1

รายงานฉบบสมบรณ ป 2559

ผรบผดชอบโครงการ

ดร.ภทราภรณ ศรสมรรถการ ดร.สภาวด แชม นางปารชาต ณ นาน

งานวทยาศาสตรการอาหาร สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

สนบสนนงบประมาณโดย กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

โครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลยป 3 “หมบานมะเมาขาวเหนยว”

โครงการหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ปท 3 ปงบประมาณ 2559

“หมบานมะเมาขาวเหนยว”

กตตกรรมประกาศ รายงานฉบบสมบรณฉบบน เปนการรายงานผลการด าเนนงาน “โครงการหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย : หมบานมะเมาขาวเหนยว” ประจ าป 2559 ของคณะท างาน สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา และภาคเครอขายในชมชนหมบานหมองวาจาก กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ กลมสตรต าบลขะเนจอ และสถานศกษาตางๆ คอ ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด โรงเรยนบานแมระมาดนอย โรงเรยนกลาโหมราชเสนา โรงเรยนบานปาไร ในอ าเภอแมระมาด จงหวดตาก เพอสงเสรมและพฒนาศกยภาพใหชมชนหมบานหมองวา น าองคความรทางดานวทยาศาสตร เทคโนโลยการพฒนาและแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดม ใหไดมาตรฐาน เพอใชประโยชนในการประกอบอาชพและพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมใหชมชน เปนตนแบบ/ตวอยางในการน าวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดม ไปใชประโยชนในการพฒนาเปนศนยเรยนรบมเพาะเทคโนโลยการแปรรปผลตผลทางการเกษตร เพอสรางมลคาเพมและยกระดบสนคาใหมคณภาพ ไดมาตรฐาน ปลอดภย เพมรายไดและศกยภาพในการแขงขนทางการตลาด สามารถพงพาตนเองไดอยางตอเนองและยงยน สงเสรมใหเกดการขยายตวของระบบเศรษฐกจชมชนใหมนคงและยงยน การด าเนนงานประกอบดวยการเสวนากลมเปาหมาย การถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ จ านวน 3 ครง ในหวขอทแตกตางกนตามความตองการของชมชน เพอสรางความเขมแขงใหกบสมาชก และภาคเครอขายในชมชน รวมทงการบมเพาะองคความรและเทคโนโลยเพอสรางยวเกษตร และวทยากรชมชนทมองคความรและเชยวชาญดานอตสาหกรรมอาหาร ใหสามารถไปประยกตใชในการตอยอดถายทอดเทคโนโลย และใชในการผลตเพอลดคาใชจาย และเสรมรายได รวมทงเพอการจ าหนายในเชงพาณชยจรง ไดแก 1) เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ 2) เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ และ 3) การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง รวมทงการสาธต/ถายทอดเทคโนโลยฯ โดยวทยากรในชมชน จ านวน 5 ครง เชน การท าไขเคมพอกดนไขเคมดองน าเกลอ ไขเคมพอกดน การท าเนอหมสวรรค การแปรรปเตาเจยว การผลตไวนผลไม และการท าแยมผลไม ใหกบนกเรยน นกศกษา เกษตรกร และผสนใจ นอกจากน การด าเนนงานในโครงการมการศกษาดงาน ดานอตสาหกรรมเกษตร 4 แหง ไดแก เครอขายหมบานผลตเมลดพนธขาวปลอดภยบานสามขา จงหวดล าปาง บรษท ดอยค าผลตภณฑอาหาร จ ากด จงหวดเชยงราย ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน อนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดฉะเชงเทรา และบรษท ซวายบอสส ฟด จ ากด อ.ศรราชา จ.ชลบร คณะท างาน ขอขอบพระคณส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทสนบสนนงบประมาณด าเนนงาน ประจ าป 2559 และเครอขายคลนกเทคโนโลย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร ทอ านวยความสะดวกตดตอประสานงานในการด าเนนงานในโครงการ ขอขอบคณภาคเครอขายและชมชนหมบานหมองวา ทใหความเชอมนในการเขารวมโครงการจนส าเรจดวยด ขอบคณสถาบนวจยเทคโนโลยเกษตรทอนเคราะหสถานท บคลากร อปกรณเครองมอส าหรบการด าเนนงาน ตลอดจนผทมสวนเกยวของทกทานทสนบสนน และชวยเหลอจงขอขอบคณเปนอยางสงมา ณ ทน คณะท างาน หวงวาเอกสารเลมนจะเปนประโยชนตอผทสนใจทวไป ถาหากมขอบกพรองประการใด คณะท างานยนดรบขอเสนอแนะเพอน ามาใชปรบปรงเอกสารวชาการในครงตอไป

คณะผด าเนนโครงการ ธนวาคม 2559

i

บทสรปส าหรบผบรหาร ชอโครงการ หมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว คณะด าเนนงาน 1. ดร.ภทราภรณ ศรสมรรถการ สงกด สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร 2. ดร.สภาวด แชม สงกด สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร 3. นางปารชาต ณ นาน สงกด สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร ระยะเวลา ปท 3/2559 (1 กมภาพนธ 2559 ถง ธนวาคม 2559) การด าเนนงาน

การด าเนนงานโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย “หมบานมะเมาขาวเหนยว”ในพนทหมบานหมองวา ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมสอด จงหวดตาก ประกอบดวยการเสวนากลมเปาหมาย การถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ จ านวน 3 ครง ในหวขอทแตกตางกนตามความตองการของชมชน ไดแก เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยมและขง รวมทงการตอยอดเทคโนโลยโดยวทยากรในชมชนในการสาธต/ถายทอดเทคโนโลยฯ ใหกบนกเรยน นกศกษา เกษตรกร และผสนใจ จ านวน 5 ครง ในหวขอ การท าไขเคมพอกดนไขเคมดองน าเกลอ ไขเคมพอกดนเหนยว การท าเนอหมสวรรค การแปรรปเตาเจยว การผลตไวนผลไม และการท าแยมผลไม รวมทงมการศกษาดงานดานอตสาหกรรมเกษตร 4 แหง ไดแก เครอขายหมบานผลตเมลดพนธขาวปลอดภยบานสามขา จงหวดล าปาง บรษท ดอยค าผลตภณฑอาหาร จ ากด จงหวดเชยงราย ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน อนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดฉะเชงเทรา และบรษท ซวายบอสส ฟด จ ากด อ.ศรราชา จ.ชลบร

ผลการด าเนนงาน ผลการด าเนนกจกรรมในโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย “หมบานมะเมาขาว

เหนยว” ไดผลสอดคลองและสกกวาเปาหมายทวางไว กลาวคอ ในการด าเนนกจกรรมถายทอดเทคโนโลย จ านวน 3 ครง มสมาชกในเครอขายเขารวมการถายทอดจากโครงการ รวมจ านวน 88 ราย และวทยากรจากหมบานสามารถขยายผลการอบรม/การสาธตเพมอก 5 ครง มผเขารบการถายทอด รวมจ านวน 614 ราย ท าใหมผทไดรบการถายทอดเทคโนโลยรวมทงสน จ านวน 702 ราย จากการตดตามการน าความรไปใชประโยชน หลงการถายทอดเทคโนโลยภายใตโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว จ านวน 88 ราย โดยใชแบบสอบถาม พบวา ผเขารบการฝกอบรมถายทอดเทคโนโลยสามารถน าเอาความรไปใชประโยชนไดทงหมด คดเปนรอยละ 100 โดยสามารถน าไปใชประโยชนทงในดานเปนรายไดหลก/รายไดเสรม การน าองคความรทไดรบไปขยายผลตอในดานการประยกตเปนองคความรใหม/เปนวทยากรและเผยแพรตอ ส าหรบการประเมนรายไดทเพมขนพบวา ผเขาอบรมมรายไดเพมขนโดยเฉลย 1,586.36 บาท/เดอน หรอ ผเขารบการอบรมมรายไดเพมขนโดยเฉลย 19,036.32 บาท/ป และผลตอบแทนของโครงการมมลคา 6.70 เทาของงบประมาณทไดรบการอดหนน

ในการด าเนนกจรรมของโครงการ สามารถสรางวทยากรชมชน ได จ านวน 16 ราย ซงเปนผทมความเชยวชาญในเทคโนโลยทถายทอด สามารถขยายผลองคความรเผยแพรตอไดในชมชนและภาคเครอขาย กอใหเกดการสรางงานและอาชพในชมชน และสถานศกษาทเปนภาคเครอขาย

ii

ตารางผลผลต/ผลลพธของโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตร ปงบประมาณ พ.ศ. 2559

ผลผลต/ผลลพธ หนวย คาเปาหมายปท 3

ผลการด าเนนงาน

1. จ านวนหมบาน/ชมชน ทน าเทคโนโลยทไดรบการถายทอดไปใชประโยชน (สรางอาชพ เพมรายได ลดรายจาย และเพมคณภาพชวต)

ชมชน 8 1. วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ 2. กลมสตรต าบลขะเนจอ 3. โรงเรยนแมระมาดนอย 4. กศน. อ าเภอแมระมาด 5. โรงเรยน สรรพวทยาคม อ.แมสอด จ.ตาก 6. ขาราชการต ารวจฝกอบรม นายรอย 53 (กดต.) รอย 2 และคณะครฝกและแมบานต ารวจ กก.5 บก.กฝ. คายนเรศวรมหาราช 7. โรงเรยนรวมไทยพฒนา 1 อ.พบพระ จ.ตาก 8. วสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง บานชยภทอง ต.นคมพฒนา อ.เมอง จ.ล าปาง 9. กลมแปรรปอาหารจากผลตผลทางการเกษตร บานแมหละไทย หม 1 ต.แมหละ อ.ทาสองยาง จ.ตาก 10. วสาหกจชมชนแปรรปถวแระญปนเพอสขภาพ ต.แมแตง อ.แมแตง จ.เชยงใหม

2. จ านวนเทคโนโลยทมการถายทอด ระบชอเทคโนโลยหลก/รอง

เรอง 3 มากกวา 10 เรอง

: การแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมตางๆ เชน ไขเยยวมา ชาผกเชยงดา ชาเขยวใบหมอน ชาตะไคร ตะไครอบแหง คกกเนย คกกตะไคร คกกถว/ถวลสง กมมเยลลผลไม น าพรกอบแหง (น าพรกไสอว และน าพรกเตาเจยว) และไสอวจากน าพรกไสอวแหง ไสกวนจากผลมะเมา ขงดองน าผงสามรส กระเทยมโทนดองน าผงสามรส และขนมปงใสไสกวนมะเมา

3. จ านวนวทยากรชมชนทสรางความเชยวชาญในเทคโนโลยทถายทอด

คน 15 16 คน

4. จ านวนผรบการถายทอดเทคโนโลย*** คน 100 702 คน (รวมผเขาอบรมโดยวทยากรชมชน) 5. รอยละ 50 ของผรบการถายทอดน าไปใชประโยชน รอยละ 60 65 6. ความพงพอใจของผรบบรการในหมบาน/ชมชนทด าเนนการในระดบด-ดมาก

รอยละ 85 92.32

iii

สารบญ บทท หนา 1. รายละเอยดโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย 1

แบบฟอรมขอเสนอโครงการ “งานหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2559”

1

2. การด าเนนการถายทอดเทคโนโลยและการศกษาดงาน 36 3. ผลการประเมนระหวางการถายทอดเทคโนโลย 43 4. ผลการตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงการถายทอดเทคโนโลย 46 5. สรปผลการด าเนนงานโครงการตามขอเสนอโครงการ 50 6. ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการด าเนนโครงการ 54 7. ภาคผนวก 55 ภาคผนวกท 1: บนทกขออนมต 56 ภาคผนวกท 2: รายชอผเขารบการอบรม ผลการประเมนหลงการถายทอดเทคโนโลย และแบบ

ตดตามการน าความรไปใชประโยชน 57

ภาคผนวกท 3: ภาพกจกรรมการด าเนนงานโครงการหมบาน: หมบานมะเมาขาวเหนยวป 2559 75 ภาคผนวกท 4: แบบผลการน าผลงานวจยและพฒนาไปใชประโยชน 84

iv

1

แบบฟอรมขอเสนอโครงการเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณ กจกรรมสงเสรมการน าวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมเพอเพมศกยภาพการผลต และเศรษฐกจชมชน : งานหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๙

บทท 1 รายละเอยดโครงการ

1. ชอหนวยงานหรอสถาบนการศกษา : สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ลานนา 2. ชอหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย : หมบานมะเมาขาวเหนยว 3. ผรบผดชอบและผรวมโครงการ

3.1 หวหนาโครงการ ชอ – นามสกล ดร.ภทราภรณ ศรสมรรถการ ต าแหนง อาจารย สถานทตดตอ งานวทยาศาสตรการอาหาร สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร

202 หม 17 ต าบลพชย อ าเภอเมอง จงหวดล าปาง 52000 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 0-5434-2553, 08-5056–2339 โทรสาร 0-5434-2550 อเมล patr99@hotmail.com, s_patr@yahoo.com

3.2 ผรบผดชอบรวมคนท 1 ชอ – นามสกล ดร.สภาวด แชม ต าแหนง อาจารย สถานทตดตอ งานวทยาศาสตรการอาหาร สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 0-5434-2553, 08-9939–9136 โทรสาร 0-5434-2550 อเมล chamsupawadee@gmail.com

3.3 ผรบผดชอบรวมคนท 2 ชอ – นามสกล นางปารชาต ณ นาน ต าแหนง พนกงานปฏบตการวทยาศาสตร สถานทตดตอ งานวทยาศาสตรการอาหาร สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 0-5434-2553, 08-9852–4924 โทรสาร 0-5434-2550

3.4 ผน า/แกนน า/ ชมชนหรอประธานกลมทเขารวมโครงการ 3.4.1 ชอ – นามสกล ดต.บญธรรม แหลมคม

ต าแหนง เหรญญกและแกนน ากลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ สมาชก อสวท. ท 8543 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-9961-6132

3.4.2 ชอ – นามสกล นางกานดา แหลมคม ต าแหนง ประธานกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และประธานสตรต าบลขะเนจอ

สมาชก อสวท. ท 9291 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-7208-0255

3.4.3 ชอ – นามสกล นายปรด เลศวภา ต าแหนง ผใหญบาน หมท 6 ต าบลขะเนจอ

2

3.4.4 ชอ – นามสกล นางสกญญา แสนชนะอาชา ต าแหนง ผชวยผใหญบาน หมท 6 ต าบลขะเนจอ สถานทตดตอ บานผใหญบาน หมท 6 บานหมองวา ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด

จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-49377-9658

3.4.5 ชอ – นามสกล นางสาวยะราวรรณ โกสงเนน ต าแหนง ผน ากลมสตร บานหมองวา สถานทตดตอ 89 หมท 10 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-9838-6470

3.4.6 ชอ – นามสกล นางหลา เขยวปอม ต าแหนง ผน ากลมสตร บานแมระมาดนอย สถานทตดตอ หมท 8 บานแมระมาดนอย ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

63140 3.5 เจาหนาทในทองถนทเขารวมโครงการ

3.5.1 ชอ – นามสกล นางรตนาภรณ มะกรดอนทร ต าแหนง ฝายสงเสรมกจกรรม

สถานทตดตอ ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด (กศน. อ าเภอแมระมาด) 206 หมท 4 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140

โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-5726-3808 3.5.2 ชอ – นามสกล นายอลงกรณ ถาแกว

ต าแหนง ผอ านวยการโรงเรยนบานแมระมาดนอย ชอ – นามสกล นายอ านวย แกวนาลย ต าแหนง ฝายสงเสรมกจกรรม โรงเรยนบานแมระมาดนอย สถานทตดตอ เลขท 150 หมท 8 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-7850-4017

3.5.3 ชอ – นามสกล นางสมพศ วงษอ านาจ ต าแหนง ผอ านวยการโรงเรยนกลาโหมราชเสนา สถานทตดตอ 133 หมท 6 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-1036-4553

3.5.4 ชอ – นามสกล พ.ต.ท. นรนดร ไชยรตน ต าแหนง ผบ. กองรอย ตชด. 345 สถานทตดตอ กองรอยต ารวจตระเวณชายแดน 345 อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-68911-1882

3.5.5 ชอ – นามสกล นางรณ หอทอง ต าแหนง ผอ านวยการโรงเรยนบานปาไร สถานทตดตอ 151 หมท 2 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-6209-8837

3

3.5.6 ชอ – นามสกล นายบจา รงเรองวนาศรม ต าแหนง สมาชก อบต. ต าบลขะเนจอ

3.5.7 ชอ – นามสกล นายบจา รงเรองวนาศรม ต าแหนง สมาชก อบต. ต าบลขะเนจอ

สถานทตดตอ องคการบรหารสวนต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 05-5581-488

3.6 ทปรกษาโครงการ/ผสนบสนนโครงการ 3.6.1 ชอ – นามสกล นายเกยรตศกด กจการ

ต าแหนง อาจารย กศน. สถานทตดตอ กศน. อ าเภอแมระมาด 206 หมท 4 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 09-3301-4981

3.6.2 ชอ – นามสกล นายเฉลยว ทองทน ต าแหนง หวหนาเกษตร อ าเภอแมระมาด สถานทตดตอ ส านกงานเกษตรอ าเภอแมระมาด อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-1727-6271

3.6.3 ชอ – นามสกล นายดเรก ปตสาร ต าแหนง นกวชาการพฒนาชมชนช านาญการ โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-8814-6769 ชอ – นามสกล นางหสตกมล นายอง ต าแหนง นกวชาการพฒนาชมชนช านาญการ สถานทตดตอ ส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอแมระมาด อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-2225-9109

3.6.5 ชอ – นามสกล นายชนานนท ดลยธรรม ต าแหนง ผชวยผจดการ สถานทตดตอ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สาขาแมระมาด อ าเภอแม

ระมาด จงหวดตาก 63140 โทรศพท (มอถอ/ทท างาน) 08-9556-5877

4. ลกษณะโครงการ : โปรดใสเครองหมาย ใน ทตองการและใหขอมลใหครบถวน 1) หมบาน วท. (ตอเนอง) ใหระบปทเรมด าเนนการ........ปท 3................. 2) หมบาน วท. (แมขายขยายลก) ระบปแรกทเปนแมขาย (แนบแบบส ารวจความพรอมและความตองการของหมบานลกขาย) 3) หมบาน วท.(ใหม) (แนบแบบฟอรมแสดงเจตจ านงฯ)

4

5. หลกการและเหตผล 5.1 ความเปนมาหมบาน หมบานหมองวา หมท 6 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก เปนหมบานทเกดขนเองตาม

ธรรมชาตในต าบลขะเนจอ ซงเดม “ขะเนจอ” เปนภาษากะเหรยงแปลวา “รงผง ท ารงทตนไมใหญบรเวณล าหวยทไหลผานต าบล” จงเรยกต าบลขะเนจอ และประชากรสวนใหญเปนชาวไทยภเขา เผากะเหรยง และบางหมบานเปนประชากรทอพยพยายมาจากจงหวดล าพน สมาชกในหมบานหมองวามจ านวน 186 ครวเรอน ประกอบดวยประชากรในหมบานประมาณ 650 คน อาชพหลกชมชนเปนเกษตรกรรม อาชพรองคอ คาขาย และรบจางอนๆ ทวไป การหตกรรมพนบานเปนอาชพเสรมของชมชน ชมชนสวนใหญด าเนนการผลตพชผลการเกษตรขนมากนเองเพอการบรโภคและใชประโยชนภายในชมชน รายไดเฉลยตอเดอนของสมาชกครวเรอนระหวาง 5,000 – 10,000 บาท สวนใหญมการศกษาต ากวาระดบปรญญาตร ผลตภณฑชมชนของหมบานหมองวา ไดแก ผลตภณฑไวนผลไม (มะเมา) ของกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ (สมาชกกลม 345 ราย) ซงไดรบรางวลชนะเลศการประกวดไวนผลไมสนามภาคเหนอ คณภาพจากกรมสรรพสามต ประจ าป 2547 และไดรบการรบรองเปนผลตภณฑ OTOP (One Tambol One Product) ระดบ 4 ดาวของจงหวดตากในป พ.ศ. 2553 รวมทงมผลตภณฑต าบลอนๆอก ไดแก เครองดมสมนไพร ผาทอพนเมอง ผาทอกะเหรยง (ถงยาม เสอกะเหรยง และผาถง) เปนตน

มะเมา เปนผลไมหลกของกลมวสาหกจชมชนฯ และชมชนหมบานหมองวา โดยมพนทปลกเพอการอนรกษมะเมาสายพนธทองถนตามปาชมชน ประมาณ 30 ไร ปลกโดยสงเสรมใหสมาชกกลมปลกเพอเสรมรายได ประมาณ 20 ไร โดยเฉพาะจากผลมะเมาขาวเหนยว (ภาษาเหนอ เรยกวา มะเมาตาควาย) ซงเปนพชเฉพาะถนทปลกไดดในต าบลขะเนจอ และเปนการปลกแบบอนทรย ภมปญญาชาวบานไดใชประโยชนจากมะเมาในทางสมนไพรตางๆ เชน ใบออนมรสเปรยวใชประกอบอาหาร ใบและเปลอกตนใชทดสอบเหดพษ กงกานใชตมน าอาบส าหรบผทเพงคลอดบตร ท าใหมดลกเขาอเรวขน เมลดใชรกษาแผลสดและแผลรอนใน เปนตน มะเมาขาวเหนยวมขนาดผลเลกคลายกบเมาสรอย มสแดงเขมขน รสชาตเปรยวอมหวาน รวมทงมกลนรสจด จงเปนพนธทเหมาะสมในการน าไปแปรรปผลตภณฑเครองดม อกทงยงมสารตานอนมลอสระกลม “แอนโธไซยานนส (anthocyanins)” อยสง มะเมาขาวเหนยวมความแตกตางจากมะเมา หรอหมากเมาของจงหวดสกลนคร ซงเปนเมาหลวงทมขนาดผลใหญ มสแดงและด า รสเปรยว ฝาดและหวานปนกน มะเมาพนธขาวเหนยว เปนสายพนธเฉพาะในชมชนทใชในการผลตไวนมะเมา ซงเปนผลตภณฑชมชนของหมบานหมองวาทไดรบรางวลระดบ OTOP ระหวางป พ.ศ. 2547-2553 ของจงหวดตาก โดยมกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอเปนกลมหลกในการแปรรปไวนมะเมา ทมก าลงการผลตประมาณ 500-1,000 ลตร หรอ 700-1,200 ขวดตอป แตระหวางป พ.ศ. 2554-2555 กลมวสาหกจฯ ประสบปญหาดานคณภาพและความสม าเสมอของผลตภณฑทวางจ าหนาย จงท าใหผลตภณฑถกลดระดบผลตภณฑเปน OTOP 3 ดาว กลมวสาหกจชมชนฯ จงไดเขารวมโครงการคลนกเทคโนโลยในปงบประมาณ 2555 “การพฒนากระบวนการผลตและคณภาพไวนผลไมกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอเพอการด าเนนธรกจอยางยงยน” และประสบผลส าเรจในการพฒนาคณภาพไวนผลไม สงผลใหผลตภณฑไวนมะเมามคณภาพดเปนไปตามมาตรฐาน จนไดรบการยอมรบมากขน ผลตภณฑไวนมะเมาจงได รางวลระดบ OTOP เพมเปน 4 ดาว ของจงหวดตาก ตงแตป พ.ศ. 2556 เปนตนมา สามารถขยายตลาดเพอจ าหนายไดมากขน ท าใหก าลงการผลตไวนมะเมาเพมขน 2-3 เทา (ไมนอยกวา 2,000-3,000 ลตรตอป และกลมวสาหกจชมชนฯ ตองการจะเพมก าลงการผลตมากขน เพอรองรบตลาดในการจ าหนายทเพมมากขนเปนไมนอยกวา 12,000-40,000 ขวดตอป นอกจากน กลมวสาหกจฯ และชมชน อยระหวางการปรบปรงและขยายอาคารสถานทผลตไวนผลไม และสรางสถานทผลตเครองดมชนดตางๆ จากมะเมา เพอเสรมรายไดจากการผลตไวนมะเมาดวย จงตองการจะขยายพนทปลกผลมะเมาขาวเหนยวใหมากขน โดยวางแผนทจะสงเสรมและขยายพนทปลกมะเมาอกประมาณ 50 ไร ในอนาคตอนใกลน

5

กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ซงเปนกลมหลกในการแปรรปผลตภณฑจากมะเมา มโครงสรางในการบรหาร และด าเนนงาน ดงแผนภาพท 1 และมแผนการตลาดในการจ าหนายผลตผลตภณฑ โดยการจ าหนายโดยตรงในพนทการผลต ในรปแบบการจ าหนายผลตภณฑซงเปนผลผลตมะเมาในทองถน รวมกบการทองเทยวสถานทผลตเชงนเวศนแบบผสมผสาน เปนศนยเรยนรทางวชาการ และบมเพาะเทคโนโลยการแปรรปผลตผลดานเครองดม เชน ไวนมะเมา และน าผลไมจากผลมะเมา ใหกบลกคาทวไป โดยเฉพาะอยางยงนกทองเทยวทมาทองเทยวในอ าเภอแมสอด และอ าเภอแมระมาด ในจงหวดตาก ในพนทจงหวดใกลเคยง และจงหวดในภาคเหนอ โดยสงจ าหนายฝากขายตามรานขายของช า รานอาหาร หางสรรพสนคา รานขายของฝาก และแหลงทองเทยวตางๆ รวมทง การจดแสดงและจ าหนายสนคาตามเทศกาล และนทรรศการตางๆ ในนามสนคา OTOP และจากการเขารวมโครงการคลนกเทคโนโลยทท าใหคณภาพของผลตภณฑไวนมะเมาดขน สงผลใหมการสงซอสนคาโดยตรงจากลกคาในจงหวดทองเทยว ไดแก กาญจนบร เชยงใหมล าปาง ภเกต และกรงเทพมหานคร ในรปแบบการตลาดแบบปากตอปากของลกคา (viral marketing) และโซเชยลมเดย (Social meadia) เชน เฟสบค (Facebook) เพมมากขนเรอยๆ ท าใหผลผลตของมะเมาไมเพยงพอตอความตองการสนคาทเพมมากขน

แผนภาพท 1 โครงสรางของกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และภาคเครอขาย

กลมวสาหกจชมชนฯ นอกจากจะเปนศนยการแปรรปผลตภณฑไวนผลไม ไดแก ไวนมะเมา และไวน

สมนไพรของชมชนแลว ยงเปนศนยเรยนรและบมเพาะเทคโนโลยการแปรรปผลตผลทางการเกษตร โดยเฉพาะอยางยงการผลตไวนผลไม ไวนสมนไพร และน าผลไม รวมทงผลตภณฑจากถวเหลอง เชน เตาเจยว ซอว เตาห และน าพรกเตาเจยว ใหกบโรงเรยน รวมทงศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย และกลม

สมาชก รวมลงทนกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ จ านวน 345 ราย

ประธานกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ นางกานดา แหลมคม

รองประธานกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ นางจนทรหอม ดอยแกวขาว

เหรญญก กลมวสาหกจชมชนฯ 1. นายบญธรรม แหลมคม 2. นายสมชาย รนมกดา 3. นางนงคราญ ค าต า

เลขา กลมวสาหกจชมชนฯ นางสาวฐตกณต ยารงษ

ประชาสมพนธ กลมวสาหกจชมชนฯ 1. นายแปง ตนยศ 2. นางฟองจนทร ดอยแกวขาว

บรหารการผลตผลตภณฑ นายบญธรรม แหลมคม

บรหารการตลาดผลตภณฑ 1. นางจนทรหอม ดอยแกวขาว 2. นางสาวฐตกณต ยารงษ

ภาคเครอขาย ดงขอ 3.5

ทปรกษา/ผสนบสนนโครงการ ดงขอ 3.6

6

เกษตรกรเครอขายในอ าเภอแมระมาดดวย โดยมหนวยงานราชการทดแลและสนบสนนในดานตาง ไดแก องคการบรหารสวนต าบลขะเนจอ ส านกงานเกษตรต าบลขะเนจอ กรมการพฒนาชมชน และกรมพฒนาสงคมอกดวย

5.2 เหตผล ความตองการหรอประเดนปญหาทตองการน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยเขาไปแกไขหรอพฒนาหมบาน

ในการแปรรปท าผลตภณฑเครองดมของกลมวสาหกจชมชน ประสบปญหาดานคณภาพและความสม าเสมอของผลตภณฑทวางจ าหนาย ท าใหไมสามารถด าเนนการผลตและขยายการจ าหนายผลตภณฑไดดเทาทควร ผลจากการด าเนนงานโครงการบรการใหค าปรกษา และไดตอเนองสโครงการถายทอดเทคโนโลย โดยสมาชก อสวท.ของคลนกเทคโนโลย ในป 2555 “การพฒนากระบวนการผลตและคณภาพไวนผลไมกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอเพอการด าเนนธรกจอยางยงยน” โดยคณะท างานจากงานวทยาศาสตรการอาหาร รวมกบคลนกเทคโนโลย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ภายใตการสนบสนนงบประมาณจากกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ท าใหกลมวสาหกจชมชนไดเพมองคความร และทกษะในกระบวนการผลตไวนผลไม และไวนสมนไพรมากขน ไดสายพนธยสต รวมทงขอมลเทคนคกระบวนการผลตไวนมะเมาและไวนลกหวาทเหมาะสม รวมถงสามารถผลตน ามะเมา และน าลกหมอน/มลเบอรทมคณภาพ ปจจบนมลกคาสนใจผลตภณฑ และมตวแทนจ าหนายตองการน าผลตภณฑไวนมะเมาและไวนลกหวาไปจ าหนาย และขยายตลาดมากขน กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และชมชนหมบานหมองวา จงตองการจะตอยอดเทคโนโลย น าความรทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปแกปญหาและพฒนาหมบานในการพฒนากระบวนการผลต รวมทงสถานทผลตอาหารและเครองดมใหเปนไปตามมาตรฐาน GMP โดยเฉพาะผลตภณฑไวนมะเมา และน ามะเมา ใหไดมาตรฐาน GMP พนฐาน และไดรบเครองหมาย อย. (เลขสารบบอาหาร) เพอการรบรองความปลอดภยในการผลต และรกษาคณภาพของผลตภณฑใหดสม าเสมอ และมความปลอดภยตอผบรโภคในเชงพาณชย จากผลส าเรจของการเขารวมโครงการถายทอดเทคโนโลยของคลนกเทคโนโลย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร ในป พ .ศ. 2555 สงผลใหกลมวสาหกจชมชนฯ ของหมบานหมองวา ต าบลขะเนจอ ไดรบอนมตงบประมาณสนบสนนจากภาครฐ และกยมเงนจากธนาคารเพอการเกษตร (ธกส.) มาลงทน เพอใชในการปรบปรงอาคารสถานทผลตไวนผลไม และสรางสถานทผลตเครองดมตามมาตรฐาน GMP ของส านกงานสาธารณสข เพอจดซอวสด-อปกรณ-เครองมอทจ าเปนในการผลตและควบคมคณภาพเครองดมจากมะเมาขาวเหนยว ผลตภณฑเครองดมจากผลมะเมา เชน ไวนมะเมา น ามะเมาเบอรพรอมดม น ามะเมาเบอรชนดหวาน มะเมาเบอรสกดเขมขน เปนตน รวมทงเครองดมจากผก-ผลไมและสมนไพรทปลกในชมชน เชน ไวนลกหวา น าลกหวา ไวนมลเบอร น ามลเบอร และเครองดมฟกทอง เปนตน เพอใหไดรบอนญาตสถานทผลตอาหาร และเลขสารบบอาหาร (เครองหมาย อย.) จนสามารถจ าหนายผลตภณฑเครองดมได รวมทงเปนเงนทนหมนเวยนในการด าเนนการ นอกจากน ชมชนหมบานหมองวา รวมกบกลมวสาหกจชมชน กลมสตรต าบลขะเนจอ และภาคเครอขายซงเปนโรงเรยนในต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก มความตองการทจะรบการถายทอดเทคโนโลยและองคความรดานการพฒนาสถานทผลตอาหารและเครองดมของวสาหกจชมชนใหไดมาตฐาน GMP และไดอนญาตเครองหมายสารบบอาหาร (เครองหมาย อย.) การท า สปารคลงไวนผลไม การปรบปรงน าดมเพอบรโภคในชมชน หรอใชในการผลตอาหารและเครองดม การแปรรปผลตภณฑตางๆ จากน าผงและกลวย ผลตภณฑจากไข ผล ตภณฑเนอสตว ผลตภณฑขนมอบหรอผลตภณฑเบเกอรตางๆ เชน ขนมปง และเคกชนดตางๆ รวมทงตอยอดการแปรรปผลตภณฑน าพรกจากเตาเจยวดวย เพอลดรายจายในชมชน และลดการซอผลตภณฑจากนอกพนท และยงเปนการถนอมรกษาอาหาร และเพมมลคาของวตถดบทมการผลตในโรงเรยนและในชมชน อกทง สมาชกในชมชนสามารถผลตผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพ สะอาด และปลอดภยบรโภคไดเองในชมชน ซงเปนลดการพงพาผลตภณฑอาหารจากภายนอกชมชน

7

5.3 รายงานความกาวหนาในการด าเนนงานหมบานตงแตปแรกทเรมด าเนนการจนถงปลาสดทรบงบประมาณ

(ไดแกไขปญหา พฒนาและสรางความเชยวชาญทางดานเทคโนโลยใหกบหมบานฯ ในเรองใดบาง มผลลพธทางเศรษฐกจ สงคมทเกดขนจากผลท ากจกรรมตาง ๆ เทาไหร อยางไร และมเหตผลความจ าเปนและเรองใดทตองด าเนนการตอไปเพอการพฒนา)

ผลการด าเนนงาน ปท 1 (ปงบประมาณ 2557) สมาชกในชมชนไดใหความรวมมอเปนอยางดในการด าเนนงานตามโครงการ ตงแตกลมแกนน า กลม

สมาชกในหมบาน ชมชนหมบานหมองวา โดยเฉพาะอยางยง กลมวสาหกจชมชนฯ กลมสตรต าบลขะเนจอ กศน .อ าเภอแมระมาด และภาคเครอขายกลมโรงเรยนในอ าเภอแมระมาด ทมความกระตอตอรนและมความเขมแขงของกลมทดมาก รวมทงใหความรวมมอในการด าเนนงานตางๆ ทเกยวของไดเปนอยางดในการประสานงานในการด าเนนงานกบเครอขายหนวยงานในชมชนเชน กองรอยต ารวจตระเวณชายแดน 345 อบต.ต าบลขะเนจอ ส านกงานเกษตรอ าเภอ ส านกงานพฒนาชมชน เปนตน ในการด าเนนงานของโครงการฯ เปนไปวตถประสงควางไวทงการสรางเครอขาย การสรางกระบวนการวเคราะหและสรางการเรยนรโดยชมชน ทงจากการถายทอดเทคโนโลยดานตางๆ รวมทงการท าเวทสรปบทเรยน เพอคนความรสชมชนหลงการถายทอดและการประชมรวมของหมบาน โดยมบทสรปผลการด าเนนงานดงตารางท 1 และรปท 1-3 ดงน

1) การใหค าปรกษาแกชมชนและเสวนากลมเปาหมาย เครอขาย ไดผลส าเรจตามแผนงานทวางไว ดงน

5.3.1 การใหค าปรกษาแกชมชน เรอง “หลกเกณฑวธการทดในกระบวนการผลตและแปรรปอาหารและเครองดมทมคณภาพและปลอดภยตามระบบการปฏบตทดในกระบวนการผลตอาหาร (GMP)” ใหกบกลมวสาหกจชมชน ต.ขะเนจอ อ.แมระมาด จ.ตาก โดยกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ สนบสนนงบประมาณคาอาหารกลางวน ส าหรบผเขารวมประชม

5.3.2 การท าประชาคม และจดการเสวนากลมเปาหมายและภาคเครอขาย เพอชแจงทศทางและสรางความเขาใจรวมกนในการด าเนนงานโครงการ ทประชม มมตรวมกนในการเขารวมเรยนร เทคโนโลยการแปรรปและควบคมคณภาพผลตภณฑจากมะเมา ถวเหลอง ผลตภณฑจากผลตผลทางการเกษตรในชมชน เชน กลวย ฟกขาว ฟกทอง การขออนญาตเครองหมาย อย. และกลยทธการบรหารจดการธรกจและการตลาด โดยน ารองดวยการแปรรปมะเมาพนธขาวเหนยว และถวเหลอง เปนตน

8

รปท 1 กจกรรมการใหค าปรกษาเรอง “หลกเกณฑวธการทดในกระบวนการผลตและแปรรปอาหารและเครองดม

และการเสวนากลมเปาหมาย และเครอขายเพอชแจงทศทางและสรางความเขาใจฯ ณ กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

2) การฝกอบรมเชงปฏบตการถายทอดเทคโนโลย

การถายทอดเทคโนโลย เปนการฝกอบรมเชงปฏบตการ ไดด าเนนการจ านวน 5 ครง ดงตารางท 1 และรปท 2 และสามารถด าเนนงานแลวเสรจตามแผนงานทขอขยายระยะเวลาด าเนนการถงเดอนธนวาคม 2557

สามารถด าเนนงานไดแลวเสรจตามแผนทงหมด 5 ครง ซงหวขอการถายทอดเทคโนโลยจะแตกตางกนตามความตองการของชมชน มผ เขารบการถายทอดเทคโนโลยเกนเปาหมายทต งไว จ านวน 165 คน โดยมเยาวชน ผประกอบการเอกชนและเกษตรกรจากจงหวดล าปาง และชลบร เขามารวมดวย จงท าใหงบประมาณในการถายทอดเทคโนโลยฯ บางสวนไมเพยงพอ อยางไรกตาม กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และ ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยในอ าเภอแมระมาด (กศน.) ไดสนบสนนวตถดบและวสดตางๆ รวมทงอาหารกลางวน ส าหรบการฝกอบรมฯ ในบางครงดวย

9

ตารางท 1 ระยะเวลา สถานทด าเนนงาน และหวขอองคความรและเทคโนโลยทด าเนนการถายทอดเทคโนโลย 5 ครง

ครงท วน-เดอน-ป หวขอเรอง พนทด าเนนงาน จ านวน

ผรบบรการ 1. 12-13 ม.ย.

