АВИАКОМПАНИЯЛАР КАРА ТИЗМЕДЕ ЭМЕС, АВИАЦИЯЛЫК БИЙЛИК КАРА ТИЗМЕДЕ

Чек арадагы аскерден качкандар… 11

redactor@aibat.kg • ¹ 89 • 1-àâãóñò, 2014

ЯНКИ: “ГУМАНДУУЛУК... АЛ ЭМНЕ?!”

www.aibat.kg

Ємїрї элге кызмат кылууга арналган

Апрель окуясы боюнча сот 3-4 жыл ичинде тереў иликтеди деп ойлойм

7

6

10

5

Жаўы союлган койдун куйругу менен боор

Тигїїчї кыздардын коомдогу статусун жогорулатайын деген максатта иш алып барып келем

Коомдук биринчи канал ар-кылуу кєрсєтїлїїчї «Азаттык-тын» «Ыўгайсыз суроолор» телеберїїсїнїн кезектеги кєр-сєтїїсїнє тилдеринен чаў чык-кан їч саясатчы – Адахан Маду-маров, Равшан Жээнбеков жана Камчыбек Ташиев катышты.

А.Мадумаровду кызматка ке-тип, бийликке сатылып кетти деп сайрап жїргєн саясатчылар негедир бет маўдай келишкен-де бул тууралуу бир ооз да сєз айтканга жарашпады. Тескери-синче ар дайым эле: «Биз элдин кызыкчылыгы їчїн чуркап ата-

быз, кїйїп атабыз» деп кыйкы-рып келе атышкан Равшан Ба-бырбекович менен Камчыбек Кыдыршаевичти Адахан мыр-за акырын эле тилдин учу ме-нен «катыгын» бергендей болду.

«Кимиси айтпасын, бул жер-де сїйлєшїп аткан сєздєрдїн баары жалган. Эптеп эле би-рин-бири кєзїн боёп, алда-май. «Мен сени сыйлайм, мен сени сыйлайм» дегендер болбо-гон сєз. Ички жалган сезимдер. «Биз эл їчїн жїрїп атабыз» деп кыйкырып аткандардын деле єздєрїнїн кандайдыр бир эсеп-кысаптары бар. Элдин башын айландырмай эле маселе, кы-зылдай калп» деген А.Мадума-ров береги эки азаматты кебез менен «сойгондой» кылды.

Ал мындай пикирин бил-диргенге чейин Ташиев менен Жээнбеков экєє бири-биринин чечимдерин сыйлайбыз дешип,

кадимки саясатчылардын по-зициясын карманып атышкан. Мадумаров минтип айткан-да экєє «лам» деп ооз ача ал-бай, кїлїп гана тим болушту. Ал эми Камчыбек мырзанын жалпы кыргыз журтчулугунан кечирим сурап «НТС» телека-налы аркылуу берген маеги туу-ралуу Адахан мырза тємєндє-гїдєй оюн айтты: «Оппозиция болобу, позиция болобу, турук-туулукту жакшы кєрєм. Кый-шаўдап эле ары-бери секирип, бїгїн ыўгайы келсе башкача ай-тып, бїрсїгїнї башкача айтып жїргєндєрдєн Кудай сактасын. Ташиевдин чечим кабыл алганы жаўылык эмес. Кыргыз саясат-чыларында бул дээрлик жаўы-лык эмес».

Ташиев Равшан Жээнбеков аны Улуттук оппозициялык кыймылдан чыгарып койго-нуна нааразы эмес экендигин

билдиргени менен кєрсєтїїнїн аягында аны акырын кыйытып согуп єттї: «Коркок ит катуу їрєт деп коёт. Андыктан жєн эле катуу кыйкырып аткандар артында кандайдыр бир коркок билиши барлар. Акаев маалын-да, Бакиев маалында ким эмне-лерди саткандыгын жалпы эл билет» деди Камчыбек мырза. Ырасында эле бул айткандары тїптїз келип Равшан мырза-га тийгендей болду. Себеби ал Акаев маалында Мамлекеттик мїлк министрлигин жетектеп туруп, 300дєн ашуун мамлекет-тик объектилерди текейден ар-зан баада сатып жибергендигин жакшы билебиз. Мына ушун-дан улам ал Ташиев айтмакчы, «коркок ит катуу їрєт» болуп жаткандыр…

"Айбат пресс"

Зухра КЕМЕЛБЕКОВА:

Абдимуктар МАМАТОВ:

8

12

Жолдошбек БЕКТУРГАНОВ:

1-àâãóñò, 2014 1-àâãóñò, 2014

АВИАКОМПАНИЯЛАР КАРА ТИЗМЕДЕ ЭМЕС, АВИАЦИЯЛЫК БИЙЛИК КАРА ТИЗМЕДЕ

www.aibat.kg

Жолдошбек БЕКТУРГАНОВ:

ОППОЗИЦИЯ КРИЗИСТЕ

1-август, 2014-жыл

2 БАЯГЫ ЭЛЕ...

Гезит ээси:"Айбат Аймак" коомдук фонду

Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер.Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу.Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде

катталган,

Каттоо № 1853Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды

Гезит келишим баада.

Буйрутма №1789 Нускасы: 1500

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: redactor@aibat.kg

Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

Редакциялык жамаат:Акинай АЙДАРОВАРахатбек РЫСАЛИЕВТєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВАДамир ЭСЕНГУЛОВМирбек АСАНАЛИЕВ (0777 15 99 45 Нарын)

Рыскїл ТЫНЫБЕК кызы (03943 43679 Ыссык Кєл)

Жооптуу редактор:Мелис АРТЫКОВ

Коммерциялык директор:Бектур БАЙМОЎОЛОВ (0772) 16 11 00

ЫСЫК-КЄЛ БИРИНЧИ ОРУНДА!

Россиялык туристтердин сїймєнчїгїнє ээ болгон КМШ єлкєлєрїнїн арасындагы ку-рортторунун рейтингин 2014-жылдын жай айларында кєбїрєєк эс алууга орундарды алдын ала дайындап коюу маалыматтары боюнча Oktogo.ru сайты аныктап чыккан.

Тизмеге бир жумалык эс алуусу, жаткан жери, тамак-ашы, экскурсиясы 25 миў рубл-дан кем болбогон жана жайгашкан єлкєнїн борборунан жолу 3 сааттан ашпаган курорт-тор кирген.

Рейтинг тємєнкїчє тїзїлгєн:1. Ысык-Кєл кєлї (Кыргызстан);2. Боровое кєлї (Казакстан);

3. Нарочь кєлї (Беларусь);4. Гагры (Кара деўиз, Абхазия);5. Худат (Каспий деўизи, Азербайжан);6. Юрмала (Рига куймасы, Латвия);7. Севан кєлї (Армения);8. Паланга (Балтика деўизи, Литва);9. Батуми (Кара деўиз, Грузия);10. Вадул-луй-Водэ (Днестр, Молдова).Oktogo.ru ресурсу белгилегендей, Ысык-

Кєл туристтерди “акактай таза суусу, кумдуу пляждары, тоодогу шаркыратмалар жана жайлоого экскурсиялары, радон сууларга тї-шїї жана абрикостору менен кызыктырат”.

Акыркы учурларда Бакыт Калмурзаев деген эрен жєнїндє гезиттерге байма-бай чыгып жатканы баарыбызга маалым.

2006-жылдары Жалал-Абаддын прокуро-ру болуп кычырап турганда кызмат аба-лынан пайдаланып бир топ “эркекчилик” иштерди жасаганы жакында белгилїї бол-ду. Жалал-Абадда прокурор болуп иштеп атып кылмыш кылган “кызылдардын кры-шасы” атагып, милиция кызматкерлеринин адвокатына айланган. Мына ошол жылы Н. Турдиева аттуу кызды милиция кызматкери кош бойлуу болгонуна карабастап ур-теп-киге алган эле. Укук коргоо кызматкеринин мындай кылыгына нааразы болгон Нарги-за айым арызын жазып Бакыт мырзадан адилет чечим кїтїп кайрылган эле. Анын арызын карап койбостон, милициянын кыз-маткерине кылмыш козгоодон баш тарткан. Андан дагы кызыгы ошол кездеги акыйкат-чы Турсунбай Бакир уулу Бакыт мырзага “Адам укугун коргогондугу їчїн” атайын грамота менен сыйлайт. Албетте, бул жер-де дагы баягы эле кара капчыктын айынан кош бойлуу аялдын маселеси да милиция кызматкеринин кызыкчылыгына чечилген. Бул жакта Бакыт Калмурзаев Магеевден ты-йын-тыпыр алганы сокур кишиге да айдан ачык белгилїї болбодубу. Эми бул бери эле жагы. Ары жагында дагы канча кылыктары жана былыктары болду экен. Айта турган сєзї болсо аны да угалы.

ИШТЕГЕНГЕ МЭЭНИН КЇЧЇ, СЫНДАГАНГА БЕТТИН КАЛЫЎДЫГЫ

КЕРЕКПИ?КАЛМУРЗАЕВДИН КАТАЧЫЛЫГЫБЫ же

КЕМЧИЛИГИБИ?

ТАШИЕВ ДАГЫ «АЙНЫДЫ»

Кадимки Чыўгызхандын «урпагы» Кам-чыбек Ташиев «айнып» баратканбы деп кал-дык. 2012-жылдын 3-октябрында Ак їйдїн кашаасынан секирип тїшкєнїн таўып, жу-мушка шашып бараттым эле деп бир жолу «тантыды» эле, эми єгїнїн «НТС» телека-налына курган маегинен кийин дароо по-зициясын єзгєртїп жатыр.

Ал ошол маегинде ыйык Рамазан айында бардыгынан, анын ичинде бийликтен кечи-рим сурарын, мамлекеттин, элдин кызык-чылыгы їчїн кызмат кылууга даяр экенди-гин билдирген эле. Ошондой эле Ак їйдїн

тосмосунан ашып тїшкєнї туура эмес болуп калганын жашырган эмес.

«Ап, ба-али-и, акылына келген экен» деп ичибизден тынып калганбыз. Жаўы-лышыптырбыз. Кайран Камчыкебиз кай-радан оппозициялык багытынан тайбай тургандыгын ачыкка чыгарыптыр. Улуттук оппозициялык кыймылдын (УОК) лидери Равшан Жээнбеков жергиликтїї агенттик-тердин бирине курган маегинде «Ата журт» партиясынын тєрагасы Камчыбек Ташиев менен жолукканын, ал оппозицияда кала-рын айтканын жарыялады. «Бирок биз Та-шиевди УОКко азырынча кошпойбуз. Ал єзїн конкреттїї кадамдары менен кєрсє-тїшї керек» дейт Р.Жээнбеков.

«Жигит бир сїйлєйт» дейт элибизде. Ал эми К.Ташиев бїгїн сїйлєгєнїн эртеў ка-шайтып туруп таўганды адатка айландырып алды. Мындан улам, 2011-жылдагы прези-денттик шайлоодо «Бїтїн Кыргызстан» пар-тиясынын тєрагасы Адахан Мадумаровдун жазмакерлери Камчыбек Кыдыршаевичти «район деўгээлиндеги лидер» деп жазга-ны эске тїшєт. Саясатта «какбаш» болуп бїткєн Адахан Кимсанбаевич бекеринен Ташиевге мындай «жогорку» баасын бер-ген эмес тура…

«Атыў чыкпаса жер єрттє» тегин жер-ден жаралбаганын турмуш аке эчен ирет далилдеген. Бул жолу аны мурдагы Юсти-ция министри, канкор президент Курман-бек Бакиевдин камчы чабарларынын бири Марат Кайыпов даана тастыктап отурат. «Ишенген кожосу сууга агып», тактап айт-канда, жїзгє чукул жаранды окко учуруп, дагы жїздєгєнїн майып кылып туруп Минс-киге качып кеткенден кийин кимге барып, кимдин этегин кармаарын билбей жїргєн Кайыповго акыркы учурларда «тил бїтє» баштады. Болбосо апрель окуясында 100гє чукул баланын шейит кетишине, жїздєгєн мекендештерибиздин жаракат алышына мо-ралдык болсо дагы кїнєєсї бар экендигин тымызын сезгенби, айтор, революциядан кийинки алгачкы 2-3 жылда коўулга ки-рип кетип, їн чыгара албай жаткан болчу. Убакыт деген нерсе бардыгын унуткарат деген чын окшобойбу, минтип тєрт жыл єткєн соў кайрадан баш кєтєрє баштады. Болгондо бийлик тєбєлдєрїнє тийишкени-не не дейсиў! «Укмуштуунун тєєсї жорго» деген ушул да, тилде сєєк жоктугунан пай-даланып, каалагандай бура берсе жараша берет турбайбы?

Биз анын сындап аткан ой-пикирлерине токтолбой эле коелу. Себеби, Марат Кайы-пов мындай сындары менен эч кандай жа-ўылык деле киргизген эмес экен. Баягыдай эле: «Бийлик єзїнїн оппоненттерин кама-тып жатат, бийлик иштебей жатат» деген єўдїї жалпылаштырылган курулай сындар. Ушундай сын айтаардан мурда Марат Кайы-пов адегенде єзїнїн эмгек жолуна жакшы-лап баам салып алса жакшы болмок экен.

Алыс кетпей Бакиевдин тушунда анын ичи-койнуна кирип атып, Юстиция министрли-гин басып жыгылган мезгилине токтололу. Азыркы кїнгє чейин аны менен ошол мез-гилде чогуу иштегендер Марат мырзанын министрликте бир жарытылуу иш жасабага-нын айтышат. Министрликтин ишин алдыга жылдыруунун ордуна эртеден кече эки аял алууну мыйзамдаштыруу керек деп кєрїн-гєн телеканалдарга, гезиттерге маек берип эле чуркап жїргєнїн билчїбїз. Анын мын-дай «мамлекеттик деўгээлдеги» демилгеси кыргыздын аялзатынын укугун тебелеп, басынтып жатканы менен иши жок, бар-ган жеринин баарында сїйлєгєн сєзїнїн бири ушул болчу. Кыскача айтканда кыр-гыздын эркектерине экиден аял алып берип койсок эле, мамлекетибиз гїлдєп-єнїгїп, экономикабыз кєтєрїлїп кете тургандай бапылдап жїргєн. Андан башка бир дагы олуттуу маселе кєтєрїп чыкканын кєргєн жокпуз. Кєрсє минтип «безилдеп» калга-нынын сыры башка жакта экендиги кийин билинбедиби? Єзїн жєлєп-таяп атып эптеп министрлик кызматка отургузуп койгондугу їчїн КурСалиевичке кантип ыраазычылык билдирээрин билбестен анын «кєрєєр кє-зїн» мыйзамдаштырып берип койгусу кел-ген экен. Жалгыз «кожоюунуна» жагынам деп бїтїндєй кыргыз аялзатынын каарына калган Марат мырза эми саясат тууралуу ооз ачпай эле шїк отурса туура болмок. Же єзї-нїн бир олуттуу жасаган иши жок адамдар деле кимдир-бирєєнї сындай берсе боло-бу? Ал їчїн бет аябай калыў болуш керек болсо керек ээ, Марат мырза?..

Акинай АЙДАРОВА

1-август, 2014-жыл

3АЙБАТ ПРЕСС

ДЕПУТАТ К.САМАКОВ «БИРИМДИК-ЕДИНСТВО»

ДЕП АТАЛГАН ЖАЎЫ ПАРТИЯ ТЇЗДЇ

Жогорку Кеўештин депутаты Карганбек Самаков «Биримдик-Единство» деп аталган жаўы партия тїздї.

К.Самаковдун бїгїн, 31-июлда Кыр-гызстандын жарандарына кайрылуусунда, Кыргызстанга єлкєдєгї жана дїйнєдєгї кырдаалга сергек баа бере турган, заманга жараша ой жїгїртїп жана аракеттене тур-ган партия керектиги белгиленет.

«Бизге куру їмїттєн арылууга убакыт жетти. Дїйнє бизсиз жашай алат. Биз ансыз жашай албайбыз. Эгерде биз эптеп-септеп кїн кєрїїгє жана дїйнєнїн ресурстарысыз жашоого даяр болсок, анда тынчы жок, ми-тингчил эл катары аброй топтоону улан-та беришибиз керек. Эгерде биз кызмат-ташууну, баюуну жана єнїгїїнї кааласак, анда бїткїл дїйнєнї єзїбїздєн чочутуунун

кереги жок», - дейт К.Самаков.Эске салсак, буга чейин «Ата Мекен» пар-

тиясынын курамында болуп келген К.Сама-ков їстїбїздєгї жылдын 15-июлунда партия курамынан чыкканын билдирген.

КЄП АЯЛДУУЛУКТУ МЫЙЗАМДАШТЫРГЫСЫ КЕЛГЕН

«ГЕНИАЛДУУ» МАРАТ ТАШТАНОВИЧ ДЕГЕНДЕ…

НАРИМАН ТЇЛЕЕВ АЛЫП КЕЛГЕН 455 КЫТАЙ АВТОБУСУНУН БЇГЇНКЇ КЇНДЄ 315и

ЖАРАКСЫЗ АБАЛДА

Аргасыздан «Сынчынын сыўар єтїгї майрык» макалы эске тїшєт. Бул макал мурдагы юстиция министри Марат Кайы-повдун бейнесине куп жарашып калганын айтпайсыўбы! Дегенибиз, ал жакынкы мез-гилде кадимкидей «тирилип», бийликке сїйкєнмєйїн баштады. Ак їй менен Кєк їйдїн короосуна кимдер гана таш ыргытпа-ган, сындаса сындасын, ага эч кусаматыбыз жок. Бирок, юстиция министри кезинде эки аял алууну мыйзамдаштыруу демилгесин кєтєргєн Марат Таштановичтин конкретїї аргументтер менен эмес, кєчєдєгї эже-ка-рындаштарча «алкынганы» кєзгє комсоо кєрїнєт экен.

