти эл кєтєрє ала тур-гандай кылып кымбаттатууга туура келет.

- Жаныбек мырза, учур-да электр энергиясына болгон бааны кєтєрїї демилгеси кєп айты-лып келет. Бул демил-ге туура эле кєтєрїлїп атабы?- Туура, бул маселе боюнча

учурда талаш-тартыштар кєп болуп атат. Энергетика тарма-гында финансы менеджментин туура пайдаланбай жатышат де-ген да ишенбестиктер бар. Мына ошондон улам «Бааны кєтєр-сє деле ал акчалар туура пай-даланылбайт» деген пикирлер болуп атат. Негизи бааны кє-тєрїш керек. Анткени электр энергияга болгон баа бїгїнкї кїндє тємєн. Ошол бааны кєтє-рїї менен бирге энергосистема оўолсо да жакшы болмок. Мен бул багытта бааны кєтєрєрдєн мурун энергетика тармагында реформа жїргїзїї сунушун да айттым эле. Балким адегенде ре-форма жїргїзїп, финансы ме-неджментин туура жолго салып,

анан бааны кєтєрсєк эл да наа-разы болбой, тїшїнїп калат эле деп ойлойм.

- Эмне себептен бааны кєтєрїї зарылчылыгы болуп атат?- Азыркы тапта энергосис-

темасы кыйын абалда турат. Жабдуулардын баары эскир-ген. Аларды жаўыртууга, оўдоп турууга акча каражаты керек. Андыктан «Электр энергиясы-нын баасын кєтєргєнї жаты-шат» деп элди кєтєрїп чыгуу туура эмес болуп калат. Албет-

те карапайым эл їчїн баанын кєтєрїлїшї кыйын эле болот. Бул жерде баа саясатын туура жїргїзїш керек. Маселен жакыр жашаган їй-бїлєлєргє даректїї жардам дегендер болот. Алар-га атайын арзандатылган баада берип, ал эми колунда барлар-га, бизнес жїргїзїп аткан иш-каналарга толугу менен тєлє-тїїгє эмнеге болбосун? Азыркы тапта жабдуулардын эскилиги жетип, техникалык жоготуулар кєп болууда. Эгерде бизнес кы-лып жаткан ишканаларга баа-ны кєтєрїп туруп, їзгїлтїксїз электр энергиясын берип тур-са, анын бизнеси да жакшы жї-рєт. Єлкє экономикасы їчїн да жакшы. Анан бааны тємєн кы-лып, бирок їзгїлтїк менен бе-рип турсак, анда бизнестин иши да жакшы жїрбєйт. Андыктан тарифти кєтєргєн сайын камсыз кылуу да жакшыруу керек. Анан андан тїшкєн акчага энергети-ка тармагын єнїктїрїїгє жум-шаш керек.

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСЫН КЕРЕКТЄЄ 51 ПАЙЫЗГА КЄБЄЙГЄНЇ МЕНЕН

ЭЛЕКТР ЖАБДУУЛАРЫНЫН 50 ПАЙЫЗЫНЫН КОЛДОНУУ МЄЄНЄТЇ АЯКТАП КАЛГАН

Бїгїнкї кїндє электр энергиясына ка-рата тарифти кєтєрїї-кєтєрбєє єтє курч маселелердин бири болуп келет. Акыркы 10 жылдан бери карай электр энергиясына болгон баа бир калыбынан єзгєрє электи-гин расмий статистика жалганга чыгарбайт. Ошол эле учурда электрди єндїрїї їчїн кол-донулуучу – кємїр, мазут, газ єўдїїлєрдїн бардыгы жыл сайын баасын жогорулатып атканы белгилїї. Демек, єндїрїїгє кеткен чыгымдардын баасы акыркы 10 жылда эле бир нече эсеге жогорулаган.

Мына ушул жагдайдын єзї электр энергия-сына болгон баа тарифине єз таасирин тийги-зиши керек эле. Башкача айтканда тарифтин кєтєрїлїшїн керектєєчї катары эч ким каа-лабайт. Бирок рынок шарты аргасыз ошого алып бармак. Ошентсе да кыргыз бийлиги электр энергиясына болгон бааны кєтєрїїдєн чочулап турат. Буга башкы себеп – бийликке жете албай, ичинде бугу калган саясатчылар тарифтин кєтєрїлїшїн да саясый куралга айлантып ала тургандыгында болууда. Жа-дагалса айрымдары «2010-жылдагы апрель революциясы эмне їчїн болду эле?» деп кы-йытууга єтїштї. Албетте, карапайым калк їчїн, деги эле жалпыбыз їчїн жылуулукту жана жарыкты єтє арзан баада, керек болсо бекер колдонууну каалайбыз. Бирок, тариф-ти єзгєртпєстєн бїгїнкїдєй темп менен кете берсек, анда жакынкы жылдары єлкєбїздєгї энергосистеманы таптакыр талкалап алышы-быз мїмкїн экендиги айтылууда. Андыктан кеп учугун ушул багытка буралы. Кыргыз-станда 2009-жылдан 2013-жылга чейинки аралыкта электр энергиясын ички колдонуу 51 пайызга кєбєйгєн. Бул туурасында єкмєт-тїн алдындагы Єнїгїї боюнча єнєктєштєр менен єз ара аракеттешїї кеўешинде ЮСАИД консультанты Ренди Брутон билдирген. Ал эми электр энергиясын экспорттоонун кєлє-мї ички керектєєнїн єскєнїнє байланыштуу 87 пайызга азайган. ЮСАИДдин маалыма-ты боюнча жалпы жонунан єлкєбїз эгемен-дїїлїк алгандан кийинки алгачкы жыйырма жылында электр энергиясын колдонуу 26 па-йыздан 79 пайызга чейин кєтєрїлгєн. Демек, кїн санап электр жарыгын колдонуучулар ко-шулуп жатканын тїшїнсєк болот. Бирок, 20 жылдын ичинде бир да жолу капиталдык оў-доп-тїзєєлєр болгон эмес. Ага байланыштуу бїгїнкї кїндє 50 пайыз электр жабдуулары-нын колдонуу мєєнєтї аяктап баратканы, же болбосо бїтїп калганы айтылууда. Эгерде тез аранын ичинде ошол мєєнєтї бїтїп бараткан жабдууларды алмаштырууга барбасак, анда жакынкы жылдары Кыргызстан караўгы-лыктын кучагында калышы мїмкїн. Албетте, мындайдан Кудай єзї сактасын дейли. Бирок, Кудай дагы сактанганды сактай тургандыгын эске алуубуз зарыл. Электр энергиясын кол-донуу эмненин эсебинен кєбєйїп жатат деген суроону бергендер да болушу мїмкїн. Ал-бетте, муну кєпчїлїгї єздєрї деле билишет. Ошентсе да айтып койгонубуз туура болор. Маселен, акыркы жыйырма жылдан ашуун убакыттын ичинде Бишкек шаарынын чет жактарында ондогон жаўы конуштар ачы-лып, турак-жай їйлєрї курулду. Ал эми акыр-кы жылдары болсо борбор шаарыбызда кєп кабаттуу їйлєрдїн кєп курулуп жатканына кїбє болуп атабыз. Мына ушулардын бар-дыгы келип эле электр колдонуучулардын санын єстїрїїдє. Андай керектєєчїлєрдїн саны мындан ары да єсє тургандыгы жашы-руун деле эмес. Себеби азыркы тапта шаары-бызда 170тен ашуун кєп кабаттуу їй курулуп атканы маалым болуп турат. Анан бїгїнкїдєй электр энергиясын єндїрїїгє кеткен чыгым-ды да жаап-жаба албай турган тариф менен биз энергетикабызды кантип оўдой алабыз? Албетте, тарифти кєтєргєндє революция бо-луп кете тургандай секирик менен кєтєрбєш керек. Бирок, этап-этап менен бааны кєтє-рїп, энергосистемабызды оўдоп алышыбыз зарыл. Болбосо, бїтїндєй єлкєбїздї жарык-сыз калтырып алып, дїйнє коомчулугунун алдында дагы бир жолу уят болуп калабыз. Ансыз да бизди «толук калыптана элек мам-лекет» катары кабылдап келгендердин чыра-гына май тамызып албайлы…

Бетти даярдаган Акмат РААТКАН


7

БАСЫП ЄТКЄН ЖОЛУГапар Айтиевич 1912-ж 28-Сентябрда,

Ош облусунун, Карасуу районундагы Тї-лєйкен айылында дыйкандын їй бїлєсїн-дє тєрєлгєн. Кыргыздын туўгуч сїрєтчї-сї, кыргыз улуттук профессионал сїрєт искусствосунун негиздєєчїлєрїнїн бири. 1932- жылы Кыргыз институтун бїтїрєт. 1932-1934 жылдары Жалал-Абад педтех-никумда мугалим болуп иштейт. 1935-1938 жж. Москвадагы "1905-жылдын элесине"-кєркєм сїрєт окуу жайында Н.П. Крымов менен П.И. Петровичтерден билим алат. 1934-жылдан тартып СССРдин Жазуучу-лар Союзунун мїчєсї. Кыргыз Республи-касынын биринчи Республикалык Кєркєм кєргєзмєнїн катышуучусу (1934). 1941-1945 жж. Ата-мекендик согушка катышат. 1944-1968 жж. Кыргызстандын сїрєтчїлєр Союзун жетектейт. Жаўы муундагы кадр-ларды даярдайт жана сїрєт исскуствосу-нун ар кыл жанры жана тїрїнїн єнїгїїсїнє жол тїзєт. 1940-1957жж. СССР сїрєтчїлєр Союзунун уюштургуч комитетинин мїчє-сї. 1971 жылы СССР Кєркєм академиянын мїчє-корр. . 1967-жыл. Кыргыз ССРинин Жогорку Кеўешинин Президиумунун мїчє-сї. 1976-жыл.Президиумдун жетекчисинин орун басары. 1977-жылы ССР сїрєтчїлєр Академиясына жетекчи. Коомдук ишмер . Ленин ордени, эки жолу Эмгек Кызыл Туу ордени жана “Ардак Белгиси” ордендери, бир нече медалдар менен сыйланган.

ЭМГЕКТЕРИ1934-ж. Фрунзеде ачылган I республика-

лык сїрєт кєргєзмєсїнє “Атанын портре-ти” (1932-ж ), “Колхоз катчысы Имангазы”, ”Тїштїк кызы” (1934-ж) деген портреттери менен їйрєнчїк катары катышкан. 30-жыл-дардын экинчи жарымында жараткан “Кол-хозчулардын дем алышы”, ”Физкультурник-тер”, “Байдагы батрак” сыяктуу жанрдык полотнолорунда сїрєтчї турмуштун маани-лїї жактарын чагылдырууга умтулат. Жаш сїрєтчї сїрєтчїлїк жєндємїн портрет жан-рында да сынап, С. Акылбековдун (1937-ж), акын А. Осмоновдун (1938-ж) портреттерин тартты. Ал эми “Кєлдєгї кайык” (1939-ж), ”Боз їйлєр” (1940-ж) чыгармалары анын келечекте кыргыз пейзажынын чоў чебери болорун кєрсєттї. “Фронттон кат” (1943-ж), “Пахта терїї” (1944-ж), “Колхоз короосу” (1946-ж) аттуу сїрєттєрї А-дин олуттуу ий-гилиги болуп, изденїїсїндєгї негизги ба-гытын аныктады. А. бардык жанрлар б-ча ийгиликтїї иштеп келатса да, анын негизги жанры пейзаж. “Кайыктар” (1947-ж), “Жум-гал єрєєнїндє” (1949-ж), “Сазда” (1954-ж), “Жалтылдаган кєл” (1960-ж ) аттуу сїрєт-тєрї – чыгармадан чыгармага єскєндїгїнїн кїбєсї. Чыгармаларындагы образдар жє-нєкєй кєрїнїштєрдїн сїрєтї катары тар-тылган менен, алардын негизинде тереў ой, єзгєчє бир ички байланыш, логикалык би-римдик, кїчтїї кєркємдїк жатат. Мисалы:

