ปัญญาภิวัฒน์ ปี 8 เล่ม 2journal.pim.ac.th/uploads/content/2016/09/o_1ask0vnpt9k1j6795j189a... · Panyapiwat Journal Vol.8 No.2 May - August 2016

Panyapiwat Journal Vol.8 No.2 May - August 2016 237

นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกาในศตวรรษท 21

CHINA FOREIGN POLICY TOWARDS AFRICA IN THE 21st CENTURY

วลาสน พบลยเศรษฐ

Wilasinee Piboonsate

คณะศลปศาสตร สถาบนการจดการปญญาภวฒน

Faculty of Liberal Arts, Panyapiwat Institute of Management

บทคดยอ บทความนมงศกษานโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกาในศตวรรษท 21 จากการศกษาพบวา นบตงแต

ประเทศจนไดด�าเนนนโยบายปฏรปและเปดประเทศภายใตการน�าของเตงเสยวผงในป ค.ศ. 1978 เปนตนมา สงผล

ใหจนมการเปลยนแปลงทงยทธศาสตรภายในประเทศและตางประเทศ ดวยเหตน นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา

จงตองมการปรบใหสอดคลอง โดยปรบจากการเนนเปาหมายทางอดมการณการเมอง มาสการเนนผลประโยชนทาง

เศรษฐกจ เมอเขาสศตวรรษท 21 จนไดสรางความสมพนธและความรวมมอกบแอฟรกามากขน โดยจนไดด�าเนน

นโยบายตอแอฟรกา ใน 3 รปแบบหลก คอ 1) การสงเสรมมตรภาพและความสมพนธอนดกบแอฟรกา 2) การสราง

ความรวมมอทางการคาและการลงทน 3) การใหความชวยเหลอแกประเทศในแอฟรกา

ค�าส�าคญ: นโยบายตางประเทศ จน แอฟรกา

Abstract This article focuses on China’s foreign policy towards Africa in the twenty first century.

The study found that after China undertook economic reform and open-door policy under the

leadership of Deng Xiaoping in 1978, affected to changes in its domestic and foreign policy

strategies. China, therefore, need to shifted its foreign policy approach to Africa from was heavily

influenced by political ideology interest to was heavily influenced by expanding economic interest.

In the twenty first century, China has implemented policies to connect and collaborate with

Africa in 3 main ways, including enhancing its friendship and good relationship to Africa; Expanding

cooperation in trade and investment cooperation; and offering help to many countries in Africa.

Keywords: Foreign Policy, China, Africa

Corresponding Author

E-mail: [email protected]

วารสารปญญาภวฒน ปท 8 ฉบบท 2 ประจ�ำเดอนพฤษภำคม - สงหำคม 2559238

ผานการรบรองคณภาพจาก TCI (กลมท 1) สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

บทน�า นบตงแตเขาสศตวรรษท 21 เปนตนมา จนไดกาว

ขนมามบทบาทโดดเดนในเวทเศรษฐกจการเมองระหวาง

ประเทศ พรอมมงขยายความรวมมอกบนานาประเทศ ทงน

จนไดใหความส�าคญตอการก�าหนดนโยบายตางประเทศ

เนองจากนโยบายตางประเทศ (Foreign Policy) ถอเปน

แนวทางทประเทศใชในการด�าเนนความสมพนธกบประเทศ

ตางๆ เพอใหบรรลวตถประสงค ซงกคอผลประโยชน

แหงชาต (National Interest)