2557 การแปรรปและการควบคมคณภาพผลตภณฑอาหารและเครองดมจากมะเมาขาวเหนยว: น ามะเมาเบอรชนดตางๆ แยมมะเมา (ใชงบประมาณ 30,032.10 บาท)

กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

47 คน

2. 4-5 ก.ค. 2557

การแปรรปและการควบคมคณภาพผลตภณฑอาหารโปรตนจากถวเหลอง: เตาเจยว ซอว เตาฮวย เตาหแขง การเตรยมเชอราเขยว (ใชงบประมาณ 33,557 บาท) 34,667.44

สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร

27 คน

3. 31 ก.ค.-2 ส.ค. 2557

การแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมจากผกและผลไมในชมชน: นมถวเหลองบรรจขวด น าสมนไพร เชน น าลกหวา น าตะไคร น ากระเจยบ และเยลลเมาเบอร (ใชงบประมาณ 34,667.44 บาท)

กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

42 คน

4. 17-18 ต.ค. 2557

เทคนคการแปรรปเครองดมเบอรสกดเขมขน กมมเยลลมะเมา และกลยทธการบรหารจดการธรกจสความส าเรจ (ใชงบประมาณ 43,348.50 บาท)

สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร

24 คน

5. 13-14 พ.ย. 2557

การพฒนากระบวนการผลตไวนเมาเบอร และการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพตามระบบ GMP (ใชงบประมาณ 25,227 บาท)

กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

25 คน

รวมทงหมด 165 คน หมายเหต : ผรบการถายทอดเทคโนโลยเปนผรวมโครงการในกลมเดม: 40-45 คน (จากวสาหกจชมชนต าบล

ขะเนจอ กลมสตรต าบลขะเนจอ กลม กศน.อ าเภอแมระมาด และโรงเรยนแมระมาดนอย) โดยเปนองคความรและเทคโนโลยในหวขอตางๆ ทแตกตางกนตามความตองการของผรวมโครงการ

10

รปท 2 ตวอยางกจกรรมการถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการครงท 1-5 ใหกบกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

และภาคเครอขาย ประจ าป 2557

11

ผลการถายทอดเทคโนโลยฯ และการน าความรทไดรบไปใชประโยชนทง 5 ครง ผเขารบการอบรมระหวางรอยละ 83.69-98.67 ใหคะแนนความพงพอใจในระดบมากถงมากทสด (เฉลยระหวาง 4.29-4.45 คะแนน) ดงตารางท 2-3 ผเขารบการอบรมพงพอใจผลสมฤทธหลงการถายทอดเทคโนโลย โดยสามารถน าความรไปใชประโยชน หลงการถายทอดเทคโนโลยทง 5 ครงคดเปนรอยละ 100 โดยคาดวาองคความรและเทคโนโลยทไดรบจะสามารถชวยลดรายจาย/เพมรายไดมากกวา 1,001–3,000 บาทตอเดอน จนถงคาดวารายไดจะเพมขน 6,001 บาท ถงมากกวา 10,000 บาท ดงตารางท 4-5 ตารางท 2 รอยละผลการประเมนความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลยผรวมโครงการ และผสนใจใน

โครงการ “หมบานมะเมาขาวเหนยว” จ านวน 5 ครง (ปงบประมาณ 2557)

รายการ รอยละระดบความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลย ในระดบมากถงมากทสด ครงท 1-5

1 2 3 4 5 เฉลย ขอมลวดความพงพอใจ 1. มขนตอนการใหบรการ เชน การแจงใหทราบกอนอบรม การประสานงานและใหขอมล ท าใหทานไดรบความสะดวกแคไหน

100 85.19 100 100 100 97.04

2. วทยากร เจาหนาทใหบรการดวยความยมแยมแจมใส เปนกนเอง

100 100 97.67 100 100 99.53

3. สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม มพรอมในการอบรม

93.62 100 95.35 95.83 100 96.96

เฉลย 97.87 95.06 97.67 98.61 100 ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร 4. ความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชน เชน ประกอบอาชพ หรอใชในชวตประจ าวนไดมากนอยแคไหน

95.74 100 97.67 91.67 100 97.02

5. เนอหาทวทยากรสอนทานสามารถเขาใจไดนอยแคไหน 93.62 93.60 95.35 87.50 100 94.01 6. วทยากรถายทอดความร ท าใหทานเขาใจและไดรบความรเพมขน

95.74 100 95.35 95.83 100 97.38

7. เวลาการอบรมเหมาะสมหรอไม 63.83 77.78 76.74 91.67 96 81.20 8. ชวงเวลาของการจดการอบรมมความเหมาะสม 72.34 74.07 69.77 95.83 96 81.60 9. ความคมคาหรอประโยชนทไดรบเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย

80.85 92.59 90.70 95.83 100 91.99

เฉลย 83.69 90.12 87.60 93.06 98.67

12

ตารางท 3 คาเฉลยคะแนนผลการประเมนความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลยของผรวมโครงการ และ

ผสนใจในโครงการ “หมบานมะเมาขาวเหนยว” จ านวน 5 ครง (ปงบประมาณ 2557)

รายการ รอยละระดบคะแนนความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลย ครงท 1-5

1 2 3 4 5 เฉลย ขอมลวดความพงพอใจ 1. มขนตอนการใหบรการ เชน การแจงใหทราบกอนอบรม การประสานงานและใหขอมล ท าใหทานไดรบความสะดวกแคไหน

4.75 4.36 4.48 3.96 4.37 4.38

2. วทยากร เจาหนาทใหบรการดวยความยมแยมแจมใส เปนกนเอง

4.71 4.92 4.85 4.37 4.74 4.71

3. สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม มพรอมในการอบรม

4.58 4.88 4.48 4.30 4.44 4.53

เฉลย 4.68 4.72 4.60 4.21 4.52 ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร 4. ความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชน เชน ประกอบอาชพ หรอใชในชวตประจ าวนไดมากนอยแคไหน

4.42 4.40 4.46 4.85 4.63 4.55

5. เนอหาทวทยากรสอนทานสามารถเขาใจไดนอยแคไหน 4.17 4.48 4.37 4.63 4.70 4.47 6. วทยากรถายทอดความร ท าใหทานเขาใจและไดรบความรเพมขน

4.63 4.56 4.50 4.67 4.74 4.62

7. เวลาการอบรมเหมาะสมหรอไม 4.33 4.36 4.04 3.89 3.98 4.12 8. ชวงเวลาของการจดการอบรมมความเหมาะสม 4.42 4.32 3.96 3.85 4.00 4.11 9. ความคมคาหรอประโยชนทไดรบเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย

4.42 4.60 4.41 4.11 4.53 4.41

เฉลย 4.40 4.45 4.29 4.33 4.43 ตารางท 4 ผลการประเมนความพงพอใจผลสมฤทธหลงการถายทอดเทคโนโลย โครงการหมบานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว จ านวน 5 ครง (ปงบประมาณ 2557)

รายการ ระดบความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลยครงท 1-5 1 2 3 4 5 เฉลย

ขอมลผลสมฤทธ 1. น าความรไปใชประโยชนได 100 100 100 100 100 100 2. น าความรไปใชประโยชนไมได - - - - - -

13

ตารางท 5 ผลการประเมนการน าความรไปใชประโยชน หลงการถายทอดเทคโนโลยโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว จ านวน 5 ครง จ านวน 5 ครง (ปงบประมาณ 2557)

ความคาดหวงการน าความรไป

ลดรายจาย รอยละของผอบรมทสามารถน าความรไปใชประโยชน

หลงการถายทอดเทคโนโลยครงท 1-5 1 2 3 4 5

ขอมลผลสมฤทธ 1. นอยกวา 1,000 บาท 6.25 - 58.18 60.87 32.00 2. 1,001 – 2,000 บาท - 33.33 34.88 17.39 52.00 3. 2,001 – 3,000 บาท 25.00 22.22 2.33 8.70 4.00 4. 3,001 – 4,000 บาท 41.68 37.04 2.33 4.35 - 5. 4,001 – 5,000 บาท 20.83 - - - 4.00 6. 5,001 – 6,000 บาท - 7.41 2.33 4.35 4.00 7. 6,001 – 7,000 บาท - - - - - 8. 7,001 – 8,000 บาท - - - 4.35 - 9. 8,001 – 9,000 บาท 2.08 - - - 4.00 10. 9,001 – 10,000 บาท 2.08 - - - - 11. มากกวา 10,000 บาท 2.08 - - - - รวม 100 100 100 100 100 2. เรมน าความรทไดรบไปใชเมอใด 1. หลงการอบรมทนท 77.08 25.93 32.56 17.39 40.00 2. หลงการอบรมภายใน 1 เดอน 22.92 70.37 44.19 13.04 16.00 3. หลงการอบรมภายใน 3 เดอน 2.33 21.74 28.00 4. หลงการอบรมภายใน 6 เดอน 3.70 20.93 47.83 16.00 3. ความรทไดรบไปใชทไหน 1. ใชในครอบครว 79.17 33.33 72.09 73.91 56.00 2. ใชในชมชน/กลม 14.58 33.33 9.30 13.04 36.00 3. ใชในทท างาน - 7.41 2.33 4.35 - 4. ใชเมอมโอกาส 6.25 25.93 16.28 8.70 8.00 4. น าความรไปขยายผลตอในดานใด 1. ประยกตเปนองคความรใหม 87.50 66.67 69.77 69.57 56.00 2. เปนวทยากรถายทอดเทคโนโลย/เผยแพรตอ 10.42 25.93 13.95 17.39 32.00 3. ใหบรการ / ค าปรกษา 2.08 3.70 16.28 13.04 12.00 4. อนๆ (โปรดระบ ) - 3.70 - - - รวม 100 100 100 100 100

14

3) การเผยแพรผลงาน โดยจดนทรรศการวชาการ “มหกรรมวทยาศาสตรและเทคโนโลย ป พ.ศ. 2557” ผรบผดชอบโครงการ 3 คน และตวแทนหมบานฯ 2 คนไดเผยแพรผลงานตามโครงการ และ

ผลตภณฑตนแบบเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑจากมะเมาขาวเหนยว เชน ไวนมะเมา เครองด มน ามะเมาในรปแบบตางๆ เชน น ามะเมาเบอรพรอมดม น ามะเมาเบอรเขมขน น ามกซเบอร น ามะเมาเบอรสกดเขมขน แยม เยลล และกมมจากมะเมาเปนตน รวมทงเตาเจยวและซอวอนทรย และจดชมผลตภณฑทพฒนาไดบางชนดดวย เพอทดสอบการยอมรบของผบรโภค ใน “มหกรรมวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าป พ.ศ.2557” ระหวางวนท 12 - 19 สงหาคม 2557 ณ ศนยประชมและแสดงสนคานานาชาตเฉลมพระเกยรต 7 รอบพระชนมพรรษา จงหวดเชยงใหม นอกจากน ไดน าเสนอขอมลผลการด าเนนงานของหมบานมะเมาขาวเหนยว ในรปแบบของแผนพบ เรอง “ผลตภณฑอาหารและเครองดมทมศกยภาพ...จากมะเมาขาวเหนยว” ดงรปท 3

รปท 3 กจกรรมแสดงผลงานการด าเนนงานโครงการหมบานมะเมาขาวเหนยว ใน “มหกรรมวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย ประจ าป พ.ศ.2557” และแผนพบองคความร/เทคโนโลยจากการด าเนนงานตามโครงการฯ

15

4) การประเมนการด าเนนโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าป 2557 4.1) ประเมนสถานะพฒนาหมบาน วท. ปท 1 มผ เขารวมประชม รวมท งหมด 37 คน (ดงรปท 4) รวมท งตวแทนหนวยงานภาครฐหรอ

ทองถน ไดแก นายอ าเภอแมระมาด ตวแทนจากพฒนาชมชนอ าเภอแมระมาด ตวแทนจากองคการบรหารสวนต าบลแมระมาด 2 ราย ผชวยผใหญบานหมองวา ผอ านวยการโรงเรยนบานปาไร โรงเรยนราชเสนากลาโหม ผจดการธนาคารเพอการเกษตรอ าเภอแมระมาด ตวแทนผอ านวยการโรงเรยนแมระมาดนอย และตวแทนจากศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด (กศน.) เปนตน ผลการประเมนพบวา โครงการฯ หมบานมะเมาขาวเหนยว ผานการประเมนสถานะหมบานฯ ในปท 1 โดยไดคะแนนเฉลยรวมจากดานความเชยวชาญรวม 20 คะแนน ความพรอมรวม 19.5 คะแนน ดานการมสวนรวมรวม 19.5 คะแนน ดานการบรณาการรวมกบหนวยงานตางๆได คะแนนรวม 20 คะแนน และดานความสามารถในการขยายลกขายรวม 14.5 คะแนน รวมทงหมด 93.50 คะแนน

4.2) การประเมนผลลพธทเปนมลคาทางเศรษฐกจฯ มผเขารวมรบการตรวจประเมนจากคณะกรรมการฯ รวมทงหมด 49 คน (ดงรปท 4) ไดแก

ผ ร บผดชอบโครงการ ผ จ ดการคลนกเทคโนโลย และสมาชกหม บานวทยาศาสตร ฯ รวมท งตวแทนหนวยงานภาครฐหรอทองถนเขารวมประชมดวย ไดแก นายอ าเภอแมระมาด ตวแทนจากกศน .อ าเภอแมระมาด เกษตรอ าเภอแมระมาด ส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอแมระมาด ธกส .อ าเภอแมระมาด สมาชกกล มวสาหกจชมชนต าบลขะเนจ อ กล มสตรต าบลขะเนจ อ นกเรยน และนกศกษาจากภาคเครอขายโรงเรยนในอ าเภอแมระมาด

ผลการประเมน พบวา คณะกรรมการฯ ประเมนใหโครงการหมบาน วทน .: หมบานมะเมาขาวเหนยว ผานเกณฑการประเมนผลลพธทเปนมลคาทางเศรษฐกจฯ ในการด าเนนงานป 2557

รปท 4 กจกรรมการตรวจประเมนเพอประเมนสถานะพฒนาหมบาน วท. และการประเมนผลลพธทเปนมลคาทาง

เศรษฐกจฯ โครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว ปท 1 ประจ าป พ.ศ. 2557

16

5) ผลการน าองคความรและเทคโนโลย/ผลงานวจยและพฒนาไปใชประโยชน

5.1 ผลการด าเนนงานในโครงการ เกดผลส าเรจในดานตางๆ ดงน 5.1.1 กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ทเขารวมโครงการฯ และรวมบมเพาะเทคโนโลยการผลตไวน

ผลไม สงผลใหผลตภณฑไวนมะเมามคณภาพดเปนไปตามมาตรฐานจนไดรบการยอมรบมากขน ผลตภณฑไวนมะเมาจงไดรางวลระดบ OTOP เพมเปน 4 ดาว ของจงหวดตาก ตงแตป พ.ศ. 2557 เปนตนมา สามารถขยายตลาดเพอจ าหนายไดมากขน ท าใหก าลงการผลตไวนมะเมาเพมขน 2-3 เทา และสามารถจ าหนายไดในราคาทสงขนจากราคาจ าหนาย 250 บาทตอขวด เปนราคา 300-400 บาทตอขวด รายไดจากการจ าหนายจงเพมขนจากประมาณ 1 ลานบาท เปนเกอบ 2 ลานบาทในป 2557 จากผลส าเรจดงกลาว กลมวสาหกจชมชนฯ จงตองการจะเพมก าลงการผลตมากขน เพอรองรบตลาดในการจ าหนายทเพมมากขนเปนไมนอยกวา 12,000-40,000 ขวดตอป จงไดขออนมตงบประมาณสนบสนนจากภาครฐ และกยมเงนจากธนาคารเพอการเกษตร (ธกส.) มาลงทน เพอใชในการปรบปรงอาคารสถานทผลตไวนผลไมและเครองดม โดยจะเรมด าเนนการในปงบประมาณ 2558

จากการเขารบการถายทอดเทคโนโลยดานเทคนคการแปรรปน าผลไม ตวอยางผลตภณฑน าเมาเบอรของกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ไดถกคดเลอกจากส านกงานพฒนาชมชน อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก ในการเตรยมพฒนาผลตภณฑน าผลไมจากผลมะเมา และผลไมอนๆ เขารวมโครงการพฒนาผประกอบการรนใหมโดยเครอขาย OTOP เพอสงคมของจงหวดตาก หรอโครงการ Baby OTOP กลมวสาหกจชมชนฯ จงจะด าเนนการกอสรางสถานทผลตเครองดมฯ ดวยเงนกจาก ธกส. และตงเปาหมายในการขออนญาตผลตและขอเครองหมาย อย. ผลตภณฑเครองดมน าผลไมและสมนไพร โดยน ารองจากเครองดมมะเมาเบอร 3 ชนด ใหไดภายในป พ.ศ. 2558

5.1.2 ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยในอ าเภอแมระมาด (กศน.) อยระหวางการน าเอาเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑหมกจากถวเหลอง เชน เตาเจยว และซอว บรรจเขาอยในหลกสตรการเรยนวชาชพ ของ กศน. ในปการศกษา 2558 โดยจะมตวแทนชมชนทเขารวมโครงการหมบานฯ รวมเปนวทยากรและอาจารยพเศษ นอกจากน กศน. ไดจดสรรงบประมาณในการกอสรางศนยเรยนร /สถานทผลตและแปรรปเตาเจยวและซอวขน รวมกบวสาหกจชมชนขะเนจอ ซงอยระหวางการกอสราง

5.1.3 การสรางวทยากร เยาวชนเกษตรกร และนกวทยาศาสตรรนเยาว ดงน - วทยากรผเชยวชาญในการแปรรปผลตภณฑไวนผลไม น าผลไมและสมนไพร ผลตภณฑเตาเจยว-ซอว

ในชมชน จ านวน 6 คน ไดแก ดต.บญธรรม แหลมคม นางกานดา แหลมคม นางสาวยะราวรรณ โกสงเนน นางสาวฐตกณต ยารงษ นางสาวบรพา โสภณพนดา และนายสรศกด บ าเพญทระนง โดย กศน.และตชด. ไดจดท าศนยเรยนร และไดถายทอดเทคโนโลยดงกลาวใหแกชมชน/กลมโรงเรยนอ าเภอแมระมาด 4 ครง

- สรางเยาวชนเกษตรกร และนกวทยาศาสตรรนเยาวเครอขายในโรงเรยนแมระมาดนอย คอนางสาวศรลกษณ นางสาวนนชชา ถานอย นายสธ งามงอนคร นางสาวสายธาร แขกระโทก นายเทพบตร แขกระโทก เดกหญงเรยา ด.ญ. มาลย ด.ญ.วราพร โดยนกเรยนทรวมโครงการ น าองคความร และเทคโนโลยทไดรบไปตอยอดในการท าโครงงานวทยาศาสตร และโครงงานอาชพระดบมธยมศกษา ซงไดรางวลชนะเลศระดบเขต

5.2 ผลของการน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ ไปใชประโยชนของผรวมโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย “หมบานมะเมาขาวเหนยว” ทง 5 กลม ดงน

5.2.1 กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ไดใหขอมลวาสามารถน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง การผลตไวนผลไม น าผลไมชนดตางๆ แยมเมาเบอร เตาเจยวและซอว ไปใชประโยชนในการเพมรายได ลดรายจาย และขยายชองทางในการจ าหนายสนคาของกลม

17

5.2.2 กศน.อ าเภอแมระมาด ใหขอมลวา สามารถน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง การผลตน าผลไมชนดตางๆ ไวนผลไม น าสมนไพร เตาเจยวและซอว น าไปใชประโยชนในการจดท าหลกสตรระยะสนของหนวยงานหรอโรงเรยน ส าหรบใหนกศกษา กศน. ใชในการประกอบอาชพ และประยกตใชในการผลตอาหารปลอดภย ชวยลดรายจายในครวเรอน และสรางอาชพใหกบนกศกษา กศน.

5.2.3 กลมน าสมนไพรเพอสขภาพทม (กลม Baby Otop) รายงานวา สามารถน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง การผลตน าสมนไพร และกลยทธการบรหารการตลาดและธรกจ ไปใชประโยชนในการสรางรายไดใหกบกลม

5.2.4 อาจารยและนกเรยนโรงเรยนแมระมาดนอย รายงานวา สามารถน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง การผลตอาหารและเครองดมทมคณภาพ เชน น าผลไม น าสมนไพร เตาเจยว และซอว น าไปใชประโยชนในการชวยลดรายจายในในโครงการอาหารกลางวนใหกบนกเรยนในโรงเรยน

5.2.5 อาจารยและนกเรยนโรงเรยนบานปาไร รายงานวา สามารถน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง การท าเตาเจยว และซอว ซงเปนการถายทอดเทคโนโลยฯ ตอยอดโดยกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ สงผลใหโรงเรยนสามารถน าไปใชประโยชนในการชวยลดรายจายในในโครงการอาหารกลางวนใหกบนกเรยนในโรงเรยน

5.2.6 กลมสตรบานแมระมาดนอย หม 8 รายงานวา สามารถน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง การผลต เตาเจยวและซอว ซงเปนการถายทอดเทคโนโลยฯ ตอยอดโดยกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ สงผลใหกลมสตรบานแมระมาดนอย น าไปใชประโยชนในการสรางรายไดใหกบกลม และชวยลดรายจายในครวเรอน เนองจากสามารถท าการผลตไดเองในชมชน จากวตถดบถวเหลองในชมชน

5.3 ผลตภณฑอาหารและเครองดมทไดจากการด าเนนงานตามโครงการฯ ตวอยางผลตภณฑอาหารและเครองดมทพฒนาไดจากมะเมาขาวเหนยว ผก -ผลไม และสมนไพรใน

ชมชน ทไดจากการวจยและพฒนาในโครงการหมบานมะเมาขาวเหนยว ไดแก น าเมาเบอรพรอมดม น าเมาเบอรเขมขน น าเมาเบอรสกดเขมขนพรอมดม ไวนเมาเบอรเกรดพรเมยม แยมเมาเบอร แยมมกซเบอรน าหวาเบอร น ามกซเบอรพรอมดม น ามกซเบอรเขมขน เตาเจยว และซอว

รปท 6 ตวอยางผลตภณฑอาหารและเครองดมจากมะเมาขาวเหนยว และถวเหลองทพฒนาจากโครงการฯ

18

ผลการด าเนนงาน ปท 2 (ปงบประมาณ 2558) การด าเนนงานของโครงการฯ เปนไปวตถประสงควางไวทงการแลกเปลยนเรยนร/วเคราะหบทเรยน

วางแผนตอเนองจากปท 1 เพอจดกระบวนการเรยนร องคความรและเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดม ใหเกดความตอเนอง เตมเตมและเพมทกษะ ความเชยวชาญและประสบการณดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยมงเปาหมายการพฒนากจกรรมทสรางเอกลกษณของชมชนซงรวมถงองคความรและเทคโนโลยอนๆ ทชวยแกไขประเดนปญหาทเกยวของได โดยมการเสรมกระบวนการเรยนรเชงปฏบตการเชงสาธตใหชมชนใชเปนฐานการสรางพฒนาการ และเสรมการศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนร/เทคโนโลยดานอตสาหกรรมอาหารใหมๆ ในแหลงเรยนรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยอนๆ เพอเปนฐานขอมลทจะน าไปสกระบวนการปรบปรงและพฒนา มงเนนการด าเนนงานทมประสทธภาพวางแผนการท างานแบบมสวนรวมจากการบรณาการรวมระหวางภาคเครอขายในชมชน และหนวยงานทองถน ใหบรรลส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไว เพอใหสมาชกสามารถน าไปปฏบตไดอยางสอดคลองกบหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงรวมถงพฒนากระบวนการถายทอด จดกระบวนการเรยนรเสรมสรางทกษะทางดานการเปนวทยากรกระบวนการถายทอดเทคโนโลยส าหรบแกนน าของกลมวสาหกจชมชน และภาคเครอขายดวย นอกจากน ไดมการพฒนามาตรฐานคณภาพผลตภณฑไวนมะเมาเกรดพรเมยม และผลตภณฑแยมจากผลมะเมาจนเปนทยอมรบ

จากการด าเนนงาน ผเขารวมโครงการสวนใหญ โดยเฉพาะอยางยงกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และกลมสตรต าบลขะเนจอ ภาคเครอขายโรงเรยน โดยเฉพาะโรงเรยนแมระมาดนอย และเครอขา ยศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด มความกระตอตอรน และมความเขมแขงของกลมทดมาก รวมทงใหความรวมมอในการด าเนนงานตางๆ ทเกยวของไดเปนอยางด สามารถสรางผเชยวชาญ /วทยากรชมชน และยวเกษตรกรดานการแปรรปผลตภณฑอาหาร จ านวนไมนอยกวา 5 คน ทสามารถถายทอดเทคโนโลยใหกบชมชน และผสนใจได ในหวขอดาน การท าไวนผลไมทมคณภาพ การท าน าผลไมและน าสมนไพร ผลตภณฑแยมผลไม การท าเตาเจยวและซอวเพอสขภาพ การท าหมสวรรค กนเชยง หมแดดเดยว แหนมและไสกรอกเปรยว เปนตน โดยสรปผลการด าเนนงาน ดงตารางท 6 และรปท 6-7 ซงสรปไดดงน

1) การใหค าปรกษาแกชมชนและเสวนากลมเปาหมาย เครอขาย ผน าหมบานมะเมาขาวเหนยว สมาชกหมบานหมองวา วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ กลมสตรต าบล

ขะเนจอ ภาคเครอขายโรงเรยนจาก กศน.อ าเภอแมระมาด และโรงเรยนแมระมาดนอย รวมทงตวแทนสวนราชการทองถน จดเวททบทวน/ประชมแลกเปลยนวเคราะหบทเรยนจากการรวมโครงการปท 1 เพอหารอรวมกนในการสรปหวขอทจะด าเนนการถายทอดองคความร และเทคโนโลยเทคโนโลย ประจ าป พ.ศ. 2558 ไดแก การผลตสปารคลงไวนจากมะเมาและผลไมในชมชน การพฒนาผลตภณฑไวนมะเมาดวยสายพนธยสตทมเอกลกษณเฉพาะ การผลตชาจากสมนไพรในชมชน เชน ชาเขยวใบหมอน ชาผกเชยงดา ผลตภณฑอนๆ จากมะเมา และเทคโนโลยการใชประโยชนจากน าผงในการอาหารและเครองดม บมเพาะการผลตผลตภณฑ ณ สถานทผลตจรง เพอใหไดผลตภณฑทมคณภาพมาตรฐาน และปลอดภย เทคโนโลยการผลตอาหารวางและขนมขบเคยวทสะอาด มคณคาและปลอดภย เชน ขาวเกรยบและขาวแตนสมนไพร ขนมอบหรอผลตภณฑเบเกอร (Bakery products) จากสมนไพร การแปรรปผลตภณฑเนอสตวตางๆ เชน แหนม ลกชน หมยอ และกนเชยง รวมทงการแปรรปผลตภณฑจากกลวยเชน กลวยอบน าผง กลวยกวน การแปรรปอาหารจากไข เชน การท าไขเคม ไขเยยวมา และตอยอดการท าน าพรกเตาเจยว

19

2) การฝกอบรมเชงปฏบตการถายทอดเทคโนโลย 2.1 การถายทอดเทคโนโลยฯ โดยวทยากรชมชน ซงเปนผรวมโครงการฯ หมบานมะเมาขาว

เหนยว ไดตอยอดองคความร และเทคโนโลยการผลตเตาเจ ยว ไปประยกตใชในการอบรมใหกบชมชน จ านวน 2 ครง โดยครงท 1 อบรมเรอง “การผลตเตาเจยวจากถวเหลองสมนไพรเพอสขภาพ” ใหกบกลมสตรผสงอายบานแมระมาดนอย หม 8 ต.ขะเนจอ อ.แมระมาด จ.ตาก จ านวน 14 คน และครงท 2 เรอง “การผลตเตาเจยว และน านมถวเหลองสมนไพรเพอสขภาพ” ใหกบนกเรยน โรงเรยนบานปาไร จ านวน 35 คน ดงรปท 6 ผลการเขาอบรมทง 2 ครง ผเขาอบรมมความพงพอใจตอการเขาอบรมจากวทยากรชมชนในโครงการฯ สามารถน าไปปฏบตและผลตไดจรง สามารถลดรายจานในครวเรอนได อกทง เกดการรวมกลมกนของกลมสตรผสงอายบานแมระมาดนอยหม 8 เพอท าการผลตเตาเจยวจ าหนายในชมชนตอไป

รปท 6 กจกรรมการถายทอดเทคโนโลย โดยวทยากรชมชน/ผน าหมบานมะเมาขาวเหนยว จ านวน 2 ครง

2.2 การถายทอดเทคโนโลยฯ โดยผรบผดชอบโครงการ เปนหวขอและเนอหาเทคโนโลยทแตกตางกนตามความตองการของชมชนและสมาชกทรวมโครงการ ผลการด าเนนงานสามารถด าเนนงานไดแลว เสรจตามแผนท งหมด 4 คร ง ย งคงเหลอการถายทอดเทคโนโลยคร งท 5 อ ก 1 คร ง เร อง “เทคโนโลยการแปรรปขาวแตน และไขเคมทมคณภาพ” รวมทงการศกษาดงานนอกสถานท ซงตามแผนงานจะด าเนนการระหวางวนท 29-31 ตลาคม 2558

มผเขารบการถายทอดเทคโนโลยทง 4 ครง รวมทงหมด 114 คน รวมทงผ เขารบการอบรมสมทบจากชมชนหมบานอนๆ และกลมวสาหกจชมชนปลกถวเหลองฝกสดจากจงหวดเ ชยงใหม ดงรปท 8 โดยจ านวนผเขารบการอบรมคดเปนรอยละ 90-95 ใหคะแนนความพงพอใจหลงการฝกอบรมฯ ดานกระบวนการ-ขนตอนการใหบรการ ดานการประสานงานและการใหขอมล ดานวทยากรและเจาหนาทผใหบรการ ดานสถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ และเอกสารอบรม ความพงพอใจตอขอมลเพอการปรบปรงหลกสตรดานการน าความรไปใชประโยชน เนอหาและวทยากรทถายทอด ระยะเวลา และชวงเวลาการอบรม และความคมคาเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย ไดคะแนนระดบมากถงมากทสด (คะแนนเฉลยระหวาง 4.6-5.0 คะแนน) และจากการตดตามการน าความรไปใชประโยชน ผเขารบการอบรมใหขอมลวา สามารถน าความรไปใชประโยชนได หลงการถายทอดเทคโนโลยทง 4 ครงคดเปนรอยละ 100 ผเขาอบรมรอยละ 30-40 คาดวาองคความรและเทคโนโลย

20

ทไดรบจะสามารถชวยลดรายจาย/เพมรายได มากกวา 2,001–3,000 บาทตอเดอน และมผเขาอบรมบางสวนคดเปนรอยละ 10-12 คาดวารายไดจะเพมขนถง 7,001-9,001 บาท

การด าเนนงานตามโครงการ เกดผลส าเรจในดานตางๆ ดงน 1) กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ สามารถผลตผลตภณฑไวนมะเมาเกรดพเมยม (Premium grade)

ดวยเชอยสตสายพนธเฉพาะ ทไดเปนผลตภณฑ OTOP ระดบ 4 ดาว ของจงหวดตาก ป พ.ศ. 2558 รวมทง ไวนมะเมาไดรบการจดเปนผลตภณฑทบงชอตลกษณของต าบลแมระมาด ผลจากการพฒนาคณภาพและมาตรฐานผลตภณฑไวนมะเมา ชวยเพมรายไดและเพมมลคาทางเศรษฐกจผลตภณฑไวนมะเมาของกลมวสาหกจชมชนฯ ใหเพมมลคาจากราคาจ าหนาย 250 บาทตอขวด เปนราคา 450-600 บาทตอขวด และยงชวยขยายตลาดผลตภณฑมากขน ไวนมะเมาเปนทตองการของตลาดผบรโภคไวนผลไมเพมมากขน

นอกจากน กลมวสาหกจฯ สามารถผลตแยมมะเมา Homemade ทสามารถจ าหนายในรานจ าหนายของฝากและทระลกในจงหวดตาก และจงหวดภเกต ในราคาจ าหนาย 80-120 บาทตอขวดบรรจ 200-220 กรม ท าใหกลมวสาหกจฯ มรายไดเพมขน จากผลส าเรจดงกลาว กลมวสาหกจชมชนฯ จงขออนมตงบประมาณสนบสนนจากภาครฐ และกยมเงนจากธนาคารเพอการเกษตร (ธกส.) มาลงทน เพอใชในการปรบปรงอาคารสถานทผลตน าผลไมและผลตภณฑแยมผลไม และมเปาหมายจะน ารองขออนญาตผลตเครองดมมะเมาเบอร 3 ชนด ใหไดเครองหมาย อย. โดยอยระหวางการด าเนนงานในป พ.ศ. 2558-2559

2) ผลจากการรบองคความรและเทคโนโลยการแปรรปอาหารโปรตนหมกจากถวเหลอง เชน เตาเจยว ซอว และน าสมนไพร เปนเทคโนโลยทสามารถท าการผลตเองไดงายในชมชน กลมวสาหกจชมชนฯ จงเปนแกนน าในการน าเทคโนโลยทไดรบไปตอยอดประยกตใชในการถายทอดเทคโนโลยการแปรรปฯ ใหกบสมาชกในชมชนและเครอขายใกลเคยง 2 ครง คอ จดอบรมใหกลมสตรผสงอาย บานแมระมาดนอย หม 8 ต.ขะเนจอ อ.แมระมาด จ.ตาก เรอง “การผลตเตาเจยวจากถวเหลองสมนไพรเพอสขภาพ” ผเขารบการอบรมสามารถน าไปตอยอดในการผลตเตาเจยวดวยตนเองเพอลดรายจายในการซอเครองปรงรสในครวเรอน และยงสงผลใหกลมสตรบานแมระมาดนอย หม 8 รวมกลมกนเพอท าการผลตเตาเจยวสขภาพจ าหนายในชมชนตอไป และจดอบรมครงท 2 ใหกลมนกเรยนโรงเรยนบานปาไร หม 2 ต.ขะเนจอ อ.แมระมาด จ.ตาก เรอง “การผลตเตาเจยว และการท าน านมถวเหลองสมนไพรเพอสขภาพ” ผเขาอบรมสามารถน าไปประยกตใชในการท าเตาเจยวเสรมสขภาพ และน านมถวเหลองเพอสขภาพในโครงการอาหารกลางวนของโรงเรยน รวมทงชวยลดรายจายในการซอเครองปรงรส และเครองดมทสะอาดและปลอดภยบรโภคกนเองในชมชน อกทงเทคโนโลยการแปรรปยงชวยสรางมลคาเพมใหกบผลผลตถวเหลองอนทรย จากราคาวตถดบกโลกรมละ 5-10 บาท เมอน ามาท าเปนผลตภณฑเตาเจยวและซอว ท าใหมลคาเพมขน 2-3 เทา โดยถวเหลองประมาณ 1 กโลกรม ผลตเตาเจยวไดประมาณ 4-5 ขวด สามารถจ าหนายในชมชนไดในราคา 20-25 บาทตอขวด (ขอมลจากวสาหกจชมชนฯ)

3) ผลจากการเขารวมโครงการหมบาน วทน. หมบานมะเมาขาวเหนยว ป พ.ศ. 2557-2558 ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด มความมนใจ และสนบสนนงบประมาณคาวสด และอปกรณตางๆ ในการกอสรางอาคารศนยปฏบตการผลตเตาเจยว -ซอว ณ กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ดงรปท 7 เพอใชเปนศนยเรยนร/ศกษาดงาน และฝกปฏบต การท าเตาเจยว-ซอว การเตรยมหวเชอราบรสทธ (Aspergillus oryzae) ใหกบนกศกษาของ กศน. และชมชน และสถานทผลตเตาเจยวและซอวเพอจ าหนายของชมชน คาดวาจะแลวเสรจพรอมใชเปนสถานทผลต และฝกอบรมภายในป พศ . 2558 น และตงเปาหมายจะขออนญาตสถานทผลตเตาเจยวบรรจภาชนะบรรจทปดสนท เพอขออนญาตเครองหมาย อย. ของชมชนตอไป ภายในป พ.ศ. 2559

นอกจากน กศน. อ าเภอแมระมาด ไดน าเอาองคความรและเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑหมกจากถวเหลอง เชน เตาเจยว และซอว ทไดรบจากการเขารวมโครงการฯ บรรจเขาอยในหลกสตรการเรยนวชาชพ ของ

21

กศน. ในปการศกษา 2558 น โดยจะมตวแทนชมชนทเขารวมโครงการหมบานฯ จากกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ รวมเปนวทยากรและอาจารยพเศษในหลกสตรดงกลาว โดยใชสถานท อาคารศนยปฏบตการผลตเตาเจยว-ซอว ณ กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

4) การสรางวทยากร เยาวชนเกษตรกร และนกวทยาศาสตรรนเยาว ดงน - วทยากรผเชยวชาญในการแปรรปผลตภณฑไวนผลไม น าผลไมและสมนไพร ผลตภณฑเตาเจยว -ซอว

ผลตภณฑแยมและเยลลจากมะเมา ลกหวา และผลหมอน จ านวน 8 คน ไดแก ดต.บญธรรม แหลมคม นางกานดา แหลมคม นางสาวยะราวรรณ โกสงเนน นายอ านวย แกวนาลย นายเทดเกยรต แหลมคม นายผจญ ก าทา นางสาวฐตกณต ยารงษ และนางสาวบรพา โสภณพนดา โดยรวมกบ กศน. อ าเภอแมระมาด และโรงเรยนตชด. ไดจดท าศนยเรยนร และไดถายทอดเทคโนโลยดงกลาวใหแกชมชน/กลมโรงเรยนอ าเภอแมระมาด 2 ครง

- สรางเยาวชนเกษตรกร และวทยากรดานเทคโนโลยการแปรรปอาหารรนเยาวของเครอขายในโรงเรยนแมระมาดนอย ไดแก นายเทพบตร แขกระโทก นายจระพงษ พรมเออย ด.ญ. จนทรวรรณ วทช านาญ ด.ญ.จนทรจรา เจยรคร ด.ญ.จนทรจร เจยรคร ด.ญ.ศรพร องกลรตน โดยนกเรยนทรวมโครงการ น าองคความร และเทคโนโลยทไดรบไปตอยอดในการท าโครงงานวทยาศาสตร และโครงงานอาชพระดบมธยมศกษาและเปนแกนน าในการสาธตและถายทอดเทคโนโลยการแปรรปอาหาร โดยเฉพาะผลตภณฑจากกลวย และผลตภณฑจากถวเหลอง ในโรงเรยนแมระมาดนอย และ กศน.อ าเภอแมระมาด

5) องคความร และเทคโนโลย และผลการด าเนนตามโครงการฯ อยระหวางการน าเขาบรณาการรวมกบแผนปฏบตงานดานการพฒนาหมบานหมองวาดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลยโดยชมชน

รปท 7 กจกรรมการกอสรางอาคารศนยเรยนรและปฏบตการผลตเตาเจยว-ซอวของ กศน. และชมชน

22

ตารางท 6 สรปผลการด าเนนงานในโครงการหมบานมะเมาขาวเหนยว ปท 2 (ปงบประมาณ พ.ศ. 2558)

กจกรรม (ตามโครงการทไดรบอนมต) 1. วทยากรของชมชน/กลมผน าหมบานฯ/สมาชก อสวท.ในโครงการ ทไดรบการพฒนาศกยภาพจากการเขารวมโครงการฯ ในปท 1 ด าเนนการถายทอดเทคโนโลยดานการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดม ซงตอยอดจากองคความรและเทคโนโลยทไดรบจากโครงการหมบานฯ ปท 1 (ป พ.ศ. 2557) ใหภาคเครอขายกลมโรงเรยนและผสนใจในอ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 2 ครง ไดแก

1.1 เรอง “การผลตเตาเจยวจากถวเหลองสมนไพรเพอสขภาพ” ใหกลมสตรผสงอาย บานแมระมาดนอย หม 8 ต.ขะเนจอ อ.แมระมาด จ.ตาก (วนท 12-15 และ 30-31 มกราคม 2558) 1.2 เรอง “การผลตเตาเจยว และการท าน านมถวเหลองสมนไพรเพอสขภาพ” ใหนกเรยนโรงเรยนบานปาไร หม 2 ต.ขะเนจอ อ.แมระมาด จ.ตาก (วนท 2-4 และ 16 กมภาพนธ 2558)

2. การถายทอดเทคโนโลย ครงท 1 เรอง “การแปรรปและควบคมคณภาพผลตภณฑเนอสตว” วนท 14-16 พฤษภาคม 2558 ณ สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มทร.ลานนา จงหวดล าปาง และศกษาดงานการแปรรปผลตภณฑอาหารตามระบบ GMP ครงท 1 ณ โรงงานหมยอปาป อ.เมอง จ.ล าปาง 3. การถายทอดเทคโนโลยครงท 2 เรอง “การแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากกลวยเพ อเพมมลคา” วนท 27-29 สงหาคม 2558 ณ สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มทร.ลานนา 4. การถายทอดเทคโนโลยครงท 3 เรอง “การเพมมลคาผลตผลทางการเกษตรในชมชนในรปแบบของผลตภณฑอาหารวางทมคณภาพ” เชน ขาวเกรยบ ขนมเคกนง ขนมปง ชาเขยวใบหมอน ชาผกเชยงดา” วนท 23-25 กนยายน 2558 ณ โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก 5. การถายทอดเทคโนโลยครงท 4 เร อง “การพฒนาคณภาพไวนเมาเบอรและไวนหมอนดวยยสตสายพนธเฉพาะ เทคนคการท าแยมจากผลไมเบอร และการแปรรปน าพรกเตาเจยวทมคณภาพ ” วนท 11-13 ตลาคม 2558 ณ กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ต.ขะเนจอ อ.แมระมาด จ.ตาก 6. ใหค าแนะน ากลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ เพอปรบปรงและพฒนาสถานทผลตไวนผลไม และออกแบบโครงสราง และแปลนภายในอาคารสถานทผลตเครองดมบรรจในภาชนะปดสนท ตามมาตรฐาน GMP พนฐาน เพอเตรยมความพรอมการขออนญาตสถานทผลต 7. การถายทอดเทคโนโลยครงท 5 เร อง “เทคโนโลยการแปรรปขาวแตน และไขเคมทมคณภาพ” รวมทงการศกษาดงานนอกสถานท” จะด าเนนการในวนท 29-31 ตลาคม 2558 ณ สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร และวสาหกจชมชนกลมไขเคมพอกดนเหนยวภเขาไฟ อ.แมเมาะ จ.ล าปาง

23

รปท 8 กจกรรมการถายทอดเทคโนโลย โดยผรบผดชอบ/คณะท างานในโครงการหมบานมะเมาขาวเหนยว จ านวน 4 ครง

จากผลการประชมรวมกบสมาชกหมบ านฯ ทรวมโครงการ (ลงวนท 13 ตลาคม 2558 ดง

เอกสารแนบทายโครงการ) มขอสรปและมความประสงคทจะตอยอดเทคโนโลยและองคความร เพอแกไขประเดนปญหา น าองคความรและเทคโนโลยมาตอยอดในการพฒนาอาชพ ชวยลดรายจาย เพมรายได และตอยอดในการน าไปใชประโยชนในการเรยนรของเยาวชนบตรหลาน สถานศกษา กลมอาชพ รวมทงเสรมสรางศกยภาพ ความเขมแขงอยางยงยนใหกบชมชนได โดยม ประเดนปญหา ทตองการรบการถายทอดเทคโนโลย/

24

แกไขปญหาเพมเตม ในปท 3 (พ.ศ. 2559) ดงน 1. น าประปาภเขา มปญหาเรอง น ากระดาง และหนปนในน า ท าใหสมาชกในชมชนปวยเปนนวกน

คอนขางมาก ชมชนจงตองการพฒนาน าประปาภเขาเพอเปนน าดมทปลอดภยตามมาตรฐานน าดมของกระทรวงสาธารณสข และเปนแหลงน าในการท าผลตภณฑไวนผลไม และเครองดมของวสาหกจชมชนดวย ซงอยระหวางการประสานงานกบหนวยงานทดแล แกไขปญหา และใหการสนบสนนเทคโนโลยการผลตน าประปาของอ าเภอแมระมาด

2. กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ตองการพฒนาสถานทผลตรวมทงเครองมอและอปกรณทจ าเปนในการผลตเครองดม โดยเฉพาะไวนผลไม น าผลไมในภาชนะบรรจปดสนท เชน น ามะเมาพรอมดม น ามะเมาเขมขน เครองดมสกดเมาเบอร รวมทงสถานทผลตผลตภณฑแยมผลไมจากมะเมา ผลหมอน ฟกขาว และกลวย ใหไดตามมาตรฐานระบบการปฏบตทดในการผลตอาหาร (GMP) เพอใหตอบสนองกบความตองการของตลาดและผบรโภค อกทงกลมฯ ตองการตอยอดองคความร และเทคโนโลยการผลตสปารคลงไวนจากมะเมา ซงเปนผลตผลในชมชน การพฒนาผลตภณฑไวนมะเมา ไวนมลเบอร และไวนฟกขาว ทมเอกลกษณเฉพาะดวยสายพนธยสตและกระบวนการทเหมาะสมซงตอยอดจากเทคโนโลยเดม การผลตชาสมนไพรเพอสขภาพจากพชผกสมนไพรในชมชน เชน ชาเขยวผกเชยงดา ชาเขยวใบหมอน ชาใบเตย และชาตะไคร เปนตน รวมทงการบมเพาะการผลตผลตภณฑ ณ สถานทผลตจรง เพอใหไดผลตภณฑทมคณภาพมาตรฐาน และปลอดภย จนไดเครองหมายสารบบอาหาร (เครองหมาย อย.)