“Жайлоодогу чак тїш” (1949-ж), “Тоодогу кеч” (1958-ж), “Кыштак четинде” (1956-ж) деген чыгармалары, атактуу “Ысык-Кєлдє-гї чак тїш” картинасы бирин бири толуктап турат. 60-жылдары єзгєчє бир ийгиликтер-ге жетишти. Бул мезгилде ал “Чабандар” (1960–61-ж) аттуу картинасы, “Ысык-Кєл – кыргыз деўизи” (бул чыгармалары їчїн Кыргыз ССР Токтогул атындагы мамлекет-тик сыйлыктын лауреаты болгон,( 1967 ж) “Тоодогу чєп чабуу” (1961-ж) деген пейзаждарды жаратты. 60-жылдардын 2-жарымында жараткан “Кыргыз жерге-си” аттуу пейзаждар сериясы А-дин чы-гармачылык єсїшїндєгї жаўы баскычты аныктады. Жанрдык картина менен пей-заждын чоў чебери т Айтиевдин кисти-нен жаралган “Тоо мейкини” (1964-ж), “Чїй єрєєнїндєгї кїз” (1965-ж), “Ан-жияндын айланасы”, “Тїштїктєгї кеч” (1967-ж), “Калканар зоо” (1969), “Та-лаадагы тандыр” (1972), “Кєўїл”, “Тоо-догу кїїгїм” (1973), “Ойлонуу”, Кечки тынчтык” (1974) аттуу чыгармалары сї-рєт искусствосунун жогорку їлгїлєрї-нєн болуп калды. А. – чебер портретчи болгон. Анын жогорку чеберчилик ме-нен тарткан М. Баетовдун (1949-ж), Ч. Иманкуловдун (1962-ж), “Элдик уз” А. Бекбоеванын живопистик портреттери, сїрєтчї Ж. Кожакметов менен бирге жа-раткан “Акындар” (1957) аттуу группа-лык портрети, “Жылкычы”, ”Токтогул” (1958-ж), “Саякбай” (1965-ж) жана акын А. Токомбаевдин (1972-ж) скульптура-лык портреттери жалпы кєрїїчїлєр-гє белгилїї. Айтиевдин монументтик искусстводо да айтарлык салымы бар: 1951–54-ж. кыргыз опера жана балет театрынын имаратын жасалгалоого кєркєм жетекчи, кєрїї залынын пла-фонундагы роспистин жана театрдагы орнаменттик композициялардын авто-ру. Нарын шаарындагы революционер Жукеев-Пудовкинге (1971-ж), Фрунзе-деги кыргыздын улуу демократ акы-ны Токтогул Сатылгановго коюлган (1974-ж) эстеликтердин (архитектору А. Исаев) автору. Айтиев узак жылдар бою Кыргызстан сїрєтчїлєр союзун жетектеп (1940–68-ж), кыргыз сїрєт-чїлєрїнє жана жалпы республика-лык сїрєт искусствосунун єнїгїшїнє зор таасир тийгизген. Айтиевдин чы-гармалары 1934-жылдан жалпы союз-дук, 1958-жылдан бери эл аралык сїрєт кєргєзмєлєрїнє катышып келген. 1970-ж. Москвада, 1973-ж. Фрунзеде анын чыгармаларынын єзїнчє кєргєзмєсї чоў ийгилик менен єткєн. Айтиев-дин эў мыкты чыгармаларынын кєпчїлїгї кыргыз улуттук кєркєм сїрєт искусство музейинин, Алматыдагы Шевченко атында-гы сїрєт галереясынын, Львов шаарындагы сїрєт музейлеринин менчигине айланды

Тургунбай САДЫКОВ, СССР дин Эл сї-рєтчїсї, КР Баатыры, Улуу устат катары да

анын эмгеги зор. Єзгєчє улуттук кадр-ларды даярдоо боюнча бїт кїчїн їрє-гєн. 1950-жылдары биринчи жолу Ленинг-радга Ж.Кожахметовду, А.Усубалиевди, К.Керимбековду жиберип, окуткан Гапар Айтиев болгон. Ошондой эле мына биз, 1960-1970-жылдардагы муундун сїрєтчїлє-рї, Гапар Айтиевичтен кєп таалим-тарбия алганбыз, бардыгыбызды окуткан, сїрєт-чїлїк єнєрдїн сыйкырдуу таасирин ачып, їйрєткєн. Бул киши искусствого кєп эмгек кылган киши.

Эсимде, биринчи жолу Г. Айтиевдин иш-теринин кєргєзмєсїн Москвада 1970-жылы ачканбыз. Анда мен Кыргыз Сїрєтчїлєр союзунун тєрагасы болуп калдым эле жана да СССРдин сїрєтчїлєр Союзунун секрета-ры болчумун. Ошол жылы Гапар Айтиевич-тин 60 жылдык юбилейи эле, анан биздин классик, белгилїї сїрєтчї Г.Айтиевдин кєр-гєзмєсїн ачалы деп маселе койдук. Ал учур-да кєргєзмєлєрдїн жылдык планы бекип

калган экен, эмки жылга деп сунушташты. Ага карабай, мен юбилей болуп атса деп, ошол эле маселе менен менин окутуучум, Сїрєтчїлєр союзунун тєрайымы Екатерина Белашовага кайрылдым. Ал жардам кылып

резервдик планга коюшту, орун болуп калса єткєрєбїз деп. Орун болуп калып Москвада «Кузнецкий мост» деген кєргєзмє залында уюштурдук. Ага Екатерина Федоровна єзї катышты, элдер кєп болду, менин окутуучум, дїйнєгє белгилїї скульптор Сергей Конен-ковду дагы чакырдык. Ал киши айтты “бара албай калдым, мен ишемби кїнї барайын” – деп (кєргєзмє жума кїнї ачылган эле). Ал кїнї мен єзїм Сергей Тимофеевичти бай-бичеси Маргарита Ивановна менен чогуу алып келдим. Ошондо жолдон ал сурап калды: “Сен Г. Айтиевди аксакал, классик эле дейсиў, ал канча жашта?” – деп. Мен айттым, “60 жашка келди, улуу киши” – деп. Анда ал “Ой, бала турбайбы!” деди. Мен ошондо ойлонуп калдым, эмне їчїн минтип айтат деп, кєрсє, ошондо Сер-гей Тимофеевич 95 жашта экен, Г.Айтиев менен 35 жаш айырма бар экен, анан албетте, антип айтышка укугу бар. Кєр-гєзмєгє барып кєрдїк, эл кєп болду, Сер-

гей Тимофеевич пейзаждардын баарын жана башка чыгармаларды кєрдї. Бир жума єтпєй «Известия» гезитине ма-кала жазып, анда ал Г.Айтиевдин чы-гармалары жєнїндє єзїнїн жакшы ойлорун айткан.

Г.Айтиевдин чыгармачылыгы жєнїн-дє сєз кылып жатып анын талантынын єсїшїнє тїрткї болгон насаатчылары-нын эмгегин белгилей кетпесек бол-бойт. Єзїнїн мугалимдеринин бири жєнїндє ал 1983-жылы мындай деп жазганы бар: “Н.Крымов мага искусст-водо жаратылыштан таалим алыш ке-рек деп кєп айткан. Бул ой мен їчїн мыйзам болуп калды. Менин пейзаж жазууга басым жасаганым, этюд кы-лууга кызыгуумду арттырган нерсе – жаратылыш. Менин оюмча табигаттан кєргєнїўдї автоматтык тїрдє кєчї-рїїнїн кереги жок, анын эў маанилїї жерин кєркємдєп бериш керек. Менин этюддарымды карасаўыздар, алар чоў сїрєттїн жаралышынын башаты болу-шу мїмкїн”. Бул сєздєр Г.Айтиевдин чыгармачылыгы жєнїндє кєп нерсени тїшїндїрєт жана ошону менен бир-ге эле жаш сїрєтчїлєргє жакшы сабак боло алат.

МУЗЕЙГапар Айтиев атындагы Кыргыз улут-

тук кєркєм єнєр музейи кыргыз эли-нин негизги кєркєм казынасы жана єнєр кенчи болуп эсептелет. 1974-жылы Бишкектин борборунда атайын курулган бул музейдин имаратында республи-кабыздын материалдык жана руханий байлыгы топтолгон.

АКЫРКЫ ДЕМБул дїйнє биз їчїн убактылуу, сы-

ноочу нерсе эмеспи. Ошол кыска уба-кытта сен єз элиў, єз жериў, єз жашооў їчїн ийгилик жаратып кетишиў керек. Бирок, бул їч жолдо теў бирдей алып кетип жана їч жолдогу маарага бирдей ийгиликте жетиш, баардык инсандын маўдайына жазыла бербейт экен. Ошол буйрук Гапар Айтиев агайыбызга жазыл-ган экен ал 1984-жылы кыргыз жерин, кыргыз элин кайгы муунга салды бол-

ду. Анткени, бул жылы Кыргызстан дагы бир жылдызы болгон Гапар Айтиев деген чыгаан инсаны болгон уулунан ажыраган.

Канат КЕБЕКОВ

Гапар АЙТИЕВ Айтиевич:

ИНСАН

Сїрєтчїлїк єнєрдїн сыйкырчысы

Кыргыз тарыхында эў алгачкы профессионалдык сїрєтчї катары таанымал. Анын эў негизги тармагы пейзаж болуп саналат. Анын пейзаж сїрєттєрї жана этюддары, єзїнїн тїстїї єзгєчєлїктєр менен жана сїрєтчїнїн ой-толгоосу менен сезимдерин бириктирип, кыргыз табийгатынын зор эпикалык мїнєзїн бизге жеткирген. Ал кыргыз искусство тарыхында єзгєчє орунду ээлейт. Анын чыгармачылыгында 1930-жылдарда гана пайда болгон кыргыз сїрєт искусствосунун тїптєлїшїн, єнїгїї тарыхын кїзгїдєн кєргєндєй баамдоого болот. Бїгїн силердин назарыўыздарга улуу инсандардын бири болуп саналган Социалисттик Эмгектин Баатыры, СССРдин Эл сїрєтчїсї Гапар Айтиевдин ємїр чыгармасын тартууламакчыбыз


8 ШОУ ЖАЎЫЛЫКТАР

АЗАТ БОЛОТБЕК ЄЗГЄЧЄ КЛИП ПРЕЗЕНТАЦИЯЛАЙТ!

Романтикалуу ырлары менен кїйєрман топтоого жетишкен ырчы Азат Болотбек жакын арада кли-бин презентациялайт! Ырчы мырзанын айтымын-да, "Просто друзья" аталыштагы ырга видео клипти Элдияр Ємїралиев тартат. «Клип єзгєчє болот. Бул ыр алгачкы версиясынан аранжировкасы менен гана айырмаланбастан, клиптин сюжети менен да єзгєчє болот. Кыргызстанда эў алгачкы жолу пластелинден жасалган клибимди презентациялайм деп турам. Сентябрь айынын башында, буюрса клибимди эл сы-нына коем» -дейт Азат дейт ырчы

БЕГИМАЙ ЭСЕНГУЛОВА ЖАКЫНДА ЭНЕ БОЛОТ!

Ай-чырайлуу Бегимай Эсенгулова турмуш жолу-на аттанган соў кыргыз эстрадасынан алыстай тїш-тї. Дегенибиз ырчы айымды азыркы тапта эне болуу бактысы кїтїп турат.

Акыркы берген интервьюсунда кайра чоў сахнага кайтуу оюнда бар экенин билдирген. Демек ырчынын кїйєрмандары бир аз кїтє турушу керек. ..

Эскерте кетсек мындан 2жыл мурун Бегимай ка-закстандык бизнесмен Руслан аттуу мырзага турмуш-ка чыккан. Азыркы учурда таттуу тїгєйлєр Алматы шаарында жашайт.

МИРЛАН САТКЫМБАЕВ ЖАКЫНДА ЇЙЛЄНЄТ.

24-августта белгилїї клипмейкер Мирлан Саткым-баевдин їйлєнїї тою єткєрїлєт. Мирлан мырзанын ємїрлїк жары "Береке"бий тобундагы Нуржан аттуу сулуу кыз экени маалым болду. Клипмейкердин жуба-йы жеке эле бийлебестен, бир катар клиптердин дагы кєркїн ачкан. Жаш жубайларга бакыт каалайбыз!

МОДЕЛЬ ЖАМИЛЯ АСАНГУЛОВА КАЗАК АКТЕРУ МЕНЕН ЫСЫК МАМИЛЕДЕ

«Мисс туризм world Kirgizstan-2012» 20жаштагы модель Жамиля Асангулова єзїнїн социалдык барак-часына сїйїктїїсї менен тїшкєн сїрєтїн жарыялады. Ал сїрєттєгї мырза казакстандык актер жана телеал-паруучу Тауекел Муслим болуп чыкты. Єз кезегинде Муслим єзїнїн социалдык баракчаларынан Жами-ля менен болгон сїрєттєрїн жарыялоого шашпайт.

АНЖЕЛИНА МЕНЕН БРЭД КАЙРАДАН БИР ТАСМАДА

Анжелина Жоли менен Брэд Питт 2005-жылы жа-рыкка чыккан «Мистер жана миссис Смит» аттуу тасмага тартылып, дал ушул тасманы тартуу учурун-да экєєнїн ортосунда махабат оту тутанган. Атактуу жубайлар андан бери чогуу тасмага тартыла элек эле. Тїйгєйлєр эми бир фильмде чогуу роль жаратышат. Тасма «Деўиз жээгинде» («У моря» ) деп аталат. Дра-манын сценарийи Анжелинага таандык, мындан тыш-кары режиссёрлук милдетти да єзї колго алган. Тартуу иштери жаўы гана башталганына карабай коомчулукта эбегейсиз кызыгуу жаралып, тїгєйлєрдї бир тасмадан кєрїїнї чыдамсыздык менен кїтїп жатышкандыкта-рын айтышууда.

КСЕНИЯ СОБЧАК ЫСЫК-КЄЛ ЖЭЭГИНЕ КЕЛЕТ.

Кыргызстандагы белгилїї эс алуу жайларынын биринин 10 жылдыгына карата 15-август кїнї Ысык-Кєлдїн жээгинде грандиоздуу кече єткєрїлєт. Бул кеченин башкы жана сыйлуу коногу катары "Город 312" жана "Quest pistols" тобу келет. Дал ушул кечеде алып баруучулук милдетти Ксения Собчак аркалайт.

ЛАС-ВЕГАСТА “WE’LL BE” ТОБУ КАТЫШКАН ДЇЙНЄЛЇК БИЙ СЫНАГЫ

СТАРТ АЛДЫ!6-август кїнї АКШда Кыргызстандан таланттуу

“We’ll be” бийчилер тобу катышкан дїйнєлїк бий сы-нагы старт алат.