แอฟรกาถอเปนภมภาคส�าคญทจนใหความสนใจ

เปนอยางยง เนองดวยแอฟรกาเปนภมภาคทมความส�าคญ

ตอยทธศาสตรทงการเมองและเศรษฐกจของจน นโยบาย

ตางประเทศจนตอแอฟรกาถอเปนหนงในเครองมอส�าคญ

ทจนน�ามาใชเพอบรรลเปาหมายทมตอแอฟรกา ทงน

นโยบายทมตอแอฟรกายงตองมการปรบใหสอดคลอง

กบยทธศาสตรและเปาหมายของนโยบายตางประเทศ

ของจนทวางไวในแตละชวงเวลาดวย

บทความฉบบนแบงนโยบายตางประเทศจนตอ

แอฟรกาออกเปนสามชวงหลกๆ ไดแก ชวงทหนง

นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา ค.ศ. 1949-1978

ชวงทสอง การปรบนโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา

ภายหลงปฏรปและเปดประเทศ ค.ศ. 1978 ชวงทสาม

นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกาในศตวรรษท 21

โดยเฉพาะในสวนนโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา

นบตงแตเขาสศตวรรษท 21 เปนตนมาถอวามความ

นาสนใจเปนอยางยง จนไดสรางความสมพนธและความ

รวมมอกบแอฟรกา โดยปรบใหสอดคลองกบยทธศาสตร

ภายในประเทศและตางประเทศของจน ทงนจนไดด�าเนน

นโยบายตอแอฟรกา ใน 3 รปแบบหลก คอ 1) การ

สงเสรมมตรภาพและความสมพนธอนดกบแอฟรกา

2) การสรางความรวมมอทางดานการคาและการลงทน

3) การใหความชวยเหลอแกประเทศในแอฟรกา

ชวงทหนง นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา

ค.ศ. 1949-1978

หลงสาธารณรฐประชาชนจนไดรบการสถาปนาขน

ในเดอนตลาคม ค.ศ. 1949 ภาวะสงครามเยนและ

สถานการณความมนคงภายในประเทศท�าใหรฐบาลจนใหม

ตองแสวงหาชาตพนธมตร หลกนโยบายตางประเทศ

ทจนน�ามาใชในชวงเวลานจงเปนนโยบายองไปขางเดยว

(Lean to One Side) กบสหภาพโซเวยต (楚树龙, 金

威, 2008: 45-46) แตอยางไรกตาม เมอเขาสปลาย

ทศวรรษ 1950 จนกบสหภาพโซเวยตเรมมความขดแยง

เมอตองเผชญหนากบมหาอ�านาจทงสหรฐอเมรกา

และสหภาพโซเวยต ท�าใหจนตองหนมาใหความส�าคญ

กบประเทศก�าลงพฒนาอนๆ โดยความสมพนธระหวาง

จนกบประเทศก�าลงพฒนาไดเรมตนขนอยางเปน

ทางการในการประชมเอเชย-แอฟรกา (Asian-African

conference) ณ เมองบนดง ประเทศอนโดนเซย ในเดอน

เมษายน ค.ศ. 1955 (Han, 1990: 104) กลาวไดวา

การทจนเขารวมการประชมในครงน ท�าใหจนสามารถ

ผกมตรกบประเทศก�าลงพฒนาในเอเชยและแอฟรกา

โดยเฉพาะการสานความสมพนธระหวางจนและแอฟรกา

ซงไดขาดชวงไปในหวงเวลาหลายรอยปทผานมา

ส�าหรบนโยบายตางประเทศจนในชวงนบตงแต

ค.ศ. 1949 จนถงการด�าเนนนโยบายปฏรปและเปด

ประเทศในปลายทศวรรษ 1970 นน จนไดน�าผลประโยชน

ทางการเมองและความมนคงของประเทศมาเปนหลก

ในการก�าหนดนโยบาย ดงนนความสมพนธระหวางจน

และแอฟรกาจงเนนทการสรางผลประโยชนทางการเมอง

และการสนบสนนการตอสกบลทธจกรวรรดนยมเปน

ส�าคญ (楚树龙, 金威, 2008: 268-270) โดยจนได

ด�าเนนนโยบายตอแอฟรกาในรปแบบดงตอไปน

การสรางความสมพนธทางการทตระหวางจนและ

แอฟรกา

การประชมเอเชย-แอฟรกา (Asian-African con-

ference) ค.ศ. 1955 ถอไดวาเปนโอกาสแรกของผน�า

จากแอฟรกาทง 6 ประเทศทไดพบปะกบผน�าของจน

โดยเฉพาะการพบกบผน�าของอยปตและน�าไปสการ

สถาปนาความสมพนธทางการทตอยางเปนทางการในป

ค.ศ. 1956 ซงถอเปนประเทศแรกของทวปแอฟรกา



ทสถาปนาความสมพนธทางการทตกบจนอยางเปนทางการ

(黄安余, 2005: 349) ในชวงทศวรรษ 1960 มเหตการณ

ส�าคญทสรางประวตศาสตรหนาใหมของความสมพนธ

ระหวางจนและแอฟรกา นนคอ การเดนทางเยอน

10 ประเทศในแอฟรกาของนายกรฐมนตรโจวเอนไหล

ระหวางเดอนธนวาคม ค.ศ. 1963 ถงเดอนกมภาพนธ

ค.ศ. 1964 นบเปนการเยอนแอฟรกาอยางเปนทางการ

ครงแรกของผน�าจนและยงไดเสนอหลก 5 ประการ

เพอเปนแนวทางสรางความสมพนธระหวางจนกบแอฟรกา

(北京大学非洲研究中心, 2000: 1) จนกระทงเขาส

ทศวรรษ 1970 ความสมพนธระหวางจนและแอฟรกา

กพฒนาไปในทศทางทด โดยจนไดสถาปนาความสมพนธ

ทางการทตกบแอฟรกากวา 21 ประเทศ (Fernando,

2007: 363-373) ซงถอเปนทศวรรษส�าคญทางการทต

ระหวางจนและแอฟรกา

การสรางความสมพนธทางการทตกบแอฟรกายงได

สงผลดตอจนในเวทการเมองระหวางประเทศ โดยเฉพาะ

ในป ค.ศ. 1971 สาธารณรฐประชาชนจนไดรบการฟนฟ

ทนงในองคการสหประชาชาต ในจ�านวนเสยงสนบสนน

ทจนไดรบจากทง 76 ประเทศนน มาจากทวปแอฟรกา

ถง 26 ประเทศ หรอคดเปน 1 ใน 3 ของคะแนนเสยง

ทจนไดรบทงหมด (王泰平, 1999: 170)

การสนบสนนแอฟรกาเพอตอตานลทธจกรวรรด-

นยมและการตอสเรยกรองเอกราช

ยทธศาสตรของจนเนนการสรางความรวมมอ

เพอการปฏวต โดยสนบสนนการตอตานการปกครอง

โดยคนผวขาว การใหความชวยเหลอในการฝกกองทพ

รวมถงสนบสนนการตอส เพอเรยกรองเอกราชจาก

ตะวนตก (王泰平, 1999: 1,198)

การชวยเหลอแกประเทศในแอฟรกา

การชวยเหลอแอฟรกาเรมขนเมอเกดวกฤตการณ

คลองสเอซใน ค.ศ. 1956 จนใหความชวยเหลอดาน

การเงนแกรฐบาลอยปต ตอมาในชวงการเดนทางไปเยอน

ประเทศแอฟรกาอยางเปนทางการของนายกรฐมนตร

โจวเอนไหลระหวางป ค.ศ. 1963 และ 1964 ยงไดเสนอ

หลกการชวยเหลอ 8 ประการตอประเทศโลกทสาม

ส�าหรบการชวยเหลอส�าคญทจนมตอแอฟรกาคอ การสราง

ทางรถไฟสายแทนซาเนย-แซมเบย (TanZam railway)

ในชวงทศวรรษ 1960 มมลคารวมกวา 450 ลานเหรยญ

สหรฐฯ โดยรฐบาลจนไดสงวสดอปกรณตางๆ รวมถง

เจาหนาททางเทคนคและวศวกรเขาไปส�ารวจและวางแผน

โครงการขนาดใหญนคดเปน 1 ใน 5 ของการชวยเหลอ

ทางเศรษฐกจทงหมดทจนมตอแอฟรกา นอกจากนยงม

การชวยเหลออนๆ อาท การชวยเหลอทางเศรษฐกจ

การสรางสาธารณปโภคขนพนฐาน การแพทยและ

สาธารณสข และการศกษา เปนตน (วลาสน พบลยเศรษฐ,

2553: 54-64)