Марат мырзанын бийликке кантип «сїйкєнгєнїнє» токтолуп отурбайлы. Ал министр кезинде эки аял алууну мый-замдаштыруу демилгесин кєтєрє коем деп коомчулуктун ур-тепкисине кала жаздаган. Мындай «гениалдуу» сунуштун сыры кырк жылга жетпей эле билинип калды. Кєрсє, «господин» Кайыпов ал кездеги кожоюну Курманбек Бакиевге келиндей жїгїнє кыз-мат кылып, анын кєрєр кєзїн мыйзамдаш-тырып берїїнїн їстїндє жан їрєй чуркаган тура?! Апрель окуясынан кийин КурСалие-вич Минскидеги чымын-чиркейлерге талан-ганына курсант болуп балык уулап жїрї. Ал эми М.Кайыпов кош аял алуу демилгесин экинчи ирет кєтєргєн жок.

Марат Таштановичке байланышкан бир окуяны айта кетпесек болбос. Ал Сотторду тандоо кеўешинин мїчєлїгїнє ат салышкан. Ошондо анын аялы жок «бойдок» экени

билинип калып жатпайбы! Мунун себебин єзї мындайча тїшїндїрїп берди: «Паспорт-ту 2006-жылы алмаштыргам. 2009-жылы їйлєнгєм, ошону менен «бойдок» болуп калдым». Кызык суроо жаралат: Марат Ка-йыпов аялы менен ажырашып экинчи ирет тєшєк жаўыртканбы же 2009-жылы бирин-чи жолу їйлєнгєнбї? Анда тєрт баласы кан-тип бул жарык дїйнєгє келген?

Марат Таштан уулу кимдир бирєєнї сын-дагандан кєрє «єз башындагы тєєнї кєрсє» деген эле тилегибиз бар. Кааласа баяны-бызды дагы улантабыз, кызыктар алдыда…

КурСалиевичтин убагында борбор ка-лаабыз Бишкекке мэр боло калып, «Манас» эпосундагы кыргыз элинин кас душмандары болгон кытай-калмактардын баатырлары-нын эстеликтерин бир кїнгє тургуза коюп кайра алган Нариман Тїлеев деген эрен бар.

Бул эрендин эмне максат менен кас душман-дардын эстеликтерин борбор калаабызга тургузгусу келгени єзїнчє табышмак. Ырас аны кайра бир эле тїндє алып салышкан. Бирок, ал эстеликтерди жасоо їчїн Тїлеев єз чєнтєгїнєн акча чыгарбаса керек эле. Де-

мек, мамлекеттик казынасынан акча кеткен. Ошентип кас душмандардын эстелигин жа-соо їчїн коротулган каражаттар тууралуу бї-гїнкї кїнгє чейин эч ким эч кандай сєз айт-пай келет. Бул тууралуу албетте єзїнчє сєз кылабыз. Бул жолу анын кыргыз эли їчїн жасаган дагы бир «сюрпризи» тууралу кеп кылалы. Эске сала кетсек 2008-жылы нари-ман Тїлеев Бишкек шаарынын мэри болуп турган кезде Кытайдан 455 даана жїргїн-чїлєрдї ташуучу автобус алынып келинген болчу. Аны арзан баада алып келдик дешип, Нариман Тїлеев баш болгон мэрия кызмат-керлери аябай єздєрїн пиар кылышкан эле. Бирок, бїгїнкї кїндє ошол 455 автобустун болгону 140 даанасы гана эл кызматын жа-сап жїрєт. Калган 315и тиешелїї тетиктери жок болгондуктан кыштын кыраан чилде-синде да, жайдын аптабында да кїнгє кїйїп автопаркта жараксыз абалда жатат. Ал эми ал автобустарды алып келїї їчїн мамлекеттин казынасынан оўбогондой суммадагы акча сарпталганын жакшы билебиз. Беш жыл-га жетип жетпей эле таштандыга айланып кала турган автобустарды Нариман мырза эмне максат менен алып келди эле? Бирин-чиден, кызматтык абалынан пайдаланып миллиондорду єз чєнтєгїнє шилеп калуу болгону айтпасак деле тїшїнїктїї болуп турат. Экинчиден, кас душмандардын эсте-лигин тургузуп жаткан мэр кыргыз элине мына ушундай сапатсыз автобустарды алып

келип шылдыў кылайын дегениби? Мэрлик кызматка конгондо эрээркеп кетип КурСа-лиевичти «атаке» кылып алып алган Тїлеев мына ушул душман жасай тургандай ишти жасаганы їчїн бїгїн кылмыш жоопкерчи-лигине тартылып атканы белгилїї. Эгерде ал сапаты жакшы автобустарды алып келгенде бїгїн шаар тургундары аялдамаларда жарым сааттан ашык автобус кїтїп акыйып отуруш-пайт эле. Башкача айтканда шарт боюнча ар бир номурдагы автобус ар 10 мїнєт сайын аялдамага келип турушу керек. Бирок, авто-бустардын жараксыз абалга кептелип, болго-ну 140 гана автобус иштеп атканына байла-ныштуу шаар тургундары аялдамаларда 30 мїнєттєн ашык убакыт туруп калышат. Бул Тїлеевдин шаар тургундарына гана жасаган «сюрпризи». Ал эми ал автобустарды алып келїїдє кєз боемочулук кылып, казынанын акчасын каалаганындай калчаганы тууралуу башка кеп болот. Тактап айтканда дал ошол маселени бїгїн сот териштириши керек. Би-рок, жасаганын жасап койгон Тїлеев, эми анын жоопкерчилигин тартуудан качып, «оорусун» шылтоолоп сот отурумуна кел-бей качып жїрєт. Баш-аягы ал 20 жолу сот отурумуна келбей койгон экен. Колу менен жасаганды мойну менен тарткысы келбеген Нариман да «атакеси» Курманбек Бакиев-дин артынан эптеп ден-соолугун шылтоолоп качкысы келип жїрєбї?..

Дамир ЭСЕНГУЛОВ

1-август, 2014-жыл

4 АКЫЛДУУСУНГАНДАРГА…

Êûðãûçñòàí: ê¿é¿¿÷¿-ìàéëîî÷ó ìàé àðçàíäàáàéò

***

Êûðãûçñòàíãà àéûë ÷àðáà òåõíèêàñûí òàøûï êåë¿¿í¿

êàðæûëîî ¿÷¿í Åâðàçèÿ ºí¿êò¿ð¿¿ áàíêû 20 ìèëëèîí

äîëëàð áºëºò

***

Ûñûê-ʺëäº òóðèñòòèê ñåçîí áàøòàëãàíäàí áåðè êºë㺠5

àäàì ÷ºã¿ï, êàçà áîëãîí

***

Ò¿ï ðàéîíóíäà 12 æàøàð áàëà êºë㺠÷ºã¿ï æàòêàí 5 æàøòàãû êàðûíäàøûí êóòêàðûï, àíàí ºç¿ ÷ºã¿ï

êåòêåí

***

Îøòî ê¿é¿¿÷¿ ìàéäûí êûìáàòòàøû ìåíåí æåêå ýë òàøóó÷óëàð æîë êèðåíèí áààñûí 1,5 ýñåãå êºòºðä¿

***

ªçãºí ðàéîíóíäà ÓÊÌÊíûí êûçìàòêåðè ïàðà àëûï

æàòêàí æåðèíåí êàðìàëäû

***

Áàòêåíäå á¿ã¿í àëüïèíèñòòåðäèí ìåëäåøè

áàøòàëàò

***

Áèøêåê ìýðèÿñû øààðäûê ìåäèöèíàëûê òåç æàðäàìäûí

êûçìàòêåðëåðèíèí àéëûê ìàÿíàëàðûí æîãîðóëàòûï, ýêè ìààë òàìàê óþøòóðóó

íèåòèíäå

***

Êðûìäà ýêèí÷è Ëàñ-Âåãàñ êóðóøàò

***

ÁÓÓ Ãàçàäà àòûøóóíó òîêòîòóóãà ÷àêûðäû

***

Êûòàé - êèíî ºíä¿ð¿ø¿ ¿÷¿í ý¢ êèðåøåë¿¿ ºëêº

***

Àìåðèêàäà 100 æàøòàãû êàðûÿ îðòî áèëèì òóóðàëóó

àòòåñòàò àëäû

***

Àìåðèêàëûê äèçàéíåð “Àéíåê” àòàëûøûíäàãû 4

êàáàòòóó ÿõòàíû æàñàï ÷ûêòû

***

Äæàñòèí Áèáåðäè Îðëàíäî Áëóì Ìèðàíäà Êåðð ¿÷¿í

ìóøòàï àëäû

ТАМЧЫ КАБАРБАТЫШ КЫРГЫЗСТАНДЫ

СИРИЯГА АЙЛАНТКЫСЫ КЕЛЕБИ?

Диний таануучу Кадыр Маликовдун маалыматы боюнча, Сирия, Ирак, Афганистанда Казакстан, Тажикстан, Єзбекстан жана Кыргызстандын жамааттары сан жагынан тез єсїп, согуштук тажрыйбаны топтоодо. Расмий эмес маалыматтарга караганда бїгїн Сирия менен Иракта Кыргызстандан 300-400 адам, Казакстандан 1200 адам, Єзбекстандан 2000ден ашуун, Тажикстандан 700гє жакын адам бар.

Башка расмий эмес маалыматтарга ыла-йык, Сирия жана Иракта КМШ єлкєлєрї-нїн 14 миўден ашуун жараны бар. Булардын саны дагы да єсє бериши мїмкїн. Ошол эле убакта Кыргызстан жана Казакстандын бар-дык областарында 17-26 жаштагы жаштар-дын арасында такфирит багытындагы жа-шыруун салафизация кїч алууда.

Борбордук Азияда салафиттик жамааттар азырынча “чектен чыкпаган” жана “такфи-риттер” же “жихадисттер” болуп бєлїнїп, кээде Кыргызстандын, Казакстандын, Та-

жикстандын мусулмандарынын суннитте-ринин ичиндеги чыр-чатактардын булагы болушат. Азырынча “чектен чыкпаган” са-лафиттик жамааттардын кєбїрєєк болу-шунан бул талаш-тартыштар теологиялык талаштардын чегинен чыкпай турат, анын їстїнє алардын идеологиясында бийликке умтулуу жана мамлекеттин башкаруу фор-масы менен светтик принциптерин алмаш-тыруу ниеттери жокко эсе.

Акыркы жылдары салафиттердин жа-мааттары мечиттердин айланасындагы ба-тирлерде жана жеке їйлєрдє бир катар окуу борборлорун ачып алышкан. Бул “худжра-ларга” окутуучу катары Перс куймасындагы мамлекеттердеги университеттеринен окуу-ну бїтїргєндєр чакырылат. Адатта, кєпчї-лїк салафиттик уюмдар кайрымдуулук кы-луучу деп катталган, ал эми формалдык эмес бирикмелер – жамааттар ар кайсы мечит-тердин айланасында тїзїлєт. Эгерде Перс куймасындагы мамлекеттердин ишкерле-ри буларды жакшылап каржыласа, сала-физм жаштар арасында таркатылат. Белги-

лїї болгондой, айрым батыш єлкєлєрїнїн атайын кызматтары Афганистан, Ирак же Сириядагы террористтик топторду Перс куймасынын мамлекеттеринин расмий эмес фонддору жана жеке ишкерлери аркылуу колдоп, єзїнїн стратегиялык маселелерин чечип алышат.

НАТО Иракта, андан соў Афганистанда “Чоў Жакынкы Чыгыш” долбоорун ишке ашырууда аскердик-саясый жана каржылык жагынан жеўилип калса, эми Батыш “баш-карылуучу хаос” деген теорияга салышты-рууга мїмкїн болгон Б планына киришти.

Учурда Батыш аймактардагы бєлїнїїчї-лїктї конфессиалдык (сунниттер-шииттер), этникалык (арабдар – перстер, кїрттєр), Аф-ганистанда (суннит-шиит, пуштун – тажик, єзбек) жактан бєлїнїїчїлїктї колдоп, топ-тор жана ар кандай агымдар бири-бирин со-гуштук кагылышууларда алсыздандырууда. Ал эми каржылоо болсо Перс куймасындагы мамлекеттер жана аймактын башка єлкєлє-рїнїн эсебинен жїргїзїлїїдє.

Башка жагынан маалымат каражатта-рында Исламды ашкерелєє, Сирия жана Ирактагы террористтик радикалдуу топтор тарабынан зордук-зомбулук, массалык адам єлтїрїї сыяктуу тасмаларды интернетке жа-йылтуу кїч алды. Ошондуктан учурда Жа-кынкы жана Ортоўку Чыгыш єлкєлєрїндє-гї окуялар Исламдын толеранттуулук жана тынчтык дини катары баалуулуктарына, аймактардын туруктуулугуна чоў корку-нуч келтирїїдє.

Мындай сценарий єнїксє, Борбордук Азия мамлекеттери жакынкы жылдары Аф-ганистан, Ирак, Сирия жактан келген тер-рористтик топтордун кирип келиши же єз єлкєлєрїндєгї учурда тынч жаткан терро-ристтик ячейкалардын ойгонушу коркуну-чуна туш болушу мїмкїн.

Азырынча маалымат, диний жактан даяр-дыктар, адамдарды тартуу, логистика, жеке бизнес инфраструктураларды киргизїї иш-тери жїрїп жатат.

"КУМТЄРДЇ» УЛУТТАШТЫРАБЫЗ ДЕП ЄЛКЄДЄ СОЦИАЛДЫК ЖАРЫЛУУНУ ЖАРАТПАЙБЫЗБЫ?

Учурдагы кыргыз саясатында курулай эмоцияга алдырган популисттик билди-рїїлєр модага айланды. Ким кєбїрєєк кый-кыра билсе, ал саясатчы єзїнє кєбїрєєк саясый упай топтой алат. Бирок, ал кый-кырыктардын арты кандай болорун кара-пайым элибиз жакшы аўдап тїшїнє ал-байт. Жєн гана «кыргыз элинин байлыгы элибиз їчїн болушу керек, мамлекеттин кызыкчылыгы їчїн болушу керек» деген жалындуу сєздєр каржалып турган элибиз їчїн абдан жагымдуу угулат. Бирок, андай кыйкырыктардын арты менен элибиздин, мамлекетибиздин кызыкчылыктары тес-керисинче талкаланып калаарын тереў тї-шїнє албай жаткандайбыз. Маселен, учурда мындан эки жылча мурун Садыр Жапаров кыйкырып айтып жїргєн ««Кумтєрдї» улут-таштырабыз» деген билдирїїнї эми «Ата-Мекен» фракциясынын лидери Ємїрбек Текебаев айта баштады. «Биз керек болсо, «Кумтєрдї» тартып алабыз, алардын мой-нуна дагы башка нерселерди ойлоп таап, карыз кылып илебиз» деп опурулуп жаты-ры Текебаев. Биринчиден, мына ушундай сєздї саясатта 20 жылдан ашуун убакыт жїргєн тажрыйбалуу саясатчынын айтып атканынын єзї туура эмес. Башкасын айт-паганда да «тартып алабыз», «карыздарды ойлоп таап, мойнуна илебиз» деген сєздє-рї тажрыйбалуу саясатчынын айтаар сє-зїбї? Анын мындай сєздєрї, эгерде биз эл аралык сотко барсак, утулуп берїїбїз їчїн гана атайылап айтылып жаткан сєздєрдєй

болуп жатпайбы? Бул биринчиден. Экинчи-ден, эгерде биз «Кумтєрдї» улутташтырууга барсак, аны менен канадалык инвестор-лорго зыян алып келбейбиз, тескерисинче єз мамлекетибизге єтє чоў зыян алып ке-лишибиз толук мїмкїн. Маселен, адегенде эле єзїбїз тїзгєн эл аралык келишимдерди сыйлабаган мамлекет катары дїйнє коом-чулугунун алдында жек кєрїнєбїз. Андан соў Кыргызстанга келип ири инвестиция салып, кандайдыр бир иш баштоону план-даштырып аткан инвесторлорду качырып алабыз. «Єлкє бюджетинин негизин тїзїп турган «Кумтєрдєй» ишкананын баркын билбей, тартып алып жаткан мамлекет бизди кантип тынч иштетсин» деген ойго ар бир инвестор келбей койбойт. Эгерде Текебаев-дин жетеги менен улутташтырууга барсак, анда мына ошол инвесторлордун бардыгы бизден жїзїн їйрїйт. Мына ушул жерден парламенттеги чындыкты бетке айткан де-путаттардын бири Жылдыз Жолдошеванын пикирин эске салып кетпесек болбойт: “Те-кебаевдин каалоосу боюнча закондор алма-шып жатат, ал конституцияга каршы келет. Качан кааласа коалициядан чыгып кетет. Ага азыр эч ким эч кандай тыюу сала албайт. Учурда єлкєбїздє социалдык-саясый жана экономикалык кризис болуп турат. Кабыл алынган закондор мамлекетти талкалоодо. Эгерде дагы ушундай бара берсе, анда ый-лай турган абалга келебиз, хаосто калабыз. Текебаевди токтотуу керек, ал єзї эмне жа-сап атканын тїшїнбєй атат. Мамлекетибиз-

ди укук талаасына алып келїї зарыл” дейт ал. Демек, Текебаевдин кадамдары кандай коркунучтуу болуп жатканы айтпасак да тї-шїнїктїї болду го?.. Экинчиден, башынан эки жолу революция єткєргєн мамлекети-биздин экономикалык абалы бїгїнкї тап-та да дурус эмес. Эки жолу таланган мамле-кетибиз азыр бюджетин єп-чап толтуруп, кыйын абалда турган кези. «Кумтєрдєн» башка бюджетибизге олуттуу салым кошо алган азырынча башка булагыбыз жок. Де-мек, аны улутташтыруу менен єндїрїш иши токтоп калса, бюджетибизге салык тїрїн-дє гана тїшїп турган 7 миллиард сомдун орду жоголот. Анын негизинде мамлекеттик бюджеттин эсебинен айлык алган кызмат-керлердин айлык акылары, пенсионерлер-дин пенсиясы, жаш балдардын пособиясы берилбей калат. їчїнчїдєн, алтын кенинде иштеп, жакшы айлык акы алган 3000ден ашуун мекендештерибиз жумушсуз калып, їй-бїлєсїн кеўири багуу мїмкїнчїлїгїнєн ажырайт. Мына ушулардын бардыгы жый-налып келип, єлкєбїздє дагы бир социалдык жарылууга алып келиши толук мїмкїн. Ан-дыктан улутташтыруу тууралуу сєз айтаар-дан мурда, мына ушул кєйгєйлєрдї кантип чече тургандыгыбызды ойлонушубуз керек эмеспи? Же айрым саясатчылар, єлкєбїздє дагы бир революциянын болушун каалап, анын натыйжасы менен дагы бир жолу ма-родерчулук кылып алгылары келїїдєбї?