Лас Вегаста єтє турган "Hip Hop International Championship" бий сынагы дїйнєнїн эў мыкты бий-чилерин бир сахнада чогултат! Аталаган таймашта мекенибиздин желегин “We’ll be” тобу желбиреткени турат. Жигиттердин айтымында, алар азыр сынакка катуу даярданып, бий номерин тынымсыз кайталап жаткан учуру. Талантту бийчилерге ийгилик каалайбыз

ЫРЧЫ ДАНИЯР ЭРМАТОВ ЖОЛ КЫРСЫГЫНА КАБЫЛДЫ

Жаш ырчы Данияр Эрматов Бишкекте чоў авто-кырсыкка кабылды...

Бактыга жараша, ырчы менен баардыгы жакшы. Белгилїї болгондой, кырсык убагында Данияр ма-шинада эмес болчу.

Маалымат Tumar.fm-медиа порталдан алынды

9


ТЕЛЕМАЕК

Бактыгїл МОМБЕКОВА, "Мээрим" теледолбоорунун алып баруучу:

БАЛДАРДЫН ЄЧКЄН ШАМДАРЫ

КАЙРА КЇЙДЇ- Арыбаўыз Бактыгїл эже, сєздїн башатын бал даамданган бала-лыктан баштасаўыз?- Менин киндик каным тамган, алтын

бешигим Баткен областынын Жаўы- Жер деген айылына таандык. Їй бїлєдє 4 эр-кек, жалгыз кызмын. Ата- энемдер жєнє-кєй карапайым адамдар, апам бала бакча-да, совхоздо иштеди, атам башкармалардын айдоочусу болуп жїрїп, кийинчерээк арен-датор болуп эмгектенген.

Мен мектепте окуп жїргєн кезимде эле университет дегенди билчї экенмин. Апама “ мен чоўойгондо университетте окуйм” деп кєп айтчумун. Ошол сєздїн артынан 1995-жылы БГУнун Тїркология факультетинин референт-котормочулар бєлїмїнє тапшы-рып, ошол жактын билим суусун иче баш-тадым. 1- курстун октябрь айында “Осуят” кєрсєтїїсїнєн єзїмдїн калемиме таандык ыр саптарын окуп чыга баштадым. Ошол кїндєн тартып Кыргыз телевидениесинен 5 жыл бою эфирге чыгып жїрдїм. Апам ай-тып калат “ сен кичинекей кезиўде чоўой-гондо менин келбетим жакшы, сулуу болуп, жаўы кийимдерди сатып алып телевизордон кечке эле чыга берем” деп айтчу экенмин. Ошол кичинекей кезимде эле журналист бо-лом деген кыялдарым бар окшойт. Айылда эле Бактыбек Мамытов, Гїлшан Молдоева-ларды кумир тутуп, ошолордун изи менен єзїмдї тарбияладым. Эми “жаштын тилегин берет” дегендей, менин тилегимди берди. Менин їй-бїлєм чакан жана ынтымактуу. Менин Мээрим аттуу кызым бар, жолдошум Кылыч мурда ИИМдин кылмыш иликтєє бєлїмїнїн кызматкер болчу. Учурда жеке иштери менен алек.

- Журналисттик жумушка кандай болуп келип калдыўыз?- Университетте окуп жїргєн мезгилде

эле телевидениеге келип тартылып жїрчї-мїн. Андан кийин “Азылзат”, ”Супер инфо” гезиттерине єзїмдїн ырларымды, макала-ларымды жарыялап жїрдїм. Окууну бїт-кєндєн кийин “Кыргыз руху” деген газетада корректор болуп жїрїп, ал газетага да ыр-ларым чыгып жїрдї. Жаш акын-жазуучу-лардын республикалык конкурстарында байгелїї орундарга жетишип жїрдїм. ”Топ жылдыз”,”Саамалык- 2”, ”Шоокум” аттуу ырлар жыйнактарына ырларым жарыялан-ган ошол студент кезден баштап эле. 2001-2002 жылдары КТР каналынын астындагы жїгїртмє жарнаманы окуп калып, Ала-Тоо берїїсїнє келип иштеп калдым. Алгачкы кїнї эле менин 3 сюжетим эфирге кеткен. Ал жакта иштеп жїрїп “Мекен чегинде” деген теле берїї алып баруучулукка сы-нак жарыялаган, ошол сынактан єтїп ке-тип 1 жыл эмгектендим. КТРге Кыяз Мол-докасымов Башкы директор болуп келгенде “Жаштар” студиясы жаўы ачылган. Ошондо Эрнист Кыязов менен “Багыт” кєрсєтїїсїн-дє жана ошол мезгилдеги башкы редакто-рубуз Шайырбек Арапов менен “Добуш” кєрсєтїїсїндє да редакторлук кызматты аркалап жїрдїм. Ушундай єз ишин мыкты билген жакшы адамдардын жардамы ме-нен такшалдым десем жаўылышпайм. Ан-дан кийин “Капкан шоу”, “Унуталбайм”, "Жаштар їнї” деген кєрсєтїїлєрдє редактор болуп жїрдїм. 2013-жылы башкы редак-торубуз Шайырбек Арапов, режиссёр Бек-бол Кылычбеков їчєєбїз сїйлєшїп отуруп “ балдарга жардам бере турган социалдык

бир кєрсєтїї ачабыз” деген ой келип калды, негизги идеянын тамыры Бекбол Кылычбе-ковго таандык. Биз їчєєбїз отуруп оўдоп чыккандагы варианты азыркы “Мээрим” деген кєрсєтїї. 2013-жылы “Замандаш” ас-социациясынын жардамы менен “Мээрим” кєрсєтїїсїн ачтык.

- “Мээрим” деген ат кандай болуп коюлуп калды эле?- Шайырбек Арапов, Бекбол Кылыч-

беков їчєєбїз отуруп ат тандаганда ал-гач “Сезим” дегенбиз, бирок ал негедир “Унута албайм” берїїсїнє окшошуп ке-тет деп, эми ата-энесинин мээримин кєрбєгєн балдар менен иштешкенден кийин атын “Мээрим” деп коёлук деп айтсам, баары колдошкон.

- “Мээрим” берїїсї элдин кызы-гуусун арттырып жатат, силер ушул берїїгє балдарды кандай жол менен тандап аласыўар?- Биз чыгармачылык топ кєп бал-

дар їйїнє барганда эч кимисинен жакшы жооп ала албадык. Бизде мурун каржы бє-лїмїн башкарган Зулайка деген эже менен продюсер Шайырбек Арапов байланышып программа жєнїндє айтканда “SOS балдар” айылына келип карап кєргїлє деп чакырып калды. Биз ошол жактан 22 жакшы окуган жана ата-энесинин мээримин кєрбєгєн бал-дарды тандап алганбыз. Балдарды тандап алаардан мурун балдар менен жолугушуп, алардын ой-пикирлерин угуп анан тандап алдык. Ошол балдардын катышуусу менен “Мээрим 2” кєрсєтїїсї чыга баштады. Ушул жылдын май айларында “Мээрим” берїїсї-нє 1 жыл болду. Ушул 1 жылда биз 40 ба-ланын тилегин, кыялын орундатыптырбыз.

- Силер балдарды белгилїї инсан-дар менен жолуктурасыўар, ошол жолуккан адамдар менен балдар азыркыга чейин катташып ту-рабы?- Алардын ичинен азыркыга чейин балдар

менен баарлашып, катташып турган инсан-дарыбыз да бар. Ал эми кєрсєтїї маалында эле жылуу мамиле жасап андан кийин унут-карып койгон инсандарыбыз да кездешпей койбойт. Бирок , андай учурларыбыз аз. Ку-дайга шїгїр, кєбїнчєсї єзїнїн баласындай камкордук кылып, мээрим тєгїп жїрїшєт. Алардын ичинде Канатбек Муратбеков де-ген байкебиз бар, буга чейин Нарын облас-тынын губернатору болуп иштеген, азыркы тапта Єнєр жай жана Энергетика министри-нин орун басары болуп иштейт. Ошол киши бир гана эфирге чыгып тим болбостон , ки-йин ошол Медина деген кызды окуу жайга єткєрїп, ага кеткен чыгымдарды єз мою-нума алам деди. Андан тышкары Карганбек Самаков Жогорку кеўештин депутаты. Буга чейин белгилїї бир инсанга бирден бала алып барсак, Карганбек Самаков байкеге бир туугандардын бирєєсїн алып баралы десек “Мага экєєнї теў алып келгиле, алар бир тууган болгондон кийин экєє теў мага бирдей” деп аларды жатакана жана окуу ме-нен камсыз кылды, Улукбек Кочкоров деген депутатыбыз дагы азыркыга чейин балдар менен мамиледе, алар менен телефон ча-лып байланышып, жанындагы балдарды кошо киного алып кирип, мээримин тєгїп жатыптыр. Ушулардын катарына Жогорку Кеўештин депутаты Ємїрбек Текебаевди, Бишкек ШИИББнин башчысы, милиция-

нын генералы Мелис Турганбаевди дагы кошсок болот. Анткени алар дагы балдарга айткандарын так атка-рышып, єздєрїнїн адамдык касиеттеринин єтє бийиктигин кєрсєтє алышты. Ошондой эле, Жогорку окуу жайлардан КЭУ, КМУ, Себат билим берїї борбору, Кыргыз-Тїрк

“Манас” жана Ата-Тїрк Ала-Тоо универ-ситеттери биздин программа менен бїгїн-кї кїнгє чейин тыгыз мамиледе иштешип келе жатышат. Карап туруп баарына ыраа-зы болбой койбойсуў.

- Буга чейин жеке єзїўїз кайрым-дуулук иштерин жасап жїрдїўїз беле?- Албетте, адам єзїнїн жасаган анча-

мынча иштерине маани бербейт экен. Буга чейин “Багыт “ кєрсєтїїсїндє редактор бо-луп иштеп жїргєндє кєрсєтїїнїн аягында сюжет жасачумун. Эрнис Кыязов айтып кал-ды, ”Кара-Жыгачта Назгїл аттуу келин бар. Анын Курманбек, Феликс аттуу эгиз балда-ры бар. Ошолорду таап, сюжет жаса деди”. Кєрсє ал балдар 2005-жылы Курманбек Бакиев президент болгондо 24-март кїнї саат 12де тєрєлїшїптїр. Анан ошол замат эле атасы єз канынан жаралган балдары-нан баш тарткан. Ошол кезде Бакиев-Ку-лов тандеми бар болчу. Балдардын энеси аларды март революциясынын урматына Курманбек, Феликс деп коюптур. Алар-дын атасы таштап кеткенден кийин жашаар їйї жок болгондуктан, алардын жашоосун улам сюжет кылып олтуруп, ал К.Бакивге жетип, президент экєєнє жаўы салынган кєп кабаттуу їйдєн эки бєлмєлїї квартира берилсин деген чечим чыгарат. Бирок, ал жетинчи кабаттан биринчи кабатка тїшкєн-дє бир бєлмєгє айланат. Ошентип отуруп, биздин жардамыбыз менен эки жаш бала Юг 2дан бир бєлмєлїї їйлїї болушат. Бул учурду сыймык менен айта алам. Президент їй бергенден кийин аларды теледен кєрсєт-кєнбїз, аны кєргєн атасы балдарын издеп келиптир. Жок дегенде бир їй-бїлєєгє ме-нин жардамым тийди, алардын єчкєн шам-дары кайра кїйдї.

- Силердин кєрсєтїїнїн жаш каар-мандары эмнени кыялданат жана ошол кыялдарды ишке ашыра ал-дыўарбы?- Балдардын кыялдары ар кандай болот

экен. Балдар там, машина деп кыялданбайт. Кээ бир балдар буюмду кыялданса, кээ би-рєєсї єздєрї кумир туткан адамдарга гана жолуксак дейт. Биз ал кыялдарын орунда-тууга бїт кїчїбїздї жумшайбыз жана алар-дын кыялдарын орундата алдык деген ойдо-мун. Кєбїнчє жаш каармандарыбыз, биздин

мамлекетибизди башкарып турган прези-дентибиз Алмазбек Шаршенович менен жолуксак деп жалооруп караган кєздєр менен кыялданышат. Бирок, Алмазбек

Шаршеновичтин сентябрга чейин убакты-сы бош эмес экен, сентябрдан кийин пре-зидентибизге кирип калабыз го деген бизде да кыял пайда болуп калды. (кїлїп)

- Эми жумушуўузга єтсєк, “Мээ-рим” кєрсєтїїсїндє канча киши эмгектенет?- “Мээрим” берїїсї “Жаштар” студиясы-

нан даярдалып чыгат. “Жаштар” студиясын-да 15 адам эмгектенет . Негизинен “Мээрим” кєрсєтїїсїндє тыгыз иштешкен Шайырбек Арапов, Бекбол Кылычбеков жана мен. Ан-дан сырткары операторубуз Куштар Осмо-налиев жана техникалык жактан тейлеген Болот Акматов деген жигиттер биз менен жумуш учурунда жардамга келишет. Бизде бир эле учурда Бекбол монтажды да, ре-жиссёрдун да милдетин аткарат, а мен болсо уюштуруучу да, редакторлук, алып баруучу-лук кызматты аткарам.