ชวงทสอง: การปรบนโยบายตางประเทศจน

ตอแอฟรกาภายหลงการด�าเนนนโยบายปฏรปและ

เปดประเทศ ค.ศ. 1978

ในปลายทศวรรษ 1970 จนไดเขาสการเปลยนแปลง

ครงส�าคญในการประชมคณะกรรมการกลางพรรค

คอมมวนสตชดท 11 เตมคณะครงท 3 ค.ศ. 1978

ไดมมตใหด�าเนนการปฏรปและเปดประเทศ (วรศกด

มหทธโนบล, 2549: 174) ตอมาจนไดใชระบบเศรษฐกจ

การตลาด ซงจนเรยกวา ระบบเศรษฐกจการตลาดแบบ

สงคมนยม ถอไดวาน�าไปสการเปลยนแปลงเศรษฐกจ

การเมองภายในของจนครงยงใหญ ประกอบกบตอมา

ในชวงตนทศวรรษ 1980 จนพยายามเขาไปเปนสมาชก

ขององคกรเศรษฐกจระหวางประเทศ (Lanteigne,

2009: 60-61) เหนไดวาจนไดเปลยนแปลงยทธศาสตร

ภายในประเทศและตางประเทศ รวมทงเรมมบทบาท

ในเวทการเมองระหวางประเทศมากขน

เมอสถานการณทางการเมองและเศรษฐกจภายใน

ของจนมการเปลยนแปลงไป จงเปนทนาสนใจวาจนจะ

ปรบนโยบายทมตอแอฟรกาไปในทศทางเชนไร จากการ

ศกษาพบวา นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกาหลงจาก

ทศวรรษ 1980 ไดมการปรบโดยเนนผลประโยชน

ทางเศรษฐกจและความรวมมอระหวางกน โดยในเดอน

ธนวาคม ค.ศ. 1982 นายกรฐมนตรจาวจอหยางไดเดนทาง



ไปเยอนประเทศในแอฟรกา 11 ประเทศ ในระหวาง

การเยอนไดประกาศหลก 4 ประการในการพฒนา

ความรวมมอทางเศรษฐกจและเทคนคกบประเทศใน

แอฟรกา (Davies, 2008) เมอเขาสทศวรรษท 1990

จนไดขยายความสมพนธทางเศรษฐกจกบแอฟรกา

เพมขน โดยในเดอนพฤษภาคม ค.ศ. 1996 จนไดเสนอ

หลก 5 ประการในการพฒนาความสมพนธระหวางจน

และแอฟรกา เนนย�าความรวมมอระหวางรฐบาล

ในขณะเดยวกนสงเสรมความรวมมอระหวางวสาหกจ

ของทงสองฝาย พรอมทงขยายประเทศคคาใหครอบคลม

ทวทวปแอฟรกา สนคาทจนสงออกไปยงแอฟรกากเปลยน

ไปเปนสนคาทใชเทคนคและสนคาประเภทเครองใชไฟฟา

(王运泽, 2006: 73-74)

การปรบนโยบายของจนตอแอฟรกา นอกจาก

เพอขยายการคาในแอฟรกายงเพอผลประโยชนดาน

การแสวงหาพลงงานของจน เนองจากนบตงแตกลาง

ทศวรรษ 1990 เปนตนมา จนไดเรมด�าเนนนโยบาย

แสวงหาน�ามนในภมภาคตางๆ ทงนจนไดเขาไปลงทน

ส�ารวจและสมปทานแหลงน�ามนในประเทศผผลตน�ามน

ส�าคญๆ ในแอฟรกา อาท แองโกลา ไนจเรย ซดาน

แอลจเรย เปนตน

ชวงทสาม: นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา

ในศตวรรษท 21

นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกาในศตวรรษใหมน

สาระส�าคญคอ จนยงคงประกาศยดมนในหลก 5 ประการ

ของการอยรวมกนอยางสนตและไมแทรกแซงกจการ

ภายในของแอฟรกา สนบสนนประเทศในแอฟรกาในการ

เลอกระบบการปกครองของตนเอง การตอสเพอปกปอง

เอกราช อธปไตย บรณภาพแหงดนแดน และสงเสรม

ความเปนอนหนงอนเดยวกนของแอฟรกา โดยเฉพาะ

จนพยายามด�าเนนการใหความชวยเหลอทางเศรษฐกจ

แกประเทศในแอฟรกา และสนใจสรางความรวมมอทาง

การคาและเศรษฐกจรวมกบแอฟรกาในรปแบบตางๆ

บนพนฐานของความเทาเทยมกนและผลประโยชนรวมกน

(Ministry of Foreign Affairs of the People’s

Republic of China, 2000)

ทงนจากการปรบยทธศาสตรภายในและตางประเทศ

ตงแตปลายศตวรรษทผานมา รวมถงการก�าหนดบทบาท

ของจนในเวทระหวางประเทศ ท�าใหเหนไดชดวาเปาหมาย

ผลประโยชนของจนในศตวรรษใหมนไดเนนทประเดน

การผลกดนผลประโยชนทางเศรษฐกจเปนเปาหมายส�าคญ

โดยจนไดด�าเนนนโยบายตอแอฟรกาใน 3 รปแบบหลก

คอ 1) การสงเสรมมตรภาพและความสมพนธอนดกบ

แอฟรกา 2) การสรางความรวมมอทางการคาและการ

ลงทน 3) การใหความชวยเหลอแกประเทศในแอฟรกา

1. การสงเสรมมตรภาพและความสมพนธอนดกบ

แอฟรกา

การด�าเนนนโยบายจนตอแอฟรกาในศตวรรษ

ใหมน จนเนนการสงเสรมมตรภาพและความรวมมอกบ

แอฟรกาบนหลก 5 ประการของการอยรวมกนอยาง

สนตและไมแทรกแซงกจการภายในของแอฟรกา จนให

ความส�าคญกบการพฒนาความสมพนธทางการทตกบ

แอฟรกาในหลากหลายรปแบบ

การประชมความรวมมอจน-แอฟรกา (The

Forum on China-Africa Co-operation- FOCAC)