Дамир ЭСЕНГУЛОВ

1-август, 2014-жыл

5МАЕК ТЄР

Жолдошбек БЕКТУРГАНОВ, “ Эйр Кыргызстан” авиакомпаниясынын башкы мїдїрї

АВИАКОМПАНИЯЛАР КАРА ТИЗМЕДЕ ЭМЕС, АВИАЦИЯЛЫК БИЙЛИК КАРА

ТИЗМЕДЕКыргыз жарандарын бир мамлекеттен экинчи мамлекетке аман –эсен жеткирип жаткан авиация кызматкерлердин милдети болуп саналат эмеспи. Авиациянын иши жана алардын кєйгєйї, ахыбалы баарыбызга эле кызык болуш керек. Ушул маселелерди билиш їчїн “Эйр Кыргызстан” авиакомпаниянын башкы мїдїрї Жолдошбек Бектурганов менен маектештик

- Жолдошбек мырза авиакомпа-ниянын тарыхын айтып берсеўиз?- Биздин авиакомпания 2001-жылы тї-

зїлгєн. Азыркы Кыргыз алтын авиакомпа-ниясы “Алтынэйр” деп тїзїп самолёт сатып алышып ушул авиакомпанияны ачышкан. Максаттары ички жана тышкы каттамдар-ды єнїктїрїї болгон. Ошол кезде эле акча каражаты жакшы бєлїнбєй калып жарым-жартылай єнїгїп калган авиакомпания. 2005-жылы Кыргыз алтындан алып 100 па-йыз мамлекеттик мїлккє тийешелїї авиа-компания катары тїзїлгєн. Кыргызалтын тарабынан бул авиакомпанияга салынган акчалар, самолётту алган акчалар мамле-кетке карыз катары єтїп калган.

Мен 2010-жылы келгенде биздин авиа-компанияны банкрот деп жогорку сотто ка-рап жатышыптыр. Биздин авиакомпания Кыргызалтынга 96 млн. сом карызыбыз бо-луп, алар бизди карызыбызды бер, бербе-сеў банкрот кылабыз деп сотко бериптир. Єкмєттїн кийлигишїїсї менен, ал убакта Алмазбек Атамбаев премьер-министрлик кызматта эле. Алмазбек Шаршеновичге айтып карызыбызды беребиз деп токтот-конбуз. Бирок, кийин карызыбызды берип кутулдук. Ошол убакта эле кыйынчылык-ка кептелип калдык. Биздин самолёттор союз убагындагы болуп эскилиги жетип анын їстїнє да АН 24тї учурбагыла деп жаап салбадыбы. Ошондон кийин колубуз-ду жайып отуруп эле калдык. Эми акчабыз болсо самолётторду чекесинен чертип алат элек, андай мїмкїнчїлїк жок болду. Акча-быздын жогунан ар кимден жардам сурай баштадык, баардык банкка барып кредит алалык десек “ Силер мамлекеттик авиа-компания экенсиўер, менчик авиакомпа-ния болсоўор бермекпиз” деп бирєєсї да макулдугун бербей койду. Айла кеткенде чет єлкєдєн авиакомпания издей баштадык, ал авиакомпанияны таап, аларды кєндїрїп бир самолётту алып келип ага учкучтарды, инженерлерди їйрєткєнгє эле бир топ акча кетип калды, баягы карызыбыз азайбай эле кєбєйдї. Анан мына єнїгєлї дегенде бизге конкурент кєбєйдї, жаўы авиакомпания-лар ачылып, биздин єнїгїїбїзгє чоў терс таасирин тийгизип токто учурлар болуп бизге кыйналуу жаратты. Азыркы учур-да деле кыйналып турабыз. Элге ким баа-ны тїшїрїп берсе ошол авиакомпанияны иштетебиз деп жатат. Бул Кыргызстандын єзїнїн абалына жараша чечилип жаткан маселе болуп жатат. Эми єкмєткє азыркы учурда арзан баадагы билеттер керек болуп жатат. “Эгер, бааў арзан болсо анда иште” деп айтышат, биздин ахыбалыбызды сура-ган кишилер жок. Кимдин акчасы кєп бол-со ошол акчанын кїчї менен кирип алып анан акырындык менен баасын кєтєрїп коюшу мїмкїн аны ойлогон эч ким жок. Биздин инвесторго ырааттуу эреже керек деп айтып жатканым ошол да. Бизге ин-весторлор келиши керек, бирок эреженин чегинде келиш керек.

1990-1995 жылдары биздин авиация ахы-балы аябай начарлап кеткен. Ошол абалдан алып чыгуу чоў кєйгєйлїктї жараткан, єк-мєттє да акча жок болуп турган учур эле да. Мен 2002-жылы Ош аэропортуна мї-дїрдїн орун басары болуп барганда ЯК 40 деген эки эле самолёт бар болчу. Ал ЯК 40 Бишкек-Ош каттамы гана иштеп турчу, би-леттин баасы кымбат болуп 500дєй адам-га эмгек акыларын бере албай кыйналып турган убак болуп, биз канткенде эл аралык каттамга чыгабыз деген маселе болду. Мен каржы жагын карап не кылыш-ты билбей, автовокзалга барып башка жака кетип жаткан эмгек мигрант-тарды эртеў менен барып тїшкє чейин саначымын, бир кїндє Россияга 12-14 кишилик орундуу кичи автобуска 21 кишини эки этаж кылып жатып алып кеткендерди кєрдїм. Эми элестетсеўиз алар Россия-га 4 кїндє жетет, ошончо кїндїн ичинде алар жа-тып эле кете берсе кый-налып тажап кетет. Ошол мигранттар 3-4-жылдан кийин акча таап келип, баягы кыйналып кичи ав-тобус менен кеткендерин эстешет. Биз ошол учурда авиа каттамдарды ачсак алар самолёт менен кете башташат да. Биздин Ош аэропорту Манас аэро-портунан ашып кетет де-ген божомолду тїрдє маа-лымат бергенбиз. Ошол кїн мына азыр келди. Бир кїндє 3тєн рейс жїрїп ту-рат, Россиядан дагы Кыр-гызстандандагы учуп ту-рат. Биздин авиация мына ушул эмгек мигранттар-дын артынан єнїгїп жа-тат.

- Жолдош мырза сиз-дин авиакомпания

мамлекеттик , ал эми менчик авиакомпаниялар билеттин баа-сын арзан кылабыз деп кыла албай калышты. Аларга эл кєп ишене бе-ришпейт, мамлекеттик авиаком-панияга ишенсек болобу? - Алар менчик авиакомпания болгон-

дон кийин алардыкы бизнес болуп эсепте-лет да. Бизнесмендер тапкан акчамды элге жумшайм дебейт, мындай кєрїнїш бизнес чєйрєсїндє жок да, алар тескерисинен ар-

зан деп жарнамалап элди тартып алып анан акырын-дык менен баасын кєтєрїп акча табып алышат. Керек болсо араб шейхтери, мил-лионерлер да мындай ка-дамга барбайт.

- Кара тизме деген тї-шїнїк бар, биз андан кантип чыга алабыз жана авиакомпания кандай иш чараларды кєрїп жатат?

- Бул кара тизме деген кайдан келген? Биз бир убакта инвесторлорго баар-дык шарттарды тїзїп бер-генбиз, келип ушул жактан бизнес кылгыла деп, ошол сыўар авиацияда ошондой болгон. Авиацияда авиа-компаниялар келип само-лётторун коюп, бул жерден каттоодон єтїшїп, Кыр-гызстанда азыраактары иштеп кєбї сыртка кетип калган. Кыргызстандын коду менен учуп калган. Ошол самолёттор Европа-га учуп ал жерден эки, їч авиакомпаниялар кара тиз-меге кирип калган. Ошол авиакомпаниялар келип бизди кара тизмеден чыгар-гыла дегенде биздин ошол учурдагы авиациянын же-текчилер барып чыгарууга аракет кылган. Евросоюз-дан сураганда алар “силер-ди кара тизмеден чыгарыш

їчїн текшеришибиз керек. Силер ошого даярсыўарбы дегенде биздикилер даярбыз” деп койгон. Биздикилер жаман оюнда кел-ген инспекторлорду, эксперттерди акчага сатып албыз деген ой болсо керек. Мурун эки, їч авиакомпания кара тизмеде болсо, алар келип биздин ахыбалыбызды кєрїп туруп Кыргызстандын баардык авиакомпа-нияларын автоматтык тїрдє кара тизмеге киргизип салган. Бул жерде авиакомпания-лар каттоого кылган авиациялык бийликти кара тизмеге киргизип салган. Авиакомпа-ниялар кара тизмеде эмес, авиациялык бий-лик кара тизмеде. Авиа авиакомпаниялар-ды тескей турган инспекторлордун айлык акысын кєтєрїшїбїз керек, аларды оку-тушубуз керек. Мисалы учкучтар 5,6 миў доллар алат, инспекторлордуку буларды-кынан кем болбошу керек. Эгер ушундай айлык бере алсак анда евросоюздун кара тизмеден чыгара турган негиздери ошон-до гана тїзїлєт. Биздин бюджет ошондой айлык берїїнї кєтєрє алабы? Мына масе-ле ошондо. Кєбїнчє єлкєлєр авиациялык бийликти єзїн-єзї каржылоого системасы-на киргизип койгон да. авиакомпаниялар канча жїргїнчїнї ташыса, канча самолёту болсо ошонун негизде тєлєй турган жолдо-ру бар да. Ошол системаны бизге орнотсо биздин авиакомпаниялар кыйналып калат. Бирок, ушуну колго алып кара тизмеден чыгарышыбыз керек. Ушул системага єтїп мына ушул жумуштарды аткардык деп от-чёт берип, алардын эксперттерин чакырып келип кєрсєтїп анан такташ керек. Бул иш бир жылдык, беш жылдык эмес бул иш кєп жылдык иш.

- Авиакомпаниянын келечегин кан-дай элестетесиз?- Келечеги кеў, 2010-жылдан баштап

авиацияда єзгєрїїлєр, єнїгїїлєр кєп. Са-молётторду алып келип кудайга шїгїр єнї-гїї жолунда келе атабыз. Анан авиациялык бийликке авиацияны билген жетекчилер келсе єнїктїрє алат. Азыр андай жетекчилер аз. Жакшы жетекчилер менчик авиакомпа-нияларда иштеп жатышат. Алар айлыгы аз мамлекетке иштеп беришпейт да. Мамле-кеттик авиакомпанияга жетекчи болуп би-лими жок, тїшїнїгї жок адамдар партиядан же бир атка минээрдин таанышы болуп ке-лип калып жатпайбы. Бул кєрїнїштї токтот-поюн авиация жогорку деўгээлде єнїкпєйт.

- Сиз жетектеген авиакомпания-нын єнїгїшїнє кандай иштерди жасап жатасыўар?- Биз акыркы їч жылда їч самолёт алып

келдик. Алар баягы карызга келген само-лёттор. Алар мына кєп тарапка учуп жатат. Мисалы Россиянын шаарларына, Їрїмчї-гє, Ташкентке кызмат кылып жатат. Биз мамлекеттик авиакомпания болгондуктан Ош- Бишкек каттамдарда пенсионерлерге 1000 сом, студенттерге 1500 сом, биздин эм-гек мигранттарыбыз Россиядан ар кандай кырсыкка учурап єтїп кетип жаткан мекен-дештерибиздин сєєктєрїн бекер алып келе-биз. Башка менчик авиакомпаниялар акча алышат. Эми кыскартып айтканда авиа-компаниянын келечеги кенен, єнїктїрїї иш пландарыбыз кєп.

- Сиздин жетекчилик кызматы-ўызга ийгилик жана ойлогон ой максаттарыўыз ишке ашсын! Маегиўизге чоў рахмат.

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

1990-1995 жылдары биздин авиация ахыбалы аябай начарлап кеткен. Ошол абалдан алып чыгуу чоў кєйгєйлїктї жараткан, єкмєттє да акча жок болуп турган учур эле да

1-август, 2014-жыл

6Абдимуктар МАМАТОВ, ЖК депутаты: Калыбек АКУНОВ, “Апрель революциясынын” баатыры:

Токтогул КАКЧЕКЕЕВ, саясат таануучу:

Айнуру АЛТЫБАЕВА, ЖК депутаты:

ЄКЇМ

АПРЕЛЬ ОКУЯСЫ БОЮНЧА СОТ 3-4 ЖЫЛ ИЧИНДЕ ТЕРЕЎ ИЛИКТЕДИ ДЕП ОЙЛОЙМ

АКЫРЫ КЇНЄЄЛЇЇЛЄР ЖАЗАСЫН АЛЫШКАНДАРЫНА ЫРААЗЫБЫЗ

НЮРНБЕРГ ПРОЦЕССИНЕН КИЙИН КАНДАЙ ГАНА ЖЕТЕКЧИ БУЙРУК БЕРБЕСИН, ЭЛГЕ ОК АТУУ АНЫН КЕЛЕЧЕГИНЕ БАЛТА ЧАБА ТУРГАНДЫГЫН КЄРСЄТТЇ

АПРЕЛЬ ОКУЯСЫ БОЮНЧА СОТ ЄКЇМЇ - АКЫЙКАТ ЖАНА АДИЛЕТ ЧЕЧИМ

- Абдимуктар мырза, Апрель окуя-сы боюнча соттун єкїмї чыкты. Бул єкїм акыйкат чечим болду деп эсептейсизби?- Менимче туура жана акыйкат чыга-

рылган чечим болду. Акыркы 3-4 жылдын ичинде бул окуя боюнча соттук иликтєєлєр жїрдї. Эгерде бир-эки жылда эле иликтеп коюшканда балким чала болуп калды де-сек болот эле. Ошол убакта мамлекеттик жогорку кызматтарда иштеген, тактап айт-канда кїч тїзїмдєрїн жетектеп тургандар жоопкерчиликке тартылды. Туура чечим болду деп эсептейм. Бирок, соттун чечимин-де балким кайсы бир адамдардын кєйгєй-лєрї камтылбай калышы мїмкїн. Балким айрымдар нааразы болушу мїмкїн. Алар ошого жараша єздєрїнїн доо арызы менен кайрылышса болот.

- Соттун чечимине ылайык «Аль-фа» атайын кызматынын аскер-лери кїнєєсїз деп табылды. Бул чечим туурабы?- Туура деп эсептейм. Себеби аскерлер

кандай гана бийлик болбосун ага кызмат кылганга ант беришкен. Орустар «Солдат выполняет приказ, приказ не обсуждается» деп айтып коюшат эмеспи?