- “Мээрим” кєрсєтїїсїнїн алдына койгон максаттары кандай?- “Мээрим” берїїсїнїн алдына койгон

максаттары кєп. Биздин эў биринчи мак-сатыбыз, ушул жаш ата-энелик мээримдин даамын татпай калган балдарга, ата-энелик мээримге жетпесе да алардын каалоо, тилек-терин ишке ашырып жылуулук тартуулоо. Алардын жїздєрїнєн бактылуулуктун жыл-маюусун кєрїї болуп саналат. Келечекте “Мээрим” кєрсєтїїсї менен аймактарды да кыдырып, баардык балдардын ой- тилегин ишке ашыруу.

- Элге журтка болгон каалооўуз.- Биздин элибиздин арасында ата-энеси

тирїї туруп балдарды таштап кеткендер аз болсун, балдарыбыз ар дайым ата-эненин мээриминде єссїн, ата-энелер ар дайым ден соолукта болуп єз балдарына мээримдерин тєгїп жїрє берсин демекчимин. Ошондой эле ар дайым адам баласы адамдык сапатка ээ болуп, ата–энелердин балага, балдардын ата-энеге болгон жылуу сезимдери ар да-йым алоолоп жанып турсун. Анткени Ата-энени сыйлоо баланын ыйык парзы болсо, ал эми ар бир бала ата-эне мээримине, бак-тылуу балалыкка татыктуу эмеспи. Албетте, Эгемендїї эркин элибиз бейпилдикте, бак-тылуу, бардар турмуш кечирсин!

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

“Балалуу їй базар, баласыз їй мазар” демекчи, ар бир

баланын кїлкїсї, алардын кыял жоруктары жан дїйнєўдї кубанта

турган єзгєчє бир сезим болуп эсептелинет эмеспи. Бул сезимдер

кєбїнчє ата-энеге таандык. Бирок, акыркы убактарда бул

сезимдерди каалабаган ата-энелер арабызда пайда болмок турсун

ал кїндєн-кїнгє санын кєбєйтїп келїїдє. Мына ошол сезимдеринен

ажыраган адам заты єзїнїн наристелерин кароосуз калтырып

таштап кетип жатышат. Биздин бїгїнкї маегибизде ошондой жат кєрїнїштєн сокку жеген балдарыбыздын кыялдарын орундатып аларга бактылуу

кєз ирмемдерди тартуулоочу “Мээрим” кєрсєтїїсїнїн алып

баруучусу Бактыгїл Момбекова конокто.

99

дагы балдарга айткандарын так атка-рышып, єздєрїнїн адамдык касиеттеринин єтє бийиктигин кєрсєтє алышты. Ошондой эле, Жогорку окуу жайлардан КЭУ, КМУ, Себат билим берїї борбору, Кыргыз-Тїрк

мамлекетибизди башкарып турган прези-

БАЛДАРДЫН ЄЧКЄН ШАМДАРЫ

КАЙРА КЇЙДЇ


10 КЫЛМЫШ ЖАНА КЫРСЫК

ÆÅÐÃÈËÈÊÒ¯¯

ТОКМОКТО БЕЛГИСИЗ УНААНЫН АЙДООЧУСУ 10 ЖАШТАГЫ

КЫЗДЫ СЇЗЇП, ЖОЛ КЫРСЫГЫ БОЛГОН ЖЕРДЕН КАЧЫП КЕТКЕН

Токмок шаарында белгисиз автоунаанын айдоочусу кызды сїзїп, жол кырсыгы бол-гон жерден качып кеткен.

Милиция органдарынан маалымдашкан-дай, 2014-жылдын 30-июлунда Токмокто Ленин жана Шамшы кєчєлєрїнїн кесили-шинде ак тїстєгї белгисиз унаа 10 жаштагы Даяна Кайтмазованы сїзїп кеткен.

Жыйынтыгында кыз Токмок шаарынын ооруканасына жеткрилген. Ал эми айдоочу жол кырсык болгон жерден качып кеткен.

АЛАМЇДЇН РАЙОНУНДА «ГЭС-5» КЄЛЇНЄ ЧЄГЇП КЕТКЕН

КЫЗ ТАБЫЛБАЙ ЖАТАТ

Аламїдїн районунд 6-августта саат 15:20лар чамасында ЄКМдин Бишкек шаар-дык Куткаруу кызматынын куткаруучулары «ГЭС-5» кєлїнє 20-25 жаштагы чєгїп кет-кен кызды издешти.

ЄКМ басма сєз кызматы маалымдаган-дай, бирок издєє иштеринен натыйжа бол-гон жок.

БИШКЕК ШИИБдин 10-БАШКАРМАЛЫГЫНЫН КЫЗМАТКЕРИ 13 МИЎ СОМ

ПАРА АЛЫП ЖАТКАН ЖЕРИНЕН КАРМАЛДЫ, - прокуратура

Бишкек шаарынын прокуратурасы Ле-нин РИИБдин жооптуу кызматкерлерине карата пара алуу фактысы боюнча кылмыш ишин козгоду. Бул тууралуу Бишкек шаар-дык прокуратурасынын басма сєз кызматы , 7-августта билдирди.

Маалыматка ылайык, борбор калаанын прокуратурасына «Ж.М.» аттуу жаран кай-рылып, анын маселесин оў чечип берїї їчїн, тактап айтканда ага карата текшерїїлєрдїн токтотулушу їчїн 20 миў сом пара талап кылынып жаткандыгы тууралуу билдирген.

Иликтєє иш-чараларын жїргїзїїдє Биш-кек шаардык прокуратурасынын, Мамлекет-тик экономикалык кылмыштуулукка каршы кїрєшїї кызматынын жана ИИМдин жеке коопсуздук кызматынын кызматкерлери та-рабынан 13 миў сом пара алып жаткан же-ринен Бишкек ШИИБдин 10-башкармалы-гынын кызматкери «С.Ш.» колго тїшїрїлдї.

Аталган факт боюнча КРнын Кылмыш-жаза кодексинин 313-беренесине (пара алуу) ылайык кылмыш иши козголду.

Тергєє амалдары жїрїїдє.

БОРБОРДОГУ КОЛБАСА ЧЫГАРУУЧУ ЦЕХТЕН ЄРТ ЧЫКТЫ,

- ЄКМ Бишкек шаарындагы Манас кєчєсїнїн

№234 дарегинде жайгашкан С.А.Генченкого таандык «Шер-Инк» ЖЧКсында єрт чыкты.

Бїгїн, 7-августта Єзгєчє кырдаалдар ми-нистрлигинин басма сєз кызматы билдир-гендей, колбаса жасалуучу цехтин 47 чар-

чы метр жыгач устундуу чатыры єрттєнїп кетти.

Электр жабдууларын куроо эрежесинин бузулушу єрткє себеп болгон.

НАРЫНДАН БИР ЖЫЛ АРАЛЫГЫНДА 49 КУЛЖА,

118 ТЕКЕ АТЫЛГАННарын аймактык курчап турган чєй-

рєнї коргоо башкармалыгы тарабынан 2013-2014-жылдар їчїн аўчылык турлар-ды єткєрїїгє жалпысы 23 коомдор жана аўчылык кєзємєлдєє департаменти кат-тоодон єткєн.

Аймактык кабарчы маалымдагандай, аларга єткєн жылдын 15-августунан 1-де-кабрына жана быйылкы жылдын 5-янва-рынан 1-март кїнїнє чейин олжо кылууга 56 кулжага, 149 текеге, 3 эликке жана 45 ка-рышкырга уруксаат берилген.

Башкармалыктын жетекчиси Болот Ка-лыбек уулунун берген маалыматы боюнча, 49 кулжа, 118 теке, 3 элик жана 12 карыш-кыр олжолонгон.

Бишкек-Ош унаа жолундагы жол транс-порт кырсыгынын кесепетинен 6 адам жа-ракат алып, 6 жаштагы бала каза болду

БИШКЕК-ОШ УНАА ЖОЛУНДА БОЛГОН ЖОЛ ТРАНСПОРТ

КЫРСЫГЫНЫН КЕСЕПЕТИНЕН 6 АДАМ ЖАРАКАТ АЛДЫ ЖАНА 6

ЖАШТАГЫ БАЛА КАЗА БОЛДУ.АКИpress агенттигине Ички иштер ми-

нистрлигинин басма сєз кызматы маалым-дагандай, 5-августта Талас облусундагы Бакай-Ата районунун 27 жаштагы жашоочу-сунун башкаруусунда бара жаткан «Хонда Степвагон» унаасы Бишкек-Ош унаа жолу-нун 153 чакырымынан «Мерседес» унаасы менен сїзїштї. «Мерседес» унаасын Бишкек шаарынын 44 жаштагы тургуну башкарып бара жаткан.

Кырсыктан «Хонда» унаасынын 7 жїр-гїнчїсї жаракат алган эмес, ал эми «Мер-седес» унаасынын 6 жїргїнчїсї анча оор эмес, ар кандай деўгээлдеги жаракаттарды алышты жана айдоочунун 6 жаштагы бала-сы каза болду.

ИИМдин маалыматына ылайык, учурда КР Кылмыш-жаза кодексинин 281-беренеси (Коопсуздук эрежеси менен транспорт ка-ражатын эксплуатациялоо эрежесин бузуу) боюнча кылмыш ишин козгоо тууралуу ма-селе каралып жатат. Экспертиза дайындал-ды жана иликтєє иштери уланууда.

ЖОЛ ЭРЕЖЕСИ БОЮНЧА ЖАЎЫ МЫЙЗАМ 8-АВГУСТТА

КЇЧЇНЄ КИРЕТ

Кыргызстанда жол эрежесин бузгандарды жазалоо боюнча жаўы чаралар 8-августтан тарта колдонула баштайт. Президент Ал-мазбек Атамбаев бул тууралуу мыйзамга 4-июлда кол койгон. Айып пулдун жаўы тарифтери жана башка жаза чаралары туу-ралуу коомчулукту тааныштырууга бир ай убакыт берилген. Бул тууралуу "Азаттыкка"

Жол кайгуул кызматынын басма сєз катчы-сы Тилек Оторов билдирди.

Айып пул мурда 100 сомдон 2000 сомго чейин болсо, эми 500 сомдон 20 миў сомго чейин жогорулады. Мас абалда унаа айдаган айдоочу мурда 1,5 миў сомго жыгылса, эми 10 миў сом тєлєш керек. Ал эми жол кыр-сыгына себепкер болсо 20 миў сом тєлєп, 4 жылга эркинен ажырашы мїмкїн.

Ä¯ÉÍªË¯Ê

БАЛКАНДЫН ЧОЎ БЄЛЇГЇН КАЙРА СУУ КАПТАДЫ

7-августта таў эртеў Сербиянын баты-шындагы Баня Ковиляча шаарында їйї топон суу астында калып, 64 жаштагы ка-рыя набыт болду. Босниянын Баня Лука шаарында жеўил машинени сел алып ке-тип, айдоочусунан дайын жок. Стира да-рыясындагы эки кєпїрєнї сел сыймап кет-ти. Куткаруучулар суу аптаган жерлердеги миўдеген їйлєргє жардам кєрсєтїїдє. Май айында Балканда болгон суу ташкын ондо-гон адамдардын ємїрїнє забын келтирген. Анда кыйраган кєпїрєлєрдї калыбына кел-тирїї иштери эми гана башталган эле.

ООГАНСТАНДА АМЕРИКАЛЫК ГЕНЕРАЛ ЄЛТЇРЇЛДЇ

Кабул шаарындагы аскерий борборго жа-салган чабуулда америкалык генерал каза таап, 15 адам жаракат алды. Арасында гер-маниялык бир генерал менен африкалык эки офицер бар.

Генералдын єлїмїн АКШнын Коргоо ми-нистрлиги тастыктады, бирок аты-жєнї ай-тыла элек. Бул ооган жергесинде 2001-жыл-дан бери єлтїрїлгєн биринчи жогорку кызматтагы адам.

Пентагон тараткан кабарга ылайык, ча-буулду ооган аскерий кийиминдеги адам жасаган. Аткылоо НАТО офицерлери бор-борго келген учурда башталган.

БУУ: УКРАИНАДАГЫ ОКУЯЛАРДАН УЛАМ 285 МИЎ

АДАМ ЖЕР КОТОРДУ

БУУнун качкындар боюнча агенттиги Ук-раинанын чыгышындагы окуялардан улам 285 миўден ашык адам єз їй-жайын таштап кетїїгє мажбур болгонун билдирди. Агент-тиктин Европадагы єкїлї Винсент Коштель Украинанын чыгышынан єлкєнїн башка ай-мактарына жер которгон 117 миў адам кат-тоого алынганын билдирди. Коштель Же-невада журналисттерге сїйлєп жатып, бул сан єтє азайтылган болушу мїмкїн экенин четке каккан жок. Анткени кєпчїлїк эркек-тер армияга барбаш їчїн расмий каттоого

єтїїдєн баш тартышууда.Ошондой эле БУУ єкїлїнїн маалыматына

караганда, 168 миў украиналык жарандар Орусиядан убактылуу башкалка сураган.

ИРАНДА АБАКТА ЧЫККАН ЄРТ 11 АДАМДЫН ЄМЇРЇН АЛДЫЖергиликтїї бийлик єкїлї Абдулла Му-

сави маалымдагандай 5-августта єлкєнїн Бахтияри аймагындагы абакта тутанган єрт-тєн улам камактагы 11 адам набыт болду.

Иран маалымат каражаттары бир нече адам жабыркаганын жазып чыгышты. Му-сави єрттїн чыгышы иликтенип жатканын айтты.

Башкалардын айтымында єрттїн чыгы-шына тїрмє кароолунун саясатына макул болбогон камактагылардын жууркан-тє-шєктєрїн єрттєшї себеп болгон.