3. ภาคเครอขายโรงเรยน โดยเฉพาะโรงเรยนแมระมาดนอย และภาคเครอขายโรงเรยน กศน. ในอ าเภอแมระมาด ตองการใหถายทอดเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมอนๆ จากกลวย เชน กลวยกวน กลวยฉาบ แยมกลวยผสมผกและผลไม เคกและขนมปงชนดตางๆ ทมกลวยเปนสวนผสม เพอเสรมทกษะวชาชพใหกบนกเรยน สามารถท าผลตภณฑอาหารจากกลวยไดดวยตนเอง ซงจะชวยลดคาใชจายส าหรบโครงการอาหารกลางวนใหกบโรงเรยน รวมทงโรงเรยนมโครงการ ใหนกเรยนทดลองผลตผลตภณฑเพอจ าหนายเปนอาชพ และรายไดเสรมส าหรบนกเรยน

4. กลมสตรต าบลแมระมาด และกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ตองการตอยอดและบมเพาะดานเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑเนอสตวตางๆ เชน ไสอว แหนมซโครง ไสกรอกอสาน หมแผน และกนเชยง ในสถานทผลตของกลมฯ หรอในชมชน เพอใหสมาชกในกลมสามารถผลตผลตภณฑทมคณภาพ สะอาดและปลอดภยไดดวยตนเองเพอบรโภคในชมชน ชวยถนอมรกษาอาหาร และเพมมลคาของวตถดบ และยงชวยลดรายจายในครวเรอน ลดการซอผลตภณฑเนอสตวนอกพนท มผลตภณฑเนอสตวท และสามารถทดลองผลตเพอจ าหนายเปนอาชพและรายไดเสรมส าหรบสมาชกในชมชนได 6. วตถประสงค 6.1 เพอสงเสรมและพฒนาศกยภาพใหชมชนหมบานหมองวา น าองคความรทางดานวทยาศาสตร เทคโนโลยมาพฒนาและแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดม ใหไดมาตรฐานและไดรบเครองหมาย อย . เพอใชประโยชนในการประกอบอาชพและพฒนาคณภาพชวต ตามวถชวตของชมชนและทองถน และขยายผลไปยงชมชนใกลเคยง 6.2 เพอสงเสรมใหชมชนหมบานหมองวา เปนตนแบบ/ตวอยางในการน าวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดม ไปใชประโยชนในการเปนศนยเรยนรบมเพาะเทคโนโลยการแปรรปผลตผลทางการเกษตรของชมชนเพอสรางยวเกษตรกร

25

7. แนวคดในการพฒนาหมบานดาน วทน.

ผลกระทบ

ชมชนแมขายวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย (ยงยน) ปท 3

ผลสมฤทธเชงคณภาพ (พฒนาการ)

ปท 2-3

การพฒนาเทคโนโลยและความเชยวชาญแบบครบ

วงจร (เขมแขง-เตบโต)

ปท 1-2

การปรบทศนคต และการถายทอดเทคโนโลยแบบ

ชมชนมสวนรวม (อยรอด)

ปท 1

แผนผงกรอบความคดและเปาหมายของการพฒนาหมบานโดยใชองคความรดาน วทน. ส าหรบการพฒนา

หมบาน 3 ป บนพนฐานการพฒนาตามหลกเศรษฐกจพอเพยง (เขาใจ เขาถง พฒนา) ของโครงการ 8. พนทด าเนนการ (ระบพนทเปาหมายของการสรางหมบานตนแบบ พนทเดยว)

หมบานหมองวา หม 6 ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 63140 9. ระยะเวลาด าเนนการ : (ใสเครองหมายตามประเภทของหมบาน วท.) หมบาน วท. (ใหม) ระบปเรมตน และปสนสด หมบาน วท.(ตอเนอง) ระบปทภายใตกรอบ 3 ป (เมษายน 2557 ถง กนยายน 2559) หมบาน วท.(แมขายขยายลก) ระบปทของบประมาณ ปท 1 ปท 2

องคความรภมปญญา (ปราชญ/เกษตรกร)ชมชน)

องคความรจากการวจยคนควา (นกวชาการ)

การจดการความร /การถายทอดเทคโนโลยในการแลกเปลยนเรยนร /การปฏบตการเชงวจย /การนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (พงพาตนเอง) /การรวมท าแผนพฒนาหมบานดวย วทน.

/ การบรณาการรวมระหวางภาคในชมชน

การถายทอดเทคโนโลย/ศกษาดงาน

การตดตาม ใหค าปรกษา บมเพาะ

การเสรมสรางทกษะ ความเชยวชาญ / การบรหารจดการกลมทเปนธรรม / การนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบต การท าบญชครวเรอนและวเคราะหตนเอง /

การบรณาการรวมระหวางภาคในชมชน / การเผยแพรกจกรรมของโครงการและกลมผานการจดนทรรศการและการจดงานตางๆ /

การทบทวนแผนการจดการหมบานดวย วทน. โดยชมชน และภาคเครอขาย

บทเรยน /ปรบเปลยน /เปลยนแปลง

กระบวนการ/เทคโนโลยทเหมาะสม ยกระดบคณภาพชวตของชมชน

ขยายผลไปยงเครอขาย ชมชนมสวนรวมในการชวยเหลอพงพากนและกน

องคความรปญญา/ปราชญ เทคโนโลยและนวตกรรม

ความยงยน

การรวมปฏบตการเชงวจย

26

10. ขอเสนอ/เปาหมายการพฒนาหมบาน กจกรรมปท 3 การจดการความรและสรางเครอขายการแปรรปและใชประโยชนจากผลไมและสมนไพรในชมชน โดยการน ารองดวยผลตภณฑมะเมาขาวเหนยว (เขมแขง-ยงยน) ซงเปนการตอยอดและพฒนาจากองคความร เทคโนโลยและความเชยวชาญแบบครบวงจรทด าเนนการมาอยางตอเนองจากปท 1-2 ของโครงการ วทน.

1. ปรบแนวคดการขยายผลความร โดยใชประสบการณการด าเนนงานในปท 1-2 เปนฐานส าหรบใหชมชนรวมวเคราะห/สงเคราะหถอดบทเรยนองคความร รวบรวมและจดการความรในรปแบบขอมลชดความรทชดแจงเพอการใชประโยชน และขยายผลสการถายทอดความรของชมชน

2. พฒนากระบวนการถายทอด จดกระบวนการเรยนรเสรมสรางทกษะทางดานการเปนวทยากรกระบวนการถายทอดเทคโนโลยส าหรบแกนน าของกลม

3. การจดการฝกอบรมเชงปฏบตการ โดยการถายทอดเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมเพอชมชนส าหรบกระจายความรในชมชน และสรางพฒนาการเชงปฏบตการถายทอดเทคโนโลยของวทยากรชมชนโดยมงเนนใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนฐานการพฒนา

4. การขยายเครอขายความรทงภายในและภายนอกหมบาน ประสานงานทองถน/หนวยงานอนในชมชนทเกยวของเชน ส านกงานเกษตรอ าเภอ อบต. พฒนาชมชน กศน. เกษตรกร และกลมอาชพอนๆ เพอแลกเปลยนเรยนรกระบวนการพฒนาจากประสบการณใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยสชมชน

5. การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนร/เทคโนโลยดานอตสาหกรรมอาหารใหมๆ ในแหลงเรยนรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยอนๆ หนวยงานภาครฐและเอกชน หรอหมบาน วท.อนๆ

6. คนความรสชมชนและตดตามประเมนผล การตรวจเยยมหลงการฝกอบรม การใหบรการค าปรกษา และแนะน าเพมเตม

7. จดท าคมอเทคโนโลยชมชน สรปบทเรยนจากกระบวนเรยนรจากการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนฐานโดยชมชนมสวนรวมเพอการพฒนาอยางยงยน

27

ขอเสนอ/เปาหมายการพฒนาหมบาน วทน.มะเมาขาวเหนยว

ปท

ทรพยากร (สงทตองใชในการพฒนาหมบาน)

กระบวนการหรอกจกรรม (ขนตอน/วธการในการด าเนนการ)

ผลผลต (สงทไดออกมาเปน

รปธรรม หรอรบรได)

ผลลพธ (ผลประโยชนทไดจาก

ผลผลตและผลกระทบทมตอผทเกยวของ)

งบประมาณ(บาท)

ปท 1 (2557)

1 . ส ถ า น ท ผ ล ต เครองมอ-อปกรณ และวตถดบบางสวนจากกลมวสาหกจชมชน 2. บคลากรในชมชน ภ า ค เ ค ร อ ข า ย ทเ ก ย ว ข อ ง แ ล ะผ เ ช ย ว ช า ญ ใ น อ ง คความรและเทคโนโลยทเกยวของ 3. วสด -อปกรณ เครองมอ องคความรแ ละ เทค โน โ ลย ก า รพฒนาและแปรรปมะเมาขาวเหนยว

1.เตรยมการ : ตดตอประสานงานชมชนหมบาน และเครอขาย โดยเนนกา รท า ง าน เ ช ง บ รณาก า รหลายหนวยงานทเกยวของ 2. จดหาและเตรยมปจจยตางๆ ทเกยวของกบการด าเนนงาน 3. พฒนาสถานทผลตของกลมวสาหกจชมชน ใหเปนไปตามระบบการปฏบต ทดในกระบวนการผลตอาหาร (GMP) พนฐาน 4.จดเวทส ารวจและถายทอดองคความร เทคโนโลยโดยฝกอบรมเชงปฏบตการทเกยวของกบการแปรรปมะเมาขาวเหนยวและอนๆ แบบชมชนมสวนรวม จ านวน 5 ครง 5. ตดตามบมเพาะ ใหค าปรกษาการน าเอาองคความรและเทคโนโลยการแปรรปไปประยกต พฒนาใชในชมชน 6. พฒนาผลตภณฑจากการแปรรปมะเม าข า ว เห นยว ทม คณภาพ และปลอดภยแบบชมชนมสวนรวม

1. องคความร และเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑมะเมาขาวเหนยว 2.ตนแบบผลตภณฑอาหารและเครองดมจากมะเมาขาวเหนยวเพอจ าหนายจ านวน 3 ผลตภณฑ 3 . แ ผ น ก า ร พ ฒ น าหมบานดวย วทน.โดยชมชน

1. ชมชนสามารถน าองคความรและเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑมะเมาขาวเหนยวไปใช ในการแปร ร ปผล ตภณฑ เ พ อจ าหนายในเชงพาณชยและพฒนาคณภาพชวต ตามวถชวตของชมชนและทองถน 2. ยกระดบสนคาทางการเกษตรให ม คณภาพ มค ว า ม ป ล อ ด ภ ย ไ ดม า ต ร ฐ า น แ ล ะ ไ ดเครองหมาย อย. 3. เพม ศกยภาพในการแข ง ข นด า นการตลาด ยกระดบรายได และการข ย า ย ต ว ข อ ง ร ะ บ บเศรษฐกจในชมชนใหดขน

246,600

ปท 2 (2558)

1 . ส ถ า น ท ผ ล ต เครองมอ-อปกรณ และวตถดบบางสวนจากกลมวสาหกจชมชน 2. บคลากรในชมชนทมความร ความเขาใจในอ ง ค ค ว า ม ร แ ล ะเทคโนโลยทเกยวของ แ ล ะ ผ เ ช ย ว ช า ญ ใ นโครงการ 3. วสด -อปกรณ เครองมอ องคความรแ ละ เทค โน โ ลย ก า รพฒนาและแปรรป 4. ภาคเครอขายทสนใจอ ง ค ค ว า ม ร แ ล ะเทคโนโลย

1.ประสานงานชมชนหมบาน และเ คร อ ข า ย โ ดยบ ร ณาก า รหลา ยหนวยงานทเกยวของ 2. จดหาและเตรยมปจจยตางๆ ทเกยวของกบการด าเนนงาน 3. พฒนาสถานทผลตและการด าเนนงานของกลมฯ ใหไดมาตรฐานและขอเครองหมาย อย. 4.จดเวททบทวนและถายทอดองคความร เทคโนโลยโดยฝกอบรมเชงปฏบตการทเกยวของกบการแปรรปและอนๆ แบบชมชนมสวนรวม 5. ตดตามบมเพาะ ใหค าปรกษาสรางทกษะความเชยวชาญใหบคคลากรในชมชน

1. องคความร และเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑมะเมาขาวเหนยว ผก-ผลไมอนๆ ในชมชนไมนอยกวา 5 เรอง 2. คนในชมชนมการพฒนาดาน วทน.ไมนอยกวา 50 คนและผรบบรการมความพงพอใจมากกวา 85% 3. ผลตภณฑแปรรปผลตผลทางการเกษตร เพอการบร โภคและการจ าห น ายอย า งนอย 3 ผลตภณฑ

1. ชมชนสามารถน าองคความรและเทคโนโลยการแปร ร ปผล ตภณฑ ท า งการเกษตรเพอบรโภคและจ าหนายในเชงพาณชย ตามวถชวตของชมชนและทองถน 2. ยกระดบสนคาทางการเกษตรให ม คณภาพ มค ว า ม ป ล อ ด ภ ย ไ ดม า ต ร ฐ า น แ ล ะ ไ ดเครองหมาย อย. 3. เพมศกยภาพในการแข ง ข นด า นการตลาด ยกระดบรายได และการข ย า ย ต ว ข อ ง ร ะ บ บเศรษฐกจในชมชนใหดขน

250,000

28

ปท

ทรพยากร (สงทตองใชในการพฒนาหมบาน)

กระบวนการหรอกจกรรม (ขนตอน/วธการในการด าเนนการ)

ผลผลต (สงทไดออกมาเปน

รปธรรม หรอรบรได)

ผลลพธ (ผลประโยชนทไดจาก

ผลผลตและผลกระทบทมตอผทเกยวของ)

งบประมาณ(บาท)

ปท 2 (2558)

ตอ

6. จดนทรรศการเผยแพรกจกรรมของโครงการ และประชาสมพนธในงานตางๆ เชน งานจงหวด เปนตน 7. พฒนาเครอขาย/ศนยการเรยนรและถายทอดเทคโนโลยในชมชนดานการแปรรป

4. แ ผนการพฒนาหมบานดวย วทน.โดยชมชนไดรบการปฏบต ทบทวนปรบปรง 5.ก า ร พ ฒ น า ก า รจดการบรหารกล มชมชน 6. ศนยเรยนรฯ การแ ป ร ร ป อ า ห า ร -เครองดม

4. การบรหารจดการธรกจและวเคราะหตนเองจากบญช เกดการบรหารจ ด ก า ร ก ล ม แ ล ะ ก า รจดสรรผลประโยชนทเปนธรรม

ปท 3 (2559)

1 . ศนย แลก เปล ย นเ ร ย น ร ใ น ช ม ช น /ศนย ก ล า งถ า ย ทอ ดเทคโนโลยตนแบบของชมชน 2. บคลากรในชมชนทมความร ทกษะ ความเชยวชาญในเทคโนโลยท เ ก ย ว ข อ ง แ ล ะผเชยวชาญในโครงการ 3. วสด -อปกรณ เครองมอ องคความรแ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ย ทเกยวของ 4. ภาคเครอขายทสนใจอ ง ค ค ว า ม ร แ ล ะเทคโนโลย/หมบานลกข า ย ห ร อ ห ม บ า นวทยาศาสตร

1. ตดตอประสานงานเครอขายในชมชนใกลเคยง/ต าบล/อ าเภอ/จงหวดทสนใจ โดยเนนการท างานเชงบรณาการหลายหนวยงานทเกยวของ 2. จดหา และเตรยมปจจยตางๆ ทเกยวของกบการด าเนนงาน 3. จดเวทแลกเปลยนเรยนรแบบมสวนรวมในการบรณาการองคความรและเทคโนโลย รวมกบ เครอขาย/ลกขายห ม บ า น ว ท ย า ศ า ส ต ร ใ น ช ม ช นใกลเคยง/ต าบล/อ าเภอ เพอพฒนาไปสหมบานแมขายฯ 4. ขยายการสรางเครอขายหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลยกบชมชนใกลเคยง/อ าเภอ/จงหวด/ภมภาค

1. องคความร และเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑมะเมา ผก-ผลไมอนๆ ในชมชนไมนอยกวา 3 เรอง 2. คนในชมชนมการพฒนาดาน วทน.ไมนอยกวา 50 คนและผรบบรการมความพงพอใจมากกวา 85% 3 . หม บ า นแม ข า ย ว ท น . ก า ร แ ป ร ร ปผลตภณฑมะเมาของอ าเภอทอย ไดอยางเขมแขงและยงยน 4 . เ ค ร อ ข า ย ก า รเรยนรนอกชมชน 2 เครอขาย

1. ชมชนหมบานหมองวาม ค ณ ภ า พ ช ว ต ท ด ข น สามารถพงพาตนเองได และอยรอด 2. สามารถขยายผลการสรางหมบาน วทน.ไปยงชมชนใกลเคยง/เครอขายอนๆ 3 . ส ง เ สร ม ให เก ดการลงทนและความรวมมอร ะ ห ว า ง เ ค ร อ ข า ย /หนวยงานทเกยวของใหเกดการวจยและพฒนาแ ล ะ ก า ร ถ า ย ท อ ดเทคโนโลย ทชวยในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม 4. ยกระดบคณภาพชวตของชมชนใหดขน 5.เกดความเขมแขงของภาคเกษตร และสร า งความมนคงทางอาหารในช มช น แ ละ เ ย า ว ชนมท ศ น ค ต ท ด ต อ อ า ช พการเกษตร

250,000

* ปท 3 ด าเนนงานปรบรายละเอยดเพมเตมใหเหมาะสมใหสอดคลองกบงบประมาณและตอเนองตามผลการด าเนนงานป 2557-2558

29

11. แผนการด าเนนงาน

กจกรรมหลก ระยะเวลา (ป)

ตอเนองปท 3 (2559) Q1 Q2 Q3 Q4

1. เวทแลกเปลยนเรยนร/วเคราะหบทเรยน การจดการเรยนรตอเนองจากปท 1-2 เพอเตมเตม เสรมสรางความเชยวชาญของผน าชมชน และเสรมความเขมแขงของหมบานดวย วทน. ซงมเปาหมายการพฒนากจกรรมทสรางเอกลกษณของชมชน และแกไขปญหา เพอใหบรรลตามเปาหมายทชมชนตองการ

2. ปรบแนวคดการขยายผลความร จากผลการด าเนนงานในปท 1-2 เปนฐานส าหรบใหชมชนรวมวเคราะห/สงเคราะหถอดบทเรยนองคความร รวบรวมและจดการความรในรปแบบขอมลชดความรทชดแจงเพอการใชประโยชน และขยายผลสการถายทอดความรของชมชน

3. การสรางมาตรฐานสถานทผลต และคณภาพผลตภณฑอาหารและเครองดม โดยการน ารองจากผลตภณฑมะเมาขาวเหนยว จนไดผลตภณฑทมคณภาพมาตรฐาน และปลอดภย รวมทงไดรบเครองหมายสารบบอาหาร (เครองหมาย อย.) สามารถจ าหนายไดในเชงพาณชย

4. พฒนากระบวนการถายทอด จดกระบวนการเรยนรเสรมสรางทกษะทางดานการเปนวทยากรกระบวนการถายทอดเทคโนโลยส าหรบแกนน าของกลม

5. การจดการฝกอบรมเชงปฏบตการ โดยการถายทอดเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมเพอชมชนส าหรบกระจายความรในชมชน และสรางพฒนาการเชงปฏบตการถายทอดเทคโนโลยของวทยากรชมชนโดยมงเนนใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนฐานการพฒนา ไมนอยกวา 3 หวขอ/ครง

6. การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนรเสรมประสบการณเทคโนโลยอตสาหกรรมอาหารใหมๆ ทเกยวของตามความตองการของชมชน

7. คนความรสชมชน และตดตามประเมนผล การตรวจเยยมหลงการฝกอบรม การใหบรการใหค าปรกษา บมเพาะ และการจดกระบวนการเรยนรการพฒนาเทคโนโลยการเพมมลคาผลตภณฑจากมะเมา ผก-ผลไมในชมชน โดยใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยทพฒนาไดจากปท 1-2 น ามาบรณาการกบภมปญญาของชมชน รวมทงเปนฐานขอมลในการจดท าแผนชมชน และน าแผนสการปฏบต/ทบทวนแผน

8. การขยายเครอขายองคความรกลมเปาหมายทงภายในและภายนอกหมบาน ประสานงานทองถน/หนวยงานอนในชมชนทเกยวของ เพอแลกเปลยนเรยนรกระบวนการพฒนาดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลยในชมชน สชมชนใกลเคยง/อ าเภอ/จงหวด เพอพฒนาไปสระดบ วทน.อ าเภอ

9. จดท าคมอเทคโนโลยชมชน สรปบทเรยนจากกระบวนเรยนรจากการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนฐานโดยชมชนมสวนรวมเพอการพฒนาอยางยงยน

10. การตดตามประเมนผล วเคราะห และสรปรายงาน

30

12. หนวยงานสนบสนน (ทรพยากร)

ชอหนวยงาน/สถาบนการศกษา รปแบบการสนบสนน 1. สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

- องคความร และนกวชาการ - อาคาร สถานท โรงเรอน วสด-อปกรณ เครองมอในการพฒนาผลตภณฑใหม และถายทอดเทคโนโลย

2. กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ/กลมสตรต าบลขะเนจอ (สถานท และประธานกลมคนเดยวกน)

- งบประมาณบางสวน วตถดบในชมชน อาคาร สถานท โรงเรอน วสด-อปกรณ เครองมอในการแปรรปและวตถดบในทองถน - การประสานงานในการด าเนนงาน - ปราชญชาวบาน วทยากรชมชนในการขยายเครอขาย (ในปท 2-3)

3. ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด

- งบประมาณสมทบ และวสดอปกรณบางสวนในการถายทอดเทคโนโลย และพฒนาศนยเรยนรฯ - วทยากรชมชนในการขยายเครอขาย (ในปท 2-3)

4. โรงเรยนบานแมระมาดนอย - อาคาร สถานท อปกรณ และวสดฝกอบรมบางสวน - วทยากรโรงเรยนในการขยายเครอขาย (ในปท 2-3) - การรวมสรางยวเกษตร/นกเทคโนโลยแปรรปอาหารรนเยาว

5. โรงเรยนกลาโหมราชเสนา อาคาร สถานท การรวมสรางยวเกษตร 6. โรงเรยนบานปาไร อาคาร สถานท การรวมสรางยวเกษตร 7. ส านกงานเกษตรอ าเภอ งบประมาณสมทบดานวสดทใชในการผลต เชน ผลไม น าตาลทราย

และบคลากรในการรวมตดตาม ดแล ประสานงาน 8. พฒนาชมชน บคลากร ในการร วมตดตาม ด แล ประสานงาน และการ

ประชาสมพนธ 9. องคการบรหารสวนต าบลขะเนจอ งบประมาณบางสวน การประชาสมพนธ 10. ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

สนบสนน และใหเงนกดอกเบยต าแกกลมวสาหกจชมชนฯ

31

13. แผนการด าเนนงาน ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2559

กจกรรม 2558 2559 รวมเงน

(บาท) ไตรมาสท 1 ไตรมาสท 2 ไตรมาสท 3 ไตรมาสท 4 ตค. พย. ธค. มค. กพ. มค. เมย. พค. มย. กค. สค. กย.

1. เวทแลกเปล ยนเรยนร /ว เคราะหบทเรยน การจดการเรยนร สรางความเชยวชาญผน า ความเขมแขงของหมบานดวย วทน. ตามเปาหมาย

12,740

2 . ปร บแนวคดการขยายผลความร วเคราะห/สงเคราะหถอดบทเรยนองคความรในรปแบบขอมลของชมชน และขยายผลสการถายทอดความรฯ

งบประมาณจากวสาหกจชมชนฯและรวมกบขอ 5.

3. การสร างมาตรฐานสถานทผลต /คณภาพผลตภณฑอาหารและเครองดมใหไดเครองหมาย อย. จ าหนายเชงพาณชย > 3 ผลตภณฑ

งบประมาณจากวสาหกจ

ชมชนฯ

4. พฒนากระบวนการถายทอด จดการเรยนร/เสรมทกษะวทยากรชมชน

รวมกบขอ 5.

5 . การพฒนาอง คความร และความเชยวชาญเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมในชมชน ไมนอยกวา 3 หวขอ/ครง

183,940

6. การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนร รวมกบขอ 5. 7. คนความรสชมชน ตดตามประเมนผล ตรวจเยยมหลงอบรม ใหค าปรกษา บมเพาะ และการจดกระบวนการเรยนรเทคโนโลยฯ ดวย วทน. ประยกตใชท าแผนชมชน ปฏบต/ทบทวนแผน

21,320

8. ขยายผลองคความร / เทคโนโลยสกลมเปาหมาย/สรางเครอขาย วทน. กบชมชนใกลเ คยง/อ าเภอ/จงหวด และพฒนาไปสระดบ วทน.อ าเภอ

รวมกบขอ 6.

9. ท าคมอเทคโนโลยชมชน สรปบทเรยนจากการใช วทน.เปนฐานแบบชมชนมสวนรวมสการพฒนาอยางยงยน

รวมกบขอ 5.

10. ตดตามประเมนผล วเคราะห และสรปรายงาน รวมใชจายใหหนวยงานฯ

32,000

แผนเงน : ตามไตรมาส 25,000 75,000 100,000 50,000 250,000

32

14. เปาหมายผลผลต/ผลลพธ และตวชวด ปงบประมาณ พ.ศ. (ระยะ 3 ป ของแตละหมบาน วท.)

ผลผลต/ผลลพธ หนวย ขอมลพนฐาน**

(2557-2558) คาเปาหมายแตละป* หมายเหต

ปท 1

ปท 2 ปท 3

1. จ านวนหมบาน/ชมชน ทน าเทคโนโลยทไดรบการถายทอดไปใชประโยชน

ชมชน 3 3 5 8 คาสะสม

2. จ านวนเทคโนโลยทมการถายทอด ระบชอเทคโนโลยหลก/รอง เรอง 5 5 5 3 ตามความตองการ

ของชมชน – แปรรปผลตภณฑอนๆ จากมะเมาขาวเหนยว เชน สปารคลงไวน ไวนมะเมาจากพนธมะ เมาและยสต ท เปนเอกลกษณ เครองดมสกดเมาเบอร

– เทคโนโลยการท าใบชาสมนไพร เชน ผกเชยงดา ตะไคร ใบเตย ใบหมอน

– การแปรรปผลตภณฑเนอสตวตางๆ เชน ไสอว แหนมซโครง ไสกรอกอสาน หมแผน และกนเชยง

– การแปรรปผลตภณฑจากกลวย เชน กลวยกวน กลวยฉาบ แยมกลวยผสมผกและผลไม เคกและขนมปงชนดตางๆ ทมกลวยเปนสวนผสม

3. จ านวนวทยากรชมชนทสรางความเชยวชาญในเทคโนโลยทถายทอด 3.1 ดานการแปรรปผลตภณฑไวนผลไม นาผลไมและสมนไพร ผลตภณฑเตาเจยว-ซอว ผลตภณฑแยมและเยลลจากมะเมา ลกหวา และผลหมอน : ดต.บญธรรม แหลมคม นางกานดา แหลมคม นางสาวยะราวรรณ โกสงเนน นายอ านวย แกวนาลย นายเทดเกยรต แหลมคม นายผจญ ก าทา นางสาวฐตกณต ยารงษ น.ส.บรพา โสภณพนดา และนายสรศกด บ าเพญทระนง 3.2 ยาวชนเกษตรกร และนกวทยาศาสตร /วทยากรดานเทคโนโลยการแปรรปอาหารรนเยาวรนเยาว: น.ส.ศรลกษณ น.ส.นนชชา ถานอย นายสธ งามงอนคร น.ส.สายธาร แขกระโทก นายเทพบตร แขกระโทก นายจระพงษ พรมเออย ด.ญ.จนทรวรรณ วทชานาญ ด.ญ.จนทรจรา เจยรคร ด.ญ.ศรพร องกล ด.ญ.จนทรจร เจยรคร ด.ญ.เรยา ด.ญ.มาลย และด.ญ.วราพร

คน 8 6 8 15 จ านวนสะสม

4. จ านวนผรบการถายทอดเทคโนโลย*** คน 279*** 80 100 100 คน 5. รอยละ 50 ของผรบการถายทอดน าไปใชประโยชน รอยละ 50 50 60 60 จ านวน

สะสม 6. ความพงพอใจของผรบบรการในหมบาน/ชมชนทด าเนนการในระดบด-ดมาก

รอยละ 85-90 80 85 85 รอยละ

*** ผรบการถายทอดเทคโนโลยในบางสวนเปนคนเดม เนองจากเปนหมบาน/ชมชนเดม แตหวขอองคความรและเทคโนโลยใหม โดยปรบตามความตองการของชมชน/ภาคเครอขาย

** ขอมลพนฐาน คอ ผลการด าเนนงานทผานมาตงแตปแรกทเรมโครงการ ของหมบาน วท .(ตอเนองป 2557-2558)

33

15. ผลกระทบ (ผลกระทบ หมายถง สงทไดจากการทผลลพธเกดขนแลว โดยผานผรบบรการโดยตรง หรอสงคม ชมชน ทไมไดรบบรการโดยตรง แตไดรบผลประโยชนทงทางเศรษฐกจและสงคม ทงระบตวเงนไดและไมได)

เศรษฐกจ รอยละ 50 ของชมชน ทไดรบการถายทอดเทคโนโลย น าเทคโนโลยไปใชประโยชน ชวยท าใหรตนทนการผลตและการจดการ และเพมมลคาผลตผลของพชทองถนและผลตผลทางการเกษตรของกลมชมชนเปาหมาย ใหมคณภาพมาตรฐาน มความปลอดภย และไดเครองหมาย อย. เปนการสรางโอกาสในการขยายตลาด เพอเพมรายไดและเพมศกยภาพในการแขงขนดานการตลาดได สามารถพงพาตนเองไดอยางตอเนองและยงยน สงเสรมใหเกดการสรางงาน มการขยายตวของระบบเศรษฐกจในชมชนใหมนคงและยงยนขน สามารถกอใหเกดเครอขายธรกจทเขมแขงเชน เปนศนยน ารองในการพฒนาการทองเทยวเชงเกษตร การแปรรปมะเมาขาวเหนยว การอนรกษและพฒนาผลตภณฑพนบาน รวมทงการจดการและพฒนาธรกจชมชนไดอยางเปนธรรม มงคงและยงยนตอไป คดเปนมลคาไมนอยกวา 250,000 บาท/ป สงคม สงเสรมใหเกดการลงทนและความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน รวมทงสถาบนการศกษา

ขนสงใหเกดการวจยและพฒนา และถายทอดเทคโนโลยเพอมงสการพฒนาเศรษฐกจและสงคมซงครอบคลมตงแตการพฒนาภมปญญาทองถน ภาคเกษตรกรรม และภาคอตสาหกรรม เสรมสรางความอยดกนดและมคณภาพชวตของสมาชกกลมใหดขน ท าใหเกดความเขมแขงของภาคเกษตรของชมชม รวมทงเสรมสรางความมนคงทางอาหาร ชมชนสามารถบรหารจดการกลมอาชพอยางเปนระบบ ทน าไปสการสรางเอกลกษณเพอสรางความเขมแขงใหชมชน เกดเครอขายการแลกเปลยนเรยนรของชมชนกบหนวยงานสนบสนน จนพฒนาเปนศนยเรยนรและถายทอดเทคโนโลยและองคความรเศรษฐกจพอเพยงดานการแปรรปผลตผลทางการเกษตรของชมชน ทางสงแวดลอม มการสรางองคความรจากการน าวสดทเหลอใชในชมชนมาใช เพอเสรมปจจยการ

ผลตสามารถเชอมโยงใชประโยชนในวถอาชพการเกษตรของชมชนทน ารองในแนวทางการลดละ และเลกใชสารเคมทางการเกษตร และการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดม ปองกนปญหาทเกดกบผผลตและผบรโภค ตลอดจนสงแวดลอมของชมชน

16. งบประมาณขอรบ

คาใชจายในการด าเนนการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2559 ขอรบการสนบสนนงบประมาณ 250,000 บาท รายการคาใชจาย ตามกจกรรมทระบไวในขอ 10 จ านวนเงน 1) คาใชจายในการจดท าแผน ประสานแผนและการส ารวจพนท จดเวท เสวนารวมกบชมชน เพอน าผลงานวจยฯ มาใชพฒนาหมบาน/ชมชน รวมทงลงพนทใหค าปรกษาสถานทผลตของชมชน

12,740

1.1 คาอาหารกลางวน เครองดมและอาหารวาง จดเวทเสวนา เพอรบทราบปญหา ความตองการและจดท าแผนชมชน และเวทถอดบทเรยน จ านวน 1 ครง ผเขารวม/ตวแทน ครงละ 30 คนๆ ละ 130 บาท เปนเงน

3,900

1.2 คาเบยเลยงการด าเนนกจกรรมจ านวน 1 ครงๆ ละ 3 คนๆ ละ 240 บาท จ านวน 2 วน เปนเงน 1,440 1.3 คาจางเหมารถตปรบอากาศจากล าปาง ไป-กลบ อ.แมระมาด จ.ตาก 1 ครงๆ ละ 2 วน (1,800 บาท/วน) 3,600 1.4 คาน ามนเชอเพลงลงพนทจากจงหวดล าปาง ไป-กลบ อ.แมระมาด จ.ตาก จ านวน 1 ครง (2,500 บาท/ครง

(ระยะทางไป-กลบ ประมาณ 600 กโลเมตร) 2,500

1.5 คาทพกคณะท างาน 1 คน 3 คน (หรอตามทจายจรง) 1,300 2) คาจางเหมาบรการบคคลธรรมดา ใชบคลากรรวมกบชมชน หรอวสาหกจชมชน ต าบลขะเนจอ - 3) คาใชจายในการถายทอดเทคโนโลย (อบรม สาธต และดงาน) และการทดลอง/พฒนาผลตภณฑใหม 183,940

3.1 คาอาหารกลางวน เครองดมและอาหารวาง ถายทอดเทคโนโลยจ านวน 3 วน/ครง จ านวน 3 ครงๆ ละ 30 คนๆ ละ 130 บาท (รวมวทยากร และคณะท างาน) เปนเงน

35,100

34 รายการคาใชจาย ตามกจกรรมทระบไวในขอ 10 (ตอ) จ านวนเงน

3.2 คาวทยากร 18,000 3.2.1 คาวทยากรภายนอก จ านวน 1 คนๆ ละ 6 ชวโมงๆ ละ 600 บาท เปนเงน 3,600 บาท 3.2.2 คาวทยากรภายในหนวยงาน จ านวน 8 วนๆ ละ 6 ชวโมงๆ ละ 300 บาท เปนเงน 14,400 บาท 3.3 คาจางเหมารถตปรบอากาศจากล าปาง ไป-กลบ อ.แมระมาด จ.ตาก ในการถายทอดเทคโนโลยผรวมโครงการ