รฐบาลจนไดจดการประชมความรวมมอระหวาง

จนและแอฟรกาขนเปนครงแรกในป ค.ศ. 2000 โดยการ

ประชมมเปาหมายเพอขยายความรวมมอ และสงเสรม

การแลกเปลยนความคดเหนทางการเมองและเศรษฐกจ

ในชวงเวลาตงแต ค.ศ. 2000-2015 ไดมการจดประชม

ถง 6 ครง

การประชมความรวมมอจนและแอฟรการะดบ

รฐมนตรครงทหนง (The First Ministerial Conference

of the Forum on China-Africa Cooperation) ได

จดขนในวนท 10-12 ตลาคม ค.ศ. 2000 ณ กรงปกกง

เปนการรวมตวของผน�าระดบสงของจนและประเทศ

ตางๆ ในแอฟรกา พรอมกนนในทประชมไดประกาศ

เอกสารส�าคญ 2 ฉบบคอ ปฏญญาปกกงวาดวยการประชม

ความรวมมอจน-แอฟรกา (Beijing Declaration of the

Forum on China-Africa Cooperation) และโครงการ



ความรวมมอจน-แอฟรกาในการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคม (Programme for China-Africa Cooperation

in Economic and Social Development) ภายหลง

จากการประชมความรวมมอจน-แอฟรกาใน ค.ศ. 2000

(Ministry of Foreign Affairs of the People’s

Republic of China, 2000) ตอมาไดก�าหนดวาจะม

การจดการประชมความรวมมอจน-แอฟรกาในทกๆ 3 ป

โดยมการหมนเวยนสลบกนเปนเจาภาพระหวางจนและ

แอฟรกา

การประชมครงทสอง (The Second Minis-

terial Conference of the Forum on China-

Africa Cooperation) จดขนทกรงแอดดส อบาบา

เมองหลวงของประเทศเอธโอเปยในเดอนธนวาคม

ค.ศ. 2003

การประชมครงทสาม (Beijing Summit &

Third Ministerial Conference of Forum on

China-Africa Cooperation) จดขนทกรงปกกง

ในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 2006 การประชมครงน

เปนการประชมระดบสดยอดผน�า มประมขของรฐ ผน�า

รฐบาลจาก 48 ประเทศในแอฟรกาเขารวมประชม

ในการประชมไดประกาศปฏญญาการประชมสดยอด

ปกกง (Declaration of Beijing Summit of the

Forum on China-Africa Cooperation)

การประชมครงทส (The Fourth Ministerial

Conference of the Forum on China-Africa

Cooperation) จดขนทเมองชารม เอล ชค (Sharm El

Sheikh) ประเทศอยปตในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 2009

การประชมครงทหา (The Fifth Ministerial

Conference of the Forum on China-Africa

Cooperation) จดขนทกรงปกกง สาธารณรฐประชาชน

จน ในเดอนกรกฎาคม ค.ศ. 2012

การประชมครงทหก (Johannesburg Summit

& the sixth Ministerial Conference of Forum

on China-Africa Cooperation) จดขนทเมอง

โจฮนเนสเบรก ประเทศแอฟรกาใต ในเดอนธนวาคม

ค.ศ. 2015 ซงถอเปนการประชมสดยอดผน�า มผน�า

ระดบรฐของ 50 ประเทศในแอฟรกาเขารวมประชม

และไดประกาศปฏญญาการประชมสดยอดโจฮนเนสเบรก

(Declaration of the Johannesburg Summit of the

Forum on China-Africa Cooperation) (Ministry

of Foreign Affairs of the People’s Republic of

China, 2015)

การเยยมเยอนของผน�าระดบสงของจน

ตลอดเวลาทผานมาผน�าระดบสงของจนทงใน

ระดบประธานาธบด รองประธานาธบด นายกรฐมนตร

รองนายกรฐมนตร ประธานสภาประชาชนแหงชาตจน

รฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศ ลวนแตเคย

เดนทางไปเยอนประเทศตางๆ ในแอฟรกา ไมวาจะเปน

ประธานาธบดส จนผ ง ประธานาธบดห จน เทา

ประธานาธบดเจยงเจอหมน นายกรฐมนตรหลเคอเฉยง

นายกรฐมนตรเวนเจยเปา นายกรฐมนตรจหญงจ

ซงนอกจากเปนการกระชบความสมพนธอนดกบประเทศ

ตางๆ ในแอฟรกาแลว ยงสงผลดตอการด�าเนนยทธศาสตร

ทงเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม รวมถงความรวมมอ

ในเวทระหวางประเทศ

การสรางความรวมมอและพฒนายทธศาสตร

รวมกนกบองคกรในทวปแอฟรกา

จนไดก�าหนดยทธศาสตรความรวมมอกบองคกร

ในภมภาคแอฟรกา โดยเฉพาะกบสหภาพแอฟรกา

(African Union- AU) ซงเปนองคการทางการเมองและ

เศรษฐกจระหวางรฐทใหญทสดในแอฟรกา นอกจากน

ยงมองคกรอนๆ อาท ประชาคมเพอการพฒนาแอฟรกา

ตอนใต (Southern African Development Com-

munity- SADC) สหภาพศลกากรแอฟรกาตอนใต

(Southern African Customs Union- SACU) ประชาคม

เศรษฐกจของรฐในแอฟรกาตะวนตก (Economic

Community of West African States- ECOWAS)

อกดวย (北京外国语大学亚法学院, 2007: 219) การสราง

หนสวนใหมเพอการพฒนาแอฟรกา (New Partnership

for Africa’s Development-NEPAD) ซงเปนวสยทศน



และกรอบความคดเชงยทธศาสตรใหมเพอเผชญหนากบ

ประเดนททาทายทวปแอฟรกาในปจจบน (The New

Partnership For Africa’s Development, 2015)