“ЭБОЛА” ВИРУСУНУН КУРМАНДЫКТАРЫ МИЎГЕ

ЧУКУЛДАП КАЛДЫ

Батыш Африкада кулач жайган “Эбола” вирусун жуктуруп алган 932 адам каза болду. Бїткїл дїйнєлїк саламаттыкты сактоо уюму бул илдетти жуктургандар 1700дєн ашка-нын кабарлады. Алардын кєбї Либерияда. Азырынча ооруга каршы дары табыла элек.

Шаршемби кїнї саламаттыкты сактоо жаатындагы эксперттер “Эбола” вирусу ме-нен кїрєшїї жолдорун талкуулоо їчїн Же-невада шашылыш жыйынга чогулушкан.

Дарт жуктуруп алгандардын арасында чет элдиктер да бар. Мурдараак ооруну илешти-рип алган эки америкалык мекенине жєнє-тїлгєн. Аларга эксперименттик дары-дар-мектер колдонулууда. Бїгїн испаниялык саякатчы Мигел Пахарес да єлкєсїнє эва-куацияланат.

Февралда тутанган “Эбола” тумоосу Ба-тыш Африканын Cьера-Леон, Гвинея, Ниге-рия жана Либерия єлкєлєрїндє жайылууда.

ЖАПОНИЯДА ХИРОСИМА КУРМАНДЫКТАРЫН

ЭСКЕРИШЇЇДЄ

7-августа Жапонияда Хиросима кай-гысынын 69 жылдык эскерїї иш-чарала-ры єтїїдє.

Алардын биринде сїйлєп жатып Казуми шаарынын мэри Мацуи АКШ президенти Барак Обаманы жана башка дїйнєлїк ли-дерлерди Хиросимага келип, бомбалоонун кесепеттерин кєрїп кетїїгє чакырды.

Жапониянын бул шаарына дїйнєлїк экинчи согушта ташталган бомбадан 140 миўден ашык адам набыт болгон. Бул кайгы-луу окуяны эске салган азем жыл сайын єтєт.

Єлкє премьер-министри Синдзо Абэнын айтымында, Япония єзєктїк куралдан жапа чеккен жалгыз єлкє катары бул массалык єлїмгє алып келген куралдын толугу менен жоготулушун кєздєйт.

Хиросимадан кийин 9 августта Нагаса-ки шаарына ташталган атом бомбасынан 70 миў адам кєз жумган.

Мааалыматтар Azattyk.kg сайтынан алынды


11

Акмат РААТКАН

ЖЕРГИЛИКТЇЇЖАЎЫЛЫКТАР

ДЇЙНЄЛЇКЖАЎЫЛЫКТАР

ПРЕМЬЕР Ж.ОТОРБАЕВ МЕНЕН ОРУСИЯ ЄКМЄТЇНЇН ТЄРАГАСЫ

Д.МЕДВЕДЕВ БИР КАТАР МАСЕЛЕЛЕРДИ ТАЛКУУЛАШТЫ

7-августта КР премьер-министри Жоо-март Оторбаев менен Орусия Федерация-сынын єкмєтїнїн тєрагасы Дмитрий Мед-ведев телефон аркылуу сїйлєштї.

КР єкмєтїнїн басма сєз кызматы маа-лымдагандай, єкмєт башчылар евразиялык экономикалык интеграция процессине бай-ланыштуу эки тараптуу экономикалык кыз-матташуунун келечектеги єнїгїшї, бирге-лешкен гидроэнергетикалык долбоорлорду ишке ашыруу, КР аймагына жаратылыш га-зын ташуу, бєлїштїрїї жана сатуу жаатын-дагы кызматташуу маселесин талкуулады.

Андан соў, КР Бажы биримдигине ко-шулуусу їчїн «жол картанын» ишке ашуу-су боюнча аткарылып жаткан иш-чаралар-дын жїрїшї тууралуу пикир алмашуу болду.

Ошондой эле, жакынкы жана келечекте-ги кызматташуу маселеси да талкууланды.

БИЛИМ БЕРЇЇ МИНИСТРЛИГИ ИЛИМГЕ ЖУМШАЛУУЧУ

КАРАЖАТТЫ 30 МЛН СОМГО КЫСКАРТАТ, - министр

К.СыдыковКР Билим берїї жана илим министр-

лигинин 2015-жылга карата бюджетинин

долбоорунда илимге жумшалуучу чыгым-дардын кєлємї 30 млн сомго кыскартылды.

Бул тууралуу билим берїї жана илим министри Канат Садыков 6-августта «2015-жылга карата республикалык бюджет жана 2016-2017-жылдарга карата болжол-доо тууралуу» мыйзам долбоорун талкуулоо боюнча коомдук угуу учурунда билдирди.

Анын айтымында, министрлик тємєнкї программаларды камтыган бюджеттик чы-гымдардын орто мєєнєттїї стратегиясын ишке ашырууда: пландоо жана башкаруу, мектепке чейинки билим берїї жана бал-дарды мектепке даярдоо, мектептик жана мектептен тышкары билим берїї, ортоўку кесиптик, жогорку кесиптик билим, чоўдор їчїн билим берї жана илим.

«Министрликтин жалпы бюджети жум-шалып жаткан 7 программа ушулар. Быйыл акыркы программаны каржылоо 30 млн сомго кыскартуу менен ишке ашырылды, бул абал кийинки 2015-жылкы бюджеттин долбоорунда да сакталып калмакчы. Аны менен катар кеминде 125 млн сом єлкєнїн экономикалык єнїгїїсї їчїн актуалдуу или-мий темаларга багыттоо максаты коюлууда. Ошондой эле, прикладдык тематикадагы илимий изилдєєлєрдї кайрадан ориента-циялоо да єтє маанилїї», - деп белгиледи К.Садыков.

ЭНЕРГЕТИКА ЖАНА ЄНЄР ЖАЙ МИНИСТРИНИН ОРУН БАСАРЫ

К.МУРАТБЕКОВ ЭЭЛЕГЕН КЫЗМАТЫНАН БОШОТУЛДУ

КР Энергетика жана єнєр жай минист-ринин орун басары Муратбеков Канатбек Камбарбекович берген арызына ылайык ээлеген кызматынан бошотулду.

Тиешелїї буйрукка премьер-министр Жоомарт Оторбаев кол койду, деп маалым-дайт, 7-агустта єкмєттїн басма сєз кызматы.

БШК «АТА МЕКЕН» МЕНЕН «АР-НАМЫС» ПАРТИЯСЫНЫН

ТИЗМЕСИНДЕГИ БИР КАТАР ТАЛАПКЕРДИ ЧЫГАРДЫ

(фамилиялар)

КР Шайлоолорду жана референдумдар-ды єткєрїї боюнча борбордук комиссиясы «Ата Мекен» жана «Ар-Намыс» партияла-рынын катарынан Жогорку Кеўештин де-путаттыгына талапкер болгон бир катар фамилияларды чыгарды.

Мындай чечим 5-августта БШКнын ке-зектеги отурумунда кабыл алынды.

БШКнын басма сєз кызматы маалымда-гандай, комиссияга мурдараак «Ата Мекен» партиясынын 5 талапкери жана «Ар-На-мыс» фракциясынын 1 талапкеринен Жо-горку Кеўештин депутатына талапкер ка-тары катталган тизмеден чыгаруу жєнїндє сураныч тїшкєн.

Маалыматта айтылгандай, «Ата-Мекен-дин» тизмесинен Мустапакулова Айсулуу Пайгамбаркуловна, Юсупов Алишер Шавкат-бекович, Борбашев Сарылбек Чойбекович, Бешимбаев Кабылбек Бешимбаевич, Исаку-нова Таалайкїл Базаркуловна чыгарылды.

Ал эми, «Ар-Намыстын» тизмесинен Му-камбетов Жеенбек Батталович чыгарылды.

БШК чечиминин кєчїрмєсї арыз ээле-рине берилет.

КЫРГЫЗСТАНДА МОБИЛДИК БАЙЛАНЫШТЫ

КОЛДОНУУЧУЛАРДЫН САНЫ 6,737 МЛН АБОНЕНТКЕ ЖЕТТИ

Кыргызстандын байланыш рыногунда жїргїзїлгєн демонополизациялык жана ли-бералдык саясаттын жыйынтыгында байла-ныш операторлорунун кызматынын кєлємї жыл санап єсїп жаткандыгы аныкталды.

Мындай маалымат КР Транспорт жана коммуникация министрлигинин жарым жылдагы ишмердїїлїгїнїн жыйынтыгы тууралуу маалыматында айтылат.

Мобилдик байланышты колдонуучулар-дын саны бїгїнкї кїндє 6 млн 737 миў 487ге жетип, калктын 117�ын тїзєт. Бул єлкє-нїн эли бир эле учурда 2-4 мобилдик опе-раторлор менен колдоно ала тургандыгын билдирет.

Белгилей кетсек, мобилдик байланышты колдонуучулардын саны стационардык або-ненттик базадан 14 эсеге кєп, ал эми интер-нет колдонуучулардын саны 4 млн 113 миў 13 адамды тїзєт, деп айтылат маалыматта.

Маалыматтар интернет булактарынан алынды

ОРУСИЯ САНКЦИЯ КИРГИЗГЕН ЄЛКЄЛЄРДЄН АЗЫК- ТЇЛЇК

АЛБАЙТ

Президент Владимир Путин бир жыл-дык мєєнєткє Орусияга каршы санкция киргизген єлкєлєрдєн айыл-чарба азык- тїлїктєрїн сатып алууга тыюу салган жар-дыка кол койду.

Кремлдин маалымат кызматы билдирген-дей, президенттин жардыгында бул чаралар “Орус Федерациясынын улуттук кызыкчы-лыктарын коргоо максатында киргизилди” деп жазылган.

Єкмєт тыюу салына турган азык тїлїк-тєрдїн тизмесин тїзїїдє

Орусия жыл сайын бери дегенде 30 мил-лиард долларга сырттан азык- тїлїк импорт-тойт. Алардын кєбї Москвага санкция кир-гизген Евробиримдик єлкєлєрїнєн келет.

БУУ ГАЗАНЫ КАЙРА КУРУУГА АКЫРКЫ ЖОЛУ ЖАРДАМДАШАТ

Бул жєнїндє БУУнун башкатчысы Пан Ги Мун Улуттар Уюмунун Башкы ассамблея-сынын ачылышында билдирди: "Газадагы,

Батыш Иордандагы, ошондой эле Израил-деги чубалжыган зомбулуктар токтотулу-шу керек. Куруп кыйратуу, куруп кыйра-туу кайталана береби? Биз кайра курабыз, бул акыркы жолу болот. Алар сїйлєшїїгє барышы керек. Биз бу жолду кайра-кайра баспашыбыз абзел."

Израил премьер-министри Бинямин Не-таняху Израилдин Газадагы согуштук ара-кеттерин “негиздїї жана пропорционалдуу болду”,- деп актады.

Газадагы тєрт апталык урушта 1875 па-лестиндин жана 67 жєєттїн каны тєгїлдї. Газанын 1,8 млн. элинин жарымына жакы-ны їй-жайын таштап кетти. Израил менен Газаны башкарган ХАМАС ортосундагы 72 сааттык элдешїї кїчїнє киргенине эки кїн болууда.

КЫЙРАГАН УЧАКТАГЫ СЄЄКТЄРДЇ ИЗДЄЄ

ТОКТОТУЛДУАмстердамдан Куала-Лумпурга багыт ал-

ган малайзиялык учак 17-июлда Донецк облусунун Грабово аймагына кулап тїш-кєн. "Боинг-777-200ER” учагынын бортунда 283 жїргїнчї, экипаждын 15 мїчєсї болгон

Нидерландиянын премьер-министри Марк Рютте малайзиялык “Боинг” учагы кыйраган жерде издєє иштерин токтотуу буйругун берди. Украинадагы курч кыр-даалда мындай изилдєє єтє кооптуу бол-гону менен тїшїндїрїлїїдє.

Рюттенин айтмында, учак кыйраган жерге єтє жакын аймакта украин аскерлери менен орусиячыл жикчилдердин кагылышуулары жїрїїдє. Ок атышуулар жїрїп жатканда эл аралык эксперттик топтун коопсуздугу кор-кунучта калууда. Иликтєє иштери Донецк аймагында кырдаал турукташкандан кийин уланат деп айтылды.

Амстердамдан Куала-Лумпурга багыт ал-ган малайзиялык учак 17-июлда Донецк об-лусунун Грабово аймагына кулап тїшкєн.

"Боинг-777-200ER” учагынын бортунда 283 жїргїнчї, экипаждын 15 мїчєсї болгон. Алардын 154 Нидерландия жарандары, 27 австралиялыктар, 23 малайзиялык, 11 индо-незиялык, алты британдык, Германия менен Бельгиянын тєрттєн жараны, їч филиппин-дик, бир канадалык жїргїнчї болгон. Кыр-сыктан каза тапкандардын кєпчїлїгїнїн сєєгї мекенине жеткирилген.

Ал ортодо акыркы кїндєрдє бул аймак-тагы кагылышуулардан 18 украин аскери каза тапканын єлкєнїн коргоо министрли-ги билдирїїдє. Апта башынан бери Донецк жана Луганск аймактарында ок атышуулар уланып жатат. Укук коргоочулар мындай кырдаалда карапайым тургундар арасында жоготуулар кєп болушу мїмкїндїгїн айтып кооптонууда.