คณะท างานและวทยากร 3 ครงๆ ละ 3 วน และศกษาดงาน 1 ครงๆ ละ 2 วนๆ ละ 2 คน (1800 บาท/คน/วน) 23,400

3.4 คาน ามนเชอเพลงจากล าปาง ไป-กลบ อ.แมระมาด จ.ตาก ผรวมโครงการ จ านวน 2 ครงๆ ละ 2,500 บาท 5,000 3.5 คาชดเชยน ามนเชอเพลงรถยนตสวนบคคลของผเขารบการอบรม อ.แมระมาด จ.ตาก ไป-กลบ สถาบนวจยฯ จงหวด

ล าปาง จ านวน 1 ครง เปนระยะทางไป-กลบ 600 กโลเมตรๆ ละ 4 บาท (ตามระเบยบและอตราของราชการ) 2,400

3.6 คาทพกวทยากร/คณะท างาน/ผเขารวมโครงการ 49,000 3.6.1 คาทพกวทยากรภายนอก 1 คนๆ ละ 1 คนๆ ละ 1,200 บาท เปนเงน 1,200 บาท (หรอตามทจายจรง) 3.6.2 คาทพกวทยากรภายใน/คณะท างาน 3 คน ประมาณ 1,300 บาท/คน จ านวน 6 คน เปนเงน 7,800 บาท (หรอ

ตามทจายจรง)

3.6.3 คาทพกผเขารวมโครงการ 25 คน ประมาณ 400 บาท/คน จ านวน 4 คน เปนเงน 40,000 บาท (เหมาจายหรอตามทจายจรง)

3.7 คาจดท าเอกสาร และสอประกอบการถายทอดเทคโนโลย จ านวน 3 ครงๆ 2,540 3.8 คาวสด (ส าหรบการอบรม/ถายทอดเทคโนโลย จ านวน 3 ครง และการทดลอง/พฒนาผลตภณฑอาหารชนดใหม

ตามความตองการของกลม/ชมชน) 48,500

- วสดงานบานงานครว เชน ถงพลาสตก บรรจภณฑ ขวด ฯลฯ ประมาณ 9,000 บาท - วสดบรโภค เชน น าตาลทราย น าเชอมฟรกโตส เกลอปน แปงมน เกลอเมด ขนมปง เนอสตว และตวอยางไวนส าหรบ

การทดสอบชม สวนผสมในการท าเครองดมตางๆ ฯลฯ ประมาณ 8,500 บาท

- วสดเกษตร เชน วตถดบ ถวเหลอง กลวย ผกและผลไม ฯลฯ ประมาณ 4,000 บาท - วสดเชอเพลง เชน แกสหงตม ฯลฯ ประมาณ 2,000 บาท - วสดส านกงานและคอมพวเตอร เชน เครองเขยน หมกพมพ กระดาษ ซด ปายไวนล ฯลฯ ประมาณ 5,000 บาท (รวม

ใชในการตรวจตดตามบมเพาะ และประเมนผล)

- วสดวทยาศาสตร เชน สารเคม เชอจลนทรย อาหารเลยงเชอศกษาอายการเกบรกษา กรดแอสคอรบค สารเพมความขนหนด (เชนเพคตน ผงบก กวกม) อปกรณเครองแกวในการตรวจสอบคณภาพ ฯลฯ ประมาณ 20,000 บาท

4) คาใชจายในการตดตาม ประเมนผล 21,320 4.1 คาเบยเลยง 4,320 - คาเบยเลยงในการบมเพาะ ใหค าปรกษา 2 ครงๆ ละ 2 วน จ านวน 3 คนๆ ละ 240 บาท เปนเงน 2,880 บาท - คาเบยเลยงในการตดตาม ประเมนผล 1 ครงๆ ละ 4 คนๆ ละ 240 บาท จ านวน 2 วน เปนเงน 1,440 บาท 4.2 คาจางเหมารถตปรบอากาศจากจงหวดล าปาง ไป-กลบ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก 2 ครงๆ ละ 2 วนๆ ละ 1,800

บาท (ส าหรบการบมเพาะ ใหค าปรกษา และการตดตาม ประเมนผล) 7,200

4.3 คาน ามนเชอเพลงจากจงหวดล าปาง ไป-กลบ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก จ านวน 2 ครงๆ ละ 2,500 บาท 5,000 4.4 คาทพก (ในการบมเพาะ ใหค าปรกษา และการตดตาม ประเมนผล) จ านวน 3-4 คน เปนเวลา 2 คนๆ ละ ประมาณ

1,200 บาท x 2 หอง (หรอตามทจายจรง) 4,800

5) คาใชจายในการจดท ารายงานผล 7,000 5.1 คาถายเอกสารและคาจดท ารปเลม เปนเงน 2,000 5.2 คาวสดส านกงานและวสดคอมพวเตอร เปนเงน 5,000

6) คาใชจายทหกเขาหนวยงาน/สถาบนการศกษา ไมเกน 10% ของคาใชจายรวมของโครงการ (ถาม) 25,000 รวมเงนทงหมด 250,000

หมายเหต: 1. ขออนญาตถวจายทกรายการภายใตงบประมาณทไดรบ 2. ไมรวมงบประมาณสมทบจากกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และ กศน.อ าเภอแมระมาดในการพฒนาสถานทและอปกรณเครองมอในการท าการผลต

35

17. การรายงานผล ประเมนผลและตดตามผล : ผรบผดชอบโครงการตองรายงานความกาวหนาผานระบบออนไลนทกไตรมาสหลงจากยนยนของรบการ

สนบสนนงบประมาณ กบส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรฯ โดยรายผลการด าเนนงานและการใชจายงบประมาณ ผานระบบออนไลนทเวบไซต http://www.clinictech.most.go.th/online/index.asp เมน Sci & Tech Village และตองจดสงผลงานและเอกสารตามทปรากฏในคมอฯ ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๙ 18. การเผยแพรประชาสมพนธการด าเนนโครงการ :

ทกครงทมการจดกจกรรมการถายทอดเทคโนโลยและมการเผยแพรประชาสมพนธในรปแบบตาง ๆ เชน แผนพบ ปายประชาสมพนธ จดหมายขาว วารสาร และสออนใด จะตองมขอความและสญลกษณของกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงเปนผใหการสนบสนนงบประมาณปรากฏดวยทกครง และยนดใหความรวมมอเขารวมจดแสดงผลงานในกจกรรมตาง ๆ ทกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนผจดขน พรอมทงท าตามหลกเกณฑและเงอนไขทระบในคมอการด าเนนงานประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2559 ทกประการ

ลงชอ ..... ............... (ดร.ภทราภรณ ศรสมรรถการ) ผเสนอโครงการ

36

บทท 2 การด า เนนการถายทอดเทคโนโลยและการศกษาดงาน

1. ชอโครงการ หมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย : หมบานมะเมาขาวเหนยว (ตอเนองปท 3) 2. คณะด าเนนงาน 1. ดร.ภทราภรณ ศรสมรรถการ งานวทยาศาสตรการอาหาร สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร 2. ดร.สภาวด แชม งานวทยาศาสตรการอาหาร สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร 3. นางปารชาต ณ นาน งานวทยาศาสตรการอาหาร สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร 3. ระยะเวลาด าเนนการ 1 มกราคม 2559 ถง 31 ธนวาคม 2559 4. ผลการด าเนนงานในโครงการ

4.1 การเสวนากลมเปาหมาย เครอขาย การประชมและวางแผนการด าเนนงานโครงการหมบานวทยาศาสตรฯ ในวนท 31 พฤษภาคม 2559 ณ

กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก โดยคณะท างาน รวมกบกลมแกนน า และสมาชกโครงการฯ ไดแก ประธานกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ประธานสตรต าบลขะเนจอ สมาชกกลมวสาหกจชมชนฯ และกลมสตรต าบลฯ ตวแทนจากส านกงานธกส. อ าเภอแมระมาด ตวแทนสวนราชการทองถน ตวแทนจากศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด และตวแทนโรงเรยนภาคเครอขาย (เชน โรงเรยนแมระมาดนอย และโรงเรยนบานปาไร) จ านวน 34 ราย เพอจดกจกรรมแลกเปลยนและวเคราะหปญหา-อปสรรค ทเกดขนระหวางการด าเนนงานตามโครงการในปท 1-2 สรางความเขาใจและแลกเปลยนเรยนรแนวทางการด าเนนงานของโครงการฯ ในพนทกลมเกษตรกร กลมวสาหกจชมชน และภาคเครอขายโรงเรยนทรวมโครงการ ส ารวจขอมลเบองตนของชมชน วางแผนการจดท าคมอเทคโนโลยชมชน สรปบทเรยนจากการใช วทน. รวมทงก าหนดรายละเอยดและวางแผนการด าเนนงานถายทอดเทคโนโลย 3 ครง และการศกษาดงาน 2 ครง ดงน

4.1.1 การอบรมและถายทอดเทคโนโลยฯ ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและผลไมแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ และการศกษาดงาน” ระหวางวนท 7-9 กรกฎาคม 2559 ณ สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร จงหวดล าปาง รวมทงการศกษาดงานดานการผลตขาวและเกษตรผสมผสานแบบปลอดภย ณ เครอขายหมบานผลตเมลดพนธขาวปลอดภยบานสามขา จงหวดล าปางและการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมทไดมาตรฐาน GMP ทบรษท ดอยค าผลตภณฑอาหาร จ ากด (โรงงานหลวงแมจน) จงหวดเชยงราย

4.1.2 การอบรมและถายทอดเทคโนโลยฯ ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลล กมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ” วนท 18-20 สงหาคม 2559 ณ กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

4.1.3 การอบรมและถายทอดเทคโนโลยฯ ครงท 3 เรอง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง” ระหวางวนท 10-11 ตลาคม 2559 ณ โรงเรยนแมระมาดนอย อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

4.1.4 การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนรดานการผลตเกษตรผสมผสานแบบเศรษฐกจพอเพยง ณ ศนยการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวด ฉะเชงเทรา และดานการผลตไวนผลไม และเครองดมน าผลไมทมคณภาพมาตรฐาน GMP ณ บรษท ซวายบอสส ฟด จ ากด อ.ศรราชา จ.ชลบร ระหวางวนท 3-5 พฤศจกายน 2559

37

4.2 การฝกอบรมเชงปฏบตการถายทอดเทคโนโลย ไดด าเนนการฝกอบรมเชงปฏบตการ ในหวขอทแตกตางกนตามความตองการของชมชน โดย

ผรบผดชอบโครงการจ านวน 3 ครง และโดยวทยากรชมชนจ านวน 5 ครง รวมทงสน 8 ครง โดยมจ านวนผเขารบการฝกอบรมทงหมด 702 คน การด าเนนงานแลวเสรจตามแผนงานทไดรบอนมตใหขยายระยะเวลาด าเนนการถงเดอนธนวาคม 2559 โดยม ผรบการบรการหลก ไดแก กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ กลมกลมสตรต าบลขะเนจอ สมาชกหมบานหมองวา ภาคเครอขายกลมโรงเรยน เชน โรงเรยนแมระมาดนอย ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด โรงเรยนกลาโหมราชเสนา ในอ าเภอแมระมาด จงหวดตากและผเขารวมฝกอบรมเพมเตมจากกลมอนๆ ไดแก 1) กลมแปรรปกลวยและถวเหลองเพมมลคา และผาทอกะเหรยง 2) วสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง บานชยภทอง และ 3) วสาหกจชมชนแปรรปถวแระญปนเพอสขภาพ ต าบลแมแตง มความประสงคจะเปนหมบานลกขาย วทน.ในปงบประมาณ 2560 (ตารางท 1)

ตารางท 1 รายละเอยดการด าเนนการถายทอดเทคโนโลย ภายใตโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย :

หมบานมะเมาขาวเหนยว ประจ าปงบประมาณ 2559

ครงท วน-เดอน-ป

หวขอเรอง พนทด าเนนงาน จ านวน ผรบบรการ

1. 9 ม.ค. 2559

การผลตไขเคมพอกดนไขเคมดองน าเกลอ และการท าเนอหมสวรรค

วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

80 คน

2. 30 ม.ค. 2559

การแปรรปถวเหลอง (การท าเตาเจยว) และการผลตไขเคมพอกดนและดองน าเกลอ

วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

300 คน

3. 9 ก.พ. 2559

การผลตไขเคมพอกดนและดองน าเกลอ วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

80 คน

4. 8 ม.ค. 2559

การผลตไวนผลไม การท าแยมผลไม และการท าไขเคมพอกดน วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

64 คน

5. 21 ม.ค. 2559

แนวทางการด าเนนงานเศรษฐกจพอเพยง โดยการผลตเตาเจยว การผลตไขเคม เพอลดคาใชจายในครวเรอน

วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

90 คน

6. 7-9 ก.ค. 2559

เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ ผเขาอบรม รวมการศกษาดงาน 3 แหง

สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร

28 คน

7. 18-20 ส.ค. 2559

เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลล กมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ

โรงเรยนแมระมาดนอย

35 คน

8. 10-11 ต.ค. 2559

การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง

วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

25 คน

รวม 702 คน

หมายเหต: ไมไดรวมขอมลการอบรม/การสาธต เรอง “การท าไวนผลไม น าผลไม การผลตไขเคมพอก ดนเหนยว (8 ธ.ค. 2558)” โดยวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ จ านวน 280 ราย ในตารางท 1 น

38

หวขอและรายละเอยดในการด าเนนการถายทอดเทคโนโลย มรายละเอยด ดงน I. การจดฝกอบรมเชงปฏบตการ ครงท 1: เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและผลไมแหง และการ

ท าไขเยยวมาทมคณภาพ” สามารถด าเนนงานแลวเสรจตามแผน ระหวางวนท 7-8 กรกฎาคม 2559 ณ สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร จงหวดล าปาง มผ เขารบการถายทอดเทคโนโลยจ านวน 28 คน จากกลมวสาหกจชมชนฯ กลมสตรต าบลขะเนจอ สมาชกในชมชน สมาชกอบต. ภาคเครอขายกลมโรงเรยนแมระมาดนอย และ กศน.อ าเภอแมระมาด รวมท งผ เขาอบรมสมทบจากสมาชกหมบานท สนใจน าไปใชประโยชนในครวเรอน โดยการบรรยายหวขอ “หลกการ และเทคนคตางๆ ในการแปรรปและการควบคมคณภาพระหวางการแปรรปไขเยยวมา การท าแหงผกและสมนไพรตางๆ และฝกปฏบตหวขอ “การท าไขเยยวมา การแปรรปชาผกเชยงดา ชาเขยวใบหมอน ชาตะไคร และการท าตะไครอบแหงทมคณภาพและปลอดภยในการบรโภค” รวมทงการแลกเปลยนซกถามระหวางการฝกปฏบต และใหขอเสนอแนะหลงการฝกอบรม

II. การจดฝกอบรมเชงปฏบตการ ครงท 2: เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ” สามารถด าเนนงานแลวเสรจตามแผน ในวนท 18 - 20 สงหาคม 2559 ณ โรงเรยนแมระมาดนอย อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก มผเขารบการถายทอดเทคโนโลยเกนเปาหมายทตงไว โดยมผเขาอบรมจ านวน 35 ราย จากวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ กลมสตรต าบลขะเนจอ นกเรยนโรงเรยนแมระมาดนอย และศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด รวมทงวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง (ประธานกลมนธพทธ เครอศก) โดยการฝกอบรมจ านวน 4 หวขอ คอ เทคโนโลยการท าขนมอบ (คกกเนย คกกตะไคร คกกถว/ถวลสง) ผลตภณฑกมมเยลลผลไม (มะเมา และมลเบอร) น าพรกอบแหงตางๆ (น าพรกไสอว และน าพรกเตาเจยว) และไสอวจากน าพรกไสอวแหง ระหวางการฝกอบรมมการแลกเปลยนขอซกถามและขอเสนอแนะ ไดสนบสนนวตถดบตะไคร เครองเทศท าไสอว และผลมะเมาส าหรบใชในการฝกปฏบต รวมทงสนบสนนงบประมาณคาอาหารกลางวน และอาหารวางใหกบผเขาอบรม จากวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอดวย เนองจากจ านวนผเขาอบรมเกนเปาหมาย

III. การจดฝกอบรมเชงปฏบตการ ครงท 3 : เรอง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง” สามารถด าเนนงานแลวเสรจตามแผน ในวนท 10-11 ตลาคม 2559 ณ วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ มผเขารบการอบรมจ านวน 25 คน โดยเปนสมาชกของกลมวสาหกจชมชนฯ กลมสตรต าบลขะเนจอ สมาชกหมบานฯ นกเรยนและนกศกษาจากภาคเครอขายโรงเรยนแมระมาดนอย และ กศน.อ าเภอแมระมาด โดยการฝกอบรมการแปรรปเปนการตอยอดองคความร และเทคโนโลยการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมจากผลมะเมา ผก-สมนไพรในชมชนทไดรบการอบรมไปแลว มาพฒนาเปนผลตภณฑอาหารใหมความหลากหลายเพมมากขน ไดแก ไสกวนจากผลมะเมา ขงดองน าผงสามรส กระเทยมโทนดองน าผงสามรส และขนมปงใสไสกวนมะเมา ในการฝกอบรมครงน วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ไดสนบสนนวตถดบผลมะเมา และน าตาลทราย รวมทงวสดงานบานงานครวส าหรบใชในการฝกปฏบตดวย

4.3 การฝกอบรม หรอถายทอดเทคโนโลย/การสาธต โดยวทยากรชมชนในโครงการ

วทยากรของชมชน/กลมผน าหมบาน/สมาชก อสวท. ในโครงการ ทไดรบการพฒนาศกยภาพจากการเขารวมโครงการฯ ในปท 1-2 (ป พ.ศ. 2557-2558) ด าเนนการถายทอดเทคโนโลยดานการแปรรปอาหารและเครองดม ซงตอยอดจากองคความรและเทคโนโลยตางๆ ทไดรบจากโครงการหมบานฯ ใหกบสมาชกชมชน ภาคเครอขายกลมโรงเรยนและผสนใจ ดงน

1) ครงท 1: เรอง “การผลตไขเคมพอกดนไขเคมดองน าเกลอ และการท าเนอหมสวรรค” ด าเนนงานวนท 9 มกราคม 2559 ณ ศนยถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจ าต าบลแมระมาด โดยวทยากร/อส.วท. ชมชน ไดแก นางกานดา แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 9291) และนายเทดเกยรต แหลมคม ไดใหความร/สาธต/ฝกอบรม

39

“การท าไขเคมพอกดนเหนยวในชมชน การท าไขเคมดองน าเกลอ และการท าเนอหมสวรรค” ใหกบกลมอาชพในชมชนบานแมระมาด ซงประกอบดวยผน าชมชนกลมตางๆ ในอ าเภอแมระมาดจ านวน 20 คน และผสนใจทวไปจ านวน 60 คน รวมทงหมด 80 คน ซงเปนโครงการอบรมเพอเพมผลตภาพการผลตของเกษตรทไดรบผลกระทบจากภยแลงป 2558/2559 ตามโครงการกลมงาน คสช. ครงท 1 ผเขารบการอบรมพงพอใจ และใหขอมลวา สามารถน าผลจากการเขารบการอบรมไปตอยอดผลตเพอบรโภคอาหารทปลอดภยดวยตนเองในครวเรอน และชวยลดรายจายในครวเรอนได ไดรบงบประมาณสนบสนนจากจากส านกงานเกษตรอ าเภอแมระมาด

2) ครงท 2: เรอง “การแปรรปถวเหลอง (การท าเตาเจยว) และการผลตไขเคมพอกดนและดองน าเกลอ” ด าเนนงานวนท 30 มกราคม 2559 ณ กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ โดยวทยากร/อส.วท. ชมชน ไดแก รต.บญธรรม แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 8543) นางกานดา แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 9291) นางสาวยะราวรรณ โกสงเนน และนายเทดเกยรต แหลมคม ไดใหความร/สาธต/ฝกอบรม ใหกบคณะนกเรยนจ านวน 290 คน และคร-อาจารยจ านวน 20 คน จากโรงเรยน สรรพวทยาคม อ าเภอแมสอด จงหวดตาก โดยมตวแทนคณะคร และนกเรยนบางสวนไดลงมอฝกปฏบตการท าไขเคมพอกดนเหนยว และวธการเตรยมน าเกลอดองไขเคมดวยตนเอง

3) ครงท 3: เรอง “การผลตไขเคมพอกดนและดองน าเกลอ” ด าเนนงานวนท 9 กมภาพนธ 2559 ณ คายนเรศวรมหาราช อ าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม โดย รต.บญธรรม แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 8543) ไดเปนวทยากร/อส.วท.ชมชน ในการสาธตและฝกอบรมเชงปฏบตการใหกบขาราชการต ารวจฝกอบรม นายรอย 53 (กดต.) รอย 2 และคณะครฝกและแมบานต ารวจ กก.5 บก.กฝ. คายนเรศวรมหาราช เพอลดรายจายในครวเรอนจ านวน 80 คน ไดรบงบประมาณสนบสนนจากงบประมาณของส านกงานต ารวจฯ ซงผเขารบการอบรมพงพอใจ และใหขอมลวาจะน าท าไขเคมเพอลดรายจายในครวเรอน

4) ครงท 4: เรอง “การผลตไวนผลไม การท าแยมผลไม และการท าไขเคมพอกดน” ในวนท 8 มนาคม 2559 ณ กลมวสาหกจชมชนฯ โดยวทยากร/อส.วท. หมบาน วทน. มะเมาขาวเหนยว ไดแก ดต.บญธรรม แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 8543) นางกานดา แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 9291) และนายเทดเกยรต แหลมคม ใหความรและสาธตการท าไวนผลไมและการท าแยมจากผลมะเมาในทองถนเพอเพมมลคา และท าการฝกอบรมการท าไขเคมพอกดนเหนยว ใหกบคณะนกเรยน 57 คน และคร-อาจารย 6 คน จากโรงเรยนรวมไทยพฒนา 1 อ าเภอพบพระ จงหวดตาก

5) ครงท 5: เรอง “แนวทางการด าเนนงานเศรษฐกจพอเพยง โดยการผลตเตาเจยว การผลตไขเคม เพอลดคาใชจายในครวเรอน” รวมกบศนยการศกษานอกโรงเรยนอ าเภอแมระมาด (กศน.) และหนวยงานฝายปกครอง อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก ในวนท 21 มนาคม 2559 ณ กลมวสาหกจชมชนฯ โดยวทยากร/อส.วท. ชมชน ไดแก ดต.บญธรรม แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 8543) นางกานดา แหลมคม (สมาชก อสวท. ท 9291) และนางสาวยะราวรรณ โกสงเนน ในการบรรยายใหความร/เทคโนโลยและการสาธตการท าไขเคมในครวเรอนใหกบนกเรยน/นกศกษาศนย กศน.อ าเภอแมระมาดจ านวน 30 คน ผน าชมชน 40 คน และประชาชนทสนใจในอ าเภอแมระมาด 30 คน ไดรบงบประมาณสนบสนนจากส านกงาน กศน.อ าเภอแมระมาด และท าใหผเขารวมฟงไดมแนวความคดในการแปรรปผลตผลทางการเกษตรตามแนวเศรษฐกจพอเพยงไดมากขน และใหขอมลวาจะน าเอาความรทไดไปประยกตใชในชวต/ชมชนได

การถายทอดเทคโนโลยฯ ทง 5 ครง โดยวทยากรของหมบานฯ น กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และวทยากรจากโรงเรยนแมระมาดนอย ไดสนบสนนวตถดบ วสด-อปกรณ และงบประมาณในการสาธตและฝกปฏบตดวย รวมทงสนบสนนงบประมาณคาอาหารกลางวนและอาหารวาง ใหกบผเขาอบรมดวย

40

4.4 การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนร/เทคโนโลยดานอตสาหกรรมอาหาร มการศกษาดงานและแลกเปลยนเรยนรจ านวน 2 ครง ดงน I. ครงท 1: การศกษาดงาน ดานการผลตขาวและเกษตรผสมผสานแบบปลอดภย ณ เครอขาย

หมบานผลตเมลดพนธขาวปลอดภยบานสามขา จงหวดล าปางและการแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมทไดมาตรฐาน GMP ทบรษท ดอยค าผลตภณฑอาหาร จ ากด (โรงงานหลวงแมจน) จงหวดเชยงราย ในวนท 7-8 กรกฎาคม 2559 สมาชกหมบานสามารถน าเอาการบรหารจดการการเกษตรปลอดภยแบบผสมผสาน โดยเฉพาะการผลตขาวและผก -สมนไพรปลอดภยไปประยกตใชในการบรหารการผลตวตถดบผก -ผลไม และสมนไพรในชมชน รวมทงการจดการผลตภณฑส าเรจทปลอดภยและไดมาตรฐานตามระบบ GMP และการออกแบบสถานทผลตอาหารระดบ SME และการวางผงและระบบกระบวนการผลตตามมาตรฐาน GMP กระทรวงสาธารณสข น าไปประยกตใชในการออกแบบ วางผงกระบวนการผลตเครองดมในภาชนะบรรจปดสนท และสถานทผลตเตาเจยว-ซอวของชมชนได

II. ครงท 2: การศกษาดงาน/แลกเปลยนเรยนรดานการเกษตรผสมผสานแบบเศรษฐกจพอเพยง ณ ศนยการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวด ฉะเชงเทรา และดานการผลตไวนผลไม และเครองดมน าผลไมทมคณภาพมาตรฐาน GMP ณ บรษท ซวายบอสส ฟด จ ากด อ าเภอศรราชา จงหวดชลบร ระหวางวนท 3-5 พฤศจกายน 2559 เพอใหชมชนสามารถน าองคความรและเทคโนโลยทได มาประยกตในการท าเกษตรผสมผสานตามแนวเศรษฐกจพอเพยงตามสภาพแวดลอมของชมชนทมความปลอดภยและไดผลตผลทมคณภาพ รวมทงสามารถประยกตใชเทคโนโลยการผลตไวนผลไม และน าผลไมระดบ SMEs จากบรษท ซวายบอสส ฟด จ ากด มาใชในการผลตไวนมะเมาและน าผลไมของชมชนได

4.5 การบมเพาะ ตดตามการปฏบตจรงของผเขารบการถายทอดเทคโนโลย

การตดตามและบมเพาะใหค าแนะน ากล มวสาหกจชมชนต าบลขะเนจ อ หม บานหมองวา ต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก ในการปรบปรงและพฒนาสถานทผลตไวนผลไมของชมชน เพอขยายก าลงการผลต และอย ระหวางการย นขอใบอนญาตสถานทผลตขนาดใหญข นจากส านกงานสรรพสามต รวมทงการออกแบบโครงสราง และแปลนภายในอาคารสถานทผลตเครองดมบรรจ ในภาชนะปดสนท และสถานทผลตเตาเจ ยว -ซอว ใหเปนไปตามระบบการปฏบตท ดในกระบวนการผลตอาหาร (GMP) พนฐาน เพอเตรยมความพรอมการขออนญาตสถานทผลต ผลการด าเนนการมดงน

1) กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ไดพฒนาสถานทผลตไวนผลไม และคณภาพไวนผลไม โดยเฉพาะไวนมะเมา ไวนหมอน สงผลใหไวนมะเมายงคงรกษาคณภาพไดเปนผลตภณฑ OTOP 4 ดาว ประเภทเครองดม จงหวดตาก รวมทงไดมาตรฐานผลตภณฑชมชน : ไวนผลไม (มผช.2/2546) ดงรปท 13

2) กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ไดท าการผลตแยมจากมะเมา แยมมกซเบอร (มะเมาผสมองน) แยมมลเบอร น าเมาเบอรพรอมดม และน าเมาเบอรพรอมดมชนดหวาน ดงรปท 14 นอกจากน สมาชกกล มวสาหกจฯ ไดขยายเครอขายในการสราง “กล มผผลตน าสมนไพรพรอมดมทม” ท าการผลตผลตภณฑน าผลไมภายใตแบรนด “ทม” และไดรบการคดเลอกใหเขารวมโครงการพฒนาผประกอบการรนใหมโดยเครอขาย OTOP เพอสงคมของจงหวดตาก หรอโครงการ Baby OTOP ประจ าป 2558-2559 โดยใชสญลกษณ “มะเมา เคลาความสข) เพอทดลองจ าหนายในเชงพาณชยทศนยจ าหนายสนคา OTOP อ าเภอแมระมาด

3) การกอสรางสถานทผลตเครองดมทบรรจในภาชนะปดสนท ส าหรบเปนสถานทผลตน าผลไมตางๆ ของชมชน ตองชะลออกไปจากแผนงานทวางไว เนองจาก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณเกดภาวะปญหาสภาพคลอง จงไดชะลอการอนมตเงนกเงนลงทนสรางสถานทผลตของกลมวสาหกจชมชน

41

มาเปนงบประมาณป 2560 ซงไดรบการอนมตตงแตเดอนธนวาคม 2559 เปนตนมา วสาหกจชมชนฯ อยระหวางการยนเอกสาร รปแบบโครงสราง และแผนผงอาคารสถานทผลต (น าผลไม-น าสมนไพร และแยมผลไม) ตามมาตรฐาน GMP ใหส านกงานสาธารณสขฯ พจารณา

4) การกอสรางสถานทผลตอาหารหมกจากถวเหลอง : เตาเจยว-ซอว และวางแบบแปลนผงกระบวนการผลตเตาเจยว-ซอวของกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอตามมาตรฐาน GMP กฎหมาย เพอขออนญาตสถานท ผล ต และขอมาตรฐาน/เคร องหมาย อย . ผลตภณฑเตา เจ ยวและซอ ว สามารถด าเนนการไดรอยละ 70 คาดวาจะสถานทผลตจะแลวเสรจภายในเดอนเมษายน 2560 ซ งจะใชเปนสถานท ผล ตผลตภณฑอาหารหมกของชมชนได รวมท ง ใชเปนศนยเร ยนร ศ นยศ กษาดงาน และฝกปฏบตการผลตเตาเจยว-ซอว และการเตรยมหวเชอราบรสทธ (Aspergillus oryzae) ส าหรบท าเตาเจยวและซอว ใหกบนกศกษาของ กศน. และชมชน โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณคาวสด และอปกรณบางสวนจากศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด

4.6 กจกรรมอนๆ

4.6.1 การจดท าคมอเทคโนโลยชมชน แกนน าหม บานฯ ไดจ ดท าค มอเทคโนโลยชมชน (ภาคผนวกท 4) โดยสรปบทเรยนจาก

กระบวนเรยนรจากการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนฐานเพอประยกตใชในชมชนเพอการพฒนาอยางยงยนโดยเฉพาะส าหรบกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และโรงเรยนแมระมาดนอย จ านวน 2 เร อง ไดแก

1) “การท าน าผลไมแบบมออาชพส าหรบชมชน” จดท าโดยรอยตรบญธรรม แหลมคม และนางกานดา แหลมคม วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และอาจารยดร .ภทราภรณ ศรสมรรถการ ชวยใหขอเสนอแนะและปรบปรงเนอหา 2) “การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพ ม ” จดท าโดยอาจารยผจญ ก าทา โรงเรยนแมระมาดนอย และอาจารยดร.สภาวด แชม ชวยใหขอเสนอแนะและปรบปรงเนอหา

4.6.2 การประชมเครอขายความรวมมอเพอการถายทอดเทคโนโลยสชมชน ประจ าป 2559 ผรบผดชอบโครงการ ตวแทนหมบานฯ จ านวน 1 คน (นายอ านวย แกวนาลย) และสมาชก

อสวท. ซงเปนผน าโครงการหมบานฯ 2 คน (นายบญธรรม แหลมคม และนางกานดา แหลมคม) เขารวมประชมเครอขายความรวมมอเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชน ประจ าป 2559 วนท 8-9 สงหาคม 2559 ณ โรงแรมรามาการเดนส กรงเทพมหานคร ท าใหเขาใจวตถประสงค และเปาหมาย ความส าคญ และประโยชนในการเขารวมโครงการหมบานฯ และสรางเครอขายการด าเนนงานหมบานวทยาศาสตรฯ อนๆ เพมมากขน และไดเหนตวอยางหมบานฯ ทมผลการด าเนนงานทประสบความส าเรจ ท าใหกลมเกดความมงมนทจะน าเอาวทยาศาสตรและเทคโนโลยดานอตสาหกรรมอาหาร และอนๆ ทไดรบจากโครงการ ไปประยกตใชในการพฒนากลมวสาหกจฯ ภาคเครอขาย และชมชนตอไป

4.6.3 กจกรรมการขยายเครอขาย และกจกรรมเพอสงคมอนๆ 1) การขยายเครอขายศนยเรยนรของชมชนรวมกบศนยการศกษานอกระบบและการศกษา

ตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด ในการเปนวทยากรพเศษในการถายทอดเทคโนโลยประจ าศนยเรยนรการแปรรปเตาเจยว-ซอวทมคณภาพและปลอดภยดวยเชอราบรสทธของชมชน และโรงเรยน กศน. เพอเปนศนยกลางเรยนรกระบวนการพฒนาการน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยดานการแปรรป เตาเจยว-ซอวซงเปนหลกสตรอาชพระยะสนของ กศน. และเปนสถานทผลตเตาเจยว-ซอวตนแบบของชมชน

42

2) การขยายภาคเครอขาย เพอเตรยมความพรอมชมชนใกลเคยง โดยผน ากลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ (นายบญธรรม แหลมคม และนางกานดา แหลมคม) ไดมอบกงพนธตนมะเมาพนธขาวเหนยว และตนหมอนรวมทงแนะน าเทคโนโลยการปลก การขยายพนธและดแลปฏบตทางเขตกรรมตนมะเมา และตนหมอนใหกบวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง (ประธานกลมนธพทธ เครอศก) ในวนท 18 สงหาคม 2559 และถายทอดเทคโนโลยใหกบคณะคร และนกเรยนของโรงเรยนแมระมาดนอย ในวนท 31 สงหาคม 2559 รวมทงมการประชมท าความเขาใจและสรางภาคเครอขายกบชมชนใกลเคยงและตางจงหวด เพอเตรยมความพรอมการเปนหมบานลกขายวทยาศาสตรและเทคโนโลยดานการแปรรปผลตผลทางการเกษตรจ านวน 4 หมบาน ไดแก

1. กลมแปรรปอาหารจากผลตผลทางการเกษตร บานแมหละไทย หม 1 ต าบลแมหละ อ าเภอทาสองยาง จงหวดตาก ผน า นางค าออน พณนา 2. กลมแปรรปกลวยและถวเหลองเพมมลคา และผาทอกะเหรยง บานปาไรเหนอ หมท 3 และบานสนปาไร หมท 5 ต าบลพระธาต อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก ผน า ผใหญบานสนปาไร และนางสาวหลา ชมภ 3. กลมวสาหกจชมชนแปรรปถวแระญปนเพอสขภาพ ต าบลแมแตง บานมวงชม หมท 4 ต าบลแมแตง อ าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม ผน า นายสมเดช ชมถน และนางนภาภทร มงคลวบลย (ประธานกลมวสาหกจฯ) 4. กลมวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง บานชยภทอง หมท 7 ต าบลนคมพฒนา อ าเภอเมอง จงหวดล าปาง ผน า นายยศ เปนพวก และนายนธพทธ เครอศก (ประธานวสาหกจชมชนฯ)

43

บทท 3 ผลการประเมนระหวางการถายทอดเทคโนโลย

ผลการประเมนระหวางการถายทอดเทคโนโลย และการน าความรไปใชประโยชน หลงการถายทอดเทคโนโลยฯ โดยผรบผดชอบโครงการในหวขอทแตกตางกนตามความตองการของชมชน จ านวน 3 ครง ดงตารางท 1 มการประเมนผลความพงพอใจของผเขาอบรมหลงการฝกอบรมทนท ตามแบบฟอรมของคลนกเทคโนโลย ดานขนตอนการใหบรการ วทยากร เจาหนาทใหบรการ และความพรอมของสถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม รวมทงประเมนผลความรในประเดนการถายทอดเทคโนโลย และผลการน าความรไปใชประโยชน ซงมรายละเอยด ดงน 1) ความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรม หลงการถายทอดเทคโนโลยทนท ในการประเมนผลความพงพอใจของผเขารบการถายทอดเทคโนโลย โดยใชแบบสอบถามในแบบประเมนผลเมอจบการถายทอดเทคโนโลย ไดผลดงตารางท 2

I. ความพงพอใจตอการถายทอดเทคโนโลย ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและผลไมแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ รวมทงการศกษาดงาน ณ เครอขายหมบานผลตเมลดพนธขาวปลอดภยบานสามขา และทบรษทดอยค าผลตภณฑอาหาร จ ากด (โรงงานหลวงแมจน) จงหวดเชยงราย” พบวาผเขารบการอบรมมความพงพอใจตอขนตอนการใหบรการ วทยากรและเจาหนาทใหบรการ และความพรอมของสถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม คดเปนรอยละ 89.70, 93.71 และ 93.71 ตามล าดบ

ดานขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร ผ เขาอบรมใหคะแนนดานความรท ไดรบสามารถน าไปใชประโยชน ความเขาใจเน อหาทวทยากรสอน การถายทอดความรของวทยาก รทท าใหเขาใจและไดรบความรเพมขน และความคมคาหรอประโยชนทไดรบเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย พบวาผเขารบการอบรมพงพอใจในระดบมากถงมากทสด อยถงรอยละ 94.86, 93.71, 91.43, 94.29, 96.00 และ 97.14 ตามล าดบ จากผลการประเมนโดยรวมพบวา ผ เขารบการอบรมใหคะแนนความพงพอใจดานขอมลวดความพงพอใจโดยรวมเฉลยทรอยละ 98.15 และดานขอมลเพอการปรบปรงหลกสตรเฉลยรอยละ 93.84

II. ความพงพอใจตอการถายทอดเทคโนโลย ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ” พบวาผเขารบการอบรมจ านวน 35 คน ใหคะแนนความพงพอใจตอขนตอนการใหบรการรอยละ 93.60 ดานวทยากรและเจาหนาทใหบรการ และดานความพรอมของสถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม คดเปนรอยละ 94.40 และ 91.20 ตามล าดบ

ความพงพอใจดานขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร พบวาผ เขาอบรมรอยละ 88.80 มความพงพอใจตอความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชน มความเขาใจเนอหาทวทยากรสอนรอยละ 93.60 และการถายทอดความรของวทยากร ความเขาใจและไดรบความรเพมขนรอยละ 92.00 ความพงพอใจตอความคมคาหรอประโยชนทไดรบเมอเทยบกบเวลาและคาใชจายทรอยละ 91.20 ผลการประเมนดานระยะเวลา และชวงเวลาการอบรม ผเขารบอบรมใหคะแนนความพงพอใจสงคอรอยละ 92.80 และ 90.40 จงสงผลใหผเขารบอบรมมความพงพอใจโดยรวมเฉลยรอยละ 92.00

I I I . ความพงพอใจตอการถายทอดเทคโนโลย คร งท 3 เร อง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง” พบวา ผเขารบการอบรมจ านวน 25 คน ประเมนความพงพอใจโดยรวมดานสงอ านวยความสะดวกและการบรการทรอยละ 91.48 โดยรอยละ 90.00 มความพงพอใจตอข นตอนการใหบรการ ผ เขาอบรมรอยละ 92.22 มความพงพอใจตอวทยากรและเจาหนาทใหบรการ และดานความพรอมของสถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม คดเปนรอยละ 92.22