- Калыбек мырза, апрель окуясы боюнча узакка созулган сот иши аяктап, єз єкїмїн окуду. Ага ыла-йык экс-президент Курманбек Ба-киев, анын иниси, Мамлекеттик кїзєт кызматынын мурдагы же-текчиси Жаныш Бакиев жана экс-єкмєт башчы Данияр Їсєновдор элди атууга кїнєєлїї деп табы-лып, ємїр бою эркинен ажыратыл-ды. Андан башка ошол убактагы чинокниктердин алды 25 жылга, арты 6 жылга кесилди. Соттун че-чимине канааттандыўызбы?- 2010-жылы болуп єткєн 7-апрель окуя-

сы бул кыргыз элинин жїрєгїндє эч качан унутулгус болуп сакталып кала турган окуя. Бул кїнї бир жагынан єзїнїн элин малдай кєргєн бийликтин кулашы болсо, экинчи жагынан кырчындай кездеринде кыйыл-ган балдардын, алардын жакындарынын кєўїлдєн кетпес тагы болуп калды. Ошол апрель окуясында жакындарын жоготкон-дор, жаралангандар, жапа чеккендердин бардыгынын кїткєнї эле соттун акыйкат чечими болгон. “Кїнєєлїїлєр, элге ок чы-гаргандар жазасын алышса экен” деп їмїт

кылып келишти. Мына ушул їмїт акыры узак убакыттан кийин болсо да акталып оту-рат. Орто жолдо бул сотту да Бакиевдерге сатылып кетиптир деген сыяктуу сєздєрдї чыгарышкандар болду. Мындай сєздєр ал-бетте бизге окшоп жапа чеккендер їчїн оор болду. Бирок, андай болбогондугун кєрдїк. Сот бардыгын тереў иликтеди. Демек, ємїр бою эркинен ажыратылган Курманбек, Жа-ныш Бакиевдер жана Данияр їсєновдор єз жазасын алышты деп эсептейм.

- “Альфа” атайын кызматынын аскерлери соттун чечими менен акталды. Буга кандай карайсыз?- Мурда буйрук бергендер кутулуп, аткар-

гандар тутулуп келсе, бул жолу кылмышты уюштурган башкы кєзїрлєр жазасын алыш-ты. “Альфанын” аскерлери элге ок чыгарган эмес деп далилдешти окшойт. Аларды да тїшїнсє болот. Анткени алар єз кызматта-рына киришип атканда, милдеттерин толук аткарабыз деп ант беришет эмеспи? Алар буйрукту гана аткарышкан. Бирок, элге ок чыгарган болсо, ал буйрук болсо дагы жа-заланышы керек. Менимче булар элге ок чыгарган эмес. Андыктан туура эле кабыл алдым.

- Токтогул мырза, 2010-жылдагы 7-апрель окуясы боюнча сот єкї-мїн чыгарды. Ага ылайык мурда-гы президент Курманбек Бакиев, анын иниси Жаныш Бакиев жана Данияр Їсєновдор ємїр бою эрки-нен ажыратылса, ошол убакта кїч тїзїмдєрїн жетектеп тургандар – Мурат Суталинов, Нурлан Тур-сункулов, Нурлан Темирбаев, Да-нияр Дунганов, Алмаз Жолдоша-лиевдердин алды 25 жылга, арты алты жылга кесилди. Акыйкат че-чим болдубу?- Кєпчїлїк жагынан алып караганда сот-

тун бул єкїмї акыйкат чечим болду десек болот. Ок атуу кєрїнїшї Нюрнберг про-цессинен кийин кандай гана жетекчи буй-рук берген болбосун, курал колдонуп элге ок атуу анын келечегине балта чаба тур-гандыгын кєрсєттї. Андыктан ар кандай кадамга барарда ойлонуу керек. Ага бай-ланыштуу азыркы тапта кєпчїлїк мамле-кеттерде, Батыш мамлекеттеринде да ар бир командирдин жанында укук эксперти

кошо жїрєт. Алар ар бир буйруктун укук-тук жагын карап, эгерде туура эмес болсо, буйрукту аткарбоого мажбурлай алат. Биз-де болсо СССРден калган укуктарды пайда-ланып, куралды колдонушту. Азыркы тапта биздеги Аскердик уставда да кайчылаш пи-кирлер болуп калып жатканын баамдап жа-табыз. Анда мамлекеттик кайтарууга алын-ган объектилерге куралдуу кол салуу болсо, ким кол салса дагы аны атууга болот деп жазылып турат. Андыктан аны кайра баш-тан дагы карап чыгуу зарылчылыгы бар. Экинчиден, соттун єкїмї менен кєбїнесе кїч тїзїмдєрїнїн жетекчиликтери жоопко тартылды. Эгерде катардагы кызматкерлер-ди да жоопкерчиликке тартканда, анда ку-рал колдонуп, мамлекеттїїлїктї сактоого мажбур болуп калган учурда да бир дагы аскер кызматкери, милиция кызматкери курал колдонууга барбай коймок.

- Бул аттары аталгандардын ай-рымдарынын жакындары “сот акыйкатсыз чечим чыгарды, булар жєн гана буйрукту аткарган” де-ген пикирлерин билдиришїїдє. Ма-селен, Данияр Дунгановдун ємїрлїк жары. Буга кандай карайсыз?- Данияр Дунганов штабдын начальниги,

Мамлекеттик кїзєт кызматынын биринчи орун басары болгон. Штабдын начальни-ги деген бул єзгєчє кызмат. Жетекчилик кызмат. Ошол эле учурда биздин мамле-кеттин ички Уставы боюнча эгерде жоокер їстї жактан берген буйрук кылмыштуулук-ка алып барарын билсе, анда баш тартууга мїмкїнчїлїгї бар деп жазылып турат. Аны полковник, генерал чининдеги аскерлер жакшы билиши керек эле.

- 3, 5 жылга созулган апрель окуя-сы боюнча сот иши аяктап, єкїмї окулду. Бул чечим туура болду деп эсептейсизби?- Биз бардыгыбыз бир нерсени туура тї-

шїнїшїбїз керек. Тактап айтканда соттун чечимине баш ийїїнї їйрєнїї зарыл. Ант-кени алар эч кимге кєз карандысыз орган

болуп эсептелет. Экинчиден, апрель окуясы боюнча сот иши, тергєєлєр баш –аягы тєрт жылга чукул жїрдї. Демек, тереъ иликте-нїїгє убакыт жетти. Мен азыркы сот систе-масына ишенем. Андыктан акыйкат чечим болду деп эсептейм.

- Соттун чечимине ылайык «Аль-фа» атайын кызматынын аскер-лери кїнєєсїз деп табылды. Бул чечим туурабы?- Соттун бул єкїмї менен да макулмун.

Анткени ал аскер кызматчылары буйрук-ту гана аткарышкан. Алар буйрукту атка-рууга милдеттїї болгон. Себеби жумушка орношуп жатышканда алар ант берет. Эгер буйрукту аткарышпаса анда єз милдетте-рин аткарбаган болуп калышмак. Андыктан соттун чечими акыйкат жана обьективдїї болду деп эсептейм.

Жеўишбек ШЕРИПБАЕВ

1-август, 2014-жыл

7

Кыргыз элинин тарыхы єз эли їчїн кызмат кылган улуу адамдарга, кєрїнїктїї ишмер, даанышман инсандарга бай. Ушундай инсандардын бири мамлекеттик жана партиялык ишмер, Кыргыз республикасынын тїптєлїшїнє тоодой салымы бар Турдакун Усубалиев жєнїндє баяндамакчыбыз

ИНСАН

БАСЫП ЄТКЄН ЖОЛДОРТурдакун Усубалиев 1919-жылы 6-ноябр-

да Кочкор районунун Кочкор кыштагында туулган.

Ал 1941-жылы Кыргыз мамлекеттик му-галимдер институтун бїтїрїп, Кочкор кыш-тагындагы орто мектепте окуу бєлїм баш-чысы, Кочкор районунун пропаганда жана агитация бєлїмїндє, кийин Кыргызстан КП БКнын пропаганда жана агитация бєлїмїн-дє инструктор болуп иштеген.

1945-жылы КПСС БКга караштуу Жогор-ку партиялык мектепти аяктап келгенден кийин, КПСС БКнын аппаратында жооптуу кызматта, “Советтик Кыргызстан” газета-сынын редактору (1955-1956), Кыргызстан КП БКнын Фрунзе шааркомунун биринчи секретары, 1961-жылдан 1986-жылга чейин Кыргызстан КП БКнын биринчи секретары болуп иштеген.

Алтымышынчы жылдардан баштап Т.Усубалиевдин жетекчилиги менен Кыр-гызстандын экономикасынын, илими ме-нен маданиятынын бардык тармактарын єнїктїрїї, калк турмушун жакшыртуу боюн-ча зор иштер жїргїзїлгєн. Бишкекте жана башка шаарларда єнєр жай ишканаларын-да монументалдуу гидро энергетикалык объектилеринде ири курулуш жана монтаж-доо уюмдары иштей баштаган, тездетилген темпте їй куруучу комбинаттар, Кантта-гы цемент-шифер комбинаты тургузулду. Ошондой эле ал айрыкча республиканын жїзї катары борборубуздун кєркємдєлїп єсїшїнє кєўїл бургандыктан, шаарга ыл-дамдык менен турак їйлєр, бир канча бор-борлоштурулган жылуулук менен камсыз болгон микрорайондор, ар бир їй-бїлє-гє ылайыкталган їч-тєрт бєлмєлїї їйлєр кєбєйїп, административдик кооз имарат-тар, музейлер, эстеликтер, монументалдык скульптуралар, фонтандар, мейманканалар, базар комплекстери, “Манас” аэропорту, Кожомкул атындагы спорт сарайы, жер ал-дындагы єткєєлдєр жана башка кєптєгєн объектилер бїткєрїлгєн.

Ошондой эле Т.Усубалиев кєп кїч-куба-тын легендарлуу Манастын тарыхый баа-

тырдык баяндарын изилдєєгє жумшаган. 1978-1982-жылдары анын аракети менен Сагымбай Орозбаковдун жана Саякбай Ка-ралаевдин варианттары боюнча “Манас” китептери басылып чыгарылган. Бишкек шаарында эпоско арналган скульптуралык композиция, белгилїї манасчылардын эс-теликтери, Манас кїмбєзї калыбына кел-тирилген, эл аралык класстагы аэропортко “Манас” деген ат берилген.

Ал кєп улуттук Совет элинин достугуна, партиянын жїргїзгєн саясатына, Кыргыз-стан экономикасы менен маданиятынын жогорулашына арналган бир нече кєлєм-дїї эмгектин автору.

СЫЙЛЫКТАРЫ

• Ò. Óñóáàëèåâäèí Êûðãûçñòàíäûí ºñ¿ï-ºí¿ã¿ø¿íº ýìãåãè æîãîðó áààëàíûï, ñîþç ó÷óðóíäà òºðò Ëåíèí îðäåíè

• Îðäåí « Îêòÿáðü Ðåâîëþöèÿñû».

• Îðäåí «Ýìãåê Êûçûë Òóó ».

• Îðäåí «Äîñòóê» (Ðîññèÿ).

• Îðäåí «Ìàíàñ» I äàðàæàäàãû (Êûðãûçñòàí).

• Ìàìëåêåòòèê ñûéëûêòàðäûí ýýñè, àíûí è÷èíäå 10 îðäåí . êèéèí ìàìëåêåòòèí æàíà Êûðãûçñòàí ýëèíèí ý¢ êºð¿í¿êò¿¿ ýìãåãè ¿÷¿í 1999-æ. 80-æûëäûê ìààðåêåñèíå êàðàòà “Àê øóìêàð” ºçãº÷º áåëãèñè.

• Áèøêåê øààðûíûí àðäàêòóó àòóóëó

• Êûðãûç Óëóòòóê óíèâåðñèòåòèíèí æàíà Áèøêåê ãóìàíèòàðäûê óíèâåðñèòåòèíèí àðäàêòóó ïðîôåññîðó.

• 2013-æûëû Òóðäàêóí Óñóáàëèåâ "Ìàíàñ" óíèâåðñèòåòèíèí àðäàêòóó äîêòîðó íààìû ûéãàðûëãàí.

ОЙ-ПИКИРЛЕРЭрмек УСУБАЛИЕВ, Турдакун Усубалиевдин небереси

“ФРУНЗЕ ЄЗГЄЧЄ АРХИТЕКТУРАСЫ МЕНЕН ЭСТЕ

КАЛДЫ”

– Чоў атам бош убактысын бизге арна-ганга аракет кылчу. Кээде биз менен ой-ноп, сейилдеп, кызыктуу нерселерди айтып бергенге убакыт тапса, кадимкидей жїзї-нєн жылмаюуну байкаар элек. Ал эмгек єргїїсїн алганда кєпчїлїк учурда Ысык-Кєлгє барып эс алып келчїбїз. Ал эми калган кїндєрї Фрунзенин балмуздактарын тамшана жеп, кинотеатрларга барып, фон-тандарды айлана чуркап ойноп єткєргєн кїндєр артта калды. Фрунзе ушунусу менен эсимде. Ал мезгилде адамдар да башкача эле. Шаардын архитектурасы да єзїнчє бир таасир калтырып турчу. Азыр борбор калаабыз – Бишкекти кєрїп зээним ке-йийт. Баары баш аламан. Мыйзамсыз турак жайлар курулуп жатат. Бир кїнї ал канча адамдарга зыян алып келет?! Эмнегедир бийликтегилер майда-барат маселелерге кєўїл бурбагандай. Алар иштеп жатабыз

дегени менен, адамдардын жашоосу жакшы же жаман болуп деле єзгєрїп кеткен жок. Ушуларды кєрїп отуруп, четте карап тура албасымды тїшїндїм. Саясий кїчтєрдїн ичинен “Ата Мекен” партиясына токтол-дум. Менимче, бул партия менен бирге-ликте баш калаабыздын далай кєйгєйїн чече алабыз. Кандайдыр бир кичинекей

иш жасасам да, тєрєлїп-єскєн борбор калаама салым кошкум келет.

Турду ЖЫРГАЛБЕКОВ, профессор, тарых илимдеринин доктору, КРнын маданиятына эмгеги сиўген ишмер

Бїгїнкї кїнї да кыргыз эли Т.Усуба-лиевге чоў ишеним менен карап турат, сыйлайт, ал ошого татыктуу. Турдакун Усубалиевичтин ємїрї элге кызмат кы-лууга арналган, ал єз мекенин, элин, айрыкча борбор шаарын чексиз сїйєт, аны басып єткєн жолу менен далилдеп кєрсєттї.

УЛУУ ФИЛОСОФ -АКЫНДЫН ЧЄБЄРЄСЇ

Турдакун Усубалиев айтылуу Калыгул даанышмандын чєбєрєсї. Калыгул Бай уулу олуя, тєкмє, сєзмєр болгон. Ал санат ырла-рынын їлгїсїн жараткан.

Жакшы чыккан азаматЭлин билет.Эчен тїрдїї адамдын Тилин билет.Чыгып турган ал АдамЧынар болот.Чымчык сайрап чынарга Булбул конотТїбї жоон тамгалууТерек болот.Кєлєкєсї кєп жылга Керек болот - деген философиялык сап-

тары кыргыз поэзиясынын негиздеринен болуп калды.

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

Ємїрї элге кызмат кылууга арналган

95 ЖЫЛДЫК ЮБИЛЕЙГЕ УТУРЛАЙ

1-август, 2014-жыл

8 ИЙГИЛИК ФОРМУЛАСЫ

“ТИГЇЇЧЇ КЫЗДАРДЫН КООМДОГУ СТАТУСУН ЖОГОРУЛАТАЙЫН ДЕГЕН МАКСАТТА ИШ АЛЫП БАРЫП КЕЛЕМ”

- Зухра айым, эмгек жолуўузду эм-неден баштагансыз?- Магнитагорск шаарында Магнитагорск

Мамлекеттик Педагогикалык университе-тин бїткєм. Советтер союзу учурунда Рос-сиядан окуп келген абдан престиждїї эле. Биз 1990-1991-жылдары окууну бїтїп оор жылдарга туш болуп калдык. Єлкєгє келип єз кесибибиз менен иштейли десек, айлык акы абдан аз болгондугуна байланыштуу 2000-жылдарынан баштап бизнес тарма-гына єттїм. Он жылдан бери жеўил єнєр жай тармагында иштейм. Жаўы баштаган-да бул тармак туурасында эч нерсе билчї эмесмин. Алгач бир цехке буюртмачы бо-луп кирдим. Бир жылча моделдерди изде-нип таап, 6 айдай ишим жакшы жїрїшкєн жок. Андан кийин кичинеден ишим алдыга жылды. Буюртмалар келип, иштин кєлємї да єсє баштады. Ал кезде конкуренция азы-раак болгонго иштєє оўой болчу. Азыр талап катуураак. Ошентип, бир жыл ичинде тигїї цехинин ишин толук єздєштїрдїм. Кєзїм жеткенде 80 машине киргизип тигїї цехин ачтым. Ушул тармакта иштейм деген адам-дарга айтаарым, бул тармакта иш алып ба-руу їчїн єтє кєп акчанын деле кереги жок.

- Канча адамды иш орду менен кам-сыз кыла алдыўыз?- Алгачкы кїндєн тарта 75-80 киши ме-

нен иш алып барып келе жатам. Бизде кол-лектив майрамдарды чогуу єткєрєбїз, чогуу иштеп, чогуу эс алабыз. 7-8 жылдан бери мени менен чогуу иштешип келген кыздар бар. Алардын кєбї буттарынан туруп, ма-шине минип, їй салганга жетишишти.

- Тигїї менен гана алек болбостон маданий иш-чараларга да каты-шып жїргєнїўїздї билебиз...- “Уз чебер кыздар” деген фонд ачып, ти-

гїїчї кыздардын да коомдогу статусун жо-горулатайын деген максатта иш алып барып келем. Себеби, биздин турмушта жеўил єнєр жайы єзїнїн ордун туура тапты деп эсепте-сек болот. Мамлекеттик кызматта иштеген мугалим, доктур, юрист кесибинин ээлери-нин статусу кандай жогору болсо, тигїїчї кыздардын да статусун ошол деўгээлге кє-тєрєйїн деп уз чебер кыздарга демєєрчї бо-луп келем. Єзїмдїн ишим менен гана алек боло бербестен коомдук иш чараларга, кай-рымдуулук иштерине да активдїї катышам.