ИРАКТАГЫ ЖАРДЫРУУЛАР 50дєн АШУУН АДАМДЫН

ЄМЇРЇН КЫЙДЫБагдаддын бир катар райондорунда 6-ав-

густ кїнї кечинде бомба коюлган 4 унаа жарылды. Жергиликтїї полиция жарды-руулар шииттер жашаган аймактарда бол-гонун билдирди. Окуяга жоопкерчиликти эч ким єзїнє ала элек.

Бомба орнотулган машиналар бийликтин “Ирак жана Левант ислам мамлекети” ую-шулмасынын согушкерлерине каршы абадан сокку уруу операциясы тууралуу тараткан билдирїїсїнєн соў жарылды.

Жергиликтїї маалымат булактары Мо-сулда єкмєт кїчтєрї жїргїзгєн атайын опе-рацияда 60 согушкер єлтїрїлїп, шаар бор-борундагы тїрмєдє барымтада кармалып турган їч жїздєн ашуун адам бошотулга-нын кабарлады.

УКМК ООГАНСТАНДА КАРМАЛГАН КЫРГЫЗДЫН

ЧОО-ЖАЙЫН ТЕКШЕРЇЇДЄУлуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик

комитет Ооганстанда терроризмге шектелип кармалган кыргыз жараны боюнча маалы-матты текшерїїдє. Бул тууралуу “Азаттык-ка” аталган комитеттин маалымат катчысы Рахат Сулайманов кабарлады. Анын айты-мында, атайын кызматтын Ооганстанда иш жїргїзгєн “Кыргыз калканы” аттуу уюм тууралуу кабары жок. Учурда бул боюнча маалымат териштирилип, такталып жатат.

Буга чейин Ооганстандын коопсуздук кїчтєрї єлкєнїн тїндїк-чыгышындагы Ба-дахшан аймагында бир тажик, бир кыргыз жана эки ооган полиция кызматкери терро-ристтик иштерге катыштыгы бар деген шек менен кармалганы кабарланган. Кармалган кыргыз жараны “Кыргыз калканы” аттуу уюмдун мїчєсї экенин айткан. Кармалган-дар Ооганстандын тїндїгїндє терракт иш-терин уюштурууга камданып жатышканын моюнга алышканы да кабарланган.

КЫТАЙДА УЗУН САКАЛЧАНДАРГА АВТОБУСКА

ТЇШЇЇГЄ ТЫЮУ САЛЫНДЫКытайдын батышындагы Шинжаў Уй-

гур автоном районунда сакалчандарга жана узун мусулман кийимин кийгендерге авто-бустарга тїшїїгє тыюу салынды.

Жалпыга маалымдоо каражаттары бил-диргендей Карамай шаарынын бийликтери коомдук транспортко тїшїїгє тыюу салын-ган жїргїнчїлєрдїн беш тїрїн белгиледи. Алар: чадра, жилбаба деп аталган адамдын кєзїнєн бери жапкан мусулман кийимдерин кийгендер, жоолук салынгандар, жарым ай жана жылдыздын сїрєтї бар кийим кийген-дер жана узун сакал єстїргєндєр.

Шинжаў аймагынын калкынын басым-дуу бєлїгїн ислам динин туткан уйгурлар тїзєт. Бул кадамдар алардын нааразылы-гын жаратты.

Кытай бийлиги аймактагы экстремизм жана терроризм менен кїрєшїї максатында ар кандай катуу чараларды колдонуп келет.

Єткєн жумада Шинжаўдагы террорист-тердин чабуулунан 100дєн ашык киши кєз жумган.


12 УЛУТТУК БААЛУУЛУКТАР

КОЙ СОЮП, УСТУКАН ТАРТУУ АТА-БАБАДАН КАЛГАН САЛТ

Ата-бабабыздан калган салт, їрп-адаттар акыркы учурларда унутта калып бара жаткансыйт. Заман єзгєрїп, доор алмашкан сайын єзїбїздї заманбап адам катары кєрсєткїбїз келгени жашыруун эмес. Улуу адамдардын «Жаштар эч нерсени билбей калды, кыргыз элинин нукура салттары ушинтип эле унутта калабы» деп кейиштїї айткан кептерин кулак сыртынан кетирип жатканыбыз анык. Конок келсе кой

союп сыйлоо биздин ата-бабабыздан калган жакшы жєрєлгєлєрдїн бири. Азыркы заманда акчаў болсо баары даяр, конок тозо турган болсоў мал базарга барып ошол эле жерден алган малыўды сойдуруп, жиликтетип, ал тургай ичеги-карынын жуудуруп алып келсеў болот. Бирок эр жигиттин кой союп аны жиликтєєнї, эт бышырып табак тартууну билбегени уят катары каралаарын эске салып касапчы боло албаса да анын эрежелерин биле жїрсїн дедик.

Койду мууздоо Койду соёр алдында иче-ги-карындары тазараак болуш їчїн аны бир нече саатка ачка коюш керек. Сое турган бычактар курч болууга тийиш. Мокок бы-чак менен койду союу куранда кїнєє деп саналат. Алгач койду кыбыла тарапка ка-ратып бата кылынып, тилектер айты-лат. Келме келтирип буттары таўыл-ган койду омурткага чейин мууздаган соў каны толук агып бїткїчє кїтє ту-руу керек. Андан кийин моюн сєєгї ажыратылып, жїлїнї кесилет. Кой жїлїнї їзїлгєндєн кийин гана толук жан берет. Эми койдун этин териден ажыратууга болот.

Терисин сыйруу Алгач койдун тєрт шыйрагы муундарынан кесип салы-нат. Алдыўкы буттарынын терисин ички капталынан тарта тєштїн учун карай тилїї керек. Арткы буттары да ошондой ыкма менен табарсыкка ка-рай тилинет. Андан кийин курсак те-рисин теў экиге бєлїп, этти териден бошотуу башталат. Тєшїндєгї тери-син бычак менен ажыратып, тєштїн

оў тарабынан тартып муштум менен жирєє керек. Азыркы учурда малдын терисин сый-руунун дагы бир жеўил жолун таап алышкан. Койду мууздагандан кийин бут терисинин ыўгайлуу бир жерин тешип, ал жерден жел їйлєгїч аркылуу тери менен эттин ортосу-на жел толтурушат. Бул теринин бат сый-рылышына шарт тїзєт экен.

Ичеги-карынды алуу Койдун ичеги-ка-рындарын бєлїп алуу їчїн алгач кабырга-лардын учу тєштєн ажыратылат. Андан соў башкы эки кабырга єзїнчє, кийинки беш ка-бырга єзїнчє кесилет. Тєштї курсак эттери менен чогуу алып коюу керек. Башкы эки кабырганы сєгїп, койдун ичине кол салып, этияттык менен карын эттерин кесїї керек. Тєштї жана кабыргаларды єзїнчє алып ал-ган соў койдун кызыл єўгєчїн кекиртектен сууруйт. Кызыл єўгєчтї карынга кошулган жерине бир карыш жеткизбей кесип алып, карындын учун тїйїп коет. Андан кийин жоон ичеги кесилет да чоў чарага баарын чыгарып ичеги жыдып кетпес їчїн їстїнє муздак суу куюп коюш керек. Андан кийин єтє кылдаттык менен боордон єттї кесип алуу керек. Эгер єт жарылып кетсе андагы уулуу заттар этке тарап, эт зыяндуу жана ачуу болуп калышы мїмкїн. Кезекте єпкє, жїрєктї эттен бєлїп алуу турат. Койдун тулкусунан тєшї, єпкє-жїрєгї, ичеги-кар-ды алынып салынган соў андан ары туура жиликтєє кажет.

Жиликтєє Башты, тєштї, кабыргалар-ды, ичегилерди койдун тулкусунан алып салгандан кийин койду жиликтєєгє кезек келди. Туура жиликтєє да чеберчиликти талап кылат.

Койдун арткы буттарынан алгач жото жилик бєлїнїп алынат. Бул жиликке каш-ка жиликти бойлой кеткен эттин жарымы калтырылат. Андан соў кашка жилик жам-баштан бєлїнїп алынат. Демек, койдун бул саны їчкє: жото жилик, кашка жилик жана

жамбашка ажыратылат. Экинчи саны да ушундай жол менен їч жиликке бєлїнєт. Алдыўкы бутту бєлїштїрїїгє келсек мында алгач кар жиликке этти кєбїрєєк калтырып, кїў жиликтен ажыратып алып андан кийин кїў жиликти далыдан ажыратып алыш ке-рек. Демек, койдун алдыўкы буту да їчкє: кар жилик, кїў жилик, далыга бєлїнєт.

Жалпысынан бардыгы болуп эки алдыў-кы буттан жана эки арткы санынан 12 жилик чыгат. Андан кийин узунунан кеткен омурт-каны моюнга, аркага, куймулчакка бєлєт.

Кой сойгондун аягында башын жана шыйрактарын куйкалайт. Оўой куйкалоо їчїн баш-шыйрактын жїнїн кыска кылып кыркып алуу керек.

Эт бышыруу Казан асуу-эт салуу дегенди тїшїндїрєт. Казанга суу куюлуп алгач кар жилик салынып андан соў алп жиликтер тї-шєт. Карчыга, тєш їстїнє кємкєрїлїп ая-гында баш салынат. Айрым аймактарда кар жиликтен мурун башты салышат. Эт салы-наар менен туз кошулуп казандын капкагын жабуу керек. Эт кєєп казан кайнаганда чий кєбїгїн таратпай таза алуу зарыл. Эт бир кайнагандан кийин аны їбєлїк, депкир ме-нен аярлап оодарат. Эттин сорпосун бат-бат сапырып турса даамдуу болот. Єтє эзилте кайнатпоо керек, берекеси жок болуп калат.

Табак тартуу Табак тартуунун да єзїн-чє маданияты бар. Жандык сойгондо жам-баш, куймулчак, жото жилик, кашка жи-лик, каржилик, далы катары менен єзїнчє мааниге ээ болот. Улуулата жамбашты ак-сакал алса, куймулчак байбичеге таандык. Андан кийинки сакалдуу адамга жото жи-лик (чїкєлїї жилик), кийинкиге кашка жи-лик туура келет. Кар жилик жолдош жилик деп саналат. Кабырга да улук деп эсептелет. Чїй, Талас, Ош тарапта баш аксакалына тар-тылса, Ысык-Кєл, Нарын тарапта жаштар-га тартылат.

Эт тууроо Кыргыз элинен башка улут-тан эт тууроону кездештирїїгє болбойт. Этти майда тууроо- карыяларды сыйлоо. Куш тилиндей майда туурап, чык кошуп аралаштырып жегиликтїї кылуу-нарын деп аталат. Нарын кийин беш бармак деген аталышка алмашып кеткен. Элибиздин їрп-

адаттарын изилдеп келген журналист ага-быз Амантур Акматалиевдин жазгандарына таянсак: «Нарынды кашыксыз беш манжа менен жегендиктен орустар бул эмне тамак дешкенде беш манжасын кєрсєтїп «Беш

бармак» деп которушкан. Аны орус-тар шылдыў сєзгє айлантышкан. Ба-ра-бара нарын аты єчїп бешбармак деп айтылат. Бул ат 1925-жылдардан кийин пайда болгон» дейт.

Колго суу куюу Адатта эт тарты-лаар алдында колго эркек баланын суу куюусу шарт. Суулукту сол ийин-ге илип, чылапчынды четинен кар-мап жылымык суусу бар кумганды оў колго кармап солдон оўду карай суу куюп чыгат. Эт желип, бата тиленип бїткєндєн соў ыкчамдатылган суу оўдон солду кєздєй аяк єйдє куюлат. Балага суу куйдуруу салт. Анда конок-ту сыйлоо адеби жатат. Мындан бала улуулардын батасын, тарбиясын алат.

ТУЗ

• Туздуу сууга чыланган чїпїрєккє сырды ороп туруп муздаткычка салып койсоўуз, сыр узак убакытка сакталат.

• Ичи май кємєч нанга текши кылып туз сээп, бир канча мїнєттєн соў жууса-ўыз, май оўой кетип, ичи таза жуулат.

• Сїт ирип калбаш їчїн ага азыраак туз салып коюу жетиштїї.

• Тердеп, жыттанып кеткен бут ки-йимдин ичине туз сээп койсо, жагымсыз жыт жок болот.

• Сїлгїнї таза жууп-чайкагандан кийин туздуу сууга 15 мїнєт чыласа-ўыз, жупжумшак болуп калат.

• Пияз, сарымсак, балык жыттанган колду туз менен сїртїп, андан соў са-мындап жуусаўыз, жагымсыз жыт калбайт

• Бычакты єтє туздуу эмес сууга 30 мїнєт салып коюп, андан кийин гана курчутса, жакшы курчуйт жана кєпкє мокобойт.

САМЫН• Топурак, чаў, жер ме-

нен алектенип иштєєнїн алдында колуўузга са-мынды кєбїртїп, жуу-бастан курга-тып алыўыз да, андан ки-йин иштей бе-риўиз. Ошон-до колуўуз кесилбейт.

• Атыр жыттуу самындын кесинди-син терезеге коюп койсоўуз, ал жерге курт-кумурскалар келбейт.

КУМШЕКЕР• Нан, токочтор салынган идиштин

тїбїнє жука кылып шекер сээп койсоўуз, кєпкє чейин катыбай жумшак сакталат.