ความรวมมอระหวางจนและแอฟรกาในเวท

ระหวางประเทศ

ในปจจบนประเทศสวนใหญในแอฟรกาได

สนบสนนความพยายามของจนในการโดดเดยวไตหวน

ออกจากประชาคมโลก นอกจากน จนมแนวทางด�าเนน

นโยบายรวมกบแอฟรกาในลกษณะความรวมมอแบบ

ใต-ใต (South-South co-operation) สรางความ

รวมมอและแลกเปลยนในระดบพหภาค อาท องคการ

สหประชาชาต (UN) การประชมสหประชาชาตเพอการคา

และการพฒนา (UNCTAD) และองคการการคาโลก

(WTO) เพอปกปองผลประโยชนรวมกนของประเทศ

ก�าลงพฒนาและจดตงระเบยบทางเศรษฐกจโลกใหม

ทเปนธรรมและเทาเทยมกน

ความรวมมอกบแอฟรกาในดานตางๆ

จนไดสรางความรวมมอกบแอฟรกาในหลากหลาย

มต อาท ดานการศกษา จนไดเนนขยายการฝกอบรม

การแลกเปลยนนกศกษา การเพมจ�านวนของทนการศกษา

ใหแกแอฟรกา และกองทนพฒนาทรพยากรมนษยใน

แอฟรกา ความรวมมอดานการแพทยและสาธารณสข จน

ไดขยายการฝกอบรมเจาหนาททางการแพทยของแอฟรกา

โครงการปองกนการแพรเชอของโรคตดตอ รวมถง

สงอปกรณทางการแพทยไปยงประเทศในแอฟรกา

นอกจากนยงมความรวมมอดานวทยาศาสตร เทคโนโลย

และการเกษตร จนไดยกระดบความรวมมอในสวนงาน

วจยพนฐานและประยกต การพฒนาและแลกเปลยน

เทคโนโลย รวมมอและบรการทางเทคนค แลกเปลยน

ประสบการณในการพฒนาการเกษตร การประมงและ

สรางความมนคงในเรองอาหาร (วลาสน พบลยเศรษฐ,

2553: 139-144)

การประกาศนโยบายจนตอแอฟรกา (China’s

African policy)

จนไดประกาศนโยบายจนตอแอฟรกาในเดอน

มกราคม ค.ศ. 2006 โดยเอกสารฉบบนไดก�าหนดเปาหมาย

นโยบายของจนทมตอแอฟรกา ในการสรางหนสวนทาง

ยทธศาสตรใหมและการพฒนารวมกนอยางชดเจน

เอกสารแบงออกเปน 6 สวน ไดแก 1) ความส�าคญ

ของแอฟรกา 2) ความสมพนธระหวางจนกบแอฟรกา

3) นโยบายจนตอแอฟรกา 4) การขยายความรวมมอ

ระหวางจนและแอฟรกา 5) การประชมความรวมมอ

จน-แอฟรกาและการตดตามผล 6) ความสมพนธของจน

กบองคกรสวนภมภาคในแอฟรกา (Ministry of Foreign

Affairs of the People’s Republic of China, 2006)

2. การสรางความรวมมอดานการคาและการ

ลงทน

การสรางความรวมมอดานการคาและการลงทน

ถอไดว าเปนประเดนส�าคญในการด�าเนนนโยบาย

ตางประเทศตอแอฟรกา นบตงแตเขาสศตวรรษท 21

เปนตนมา โดยในการประชมความรวมมอจน-แอฟรกา

ค.ศ. 2000 ไดก�าหนดแนวทางในการด�าเนนนโยบาย

ทางเศรษฐกจของจนตอแอฟรกาในศตวรรษใหมทเนน

ความรวมมอระหวางรฐบาล การพฒนาเศรษฐกจและ

แลกเปลยนทางการคาของทงสองฝาย (Ministry of

Foreign Affairs of the People’s Republic of

China, 2000)

ความรวมมอทางการคา รฐบาลจนไดก�าหนด

นโยบายการคารวมกบแอฟรกา อาท การยกระดบการคา

และความสามารถในการผลต การประสานนโยบายการคา

ของทงสองฝาย การจดตงสภาธรกจรวมจน-แอฟรกา

เพอประสานกบหอการคาของประเทศแอฟรกา การจดตง

ศนยแสดงสนคาจน-แอฟรกาในประเทศจน เพอสงเสรม

การคาของสองฝาย (Ministry of Foreign Affairs of

the People’s Republic of China, 2000) ในเอกสาร

นโยบายจนตอแอฟรกา ค.ศ. 2006 ยงไดกลาวถง

นโยบายดานการคาของจนไวอยางชดเจนวา รฐบาลจน

จะน�าระบบทมประสทธภาพมาใชอ�านวยความสะดวก

ในการสงสนคาจากแอฟรกาไปยงตลาดของจนและให

สทธพเศษปลอดภาษแกสนคาบางรายการทมาจาก



ประเทศทพฒนานอยทสดในแอฟรกา รวมถงความ

พยายามในการเจรจาเขตการคาเสร (FTA) และเจรจากบ

องคกรระดบภมภาคของแอฟรกา (Ministry of Foreign


เมอถงป ค.ศ. 2009 จนกลายเปนคคารายใหญทสดของ

แอฟรกา ในป ค.ศ. 2013 ประธานาธบดสจนผงไดเยอน

แอฟรกาและประกาศมาตรการสนบสนนการพฒนา

แอฟรกา เพมระบบทมประสทธภาพเพอประโยชนในการ

พฒนาการคาและเศรษฐกจระหวางจนและแอฟรกา

ส�าหรบประเทศคคาส�าคญของจนสวนใหญเปนประเทศ

เศรษฐกจส�าคญในแอฟรกา อาท แอฟรกาใต อยปต

หรอประเทศทเปนแหลงน�ามน อาท แองโกลา ซดาน

ไนจเรย คองโก (National Bureau of Statistics of

China, 2014)

การสงออกไปยงแอฟรกา ประเทศทจนสงออก

สวนใหญเปนประเทศทอยในกลมแอฟรกาเหนอ เชน

อยปต โมรอกโก แอลจเรย ไนจเรย และประเทศ

เศรษฐกจอยางแอฟรกาใต ส�าหรบสนคาสงออกไปยง

แอฟรกา ประกอบดวยผลตภณฑเกยวกบเครองจกรและ

อเลกทรอนกส ผลตภณฑเทคโนโลยชนสง ผลตภณฑ

พลาสตก สงทอและเครองนงหม ยางรถยนต เปนตน

การน�าเขาจากแอฟรกา สนคาน�าเขาจากแอฟรกา

สวนใหญ ไดแก น�ามนดบ แรเหลก ทองแดง เพชร

ไมซง น�ามน ถอเปนสนคาทมสดสวนประมาณ 2 ใน 3

ของการน�าเขาสนคาทงหมดจากแอฟรกาและการน�าเขา

น�ามนจากแอฟรกาคดเปน 30 เปอรเซนตของการน�าเขา

จากทกภมภาคทวโลกของจน โดยประเทศคคาส�าคญ ไดแก

แองโกลา รองลงมาคอ ซดาน คองโก อเควทอเรยลกน

(Zhao, 2007)