44

ความพงพอใจดานขอมลเพอการปรบปรงหลกสตรในภาพรวมทกดาน พบวาผเขาอบรมมความพงพอใจโดยรวมรอยละ 90.93 โดยใหความพงพอใจตอความรท ไดรบสามารถน าไปใชประโยชนอยรอยละ 91.11 ดานความเขาใจเนอหาทวทยากรสอนมความพงพอใจรอยละ 90.00 และการถายทอดความรของวทยากร ท าใหเขาใจและไดร บความร เ พมข นมความพงพอใจถงรอยละ 95.56 ดานระยะเวลา และชวงเวลาการอบรม ผเขารบอบรมใหคะแนนความพงพอใจเทากนทรอยละ 87.78 และ 87.78 ตามล าดบ เนองจากผเขาอบรมเหนระยะเวลาคอนขางสนเกนไป ควรใชเวลาอบรมประมาณ 3 วน สวนความคมคาหรอประโยชนทไดรบเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย พบวาผเขาอบรมรอยละ 93.33 มความพงพอใจ ตารางท 2 รอยละผลการประเมนความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลยผรวมโครงการ และผสนใจใน

โครงการ “หมบานมะเมาขาวเหนยว ปท 3” จ านวน 3 ครง

รายการ รอยละระดบความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลย ครงท 1-3

1 2 3 เฉลย ขอมลวดความพงพอใจ 1. มขนตอนการใหบรการ เชน การแจงใหทราบกอนอบรม การประสานงานและใหขอมล ท าใหทานไดรบความสะดวกแคไหน

89.71 93.60 90.00 91.10

2. วทยากร เจาหนาทใหบรการดวยความยมแยมแจมใส เปนกนเอง

93.71 94.40 92.22 93.45

3. สถานทอบรม อาหาร เครองโสตฯ เอกสารอบรม มพรอมในการอบรม

93.71 91.20 92.22 92.38

เฉลย 92.38 93.07 91.48 ขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร 4. ความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชน เชน ประกอบอาชพ หรอใชในชวตประจ าวนไดมากนอยแคไหน

94.86 88.80 91.11 91.59

5. เนอหาทวทยากรสอนทานสามารถเขาใจไดนอยแคไหน 91.43 93.60 90.00 91.68 6. วทยากรถายทอดความร ท าใหทานเขาใจและไดรบความรเพมขน

93.71 92.00 95.56 93.76

7. เวลาการอบรมเหมาะสมหรอไม 94.29 92.80 87.78 91.62 8. ชวงเวลาของการจดการอบรมมความเหมาะสม 96.00 90.40 87.78 91.39 9. ความคมคาหรอประโยชนทไดรบเมอเทยบกบเวลาและคาใชจาย

97.14 91.20 93.33 93.89

เฉลย 94.57 91.47 90.93 92.32

45

2) การน าความรไปใชประโยชน หลงการถายทอดเทคโนโลยทนท ผลการประเมนหลงการถายทอดเทคโนโลย จ านวน 3 ครง จากจ านวนผเขาอบรมทงหมด 88 คน คด

เปนรอยละ 100 โดยใชแบบสอบถามตามฟอรม “แบบประเมนผลเมอจบการถายทอดเทคโนโลย” พบวา ผเขารบการฝกอบรมทงหมดมความพงพอใจตอผลสมฤทธการน าไปใชประโยชนคดเปนรอยละ 100 เทากน ดงตารางท 3 ตารางท 3 การประเมนความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลยทนท โครงการหมบานมะเมาขาวเหนยว

จ านวน 3 ครง

รายการ ระดบความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลยครงท 1-3 1 2 3 เฉลย

ขอมลผลการประเมนหลงการถายทอดเทคโนโลยทนท 1. สามารถน าความรไปใชประโยชนได 100 100 100 100 2. น าความรไปใชประโยชนไมได - - - -

3) ความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชนและประเมนเปนรายไดกบาทตอเดอน

ผเขารบการอบรมจ านวน 88 คน คาดวาจะมรายไดเพมขนโดยรอยละ 31.57 คาดวาจะมรายไดเพมขนเฉลยนอยกวา 1,000 บาท/เดอน มอย รอยละ 21.14 คาดวารายไดจะเพมข นระหวาง 1,001-2,000 บาท/เดอน ผอบรมรอยละ 17.81 คาดวารายไดจะเพมขน 2,001-3,000 บาท/เดอน นอกจากนผเขาอบรมถงรอยละ 11.37 คาดวารายไดจะเพมขนระหวาง 9,001 ถงมากกวา 10,000 บาท/เดอน ดงตารางท 4 ตารางท 4 ผลการประเมนการน าความรไปใชประโยชน หลงการถายทอดเทคโนโลย จ านวน 3 ครง

รายการ เทคโนโลยครงท 1-3 (รอยละ) 1 2 3 เฉลย

ผเขาอบรมคาดวาจะมรายไดเพมขนกบาทตอเดอน 1. นอยกวา 1,000 บาท 25.00 25.72 44.00 31.57 2. 1,001 – 2,000 บาท 28.57 22.86 12.00 21.14 3. 2,001 – 3,000 บาท 21.43 20.00 12.00 17.81 4. 3,001 – 4,000 บาท 7.15 8.58 12.00 9.24 5. 4,001 – 5,000 บาท 3.57 5.71 4.00 4.44 6. 5,001 – 6,000 บาท - 5.71 - 1.91 7. 6,001 – 7,000 บาท - - - - 8. 7,001 – 8,000 บาท 3.57 - 4.00 2.52 9. 8,001 – 9,000 บาท - - - - 10. 9,001 – 10,000 บาท 10.71 5.71 12.00 9.47 11. มากกวา 10,000 บาท - 5.71 - 1.90

รวม 100 100 100 100

46

บทท 4 ผลการตดตามการน าความร ไปใชประโยชนหลงการถายทอดเทคโนโลย

1) การน าความรไปใชประโยชน

ผรบผดชอบโครงการไดตดตามผลการน าความรไปใชประโยชน จ านวน 3 ครง จากจ านวนผเขาอบรมทงหมด 88 คน คดเปนรอยละ 100 โดยใชแบบสอบถามตามฟอรมแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงการฝกอบรม พบวา ผเขารบการฝกอบรมทงหมดมความพงพอใจตอผลสมฤทธการน าไปใชประโยชนคดเปนรอยละ 100 เทากน ดงตารางท 5 ตารางท 5 การประเมนความพงพอใจผลสมฤทธหลงการถายทอดเทคโนโลย โครงการหมบานมะเมาขาวเหนยว

จ านวน 3 ครง

รายการ ระดบความพงพอใจหลงการถายทอดเทคโนโลยครงท 1-3 1 2 3 เฉลย

ขอมลผลสมฤทธ 1. น าความรไปใชประโยชนได 100 100 100 100 2. น าความรไปใชประโยชนไมได - - - -

2) ความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชนและประเมนเปนรายไดกบาทตอเดอน ผเขารบการอบรมจ านวน 88 คน สามารถน าความร/เทคโนโลยทไดรบไปใชประโยชนได ซงสวนใหญเปนรายไดเสรมอยรอยละ 70.52 และอกรอยละ 29.48 เปนรายไดหลก โดยผเขาอบรมสวนใหญรอยละ 67.09 สามารถน าความรไปเพมรายได/ลดรายจายไดเฉลยนอยกวา 1,000 บาท/เดอน มอยรอยละ 20.83 ท คาดวารายไดจะเพมข นระหวาง 1,001-2,000 บาท/เดอน มรอยละ 4.29 คาดวารายไดจะเพมข น 3,001-4,000 บาท/เดอน นอกจากนผเขาอบรมรอยละ 3.49 คาดวารายไดจะเพมขนระหวาง 9,001 ถงมากกวา 10,000 บาท/เดอน สวนใหญรอยละ 48.86 สามารถน าความรทไดรบไปใชหลงการอบรมไดทนท และรอยละ 45 สามารถน าความรไปใชไดหลงการอบรม 1 เดอน โดยสวนใหญรอยละ 48.48 สามารถน าความรทไดรบไปใชในครอบครว และอกรอยละ 39.57 น าไปใชเมอมโอกาส เพอชวยลดรายจายตางๆ และเสรมรายได การน าองคความรทไดรบไปขยายผลตอในดานการประยกตเปนองคความรใหมรอยละ 62.71 และรองลงมาสามารถน าไปใชเปนวทยากรถายทอดเทคโนโลย /เผยแพรตอรอยละ 34.62 ส าหรบการประเมนรายไดท เ พ มข น พบวาผ เขารบการอบรมมรายได เพมข นโดยเฉล ย 1,586.36 บาท/เดอน หรอ 19,036.32 บาท/ป และผลตอบแทนของโครงการมมลคา 6.70 เทาของงบประมาณทไดรบการอดหนน ซงแสดงรายละเอยดดงตารางท 6-7

47

3) การประเมนสถานะพฒนาหมบานหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าป 2559 การประเมนสถานะหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย : หมบานมะเมาขาวเหนยว ปท 3 ในวนท

20 ธนวาคม 2559 ณ วสาหกจชมชนต าบลขะเนจ อ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก มผ เขารวมรบการประเมนไมนอยกวา 30 คน ไดแก ผรบผดชอบโครงการ ผจดการคลนกเทคโนโลย และสมาชกหมบานฯ จากกล มวสาหกจชมชนต าบลขะเนจ อ และกล มสตรต าบลขะเนจ อ ผ อ านวยการ คณะครและนกเรยนโรงเรยนแมระมาดนอย ผบรหาร และนกเรยนของศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด (กศน.) ผ บรหารโรงเรยนบานปาไร และโรงเรยนราชเสนากลาโหม ซงในการด าเนนกจกรรมนน ผรบผดชอบและผรวมโครงการฯ ไดรวมจดแสดงและสาธตการแปรรปผลตภณฑ ทไดจากการด าเนนงาน เชน ไวนมะเมาพนธขาวเหนยทผลตจากยสตสายพนธเฉพาะ น ามะเมาพรอมดม น ามะเมาเขมขน แยมมกซเบอร (มะเมาผสมมลเบอร) เยลลเมาเบอร ผลตภณฑอาหารจากกลวยชนดตางๆ เคกกลวย ขนมปงไสแยมกลวย กลวยอบและตากแหง เตาเจยว ซอว น าพรกเตาเจ ยว ขาวเกรยบชนดตางๆ รวมทงการแสดงผลงานเดนตางๆ ของภาคเครอขายโรงเรยนแมระมาดนอย ซงเปนการ แสดงผลงานและผลการด าเนนงาน และรบการตรวจประเมนจากคณะกรรมการประเมนจากกระทรวงวทยาศาสตรฯ ซงการรบการประเมนครงน มตวแทนหนวยงานภาครฐหรอทองถน เขารวมใหขอมลดวย ไดแก ตวแทนจากพฒนาชมชนอ าเภอแมระมาด ตวแทนจากองคการบรหารสวนต าบลแมระมาด ผ ใหญบานหมองวา ผบรหารและนกเรยนของศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด (กศน.) ผ ช วยผ จ ดการธนาคาร เ พ อการเกษตรอ า เภอแมระมาด เป นต น ผลการประเมนพบวา โครงการวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หม บานมะเมาขาวเหนยว ผานการประเมนสถานะหม บานฯ ในปท 3 สามารถพฒนาเปนหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมความเขมแขง โดยไดคะแนนเฉลยรวมทกดานไมนอยกวารอยละ 90

ในวนรบการประเมนดงกลาว ผรวมโครงการจากหมบานมะเมาขาวเหนยว ม กจกรรมประกาศเกยรตคณบคคลทมคณธรรม จรยธรรมเปนแบบอยางทดตอคนในหมบานจ านวน 3 คน คอ อาจารยผจญ ก าทา (โรงเรยนแมระมาดนอย) อาจารยรพพรรณ บกหาญ (อาจารย กศน.อ าเภอแมระมาด) และนายจรพงษ พรมเออย และผรบผดชอบโครงการไดมอบเครองชงดจตอล ยสตผงส าหรบท าขนมปง วตถเจอปนอาหารหรอสารทชวยท าใหเกดเจล เชน ผงบก คาราจแนน เจลาตน เปนตน ใหกบผ อ านวยการและคณะครโรงเรยนแมระมาดนอย เพอใชในการด าเนนกจกรรมในรายวชา “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร: กจกรรมการแปรรปอาหาร” ของโรงเรยน และมอบใหกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ส าหรบใชในการอบรม/สาธตการแปรรปอาหารและเครองดมใหกบผสนใจอนๆ หรอไดน าไปประยกตใชในการผลตอาหารตางๆ ดวยตนเอง ณ สถานประกอบการ

48

ตารางท 6 ผลการประเมนการน าความรไปใชประโยชน หลงการถายทอดเทคโนโลย จ านวน 3 ครง

รายการ การน าความรไปใชประโยชนหลงการถายทอดเทคโนโลยครงท 1-3 (รอยละ)

1 2 3 เฉลย 1. รปแบบของรายได 1. รายไดหลก 53.57 2.86 32.00 29.48 2. รายไดเสรม 46.43 97.14 68.00 70.52 รวม 100 100 100 100 2. ความรทไดรบชวยเพมรายได/ลดรายจายไดกบาทตอเดอน 1. นอยกวา 1,000 บาท 60.71 68.57 72.00 67.09 2. 1,001 – 2,000 บาท 21.34 17.14 24.00 20.83 3. 2,001 – 3,000 บาท 3.57 2.86 - 2.15 4. 3,001 – 4,000 บาท 7.14 5.71 - 4.29 5. 4,001 – 5,000 บาท 3.57 2.86 - 2.15 6. 5,001 – 6,000 บาท - - - - 7. 6,001 – 7,000 บาท - - - - 8. 7,001 – 8,000 บาท - - - - 9. 8,001 – 9,000 บาท - - - - 10. 9,001 – 10,000 บาท - - 4.00 1.34 11. มากกวา 10,000 บาท 3.57 2.86 - 2.15

รวม 100 100 100 100 3. เรมน าความรทไดรบไปใชเมอใด 1. หลงการอบรมทนท 78.57 - 68.00 48.86 2. หลงการอบรมภายใน 1 เดอน 17.86 97.14 20.00 45.00 3. หลงการอบรมภายใน 3 เดอน - 2.86 4.00 2.28 4. หลงการอบรมภายใน 6 เดอน 3.57 - 8.00 3.86

รวม 100 100 100 100 4. ความรทไดรบไปใชทไหน 1. ใชในครอบครว 50.00 51.43 44.00 48.48 2. ใชในชมชน/กลม 21.43 - 8.00 9.81 3. ใชในทท างาน 3.57 2.86 - 2.14 4. ใชเมอมโอกาส 25.00 45.71 48.00 39.57

รวม 100 100 100 100 5. น าความรไปขยายผลตอในดานใด 1. ประยกตเปนองคความรใหม 60.71 91.43 36.00 62.71 2. เปนวทยากรถายทอดเทคโนโลย/เผยแพรตอ 39.29 8.57 56.00 34.62 3. ใหบรการ / ค าปรกษา - - 8.00 2.67 4. อนๆ (โปรดระบ ) - - - - รวม 100 100 100 100

49

ตารางท 7 การประเมนการเพมรายได/ลดรายจาย หลงการถายทอดเทคโนโลย จ านวน 3 ครง เพมรายได/ลดรายจาย (บาท/เดอน) รอยละ เฉลย

(บาท/เดอน) จ านวนคน คดเปนรายได (บาท/เดอน)

1. นอยกวา 1,000 บาท 67.09 900 59 53,100 2. 1,001 – 2,000 บาท 20.83 1,500 18 27,000 3. 2,001 – 3,000 บาท 2.15 2,500 2 5,000 4. 3,001 – 4,000 บาท 4.29 3,500 4 14,000 5. 4,001 – 5,000 บาท 2.15 4,500 2 9,000 6. 5,001 – 6,000 บาท - - - 7. 6,001 – 7,000 บาท - - - 8. 7,001 – 8,000 บาท - - - 9. 8,001 – 9,000 บาท - - - 10. 9,001 – 10,000 บาท 1.34 9,500 1 9,500 11. มากกวา 10,000 บาท 2.15 11,000 2 22,000

รวม 100 88 139,600 รายไดเฉลย (บาท/คน/เดอน) 1,586.36

รายไดเฉลย (บาท/คน/ป) 19,036.32 งบประมาณโครงการ 250,000.00 ตนทนโครงการตอคน 2,840.90

ผลตอบแทนโครงการ (เทา) 6.70 เทา ตนทนโครงการตอคน * = เงนอดหนนโครงการ จ านวนผไดรบการถายทอด = 250,000/88 = 2,840.90 บาท ผลตอบแทนโครงการ * = (รายไดเฉลย x จ านวนคน) / งบประมาณโครงการ = (1,586.36 x 88) / 250,000 = 6.70 เทา

50

บทท 5 สรปผลการด า เนนงานโครงการตามขอเสนอโครงการ

การด าเนนงานของโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย : หมบานมะเมาขาวเหนยวใน

ปงบประมาณ 2559 ไดผลสอดคลองสงกวาเปาหมายของโครงการทก าหนดไว ดงตารางตอไปน ตารางผลผลต/ผลลพธของของโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปงบประมาณ พ.ศ. 2559

ผลผลต/ผลลพธ หนวย คาเปาหมายปท 3

ผลการด าเนนงาน

1. จ านวนหมบาน/ชมชน ทน าเทคโนโลยทไดรบการถายทอดไปใชประโยชน (สรางอาชพ เพมรายได ลดรายจาย และเพมคณภาพชวต)

ชมชน 8 1. วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ 2. กลมสตรต าบลขะเนจอ 3. โรงเรยนแมระมาดนอย 4. กศน. อ าเภอแมระมาด 5. โรงเรยน สรรพวทยาคม อ.แมสอด จ.ตาก 6. ขาราชการต ารวจฝกอบรม นายรอย 53 (กดต.) รอย 2 และคณะครฝกและแมบานต ารวจ กก.5 บก.กฝ. คายนเรศวรมหาราช 7. โรงเรยนรวมไทยพฒนา 1 อ.พบพระ จ.ตาก 8. วสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง บานชยภทอง ต.นคมพฒนา อ.เมอง จ.ล าปาง 9. กลมแปรรปอาหารจากผลตผลทางการเกษตร บานแมหละไทย หม 1 ต.แมหละ อ.ทาสองยาง จ.ตาก 10. วสาหกจชมชนแปรรปถวแระญปนเพอสขภาพ ต.แมแตง อ.แมแตง จ.เชยงใหม

2. จ านวนเทคโนโลยทมการถายทอด ระบชอเทคโนโลยหลก/รอง

เรอง 3 มากกวา 10 เรอง

: การแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมตางๆ เชน ไขเยยวมา ชาผกเชยงดา ชาเขยวใบหมอน ชาตะไคร ตะไครอบแหง คกกเนย คกกตะไคร คกกถว/ถวลสง กมมเยลลผลไม น าพรกอบแหง (น าพรกไสอว และน าพรกเตาเจยว) และไสอวจากน าพรกไสอวแหง ไสกวนจากผลมะเมา ขงดองน าผงสามรส กระเทยมโทนดองน าผงสามรส และขนมปงใสไสกวนมะเมา

3. จ านวนวทยากรชมชนทสรางความเชยวชาญในเทคโนโลยทถายทอด

คน 15 16 คน

4. จ านวนผรบการถายทอดเทคโนโลย*** คน 100 702 คน (รวมผเขาอบรมโดยวทยากรชมชน) 5. รอยละ 50 ของผรบการถายทอดน าไปใชประโยชน รอยละ 60 65 6. ความพงพอใจของผรบบรการในหมบาน/ชมชนทด าเนนการในระดบด-ดมาก

รอยละ 85 92.32

51

1. จ านวนผเขารบการถายทอดเทคโนโลย มสมาชกในเครอขายเขารวมการถายทอดเทคโนโลยจากโครงการ จ านวน 88 ราย และวทยากรจาก

หมบานฯ สามารถขยายผลการอบรม 614 ราย รวมเปนจ านวนผทไดรบการถายทอดเทคโนโลยทงสน 702 ราย

2. จ านวนและรายชอวทยากรเทคโนโลยของหมบาน รายชอวทยากร ทกษะ องคความรและเทคโนโลย

1. นายบญธรรม แหลมคม (วสาหกจชมชนฯ) การท าไวนมะเมา/ผลไม น าผลไม เตาเจยวและซอว ชาเขยวมลเบอร และผกเชยงดา แหนม ไสกรอกเปรยว

2. นางกานดา แหลมคม (วสาหกจชมชนฯ) การท าเตาเจยว-ซอว น าพรกเตาเจยว แยมมะเมาและผลไมอนๆ การท าขาวเกรยบ ขาวแตน ไสอว ไขเคม และขงดอง

3. นางสาวบรพา โสภณพนดา การท าไวนมะเมา/ผลไม และน าผลไมตางๆ 4. นางสาวยะราวรรณ โกสงเนน การท าเตาเจยว-ซอว ไขเคม และขงดอง 5. นายเทดเกยรต แหลมคม (วสาหกจชมชนฯ) การท าไวนมะเมา/ผลไม น าผลไม เตาเจยว-ซอว แยมและเยลล 6. นายอ านวย แกวนาลย (วสาหกจชมชนฯ) การท าขาวเกรยบ ขาวแตน เคกนงจากกลวย มนเทศ และ

ฟกทอง ฯ 7. นายผจญ ก าทา (ร.ร.แมระมาดนอย) การท าผลตภณฑจากกลวย : เครองดม กลวยตาก กลวยอบ แยม

กลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ ฟกทอง และอนๆ 8. นายจระพงษ พรมเออย (วสาหกจชมชนฯ) การท าน าผลไม-สมนไพร เตาเจยว-ซอว แยมและเยลลจากมะเมา

และผลไมอนๆ 9. นายเทพบตร แขกระโทก

(ร.ร.แมระมาดนอย) การท ากลวยตาก/กลวยอบ แยมกลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ และฟกทอง การท าขนมปงชนดตางๆ ขาวเกรยบ

10. นางสาวจนทรจรา เจยรคร (ร.ร.แมระมาดนอย)

การท ากลวยตาก/กลวยอบ แยมกลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ และฟกทอง การท าขนมปงชนดตางๆ ขาวเกรยบ

11. นางสาวจนทรจร เจยรคร (ร.ร.แมระมาดนอย)

การท ากลวยตาก/กลวยอบ แยมกลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ และฟกทอง การท าขนมปงชนดตางๆ ขาวเกรยบ

12. นางสาวภานมาศ แซกอ (ร.ร.แมระมาดนอย)

การท าแยมกลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ และฟกทอง การท าขนมปงชนดตางๆ ขาวเกรยบ

13. นางสาวเกศรนทร จนทรมณฑล (ร.ร.แมระมาดนอย)

การท าแยมกลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ และฟกทอง การท าขนมปงชนดตางๆ ขาวเกรยบ

14. นางสาวกลยรตน ขวญพนาล (ร.ร.แมระมาดนอย)

การท าแยมกลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ และฟกทอง การท าขนมปงชนดตางๆ ขาวเกรยบ

15. นางสาววราพร (ร.ร.แมระมาดนอย)

การท าแยมกลวย และเคกนงจากกลวย มนเทศ และฟกทอง การท าขนมปงชนดตางๆ ขาวเกรยบ

16. นายนธพทธ เครอศก (วสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง

การท านมถวเหลอง การท าน าผลไมตางๆ และการท าแยมผลไม

52

3. การประเมนความคมคาทางเศรษฐกจ จากการด าเนนกจกรรมโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว ไดประเมนความคมคาทางเศรษฐกจของผเขารบการถายทอดเทคโนโลยจากโครงการพบวา ผเขารบการถายทอดเทคโนโลยสามารถน าเอาความรและเทคโนโลยไปใชประโยชนได โดยสามารถน าไปใชประโยชนทงในดานเปนรายไดหลก/รายไดเสรม การน าองคความรทไดรบไปขยายผลตอในดานการประยกตเปนองคความรใหม /เปนวทยากรและเผยแพรตอ ส าหรบการประเมนรายไดทเพมขนพบวา ผเขารบการอบรมมรายไดเพมขนโดยเฉลย 19,036.32 บาท/ป และผลตอบแทนของโครงการมมลคา 6.70 เทาของงบประมาณทไดรบการอดหนน

4. การน าองคความร และเทคโนโลยไปใชประโยชนดานอนๆ

1) การขยายเครอขายรวมกบศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด ไดจดสรรงบปะมาณในการกอสรางสถานทผลตเตาเจยว-ซอวส าหรบชมชน และโรงเรยน กศน. เพอเปนศนยกลางเรยนรกระบวนการพฒนาการน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยดานการแปรรป เตาเจยว-ซอ วซ ง เป นหลกส ตรอาช พระยะส นของ กศน . และเปนสถานท ผล ตต นแบบของช มชน โดยได ร บงบประมาณสนบสนนการกอสรางจาก กศน. ส านกงานเกษตรอ าเภอ และวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ

2) กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ ไดน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบจากโครงการไปจดท าคมอเทคโนโลยชมชนเรอง “การท าน าผลไมแบบมออาชพส าหรบชมชน” เพอใชประกอบการแปรรปผลตภณฑน าผลไมเพอจ าหนายทางการคา รวมทงส าหรบเปนคมอในการอบรมและถายทอดเทคโนโลยใหกบผสนใจทวไป อกทงกลมวสาหกจฯ สามารถน าเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง “การท าไขเยยวมา การแปรรปพชผกและสมนไพรอบแหง การท าขนมเบเกอร การท าเยลลกมมจากน ามะเมา น าพรกไสอวแหง น าพรกเตาเจยวแหง การท าไสอว ขงดองและกระเทยมดอง” น าไปถายทอดเทคโนโลยสชมชน เพอน าไปใชประโยชนในการผลตเพอลดรายจายในครวเรอน และสรางรายไดใหกลม เพอขยายชองทางในการจ าหนายสนคาของกลมใหหลากหลายมากยงขน ดงรายละเอยดในแบบฟอรมการน าผลงานวจยและพฒนาไปใชประโยชน

3) โรงเรยนแมระมาดนอย ไดน าองคความรและเทคโนโลยเรอง “การแปรรปผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากกลวยเพอเพมมลคา” ไปตอยอดในการจดท าคมอเทคโนโลยเรอง “การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม เพอประกอบการจดกจกรรมการเรยนการสอน “รายวชา ลดเวลาเรยน เพมเวลาร : กจกรรมการแปรรปอาหาร” กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ตามนโยบายของรฐบาล ซงเปนกจกรรมงานทเตรยมไปสงานอาชพ (การแปรรปจากกลวย) ชนมธยมศกษาตอนตนใชประกอบแผนการจ ดการเร ยนร ท ได จ ดท าข น ม เน อหาท สอดคลองกบสภาพทองถ น ดงภาคผนวกท 4 ซ งเปนการฝกแกนน านกเรยนส อาชพและเกดรายไดท น ามาหมนเวยนใชกจกรรมในโรงเรยนไดอยางตอเนอง โดยผลตภณฑทผลตโดยกลมนกเรยนแกนน า เพอทดลองจ าหนายในเชงการคา ไดแก กลวยตาก เคกกลวย/เคกฝกทอง/เคกมนเทศ/เคกเผอก และขาวเกรยบกลวย ไดน าไปจ าหนายทสหกรณโรงเรยนแมระมาดนอย ถนนคนเดนอ าเภอแมระมาด และตลาดเชาอ าเภอแมระมาด รวมใหใหขอมลการน าเทคโนโลยทไดรบในป 2559 นไปใชประโยชน (ตามแบบการน าผลงานวจยและพฒนาไปใชประโยชน) เชน การท าไขเยยวมา การแปรรปผก-สมนไพรอบแหง ขนมอบ-เบเกอร ไสอว การท าขงดอง และกระเทยมดอง สามารถน าไปปฏบตเปนโครงงานในชวโมง “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” และชวยสรางรายไดเสรมใหนกเรยนระหวางการศกษา

4) กศน.อ าเภอแมระมาด ใหขอมลวา สามารถน าองคความรและเทคโนโลยทไดรบการถายทอดฯ เรอง “การแปรรปน าพรกเตาเจยว” น าไปใชประโยชนในการตอยอดในหลกสตรระยะสนของหนวยงานหรอโรงเรยน ส าหรบใหนกศกษา กศน. ใชในการประกอบอาชพ และประยกตใชในการผลตอาหารปลอดภย รวมทงการอบรม

53

หวขอ “การท าไขเยยวมา การท าแหงพชผกและสมนไพร การท าขนมอบตางๆ การท าเยลลกมมจากผลไม การท าไสอว ขงดองและกระเทยมดอง” เปนการเพมองคความร/เทคโนโลยใหมทไมซบซอนใหกบนกเรยน นกศกษาของ กศน. สามารถปฏบตไดดวยตนเอง ชวยลดคาใชจายในครวเรอนและสามารถน าไปท าเปนอาชพเสรม สรางงานสรางรายไดอยางยงยน ชวยสรางงานและสรางอาชพใหกบนกเรยนได ดงแบบฟอรมการน าผลงานวจยและพฒนาไปใชประโยชน

5) กลมวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง บานชยภทอง หมท 7 ต าบลนคมพฒนา อ าเภอเมอง จงหวดล าปาง โดยนายนธพทธ เครอศก (ประธานวสาหกจชมชนฯ) ไดประยกตเอาองคความรและเทคโนโลยการแปรรปน านมถวเหลอง การแปรรปผก-สมนไพรแหง และการท าไสอวไปใชในการผลตเพอทดลองจ าหนายเปนรายไดเสรม รวมทงมความประสงคจะเปนหมบานลกขายวทยาศาสตรและเทคโนโลย 4. การสรางภาคเครอขายกบชมชนอนๆ เพอเตรยมความพรอมการเปนหมบานลกขายวทยาศาสตรและเทคโนโลยจ านวน 4 หมบาน ไดแก

1. กลมแปรรปอาหารจากผลตผลทางการเกษตร บานแมหละไทย หม 1 ต าบลแมหละ อ าเภอทาสองยาง จงหวดตาก ผน า นางค าออน พณนา 2. กลมแปรรปกลวยและถวเหลองเพมมลคา และผาทอกะเหรยง บานปาไรเหนอ หมท 3 และบานสนปาไร หมท 5 ต าบลพระธาต อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก ผน า ผใหญบานสนปาไร และนางสาวหลา ชมภ 3. กลมวสาหกจชมชนแปรรปถวแระญปนเพอสขภาพ ต าบลแมแตง บานมวงชม หมท 4 ต าบลแมแตง อ าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม ผน า นายสมเดช ชมถน และนางนภาภทร มงคลวบลย (ประธานกลมวสาหกจฯ) 4. กลมวสาหกจชมชนเกษตรอนทรยลมน าวง บานชยภทอง หมท 7 ต าบลนคมพฒนา อ าเภอเมอง จงหวดล าปาง ผน า นายยศ เปนพวก และนายนธพทธ เครอศก (ประธานวสาหกจชมชนฯ)

54

บทท 6 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการด า เนนโครงการ

ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานโครงการ

1. การไดรบงบประมาณลาชา แตการด าเนนงานทสอดคลองกบชมชน จงจ าเปนตองขออนมตยมเงนส ารองจายจากคลนกเทคโนโลย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร และท าใหการด าเนนงานลาชาไปดวย ซงโครงการไดขออนญาตขยายเวลาการด าเนนงานจนถงเดอนธนวาคม 2559

2. การกอสรางสถานทผลตสถานทผลตน าผลไมและแยมผลไมของกลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอคอนขางลาชา เนองจากมการปรบเปลยนผบรหารส านกงาน ธกส. สงผลใหตองเตรยมเอกสารและด าเนนการขอกเงนเพมเตมใหม จงท าใหการกอสรางลาชา ประกอบกบภาวะฝนตกท าใหการกอสรางลาชาออกไปอก 6 เดอน

ขอเสนอแนะหรอแนวทางแกไข 1. เพอใหการด าเนนงานโครงการหมบานฯ สามารถด าเนนงานไดตามแผนงานทวางไวอยางมประสทธภาพมากขน และสอดคลองกบระยะเวลาการด าเนนงาน เครอขายเทคโนโลย แตคณะท างานในโครงการฯ ไดด าเนนกจกรรมเสรมอนๆ ในโครงการโดยวทยากร/ผเชยวชาญ/อส.วท. ในชมชนหรอหมบานฯ ไดตอยอดน าองคความร/เทคโนโลยทไดรบจากโครงการฯ ไปใหความร/สาธต/ฝกอบรมในชมชนหรอใหกบผสนใจ 2. การกอสรางสถานทผลตเครองดมทบรรจในภาชนะปดสนท ส าหรบเปนสถานทผลตน าผลไมตางๆ ของชมชน ตองชะลออกไปจากแผนงานทวางไว เนองจาก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณเกดภาวะปญหาสภาพคลอง จงไดชะลอการอนมตเงนกเงนลงทนสรางสถานทผลตของกลมวสาหกจชมชน มาเปนงบประมาณป 2560 วสาหกจชมชนฯ อยระหวางการขออนญาตโครงสราง และแผนผงอาคารสถานทผลต (น าผลไม-น าสมนไพร และแยมผลไม) ตามมาตรฐาน GMP ใหส านกงานสาธารณสขฯ พจารณา นอกจากน วสาหกจชมชนฯ จงปรบเปลยนแผนการด าเนนงานฯ ด าเนนการกอสรางสถานทผลตอาหารหมกจากถวเหลอง: เตาเจ ยว-ซอว ตามมาตรฐาน GMP กฎหมาย เพอขออนญาตสถานทผลต และขอมาตรฐาน/เคร องหมาย อย. ผลตภณฑเตาเจ ยวและซอว สามารถด าเนนการไดรอยละ 70 คาดวาจะสถานทผลตจะแลวเสรจภายในเดอนเมษายน 2560 สถานทผลตฯ น สามารถใชเปนศนยเรยนร ศนยศกษาดงาน และฝกปฏบตการผลตเตาเจยว -ซอว ของชมชน ไดรบการสนบสนนงบประมาณคาวสด และอปกรณบางสวนจากศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอแมระมาด ขอสงเกต ขอเสนอแนะ และประเดนทตองตดตาม

1. ผเขารวมโครงการสวนใหญ โดยเฉพาะอยางยงกลมวสาหกจชมชน และกลมสตรต าบลขะเนจอ มความกระตอตอรน และมความเขมแขงของกลมทดมาก รวมทงใหความรวมมอในการด าเนนงานตางๆ ทเกยวของไดเปนอยางด สามารถเปนวทยากรชมชนเรอง การผลตไวนผลไมและน าผลไม -สมนไพรทมคณภาพ ผลตภณฑแยมผลไม การท าเตาเจยวและซอวเพอสขภาพ การท าหมสวรรค แหนม และไขเคมพอกดนเหนยว หรอดองน าเกลอ

2. กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอแมระมาด และส านกงานเกษตรอ าเภอแมระมาด ใหการสนบสนนวตถดบผลไมบางสวนทใชในการฝกปฏบต เชน ผลมะเมา น าผง ผก-สมนไพร น าตาลทราย และกลวย เปนตน วสดและอปกรณอนๆ อาหารและอาหารวางเพมเตม เพอสนบสนนการท ากจกรรมฝกอบรม และศกษาดงานของสมาชก งบประมาณกอสรางสถานทผลตเตาเจยว-ซอวของชมชน รวมทงใหความอนเคราะหอาคารสถานทในการฝกอบรม หรอรบการตรวจรบประเมนสถานะของหมบานฯ

55

ภาคผนวก

56

ภาคผนวกท 1 บนทกขออนมต

57

ภาคผนวกท 2 รายชอผเขารบการอบรม ผลการประเมนหลงการถายทอดเทคโนโลย และแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชน ตารางผนวกท 1 รายชอผเขารบถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ วนท 7-9 กรกฎาคม

2559 ณ สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มทร. ลานนา จงหวดล าปาง และการศกษาดงานจงหวดล าปาง และจงหวดเชยงราย ID

Project ท ค าน า

หนา* ชอ นามสกล เลขบตรประชาชน ทอย ต าบล อ าเภอ จงหวด อาย มอถอ อาชพ

หลก ระดบ

การศกษาสงสด

รายได ตอ

เดอน*

ทราบขาวจาก*

ทานเคยผาน

อบรม* 860 1 1 บญธรรม แหลมคม 3571100207040 4/3 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 54 08-9961-6132 1 3 11 3 1

860 2 2 กานดา แหลมคม 3520200040659 4/3 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 54 08-7208-0255 8 3 8 3 1

860 3 1 อ านวย แกวนาลย 3630400219751 59 หม 5 แมระมาด แมระมาด ตาก 60 09-7921-4406 8 6 11 3 1

860 4 3 ยะราวรรณ โกสงเนน 3630300094123 89 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 46 08-9838-6470 9 2 4 3 1

860 5 1 ผจญ ก าทา 3630400292709 191/2 หม 6 แมระมาด แมระมาด ตาก 38 08-7142-5669 1 6 11 3 1

860 6 1 วาเจ รงเรองวนาศรม 3630400083565 3/2 หม6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 52 3 1 2 6 2

860 7 1 จระพงษ พรมเออย 1630400082694 19/1 หม 4 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 19 09-3158-5056 3 4 1 3 1

860 8 1 เทพบตร แขกระโทก 639389000933 59/1 แมระมาด แมระมาด ตาก 15 08-4495-3836 10 2 1 6 1

860 9 3 กลยรตน ขวญพนาล 1639800257040 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 06-1314-8457 10 2 1 6 1

860 10 3 วราพร 0630689089982 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 16 10 2 1 6 1

860 11 ด.ญ. เมษา วศนวงศสวาง รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 13 10 2 1 6 2

860 12 ด.ญ. นชธาวลย แซกอ รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 10 2 1 6 2

860 13 ดช. ประภาส เจยรคร รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 13 10 2 1 6 1

860 14 ดญ. สนษา แซกอ รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 13 10 2 3 6 2

860 15 1 ประสทธ ค าอาย กศน.แมระมาด แมจะเรา แมระมาด ตาก 22 09-875-0263 10 2 2 6 2

860 16 3 ณฎฐา เมองมา 39/1 หม 1 แมระมาด แมระมาด ตาก 21 09-8804-1292 10 2 2 6 2

860 17 3 อนาวลา จนธดา 172/1 หม 5 แมจะเรา แมระมาด ตาก 20 09-3003-7778 10 2 2 6 2

860 18 1 นคม ปญญา 11/1 หม 3 แมจะเรา แมระมาด ตาก 18 06-2404-6658 10 2 2 6 2

860 19 3 องคณา หมนสค า กศน.แมระมาด แมจะเรา แมระมาด ตาก 17 06-2541-0158 10 3 1 3 2

860 20 3 สระเสาวด 177 หม 7 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 16 09-0202-5942 10 3 1 3 2

58 ตารางผนวกท 1 (ตอ) รายชอผเขารบถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ วนท 7-9

กรกฎาคม 2559 ณ สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มทร. ลานนา จงหวดล าปาง และการศกษาดงานจงหวดล าปาง และจงหวดเชยงราย

ID Project

ท ค าน า หนา*

ชอ นามสกล เลขบตรประชาชน ทอย ต าบล อ าเภอ จงหวด อาย มอถอ อาชพหลก

ระดบการศกษา

สงสด

รายได ตอ

เดอน*

ทราบขาวจาก*

ทานเคยผาน

อบรม* 860 21 3 พาณ โสภณกลยา 50/2 หม 7 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 19 09-4037-9825 10 3 1 3 2 860 22 3 อนภา ด าเนนพฤกษา กศน.แมระมาด ขะเนจอ แมระมาด ตาก 19 06-3919-3102 10 3 1 3 2 860 23 1 พาจ 189 หม 7 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 17 09-3282-4584 6 3 3 3 2 860 24 1 นธพทธ เครอศก 3839900368042 136 หม 7 นคมพฒนา เมอง ล าปาง 40 08-4186-9626 3 6 11 7 1 860 25 1 รง ลมปลว 342 หม 1 ทาสายลวด แมสอด ตาก 47 09-2943-5911 7 2 9 3 2 860 26 1 สาธต บญช 41/2 หม 5 พระธาต แมระมาด ตาก 51 08-4811-6827 10 1 11 3 2 860 27 3 ลดดาวลย ทลา 1630400101435 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 6 1 860 28 3 บรพา โสภณพนดา 1630400066788 4/3 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 20 08-8009-2084 10 5 1 3 1