• 1 литр жылуу сууга 3 аш кашык ше-кер, 2 аш кашык уксус кошосуз. Муну ме-нен гїлдєрдї сугарсаўыз, курт тїшпєйт жана топурагы семиз болуп, жалбырак-тары, гїлдєрї кєпкє чейин соолубайт.

• Эгерде, колуўуз май болуп калса, шекер менен сїртїўїз. Анткени ал май-ды оўой кетирет.

• Мештеги же очоктогу от жакшы кїйбєй жатса, отко бир аз шекер сепсе-ўиз, ойдогудай кїйє баштайт.

ТИШ ПАСТАСЫ

• Бут кийимиўизге тиш пастасын сы-гып, аны алгач кургак, андан кийин ным чїпїрєк менен сїртсєўїз, бут кийимиўиз жаўы кезиндегидей жаркырап кєрїнєт.

• Балаўыз тамдын бооруна карандаш менен сїрєт тарттыбы? Анда сїрєт тар-тылган жерди тиш пастасы жана щётка менен сїрїп тазалаўыз. Андан соў суу менен жуусаўыз таптаза болот.

• Колуўуз жагымсыз жыттанып кал-са, тиш пастасы менен жууп койсоўуз дароо кетет.

• Кирдеп калган їтїктї тазалаш їчїн да тиш пастасы колдонулат. Ал їчїн їтїк муздак кезинде бетине тиш пастасын сыгып, аны чїпїрєк менен сїртєсїз да, акырында жууп коёсуз.

САМЫН• Топурак, чаў, жер ме-

нен алектенип иштєєнїн алдында колуўузга са-мынды кєбїртїп, жуу-


13ИСЛАМ

Кыргызстанда хиджаб маселеси абдан чоў талкууга алынып талаш тартыштын ортосунда турат. Айрым молдолорубуздун айтканына караганда биз светтик єлкєдє жашайбыз, ар ким каалаганындай кийине алат эч ким тоскоолдук бере албайт. Бийлик башында отургандар мектеп жана жогорку окуу жайларына кийїїгє тыюу салынышы керек деп билдиришкен, бул маселе азыркы учурда дагы эле чечилбей келет. Жаўы Автобекетинин жанында жайгашкан мечит кызматкери Абдрахман байке менен болгон маек

- Хиджаб кийгенге кєз карашыўыз кандай?- Ассаляму алейкум хиджаб боюнча мечит

кызматкери катары мусулман катары айта кетсем. Хиджаб бул диний кєз караш менен карасак, жабык жїрїї, ар бир аялзатына парз болуп эсептелинет. Бул курандын аятта-

рында жазылган. Ошондуктан, бул буйрукту аткарбай коюуга болбойт. Аварат жерлерди жабуу керек. Аварат жерлерге моюн, чач, андан ылдыйкы бут дене мїчєлєрї кирет. Эгерде, кайсы бир кыз же аял, єзїн “жамы-нып” жїрєм десе ага эч ким тоскоол боло албайт. А бирок, кантип “жамынып” жїрїї керек? Тилекке каршы, кєп кыздарыбыз, ис-

лам динине ишенгени менен жакшы тїшїнє беришпейт. Бизде шарият боюнча жамынып жїрїї деп “хиджабды” эсептешет. А бирок, курандын эч бир жеринде бир гана хиджаб-ды кийгиле деген кыйноо жок. Ал жерде болгону жамынып жїргїлє, катынгыла де-ген буйрук бар. Кєбїнчє ушул маселеден тїшїнбєстїктєр жаралууда. Жамынып жї-рїш керек экен деп эле хиджаб кийишет. Хиджаб – Араб єлкєлєрїнїн улуттук кийи-ми. Арабия, Иран, Афганистан єлкєлєрїнє барсаўыздар, ал жакта жалаў ушундай хид-жаб кийип жїргєн айымдарды кєрєсїздєр. Жоолук салынып, хиджаб кийгендерге кар-шы чыккандар муну саясат кылып колдону-шууда. Анткени, ар бир улуттун єзїнїн єз-гєчєлїктєрї болот эмеспи. Биздин кыргыз элинин да єзїнїн салт-санаасы, маданияты бар. Ошондуктан, коомубузда жоолук са-лынып, хиджаб кийип жїргєн кыздар єєн учурап жатат. Мурун кыргыз эли жакшы эле жашап єтїшкєн, хиджаб кийинбей эле ый-мандуу болушкан,” – дешип нааразы бол-гондор да жок эмес. Кыргызча эле кийинсе да болот. Сєзсїз эле хиджаб кийиш керек эмес. Мисалы, Малайзия, Туркия, Кытай, Орусия єлкєлєрїнїн мусулман айымдары єз шартына, ылайык кийинишет. Ошол эле учурда, алар шарияттын да буйругун бу-зушкан жок. Бизде деле жоолук салынууну єзїбїздїн колоритибизге, заманбап модага ылайык кылып кийип алсак эмнеге болбо-сун? Мисалы, апаларыбыз хиджаб кийбей эле кыргыз кийимин кийип, элечек кийип жоолук салынып алса болот. Башкысы ша-рияттын буйругун аткарган, бардык жери жабык, денеге жабышпаган болушу керек, артынан караганда жаш кызбы же кары аял-бы билинбеши керек. Экинчи маселе, хид-жаб кийгендер да элдин арасында жїргєн кезде коомчулукта терс таасир калтырбаш їчїн таза, тыкан кийинїїсї шарт. Антпесе, “Бир кумалак, бир карын майды чиритет” деген макал бар эмеспи, ошол сыяктуу эле ким жаман хиджаб кийген кыз деп баардык хиджаб кийген аял затын жаман кєрсєтєт. Эркектердин кийими да ушундай эле. Кос-

тюм кийїї деле эркектердин сїннєттї деп эсептелинет. Эркектерге узун кєйнєк ки-йїїнїн кажети жок, таза, тыкан кийинсе эле болду.

- Мектеп жана жогорку окуу жай-ларына хиджаб кийїїгє тыюу са-лыш керек дегенге кандай карай-сыз?- Жана эле айтып єткєндєй ар ким єз каа-

лоосу менен кийинет. Жогору жактагылар хиджабга тыюу салып жатышса анда эмне їчїн денелерин кєрсєтїп жїргєн кыздарга тыюу салышпайт, же єз кыздарын, аялда-рын жылаўачтанып кийингенин жакшы кє-рїшєбї. Хиджаб кийгендер жогору жакта-гылардын же болбосо жєнєкєй жарандарга жанагы эле мугалимдерине эч бир зыянын келтирген жок. Анткени алар Аллахтан кор-кушат, бактылуулук бир гана динде экенин тїшїнїшкєн. Жогору жактагылар дин жє-нїндє толук тїшїнбєй туруп хиджабды ки-йїїгє тыюу салабыз дегендери туура эмес. Єзїбїздїн эле чоў энелерибиз жоолук салы-нып узун кєйнєк кийип эле жїрїшкєн, биз

батышты туураганыбыз туура эмес. Сєзїм-дїн аягында ар бир момун мусулмандарга айтаарым, пайгамбарыбыз Мухаммед (с.а.в) бир хадиси бар “Кимдин кемчилигин айта турган болсок, акыры биз ошол адамдын ордундагыдай кемчиликти кетирмейинче Аллах биздин жаныбызды албайт. Ошон-дуктан мусулман мусулмандын кемчили-гин жашырышыбыз керек, сыйлашыбыз керек. Аллах таала їчїн баардык кылган амалдарыбыз жана бїткїл мусулмандарды биримдике жана ынтымакка чакырат элем.

ЗАМАНБАП ЖАШООДОГУ СТИЛИ ТУУРАЛУУ...

Хиджаб стилдїї, заманбап жашоого ылайыктуу, жарашыктуу, ошол эле убакта исламдын талабына жооп берип тургудай болуш їчїн тємєнкї 4 нерсени эске алуу керек:

1. Стили. Биринчиден, кийим айымдын єзїнє жагышы кажет. Хиджабдын айрым тїрлєрї бир айымга абдан жарашса, экинчи бирєєгє анча жарашпай калышы мїмкїн. Андыктан, келбетинин тїзїлїшїнє, боюна жараша тандаган жакшы. Мисалы, офис-те иштеген кызматкер айым классикалык стилдеги хиджабды тандап алса болот.

2. Тїсї. Стилди тандаган соў анын тїсїн тандоого туура келет. Айым єзїнє жаккан тїстєгї кийимди кийїїгє уруксат. Бирок, ошол эле убакта ал тїс єтє ачыктыгы менен

эркектердин кумарын ойготуп же єтє эле кїўїрттїгї менен кєргєн адамдарды чочу-туп, єзїнєн качырып турбагыдай болгону талапка ылайык. Бардыгы гармонияда бо-луусу зарыл. Мисалы, жоолук боз тїстє болсо, їстїндєгї кийими да ошого тїспєл-дєшїп туруусу абзел.

3. Єлчємї. Стилин да, єлчємїн да туура тандап, бирок єтє чоў же кичинерээк єл-чємдєгї кийимди кийип алган айым кєзгє жакшы кєрїнбєйт. Ашыкча кенен эмес, чыпташпаган, ошол эле учурда айымдын келбетин жашырып тургудай болгон хид-жаб кийїї эў туура болуп эсептелет.

4. Кездемеси. Кээ бирлер кийимдин кай-сы кездемеден тигилгенине кєўїл бу-рушпайт. Бирок, бул да маанилїї нерсе. Жайкысын ысыкты тартпаган, жууганда єўї єчпєгєн, сапаттуу, мыкты кездемеден тигилген стилдїї хиджабды кєчєгє да, жу-мушка да, кафе-ресторанга да кийсе болот.

ХИДЖАБДЫН ТАРЫХЫНА КЄЗ ЧАПТЫРСАК

Эгерде, тарыхка кайрыла турган бол-сок, хиджаб ислам дини пайда болгонго че-йин эле бар болгон жана ал белгилїї бир динге тиешелїї болгон эмес. Мисалы ба-йыркы Иранда, байыркы Индия єлкєсїндє хиджаб кийишкен, алтургай азыркы ислам єлкєлєрїнє салыштырмалуу муну бекем ту-тушкан. Алсак, тарых барактарында: "Ев-рейлер ислам динин кабыл ала электе эле аялы кєчєгє жоолуксуз чыкса, чоочун эркек менен учурашып сїйлєшсє, же їйїндє жїр-гєндє кошуналары уккудай катуу сїйлєсє, анда кїйєєсї ажырашып кетїїгє укуктуу болгон. Аял киши жада калса єз атасынын, ага-инилеринин кєзїнчє жоолуксуз жїрїїгє тыюу салынган", -деген далилдер кездешет. Иран єлкєсї качан исламды кабыл алган-дан кийин хиджаб ислам кийими, ислам баалуулугу катары кабыл алына баштаган.

Байыркы грек жана рим аялдары дайыма баштарына жоолук салып, бїтїндєй денесин жаап жїрїшкєн. Кокус кєчєгє чыгышса, бет-терин да жаап, кєздєрїн гана ачык коюшкан. Орто кылымда Европада да хиджаб аялза-тынын кооздук-жасалгасы катары каралган. Европалык ар бир аялзаты хиджаб кийип жїргєн. Бул кєрїнїш 2-дїйнєлїк согушка чейин уланган. 2-дїйнєлїк согуштан кийин аялзаты менен эркектердин теў укуктуулугу тууралуу маселе кєтєрїлїп чыгып, бул хид-жабды биротоло четке каккан.

Жеўишбек ШЕРИПБАЕВ

ИСЛАМ


1414 САНДАН САНГА

Ууртам суу кєздєн учуп титирейт. Нур тийген жердин ак кары саргыч тартып, кє-лєкє жагы аппак болуп турду. Кєлєкє улам жылган сайын саргыч нурга чулганган тоо бети менен кечээги эгинзар арасындагы шаатыттын саргайган жалбырагында ок-шоштук бар эле. Козголо албагандыгына караганда бели сынганбы. Шуу їшкїрїп, ошо їшкїрїгї дагы бїт денесин зыркы-ратты. Колунан эмне келмек. Аябай на-чарлап эсинен танып, кайра эсине келип, ырп этээрге алы жок соолуп, суусап, ыл-дый жылып келе жаткан кїн нурларына алсыз, муўдуу, кыйнала карап жата бер-ди. Аздан кийин саргыч нурлар жоголуп, кїн нуру тоолорго текши тийип ак кар га-на жалтылдады. Акыркы жолу кєрїп жа-табы кїн нурларын. Жарыкчылык менен ушинтип эле коштошуп кете береби. Оор онтоп жибергенде денеси зыркырап кетти.

Памирге келе жаткандагы табиятка кєзї тойбой келгени ушу ажайып жашоону би-ротоло таштап кетесиў, моокумуў канганча карап бир ємїрдїн баркын билгин. Арам-дыктан баш тарткын деген эскертїї беле. Ошол эскерїїнї акыркы жолу ушул жолдо баратканын аўдабай акча азгырыгы менен элес албай калдыбы. Тирїїчїлїктє агарып аткан таўды, кызарып баткан кїндї кєрїп, жер їстїндє басып жїргєнїўдїн єзї зор дєєлєттїн дєєлєтї турбайбы. Ошону эмнеге барктабай, тапканыўа шїгїрчїлїк келтир-бей дагы ушунча болсун деп жанталашты. Ээн тоолор арасында ажалын табыш їчїнбї.