การลงทนในแอฟรกา จนไดก�าหนดนโยบาย

ดานการลงทนกบแอฟรกาอยางชดเจน โดยมลกษณะคอ

จดตงกองทนพเศษเพอสนบสนนและสงเสรมการลงทน

รวมกนของวสาหกจจนและแอฟรกา โดยรฐบาลจนได

ด�าเนนขอตกลงทวภาคเพอสนบสนนและรบรองการ

ลงทน ทงยงหลกเลยงภาษซ�าซอน (Avoiding Double

Taxation) เพอเปนการปกปองสทธอนชอบดวยกฎหมาย

ของผลงทนทงสองฝาย ในการประชมสดยอดผน�าและ

ระดบรฐมนตรวาดวยความรวมมอจนและแอฟรกา

ครงทสาม ค.ศ. 2006 รฐบาลจนไดประกาศแผนการ

ทจะพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ (Special Economic

Zones) ในแอฟรกาเพอสงเสรมการลงทนของวสาหกจจน

(Guerrero & Manji, 2008: 144-145) ส�าหรบการลงทน

โดยตรง (FDI) ของจนในแอฟรกาถอวามมลคาสงขน

ทกๆ ป โดยการลงทนโดยตรงใน ค.ศ. 2000 มมลคา

287,710,000 เหรยญสหรฐฯ เมอถง ค.ศ. 2013

มมลคาถง 3,370,640,000 เหรยญสหรฐฯ สงขนจาก

ป ค.ศ. 2000 ประมาณ 12 เทา (National Bureau

of Statistics of China, 2015) การลงทนในแอฟรกา

หลกๆ เนนทการลงทนใน 2 ประเภทหลกๆ คอ การ

ลงทนดานสาธารณปโภคพนฐาน อาท โครงการผลตน�า

ทาอากาศยาน ทางรถไฟ ถนน สะพาน และการลงทน

เกยวกบน�ามน โดยบรษทน�ามนส�าคญของจน ประกอบ

ดวยบรษท SINOPEC CNPC CNOOC และ Sino

Union Petroleum & Chemical International

ซงไดเขาไปลงทนเกยวกบการสมปทาน ส�ารวจ ซอหน

สรางโรงกลนน�ามนในแอฟรกา อาท แองโกลา ชาด

สาธารณรฐคองโก อเควทอเรยลกน ไนจเรย ซดาน

เปนตน นอกจากนจนยงลงทนเกยวกบทรพยากรธรรมชาต

ในสาธารณรฐคองโก กาบอง แอฟรกาใต แซมเบย อกดวย

(วลาสน พบลยเศรษฐ, 2553: 166-170)

3. การด�าเนนนโยบายใหความชวยเหลอแก

ประเทศในแอฟรกา

จนใหความชวยเหลอตอแอฟรกา โดยสามารถ

แบงออกเปน 3 รปแบบดวยกนคอ

1) การใหความชวยเหลอทไมใชในรปแบบของ

เงนสด (Grants-in kind not in cash) การใหความ

ชวยเหลอรปแบบนมกใหในลกษณะโครงการสวสดการ

ทางสงคม อาท โรงพยาบาล โรงเรยน การชวยเหลอ

ทางเทคนค การพฒนาทรพยากรมนษยและการบรรเทา

ความเสยหาย



2) เงนใหก ยมไมมดอกเบย (Interest free

loans) เนนในเรองโครงสรางพนฐานทจ�าเปน โครงการ

ทมขนาดใหญ

3) เงนใหกยมแบบมเงอนไขผอนปรน (Conces-

sional Loans) หรอเรยกกนวาเงนทใหสทธพเศษ

โดยธนาคารเพอการสงออกและน�าเขาของจน (China

Exim bank) เปนผจดสรร ประกอบดวยเงนใหกยม

ระยะกลางและระยะยาว อกทงยงมโครงการสราง

สาธารณปโภคตางๆ ทจนใหเงนชวยเหลอแกแอฟรกา

และแอฟรกาจายคนเงนกยมในรปของทรพยากรธรรมชาต

แทนการจายคนเปนเงน (วลาสน พบลยเศรษฐ, 2553:

173-177)