59 ตารางผนวกท 2 รายชอผเขารบการถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ"

วนท 18-20 สงหาคม 2559 ณ โรงเรยนแมระมาดนอย อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

ID Project

ท ค าน า หนา*

ชอ นามสกล เลขบตรประชาชน ทอย ต าบล อ าเภอ จงหวด อาย มอถอ อาชพหลก

ระดบการศกษา

สงสด

รายได ตอ

เดอน*

ทราบขาวจาก*

ทานเคยผาน

อบรม* 860 1 1 บญธรรม แหลมคม 3571100207040 4/3 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 54 08-9961-6132 1 3 11 3 1 860 2 2 กานดา แหลมคม 3520200040659 4/3 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 54 08-7208-0255 8 3 8 3 1 860 3 1 อ านวย แกวนาลย 3630400219751 59 หม 5 แมระมาด แมระมาด ตาก 62 09-7921-4406 8 6 11 3 1 860 4 3 ยะราวรรณ โกสงเนน 3630300094123 89 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 46 08-9838-6470 9 2 4 3 1 860 5 1 ผจญ ก าทา 3630400292709 191/2 หม 6 แมระมาด แมระมาด ตาก 38 08-7142-5669 1 6 11 3 1 860 6 1 เทพบตร แขกระโทก 639389000933 59/1 แมระมาด แมระมาด ตาก 15 3 1 2 6 2 860 7 3 กลยรตน ขวญพนาล 1639800257040 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 09-3158-5056 3 4 1 3 1 860 8 3 วราพร 0630689089982 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 08-4495-3836 10 2 1 6 1 860 9 ด.ญ. เมษา วศนวงศสวาง รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 13 06-1314-8457 10 2 1 6 1 860 10 ด.ญ. นชธาวลย แซกอ รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 10 2 1 6 1 860 11 ด.ช. ประภาส เจยรคร รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 6 2 860 12 ด.ญ.สนษา แซกอ รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 6 2 860 13 1 นธพทธ เครอศก 3839900368042 136 หม 7 นคมพฒนา เมอง ล าปาง 40 10 2 1 6 1 860 14 3 ลดดาวลย ทลา 1630400101435 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 3 6 2 860 15 3 ภานมาศ แซกอ 630689085791 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 09-875-0263 10 2 2 6 2 860 16 ด.ญ. มณฑนา แซซง 1638900007931 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 09-8804-1292 10 2 2 6 2 860 17 ด.ญ. นชชา แซวาง 1638900013851 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 09-3003-7778 10 2 2 6 2 860 18 ด.ญ. เดอนเพญ รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 06-2404-6658 10 2 2 6 2 860 19 3 แอน ทองทพยพนาไพร 8630455000468 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 06-2541-0158 10 3 1 3 2 860 20 3 จนทรจร เจยรคร รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 09-0202-5942 10 3 1 3 2

60 ตารางผนวกท 2 (ตอ) รายชอผเขารบการถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ"

วนท 18-20 สงหาคม 2559 ณ โรงเรยนแมระมาดนอย อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

ID Project

ท ค าน า หนา*

ชอ นามสกล เลขบตรประชาชน ทอย ต าบล อ าเภอ จงหวด อาย มอถอ อาชพหลก

ระดบการศกษา

สงสด

รายได ตอ

เดอน*

ทราบขาวจาก*

ทานเคยผาน

อบรม* 860 21 3 มาล แซวาง 8630684002710 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 3 2 860 22 ด.ญ. ขวญจรา แซยาง 1630700115733 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 6 1 860 23 ด.ญ. เสาวแกว ถนอมพนา 1630400110728 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 6 2 860 24 ด.ญ. ธารณ ขวญพนาล 1630601110512 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 13 10 2 1 6 2 860 25 3 เกศรนทร จนทรมณฑล 1639800272235 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 09-3179-6620 10 2 1 8 1 860 26 3 จนทรจรา เจยรคร 1639800265166 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 06-1598-2524 10 2 2 6 1 860 27 ด.ญ. ศภานช วงคมโชค 1638900010380 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 13 06-2246-4245 10 2 1 6 2 860 28 3 จราดา กวเกษมกล 1630400101249 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 13 06-1284-7695 10 2 1 6 1 860 29 1 จระพงษ พรมเออย 1630400082694 19/1 หม 4 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 19 09-3158-5056 3 4 1 6 1 860 30 3 ชฎาภรณ เอยงหม 178 หม 1 แมจะเรา แมระมาด ตาก 23 09-0159-5261 10 3 6 8 1 860 31 3 สรณสร มฟองฟ 287 หม 5 แมจะเรา แมระมาด ตาก 19 09-3296-3994 10 3 1 8 2 860 32 1 นคม ปญญา 11/1 หม 3 แมจะเรา แมระมาด ตาก 18 06-2404-6658 10 3 1 3 1 860 33 3 จารวรรณ ลอยพอ 8 หม 9 แมจะเรา แมระมาด ตาก 16 09-8764-5334 10 2 1 3 1 860 34 3 มณเฑยรทพย อะนา 46 หม 9 แมจะเรา แมระมาด ตาก 19 09-5276-8103 10 2 1 3 1 860 35 1 วนชย จนธดา 116/4 หม 2 แมจะเรา แมระมาด ตาก 19 09-7994-7971 6 1 5 6 1

61 ตารางผนวกท 3 รายชอผเขารบการถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ ครงท 3 เรอง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง”

วนท 10-11 ตลาคม 2559 ณ วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

ID Project

ท ค าน า หนา*

ชอ นามสกล เลขบตรประชาชน ทอย ต าบล อ าเภอ จงหวด อาย มอถอ อาชพหลก

ระดบการศกษา

สงสด

รายได ตอ

เดอน*

ทราบขาวจาก*

ทานเคยผาน

อบรม* 860 1 1 อ านวย แกวนาลย 3630400219751 4/3 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 54 08-9961-6132 1 3 11 3 1 860 2 3 ยะราวรรณ โกสงเนน 3630300094123 4/3 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 54 08-7208-0255 8 3 7 7 1 860 3 1 ผจญ ก าทา 3630400292709 59 หม 5 แมระมาด ตาก 60 09-7921-4406 10 6 11 6 1 860 4 3 สระเสาวด 89 หม 6 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 46 08-9838-6470 9 2 3 3 1 860 5 ด.ญ.ขวญจรา แซยาง 1630700115733 191/2 หม 6 แมระมาด แมระมาด ตาก 38 08-7142-5669 1 7 11 3 1 860 6 3 แอน ทองทพยพนาไพร 8630455000468 177 หม 7 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 16 09-0202-5942 3 3 1 6 1 860 7 1 จระพงษ พรมเออย 1630400082694 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 8 2 860 8 3 ภานมาศ แซกอ 630689085791 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 09-8626-8859 10 2 1 6 1 860 9 1 เทพบตร แขกระโทก 639389000933 19/1 หม 4 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 19 09-3158-5056 3 4 1 6 1 860 10 3 กลยรตน ขวญพนาล 1639800257040 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 06-2410-6721 10 2 1 6 1 860 11 3 ลดดาวลย ทลา 1630400101435 59/1 แมระมาด แมระมาด ตาก 15 08-4495-3836 10 2 1 6 1 860 12 ด.ญ.นชชา แซวาง 1638900013851 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 06-1314-8457 10 2 1 6 1 860 13 3 จนทรจรา เจยรคร 1639800265166 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 3 1 6 1 860 14 3 องคณา หมนสค า รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 10 2 1 6 1 860 15 ด.ญ.นชธาวลย แซกอ รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 06-1598-2524 10 2 1 8 1 860 16 3 จนทรจร เจยรคร กศน.แมระมาด แมจะเรา แมระมาด ตาก 17 06-2541-0158 10 3 1 8 1 860 17 3 มาล แซวาง 8630684002710 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 14 10 2 1 6 1 860 18 3 หลา ชมพ รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 06-3039-0786 10 2 1 6 1 860 19 3 แอน ทองทพยพนาไพร 8630455000468 รร.แมระมาดนอย ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 10 2 1 6 1 860 20 3 จนทรจร เจยรคร 84/5 พระธาต แมระมาด ตาก 46 08-9271-6068 3 3 9 3 1

62 ตารางผนวกท 3 (ตอ) รายชอผเขารบการถายทอดเทคโนโลยเชงปฏบตการ ครงท 3 เรอง ““การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง”

วนท 10-11 ตลาคม 2559 ณ วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

ID Project

ท ค าน า หนา*

ชอ นามสกล เลขบตรประชาชน ทอย ต าบล อ าเภอ จงหวด อาย มอถอ อาชพหลก

ระดบการศกษา

สงสด

รายได ตอ

เดอน*

ทราบขาวจาก*

ทานเคยผาน

อบรม* 860 21 ด.ญ. สมศร พฒนาชลธ

109 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 12 10 1 1 8 2

860 22 2 ดารณ พฤกษาด ารงกาย

131 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 29 08-4754-0347 5 2 3 8 2 860 23 3 ศศธร เมองมา

75/3 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 15 09-2941-4709 10 2 1 8 1

860 24 3 พาน โสภณกลยา

50/2 ขะเนจอ แมระมาด ตาก 19 09-4037-9825 10 3 1 8 1 860 25 3 อารยา ปะระเขยว

5-ธ.ค. ขะเนจอ แมระมาด ตาก 17 06-1239-6413 10 3 1 8 1

63 ตารางผนวกท 4 ขอมลการประเมนผลหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ วนท 7-9 กรกฎาคม 2559

ID Project ท กระบวนการ เจาหนาทผ

ใหบรการ สงอ านวย

ความสะดวก น าความรไปใชประโยชน

ความเหมาะสมของเนอหา

วทยากร ระยะเวลา ชวงเวลา ความคมคา การน าความรไปใช

การเพมของรายได

860 1 4 5 4 4 3 4 3 4 3 1 3 860 2 4 5 5 4 4 4 5 5 5 1 2 860 3 5 5 5 5 5 5 4 4 5 1 1 860 4 5 5 5 5 5 5 4 4 5 1 1 860 5 5 5 5 5 5 5 4 4 5 1 1 860 6 5 5 5 5 5 5 4 5 5 1 1 860 7 4 5 5 5 4 5 5 5 5 1 2 860 8 5 5 5 4 5 5 5 5 5 1 3 860 9 4 4 4 3 3 3 3 3 4 1 1 860 10 5 4 4 5 5 4 2 3 5 1 2 860 11 5 4 5 4 4 5 5 5 5 1 3 860 12 4 4 4 4 4 5 4 5 5 1 3 860 13 5 4 5 5 4 4 4 4 4 1 2 860 14 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 10 860 15 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 2 860 16 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 2 860 17 4 5 5 5 5 5 4 4 5 1 8 860 18 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 4 860 18 5 4 5 5 5 5 5 5 5 1 2 860 19 5 5 5 4 5 5 5 5 5 1 1 860 20 4 5 4 4 3 4 3 4 3 1 3

64

ตารางผนวกท 4 (ตอ) ขอมลการประเมนผลหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ วนท 7-9 กรกฎาคม 2559

ID Project ท กระบวนการ เจาหนาทผใหบรการ

สงอ านวยความสะดวก

น าความรไปใชประโยชน

ความเหมาะสมของเนอหา

วทยากร ระยะเวลา ชวงเวลา ความคมคา การน าความรไปใช

การเพมของรายได

860 21 5 5 5 4 5 4 5 5 5 1 10 860 22 5 5 5 5 5 5 4 4 5 1 2 860 23 5 5 5 5 4 5 4 4 5 1 3 860 24 5 5 5 3 4 4 4 4 4 1 1 860 25 4 5 5 4 4 4 5 5 5 1 3 860 26 5 5 5 4 5 5 5 5 5 1 10 860 28 4 5 4 4 4 5 5 5 4 1 4 คะแนนเฉลย 4.71 4.79 4.82 4.50 4.50 4.68 4.39 4.54 4.79

เปอรเซนความคดเหน

5 2100.00 2200.00 2300.00 1600.00 1600.00 2000.00 1600.00 1700.00 2200.00 2100.00 2200.00 4 560.00 480.00 400.00 800.00 800.00 560.00 720.00 720.00 400.00 560.00 480.00 3 120.00 120.00 60.00 120.00 120.00 60.00 2 40.00

เฉลย 95.00 95.71 96.43 90.00 90.00 93.57 88.57 90.71 95.00 92.78

คาเฉลยขอมลวดความพงพอใจ (%) 95.71 คาเฉลยขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร (%) 91.31

65 ตารางผนวกท 5 ขอมลการประเมนผลหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ" วนท 18-20

สงหาคม 2559

ID Project ท กระบวนการ เจาหนาทผใหบรการ

สงอ านวยความสะดวก

น าความรไปใชประโยชน

ความเหมาะสมของเนอหา

วทยากร ระยะเวลา ชวงเวลา ความคมคา การน าความรไปใช

การเพมของรายได

860 1 5 5 5 5 4 5 5 5 5 1 4 860 2 4 5 5 4 5 5 5 5 5 1 1 860 3 4 5 5 5 4 5 4 5 5 1 1 860 4 4 4 5 4 4 4 4 4 5 1 3 860 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 1 11 860 6 4 5 4 5 5 5 4 5 5 1 1 860 7 4 5 5 4 4 5 5 5 5 1 1 860 8 4 5 5 5 4 5 5 5 5 1 1 860 9 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 6 860 10 5 5 5 4 3 4 5 5 4 1 3 860 11 5 5 5 4 4 4 5 5 5 1 5 860 12 4 5 5 4 5 4 3 3 4 1 2 860 13 4 3 4 5 5 5 4 4 4 1 3 860 14 4 5 4 4 5 4 5 5 4 1 1 860 15 4 4 3 5 4 4 4 4 5 1 1 860 16 5 4 5 4 5 5 4 4 5 1 3 860 17 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 1 860 18 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 10 860 18 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 6 860 19 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 5 860 20 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 2 860 21 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 2 860 22 5 5 5 5 4 5 5 5 5 1 4

66 ตารางผนวกท 5 (ตอ) ขอมลการประเมนผลหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ"

วนท 18-20 สงหาคม 2559

ID Project ท กระบวนการ เจาหนาทผใหบรการ

สงอ านวยความสะดวก

น าความรไปใชประโยชน

ความเหมาะสมของเนอหา

วทยากร ระยะเวลา ชวงเวลา ความคมคา การน าความรไปใช

การเพมของรายได

860 23 4 5 5 5 5 5 5 5 5 1 2 860 24 4 5 5 5 5 5 5 5 5 1 2 860 25 4 4 4 5 5 5 4 4 5 1 11 860 26 4 4 5 5 4 4 5 4 5 1 2 860 28 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 4 860 29 4 4 4 4 4 4 5 5 4 1 3 860 30 4 5 4 5 5 5 5 5 5 1 3 860 31 4 4 4 5 4 4 5 5 5 1 1 860 32 5 4 4 5 4 4 4 5 5 1 2 860 33 4 4 5 5 4 4 5 5 4 1 2 860 34 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 4 860 35 5 5 5 5 4 5 4 5 5 1 3 คะแนนเฉลย 4.49 4.69 4.69 4.74 4.57 4.69 4.69 4.77 4.83

เปอรเซนความคดเหน

5 1700.00 2500.00 2500.00 2600.00 2100.00 2400.00 2600.00 2900.00 3000.00 1700.00 2500.00 4 1440.00 720.00 720.00 720.00 1040.00 880.00 640.00 400.00 400.00 1440.00 720.00 3 60.00 60.00 60.00 60.00 60.00 60.00 2

เฉลย 89.71 93.71 93.71 94.86 91.43 93.71 94.29 96.00 97.14

93.84

คาเฉลยขอมลวดความพงพอใจ (%) 92.38 คาเฉลยขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร (%) 94.57

67 ตารางผนวกท 6 ขอมลการประเมนผลหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 3 เรอง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง” วนท 10-11

ตลาคม 2559

ID Project ท กระบวนการ เจาหนาทผใหบรการ

สงอ านวยความสะดวก

น าความรไปใชประโยชน

ความเหมาะสมของเนอหา

วทยากร ระยะเวลา ชวงเวลา ความคมคา การน าความรไปใช

การเพมของรายได

860 1 5 4 4 5 4 5 5 4 4 1 1 860 2 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 10 860 3 5 5 5 3 4 4 4 4 4 1 3 860 4 5 5 3 5 5 5 4 5 5 1 10 860 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 10 860 6 4 5 3 5 2 4 4 3 5 1 1 860 7 5 5 5 4 4 4 5 5 5 1 1 860 8 5 4 4 4 5 5 5 5 4 1 1 860 9 5 4 4 4 4 4 4 5 4 1 1 860 10 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 1 860 11 4 4 5 4 5 5 4 4 4 1 2 860 12 5 4 5 4 5 5 5 5 4 1 4 860 13 5 4 5 5 5 5 5 4 4 1 1 860 14 4 4 4 5 4 4 3 4 5 1 2 860 15 5 5 5 4 5 5 5 5 5 1 1 860 16 5 5 5 4 5 5 5 5 5 1 1 860 17 5 5 5 5 5 5 5 4 5 1 1 860 18 5 5 5 4 5 4 5 5 5 1 1 860 18 5 5 5 4 5 5 5 4 4 1 4 860 19 5 5 5 5 4 4 5 4 4 1 3 860 20 5 4 4 5 4 5 5 4 4 1 1

68 ตารางผนวกท 6 (ตอ) ขอมลการประเมนผลหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 3 เรอง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง” วนท 10-11

ตลาคม 2559

ID Project ท กระบวนการ เจาหนาทผใหบรการ

สงอ านวยความสะดวก

น าความรไปใชประโยชน

ความเหมาะสมของเนอหา

วทยากร ระยะเวลา ชวงเวลา ความคมคา การน าความรไปใช

การเพมของรายได

860 21 4 5 4 4 4 5 4 4 4 1 3 860 22 4 5 5 4 4 4 5 5 5 1 2 860 23 4 5 4 5 5 4 5 5 5 1 5 860 24 4 5 4 4 4 4 4 4 4 1 4 860 25 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1 8 คะแนนเฉลย 4.72 4.72 4.56 4.44 4.52 4.60 4.64 4.52 4.56

เปอรเซนความคดเหน

5 1700.00 1800.00 1600.00 1200.00 1500.00 1500.00 1700.00 1400.00 1400.00 1700.00 2500.00 4 640.00 560.00 560.00 960.00 800.00 800.00 560.00 800.00 880.00 640.00 720.00 3 120.00 60.00 60.00 60.00 60.00 2 40.00

เฉลย

คาเฉลยขอมลวดความพงพอใจ (%) 93.07 คาเฉลยขอมลเพอการปรบปรงหลกสตร (%) 91.47

69 ตารางผนวกท 7 ขอมลแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ

วนท 7-9 กรกฎาคม 2559

IDProject IDPersonal การน าไปใชประโยชนได แบบรายไดทไดรบ ลดรายจายกบาท/เดอน เรมน าความรไปใชเมอใด น าความรไปใชทไหน น าความรไปขยายผลตอดานใด 806 1 1 1 11 1 2 2 806 2 1 2 2 1 2 1 806 3 1 2 2 1 2 1 806 4 1 2 2 1 2 2 806 5 1 1 4 2 1 1 806 6 1 2 3 2 3 2 806 7 1 2 1 1 4 2 806 8 1 2 1 1 4 2 806 9 1 2 2 4 4 2 806 10 1 2 1 1 1 1 806 11 1 2 1 1 4 2 806 12 1 2 5 2 1 2 806 13 1 2 1 1 4 2 806 14 1 2 1 1 4 2 806 15 1 2 1 1 4 2 806 16 1 1 1 1 2 1 806 17 1 1 2 1 1 1 806 18 1 1 4 2 2 1 806 19 1 1 1 1 1 1 806 20 1 1 1 2 1 1

70 ตารางผนวกท 7 (ตอ) ขอมลแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 1 เรอง “เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทม

คณภาพ วนท 7-9 กรกฎาคม 2559

IDProject IDPersonal การน าไปใชประโยชนได แบบรายไดทไดรบ ลดรายจายกบาท/เดอน เรมน าความรไปใชเมอใด น าความรไปใชทไหน น าความรไปขยายผลตอดานใด 806 21 1 1 1 1 1 1 806 22 1 1 1 1 1 1 806 23 1 1 1 1 1 1 806 24 1 1 1 1 1 1 806 25 1 1 1 1 1 1 806 26 1 1 1 1 1 1 806 27 1 1 1 1 1 1 806 28 1 1 2 1 1 1

1 100 53.57 60.71 78.57 50.00 60.71

2 46.43 21.43 17.86 21.43 39.29

3 3.57 3.57

4 7.14 3.57 25.00

5 3.57

6

7

8

9

10

11 3.57

Total 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

71 ตารางผนวกท 8 ขอมลแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทม

คณภาพ" วนท 18-20 สงหาคม 2559

IDProject IDPersonal การน าไปใชประโยชน รายไดทไดรบ ลดรายจายกบาท/เดอน เรมน าความรไปใชเมอใด น าความรไปใชทไหน น าความรไปขยายผลตอดานใด 806 1 1 2 11 3 1 2 806 2 1 2 2 2 1 2 806 3 1 2 2 2 1 1 806 4 1 2 2 2 1 1 806 5 1 2 4 2 3 2 806 6 1 2 3 2 4 1 806 7 1 2 1 2 1 1 806 8 1 2 1 2 1 1 806 9 1 2 2 2 1 1 806 10 1 2 1 2 4 1 806 11 1 2 1 2 1 1 806 12 1 2 5 2 1 1 806 13 1 2 1 2 4 1 806 14 1 2 1 2 4 1 806 15 1 2 1 2 4 1 806 16 1 1 1 2 1 1 806 17 1 2 2 2 4 1 806 18 1 2 4 2 4 1 806 19 1 2 1 2 4 1 806 20 1 2 1 2 4 1 806 21 1 2 1 2 1 1 806 22 1 2 1 2 4 1 806 23 1 2 1 2 4 1

72 ตารางผนวกท 8 (ตอ) ขอมลแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 2 เรอง “เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลลกมมผลไม น าพรกแหง และไสอว

ทมคณภาพ" วนท 18-20 สงหาคม 2559

IDProject IDPersonal การน าไปใชประโยชน รายไดทไดรบ ลดรายจายกบาท/เดอน เรมน าความรไปใชเมอใด น าความรไปใชทไหน น าความรไปขยายผลตอดานใด 806 24 1 2 1 2 1 1 806 25 1 2 1 2 4 1 806 26 1 2 1 2 4 1 806 27 1 2 1 2 4 1 806 28 1 2 2 2 1 1 806 29 1 2 1 2 4 1 806 30 1 2 1 2 4 1 806 31 1 2 1 2 1 1 806 32 1 2 1 2 1 1 806 33 1 2 1 2 1 1 806 34 1 2 1 2 1 1 806 35 1 2 1 2 1 1

1 100 2.86 68.57 51.43 91.43

2 97.14 17.14 97.14 8.57

3 2.86 2.86 2.86

4 5.71 45.71

5 2.86

6

7

8

9

10

11 2.86

Total 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

73 ตารางผนวกท 9 ขอมลแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 3 เรอง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม

และขง” วนท 10-11 ตลาคม 2559

IDProject IDPersonal การน าไปใชประโยชน รายไดทไดรบ ลดรายจายกบาท/เดอน เรมน าความรไปใชเมอใด น าความรไปใชทไหน น าความรไปขยายผลตอดานใด

806 1 1 2 2 2 1 2

806 2 1 2 2 2 1 2

806 3 1 2 10 1 4 2

806 4 1 2 2 2 4 1

806 5 1 2 2 1 1 1

806 6 1 1 2 3 1 2

806 7 1 2 2 1 1 3

806 8 1 2 1 1 4 2

806 9 1 2 1 1 4 2

806 10 1 2 1 4 1 3

806 11 1 2 1 1 4 2

806 12 1 2 1 1 4 2

806 13 1 2 1 1 4 2

806 14 1 2 1 1 4 2

806 15 1 2 1 1 4 2

806 16 1 2 1 1 4 2

806 17 1 2 1 1 4 2

806 18 1 2 1 1 4 2

806 19 1 1 1 4 2 1

806 20 1 1 1 1 1 1

74 ตารางผนวกท 9 (ตอ) ขอมลแบบตดตามการน าความรไปใชประโยชนหลงถายทอดเทคโนโลย ครงท 3 เรอง “การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา

กระเทยม และขง” วนท 10-11 ตลาคม 2559

IDProject IDPersonal การน าไปใชประโยชน รายไดทไดรบ ลดรายจายกบาท/เดอน เรมน าความรไปใชเมอใด น าความรไปใชทไหน น าความรไปขยายผลตอดานใด

806 21 1 1 1 2 1 1

806 22 1 1 1 1 1 1

806 23 1 1 1 2 2 1

806 24 1 1 1 1 1 1

806 25 1 1 1 1 1 1

1 100 32.00 72.00 68.00 44.00 36.00

2 68.00 24.00 20.00 8.00 56.00

3 4.00 8.00

4 8.00 48.00

5

6

7

8

9

10 4.00

11

Total 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

75

ภาคผนวกท 3 ภาพกจกรรมการด า เนนงานโครงการห มบ าน : ห มบ านมะเ มาข าว เหนยวป 2559

รปท 1 การเสวนา/ระดมความคดเหน ก าหนดรายละเอยดและวางแผนการด าเนนงานพฒนางานภายในกลมและ

การถายทอด วทน. ตอเนอง ปท 3 ในวนท 31 พฤษภาคม 2559

รปท 2 เทคโนโลยการแปรรปผกและสมนไพรแหง และการท าไขเยยวมาทมคณภาพ วนท 7-8 ก.ค. 2559

76

รปท 3 เทคโนโลยการท าผลตภณฑขนมอบ-เยลล กมมผลไม น าพรกแหง และไสอวทมคณภาพ ในวนท 18-20 ส.ค. 2559

รปท 4 การพฒนาผลตภณฑอาหารและเครองดมทมคณภาพจากผลมะเมา กระเทยม และขง วนท 10-11

ต.ค. 2559

77

รปท 5 การสาธตและการฝกอบรม เรอง “การผลตไขเคมพอกดนไขเคมดองน าเกลอ และการท าเนอหมสวรรค” ใหกบกลมอาชพในชมชนบานแมระมาด ตามโครงการกลมงาน คสช. วนท 9 ม.ค. 2559

รปท 6 การดงานและการสาธต เรอง “การแปรรปถวเหลอง (การท าเตาเจยว) และการผลตไขเคมพอกดน

และดองน าเกลอ” ใหคณะนกเรยนและครโรงเรยนสรรพวทยาคม วนท 30 ม.ค. 2559

78

รปท 7 การฝกอบรมเรอง “การผลตไขเคมพอกดนและดองน าเกลอ” ใหขาราชการต ารวจ คณะครฝกและ

แมบานต ารวจคายนเรศวรมหาราช อ.แมแตง จ.เชยงใหม วนท 9 ก.พ. 2559

รปท 8 การศกษาดงานและการสาธต เรอง “การผลตไวนผลไม การท าแยมผลไม และการท าไขเคมพอกดน” ใหคณะนกเรยน และครโรงเรยนรวมไทยพฒนา 1 วนท 8 ม.ค. 2559

79

รปท 9 การใหองคความร/เทคโนโลย เรอง “แนวทางการด าเนนงานเศรษฐกจพอเพยง โดยการผลตเตาเจยว และการผลตไขเคม เพอลดคาใชจายในครวเรอน” วนท 21 ม.ค. 2559

รปท 10 การศกษาดงาน ณ เครอขายหมบานผลตเมลดพนธขาวปลอดภยบานสามขา จงหวดล าปาง และบรษท ดอยค า

ผลตภณฑอาหาร จ ากด (โรงงานหลวงแมจน) จงหวดเชยงราย ในวนท 7-8 กรกฎาคม 2559

80

รปท 11 การศกษาดงาน ณ ศนยการพฒนาเขาหนซอนอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวด ฉะเชงเทรา และ บรษท ซวายบอสส ฟด จ ากด อ าเภอศรราชา จงหวดชลบร ระหวางวนท 3-5 พฤศจกายน 2559

81

รปท 12 การบมเพาะตดตาม ใหค าปรกษาเทคโนโลยการผลตน าผลไมและไวนผลไม และการสรางมาตรฐาน

สถานทผลต/คณภาพผลตภณฑอาหารและเครองดม

รปท 13 ผลตภณฑไวนมะเมาตรา B-one ทไดการคดสรรผลตภณฑ OTOP 4 ดาว ประเภทเครองดม จงหวดตาก รวมทงไดมาตรฐานผลตภณฑชมชน : ไวนผลไม (มผช.2/2546)

ทมา: เวปไซดของส านกงานจงหวดตาก ศาลากลางจงหวดตาก (http://123.242.165.136/?module=acticle& pages =acticle_detail&acti_code=A0000168)

82

รปท 14 ตวอยางผลตภณฑอาหารและเครองดมจากมะเมา เชนแยมเมาเบอร แยมมกซเบอร (มะเมาผสมองน)

แยมมลเบอร น าเมาเบอรพรอมดม และน าเมาเบอรพรอมดมชนดหวาน

83

รปท 15 การเขารวมประชมเครอขายความรวมมอเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชน ประจ าป 2559 ระหวางวนท 8-9 สงหาคม 2559 ณ โรงแรมรามากาเดนส กรงเทพมหานคร

รปท 16 การแสดงผลงาน/สาธตการแปรรปอาหาร ประชมภาคเครอขาย และรบการตรวจประเมนสถานะหมบาน

วท. ปท 3 ประจ าป พ.ศ. 2559 โครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว ในวนท 20 ธนวาคม พ.ศ. 2559 ณ วสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ อ าเภอแมระมาด จงหวดตาก

84

ภาคผนวกท 4 แบบผลการน าผลงานว จยและพฒนาไปใชประโยชน

85

86

87

88

89

90

91

92

93

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

1

คมอเทคโนโลยชมชน

เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม

โรงเรยนแมระมาดนอย และคลนกเทคโนโลย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

ภายใตโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย : หมบานมะเมาขาวเหนยว กลมวสาหกจชมชนต าบลขะเนจอ และโรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

2

ค าน า

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม เปนเอกสารวชาการหรอเทคโนโลยทใชประกอบในการเรยนรายวชา “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร : กจกรรมการแปรรปอาหาร” ของโรงเรยนแมระมาดนอย และโรงเรยนภาคเครอขายอนๆ จดท าโดยฝายสงเสรมกจกรรม โรงเรยนบานแมระมาดนอย เปนคมอเทคโนโลยทไดรบการสนบสนนองคความรและเทคโนโลยจากคณะท างานโครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย : หมบานมะเมาขาวเหนยว งานวทยาศาสตรการอาหาร และคลนกเทคโนโลย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลย เทคโน โลย ร าชมงคลล านนา และได รบการสนบสนน งบประมาณจากคลน ก เทคโน โลย กระทรวงวทยาศาสตรและ เทคโน โลย ในคมอเทคโนโลยเลมน ประกอบดวยเนอหาสาระเรอง ความรทวไปเกยวกบกลวย หลกการแปรรปเพอถนอมรกษาและแปรรปผลผลตเกษตร หลกการแปรรปผลตภณฑจากกลวย วตถดบ และอปกรณในการท าผลตภณฑจากกลวยน าวา และผลตภณฑขนมอบจากกลวยน าวา เชน กลวยอบหรอกลวยตาก แยมกลวยผสมน าผงเพอสขภาพ (พลงงานต า) น ากลวย ขาวเกรยบกลวย และเคกกลวย ซงเปนการเพมมลคาของกลวยทมการปลกกนคอนขางมากในชมชน และสามารถน าไปประยกตใชในการแปรรปในโรงเรยนเพอบรโภคไดดวยตนเอง สามารถลดรายจายอาหารกลางวนหรอรายจายของโรงเรยน หรอเพอจ าหนายเปนรายไดเสรมในโรงเรยน ครอบครวและในชมชนได

เอกสารฉบบนไดจดท าและพมพส าเรจเปนเลมขน โดยไดรบความรวมมออยางดจากคณะท างานโรงเรยนแมระมาด และงานคลนกเทคโนโลย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา คณะท างาน ขอขอบคณทกทานไว ณ โอกาสน และหวงวาเอกสารเลมนจะเปนประโยชน ตอนกเรยนในรายวชา “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร: กจกรรมการแปรรปอาหาร” ของโรงเรยน และผทสนใจทวไปไดใชประกอบในการปฏบตจรง ถาหากมขอบกพรองประการใด คณะท างาน โรงเรยนแมระมาด ยนดรบขอเสนอแนะเพอน ามาใชปรบปรงคมอเทคโนโลยตอไป

นายผจญ ก าทา ดร.สภาวด แชม

ผรวบรวมเทคโนโลย ธนวาคม 2559

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

3

สารบญ

เรอง หนา

ค าน า 2 สารบญ 3 ความรทวไปเกยวกบเรองกลวย 4 หลกการแปรรปเพอถนอมรกษาและแปรรปผลผลตเกษตร 12 ผลตภณฑแปรรปจากกลวย 12 ผลตภณฑกลวยอบหรอกลวยตาก 14 ผลตภณฑแยมกลวย 19 ผลตภณฑเครองดมกลวยน าวาพรอมดม 24 ผลตภณฑขาวเกรยบกลวยน าวา 31 ผลตภณฑเคกกลวยน าวา 33 เอกสารอางอง 36

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

4

ความรทวไปเกยวกบเรองกลวย กลวยทมปลกกนอยในปจจบน มถนก าเนดทางเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงประเทศไทยอยในเขตพนท

ทเหมาะแกการเพาะปลกกลวย และใหผลผลตมากในแถบเอเชย โดยทกภาคของประเทศไทยสามารถปลกกลวยได และกลวยเปนผลไมชนดแรกทคนปลกเพอเปนอาหาร และใชประโยชนจากกลวยมากมาย อาท กลวยน าเอามาใชหอหรอสกดเอาเสนใยทเปนประโยชน และผลของกลวยน ามารบประทาน

กลวยมอยหลายชนด จงมชอเรยกกนมากมาย อยางไรกตาม นกวทยาศาสตรไดแบงกลมกลวยไวเปน 5 กลมใหญ ดงน

1. กลวยปาออรนาตา (wild ornate: Musa ornata) กลวยปาในกลมนปลกกนมาในประเทศไทยแถบภาคเหนอ ซงนยมเรยกวา กลวยบว หรออาจเรยกชอพองวา กลวยปา

2. กลวยปาอะควมนตา (wild acuminate : Musa acuminate) กลวยปาในกลมนมอย 5 ชนด ไดแก malaccencis, microcarpa, seamea, banksii และ burmanica มอยแพรหลายในประเทศไทย อาจเรยกชอพอง กลวยทอง (สงขลา) กลวยแข (แพร อตรดตถ และล าปาง)

3. กลวยปาบาลบเซยนา (wild balbisiana : Musa balbis) กลวยปาในกลมนนยมเรยกชอวากลวยตาน หรออาจเรยกชอพองวา กลวยทองลา (นครศรธรรมราช) กลวยปา (แพร และ ล าปาง)

4. กลวยในสายพนธอะควมนาตา (Acuminate cultivars) กลวยทอยในกลมนมหลายพนธ ไดแก กลวยเลบมอนาง กลวยไข และกลวยหอม

5. กลวยลกผสมอะควมนาตากบบาลบเซยนา (Acuminate balbisiana) พนธกลวยในกลมนไดแก กลวยลงกา กลวยหกมก กลวยน าวา กลวยนางพญา

กลวยทปลกรบประทานผลม 2 ประเภท คอ กลวยทรบประทานผลสดเมอสก กลวยชนดนรสหอมหวาน เรยกวา banana บางทเรยก sweet banana หรอ dessert banana หรอ table banana เชน กลวยน าวา กลวยหอม และอกประเภทเปนกลวยทรบประทานผลสกหลงจากน าไปตมหรอเผาไฟเสยกอน กลวยชนดนผลสดเมอสกจะกระดาง รสคอนขางจด ไมหวาน รบประทาน ไมอรอย เรยกวา plantain หรอ cooking banana เชน กลวยหกมก กลวยกลาย

กลวยเปนชอทวไปทเรยกรวมกลวยชนดตางๆ เชน กลวยน าวา กลวยตบ กลวยไข กลวยหอม กลวยปา กลวยครก ชอวทยาศาสตรของกลวย คอ Musa sapientum Linn., paradisaca Linn. พนธกลวยทนยมบรโภคในประเทศไทยมอยประมาณ 71 พนธ แตทนยมบรโภค ไดแก กลวยหอม กลวยน าวา กลวยไข กลวยหกมก เปนตน กลวยเปนไมลมลกในสกล Musa วงศ Musaceae กลวยแบงออกได 2 จ าพวก จ าพวกแรก ไมแตกหนอเปนกอจงขยายพนธดวยเมลด และกลวยอกจ าพวกสามารถแตกหนอเปนกอ ผลสก เนอนม เนอแขง ตองเผา ตม อบ หรอทอด จงกนได เชน กลวยหกมก

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

5

กลวยมลกษณะทางพฤกษศาสตรทส าคญๆ ดงน 1. ล าตน

กลวยมล าตนอยใตดนเรยกวา หว หรอ เหงา (rhizome) ทหวมตา (bud) ซงจะเจรญเปนตนเกด หนอ (sucker) หลายหนอ เรยกวา การแตกกอ หนอทเกด หรอตนทเหนอยเหนอดน ความจรงแลวมใชล าตน เราเรยกวา ล าตนเทยม(pseudostem) สวนนเกดจากการอดกนแนนของกาบใบ ทเกดจากจดเจรญของล าตนใตดน กาบใบจะชกานใบ และใบ และทจดเจรญน จะมการเจรญเปนดอกตามขนมาหลงจากสนสดการเจรญของใบ ใบสดทายกอนการเกดดอก เรยกวา ใบธง

ภาพท 1 ใบสดทายกอนเกดดอก เรยกวา ใบธง

2. ดอก

ดอกของกลวยออกเปนชอ (inflorescence) ในชอดอกยงมกลมของชอดอกยอยเปนกลมๆ ระหวางกลมของชอดอกยอยแตละชอจะมกลบประดบ หรอทเราเรยกกนวา กาบปล (bract) มสมวงแดงกนไว กลมดอกเพศเมยอยทโคน และกลมดอกเพศผอยทปลาย เปนสวนทเราเรยกวา หวปล (male bud) ระหวางกลมดอกเพศเมย และดอกเพศผ มดอกกะเทย แตบางพนธกไมม ในชอดอกยอยแตละชอมดอกเรยงซอนกนอย 2 แถว ถาเปนดอกเพศเมย ดอกเหลานจะเจรญตอไปเปนผล

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

6

ภาพท 2 ชอดอก กาบปลสมวงแดง กลมดอกเพศเมยอยทโคน สวนกลมดอกเพศผอยทปลาย

3. ผล

ผลกลวยเกดจากดอกเพศเมย ซงอยทโคน กลมของดอกเพศเมย 1 กลม เจรญเปนผล เรยกวา 1 หว ชอดอกเจรญเปน 1 เครอ ดงนนกลวย 1 เครออาจม 2 - 3 หว หรอมากกวา 10 หว ทงนแลวแตพนธกลวยและการดแลผลของกลวยมการเจรญไดโดยไมตองผสมพนธ จงท าใหกลวยสวนใหญไมมเมลด