- Эл аралык сынактарга катышып турасыздарбы?- Албетте, жылына 2 жолудан Москвада Эл

аралык кєргєзмє єтєт. Ал кєргєзмєгє тєгє-рєктїн тєрт бурчунан єздєрїнїн коллекция-лары менен келишет. Мен да ал жака коллек-циям менен барам. Буюрса октябрь айында єтєт, ошого азыртадан эле даярдана башта-дык. Андай кєргєзмє жаўы рынокту ачканга, кардарларды тапканга жакшы мїмкїнчїлїк тїзїп берет. Иштин кєлємїн кєбєйткєнгє ишти башка нукка буруп, тажрыйба алмаш-канга жакшы єбєлгє тїзєт. Андан тышкары Францияда, Сеул, Шанхайда єткєн дїйнєлїк кездеме кєргєзмєсїнє катышып мода дїй-нєсїндєгї акыркы жаўылыктарды кєрїп, акыркы моделдер менен иштеп келе жатабыз.

- Рустам Маманов уюштурган долбоорго кандайча катышып кал-дыўыз?- Ал долбоорго дизайнерлер катышты

да, мен ал жакка сапаты жакшы арзаныраак кездеме алып келип берейин деген сунушум менен кайрылгам. Мен сунуштаган кездеме-лер долбоордун калыстар тобунун сынынан єтїп, буюрса быйылкы жылкы мектеп фор-

масын тигїї алдында турабыз. Окуучуларга форма тигилїїчї кездемени Кытайдан алып келебиз. Кытай десе эле сапаты начар деп кєнїп калганбыз да. Ал жакта деле сапат-туу кездемелер бар. Европа мамлекети кез-демелерди ошол жактан алышат. Форманы ар бир окуучу сатып алууга мїмкїнчїлїгї болгондой кылып, болушунча арзаныраак тиккенге аракет кылуудабыз.

- Ар бир тармактын оош-кыйышы болот эмеспи. Сиздин ишиўиздин кыйынчылыгы эмнеде?- Кайсы бизнес болбосун акыркы жыйын-

тыгы болуш керек. Акыркы жыйынтыгы - акча жасоо. Мен ошол акыркы жыйынтыкты кєздєйм. Ал жыйынтыкты алыш їчїн биз-нес план тїзїлєт. Бизде да єзїбїздїн иши-бизге жараша кєйгєйлєрїбїз бар. Мезгил аралыгында ишибиз солгундап калат. Мез-гил башталганда, майрамдарда жетишпей жакшы иштейбиз. Кадрлардын жетишсиз-диги да чоў кєйгєй. Иштеген кыздарга бол-гон шартты тїзїп бергенге аракет кылабыз. Ошентсе да кайсы цехте кєбїрєєк тєлєнсє ошол жактан иштеп кете беришет.

- Бизнесте банкрот деген тїшї-нїк бар эмеспи. Сиз ал нерсеге туш болгонсузбу?- Россия, Казакстан менен иш алып бар-

ганыбыз їчїн 2005-жылкы революция биз-дин ишибизге катуу кедергисин тийгизди. Бардык жактан чек аралар жабылып тик-кен кийимдерибизди сата албай калганбыз. 1-2 ай ишибиз токтоп калып, келечегибиз кандай болот деп катуу ойлонгонбуз. Ал кїндєр да артта калды. Ар бир 7-8 жылда экономикалык кризистер боло берет. Биз Россия, Казакстан менен иштегендиктен ал жактын саясий-экономикалык абалы да бизге єз таасирин тийгизет. Кандай болгон кїндє дагы токтобой, изденип иштей берсе иш жїрїшє берет экен.

- Ийгилигиўиздин сыры эмнеде?- Ийгиликти багындырууда ички позив-

тив болуш керек. Ишке берилїїм, єз ишим-ди сїйгєндїгїм, мыкты тандалган командам жана їй-бїлємдїн колдоосу менен ушундай ийгиликтерди багынтып келе жатам. Жал-гыз мындай ийгиликтерге жетишиш кыйын.

- Бизнесте дос болбойт дейт...- Мен антип эсептебейм. Анткени, ар бир

адамдын ырыскысы єзїнє ченелип берилет эмеспи. Кытай акылмандарынын айтканы бар: “Сенин кемчиликтериўди айткан адам дайыма эле душманыў боло бербейт. Сенин ийгиликтериў туурасында айткан дайыма досуў эмес”, - дейт. Мен чогуу иштешкен адамдар менен кєбїрєєк достошом. Ант-кени, биздин кызыкчылыктар, кєздєгєн максаттар, алып барган ишибиз бир. Утур моделдерди сооданы талкуулап, тажрыйба алмашып турабыз. Кєп адамдарга жардам берем. Жаўы ачылып жаткан цехтерге кез-демелеримди насыяга берем, кєп жылдан берки иштешип келе жаткан цехтер менен андан ары да алакамды чыўдап, алар менен иш алып барууга умтулам. Ал эми достор ошол мамилелерден улам пайда болот.

- Бир эле убакта бизнести алып ке-тип, балдарга эне, кїйєєгє мыкты жар, їйдє кожойке болуу оўой бол-босо керек?- Єзїм 23 жашымда турмушка чыгып, 3

баланын энесимин. Уулум Элдияр 21 жашта Оттавада Карлтон деген университетте Чы-гыш жана Батыш єлкєлєрїнїн экономикасы деген факультетте билим алып жатат. Андан кийинки кызым Айжан Тїрк лицейин бїтїп,

Турциянын Gediz деген уни-верситетинин Архитектура-лык факультетинде окуйт. Кичїї кызым Алтынай да Тїрк лицейинде би-лим алат. Албетте, баа-рын бирге алып кетїї абдан оор. Бизнести жаўыдан баштаганда тїнкї 11-12ге чейин цехте калып иштеген кїндєрдї башыман єткєрдїм. Їй-бїлєдє тїшїнбєстїктєр бол-гон. Иштен чарчап кел-генимде балдарым апа-лап мойнума асылганда аларга мээримимди жакшы тєгє албай калдым. Бизнес-ти бир нукка тїшїрїп алгандан кийин балдарымды эркелетейин десем алар чоўоюп калышты. Эми бал-дарыма кичине кезинде мээрим бере албай калганыма єкїнєм. Албетте, жолдошум та-раптан мага кїчтїї колдоо болгон. Ошон їчїн ушундай деўгээлге жеттим десем болот.

- Балдарыўыз да сиздин жолду улап, бизнес тармагына єтїїсїн каалайт белеўиз?- Балдарым, “Апа, сизге окшоп бизнес

тармагында иш алып баргыбыз келбейт”, - дешет. Уулум, “Мен сизге окшоп 12-15 саат иштей албайм” – дейт. Єзїмдї ойлосом жаш кезде, энергия кєп, ишке кызыгуум кїч бол-гон їчїн кээде тамак жебей иштеген кїн-дєрїм да болгон. Ал эми балдарым кайсы тармакты єздєрї їчїн пайдалуу деп чечсе, мен алардын тандоосуна тоскоол болбой колдоо гана кєрсєтєм.

- Кыргызстандын киноиндустрия-сы да єнїгїїнїн їстїндє. Киноин-дустриянын азыркы абалына кан-дай баа бересиз?- Бизде Кыргызстанда бир убактарда мам-

лекеттен каражат бєлїнбєй кино тармагында бир аз тыныгуу болгон. Советтер союзунда “Ак кеме”, “Караш-караш”, “Акбаранын кєз жашы” сыяктуу мыкты тасмалар тартылган. Азыр кино тармагында конкуренция кє-бєйїп сапаттуу кинолор тартыла баштады, мен аны менен сыймыктанам. Кыргызстан-дын эгемендїїлїк кїнїндє кєрсєтїлє турган “Курманжан Датка” киносун чыдамсыздык менен кїтїп жатам. Курманжан Датка кїчтїї инсан болгон экен. Биздин кыргыз элибизди башка улуттардын кол салуусуна жол бербей, элди эч жакка качырбай акылмандык менен сактап калган. Ал эл аралык мамилелерди, тышкы саясатты мыкты єздєштїргєн чы-гаан саясатчы, кыраакы аял болгон. Анын кинотасмасы тартылганына сыймыктанам. Тасма азыркы айымдарга Курманжан Дат-кадай акылдуу, кыраакы, чыдамкай аял бо-лууга чакырчу, їлгї болгон тасма болду го деп олойм. Дїйнєлїк тарыхта “Темир айым” аталып калган Маргарет Тэтчер, Индиянын лидери Индира Ганди, Пакистандын сый-мыгы болгон Бенеуир Бхутто жана алардын арасында биздин Курманжан Датка энебиз да ардактуу орунда турат. Советтер союзунун мезгилинде Курманжан Датка апабыздын ысымы архивде гана болуп, ал туурасында кєп айтылган эмес. Эми Датка апабыз туу-ралуу тасма тартылганы бизди кубандыр-бай койбойт.

- Тарыхка кызыгат окшойсуз?- Ооба, тарыхы жок эл болбойт, - дегендей

тарыхты изилдебесем дагы тарыхты окуп, ага кызыгам. Россиянын, Римдин, Европа мам-лекеттеринин тарыхын окуйм. Учурда акын

Анна Ахматованын уулу Лев Гумилев аттуу тарых-чынын эмгектерин окуп жатам. Ал 14 жыл Гу-лагда отурса дагы сын-бастан, абактын ичинде тарыхый эмгектеринде “Хазария” деген єлкє-нїн жана “ Хунны” де-ген улуттун эмне себеп-тен жоголуп кетїїсїн

изилдеген. Ошолорду изилдеп єзїнїн ємїрїн

тарыхка арнаган инсан болуптур. Андан сыртка-

ры бош убактым боло калса А.Токомбаев, Ф.Достоевский,

Л.Н. Толстой, Ч. Айтматов, Т.Ка-сымбеков сыяктуу улуу акын-жазуучу-

лардын эмгектерин окугандан ырахат алам.

- Искусствонун дагы кайсы тїрїнє кызыгасыз?- Кыргыздын тєкмєлїк єнєрїнє кызы-

гып келем. Тєкмєчїлїк – сыйкырдуу дїйнє – космос сыяктуу татаал, чексиз. Тєкмєлїк єнєр биздин каныбызда бар. Азыркы убак-ка чейин улуудан кичїїгє берилип келе жа-тат. Тилинде эми бар, билегинде кїчї бар, сєзїн келген, акылынан жеткен, сєз устаты, тєкмєчїлїктїн чеберлери Элмирбек Има-налиев, Аалы Туткучев, Азамат Болгонбаев сыяктуу кыргыз элинин сїймєнчїктїї тєк-мє акындары бар. Биздин мамлекетте нефть, газ, сыяктуу кен байлыктар болбосо дагы єзгєчє Аалыга окшогон тєкмє акындары-быз менен сыймыктанам.

- Аялдардын азыркы коомдогу орду кандай деп ойлойсуз?- Кыргызда аялзатын сыйлоо илгерте-

ден бери келе жаткан салт, Теўирибиздин аялы Умай энеден башталган. Азыркыга чейин кыргыз табыптары, эмчилери “Ме-нин колум эмес, Умай энен колу” деп бал-дарды эмдеп жїрїшєт. Манас баатырыбыз да жашоосунда бир гана Кыз Сайкалдан жеўилген. Бул деген аялзатына болгон сый мамилени билдирет. Жаўыл Мырза туура-луу айта турган болсок, ал жєнїндє аўгеме гана эмес бїтїндєй бир эпос жазылган. Ат-чан аялдар эркектерге жол бошоткон эмес. Ал эми азыркы убакты ала турган болсок, аялзаты бардык тармакта бизнесте болобу, саясатта болобу кєп ийгиликтерге жетишип жаткандыктары сыймыктанаарлык.

- Сулуулук сиз їчїн эмне?- Ким эмне деп айтпасын, сырткы сулуулук

болгону фасад. Эў башкысы адамдын ички жан дїйнєсїнїн сулуулугу, єзїўдїн ички сезимиўди кандай туюп турсаў ошол сенин сулуулугуў. Сырткы келбети канчалык сулуу болуп турса дагы, ички дїйнєсї бактысыз болуп турса, сулуулугун ача албайт. Ал эми сырт келбети анча сулуу эмес, бирок бак-тылуу аялзаты бул таймашта дайыма алды-га озот. Ошондуктан, мен їчїн эў биринчи ирээтте менин ички сезимим. Мен ичимен эмнени сезип туйсам, ал менин жїзїмєн би-линет. Коко Шанелдин: “Єўї серт аялды су-луу кылыш оўой, сулуу аялды эстїї кылыш чоў кєйгєй”, - деп айтканы бар. Анын сы-ўарындай ички дїйнєсї да, сырткы келбети да айкалышкан сулуу болуп турса кандай со-нун. Аял киши акылдуу, амалдуу, эстїї бол-со анын єўїнїн серттиги дагы бир тыйын.

- Маегиўизге рахмат!

Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА

Ак эмгек, адал иш эч качан ачка калтырбайт эмеспи. Кыргызстандын экономикасынын єнїгїшїнє єзїнїн колунан келген салымын кошуп, 80 їй-бїлєнї иш менен камсыз кылып гана тим болбостон, єлкєбїздїн жеўил-єнєр жай тармагынын єнїгїшїнє да салымын кошуп келе жаткан ишкер айым Зухра Кемелбековадан бїгїнкї жетишкен ийгиликтери туурасында маек курдук.

Зухра КЕМЕЛБЕКОВА, коомдук ишмер:

МАКСАТТА ИШ АЛЫП БАРЫП КЕЛЕМ”Турциянын Gediz деген уни-верситетинин Архитектура-лык факультетинде окуйт. Кичїї кызым Алтынай да Тїрк лицейинде би-лим алат. Албетте, баа-рын бирге алып кетїї

єткєрдїм. Їй-бїлєдє тїшїнбєстїктєр бол-гон. Иштен чарчап кел-генимде балдарым апа-лап мойнума асылганда аларга мээримимди жакшы тєгє албай калдым. Бизнес-ти бир нукка тїшїрїп алгандан кийин балдарымды эркелетейин десем алар чоўоюп калышты. Эми бал-

Анна Ахматованын уулу Лев Гумилев аттуу тарых-чынын эмгектерин окуп жатам. Ал 14 жыл Гу-лагда отурса дагы сын-бастан, абактын ичинде тарыхый эмгектеринде “Хазария” деген єлкє-нїн жана “ Хунны” де-ген улуттун эмне себеп-тен жоголуп кетїїсїн

изилдеген. Ошолорду изилдеп єзїнїн ємїрїн

тарыхка арнаган инсан болуптур. Андан сыртка-

ры бош убактым боло калса А.Токомбаев, Ф.Достоевский,

Л.Н. Толстой, Ч. Айтматов, Т.Ка-сымбеков сыяктуу улуу акын-жазуучу-

9

1-август, 2014-жыл

1-август, 2014-жыл

10 КЫЗЫКТАР ДЇЙНЄСЇНДЄ

СЕРБИЯДА ПУТИНДИН АТЫНАН КАФЕ

АЧЫШУУДА.

PARAMOUNT PICTURES КИНОСТУДИЯСЫ

“ЧЕРЕПАШКИ-НИНДЗЯ” ТАСМАСЫНЫН ЧАТАКТУУ ПОСТЕРИ ЇЧЇН КЕЧИРИМ

СУРАДЫ

Сербиянын Нови-Сад шаарынын борборунда Россиянын президенти Владимир Путиндин аты менен кафе ачылууда. Кафенин ээси Радивой Миляничтин айтуусу боюнча: “Шаардыктардын кєбї Путинди сыйлашат жана жакшы кєрїшєт. Демек кафеге ал кардарлар тез-тезден келип турушат. Анын їстїндє мен мындай ка-дамым менен саясий позициямды билдиргим келди”, – дейт бизнесмен.

Кафенин сырткы жарнагы їчїн Милянич орустардын желегин жана Путиндин сїрєтїн тарттырган. Кар-дарлар їчїн “Путин” жакынкы кїндєрї ачылат.

Гумандуулук жана демократия деп эле кыйкырып, бирок бардык барган жерине согуш жана талкалоолорду гана алып келген америкалыктардын дагы бир чоў кылыгы – єлїм жазасы.

Єткєн жумада, 1989-жылы кылган кылмышы їчїн Джозеф Вуд єлїм жазасына тартылып, єлїмгє алып келчї инъекцияны сайгандан соў дээрлик эки саат абдан кыйналып єлгєн. Мындай мисалдар АКШда аз эмес жана парадокс – кыйналып єлїїлєр фарма-цевтикалык компаниялардын єлїм жазасына каршы чыгуунун натыйжасында болуп жатат.

АКШ элинен жїргїзїлгєн сурамжылоолор боюнча єлїм жазасын аткаруунун эў гумандуу методу – кїчтїї

дарылардан турган “коктейлди” сайып єлтїрїї – 65�, атып єлтїрїї – 9� жана дарга асып єлтїрїї – 5� тїздї. Жалпысынан єлїм жазасын колдогондор – 60�, каршы болгону – 30�.