Нурдан колунда жогураак їй-бїлєдє чо-ўойгон. Атасы момун киши эле. Жетишпеген жашоосу барлардын короосунда малы кєп, чєнтєгї толо акчасы барлар кєп деле теўси-не беришпейт эмеспи. Андайлар балдарына дагы ошондой тарбия беришеби, колунда барлардын балдары дагы єзї теўдїїлєргє кийген кийиминен бери мактана мамиле жа-сагандыктан, жупуну кийинген Нурдан бала кезинен ушулардай кєп акчалуу болууну са-

мачу. Акчалуулардан кєўїлї сынган сайын, кєп акча кармап атасын кубантсам деген кыялы менен бой жетти. Анан чакчелекей тїшкєн жашоо башталды. Кєр тиричилик їчїн алдуу-кїчтїї жигиттер бакыт издеп, акча табабыз дешип Казахстанга, Россияга кете башташты. Нурдан дагы тааныш айыл-даштарын ээрчип Краснояр шаарына келип курулушта иштеп акча тапкан. Чєйрєнї тез кабыл алып, каерден, кантип кєп акча иштеп тапса болот экендигин тез баамдаган ал, тез эле эпчил, шылуун, соодага шыктуу болуп чыга келди. Башкаларга окшоп акча колго тийгенде арак ичпеди, кыздарга чуркабады. Кайра ошол беймаани акча короткондордон четтеп, аларга кошулбай, акчасын їнємдєп

чогултуп бала кезден эўсеген кыялдары орундала баштады.

Оо-уу кєр дїйнє. Кєрпендеге байлык, акча, мынча ширинсиў. Акчасы кєбєйгєн-дєр їстєкє акча бермейлер, жел акчаны тєлє деген балээ чыкпадыбы. Нурдан да-гы Россиядан кєп акча менен келген. Акча адамды єзгєртєт пейили башкача болот. Сары эсеп болуп, акчадан акчаны кантип пайда кылууну билип калган. Акчасы кє-бєйїп жашоолору оўоло баштаган сайын керсейип бараткан. Ошондо акчага зары-гып, кєзї чачырап турган бир айылдашы-на їстєкє акчасын берген. Ошол айылда-шы карызын эптеп жатып кутулганы менен їстєгїн бере албады. Нурдан анын абалын

тїшїнгїсї келбей їстєгїн доолай берген. Улам келе берип жадатканда айылдашы ас-тейдил таў калган. Кєз алдында чоўойгон жигит катуу баш болуп, кєргєндїн кєрбє-гєнї курусун дегендей єткєнїн унутуп кер-кеўдегенине шагы сынган. Алаарыў эле їс-тєк жел акчабы, деги сенден кутулуп тынч отурайынчы деп сїтїн сатып балдарына нанын таап берген уйун аргасыздан сатып анан кутулган. Айылдашы уюн арга жок-тон сатканын капарына албады. Жыйырма беш миў сом берди эле. Бир айда беш миў сом коштуруп алганына кыйын сезип кеў-кейип басып кеткен. Ую менен кошо їмїтї кошо кеткендей болгон айылдашынын кє-зїндєгї эми балдарымды эмне менен ба-гам деген муўаюусу жїрєгїнє жеткен эмес.

Азыр ошол айылдашынын кєўїлїн оорутуп шагы сынганынын азабын тар-тып жатпасын. Єкутиянын Нерюнгри шаа-рында тажик, кыргыз жигиттер менен ку-рулушта иштешип єзї башчы эле. Аларга иштешкен акчаларынын жарымын берди дагы, калганын кожоюн берген жок деп, жарымын жашырып калды. Хабаровскиде єзїнє окшогон шылуундар менен бирге-лешип кытайлар менен базарда иштешип, алардын ишенимине абдан киргенден ки-йин, товардын акчасын бербей качып ке-тишти. Ошол алдангандардын каргышы жетип, эми азабын тартып жаткандыр.

Акчама акча кошом деп, «кара єлїмдї» татып, кєбїнїн убалына калганы єзїнє ушинтип кайтып жат-кандыр. Ушул кезге чейин жазасыз калганы єзїнїн кыйынды-гы деп бети кызарбады. Акчасына эпчил-дик менен акча кошконуна кєпкєн экен. Мына азабын тартып жалдырап жатат. Эмнеге келген ырыскысын кармай албай калды. Ошол ырыскысы кандай жол менен табылды. Деги, алтымыш жыл мурунку со-гушта дайынсыз кеткен чоў атага аш берип акчасын бир эле кїндє ичирип, жедирип тїгєтїш їчїн чачуунун кереги бар беле.

- Апа, апа! – Нурбек колун суна кыйкы-рып жатып єзїнє келип кетти. Кєзїн ачса, башы гана чыгарылып, бїт денеси топуракка кємїлїп жатыптыр. Жанында эч ким жок. Бир-эки обдулуп туруп, денесине жабыш-кан топуракты кїбїп тїшїрдї. Мына сага! Ошондо билди, энеден туума жылаўач экен-дигин. Жерде кийими чачылып жатыптыр. Кыязы, шашып туш келди ыргыта бериш-кен окшойт. Нурбек кийинип, тазаланып жер тєлєєгє тїштї. Баарысы компьютерде иштеп отурушуптур. Бир гана Фарида жан сакчысы менен ортодо отурат. Ал Нурбек-ти кєрє сала:

- Силер согуштук баардык кыйынчылык-ка туруштук беришиўер керек. А, сен єзїў-дєн-єзїў токко урунуп єлїп кала жаздадыў.

- Кечириўиз, - Нурбектин оозуна башка сєз кирбеди. Башы эўги-деўги. Ал деле алиги окуяны тїшїндє, же єўїндє кєргєнїн биле албай башы маў.

- Отур, иште – Фарида башка сєз айт-кан жок. Анткени менен Нурбектин аман калганына ичинен кубанып жатты. “Єлїп калса эмне болот эле. Канчалаган каражат, канчалаган эмгек текке кетмек” деп ойлоп койду Фарида. Анан мындан 2-3 саат мурда аны дырдай жылаўач кылдырып, топуракка кємдїрїп жатканын кєз алдына элестетип, эрксизден мыйыгынан жылмайып алды.

Жатаар маалда ага эки-їч бала келди.- Кандай, эч жериў ооруган жокпу? – деп

сурашты алар Нурбектен.- Жок.- Таў калычтуу. Мен сенин пульсуўду єзїм

текшергем. Жїрєгїў токтоп калган болчу.- Ооба, мен деле жїрєгїн тыўшасам сок-

пой эле турган.- Єлгєнсїў деп эле ачык айтпайсыўарбы,

- деди їчїнчїсї. Анан: - сен єлгєндєн кийин-ки жашоону кєрїп келдиўби? – деп сурады.

- Жок. Болдугулачы, башым ооруп кет-ти, - деген Нурбек ары карап жатып алды. Ал уктаганча жанагы клиникалык єлїмдє кєргєн окуяны ойлоп жатып тїшїндє Аде-мини жолуктурду. Тааныды. Онго чыгып калыптыр. Дале сары кыз. Кєгїлтїр кєздє-рї муўайым. Чачы ирээтсиз таралып, эри-нин кымтып алган. Колун булгалап чакы-рып жаткансыды. Нурбек ага жакын келди. Ошондо Адеми “Эмне мага жардамга кел-бейсиў, мени уруп жатышпайбы?” деп ый-

лап жиберди. Ичи тїтпєдї. Адемини куча-гына кыса Нурбек да ыйлап жатты. Эртеў менен ошол ыйлаган калыбында ойгон-ду Нурбек. Жаздыгы сууланып калыптыр. Кєздєрї жабышып ачылбайт. Жїрєгї ла-кылдап, таўдайы кургаган. “Деги аман эле болсунчу. Єзїм качып чыксам, анан аны таап куткарып алам” деп ойлонуп, єзїнє-єзї сєз берип жатты Нурбек. Кєрсє, Аде-минин Нурбектин тїшїнє кириши да жєн жерден эмес экен...

* * *Ооба, чындап эле кетирекей сары кыз

азыр он жашка чыгып, секелек кызга ай-ланган. Єзїнє окшош шордуу їч кыз, ме-нин чогуу бир бєлмєдє жашайт. Сїйлєш-кєндєрї орусча. Андыктан Адеми єз эне тилин унуткан. Башкалардай болуп качам деген оюнда жок. Мында келгени элес-бу-лас гана эсинде болбосо єзїн ушундай таг-дырга туулгандай сезет. Ал эми курбу кызы Елена андай эмес. Аны сегиз жашында алып

келишиптир. Андыктан ал башкаларга са-лыштырмалуу їй-бїлєлїк турмушту билет. Айтымында чоў энесинин колунда болчу экен. Чоў энесин жерге беришкенден ки-йин эле алыскы туугандары табылып, Еле-наны буларга сатып жиберишиптир. Їйїн да ошолор ээлеп калган. Еленанын ошон їчїн ичинде кеги бар. Єзїнїн кыйналга-нына кайыл, эптеп эле алардан єч алсам дейт. Атургай оорубай-сыркоолобой тур-ган чоў энесинен капыстан эле каза болу-шун да алардан кєрєт. Адеми ушул Елена менен жакшы сырдаш. Кїнї-тїнї сїйлєш-сє деле сєздєрї тїгєнбєйт. Экєє адатынча керебетте катар жатып алышып сїйлєшїп жатышкан эле. Ал эми їчїнчї кызы Карина кызуу уйкуда. Каринанын жашы он алтыда. Эмнегедир ал дайыма башы жаздыкка тий-се эле уйкуга кетет.

- Эмнеге Карина келсе эле уктай берет, кызык – деп, ал тарапты карап койду Адеми.

- Уктап алсын байкуш. Эртеў аны кайра алып кетишет, - деди Елена.

- Чын эле каякка эле барып келет? Канча сурасам да айтпай койду?

- Билбейм. Бирок, жакшы жакка эмес.- Эмне уруп-сабашабы?- Антпейт го, бирок аласы кан болуп жїр-

гєнїн кєргєм, - Елена деп айткан соў башын чулгуп алды.

- Кан?! – Адеминин їрєйї учуп кетти. Кєздєрї ого бетер бакырайып, чанагынан чыгып кетчїдєй алаят.

- Ооба.- Эмне бычак менен сайыптырбы? – Аде-

ми дале эч нерсе тїшїнбєйт.- Келесоо! – Елена эмне деп тїшїндїрєє-

рїн билбей жатты. Эсине апасы экєє жашап жїргєн кїндєрї тїштї. Атасы тїрмєгє киши єлтїрїп кесилип кеткенден кийин апасы ич-киликке катуу берилди. Їй ичи кїнїгє ара-кечтерге толуп кетчї. Тїнї менен ичишип, тїш оой араў турушат да кайра башташат. Кїнїгє ошондой кайталанма тажаткан жа-шоо. Елена єз бєлмєсїндє жаздыкка башын тумчулап араў дегенде уктайт. А бир тїнї такыр эч уйкусу келбеди. Оор онтогон їн-дєн кєзї илинбеди. Акыры тєшєгїнєн ту-руп, апасынын бєлмєсїнє барды. Нес бо-луп катып калды. Апасы тєшєгїндє дырдай жылаўач, їстїндєгї кїрсїйгєн эркекте да кийим дегенден эч нерсе жок. Аял-эркек-тин адаттан тыш мамилесине ошондо Еле-на тїшїнїп-тїшїнбєй карап турду. Аўгыча эле апасы аны байкай коюп кыйкырды. Їс-тїндєгї эркек оой тїшїп, очоё отуруп кал-ды. Эч жерин кымтынбагандыктан Елена баарын кєрдї.

- Бас, жат, жалдырама! – апасы шейшепти жамына коюп, аны жетелеп келип тєшєгїнє жаткызды. Эшик жабылаар замат, - сен эмне дырдай жылаўач отурасыў, кичине кыздын кєзїнчє кымтыланып койбойсуўбу, - деген апасынын їнї угулду.

- Эмнеси бар экен, акыры ал деле кєрєт, - эркек корс этти.

Кїндїзї эле болчу. Елена сабактан келген. 1-класста окучу эле да. Келсе, їйїндє апасы жок, алиги кїрсїйгєн неме эле жалгыз оту-руптур. Белинен єйдє жылаўач. Столдун їстїндє арактын бошогон бєтєлкєсї турат.

- Ийи, келдиўби чилистен, кана бери кел, - деп кол жаўсады ал.

- Жок, барбайм, - Елена башын чайкай єз бєлмєсїн кєздєй басты.

НАРКОТАШЫГЫЧТАР

(Сандан санга)

БУРУЛКАН БАКЕЕВА

Íàðêî ñîîäàãà àðàëàøóóíóí ýêè ãàíà æîëó áàð. ªë¿ì æàíà

ò¿ðìº. ¯÷¿í÷¿ æîëó æîê. Íàðêîçàòûí êîëäîíãîí äàãû, ñàòêàí äàãû ºç¿

àòàéûëàï æàð êûðûíäà òóðóï àëûï àæàëûíà áîé òàøòàãàí ìåíåí

áàðàáàð.

(Сандан санга)

ТААЛАЙ БАКЫТАЕВ

(Курч окуялуу чыгарма)

(Бейєкмєт уюмдардын маалыматы боюнча 1997- жылдан бери 400 бала жоголгон)

Жоголгон балдар


1515СКАНВОРД


16

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу башталды!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

ФЕЙСБЕТ

Documents

Айбат - коомдук-саясий гезити №90