4. เมลด

เมลดกลวยมลกษณะกลมเลก บางพนธมขนาดใหญ เปลอกหนา แขง มสด า

5. ราก

เปนระบบรากฝอยแผไปทางดานกวางมากกวาทางแนวดงลก

6. ใบ

ใบกลวยมลกษณะเปนแผนใบใหญ มความกวางประมาณ 70 - 90 เซนตเมตร ความยาว 1.7 – 2.5 เมตร ปลายใบมน รปใบขอบขนาน โคนใบมน และแผนใบมสเขยว

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

7

ภาพท 3 สวนประกอบของตนกลวย

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

8

การปลกและการดแลกลวย กลวยเปนพชทชอบอากาศรอนชน ซงเหมาะกบการปลกในประเทศไทย ถาหากอณหภมต ากวา 14

องศาเซลเซยส กลวยจะชะงกการเจรญเตบโต หรอมการเตบโตชาลง รวมทงการออกดอกและตดผลจะชาดวย อนง กลวยเปนพชทมแผนใบใหญ ดงนนจงไมคอยทนตอแรงลม เพราะใบจะตานลม ท าใหใบแตกได ถาหากใบแตกมากจนเปน ฝอย จะท าใหมการสงเคราะหอาหารไดนอย ตนไมเจรญเทาทควร ดงนนถาพนททมลมแรงมากควรปลกตนไมอนท าเปนแนวกนลมใหตนกลวยดนทเหมาะส าหรบการปลกกลวยคอ ดนตะกอนธารน าทชาวบานเรยกวา "ดนน าไหลทรายมล" ซงเปนดนรวนทมความอดมสมบรณ มการระบายน า และการหมนเวยนอากาศดถาดนเปนดนเหนยวควรใสปยคอกจะท าใหดนรวนโปรงขน

ระยะปลก

กลวยเปนพชทมใบยาว หากปลกในระยะใกลกนมาก อาจท าใหใบเกยกน หรอซอนกน ท าใหไดรบแสงแดดไมเพยงพอ และดแลล าบาก การก าหนดระยะปลกจงควรค านงถงเรองแสงแดด ความอดมสมบรณของดน และความตองการของผปลกวาตองการปลกกลวยเพอเกบเกยวกครง หากตองการเกบเกยวเพยงครงเดยวกอาจปลกถได แตถาตองการเกบเกยวหลายๆ ครง ตองปลกใหหางกน เพอมพนทส าหรบการแตกหนอ

การปลก ขดหลมใหมขนาดความ กวาง 50 เซนตเมตร ลก 50 เซนตเมตร น าดนทขดไดกองตากไว 5-7 วน

หลงจากนนเอาดนชนบนทตากไวลงไปกนหลม ใสปยคอกหรอปยหมกทสลายตวแลว ใหสงขนมาประมาณ 20เซนตเมตร คลกเคลาปยคอกหรอปยหมกกบดนชนบนทใสลงไป แลวจงเอาหนอกลวยท เตรยมไว วางทตรงกลางหลม เอาดนลางกลบ รดน า และกดดนใหแนน ยอดของหนอควรสงกวาระดบดนประมาณ 10 เซนตเมตร ควรหนรอยแผลของหนอใหอยในทศทางเดยวกน เพราะเมอโตเตมทและตดผล ผลจะเกดในทศทางทตรงกนขามกบรอยแผล และอยในทศทางเดยวกน เพอสะดวกในการท างาน แตหากเปนตนทเกดจากการเพาะเลยงเนอเยอ จะไมมทศทางของรอยแผล ในการวางตนจงจ าเปนตองมทศทาง ถาหากพนทนนเปนดนเหนยว ควรท าการยกรอง จะไดระบายน า และปลกบนสนรองทง 2 ขาง และเพอใหการปฏบตงานท าไดงายควรวางหนอใหกลวยออกเครอไปทางกลางรอง

การก าจดหนอ

เมอตนกลวยมอายได 4-6 เดอน จะเรมมการแตกหนอ หนอทเกดมาเรยกวา หนอตาม (follower) กลวยบางพนธทมหนอมาก ควรเอาหนอออกบาง เพอมใหหนอแยงอาหารจากตนแม ควรเกบหนอไว 1-2 หนอ เพอใหเปนตวพยงตนแมเมอมลมแรง และเพอเกบเกยวผลผลตในปตอไป วธการก าจดหนออาจใชเสยมทคมหรอมดแซะลงไป หรอใชมดตดหรอควานหนอทอยเหนอดน แลวใชน ามนกาด หรอสารก าจดวชพชหยอดทบรเวณจดเจรญ เพอไมใหมการเจรญเปนตน แตไมควรแซะหนอในระหวางการออกดอก เพราะตนอาจกระทบกระเทอนไดนอกจากการก าจดหนอแลว ควรตดใบทแหงออก เพราะถาทงไวอาจเปนแหลง สะสมโรค ใน 1 ตน ควรเกบใบไวประมาณ 7-12 ใบ

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

9

การใหปย กลวยเปนพชทตองการธาตอาหารมาก การตดผลจะมากหรอนอย ขนอยกบอาหารและน าท ไดรบ

ดงนนควรบ ารงโดยใสปย ทงปยคอกหรอปยหมก และปยเคม ตงแตเรมปลก ในระยะแรกควรใหปยทมไนโตรเจนมากในชวง 2 เดอนแรก โดยใหปยยเรยเดอนละครง และเดอนท 2 และ 4 ใหปยสตร 15 - 15 - 15 ตนละ 1-2 กโลกรม สวนในเดอนท 5 และ 6 ใหใสปยสตร 13 - 13 - 21 ตนละ 1 - 2 กโลกรม

การค ายน

กลวยบางพนธมผลดกมาก โดยมจ านวนหวมากและผลใหญ ตนทมขนาดเลก หากไมค าไว ตนอาจลม ท าใหเครอหกได เชน กลวยหอมทอง กลวยไข จ าเปนตองค าบรเวณโคนเครอกลวยไว โดยใชไมไผหรอไมอนทมงาม การใหผล

กลวยจะออกดอกเมออายตางกนตามชนดของกลวย เชน กลวยไข เรมออกดอกเมออายประมาณ 5- 6 เดอน และกลวยหอมทองจะเรมออกดอกเมออายไดประมาณ 6 - 7 เดอน สวนกลวยน าวา และกลวยหกมกใชเวลานานกวา และผลจะแก ในระยะเวลาทตางกนกลวยมคณคาทางอาหารสงใกลเคยงกบมนฝรง แตมปรมาณไขมน โคเลสเตอรอล และเกลอแรต า กลวยมโซเดยมเพยงเลกนอย แตมโพแทสเซยมสงซงจะชวยลดความดนโลหตลงได ในประเทศอนเดยมความเชอวา หากรบประทานกลวย 1 ผลตอวน จะสามารถลดความดนโลหตไดถงรอยละ 10 ภายในระยะเวลา 1 สปดาห นอกจากนแลวในกลวยยงอดมไปดวยเสนใยและกากอาหาร และยงวตามนและแรธาตนาๆ ชนดทมประโยชนตอรางกาย เชน ธาตเหลก ธาตฟอสฟอรส ธาตโพแทสเซยม ธาตแมกนเซยม คารโบไฮเดรท โปรตน วตามนเอ วตามนบ 6 วตามนบ 12 และ วตามนซ เปนตน กลวยยงเปนผลไมทเหมาะส าหรบผทเปนโรคเกยวกบทางเดนอาหาร และทองเสยบอย เพราะสามารถชวยลดแกสในกระเพาะอาหารได กลวยเมอยงดบจะมแปงมาก แตเมอสก แปงจะเปลยนเปนน าตาล ดงนนหากทองเดน การกนกลวยดบจะชวยท าใหอาการทองเดนหยดได และเมอเปนโรคกระเพาะ ใหกนกลวยทสกแลว ส าหรบกลวยทท าใหสกดวยความรอน วตามนจะลดลง (เบญจมาศ, มปป; กลมสอสงเสรมการเกษตร, 2547; http://สมนไพรไทยพนบาน.blogspot.com/2012/03/blog-post_7274.html)

ประโยชน และสรรพคณของกลวย (เบญจมาศ, มปป; กลมสอสงเสรมการเกษตร, 2547) 1. ชวยลดกลนปากไดดในระดบหนง แตควรทานหลงตนนอนตอนเชาทนทกอนแปรงฟน และถาเปน

กลวยน าวาจะยงชวยลดกลนปากไดดขน 2. กลวย ชวยควบคมอณหภมในรางกายใหเปนปกต 3. กลวยอดมไปดวยวตามนและแรธาตตางๆ ทส าคญและจ าเปนตอรางกาย เชน ธาตเหลก

ฟอสฟอรส โพแทสเซยม แมกนเซยม คาโบไฮเดรท โปรตน วตามนเอ วตามนบ 6 วตามนบ 12 และวตามนซ

4. ชวยเพมพลงใหแกสมองของคณ เพราะมสารทชวยท าใหมเกดสมาธและมการตนตวตลอดเวลา 5. กลวยชวยลดอาการเมาคางไดดระดบหนง เพราะจะชวยชดเชยน าตาลทรางกายขาดไปในขณะดม

แอลกอฮอล 6. ชวยรกษาอาการทองผก เพราะกลวยมเสนใยและกากอาหารซงจะชวยใหขบถายไดอยางปกต 7. ชวยบรรเทาอาการของรดสดวงทวาร หรอในขณะขบถายจะมเลอดออกมา

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

10

8. ชวยลดอาการเสยดทอง ลดกรดในกระเพาะ 9. ชวยรกษาโรคโลหตจางได เพราะในกลวยมธาตเหลกสง ซงจะชวยในการผลตฮโมโกลบนในเลอด

เพอรกษาภาวะโลหตจางหรอผทอยในสภาวะขาดก าลง 10. ชวยรกษาโรคความดนโลหตสง เสนเลอดฝอยแตกได และลดโอกาสเสยงของการเกดเสนโลหต

แตกได 11. ชวยรกษาแผลในล าไสเรอรง เพราะกลวยมสภาพเปนกลาง ท าใหไมเกดการละคายเคองในผนง

ล าไสและกระเพาะอาหารดวย 12. ชวยรกษาโรคซมเศรา ภาวะความเครยด เพราะกลวยมโปรตนชดหนงทเรยกวา Tryptophan ซง

ชวยในการผลตสาร Serotonin หรอ ฮอรโมนแหงความสข จงสวนชวยในการผอนคลายอารมณไดดยงขน

13. ชวยลดอตราการเกดตะครวบรเวณมอ เทา และนองได 14. ชวยบรรเทาอาการแพทองของมารดาลงได 15. ชวยบรรเทาอาการนวในไตไดในระดบหนง ผลกลวยทนยมบรโภคในประเทศไทยแตละชนด มคณคาทางโภชนาการแตกตางกน ดงตารางท 1 จะ

เหนไดวากลวยมคณคาทางโภชนาการสง มวตามนและแรธาตตางๆ มากมาย จงเหมาะทจะบรโภคเปนประจ าทกวน

ตารางท 1 คณคาทางอาหารของกลวย 4 ชนด

คณคาทางโภชนาการ กลวยน าวา กลวยหอมทอง กลวยไข กลวยหกมก

น า (%) 69.02 77.19 70.66 72.03 ไขมน (%) 0.76 0.73 0.84 0.83 โปรตน (%) 0.89 1.82 1.45 1.18 น าตาล (%) 22.20 16.42 18.41 16.49 เถา (%) 0.72 0.65 0.61 0.54 แคลเซยม (มลลกรม/100 กรม) 19.99 14.72 13.54 21.67 ฟอสฟอรส (มลลกรม/100 กรม) 25.09 21.08 24.71 28.79 ทมา: พมพเพญ พรเฉลมพงศ และนธยา รตนาปนนท (มปป.)

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

11

การใชประโยชนของกลวยชนดตางๆ ในดานอาหาร มผลกลวยหลายชนด/พนธทมการน า ไปใชประโยชนทางดานอาหาร ดงน 1.1 กลวยหอม นยมบรโภคสด 1.2 กลวยน าวา มการใชประโยชนไดสงสด ตงแตผลกลวยดบทแกจดกใชประโยชนเปนกลวยฉาบชนด

แวน/ชนดแผนและแปงกลวย ผลกลวยหามแตยงไมสกกเปนกลวยปง และกลวยทอด ผลกลวย -สก-สกมาก กใชบรโภคสดแปรรปเปนกลวยบดเพอเปนอาหารเดก เปนสวนผสมของขนม เชน ขนมกลวย กลวยแผน และทองมวนกลวย กลวยตากหรอกลวยอบชนดผลหรอแผนผลกลวยทงอมกใชท าเปนกลวยกวน

1.3 กลวยไข นยมบรโภคสดและกลวยไขทหามเกอบสกจะนยมท า กลวยเชอมทงเปยกและแหง เพอการบรโภคในประเทศและสงออก กลวยไขทสกกท า ขาวเมาทอด

1.4 กลวยหกมก กลวยหกมกม 2 ชนด คอ หกมกเขยวใชท า กลวยฉาบชนดแวนหรอแผนม ลกษณะปรากฏทดทอดแลวเนอมสเหลองและกรอบ กลวยชนทอด (French fry type) สวนกลวยหกมกขาวหรอเหลองจะนยมท ากลวยปง/เผา

1.5 กลวยเลบมอนาง นยมบรโภคสดและมบางใชท า กลวยตาก/อบ 1.6 กลวยหนมลกษณะคลายกลวยหกมกเขยว ลกปอมสนและเนอแนน นยมใชท า กลวยฉาบ

กลวยน าวา กลวยน าวา มปลกทวไปทกพนทของไทย มชอเรยกตางกนไปตามทองถน อยางเชนทางเหนอเรยกวา

“กลวยใต หรอกลวยออง” คนจนทบรเรยกวา “กลวยมะลออง” คนอบลเรยกวา “กลวยตานออง” แหลงเพาะปลกทส าคญ คอ เลย เพชรบร หนองคาย ประจวบครขนธ และกาญจนบร ราคาทเกษตรกรขายไดเฉลย 5.4 บาท/กโลกรม เนอกลวยน าวามสขาวแกนกลางเรยกวา ไสกลางมสเหลอง ขาว หรอชมพ ซ งท าใหกลวยแบงเปน กลวยน าวาเหลอง กลวยน าวาแดง กลวยน าวาขาว กลวยน าวามประโยชนมาก ใชเปนอาหารของเดกออน นอกจากน กลวยน าวายงนยมน ามาบรโภคสด และท าขนมชนดตางๆ ดวย กลวยน าวามลกษณะทเหมาะสมในการท าผลตภณฑทตองการแปง เชน กลวยตาก แปงกลวยและกลวยมวน เนองจากกลวยน าวามน าหนกนอยและมลกษณะเนอเบากวากลวยไข (กลมสอสงเสรมการเกษตร, 2547)

ภาพท 4 กลวยน าวาผลดบ และ ผลสก

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

12

กลวยน าวาสามารถน าไปแปรรปอาหาร 2 ลกษณะ คอ

1. การแปรรปผลตภณฑอาหารจากกลวยดบ สามารถแปรรปไดหลากหลาย เชน กลวยอบเนย กลวยฉาบ หรอ “กลวยกรอบแกว” โดยน ากลวยดบมาลางท าความสะอาด ฝาเอาเปลอกออก แลวฝานเนอกลวยดบใหบางๆ ตามยาว หรอตามขวาง และทอดในกระทะท ใสน ามนทวม เมอชนกลวยสกจะลอย กตกขนและซบน ามนดวยกระดาษฟาง จากนนอาจน าไปคลกเนย เรยกวา กลวยอบเนย หรอฉาบใหหวานดวยการน าไปคลกกบน าตาลทเคยวจนเกอบแหงในกระทะ เรยกวา กลวยฉาบ หรอน าไปคลกในน าเชอม แลวเอาลงทอดอกครงอยางรวดเรว เรยกวา กลวยกรอบแกว นอกจาก เนอกลวยดบ สามารถแปรรปเปนแปงกลวยได โดยน ากลวยดบมานงใหสก ปอกเปลอก หน และอบใหแหงแลวบดใหละเอยดเปนแปง ใชท าขนม กลวยและบวลอย หรอผสมกบแปงเคกใชท าคกกได ท าใหมกลนหอมของกลวย

2. การแปรรปผลตภณฑอาหารจากกลวยสก มหลากหลายผลตภณฑ เชน น ากลวยชนดตางๆ กลวยตากหรอกลวยอบ กลวยกวน ขาวเกรยบกลวย เปนตน

หลกการแปรรปเพอถนอมรกษาและแปรรปผลผลตเกษตร

การถนอมอาหาร (food preservation) หมายถงวธการทท าใหวตถดบทางการเกษตร (อาหาร)

มความสดใหม มคณคาทางโภชนาการเหมาะสม มคณภาพและคณลกษณะทดเปนทยอมรบของผบรโภค การแปรรป (food processing) หมายถงการน าวตถดบทางการเกษตร (อาหาร) ผานกระบวนการ

เพอแปรรปใหไดเปนผลตภณฑทมคณภาพ คณลกษณะทดเปนทยอมรบของผบรโภค มความปลอดภยตอผบรโภคและมอายการเกบรกษาทนานขน จดประสงคของการถนอมอาหารและการแปรรปอาหาร

1. ยดอายการเกบรกษาผลตภณฑอาหารดวยเทคนคการถนอมอาหารโดย - แยกจ านวนจลนทรยทท าใหเกดโรคและท าใหอาหารเนาเสยออก - ลดกจกรรมของเอนไซมและจ านวนจลนทรยท าใหเกดโรคและท าใหอาหารเนาเสย - ท าลายจลนทรยทท าใหเกดโรค ท าใหอาหารเสอมเสย และยบยงการท างานของเอนไซม 2. เพมความหลากหลายใหกบอาหาร 3. เพอใหอาหารมคณคาทางโภชนาการทเหมาะกบสขภาพ

ผลตภณฑแปรรปจากกลวย

กลวยอบหรอกลวยตาก (Banana figs) น ากลวยทสกงอมมาปอกเปลอก และน าไปตากแดด 1-2 แดด จากนนมาคลงเพอใหกลวยนม แลวน าไปตากอก 5-6 แดด หรอจนกวากลวยจะแหงตามตองการ (ในทกๆ วนทเกบใหน ากลวยทงหมดมารวมกน น าหวานจากกลวยจะออกมาทกวน และกลวยจะฉ า แลวน าไปตากแดด) การตากอาจใชแสงอาทตย หรอเตาอบทใชพลงงาน จากแสงอาทตยหรอไฟฟา

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

13

แยมกลวยผสมน าผงเพอสขภาพ (พลงงานต า) น าเนอกลวย ผสมกบน าผง เตมเพกตนลงไป โดยการเตรยมในรปของเพกตนเหลวทมความใส และมสวนผสมของสารทชวยรกษาความเปนกรดดางทคงตว สารใหความหนด และกรดซตรกลงไปเคยวตออกเลกนอย จนมลกษณะเปนเจลกงเหลว มความขนเหนยวพอเหมาะ สามารถปาดหรอทาบนขนมปงได

เครองดมน ากลวยพรอมดม น าเนอกลวยทสกมาหมกใสเอนไซมเพกทโนไลตก (pectinolytic) ความเขมขน 0.01 % เพอยอย และบมไวทอณหภม 45 องศาเซลเซยส นาน 1 ชวโมง จะไดน ากลวยทใส

ขาวเกรยบกลวย ใชกลวยสกผสมกบแปงและเกลอ อาจเตมน าตาลเลกนอยนวดแลวท าเปนแทง ยาวๆ นงใหสก เมอสก ปลอยทงไวใหเยน ฝานเปนชนบางๆ ตากแดดใหแหง แลวน ามาทอดรบประทานเปนอาหารวาง ขาวเกรยบกลวยนหากใช กลวยทมกลนจะท าใหหอม

เคกกลวย ใชกลวยสกผสมแปงสาลและไขเปนสวนผสมทใหโครงรางแกเคก สวนไขมน น าตาล และผงฟ เปนสวนชวยใหเคกนมฟทมปรมาณโปรตนต า คณภาพของเคกขนอยกบสวนผสม และการผสมทถกวธรวมถงเวลาและอณหภมทเหมาะสมในการอบ (เบญจมาศ, มปป; กลมสอสงเสรมการเกษตร, 2547; http://สมนไพรไทยพนบาน.blogspot.com/2012/03/blog-post_7274.html)

ภาพท 5 ผลตภณฑแปรรปจากกลวยน าวา

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

14

ผลตภณฑกลวยอบหรอกลวยตาก กลวยทกชนดไมวาจะเปน กลวยหอม กลวยไข กลวยเลบมอนาง หรอกลวยน าวา สามารถน ามา

ผลตเปนกลวยตากได แตอาจมลกษณะทตางกนเลกนอย กลาวคอ กลวยตากทท าจากกลวยหอม กลวยไข และกลวยเลบมอนาง มรสชาตด อรอยและมกลนหอมกวากลวยน าวา แตมสเขมกว า สงทตองค านงถงในการเลอกใชชนดของกลวยมาผลตเปนกลวยตากคอ ราคาของกลวย ชนดของกลวยทมในแหลงผลต ปรมาณเพยงพอตอการแปรรปและคณภาพของกลวยตากทผลตได กลวยตากทมขายในทองตลาดสวนใหญผลตจากกลวยน าวาและกลวยเลบมอนาง โดยกลวยตากจากกลวยเลบมอนางมการผลตกนมากในจงหวดทางภาคใตเพราะเปนกลวยพนเมองของภาคใตโดยเฉพาะทจงหวดชมพร สวนกลวยตากทผลตจากกลวยน าวาแหลงผลตกระจายอยในหลายจงหวด แตมมากในจงหวดพษณโลก โดยเฉพาะอ าเภอบางกระทมซงเปนแหลงผลตกลวยตากทขนชอแหงหนงของประเทศไทย ในบทความนจะเนนทผลตภณฑกลวยตากจากกลวยน าวาเปนหลก (สถาบนอาหาร, มปป.) วตถดบ และอปกรณทใชกระบวนการผลตกลวยตาก

1.1 วตถดบ: กลวยน าวา นยมใชสายพนธ “มะลออง” ซงเปนกลวยน าวาพนธทเหมาะสมในการท ากลวยตาก ปลกมากในจงหวดพษณโลก สโขทย และอตรดตถ กลวยน าวาสายพนธน มลกษณะเดนคอ แกนไสกลางจะมสขาว บางแหงจะเรยกวา "กลวยไสขาว" เมอแกจะมรสชาตหวาน และเนอสมผสเหนยวนม อดมไปดวยวตามนและสารอาหารธรรมชาตคอนขางสง นอกจากน กลวยพนธมะลอองยงมขนาดผลสม าเสมอและสวยงาม

กลวยทจะน ามาผลตเปนกลวยตากนนตองเปนกลวยทแกจด เพราะเมอน ามาบมและแปรรปจะใหคณภาพดทงรสชาตและส ถาออนเกนไปจะท าใหกลวยมผลเลก เมอสกสไมเหลองตลอดผลและรสชาตไมหวานการสงเกตกลวยแกจด คอ เปลอกกลวยเรมมสเหลองจางๆ นอกจากนอาจสงเกตเหลยมของผลกลวย ถากลวยลบเหลยมหมดและมลกษณะกลมแสดงวากลวยแกจดเตมทแลว กลวยสกไดท คอ เมอจบหวขน กลวยผลใดผลหนงจะหลดจากขว ถาสกมากเกนไปคอลกจะหลดจากหวเมอยกขน ไมควรน ามาใชเปนวตถดบ เพราะจะท าใหไดกลวยตากทคณภาพไมด สไมสวย และถากลวยออนเกนไป เมอน ามาท าเปนกลวยตาก จะท าใหเนอกลวยตากแหงแขง การทจะเลอกกลวยสกเพอท ากลวยตากนนตองเปนกลวยทสกเองโดยธรรมชาต กลวยทถกเรงใหสกโดยวธใดวธหนงเมอน ามาใชเปนวตถดบในการผลตกลวยตากจะท าใหสและลกษณะกลวยตากไมนารบประทาน

1.2 อปกรณ/เครองจกร: เดมการผลตกลวยตากจะใชวธการตากแดด ซงไมสามารถควบคมความรอน และคณภาพของผลตภณฑไมสม าเสมอ ดงนนจงมการพฒนาเทคโนโลยการตากหรอการท าใหแหง โดยการสรางตอบหรอโรงอบส าหรบการผลตกลวยตากจ านวนมากในคราวเดยวกน ซงเครองมอทใชในการอบนมหลายรปแบบและขนาด การเลอกใชขนอยกบเงนทนและภมปญญาทองถน ทน ามาประยกตใชกบเครองมอทมอย โดยตอบกลวยตากทนยมใช มดงน

1.2.1 ตตากหรอตอบกลวย ทใชความรอนจากแสงอาทตย โดยขอด คอ 1) ไดผลตภณฑสสวยและสม าเสมอ 2) สะอาดเพราะสามารถควบคมไมใหฝนละอองหรอแมลงเขาไปได 3) ใชเวลานอยกวาการตากแดดตามธรรมชาต สามารถประหยดเวลาในการตากได ประมาณหนงในสาม

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

15

4) ประหยดพนทในการตากเพราะในตอบสามารถวางถาดไดหลายถาดหรอหลายชน 5) ประหยดแรงงาน ในการทไมตองเกบอาหารทก าลงตากเขาทรมในตอนเยนและเอา ออกตากในตอนเชาเหมอนสมยกอน ท าใหตนทนในการผลตลดลง (สถาบนอาหาร, 2556)

ภาพท 5 วธการตากกลวย

1.2.2 ตตาก หรอตอบกลวย ใชความรอนจากแหลงพลงงานอนๆ เชน ตอบไฟฟา หรอตอบใชพลงงานจากแกสหงตม ซงเปนการอบดวยลมรอน ซงความรอนทไดจะมความรอนหรออณหภมสม าเสมอ นอกจากน ยงมผลผลตกลวยตากบางกลม ใชพลงงานความรอนจากเตาถานในการอบ ถอเปนหนงในภมปญญาทองถน และเปนการสรางอตลกษณใหกบผลตภณฑดวย

1.2.3 เครองบรรจอตโนมต เพอความสะดวก และท าใหกระบวนการบรรจสะอาด เหมาะส าหรบ

การผลตกลวยตากระดบอตสาหกรรม ทบางรายไดพฒนาการบรรจผลตภณฑแบบแยกชน เพอคงความสดใหมของผลตภณฑ แตการผลตกลวยตากในระดบครวเรอนยงคงบรรจลงในกลองพลาสตก ซงไมจ าเปนตองใชเครองอตโนมต

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

16

กระบวนการผลตกลวยอบ ผลตภณฑกลวยตากทนยมผลต คอ กลวยตากธรรมดา และกลวยตากอบน าผง มทงลกษณะกลมและ

แบน (กลวยตากทผานกระบวนการรดหรอบบเพอใหกลวยแบน) ในปจจบนไดมการพฒนาผลตภณฑกลวยตากใหมความหลากหลายมากยงขน โดยเฉพาะกลวยตากเคลอบชอคโกแลต ทถกพฒนาขนมาเพอสนองความตองการของเดกและวยรน ซงเปนกลมผบรโภคทไมนยมรบประทานกลวยตาก รวมถง กลวยตากเคลอบชาเขยว และกลวยตากเคลอบอลมอนด เปนตน

1. การเตรยมกลวยส าหรบอบ กลวยทสกงอมไดท อาจมสงสกปรกเปรอะเปอน ดงนนกอนปอกเปลอกตองท าความสะอาด ดวยการตดผลออกไปลางน า แลววางผงลมใหแหง จากนนปอกเปลอกอยางประณตโดยระวงไมใหมอสมผสกบเนอกลวยและตองลอกเสนใยทเนอกลวยซงมผลละ 4-5 เสนออกใหหมด เพอไมใหกลวยเนา เนองจากเสนใยกลวยเปนแหลงเจรญของจลนทรย

2. การอบกลวย กลวยอบ แตกตางจากกลวยตากในขนตอนการดงเอาความชนออกจากเนอกลวย โดยกลวยอบจะใชเครองอบระบบปด จงชวยลดสงปนเปอนจากแมลงและสตวตางๆ ไดด และสามารถใหความรอนหรออณหภมในการอบกลวยไดสม าเสมอ และตอเนองยาวนานกวาการตาก ซงเปนระบบเปดโลง จงท าใหกลวยอบทไดมสนารบประทานสะอาดและมคณภาพดกวา

2.1 การอบกลวย ท าไดการน ากลวยทผานการปอกเปลอกแลว ไปแชในสารละลายน าเกลอ หรอน าปนใส หรอสารละลายแคลเซยมคลอไรด เพอใหผลตภณฑกลวยอบทไดมความแนนเนอทด หรออาจจะไมแชในสารละลายเหลานกได ขนอยกบความตองการของตลาดหรอลกคา จากนนน าไปอบในตอบลมรอนทอณหภมระหวาง 45-50 oซ. จนกระทงไดเปนผลตภณฑกลวยอบ ซงจะใหเวลานานประมาณ 4-5 วน แตกลวยอบทไดควรมคณภาพตามมาตรฐาน คอมคาน าอสระหรอ วอเตอรแอคตวต ไมเกน 0.75 (ดงรายละเอยดใน มผช.112/2546: กลวยอบ)

2.2 การหมกบมกลวย โดยเกบกลวยอบในชวงเยนของทกวน หรอหลงการอบทก 8-10 ชวโมง บรรจในภาชนะทสะอาด ปราศจากฝน โดยวางเรยงกลวยซอนทบกนแลวปดฝาบรรจใหสนท และเกบไวทอณหภมหอง กลวยอบจะเกดกระบวนการหมกบมตามธรรมชาตภายในเนอกลวย เนองจากจลนทรยทมอยในธรรมชาต เปลยนแปงในเนอกลวยใหกลายเปนน าตาลหรอน าเชอมฟรกโตสไหลออกมาเคลอบผวกล วย ท าใหกลวยมรสชาตหวานฉ าตามธรรมชาต การอบกลวย และบมกลวยจะด าเนนการตอเนองกนไปประมาณ 3-4 วน จนกระทงแหงพอเหมาะ จงน ากลวยไปสขนตอนการทบใหแบนตอไป

3. การทบกลวย ท าหลงจากทอบกลวยไดประมาณ 3- 4 วนแลว กลวยจะแหงพอเหมาะทจะน ามาทบ เพอใหน าหวานในเนอกลวยไหลออกมาจนหมด ท าใหเนอกลวยนมและมรปรางแบนตามตองการ จากนนน ากลบไปอบอกประมาณ 4-6 ชวโมง ในกรณทกลวยนมใชไดแลว ถากลวยยงไมนมพอดตามตองการ ตองอบอกประมาณ 1 วน จากนนอาจจะน าไปอบทอณหภม 70-80 oซ. นานประมาณ 20-30 นาท เพอท าลายจลนทรยทผวหนาของผลตภณฑกลวยอบทได แลวจงน าไปคดแยกคณภาพเพอบรรจในภาชนะส าหรบจ าหนายตอไป

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

17

แตขนตอนการทบกลวยน อาจจะไมจ าเปนกได ถาผบรโภคหรอลกคาตองการกลวยอบในลกษณะกลมๆ ตามรปทรงของกลวยตามธรรมชาต

4. การบรรจผลตภณฑกลวยอบ กลวยอบทคณภาพดจะมลกษณะสเหลองอมน าตาลไหม ผวกลวยจะชมดวยน าตาลตามธรรมชาต

ผวเปนมน ฉ า ดนารบประทาน น ามาตดแตงใหสวยงาม คดกลวยอบทไมไดคณภาพออกเปนกลวยอบตกเกรดแลวบรรจลงในซองอลมเนยมฟอยด หรอบรรจภณฑทอากาศและความชนผานเขาออกไมได จะชวยคงคณภาพของกลวยอบไดด จากนนผนกซองทปดฉลากชอสนคาแลว โดยระบวน เดอน ป ทหมดอาย และควรเกบทอณหภมหองหรอในทแหงและเยน ผลตภณฑจะสามารถคงคณภาพได 3-4 เดอน (เบญจมาศ, มปป. กลมวเคราะหประเมนเทคโนโลย, 2555; สถาบนอาหาร, 2556)

ภาพท 6 ผลตภณฑกลวยตาก ทมา: www.sangkhombanana.com/product/มของกลวยตาก

www.sentangsedtee.com/news_detail.php?rich_id=514&section=1&column_id=1 www.smartsme.tv/knowledge-detail.php?gid=6&id=32

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

18

กระบวนการท ากลวยอบ หรอกลวยตาก

กลวยน าวาสกจด ไมช าและไมเนาเสย ลางดวยน าสะอาด

ปอกเปลอกกลวยออก ดงเสนขางเนอกลวยออก และตดจกกลวยออก แชน าเกลอ 0.1% 10-15 นาท

อบดวยความรอนทอณหภม 45 - 50 องศาเซลเซยส หรอตากแดด อบนานประมาณ 8-10 ชวโมง

จงเกบใสภาชนะทสะอาด เกบบมไวทอณหภมต า

อบดวยความรอนทอณหภม 45 - 50 องศาเซลเซยส หรอตากแดดตออก 3-4 วนๆ ละ 8-10 ชวโมง

แลวเกบใสภาชนะทสะอาด เกบบมไวทอณหภมต า จนกวากลวยอบจะมความแหงทเหมาะสม

อาจจะน าไปอบทอณหภม 70-80 oซ. ประมาณ 20-30 นาท เพอท าลายจลนทรยทผวหนาของกลวยอบทได

ตงทงไวใหเยน บรรจในภาชนะทสะอาดและไมมการปนเปอนจากแมลงและสตวตางๆ

เกบในทแหง และอณหภมไมสงเกนไป

กลวยอบ (น าผง)

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

19

ผลตภณฑแยมกลวย

แยม (Jam) เปนผลตภณฑแปรรปจากจากผลไมซงอาจเปนผลไมทงผล ผลไมเปนชน เนอผลไม หรอผลไมปน ผสมกบน าตาลหรอสารใหความหวาน (Sweetener) ชนดอน จะผสมน าผลไมหรอน าผลไมเขมขนดวยกได มลกษณะเปนเจล (Gel) แยมมลกษณะกงเหลวมความขนเหนยวพอเหมาะ สามารถปาดหรอทาบนขนมปงได สวนมารมาเลด คอ แยม ทท าจากผลไมตระกลสมซงอาจเปนผลไมทงผล ผลไมเปนชน เนอผลไม หรอผลไมปนผสมกบเปลอกหรอเนอผลไมชนบางๆ และน าตาล หรอจะผสมน าผลไมตระกลสมดวยกได

การแปรรปแยม เปนการถนอมอาหารโดยการใชน าตาลความเขมขนสงโดยมอตราสวนของเนอผลไมตอน าตาลเทากบ 45 ตอ 55 เพอลดปรมาณน าทจลนทรยจะน าไปใชในการเจรญเตบโต (คาวอเตอรแอคทวต; water activity) และแยมควรมคา pH ต าประมาณ 3.1-3.3 เพอปองกนการเจรญของจลนทรย นอกจากนจะท าใหแยมมความคงตวทด แยมจดอยในกลมอาหารทมความชนปานกลาง (Intermediate moisture food)

วตถดบทใชในการท าแยม

1. ผลไม ผลไมทจะน ามาใชท าแยม ตองมความสด สะอาด ไมเนาเสย ซงอาจเปนเนอผลไมทบดแลว (pulp หรอ puree) หรอกวน (preserves) ถาเปนผลไมสด ตองน ามาลาง ปอกเปลอก (ถาเปนผลไมทมเปลอกแขง) หรอบดใหเปนชนเลกๆ ผลไมทเหมาะสมในการท าแยม ควรมเนอผลไมทมความหนด มความหวานและความเปรยว เชน สตรอเบอร องน สบปะรด ทอ ผลหมอน มะมวง กระเจยบแดง รวมทงกลวยกสามารถน ามาแปรรปเปนผลตภณฑแยมได เปนตน นอกจากน ผลไมเหลานมเพคตนคอนขางสง จงชวยลดการเตมสารทชวยใหคงตว

2. น าตาล เปนสวนประกอบทชวยท าใหเกดความหนดและความคงตวของเจล ปรมาณทใชขนกบปรมาณเพคตนทมในผลไม และความเปนกรดดางของเนอผลไมชนดนน ๆ ถาผลไมมปรมาณเพคตนมาก ปรมาณน าตาลทใชตอน าหนกของผลไมกมากดวย แตในทางทางกนขาม ถาผลไม มความเปนกรดสง (เปรยว) ปรมาณน าตาลทใชตอน าหนกผลไมหรอน าผลไมกจะลดลง นอกจากนน าตาลชวยใหความหวานแกผล ตภณฑ และชวยใหแยมมปรมาณน าทจลนทรยน าไปใชในการเจรญเตบโตไดลดลง ตามมาตรฐานของแยมประกอบดวยอตราสวนของน าตาลตอน าผลไมเทากบ 55 ตอ 45 ซงจะท าใหผลตภณฑแยมมปรมาณของแขงทละลายไดทงหมดรอยละ 65-70 น าตาลทใช ไดแก น าตาลทราย (Sucrose) น าเชอมกลโคส (Glucose syrup) หรออาจใชน าผงแทนได

3. สารทท าใหเกดความหนดหรอเจล (Gelling agent) ทนยมใชคอ เพคตน (Pectin) ใชในปรมาณรอยละ 0.6-1 เพอชวยใหแยมมปรมาณของแขงทละลายไดทงหมด 68.5 องศาบรกซ เพกตนละลายน าไดเลกนอย สามารถสกดไดจากผลไม เชน เปลอกสม สมโอ เพคตนทผลตจากผลไมมคณสมบตหรอความสามารถในการเกดเจลแตกตางกน เนองจากมจ านวนกลมเมทอกซล (Methoxyl group)ทแตกตางกน ในทางการคาแบงเพคตน ออกเปน 2 ชนด ตามกลมเมทอกซล หรอคาเมทอกซเลชน (Methoxylation: DM) คอ

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

20

3.1 เพคตนทมหมเมทอกซลต า (Low methyoxyl pectin, LM) มคา DM ในชวงรอยละ 25-50 การใชเพกตนชนดน ไมตองการน าตาลในการเกดเจล เพคตนชนดน นยมใชในการเตมในผลไมกอนการแชเยอกแขง หรอใชเคลอบผลไม

3.2 เพคตนทมหมเมทอกซลสง (High methyoxyl pectin, HM) มคา DM ในชวงรอยละ 50-80 การเกดเจลของเพคตนชนดนขนกบปรมาณน าตาล กรด และน า ความแขงแรงของเจล ขนอยกบความเขมขนของน าตาล และสภาพความเปนกรด ถาความเขมขนของน าตาลสง ปรมาณน าในโครงสรางจะนอย ถาสภาพเปนกรด จะเกดโครงสรางทคอนขางแขง ในสภาพทเปนกรดต าจะใหโครงสรางทออน คาความเปนกรดดาง (pH) ทเหมาะสมในการเกดโครงสรางของเจลทแขงแรง คอ 3.2 ถาพเอชมากกวา 3.5 เจลทไดจะออนตวลง หรอไมเกดเจลเลย และเมอเกบแยมไวเปนระยะเวลานานขนจะเกดการไหลเยมของน าออกมาอยบนผวหนาของแยม (syneresis) และถาความเขมขนของน าตาลสง ปรมาณน าในโครงสรางมนอย ท าใหเกดเจลทแขงแรง