2010-жылга чейин укол менен єлтїрїї процес-си максимум 15 мїнєттї эле тїзїп келген. Бирок ал уколдун курамын тїзгєн тиопентал натриин Амери-ка Европадан алчу. Эми европалыктар демократия жана гумандуулукту колдоп, адамдын ден-соолугуна доо кетирип, єлїмгє алып келген препаратты Аме-риканын жаза аткаруу системасына сатууга тыюу салышты. АКШнын тїрмєлєрїндєгї тиопентал нат-риинин запасы 2012-жылдын аягында эле тїгєнїп, “коктейлдин” курамын єзгєртїїгє дуушар болушту. Їч дарынын кошмосунун ордуна бир кїчтїї дары - пентобарбиталды колдонолу деп чечишсе, аны дагы Европа чыгарат экен, бул иш дагы жогорудагыдай себеп менен ордунан чыккан жок.

Айласы кеткен Америка бийлиги тїрмєчїлєргє альтернатива табууга уруксаат берди. Бирок мида-золам “ишин” так жана убагында аткара албай, єлїм жазасына тартылгандарды кыйнап жатат.

Ушундан улам АКШ кайдагы эле демократия, гу-мандуулукту айтып жатат, эгер єзїлєрї адамдарды єлїм жазасына тартканы аз келгенсип, аларды кый-нап єлтїрїп жатышса?!

ЯНКИ:

“ГУМАНДУУЛУК... АЛ ЭМНЕ?!”

Paramount Pictures киностудиясы 11-сентябрда тартуулай турган ле-гендарлуу тасма “Черепашки-ниндзянын” постеринде жарылып жаткан небоскребдон секирип жатышкан ниндзяларды чагылдырган. Бул “кар-тинаны” кєргєн интернет колдонуучулары дароо нааразычылыктарын билдирди. Себеби кєптєгєн эл 2001-жылы 11-сентябрда Нью-Йоркто-гу болгон терракттан жарылып, кулаган эки небоскребду унутуша элек. Бул терактта їч миўден ашуун адам набыт болгон.

“Биз баарыўардан кечирим сурайбыз. Бул картинаны ушу датага байланыштырып коюуу абдан туура эмес кадам болду, мойнубузга ала-быз. Бирєєлєрдїн кєўїлїн ооруталы же дагы бир башка жаман ойлор болгон эмес. Ошондуктан болгон промо-материалдарды артка алып, интернет барактарынан алып салдык.” – дейт, киностудиянын єкїлчї-лїгї. Чындыгында “Черепашки-ниндзянын” чатактуу постери бардык социалдык тармактардан алынды.

Эскерте кетсек “Черепашки-ниндзя” кино тасмасын Джонатан Ли-бесман тартты, ал буга чейин “Титандардын каары” тасмасын мыкты тарткан. Продюсери Майкл Бэй. Негизги каармандардын бирин Меган Фокс, журналист кыз Эйприл О’Нилдин ролун ойнойт.

Бетти даярдаган Бектур БАЙМОЎОЛОВ

1-август, 2014-жыл

11

Акмат РААТКАН

ЖЕРГИЛИКТЇЇЖАЎЫЛЫКТАР

СЕЧИН КАЗАКСТАНДА КАРМАЛГАН МАЙ БОЮНЧА

КАЗАК БИЙЛИГИН КАЙРЫЛДЫ

“Роснефть” мунай компаниясынын пре-зиденти Игорь Сечин Казакстанда 3 айдан бери кармалып турган кїйїїчї май боюн-ча казак єкмєт башчысы Карим Масимовго кайрылуу жолдоду. Анда Казакстан аркылуу Кыргызстанга ташылып келаткан мунайдын Жамбыл облусунда мыйзамсыз кармалып турганын билдирген. "Роснефттин" жетек-чисинин маалыматы боюнча, аталган ком-пания буга чейин да казак кїч органдарына кайрылып, бирок тиешелїї жооп алган эмес. Мындан улам Сечин казак єкмєт башчысын бул маселени єз кєзємєлїнє алып, тезинен чечїїнї суранды. Орусиядан Казакстан ар-кылуу Кыргызстанга ташылып келаткан 500гє жакын вагон кїйїїчї май “Луговое” темир жол станциясында 18-апрелден бери кармалып турат. Казакстандын бажысы 26 миў тоннага жакын кїйїїчї майдын доку-менти толук эмес деген жїйє менен кар-моодо. Кыргызстандын Нефтетрейдерлер бирикмеси бул маселе боюнча кыргыз жана казак єкмєтїнє бир нече жолу кайрылган. Бул тууралуу казак єкмєт башчысы Карим Масимовдун Бишкекке сапарында жана Чол-пон-Атада єткєн кыргыз-казак єкмєттєр аралык жолугушуусунда кєтєрїлгєн. Бирок маселе чечилбей келет. Нефтедрейлер би-рикмеси Казакстанда 30 миў тоннага жакын кїйїїчї майдын кармалышы єлкєдє бензин, дизелдик отундун кымбатташынын бир се-беби экенин айтып чыгышкан.

АБДЫЛДАЕВ МЕНЕН ЛАВРОВ БАЖЫ БИРИМДИГИ МАСЕЛЕСИН

ТАЛКУУЛАДЫ

Орусиянын тышкы иштер министри Сер-гей Лавров менен Кыргызстандын тышкы иштер министри Эрлан Абдылдаев 30-июль кїнї Душанбе шаарында жолугуп, эки та-раптуу мамилелерди талкуулады. Жолугу-шуу Шанхай кызматташтык уюмуна мїчє мамлекеттердин тышкы иштер министрле-ринин жыйынынын алкагында болду. Эки министр негизинен Шанхай кызматташтык уюму жана Жамааттык коопсуздук келиши-ми уюмунун алкагындагы мындан аркы єз ара алака жана Кыргызстандын Бажы би-римдигине киришине байланыштуу масе-лелерди сїйлєштї. Андан сырткары саясий мамилени жана маданий-гуманитардык, ас-керий-техникалык алака-катышты бекем-дєє боюнча пикир алмашты. Тышкы иштер министрлигинин басма сєз кызматы сїйлє-шїїлєрдїн толук жыйынтыгы кийинчерек маалымдаларын билдирди.

ЖАРАНДЫК АКТИВИСТТЕР “ТАЗАЛЫКТЫН” ЖЕТЕКЧИСИНЕ

НААРАЗЫБишкек мэриясынын алдындагы “Таза-

лык” ишканасына кайрадан жетекчи болуп дайындалган Рысбек Сарпашевге каршы жа-рандык активисттер бїгїн маалымат жыйы-нын єткєрїшєт. Бул тууралуу “Государствен-ники” кыймылынын єкїлї Ренат Самудинов “Азаттыкка” билдирди. Анын айтымында, "Тазалыктагы" айрым топтор саботаж кы-

лып, шаардын таштандыдан арылышына тоскоолдук кылып жатышат. Кайрадан же-текчи болуп дайындалган Рысбек Сарпашев "Тазалыкты" убагында 96 млн. сом карызга батырган. Улам бир жаўы жетекчи келип, коррупциялык схемаларга каршы иш баш-таганда бир ууч топ ушинтип саботаж жасап жатышат, - деди Самудинов. Мэриянын маа-лымат кызматынан кабарлашкандай, буга чейин жетекчи болуп иштеп келген Замир-бек Асанбаев ден соолугуна байланыштуу кызматынан кеткен. Айтылып жаткан доо-маттар боюнча Сарпашевден комментарий алууга мїмкїн болгон жок.

БООМДО СООДА КЇРКЄЛЄРЇНЇН ЭЭЛЕРИ ЖОЛ

БУУП ТУРАТ

Кемин районунун 20га жакын тургуну Бишкек - Нарын - Торугарт жолун Боом капчыгайынан тосуп, нааразылык билдири-шїїдє. Бул тууралуу акцияга чыккандардын бири Сайнагїл Ашырова кабарлады. Анын айтымында, алар Муздак-Суу аймагында жол четине кїркєлєрдї коюп, соода кылыш-чу. Бирок аталган жол оўдоло баштагандан тарта бул кїркєлєргє кетчї жолду тозуп са-лышкан. Мындан улам соодасы токтоп, алган насыяларды тєлєй албай жатышат. Ашыро-ваны айтымында, жол оўдолуп бїткєнїнє байланыштуу аталган тосмолорду алып салуу єтїнїчї менен Транспорт жана коммуника-ция министрлигине кайрылган. Министр-лик аны ачып берїїнї бир нече жолу убада кылганы менен аткарылбай жатат. Мындан улам бїгїн акция єткєрїїнї чечишкен. Алар талаптары аткарылбаса, жол тосууну уланта берээрин эскертишїїдє.

АЙЫЛ ЧАРБАНЫ ЄНЇКТЇРЇЇГЄ 20 МЛН. ДОЛЛАР БЄЛЇНЄТ

Бїгїн єкмєт Евразия экономикалык ше-риктештигинин (ЕврАзЭШ) Кризиске кар-шы фонду берген насыяны айыл чарбасы-на бєлїштїрїї боюнча жыйын курат. Анда тармакка 20 миллион доллар бєлїп берїї маселеси каралат. Бул тууралуу “Азаттык-ка” єкмєттїн басма сєз кызматынан бил-диришти. ЕврАзЭШтин Кризиске каршы фондунан айыл чарбасын єнїктїрїї жана жолдорду оўдоо їчїн насыя алуу боюнча ма-кулдашуу быйыл мартта Жогорку Кеўеште ратификацияланган. Кыргыз єкмєтї атал-ган фонддон 100 млн. доллар сурап, 2012-жылы кайрылган. Фонд берген каражаттын дагы 44 миллион доллары Бишкек-Ош жо-лун оўдоого жумшалмакчы.

АЙДООЧУЛАРДЫН ИШ ТАШТООСУН УЮШТУРГАНДАРГА

ЭСКЕРТЇЇ БЕРИЛДИ

Бишкекте кичи автобус айдоочуларынын 27-28-июлдагы иш таштоосунун башын-да тургандарга шаардык милиция эскер-тїї берди. Бул тууралуу ШИИБинин маа-лымат катчысы Бакыт Сейитов билдирди. Анын айтымында, иш таштоонуну 3-4 адам уюштурган жана аларга тїшїндїрїї иште-ри жїргїзїлдї. Биз алар менен жєн гана сїйлєштїк, кармалды деген маалымат туу-ра эмес. Эгер дагы бир жолу ушундай ка-дамга барышса мыйзам чегинде жоопко тартылышат. Анткени алар коюп жаткан талаптар иш таштоо менен эмес, мыйзам чегинде чечилиши керек, - деди Сейитов. Буга чейин айрым маалымат каражаттары акциянын уюштуруучулары кармалганын жазып чыккан. Маршруттук таксилердин айдоочулары жол кирени 15-20 сомго кєтє-рїї талабы менен 27-28-июлда жапырт иш ташташкан. Жол кире акысы акыркы жолду 2012-жылдын 1-майынан тарта 8 сомдон 10 сомго жогорулатылган.

БИШКЕК ШААР КЕЎЕШИ АЙДООЧУЛАРДЫН ТАЛАБЫН

АЗЫРЫНЧА КАРАБАЙТ

Бишкек шаардык кеўешинин тєрагасы Марат Аманкулов жол киренин акысын жо-горулатуу маселеси каралбай тургандыгын билдирди. Анын айтымында, эл ташыган жеке фирмалардын талаптары жакын ара-да каралбайт. Аманкулов жеке фирмалар алгач алдына койгон талаптарды так атка-рышы керектигин белгиледи. Жеке фир-малар эл ташууга уруксат алып жатканда кєптєгєн милдеттенмелерди алышкан. Би-ринчи кезекте алар транспортторун жїргїн-чїлєрдїн талаптарына шайкеш келтириши керек. Балдарды 5 сомдон ташышы керек эле. Учурда бул талаптардын баары так ат-карылбай келет. Маршруттук таксилердин айдоочулары жол кирени 15-20 сомго кєтє-рїї талабы менен 27-28-июлда жапырт иш ташташкан. Жол кире акысы акыркы жолду 2012-жылдын 1-майынан тарта 8 сомдон 10 сомго жогорулатылган.

ЧЕК АРА КЫЗМАТЫ АСКЕРДЕН КАЧКАНДАР БОЮНЧА БИЛДИРЇЇ ТАРАТТЫ

27-июлда Таластагы №2029 чек ара бе-кетинен качып кеткен тєрт аскердин иши боюнча Чек ара кызматы иликтєєнїн ал-гачкы жыйынтыктарын чыгарды. Маалы-

матка ылайык, чек ара бекетинен качкандар АК-74 їлгїсїндєгї автоматты 50 огу менен алып качышкан. Чек ара кызматы аталган аскерлердин кыш куюп, кара жумушта иш-тегени мыйзамга каршы келбей турганды-гын билдирди. Алар мындан сырткары ас-керлер дїкєнгє єздєрї їчїн жер-жемиш, таттуу суусундуктар їчїн карыз болгонун, чек ара кызматы аларды тамак-аш менен толук камсыз кылганын кошумчалайт. Кыз-матын таштап качкан аскерлердин энелери чек ара кызматы алардын балдарын уруп-согуп иштеткендиктен кыйноого чыдабай качууга аргасыз болгонун жїйє кармашууда. Алар кечээ Бишкекке келип нааразылык акция єткєрїшкєн. Єз алдынча аскердик кызматын таштап кеткен тєрт жигиттин иши боюнча бир нече беренелер боюнча кылмыш иши козголуп, Аскер прокурату-расы тергєє иштерин жїргїзїїдє. Ата-эне-леринин айтуусунда, азыр аларга жолугууга мїмкїн болбой жатат. Буга чейин аталган ишке байланыштуу иликтєєгє басым кєр-сєтпєсїн деген максатта Таластагы №2029 чек ара бекетинин башчысы Улан Сандыбаев убактылуу кызматтан четтетилген.

КЫРГЫЗ ЧЕК АРАЧЫЛАРЫНА КЫТАЙ ТЕХНИКАЛЫК ЖАРДАМ

БЕРЕТ

Мамлекеттик чек ара кызматына караш-туу Чїйдєгї 2063 номерлїї аскер бєлїгїнє Кытай єкмєтї техникалык каражаттарды бе-рет. Бул тууралуу “Азаттыкка” Чек ара кыз-матынын басма сєз катчысы Сажира Чоко-лоева билдирди. 1 миллион кытай юанына барабар аскерий-техникалык каражаттарды тапшыруу салтанаты бїгїн болот. Жыйын-га Мамлекеттик чек ара кызматынын тєра-гасы, полковник Райымберди Дїйшєнбиев, Кытайдын Коомдук коопсуздук министрли-гине караштуу мамлекеттик чек араны кор-гоо кызматынын башчысы, генерал-майор Чжан Генхен баштаган расмий єкїлдєр ка-тышат. Кытай буга чейин деле Кыргызстан-га мамлекеттик чек араны кайтаруу ишин жакшыртуучу атайын техникаларды берген. Андан сырткары бул жаатта кыргыз єкмєтї Орусия менен да тыгыз кызматташып келет.

ЖАЛАЛ-АБАДДА БЄЙРЄК ООРУЛУУЛАР ООР АБАЛГА

КАБЫЛДЫ

Облустук биргелешкен ооруканада жай-гашкан бєйрєктїн милдетин аткарып, кан тазалап туруучу тєрт жабдыктын экєє иш-тен чыгып, оорулууларды дарылоодо тїй-шїк пайда болду. Бул тууралуу оорукананын башчысы Аман Нуралиев бїгїн “Азатыкка” билдирди. 20дан ашык оорулууну дары-лоодо азыр аппарат тынымсыз 5 нєємєт менен тїнкї саат 12ге чейин иштеп жатат. Бузулган жабдыкты калыбына келтирїїгє азыр мїмкїнчїлїк болбой жатат жана бул багытта саламаттыкты сактоо министрлиги-не кат жолдогонбуз. Ал эми бейтаптар єлїм алдында турганын, кийинки аппараттар да жарактан чыгып жатканын айтышууда. Маалыматтарга караганда, єлкє аймагында 500дєн ашуун адам гемодиализдин жарда-мында жашап келет.

1-август, 2014-жыл

12 УЛУТТУК БААЛУУЛУКТАР

Кыргыздын улуттук тамак-ашыБешбармак - майда тууралган эттен жа-

салган кыргыздын эў сый тамагы. Бышкан эт тууралып, эттин сорпосуна бышырылган кесме жана майлуу чык аралаштырылып бешбармак жасалат.

Бешбармак бардык малдын (жылкы, уй, кой, эчки) ошондой эле кийиктин (аркар, кулжа, бугу, элик) жаўы союлган же сїрсї-тїлгєн этинен жасалат.

Бешбармак менен кошо чыныга чык кую-лат. Бешбармак желип бїткєндє сиўимдїї болуш їчїн суусундук (ак серке, чай) берилет.

Чучук - жылкы этинен жасалат. Чучук жа-соо анчалык кыйын эмес. Ал учун жылкынын казысы, кабыргасы, ичегиси, туз, калемпир, мурч, сарымсак, зире, жапайы сарымсактын уругу, лавр жалбырагы керек. Булардын бар-дыгын аралаштырып, ичегиге салып, эки жа-гын жип менен бууп коёт. Жасалган чучукту бышырып жаткан учурда чебердеп, акырын-дап кайнатуу зарыл. Кайнап чыккан учурда ичегинин ашкере кєєп чыккан жерин ийне менен сайып туруу керек. Антпесе жарылып кетиши ыктымал. Чучукту 1,5-2 саат чама-сында бышырат. Эгер чучукту кєпкє сакта-саў, анда жалаў гана туз пайдалануу керек.