นอกจากน จนยงใหสทธพเศษทางการคาแกประเทศ

ทพฒนานอยทสด (Least Developed Countries) เปน

การใหความชวยเหลอแกประเทศแอฟรกาในรปแบบหนง

โดยนายกรฐมนตรเวนเจยเปาไดแถลงในการประชม

ระดบรฐมนตรวาดวยความรวมมอจน-แอฟรกา ครงท 2

วาจนจะใหการน�าเขาปลอดอตราภาษศลกากรแกสนคา

บางประเภททสงมาจากประเทศทพฒนานอยทสด

ในแอฟรกา (LDCs) ตอมาไดมการย�าอกครงจากกระทรวง

พาณชยของจนวา จนจะใหน�าเขาปลอดอตราภาษศลกากร

แกสนคาบางประเภททสงมาจากประเทศทพฒนานอย

ทสดในแอฟรกา ซงไดท�าขอบนทกกบรฐบาลจนในการ

ด�าเนนการปลอดอตราภาษศลกากรไวกอนวนท 31

ธนวาคม ค.ศ. 2004 ซงสนคาทไดสทธพเศษปลอดภาษน

มรวมกนกวา 190 รายการ ทงนเพอเปนการขยายการ

สงออกจากประเทศในแอฟรกามายงจนและสงเสรม

การคาทวภาคระหวางจนและแอฟรกา โดยเรมตงแต

วนท 1 มกราคม ค.ศ. 2005 ซงมประเทศทท�าบนทก

กบรฐบาลจนรวม 25 ประเทศ (Ministry of Foreign


บทสงทาย กลาวไดวา นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา

ในชวงศตวรรษท 21 น จนไดเนนนโยบายทสอดคลองกบ

ผลประโยชนแหงชาตของจน โดยเฉพาะผลประโยชน

ทางเศรษฐกจไดเปนเปาหมายส�าคญในการด�าเนนนโยบาย

ตอแอฟรกา ทงนจนไดวางรปแบบการด�าเนนนโยบาย

ดงน 1) การสงเสรมมตรภาพและความสมพนธอนดกบ

แอฟรกา 2) การสรางความรวมมอทางการคาและการ

ลงทน 3) การใหความชวยเหลอแกประเทศในแอฟรกา

โดยการด�าเนนนโยบายในรปแบบดงกลาวสอดคลองกบ

นโยบายตางประเทศของจนทไดวางไว

การด�าเนนนโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกา

ไดกอใหเกดผลประโยชนรวมกนทงตอจนและแอฟรกา

โดยผลประโยชนทจนไดรบประกอบไปดวย 1) ผลประโยชน

ดานการคาและการลงทนกบแอฟรกา 2) ผลประโยชน

ในการแสวงหาน�ามนและทรพยากรธรรมชาต 3) ผล

ประโยชนจากแอฟรกาในเวทระหวางประเทศ

จากนโยบายทจนไดด�าเนนตอแอฟรกาทผานมานน

แอฟรกาไดสนใจและตอบรบการเขามาของจนเปนอยางยง

และพรอมผกมตรกบประเทศจน เนองจากแอฟรกา

ยงคงตองการความชวยเหลอจากจนในหลายๆ ดาน

โดยผลประโยชนทแอฟรกาจากการเปนมตรประเทศ

กบจน ประกอบไปดวย 1) ผลประโยชนดานการคา

2) ผลประโยชนการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (FDI)

3) การไดรบความชวยเหลอทางเทคนคตางๆ 4) การไดรบ

ชวยเหลอดานการเงน เปนตน

ส�าหรบแนวโนมของนโยบายของจนตอแอฟรกา

ในอนาคตนน จากเอกสารแถลงการณและสนทรพจน

ของผน�าจนในการประชมความรวมมอระหวางจนและ

แอฟรกาในแตละครงทผานมา ไดเนนชดเจนวาจนจะ

เพมความรวมมอกบแอฟรกาในหลากหลายมต และม

การพฒนาและขยายขอบเขตมากขน

ดวยผลประโยชนทจะไดรบรวมกนของทงสองฝาย

นเอง ท�าใหสามารถคาดการณแนวโนมความสมพนธ

ระหวางจนและแอฟรกาทจะเกดขนตอไปอนาคตวา

จะยงพฒนาขนในทกๆ ดาน ปจจบน (ค.ศ. 2016)

จากประเทศในแอฟรกาทงหมด 54 ประเทศ มเพยง

ประเทศ 4 ประเทศทยงไมไดสถาปนาความสมพนธ



ทางการทตกบจน สงเหลานแสดงใหเหนถงความสามารถ

ในการด�าเนนนโยบายของจนตอประเทศในโลกทสาม

โดยเฉพาะทวปทมจ�านวนประเทศมากทสดและม

ทรพยากรธรรมชาตอนอดมสมบรณอยางแอฟรกา

อยางไรกด การด�าเนนนโยบายตอแอฟรกาในชวง

ศตวรรษใหมน ยงสรางความเคลอบแคลงถงเปาหมาย

การด�าเนนนโยบายตอแอฟรกาวาเปนลกษณะของลทธ

ลาอาณานคมใหมหรอนกจกรวรรดนยมใหมทางเศรษฐกจ

ซงขอคดเหนเหลานเปนทถกเถยงในสอของโลกตะวนตก

โดยเฉพาะกรณของดารฟร (Darfur) การทจนเขาไปม

ความสมพนธอนดกบรฐบาลคารทม รวมถงในกรณ

รฐบาลประธานาธบดโรเบรต มกาเบ (Robert Mugabe)

ของซมบบเว ท�าใหจนถกวจารณวาสนบสนนรฐบาล

เผดจการและละเมดสทธมนษยชน อยางไรกตาม จนก

ยนยนเสมอมาวาจนด�าเนนความสมพนธกบแอฟรกา

บนหลก 5 ประการแหงการอยรวมกนอยางสนต โดยเฉพาะ

การไมแทรกแซงกจการภายในของกนและกน

บรรณานกรมเขยน ธระวทย. (2515). นโยบายตางประเทศจนคอมมวนสต. กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วรศกด มหทธโนบล. (2549). เศรษฐกจการเมองจน. สถาบนเอเชยศกษา: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วลาสน พบลยเศรษฐ. (2553). นโยบายตางประเทศจนตอแอฟรกาค.ศ.2000-2007. วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อภญญา รตนมงคลมาศ. (2547). นโยบายตางประเทศแนวทางการศกษาทฤษฎและระเบยบวธวจย. กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Chen, K. C. (1979). ChinaandthethreeWorlds. London: The Macmillan press LTD.

Chen, S. (2008). China’sStrategyinITsPursuitofAfricanOil. Retrieved April 6, 2015, from http://

www.allacademic.com/meta/p268163_index.html

Davies, M. (2008). HowChinadeliversdevelopmentassistancetoAfrica.Retrieved April 6, 2015,

from http://www.ccs.org.za/downloads/DFID_FA_Final.pdf

Davies, P. (2007). ChinaandtheendofpovertyinAfrica-towardmutualbenefit?. Retrieved April

6, 2015, from http://www.eurodad.org

Fernando, S. (2007). Chronology of China-Africa Relations. ChinaReport,43(3), 363-373.

Foster, V., William, B. & Chen, C. (2009). Build Bridge: China’s Growing Role as Infrastructure

FinancierforSub-SaharanAfrica. USA: The World Bank.

Gountin, M. (2008). China’sAssistancetoAfrica,astonebridgeofSino-AfricanRelations.Retrieved

July 6, 2015, from http://www.cctr.ust.hk

Guerrero, D. & Manji, F. (2008). China’sNewRole inAfricaand theSouth:A search foranew

perspective. Bangkok: Focus on the Global South Social Research Institute.

Han, N. (1990). DiplomacyofContemporaryChina. HongKong: New Horizon Press.

Hodel, M. & Colby, P. (2008). The Scramble for Energy: China’s Oil Investment in Africa. TheJournal

ofInternationalPolicySolutions, 9, 50-51.

Lanteigne, M. (2009). ChineseForeignPolicy:AnIntroduction. England: Routledge.



Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. (2006). China’s African Policy.

Retrieved October 13, 2008, from http://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx/t230615.html

Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. (2013).China-AfricaEconomicand

Trade Cooperation. Retrieved February, 2015, from http://images.mofcom.gov.cn/rw/

201308/20130830175534058.pdf

Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. (2000). China’sPolicyTowardAfrica.

Retrieved November 5, 2015, from http://english1.people.com.cn/english/200010/09/

eng20001009_52152.html

Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. (2006). ProgrammeforChina-Africa

Cooperation in Economic and Social Development. Retrieved February 10, 2015, from

http://www.focac.org/eng/wjjh/t404122.html

Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. (2015). Forum on China-Africa

Cooperation.Retrieved January 4, 2016, from http://www.focac.org/eng/

National Bureau of Statistics of China. (2014). China Statistical yearbook 2001-2013.Retrieved

March 11, 2015, from http://www.stats.gov.cn

National Bureau of Statistics of China. (2015). Foreign InvestmentActuallyUtilizedbyCountries

orRegions2001-2014. Retrieved March 11, 2015, from http://www.stats.gov.cn

Ofodile, U. (2009). Trade, Aid and Human Rights: China’s Africa Policy in Perspective. Journalof

InternationalCommercialLawandTechnology,4(2), 86-99.

Ofodile, U. (2009). Trade,EmpiresandSubjects:China-AfricaTrade-ANewFairTradeArrangement

orTheThirdScrambleforAfrica?. Retrieved January 11, 2016, from http://works.bepress.

com/uche_ewelukwa/1/

Princeton, L. (2008). ChinaRisingRoleinAfrica. Retrieved January 11, 2016, from http://www.cfr.

org/publication/8436/

Rotberg, R. (2008). ChinaintoAfrica:Trade,AidandInfluence. Virginia: R.R.Donnelley.

Vanness, P. (1998). “China and the third world: Patterns of Engagement and indifference,”

In Samuel S. Kim (ed), Chinaandtheworld:Chineseforeignpolicyfacesthenewmillennium.

155-156. USA: Westview press.

Yang, F. (2002). ContemporaryChinaandItsForeignPolicy. Beijing: Shijiezhishichubanshe.

Zhao, H. (2007). China’sOilVentureinAfrica. Retrieved November 21, 2016, from http://www.eai.

nus.edu.sg/BB348.pdf

北京大学非洲研究中心.(2000).中国与非洲.北京:北京大学出版社.

北京外国语大学亚法学院编.(2007).亚非研究《第1辑》.北京:时事出版社.

楚树龙,金威.(2008).中国外交战略和政策.北京:时事出版社.

黄安余.(2005).新中国外交史.北京:人民出版社.



陆苗耕,黄舍骄,林怡.(2006).同心若金:中非友好关系的辉煌历程.北京:世界知识出版社.

王泰平.(1999).中国人民共和国外交史(第三卷:1970-1978).北京:世界知识出版社.

王运泽.(2006).携手同行:中非人民友情写真.北京:世界知识出版社.

袁武.(2006).中国与非洲.北京:五洲传播出版社.

Translated Thai ReferencesMahatthanobol, W. (2006). ChinesePoliticalEconomy. Institute of Asian Studies: Chulalongkorn

University. [in Thai]

Piboonsate, W. (2010). China’s Foreign Policy Toward Africa During 2000-2007. Master’s thesis

(International Relations), Faculty of Political Science, Chulalongkorn University. [in Thai]

Rattanamongkolmas, A. (2004). ForeignPolicys,Studymethods,Theoriesandresearches.Bangkok:

Chulalongkorn University. [in Thai]

Theerawit, K. (1972). ChineseCommunistForeignPolicy. Bangkok: Political Science, Chulalongkorn

University. [in Thai]

Translated Chinese ReferencesAfrican Studies Center of Peking University. (2000). ChinaandAfrica. Beijing: Peking University Press.

[in Chinese]

Beijing Foreign Studies University School of Laws. (2007). AsianandAfricanStudies(Firstseries).

Beijing: Current Affairs Press. [in Chinese]

Chu, S. & Jin, W. (2008). Chinese Diplomatic Strategy and Policy. Beijing: Current Affairs Press.

[in Chinese]

Huang, Yu. (2005). NewChineseDiplomatic. Beijing: People Press. [in Chinese]

Lu, M., Huang, S. & Lin Y. (2006). GloriousHistoryofChina-AfricafriendlyRelations. Beijing: World

Affair Press. [in Chinese]

Wang, T. (1999).HistoryoftheForeignRelationsofthePeople’sRepublicofChina(1970-1978).

Beijing: World Affair Press. [in Chinese]

Wang, Y. (2006). WalkHand inHand: Chinese-AfricanPeople Friendship Portray. Beijing: World

Affair Press. [in Chinese]

Yuan, S. (2006). ChinaandAfrica. Beijing: Wuzhou Broadcast Press. [in Chinese]

วารสารปญญาภวฒน ปท 8 ฉบบท 2 ประจ�าเดอนพฤษภาคม - สงหาคม 2559248


Name and Surname: Wilasinee Piboonsate

Highest Education: Doctor of Laws in International Relations, Institute

of International Studies, Yunnan University, China

University or Agency: Panyapiwat Institute of Management

Field of Expertise: Chinese studies

Address: 85/1 Moo 2, Chaengwattana Rd., Bang Talad, Pakkred,

Nonthaburi 11120

Documents

ปัญญาภิวัฒน์ ปี 8 เล่ม 2journal.pim.ac.th/uploads/content/2016/09/o_1ask0vnpt9k1j6795j189a... · Panyapiwat Journal Vol.8 No.2 May - August 2016