Куурдак- Орто Азия элдеринде кеўири тараган чїйгїн эт тамактардын бири. Куур-дак кууруунун улуттук ашка тамактарды даярдагандай эле єзгєчєлїктєрї бар. Кыр-гыздарда куурдакты жаўы союлган малдын кой, уй, эчки) ич этинен (боор, жїрєк, бєй-рєк, чучук жана башка), моюн, боконо, арка эттери кошулуп куурулат. Адегенде карын менен бєйрєк майларын кєєлгїтє сызгырып алат, ага анча чоў эмес бєртє-бєртє туурал-ган этти салат, кыя тууралган пияз, сарым-

сак кошот, баарын аралаштырып куурат, туз, мурч салат, отту кичирейтип, 30-40 минута бышырат. Анда-санда аралаштырып туруу керек. Куурдак куурулган майы менен бир-ге берилет, кєбїнчє ысылык катары желет, майы жїрєккє тийбейт. Жаўы союлган мал-дын єз майына куурулган куурдак даамдуу.Куурдактын бир нече тїрї куурулат.

Кара куурдак уйдун, койдун, эчкинин, эликтин, бугунун этинен жасалат. Эт кїрєў тартканга чейин майга куурулат. Бєртє туу-ралган боор, жїрєк, бєйрєк кошулган куур-дак ширелїї, даамдуу, тузу єткїрїрєєк болот.

Солкулдак куурдак куш тил тууралган жаш эттен бууга демделип, жай кїйгєн отко бышырылат. Бул куурдактын эти жумшак жана жегиликтїї келет.

Борпошо куурдак куурулган этке бир аз суу куюлуп, андан кийин жай кїйгєн отко 30-40 минута бышырылат. Борпошо куур-дак чыгы менен дасторконго коюлат.

Быжы – улуттук коюу тамак. Жаўы союл-ган койдун же эчкинин ич канын єзїнчє куюп алат. Ага кашык менен, же сїргїчкє эзилген боорду колго, же эт туурагычка майда тууралган боор этин жана жїрєктї, ич майын, кїрїч, пияз, татымал чєп (аш-кєк, шибит, жїсай), суу кошот, туз, кара мурч же калемпир салат, баарын жакшылап аралаштырып, бир азга жаап коёт. Быжыга кошулуучу кїрїчтї тазалап, туз татытылган сууга бир кайнатып алып, суусун сарыкты-рып тєгїп салат. Даяр туурамжыны (фарш) таза жуулган мєєнгє, же жоон ичегиге са-лып, учун чий менен тєєнєп, чарык жип

менен бекем бууйт. Эгерде туурамжы кєп даярдалса, карынга, жумурга салса да болот. Туурамжы канчалык майлуу болсо, быжы ошончолук жегиликтїї болот.

Боор (кїрїч кошулганда андан бетер) майды кєп талап кылынат. Быжы 50-60 минутада бышат, ысык бойдон дасторконго коюлат. Быжыны этке кошпой, єзїнчє идиш-ке бышырган оў, анткени ал жарылса, сорпо киргил тартып, даамы кермек болуп калат.

Куйрук - боор жаўы союлган койдун куйругу менен боорунан жасалат. Куйрукту эт менен бирге бышырат. Боор кийин салы-нып, эрте чыгарылат, анткени ал тез бышат. Бышкан куйрук менен боор жука кесилет (божомол менен узундугу 5 сантиметр, туу-расы 3 сантиметр, калыўдыгы 1 сантиметр).

Эт тартыларда атайын даярдалган туздуу чыкка куйрук менен боорду салат, 1 кесим куйрукка 1 кесим боор туура келгидей кы-лып дасторконго коёт Гарнирине помидор, бадыраў, кєк буурчак, пияз керектелет. Бе-рерде їстїнє ашкєк себет.

Кїлазык - кєпкє сакталуучу тамак. Кїл азыктын негизи уйдун, койдун, кийиктин этинен даярдалат. Союлган малдын, кайбе-рендин эти бышырылып, туурасынан жука кесилип, кургатылып, сокуга кїл майда тал-каланып, жаргылчакка тартьшат. Даярдал-ган эт сызгырылып, сызыгы таза алынган майга салынат да, ал кайнар замат ун кошу-луп, кызарганча куурулат. Суугандан кийин жакшы иштелген карынга салынат. Кїл азык узак сапарга, аў уулоого, жїрїшкє, казатка чыгарда даярдалган.

Олобо – койдун, эчкинин єпкєсїнє сары май кошулуп сїт куюлуп бышырылган улут-тук тамак. Олобо жасаш їчїн єпкєгє бычак тийгизбей союш керек. Союлган малдын єпкєсї кекиртеги менен кошо чыгарылып, їйлєнїп, муздак сууга салынат. Сїт куярда ага батышынча жылуу суу куюп тазалайт, ал сууну кайра єпкє агарганча «кустурат». Тазаланган кезде єпкє канча суу «жутса», ошончо сїт куюлат. Єпкєгє сїт толгондо темгил болбой агарып калат. Сїт толту-рулгандан кийин кекиртекке эт сойлотуп, 4-5 жеринен ичке жип менен катуу буулат. Олобону єзїнчє 2-2,5 саат казанга бышы-рып, сууганда кыя кесип, дасторконго коёт.

Эл арасында жаш музоо менен кулундун єпкєсїнєн да олобо жасалат. Бир койдун єп-кєсїнє 8-10 литр сїт, 0,5-1 килограмм сары

май керек, туз татымына жараша салынат.Кыргыз дасторконунун кєркїн чыгаруучу

улуттук суусундуктар єзїнїн дарылык касие-ти менен єтє баалуу. Максым, бозо, кымыз жыл мезгилдеринин климаттык шартына ылайыкташкан. Жазында, кыш мезгилин-де бозонун дарылык касиети чоў. Кышын-да бозо ичїї суукка урунуп калуунун алдын алат. Ошол эле бозону жазында ичсеўиз, анын составындагы витамин сизди аз кан-дуулуктан сактайт. Ал эми кымыз – кыр-гыз ашканасынын сыймыгы Ал дарылык касиети менен жїрєк, кан-тамыр, дем алуу органдарынын, нерв ооруларынан сактайт

• Àçûðêû ýøèêòèí ûñûãûíà ÷ûäàáàé êºëºêº èçäåï,

òàìàãûáûç ñóóñàï òóðãàí ìààëäà ÷à¢êàãàíû¢ûçäû

êàíäûðà òóðãàí ñóóñóíäóê è÷èï àëãàí êàíäàé ñîíóí.

Êûðãûç ýëèáèçäèí óëóòòóê àøêàíàñû òàáèãûé àçûêòàðäàí

æàñàëãàí ñóóñóíäóêòàðãà áàé. Àëàðäûí êóðàìûíà æàðìà,

ìàêñûì äà êèðåò. Ìàêñûì – òàëêàíäàí æàñàëãàí æàðìàíûí

à÷ûòûëãàíû. Àë ýìè æàðìàíû à÷ûòïàé, æºí ãàíà àãà àê (ñ¿ò,

àéðàí, ñ¿çìº) êîøóëàò. Ìàêñûì êàíòèï æàñàëàðûí ¿éðºí¿ï

àëû¢ûç.КЕРЕКТЕЛЇЇЧЇ АЗЫКТАР:

• 8-10 ëèòð ìàêñûì äàÿðäàéì äåñå¢èç: Óøóí÷à ºë÷ºìäºã¿

ñóóãà

• òî¢ ìàé – 2 àø êàøûê,

• óí – 2 àø êàøûê,

• òàëêàí – 400-600 ãðàìì, êºðº¢ãº – 400-500-ãðàìì,

òàòûìûíà æàðàøà òóç.

МАКСЫМДЫ ДАЯРДОО ЫКМАСЫ

1) Ìèñêåéäè îòêî êîþï, òî¢ ìàé ñàëàñûç.

2) Ýðèãåí ìàéãà óíäó êûçàðòà êóóðó¢óç.

3) Óíäó êûçàðòà êóóðóãàíäàí êèéèí ìóçäàê ñóó êóþ¢óç.

4) Ñóó êàéíàãàíäàí êèéèí àãà ÷óáóðòàï òàëêàí ñàëûï,

áºëòºê áîëóï êàëáàãàíäàé êûëûï æàêøûëàï ÷àëû¢ûç.

5) Ìàêñûìäû áèð êàëïòàãû îòêî 25-35 ì¿íºò êàéíàòóó êåðåê.

6) Àíäàí ñî¢ àíû áèð àç ñóóòóï óí ÷àëûï òóçäàí êîøóï

êîþ¢óç.

7) Ñàëêûí áºëìºäº 8-10 ñààòòà à÷ûéò.

8) Ìàêñûì à÷ûãàíäàí êèéèí àíû ÷ûíûãûãà êóþï àëûï àíûí

äààìû ìåíåí òàìøàíñà¢ûç áîëîò.

ÁÈËÈÏ ÀËÛ¡ÛÇ:

• Óíäó êóóðãàíäàí êèéèí áèð àç æûëóó ñóó êîøóï óíäó ýçèï

àëûï, àíäàí ñî¢ ìóçäàê ñóó êóéñà¢ûç, êóóðóëãàí óí áºëòºê

áîëáîé, òåãèç ýçèëåò.

• Æàðìà êàéíàï æàòêàíäà òàøûï êåòïåñè ¿÷¿í ìààë-ìààëû

ìåíåí ÷àëûï òóðó¢óç.

• Æàðìà êàéíàï æàòêàíäà ìààëû ìåíåí ñàïûðûï òóðñà¢ûç,

òàëêàí æàêøû áûøàò.

• Ìàêñûìäû à÷ûòóóíóí àëäûíäà àãà 100-200 ãðàììäàé

àéðàí æå ñ¿çìº êîøóï êîéñî¢óç, àë êºá¿ð¿ï-æàáûðûï

æàêøû à÷ûéò.

• Ýãåð ¿éäºã¿ òåìïåðàòóðà òºìºí áîëñî, ìàêñûìäû à÷ûòóó

¿÷¿í ê¿í òèéãåí æåðãå àëûï ÷ûãûï êîéñî¢óç áîëîò.

• Ìàêñûì êóþëãàí ìèñêåéãå òåìèð ÷ºì¿÷ò¿ êàëòûðûï

êîéáîé, àëûï êîþï òóðãàíû¢ûç æå æûãà÷ ÷ºì¿÷

êîëäîíãîíó¢óç æàêøû. Ñåáåáè òåìèð ÷ºì¿÷ ìàêñûìäû

òóíäóðóï êî¸ò.

• Ìàêñûì à÷ûòóó ¿÷¿í êºðº¢ãº æîê áîëóï êàëñà, à÷ûòêû

(äðîææè) êîëäîíñî¢óç áîëîò.

МАКСЫМ ЖАСООНУ ЇЙРЄНЄБЇЗ

1-август, 2014-жыл

13

Дїйнєнїн белгилїї инсандары ислам динин кабыл алып, мусулмандарга боор тартып тургандары жїрєктї жылытат. Дал ошол атактуулардын эмне себептен ислам динин кабыл алышканын баяндап бермекчибиз

ИСЛАМ

Л.Н. ТОЛСТОЙ

Орус элинин жазуучусу, ойчул, орус ада-биятына чоў салымын кошкон Лев Нико-лаевич Толстой мусулман болуп, ислам ди-нин кабыл алган. Жазуучу, кудай жєнїндє, философиялык кєз караштары, трактатта-ры, адамдын жан дїйнєсї, билими, сїйїї жана жашоонун маўызы туурасында кєп-тєгєн акыл ойлорду билдирип келген. Улуу жазуучуну ислам динин кабыл алганы їчїн жакын адамдары тїшїнбєстїк менен андан баш тартышкан. 1870-жылдарда жазуучу "єлїм, кїнєє" темаларына кєбїрєєк басым кылган. Жазуучунун аялы Е.Векилова "Толс-тойдун балдары дагы исламды кабыл алы-шаарын каалап жатышат" - деген маалымат берген. "Эгерде адамга эки динди тандоого койсо, акылдуу киши сєзсїз тїрдє исламды кабыл алат, анткени Кудай бир гана жана Мухаммед (с.в.а) анын элчиси деген сєзгє бекем карманып, жаратканга жалынганы-быз оў" - деп айткандары калган.

МАЙК ТАЙСОН

Экс-чемпион Майк Тайсон темир тордун артында отуруп ислам динин кабыл алган. Ислам дининде алган аты Малик Абдул Азиз 2010-жылы Меккеге барып намаз окуган-дыгын єзїнїн интернет баракчасына жа-зып чыккан жана єз сєзїндє мындай деп айткан: Мен ишенем Аллах бар экендигине жана мени туура жолго салат деп ишенем деп єз оюн билдирген

МУХАММЕД АЛИМухаммед Али биринчи аты Кассиус

Клей оор салмактагы дїйнєнїн їч жолку чемпиону. Ислам динин 1965-жылы кирген анын айткан сєзї: Мен мусулманмын мусул-ман динин кабыл алганыма 20-жыл болду мени баардыгыўыздар жакшы билесиздер, боксер катары жана чынчыл адам катары. Ислам дини адам єлтїргїчтєрдїн жана туу-ра эмес жолго алып бара турган болсо, мен ислам динин кабыл алмак эмесмин мусул-ман дини таза тынчтыктын дини ойлонгула. Єзїнїн жашоосунда жакшы кїндєрї кєп болгон, бирок Арафатка барып сыйынга-ны эч бир кїнїнє теўелгис кїн болгон. Кеч ойлонуп калганына гана єкїнгєн, дагы бир жашоом болгондо мен ислам динин танда-макмын деп айткан.

МАЙКЛ ДЖЕКСОН

Бїткїл дїйнєгє таанымал "поп-музыка-сынын королу" аталып келген Майкл Джек-сон тереў ишеним менен "келме" келтирип, ислам динин кабыл алган. Мыкты ырчы-нын мусулман болуп калышына 90-жыл-дын башында исламды кабыл алган бир тууган байкеси Джексон Джермейндин кош-кон салымы абдан чоў болгон. Майкл би-лимдїї жана тажрыйбалуу шейхтерден са-бак алып, "Ислам улуту" деген кыймылды уюштуруп, анын лидери болгонго да же-тишкен жана бош убактысынын баарды-гын куранды окуганга арнаганын айткан. Исламдын принциптерин тереў тїшїнгєн Джексон Бахрейн борборундагы мечит-тердин курулушуна миллиондогон доллар бєлїп, Дубайдагы бир нече мусулмандык бирикмелерге єзїнїн эсебинен банктан акча которуп бергени маалым болгон. Ал дїйнєдєн кайтканда дагы бир туугандары мусулманчылыкты бекем кармап, алакан жайып, бата кылып, куран окушуп жерге беришкени Майкл Джексондун мусулман экени дагы бир жолу даўазаланган.

ЭЙКОН

Хип-хоп музыкасын мыкты єздєштїргєн жаш муундун сїйїктїї ырчысы жана атка-руучусу Эйкон беш жыл тїрмєдє олтурса дагы оригиналдуу ырларды жаратып, їч аль-бомду элге тартуулоого жетишкен. Англис, француз жана волоф тилинде эркин сїйлє-гєн Эйкон учурда араб тилин їйрєнїїнїн їстїндє. Себеби, ислам динин кабыл алып, мусулмандардын санын дагы бир санга кє-бєйтїп, куранды окууга киришїїдє. Эў кы-зыгы Эйкон мусулман катары їч аял алып, тєртїнчїсї менен толуктаганы жатат. Кенже аялы Сенегалдын жашоочусу Джозефиняга баш кошкону турат. Ал наркотик сатуу ме-нен алектенсе дагы аны бир да жолу колдо-нуп кєргєн эместигин баса белгилеген жана жашоосу єзгєргєнїн айткан.

БАСТА РАЙМС

Хип-хоп ырчыларынын арасынан Баста Раймс сыяктуу, єзгєчє стили менен айырма-

ланган мыкты рэпер жокко эсе эле. Єзїнїн имиджин таап, ачык, эсте калаарлык, баш-кача ырдоо манералары менен таанылган Баста Раймс мусулман дагы. Анын бардык ырлары кїлкї менен коштолуп, саясат, эко-номика, дин маселелерин єзїнє камтыган ырларын эл алдына тартуулагандан ырахат алган рэпер исламдык уюмдарга кошулуп, "Калктын беш пайызы" деген атка конгон.

УИЛЛ СМИТ

Белгилїї кино жылдызы Уилл Смит ислам динин кабыл алган. Ислам динин кабыл ал-ган бирден-бир себеби Мухаммед Али аттуу кино тасмасына тартылып жатып акырындык менен Ислам динин кабыл алган Мухаммед Алинин жашоосун кызыгуу менен изилдеп ошону менен бирге ислам динин изилдеп чы-гып ислам дининде чындык бар экендигине ишенип ислам динин кабыл алган.

ЗИНЕДИН ЗИДАН

Белгилїї футбол оюнчусу, профессионал спортсмен, Франция командасынын лидери, миллиондогон фанаттардын кумири болгон Зинедин Зидандын тїпкї теги Алжир жана ал ислам динин кабыл алган мусулман экендиги кєпчїлїктї таў калтырды. Бул туурасында иниси Рабаха мындай дейт: "Ал мусулман экенин эч жашырбайт, бир гана Аллахка жана анын Пайгамбарына ишенээрин ай-тып, исламдын бардык койгон талаптарын аткарууга аракеттенет, мисалы: Зидан бир да жолу чылым чегип, спирт ичимдиктерин колдонгон эмес" - дейт бир тууган иниси. Анын мындай жолго тїшкєнїнє атасы Ис-маил жана энеси Маликанын салымы чоў экенин да жашырышкан жок. "Ислам динин-деги парздардын бири болгон "хаджды" иш жїзїнє ашырууга аракеттенем" дейт - жаш футболист. Ага ылайык, Сауд Аравиясы-нын королдугуна атайын чакыруу билетин Зидан колуна алып, ал жерди кєрїп келїїгє да даярдык кєрїп жаткан учуру.

Жеўишбек ШЕРИПБАЕВ

1-август, 2014-жыл

1414 САНДАН САНГА

Ал ушул ортомчулуктан эки тарапка теў єз билген баасын коюп, акча таап жатса тааныштырмак беле. Гїлсара деген керек жерде шуулдап, ыўгай келсе єлїмїш бо-ло калып жемин жедирбейт. Акчаны дагы аябай жакшы кєрєт. Жашаганын карабай-сыўбы. Жалгыз кара башы болсо ошондой жашабай эмне болуптур. Єзї дагы акчасы кєбїрєєк болсун їчїн анын адамдарына тїз чыгууга бул тєр карыга куулук кылып кєрсє кантет. Эркектин жакшы сєзїнє, эр-келеткенине эрибеген аялзаты болбойт. Сырын тарта алат беле. Анан адамдарына тїз чыгып алгандан кийин, Гїлсаранын ага кереги жок. Нурдан кєздєрїн жуумп, ушинтип ойлогонунан кайра кїлкїсї кел-ди. Кебетеси келишип, эркекти тарта ал-баганы менен акчасы тартып атпайбы. Ушул кебетеси менен эркек кєўїл бєлбєй, кїйєєгє тийбей калгандыр бечера. Оо-уу акча! Баарына жеткирїїчї акча деген ба-лакет эмнени гана ойлонтпойт.

Бир аздан кийин бары теўирден тескери кетип, кыялы тїбєлїк ишке ашпастан єз ажалы менен кездешээринен кабары жок Нурдан уктап калды. Кїн тїштєн ооп бара жаткан. Баятан ала-бїркєк болуп турган аба-ырайы эми кара булут чїмкєнє, жам-гыр жаачудай батыштан калдайган кара булут жылып келе жатты. Жол бир имери-лиштен кийин беш жїз метрдей капталдай келип анан ылдый тїшїп, кайра єйдєлєй чыкканы агара жиктенип кєрїнїп турду. Тар таштак жолдун асты-їстїндє сейрек єскєн бадалдар сербейет, анда-мындан куурап бара жаткан шыбак, аюу чачы, жады куурайдын шамалга сербеўдегени болбосо, айлана кум шагылы, майда ташы аралаш бозорот. Кулак мурун кескендей жымжырттыкты машина їнї бузат. Сухраб машинаны акырын эле айдап бара жаткан. Балким маўдайга жазылганы ушундай бе-ле. Бул беш жїз метр аралык экєєнїн таг-дырын чечип койду. Бир маалда дєўгєлєк

тарс жарылып жели чыгып, шайтан шаш-тырдыбы, алдыраарга жаздыраар болдубу калдаўдай тїшкєн машинаны Сухраб баш-кара албай калды. Машина жолдон чыгып шуулдап ылдый кєздєй тоголонду. Тарс деген їндєн чочуп ойгонгон Нурдан кулап бара жатышканын билгенде, катуу тийген соккудан эс-учун жоготту. Машина болсо урунуп токтоп калааар эч нерсе жок, тик бетте артынан майда шагылдуу таштарды сїргєн бойдон кулап кете берди. Алардын кулашканын эч ким кєргєн жок. Бул мез-гилде машина да єтпєй калган. Таштакта кулагандан сїрїлгєн из билинбей, аздан кийин жамгыр себелеп анан карга айлана бир аз жаап барып басылып калды.

Эси ооп канча жатканын билбеген Нур-дан єзїнє келип єйдє болоюн деди эле, ор-дунан козголо албай, чыкыйы лукулдап, бели сыздаганына чыдабай кємєкєйїнєн оор онтоо чыгып кетти. Башын араў эле буралат. Бїткїл денеси козголсо эле зыр-кырайт. Бир топко кыймылсыз жатты да анан бир кїчїн Сухраб жакты араў карап бакырып жиберїїгє шайманы жетпей кєє-дєнїнєн оор онтоо дагы чыкты. Эмне де-ген жїрєк тїшєєрлїк кєрїнїш. Сухрабдын башынан аккан каны кара чачына чапташа ылдый агып бети бїт эле кан. Денеси болсо руль менен отургучтун ортосуна кыпчы-лып бир жагына кыйшая тили тартылып оозу ачыла, кєздєрї чакчайган бойдон жу-

мулбай калыптыр. Нурдан ага колун сунуп денесин кармап кєрїїгє умтулуп, бирок ордунан козголо алсачы. Оо кудурет, бул эмне деген оор кырсыгыў. Канча убакыт жатышаар экен. Кеч кирип бара жатканы-на караганда, кєп убакыт єткєндєй. Дене-синин зыркыраганына кошул-ташыл бо-луп їшїгєнїнєн калтырап чыкты. Машина чоў ташка урунуп капшырылып токтоптур. Багаж ачылып кетип канистирлер жолдо тїшїп калган. Нурдан оор онтоп жаны кє-зїнє кєрїнїп жата берди.

Сухрабдын кїнї бїткєн окшойт. Мин-тип ойлогусу келбеди. Тур жогол, жаман ойлор. Бул тїш болуп калсачы. Нурдан эр-дин жалана аябай суусап чыкты. Ушунча-лык сыздаганынан Сухраб жакты карагысы келбеди. Анын жанында єлїї-тирїїсї бел-гисиз болуп чакчайып жатса, єзї козголо албаса бул эмне деген оор кырсык болуп кетти. Кантип ушундай болуп калды. Эми айлалары эмне болот. Муну тїшїнгєндє жїрєгї титиреди. Ушинтип жата берише-би. Оо кудурети кїчтїї жараткан жолдон єткєн машина бизди байкап, жардамга ке-лээр бекен деп їмїттєндї Нурдан. Бирок машина добушу угулбайт. Эч ким байкабай калса акыбалы кантет. Єтє эле тємєн кулап кетишиптир. Жараткандан жардам кїткєн-дєн башка колунан эч нерсе келбегенине кєзї жеткенде жигит эсинен танды. Байкуш жигит тїнї менен эсине келе албай, тїн-кї сууктан ого бетер акыбалы начарлады.

Эртеси кїн кечээги тїнєргєн кара бу-луту жок асман кєк тунук болуп шаўкая ачылды. Ширин жанга кїч келип, ємїрї їзїлєєр кылдай болгон жигит араў кєзїн ачты. Кїн аркайган тоолордун ары жагы-нан чыгып, нурларын чачырата ылдый жылып келет. Ал быркыраган айнектен ошо тоо бетинен ылдый жылган нурларга алсыз карап, кєздєрїнєн жаш ага берди. Бїткєн бою зыркырап, жаны кєзїнє кє-рїнїп каны катып суусайт.

Бул жер тигил жактагыга караганча алда канча ыўгайлуу. Жепирейген болсо да їй їўкїргє караганда жашоого ыўгайлуу экен. Бирок, бул їйдїн асты да тереў казылып, жер тєлєєсї кенен. Бир эшиги їй ичинде болсо, экинчи эшиги тунель сыяктуу казы-лып, 50-60 метрче араактан, тоо этектен ба-рып чыгат. Жер тєлєєдє компьютерлер ор-нотулган. Андан сырткары курал-жарактын тїрї бар. Бир жагында коробка-коробка бо-луп кийим-кечелер жыйылып турат. А та-мак-ашын кїнїгє бир маал алып келип бе-ришет. Ушул убакка чейин дене-бойго кїч келтирген машыгуудан кийин компьютерге отуруу деле оор болду. Кээде узак убакытка чейин отургандыктан Нурбектин бели уюп, ооруп чыгат. Мындайда бири-биринин да-лысын, белин тебелешип, денелерин ийге келтиргендей болушат. Бирок жаш жоо-керлер анысына деле кайыл. Анткени сулуу, сымбаттуу окутуучу Фарида айымды кїнїгє кєрїї алар їчїн єзїнчє эле бакыт. Фарида орто бойлуу, бир аз толмоч келген, жашы отуздар чамасындагы бакыраў кєздїї ка-ра-торусунан келген айым. Жїзїнєн жыл-дыздуу, жанга жагымдуу кєрїнгєнї менен ишке келгенде катаал. Андайда ал аял эке-нин да унутат. Колунда дайыма каучуктан жасалган таяк жїрєт. Компьютерден жа-ўылгандардын колун столдун їстїнє коюп, манжаларын сыздата таягы менен чабат. Каршылык кыла албайсыў. Кыўк этпестен айтканын аткарууга туура келет. Антпе-сеў белинде байланган тапанчадан тагды-рыў таш-талкан болоору анык. Эч болбоду дегенде жанынан жарым карыш жылбай кайтарган жан сакчысынын колунан жан таслим болосуў. Муну жыйырма баланын баары билет. Ошол себептен Фариданын сулуулугуна канчалык сугун артып туруш-са да жадагалса тамаша сєз айтууга алсыз. Кєздєрї менен гана телмире карап, кєксєє-сїн суутушат. Андан башкача болууга мїм-кїн эмес эле. Бирок...

Бирок, бир кїнї ойго келбеген окуя болуп кетти. Жер тєлєєнї жарык кылуучу генера-тор иштебей жатты. Электр энергиясыз эч иш болбойт эле.

- “001” – деди ошондо Фарида.- Мен – Нурбек какыя маўдайына туруп

калды.- Генераторду оўдо.

- Жарайт. – Нурбек эўкейип, генераторду карап жатты. Тигинде бир электр єткєргїчї їзїлїп калгансыйт. Ал жерди жакшылап ка-рап кєрїї їчїн жаўы эле кармаган. Аўгыча эле “чарт” дей тїштї. “А” дегенге алы келбей Нурбек жерге жыгылды. Эс-учун жоготуп койду. Бир мїнєтчє деле убакыт єткєн жок. Ал абада, асманга кєтєрїлє баштагансы-ды. Эсине келгенсиди. Булутка жетип-жете бергенче асманга кєтєрїлдї да, анан алды-ны кєздєй ракетадай зуулдап учуп баратты. Кайра бир маалда каалгып, тємєн карай тї-шїп баштады. Жерге буту тийди. Айланада кичинекей балдар ойноп жатат. Ага кєўїл бурган эч ким жок. Кайсы жакка келгенди-гин билїї їчїн Нурбек айлананы таў кала карайт. Эмнегедир мындагы їйлєр, бак-да-рактар, шагыл тєшєлгєн жолдун баары ага тааныштай сезилет. Мына кызык, эми ал єзїн кєрдї. Тигине кичинекей кезиндеги єзї. Нурбек жанына барды. Ойноп жаткан кичи-некей балдардын бири да ага кєўїл бурган жок. Чурулдашып эле бир нерсени талашып

жатышат. Аўгыча кичинекей кыз чаўырып ыйлап калды. “Адеми, сага эмне болду?” деп, кичинекей Нурбек жанына чуркап барды. Чоў Нурбек єзїн-єзї таўыркай карап ту-рат. “Куйчагымды шындырып салды, її-ї...” Адеми єпкєсї-єпкєсїнє батпай їўїлдєйт. “Мен азыр аны элеби?” Кичинекей Нурбек от коюп, берээкте отуруп алып кум менен ойноп жаткан баланы тїрттї. Бала жыгы-лып, “Жинди болдуўбу, эмне тїрттїў?” деп, жерден кайсалай таш издеп жатты. Нурбек аны ичке тээп жиберди. Бала бакырып ый-лап коё берди. Кичинекей Нурбек Адемини жетелей їйїн кєздєй чуркап качып баратат. Артынан алиги ыйлаган баланын апасынын “Сениби, акмак. Колума тийсеў шыйрагыў-ды чагам” деп тилденген їнї угулат. Экєє барып алма бактын тїбїнє жашынып ка-лышты. Колдору дале кармашкан бойдон. Чоў Нурбек аларды кєздєй басайын десе буту абада каалгып, акырын жылып барат-ты. Алма бактын тїбїндєгї экєєнї кєрдї. Бїрїшїп отурушат.

- Коркпо, алар їйгє чейин келе албайт, - деп шыбырайт кичинекей Нурбек.

- Келсечи? – деди бышактаган Адеми.- Келсе, атам кайра кууп жиберет.Аўгыча эле їйдєн атасы Дїйшєнбек чык-

ты да:- Эй, экєєў эмне отурасыў, їйгє кирип

чай ичкиле, - деген бойдон дарбазаны кєз-дєй кадам таштады. Кычырап кийинип, ко-луна кепка кєтєргєнїнє караганда жумушка бараткан шекилдїї.

- Азыр, - дешкен экєє їйгє киришти. Ар-тынан чоў Нурбек да. Босогону аттаганда анын буту жерге тийди. Ал экєєнїн артынан ээрчип, ашканага кирди. Мантынын жыты табитти ачат. Апасы Гуля мантыны табак-тарга салып койгон экен. Їч табак манты дасторкон їстїндє турат. “А, магачы?” деп сурады Нурбек. Бирок їнї єзїнє да угул-ган жок. “Апа, апа” дейм. Ал апасын кол-дон кармамакчы болду эле кармай албады. Денесинде эт-сєєк жок эле жалаў нурдан бїткєнсїйт. Апасы артка кайрылып, чоў Нурбекти сїзїп єтїп кетти. “Мен єлгємїн-бї?” деп ойлоп жиберди Нурбек. Нес боло тамак жеп отурушкан їчєєнєн кєзїн ал-байт. Анан эле апасы экєє тиктеше тїштї. “Апам мени кєрдїбї?” деген оюнун аягына чыга электе эле Нурбек кайра асманда кє-тєрїлїп жєнєдї. Бул жолу булуттун їстї-нє чейин чыкты. Кебездей жумшак аппак булуттун їстїнє конду. Булут бут алдына килемдей тєшєлдї. Нурбек бут алдын таў кала карап, башын кєтєрсє апакай жоолук салынып, кызыл жибектен кєйнєк кийип алган апасы кєрїндї. Ал саамай чачы желге сыланып, жылмая карап туруптур.

- Апа!- Ов, каралдым.- Апа, биз кайдабыз?- Ємїр менен єлїмдїн ортосунда. Мен

сага жолугайын деп, жогору жактан атайы тїшїп келбедимби.

- Эч нерсе тїшїнгєн жокмун, апа!- Сенин кайгыўды кєтєрє албай...- Єлдїўїз беле?- ...Кєз жумган.- Менчи?- Сен кайра барышыў керек. Сага азыр

эрте. Кези келгенде їйїўдї таап бар. Атаў... – деген Гулянын їнї їзїл-кесил угулуп, анан бир заматта кєздєн кайым болду.

НАРКОТАШЫГЫЧТАР

(Сандан санга)

БУРУЛКАН БАКЕЕВА

Íàðêî ñîîäàãà àðàëàøóóíóí ýêè ãàíà æîëó áàð. ªë¿ì æàíà

ò¿ðìº. ¯÷¿í÷¿ æîëó æîê. Íàðêîçàòûí êîëäîíãîí äàãû, ñàòêàí äàãû ºç¿

àòàéûëàï æàð êûðûíäà òóðóï àëûï àæàëûíà áîé òàøòàãàí ìåíåí

áàðàáàð.

(Сандан санга)

ТААЛАЙ БАКЫТАЕВ

(Курч окуялуу чыгарма)

(Бейєкмєт уюмдардын маалыматы боюнча 1997- жылдан бери 400 бала жоголгон)

Жоголгон балдар

1-август, 2014-жыл

1515СКАНВОРД

1-август, 2014-жыл

16 КУТТУКТОО

УРМАТТУУ ОКУРМАН!"АЙБАТ" гезитине

жазылуу башталды!

Жазылуу почта кызматын кошкондо:

- 1 айга – 49 сом 50 тыйын- 3 айга – 148 сом 50 тыйын- 6 айга – 297 сом 00 тыйынЖазылуу республиканын, бардык

почта бєлїмдєрїндє чектєєсїз жїргїзїлєт.

СЇЙЇКТЇЇ ГЕЗИТИЎИЗГЕ ЖАЗЫЛЫЎЫЗ!

Жазылуу индекси: 68546

ФЕЙСБЕТ

Бишкек шаарынын Кєк-Жар конушунун тургуну

ИСАБЕКОВА ГУЛЯНДА апабызды 5-август туулган кїнї

менен жана 70 жаш торколуу тою менен чын жїрєктєн

куттуктайбыз!

Каалайбыз узун ємїр,Ар дайым ачык кєўїл.Бакыттын суусун ичип,Таалайдын атын минип.Аман болуп арабызда,Жїрїўїз жаныбызда- деп сизди те-

реў урматтап сыйлаган балдарыўыз, неберелериўиз

жана жээндериўиз куттуктайт.