4. กรดอนทรย (Organic acid) นอกจากมความส าคญตอรสชาตของแยมแลวยงชวยใหเจลอยตวมากขน แตถามกรดมากเกนไปกจะท าลายความอยตวของเจลได โดยปกต ความเปนกรดเปนดาง (pH) ของแยมอยระหวาง pH 3.1-3.3 สวน pH ทเหมาะสมทสดทงของแยมคอ pH 3.2 กรดทใชสวนใหญเปนกรดซตรก (Citric acid) และกรดมาลก (Malic) โดยทวไปจะใชในปรมาณรอยละ 0.5-0.1

5. ส ในการท าแยมตองใชระยะเวลาในการเคยวนาน อาจท าใหสของผลไมตามธรรมชาตเกดการเปลยนแปลง มสคล า หรอซด ไมนารบประทาน การเตมสผสมอาหารจะชวยใหแยมมสสนทดขน การเตมสลงไปในแยม ควรใชสผสมอาหารทไดรบการอนญาตจากกระทรวงสาธารณสข ใสในรปของส ารละลายตามปรมาณทกระทรวงสาธารณสขก าหนด เพอความปลอดภยของผบรโภค

กระบวนการท าแยม

1. การเตรยมวตถดบ หรอผลไมส าหรบท าแยม

ผลไมทใชในการท าแยมควรสกจด ไมช าหรอเนาเสย มสสม าเสมอกนขนอยกบชนดของผลไม เนอกลวยเปนแหลงของเพคตนธรรมชาต ดงนนจงสามารถใชเปนวตถดบพนฐานในการท าแยมได กลวยทใชท าผลตภณฑแยม ควรมความสกทเหมาะสม ไมควรใชกลวยดบเนองจากมแทนนนทท าใหเกดความฝาดเฝอนอย อาจจะท าใหแยมทไดมรสชาตฝาดเฝอนและมสคล า เนองจากสารแทนนนทมอยมากในกลวยดบ หรอกลวยไมสก หลงจากท าการคดเลอกกลวยสกทมคณภาพแลว น ามาลางท าความสะอาดทง เปลอก เพอก าจดผง ฝนละออง หรอยาฆาแมลงทตกคาง จากนนน ามาสบใหเปนชนเลกๆ น าเนอกลวยทงหมดไปเคยวกบน าสะอาดในสดสวนทเหมาะสมดวยความรอน ซงชวยท าลายเอนไซมจงปองกนไมใหเนอกลวยเปลยนเปนสน าตาล

เนอกลวยมสเหลองออน จงเปนผลไมทเหมาะสมส าหรบใชเปนสวนประกอบพนฐาน ในการผลตแยมผลไมหรอแยมพชผกสมนไพร โดยการเตมผกและผลไมชนดอนลงไปดวย เพอใหไดแยม ผลไมผสม (mixed

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

21

fruit jam) เชน ฟกขาว มะเมา ผลหมอน เปนตน ซงจะท าใหแยมกลวยทไดมสสรรสวยงามดงดดใจผบรโภค รสชาตด รวมทงเปนการเสรมสารตานอนมลอสระตางๆ ทมอยมากในผลไมเหลานดวย นอกจากน การท าแยมกลวยอาจจะเตมผกลงไปรวมดวยได เชน แครอท ดอกอญชน กะหล าปลมวง น าใบเตย สะระแหนฝรง เปนตน ซงจะท าใหผผลตแยมสามารถน าเอาวตถดบทมในทองถนมาใชประโยชนและเพมมลคาในการท าผลตภณฑแยมกลวยผสมผกและผลไม โดยเตมลงไปในแยมกลวยในปรมาณรอยละ 10-20 ขนอยกบชนดของผกและผลไม

2. การท าใหเขมขน (Concentration) โดยการใหความรอนปานกลางกบเนอกลวยผสมน า และผก/ผลไมทเคยวผสมกนในภาชนะทท าจากเหลกปลอดสนม (สเตนเลส) หรอกระทะทองเหลอง (ในอตสาหกรรมขนาดใหญจะใชเครองระเหยสญญากาศหรอ Vacuum evaporator) เพอระเหยน าออกและปองกนไมใหส กลนและรสชาตของผลไมเปลยนแปลงมากเกนไป) เคยวใหน ากลวย หรอกลวยผสมผก-ผลไมงวดลงเลกนอย จงเตมน าตาลทรายหรอน าผง และกรดซตรกลงไปเคยวตออกเลกนอย

3. การท าใหเกดความหนดหรอเจล ตามทไดกลาวในเบองตนวา แยมตองมความหนดและมความคงตวของเจล ดงนนจงมการเตมเพกตนลงไป โดยการเตรยมในรปของเพกตนเหลวทมความใส และมสวนผสมของสารทชวยรกษาความเปนกรดดางทคงตว ทนยมใช คอ การเตมเกลอของกรดซตรก (Sodium citrate) ลงไปในปรมาณรอยละ 0.1 เตมเพกตนเหลวลงในสวนผสมของเนอกลวยผสมน าและผกหรอผลไมทผานการเคยวจนงวดแลว จากนนท าการเคยวสวนผสมทงหมดตอ จนเกดลกษณะเปนเจลทมลกษณะกงเหลว และมความขนเหนยวพอเหมาะ ท าการตรวจไดโดยใชเทอรโมมเตอรวดใหอณหภมของแยมอยระหวาง 106-107 องศาเซลเซยส หรออาจวดปรมาณของแขงทละลายได (TSS) โดยใชรแฟรคโตมเตอร ใหไดไมนอยกวา 68.5 องศาบรกซ หรออาจหยดแยมลงในน าเยน ถาแยมไมมการกระจายตวในน าเยน ถอวาความคงตวของเจลเหมาะสม จงหยดการใหความรอน

4. การบรรจขวด ท าการบรรจแยมลงในขวดแกวทลางสะอาด นงฆาเชอประมาณ 15 นาท และผงใหแหง กอนการบรรจ หลงจากแยมไดทแลวควรลดอณหภมลงเหลอประมาณ 90องศาเซลเซยส เพอไมใหเนอแยมมฟองอากาศทเกดจากการเดอดของสวนผสมมากเกนไป แลวบรรจขวดทนท ถามฟองทผวหนาแยมควรตกทง เนองจากฟองจะท าใหผลตภณฑขน ไมนารบประทาน จากนนจงปดฝาทผานการลวกดวยความรอนเพอท าลายเชอจลนทรยแลวใหสนท และคว าขวดลงประมาณ 3 นาท เพอท าลายเชอจลนทรยทฝาขวด แลวหงายขน อยาปลอยทงไวจนเยน เพราะจะท าใหแยมแขงเปนกอนคางบรเวณฝาขวด เพอปองกนไมใหเกดการปนเปอนของเชอจลนทรยบรเวณขวดหลงการบรรจ ควรเชดขวดดวยน าอนทสะอาด หรอแอลกอฮอล เนองจากขณะบรรจอาจมการลนของแยมออกมานอกขวดซงน าตาลของแยมจะเปนอาหารทดของจลนทรย

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

22

5. การเกบผลตภณฑทบรรจขวด ควรเกบแยมกลวยไวในททไมถกแสง และมอณหภมไมสงเกน 30 องศาเซลเซยส เพอใหแยมกลวยมคณภาพทคงท โดยเฉพาะแยมกลวยทมการเตมผก-ผลไมทมสแดงหรอสมวง เชน มะเมา ผลหมอน ดอกอญชน กะหล าปลมวง เนองจากสารสแดงหรอมวงในผก-ผลไมเหลานเปนสารสในกลมแอนโธไซยานนส เมอเกบไวในทสมผสกบแสง หรอมความรอนสงจะท าใหสเกดการเปลยนแปลงได นอกจากน ควรเกบแยมกลวยตางๆ น ไวเพอตรวจสอบคณภาพหลงการผลต 7 วน กอนน าออกไปจ าหนาย

แยมกลวยผสมน าผงหรอผก-ผลไมเพอสขภาพ (พลงงานต า)

สวนประกอบ จ านวน (กรม)

มะเมา ฟกขาว-น าผง น าผง 1. กลวยน าวา หรอกลวยอนๆ สบหรอบดละเอยด 350 350 500 2. น ามะเมาสกด (ผลมะเมาตอน า 1 ตอ 1) 150 - - 3. น าฟกขาว หรอผก-ผลไมอนๆ (ประมาณ 10-15% ของเนอกลวยผสมน า) - 150 - 4. น าสะอาด 700 700 700 5. น าตาลทราย (45-46 % ของเนอกลวยผสมน า และผก-ผลไมตางๆ) 550 - - 6. น าผง - 550 550 7. เพคตนชนดเมทอกซต า (0.7% ของเนอกลวยผสมน า และผก-ผลไมตางๆ)

8 8 8

8. เจลาตน (0.3% ของเนอกลวยผสมน า และผก-ผลไมตางๆ) 3.6 3.6 3.6 9. กรดซตรก (0.6% ของเนอกลวยผสมน า และผก-ผลไมตางๆ) 7.2 7.2 7.2 10. กรดแอสคอรบค (0.1% ของเนอกลวยผสมน า และผก-ผลไมตางๆ) 1.2 1.2 1.2 11. โซเดยม/โปแตสเซยมซเตรท (0.1% ของเนอกลวยผสมน าและผก-ผลไมตางๆ)

1.2 1.2 1.2

รวมปรมาณทงหมดโดยประมาณ 1,770 1,770 1,770 หมายเหต: การเตรยมน ามะเมาสกด ผลมะเมาสกจดเตมน าสะอาด 1 เทา ตมเดอดนาน 5 นาท บบคนแยกน า

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

23

กระบวนการท าแยมกลวยผสมน าผงหรอผก-ผลไมเพอสขภาพ (พลงงานต า)

เนอกลวยผสมน ามะเมา/น าฟกขาว 500 กรม น าสะอาด 700 กรม

เตมน าตาลทราย 400 กรม คอยๆ เทเพคตนและเจลาตนทผสมในน าตาลทราย

(2/3 ของน าตาลทรายทงหมด) 150 กรม (1/3 ของน าตาลทรายทงหมด)

ใหความรอนปานกลางจนเรมหนด ใหความรอนออนๆ จนกระทงไดสารละลายทใส

นานประมาณ 3-5 นาท แลวเตมกรดซตรก (อณหภมอยระหวาง 80-90 oซ.)

เทน ามะเมา ลงในสารละลายเพคตนผสมเจลาตน ใหความรอนปานกลางตอนานประมาณ 30 นาท จนอณหภม 107-108 oซ หรอจนคา TSS ไมนอยกวา 65 oบรกซ

เตมกรดแอสคอรบค และโซเดยม/โปแตสเซยมซเตรท บรรจขวดแกวขณะรอน ปดดวยฝาทผานการลวก

คว าขวด 3 นาท จากนนพลกกลบ ตงทงไวใหเยน และเชดขวดใหสะอาดดวยน าอนหรอแอลกอฮอล

แยมกลวยผสมน าผงเพอสขภาพ

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

24

ผลตภณฑเครองดมกลวยน าวาพรอมดม หลกการแปรรปน าผลไม

ประเภทของน าผลไมแบงไดตามกรรมวธการผลตและความนยมของตลาดไดดงน

1. น าผลไมเขมขน ผลตจากน าผลไมเขมขนไปตมภายใตสญญากาศเพอระเหยน าบางสวนออกจนไดน าผลไมทเขมขน เมอจะน ามาบรโภคตองน ามาผสมน าเพอเจอจางกอน น าผลไม ประเภทนนยมผลตเพอการสงออกเปนหลก เนองจาก สะดวกตอการน าไปใชและประหยดคาขนสง ทงนน าผลไมเขมขน สวนใหญจะถกน าไปใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมอาหารและเครองดมตางๆ

2. น าผลไมพรอมดมเปนชนดทสามารถดมไดทนท ซงมสวนผสมของน าผลไมแตกตางกนไปขนอยกบผลไมทน ามา เปนวตถดบและวธการผลตของโรงงาน สามารถแบงการผลต ได เปน 2 ประเภทยอยคอ น าผลไม 100% เชนน าสมและ น าสบปะรด น าผลไม 25-50% เชน น าฝรงและน ามะมวงเปนตน

3. น าผลไมปรงแตงกลน ผลตโดยการน าผลไม หรอเนอผลไมประมาณ 25% ขนไป เจอสสงเคราะหแลวท าใหเขมขน ดวยน าตาล โดยกอนดมจะตองน าไปผสมน าตามอตราสวนทระบเพอลดความเขมขน ทงนน าผลไมประเภทปรงแตงกลน ของแตละชนด จะมอตราสวนของการท าใหเจอจางแตกตางกนการผลตน าผลไม เปนการแยกสวนของเหลวในผกและผลไม พรอมกบสารประกอบทใหกลนรส รวมทงสารอาหารท ละลายไดในในของเหลวนนออกจากผลไม คณภาพของน าผลไมทดจะตองมลกษณะทเหมอนผลไมสด ทงในแงของกลนรส สารอาหาร วตามนและเกลอแรตางๆ ทตองยงคงเหมอนเดมหรอมความใกลเคยง ซงการผลตน าผลไม เปนการแยกสวนของเหลวในผลไม พรอมกบสารประกอบทให กลนรสรวม ทงสารอาหารทละลายไดในของเหลว นนออกจากผกและผลไม คณภาพของน าผกและน าผลไมทดจะตองมลกษณะท เหมอนผกผลไมสด ทงในแงของกลน รส สารอาหาร วตามนและเกลอแรตางๆ ทตองยงคงเหมอนเดมหรอมความใกลเคยง ซงกระบวนการผลตน าผลไมประกอบดวย 3 ขนตอนใหญๆดงน

1.ขนตอนการสกดของเหลว ขนตอนนมจดประสงคเพอแยกของเหลว รวมไปถงสารละลายอาหารทละลายไดทมอยในผลไม ผลไมทสกดใหมๆ ยงคงมเอนไซมแขวนลอยหลายชนด ลวนแลวแตมประโยชนตอ รางกาย ดงนนในขนตอนการ สกดนจงตองเลอกวธทใหน าผลไมในปรมาณมาก และมองคประกอบของสารทมคณคาครบถวน ซงวธการสกดม 2 วธคอวธ ทางกล (mechanical extraction) โดยใชแรงไปท าใหเซลลเนอผลไมฉกขาดและใหสวนของน าผลไมไหลซมออกมาพรอม สารอาหารกลนและรส และวธทางชวภาพ (biological extraction) ซงจะใชสารชวภาพ เชน เอนไซมไปยอยสลายเซลลเนออผก ผลไมใหมขนาดเลกเพยงพอทจะปลดปลอยของเหลวทมสวนของสารอาหารกลนและรสของผกและผลไมนนๆ

2. ขนตอนการปรบปรงคณภาพ ขนตอนนเปนการท าใหน าผลไมทสกดได มลกษณะคณภาพตามความตองการขนกบชนดของ น าผลไม แบงออกเปน การปรบปรงคณภาพดานลกษณะปรากฏ อาทเชน การท าน าผกผลไมชนดใส หรอการท าน าผลไมแบบขน และการปรบคณภาพดานรสชาตเชน รสเปรยวรสหวาน และการเสรมรสหรอเนนรสชาตน าผลไม

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

25

3. ขนตอนการใหความรอนเพอฆาเชอจลนทรย การใหความรอนเพอฆาเชอจลนทรยมวตถประสงค เพอยดอายการเกบของน าผลไมทบรรจในภาชนะบรรจปดสนท สามารถท าได 2 วธคอ

1. การใหความรอนกอนบรรจในภาชนะปดสนท ส าหรบน าผลไมทมคา pH ต ากวา 3.5 สามารถ ฆาเชอไดทอณหภม 70-72 ๐ ซ เปนเวลา 15 นาท เรยกวา ระบบพาสเจอไรซแบบเรวอณหภมสง (HTST-pasteurization) หรอทอณหภม 60 ๐ ซ เปนเวลา 30 นาทระบบพาสเจอไรซแบบชาอณหภมต า (LTLT-pasteurization) จากนนบรรจในภาชนะสะอาด ขณะทน าผลไมรอนอยทอณหภมการบรรจประมาณ 60 ๐ ซ แลวใหความเยนทนทโดยน าเยนตองมอณหภมไมเกน 10 ๐ ซ เพอหยดปฏกรยาของจลนทรยทหลงเหลอจากกระบวนการใหความรอน ทงนในขนตอนการบรรจตองท าดวยเทคนคปลอดเชอ

2. การใหความรอนหลงการบรรจในภาชนะบรรจปดสนท วธนนยมใชกบน าผลไมทบรรจในขวดแกว และกระปองเคลอบแลกเกอร ถาน าผลไมทมสภาพเปนกรดหรอ มคาpH ต ากวา 4.6 สามารถใชความรอนทอณหภมน าเดอดปกต 100 ๐ ซ ในการฆาเชออได แตถาน าผลไมทมสภาพเปนกรดต า หรอ มคาpH สงกวา 4.6 ตองใชความรอนทอณหภมรอนสงถง 116-121 ๐ ซ ในการฆาเชอ น าผลไมพรอมดม

น าผลไมพรอมดม เปนน าผลไมดดแปลงชนดหนงทไดจากการเตมน าลงไปในปรมาณทเหมาะสมไม

นอยกวา 20% และผสมใหเขากนด อาจมการใหความรอนเพอสกดส และกลนจากวตถดบ ซงระยะเวลาในการใชความรอนในการสกดสนนมผลตอคณภาพของน าผลไมและผลตภณฑทไดแตกตางกนไป นอกจากนอาจเตมเอนไซมลงไปเพอสกดน าผลไมใหมากขน แลวจงน าไปผานการบด ตม คน อาจมการปรงรส เตมน าตาล เกลอปน และกรดตางๆ เพอปรงแตงรสชาต อาจเตมสและสารกนเสยลงไปเพอจดมงหมายดานการเกบรกษาได แตตองเปนชนดและปรมาณตามทกระทรวงสาธารณสขอนญาตใหใชในอาหารเทานน

เมอสกดน าผลไมไดแลว ควรปรบรสชาตดานปรมาณกรด น าตาล และเกลอ ใหมความสมดลของความเปรยว และความหวาน ซงเปนปจจยทส าคญตอคณภาพของน าผลไม ท าใหน าผลไมมรสชาตทกลมกลอม อกทง ความเปรยวในน าผลไมจะชวยกระตนตอมรบรสของลน และยงชวยยดอายการเกบรกษาของน าผลไมใหนานขน โดยทวไปน าผลไมพรอมดม นยมปรบปรมาณกรดทงหมดใหอยระหวาง 0.3 - 0.6 % ขนอยกบความเปรยวโดยธรรมชาตของผลไมแตละชนด รวมทงความตองการของผบรโภค น าผลไมพรอมดมมกมการปรบความหวานใหมปรมาณน าตาลหรอของแขงทละลายไดทงหมด (Total soluble solid, TSS) 12-16 % (oบรกซ) และปรมาณเกลอ 0.075-0.1 % สวนน าผลไมพรอมดมชนดหวาน นยมปรบปรมาณกรดทงหมดใหอยระหวาง 0.7 - 0.8 % มปรมาณของแขงทละลายไดทงหมด 18-22 % (oบรกซ) และเกลอ 0.075-0.1 % 1. การปรบปรมาณกรด

1.1 ท าการตรวจวดปรมาณกรดในน าผลไม โดยการไตเตรท ดงน ใสน ากลน 10 มลลลตร (ซซ) และน าผลไม 5 มลลลตรลงในขวดรปชมพ (erlenmeyer flask)

หยดสารละลายอนดเคเตอรฟนอลฟทาลนลงไป 2 - 3 หยด เขยาใหเขากน น าไปไตเตรทกบสารละลายมาตรฐานโซเดยมไฮดรอกไซดเขมขน 0.1 นอรมล ทละหยด และเขยาขวดตลอดเวลา จนกระทงสารละลายเปลยนเปนสชมพทคงท จดปรมาตรของโซเดยมไฮดรอกไซดทใช น าไปค านวณปรมาณกรดทงหมดทมในน า มะเมา ดงน

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

26

1.2 ปรบปรมาณกรดในน าผลไม

ก. ถาปรมาณกรดในน าผลไมตากวาทตองการ (จากการไตเตรทในขอท 1) ตองเตมกรดมะนาวหรอกรดซตรก (citric acid) ลงไปในปรมาณทค านวณไดตามสตร

สามารถค านวณจากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา น าผลไมเรมตนมปรมาณกรด 0.1 % ตองการปรบปรมาณกรดในน าผลไมใหเปน 0.4 % จงมหลกการค านวณ ดงน

กรดในน าผลไมเรมตน 0.1 (กรดทตองการ) (100 - 0.4) = 99.6

0.4

ความเขมขน ของกรดซตรก 100 (0.4 - 0.1) = 0.3

จากการค านวณทได แสดงวา น ามะเมา 99.6 กโลกรม ตองเตมกรดซตรก 0.3 กโลกรม (เพอใหน ามะเมามกรดเปน 0.6%) น ามะเมา 10 กโลกรม ตองเตมกรดซตรก (0.3 x 10) = 0.03012 กโลกรม 99.6

ดงนน ตองเตมกรดซตรก 0.03012 กโลกรม หรอ (0.03012 x 1000 กรม) = 30.12 กรม จากนน จงละลายกรดซตรก หรอกรดมะนาวในปรมาณทค านวณไดลงในน าผลไมเลกนอย แลวเทลง

ในน าผลไมทงหมดทตองการปรบกรด คนใหทวจนกรดละลายผสมเปนเนอเดยวกนกบน าผลไม

ข. ถาปรมาณกรดในน าผลไมมปรมาณสงกวาทตองการ (จากการไตเตรทในขอท 1) ตองลดปรมาณกรดลงโดยการเตมน าทสะอาด โดยการค านวณ จากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา น าผลไมเรมตนมปรมาณกรด 0.7 % ตองการปรบปรมาณกรดในน ามะเมาโดยการเตมน าใหเปน 0.4 % จงมหลกการค านวณ ดงน

กรดในน าผลไมเรมตน 0.7 (กรดทตองการ) (0.4 - 0) = 0.4

0.4

ความเขมขน ของน าสะอาด 0 (0.7 - 0.4) = 0.3

จากการค านวณทได แสดงวา

น าผลไม 0.4 กโลกรม ตองเตมน าสะอาด 0.3 กโลกรม (เพอใหน าผลไมมกรดเปน 0.4%) น าผลไม 10 กโลกรม ตองเตมน าสะอาด (0.3 x 10) = 7.5 กโลกรม 0.4

ปรมาณกรดทงหมดในรปกรดซตรก (%) = ปรมาณโซเดยมไฮดรอกไซดทใช x 0.14

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

27

ดงนน ตองเตมน าสะอาด 7.5 กโลกรม เพอใหน าผลไมมปรมาณกรดลดลงเปน 0.4% 1.2 การปรบปรมาณน าตาลในน าผลไม

น าตาลซโครส หรอน าตาลทรายขาวบรสทธ (Refined sugar) เปนน าตาลทนยมใชในการปรบความหวาน เพราะวามราคาถก และหาไดงาย หรออาจจะปรบความหวานในน าผลไมดวยน าเชอมฟรกโตส (Fructose syrup) หรอน าผง ซงมฤทธเปนสารพรไบโอตกสจากธรรมชาต ทชวยกระตนระบบการยอยอาหารของจลนทรยในล าไส ส าหรบน าผลไมพรอมดมนยมปรบความหวานเปน 12-16 % น าผลไมพรอมดมชนดหวานปรบความหวานเปน 18 - 22 % เพอดมกบน าแขงสวนน าผลไมเขมขนนยมปรบความหวานมากกวา 25 % ขนไป

วธการค านวณท าไดโดยหลงจากปรบปรมาณกรดทงหมดในน าผลไมแลว ท าการวดปรมาณของแขงทละลายไดทงหมดโดยใชรแฟรกโตมเตอร (Hand refractometer) แลวค านวณเปนปรมาณน าตาลเรมตน ทมอยในน ามะเมา จากนนจงค านวณปรมาณน าตาลทตองเตม เพอปรบปรมาณน าตาลตามทตองการ ดงน

สมมต ในน าผลไมหลงปรบปรมาณกรด วดปรมาณน าตาลหรอของแขงทละลายไดทงหมด 8 องศาบรกซ หมายถงน าผลไมเรมตนมปรมาณของแขงทละลายไดทงหมดโดยประมาณ 8 % (8 กโลกรมตอ 100 กโลกรม) และตองการปรบปรมาณน าตาลในน าผลไมใหเปน 15 oบรกซ (15 % หรอ 15 กโลกรมตอ 100 กโลกรม)

สามารถค านวณปรมาณน าตาลทตองเตม จากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา น าผลไมเรมตนมปรมาณของแขงทละลายได (TSS) 8 % ตองการปรบปรมาณของแขงทละลายไดในน าผลไมใหเปน 15 % จงมหลกการค านวณ ดงน TSS ในน าผลไมเรมตน 8 (TSS ทตองการ) (100 - 15) = 85

15

ความเขมขน ของน าตาลทราย 100 (15 - 8) = 7

จากการค านวณทได แสดงวา

น าผลไม 85 กโลกรม ตองเตมน าตาลทราย 7 กโลกรม (เพอใหน าผลไมม TSS 15%) น าผลไม 10 กโลกรม ตองเตมน าตาลทราย (7 x 10) = 0.82 กโลกรม 85

ดงนน ตองเตมน าตาลทราย 0.82 กโลกรม

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

28

ในกรณทตองการปรบความหวานดวยน าผง หรอน าเชอมฟรกโตส สามารถค านวณปรมาณน าตาลทตองเตม จากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา น าผลไมเรมตนมปรมาณของแขงทละลายได (TSS) 8 % ตองการปรบปรมาณของแขงทละลายไดในน าผลไมใหเปน 15 % จากน าผง หรอน าเชอมฟรกโตสเขมขน 75% โดยมหลกการค านวณ ดงน

TSS ในน าผลไมเรมตน 8 (TSS ทตองการ) (75 - 15) = 60

15

ความเขมขน ของน าผง/ฟรกโตส 75 (15 - 8) = 7

จากการค านวณทได แสดงวา

น าผลไม 60 กโลกรม ตองเตมน าผง/ฟรกโตส 7 กโลกรม (เพอใหน าผลไมม TSS 15%) น าผลไม 10 กโลกรม ตองเตมน าผง/ฟรกโตส (7 x 10) = 0.93 กโลกรม 60

ดงนน ตองเตมน าผง/น าเชอมฟรกโตสเขมขน 75% ในปรมาณ 0.93 กโลกรม เพอใหไดน ามะเมาทมคา TSS เปน 15%

จากนน เทน าตาลทราย หรอน าผงหรอน าเชอมฟรกโตสในปรมาณทค านวณไดลงในน ามะเมาท

ตองการปรบปรมาณน าตาล แลวคนใหทวจนน าตาลหรอน าผงหรอน าเชอมฟรกโตส ละลายผสมเปนเนอเดยวกบน ามะเมา

1.3 การปรบปรมาณเกลอในน าผลไม โดยทวไปนยมใชเกลอแกงในการปรบรสชาต เพราะวาม

ราคาถก และหาไดงาย โดยทวไปจะเตมเกลอแกงบรสทธประมาณ 0.075-0.1% ส าหรบน าผลไมพรอมดม และ 0.1-0.15% ส าหรบน าผลไมเขมขน วธการค านวณท าโดย หลงจากปรบปรมาณกรดทงหมด และน าตาลในน าผลไมแลว ใหค านวณปรมาณเกลอทตองเตม ดงน

ละลายเกลอแกงหรอเกลอปนในปรมาณทค านวณไดลงในน าผลไมเลกนอย แลวเทลงในน าผลไมทตองการปรบ แลวคนใหทวจนเกลอละลายผสมเปนเนอเดยวกนกบน ามะเมา

เกลอแกงทตองเตม (กรม) = % เกลอทตองการเตม x น าหนกของน าผลไม (กโลกรม) x 10

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

29

ตารางท 2 ตารางเทยบคาความเปนกรดทงหมด (% Total acidity) ในการไตเตรทตวอยาง 5 มล. กบ 0.1 N NaOH (0.1 นอรมล โซเดยมไฮดรอกไซด)

มล. 0.1 N NaOH

% กรดทารทารก

% กรดซตรก

มล. 0.1 N NaOH

% กรดทารทารก

% กรดซตรก

มล. 0.1 N NaOH

% กรดทารทารก

% กรดซตรก

0.1 0.015 0.014 3.5 0.525 0.490 6.9 1.035 0.966 0.2 0.030 0.028 3.6 0.540 0.504 7.0 1.050 0.980 0.3 0.045 0.042 3.7 0.555 0.518 7.1 1.065 0.994 0.4 0.060 0.056 3.8 0.570 0.532 7.2 1.080 1.008 0.5 0.075 0.07 3.9 0.585 0.546 7.3 1.095 1.002 0.6 0.090 0.084 4.0 0.600 0.560 7.4 1.110 1.036 0.7 0.105 0.098 4.1 0.615 0.574 7.5 1.125 1.050 0.8 0.120 0.112 4.2 0.630 0.588 7.6 1.140 1.064 0.9 0.135 0.126 4.3 0.645 0.602 7.7 1.155 1.078 1.0 0.150 0.140 4.4 0.600 0.616 7.8 1.170 1.092 1.1 0.165 0.154 4.5 0.675 0.630 7.9 1.185 1.100 1.2 0.180 0.168 4.6 0.690 0.644 8.0 1.200 1.120 1.3 0.195 0.182 4.7 0.705 0.658 8.1 1.215 1.134 1.4 0.210 0.196 4.8 0.720 0.672 8.2 1.230 1.148 1.5 0.225 0.21 4.9 0.735 0.686 8.3 1.245 1.162 1.6 0.240 0.224 5.0 0.750 0.700 8.4 1.260 1.176 1.7 0.255 0.238 5.1 0.765 0.714 8.5 1.275 1.190 1.8 0.270 0.252 5.2 0.780 0.728 8.6 1.290 1.204 1.9 0.285 0.266 5.3 0.795 0.742 8.7 1.305 1.218 2.0 0.300 0.280 5.4 0.810 0.766 8.8 1.320 1.232 2.1 0.345 0.294 5.5 0.825 0.770 8.9 1.335 1.246 2.2 0.330 0.308 5.6 0.840 0.784 9.0 1.350 1.260 2.3 0.345 0.322 5.7 0.855 0.798 9.1 1.365 1.274 2.4 0.360 0.336 5.8 0.870 0.812 9.2 1.380 1.288 2.5 0.375 0.350 5.9 0.885 0.826 9.3 1.395 1.302 2.6 0.390 0.364 6.0 0.900 0.840 9.4 1.410 1.316 2.7 0.405 0.378 6.1 0.915 0.854 9.5 1.425 1.330 2.8 0.420 0.392 6.2 0.930 0.868 9.6 1.440 1.344 2.9 0.435 0.406 6.3 0. 945 0.888 9.7 1.455 1.358 3.0 0.450 0.420 6.4 0.960 0.896 9.8 1.470 1.372 3.1 0.456 0.434 6.5 0.975 0.910 9.9 1.485 1.386 3.2 0.480 0.448 6.6 0.990 0.924 10.0 1.500 1.140 3.3 0.495 0.462 6.7 1.005 0.938 3.4 0.510 0.476 6.8 1.020 0.952

ทมา: ธรวลย (2545)

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

30

กระบวนการผลตภณฑน ากลวยผสมน าผงพรอมดม /น ากลวยผสมผลไมพรอมดมเพอสขภาพ

กลวยน าวาสกจด ไมช าและไมเนาเสย ลางดวยน าสะอาด ปอกเปลอก

สบเนอกลวยเปนชนเลกๆ เตมน าสะอาด 2 เทา เอนไซมเพคตเนส 1%

ตมสกดทอณหภม 80-85 องศาเซลเซยส นาน 10-15 นาท เพอใหเอนไซมยอยเนอกลวย

กรองผานตะแกรงกรอง หรอผาขาวบาง เพอแยกกากหยาบออกไป

ปรบคณภาพใหมมาตรฐานตามทผบรโภค หรอลกคาตองการ

น ากลวยน าผง น ากลวยฟกขาว/มะเมา

ปรบรสชาต ปรมาณกรด 0.2-0.3% ดวยกรดซตรก เตมน าฟกขาว/น ามะเมาสกด 10-15% ความหวาน 13 % (๐บรกซ) ดวยน าผงบรสทธ ปรบรสชาต ปรมาณกรด 0.2-0.3% ดวยกรดซตก

ความหวาน 13 % ดวยน าตาลทราย เกลอปน 0.075%

คนใหสวนผสมทงหมดละลาย และกรองอกครง คนใหสวนผสมทงหมดละลาย และกรองอกครง

พาสเจอรไรซท 95-95 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท พาสเจอรไรซท 95-95 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท

เตมกรดแอสคอรบค 0.1 ก./กก. บรรจขวดแกวขณะรอน เตมกรดแอสคอรบค 0.1 ก./กก. บรรจขวดแกว

ปดดวยฝาเกลยว/ฝาจบทผานการลวกฆาเชอ ปดดวยฝาเกลยว/ฝาจบทผานการลวกฆาเชอ

ตมฆาเชอในน าเดอด 10 นาท ตมฆาเชอในน าเดอด 10 นาท

ราดขวดดวยน าเดอด ราดขวดดวยน าเดอด

ทงไวใหเยนและแหง ทงไวใหเยนและแหง

น ากลวยน าผงพรอมดม แชตเยนหรออณหภมต า

น ากลวยฟกขาว/มะเมาพรอมดม

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

31

ผลตภณฑขาวเกรยบกลวยน าวา ขาวเกรยบ จดอยในกลมอาหารขบเคยว โดย ขนมขบเคยว หมายถง อาหารทรบประทานเลนระหวาง

มออาหารหลก ลกษณะเดนของอาหารขบเคยวในปจจบนคอ น าหนกเบา เกบรกษางาย สามารถน าตดตวไปตามทตางๆ ไดสะดวก ค าจ ากดความของอาหารขบเคยววา เปนอาหารทสามารถรบประทานไดทนท โดยทวไปนยมรบประทานระหวางมออาหารหรออาจรบประทานแทนอาหารได ดงนนจะพบไดวา อาหารขบเคยวควรมลกษณะพนฐานดงน คอ มความสะดวกสบายในการใชหรอบรโภค และมรสชาตตอบสนองความพงพอใจความหวในเวลาสนๆ อาหารขบเคยว ไดแก มนฝรงทอด (potato chip) ขาวโพดคว (pop corn) แครกเกอร (crackers) ผลตภณฑทท าจากถว (nuts) รวมไปถงขนมกรอบจากธญชาตชนดตาง ๆ

ปจจบนอาหารวาง และขนมขบเคยว มจ าหนายในประเทศมากมายหลายชนด และเปนทนยมบรโภคกนอยางแพรหลาย อาหารประเภทนสวนใหญมสวนประกอบหลกเปน แปง ไขมน น าตาล และเกลอ ซงจะใหพลงงานคอนขางสง แตคณคาทางโภชนาการอน ๆ ต า เมอรบประทานในปรมาณมาก อาจกอใหเกดโรคอวนได กองโภชนาการไดตระหนกถงปญหาน จงไดท าการศกษาวจยถงปรมาณพลงงานทไดจากอาหารเหลาน เพอเปน ขอมลเผยแพรใหประชาชนทวไปน าไปใชเปนประโยชนในการก าหนดปรมาณการรบประทานอาหารดงกลาวอยางเหมาะสม

ขาวเกรยบ เปนอาหารวางชนดหนงทท าจากแปงเปนสวนประกอบหลก อาจมสวนประกอบของเนอสตว หรอผก หรอผลไม เชน ปลากง ฟกทอง เผอก งาด า งาขาว บดผสมใหเขากบเครองปรงรส แลวท าใหเปนรปทรงตามตองการ นงใหสก ตดใหเปนแผนบางๆ น าไปท าใหแหงดวยแสงแดดหรอวธอนทเหมาะสมอาจทอดกอนบรรจหรอไมกได

ผลตภณฑขาวเกรยบกลวยน าวา

สวนผสม ขาวเกรยบกลวยน าวา แปงมนส าปะหลง 2 กโลกรม แปงสาลเอนกประสงค 200 กรม เกลอปน 60 กรม น าตาลทราย 80 กรม พรกไทยปนอยางด 15 กรม กระเทยมบดละเอยด 40 กรม น าเดอด 950-1000 กรม ฟกทองนงบด/กลวยน าวา 400 กรม

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

32

กระบวนการท าขาวเกรยบกลวยน าวา

แปงสาลเอนกประสงค พรกไทย เกลอปน แปงมนส าปะหลง น าตาลทราย กระเทยม เนอฟกทองบดหรอกลวยบด คนผสมใหเขากน

คอยๆ เตมแปงผสมสวนผสมตางๆ ลงในชามอางสเตนเลส หรอภาชนะทสะอาด คอยๆ เทน าเดอดลงในอางผสม และนวดผสมใหเขากน

นวดสวนผสมทงหมดจนสามารถปนแปงเปนกอนได

ปนเปนรปทรงกระกระบอก ขนาดเสนผานศนยกลาง 1 นว วางบนใบตองทฉกใบตองเปนแฉกๆ ปลงบนพนรงถงทาดวยน ามนพชบางๆ

นงในรงถงดวยไอน าเดอดนาน 40-60 นาทจนกอนแปงสก

พกใหเยนในกระดงผงลมไว หรอเกบไวในตเยน นาน 10-12 ชวโมง

หนดวยเครองหนขาวเกรยบหรอหนดวยมดเปนชนบางขนาด 1.5 มม.

ผงแดดจนแหง หรอน าไปอบทอณหภม 45-50 องศาเซลเซยส จนแหง (ประมาณ 3-4 ชวโมง)

ทอดในน ามนรอนไฟปานกลางจนฟกรอบ เพอจ าหนายหรอบรโภค

ขาวเกรยบกลวยน าวา

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

33

ผลตภณฑเคกกลวยน าวา

การท าผลตภณฑเบเกอร หรอขนมอบ (Baking) เปนทงวทยาศาสตรและศลปทควบคมากบววฒนาการความเจรญของมนษย โรงงานโมแปง และโรงงานขนมอบ มาตงแตสมยโบราณ กอนครสศกราช ทมการผสมแปงกบน า นวดเปนกอน แลวน าไปผงไฟ ขนมปงทท าในสมยแรกๆ จะท าแบบไมขนฟ เนองจากไมรจกสารทเปนตวท าใหขนฟ ในปจจบนขนมอบไดมการพฒนาเปนรปแบบลกษณะทตางๆ กน มการใชสารท าใหขนฟ ใชสารเคมชวยในการเกบรกษาผลตภณฑ มขบวนการผลตททนสมยในระบบอตสาหกรรม ใชเครองมอ เครองจกร ทสามารถผลตไดในปรมาณมากเรวและลดขนตอนการผลต คอเปนการเปลยนแปลงในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยสมยใหม ทมผลสบเนองมาจากความผนแปร และแรงผลกดนทางเศรษฐกจ

ในยโรปและสหรฐอเมรกา มโรงงานระดบอตสาหกรรมขนมอบขนาดใหญอยทวไป เพอผลตขนมอบใหพอเพยงแกความตองการของผบรโภค สวนประเทศแถบเอเซยหรอตะวนออก กมความนยมบรโภคผลตภณฑขนมอบเพมมากขน เนองจากมการตดตอกบประเทศตะวนตก ท าใหมการคดประดษฐเครองมอ เครองทนแรง และพฒนาสตรวธการทเหมาะสมกบความตองการของผบรโภคภายในประเทศ ชนดของผลตภณฑเบเกอร

ผลตภณฑเบเกอร โดยทวไปแบงเปน 3 ประเภทใหญ คอ ผลตภณฑทไดจากการหมกของยสต ผลตภณฑทใชสารเคมในการขนฟ และผลตภณฑขนมอบชนดตางๆ ดงมรายละเอยดตอไป 1. ผลตภณฑทไดจากการหมกของยสต เชน ขนมปงชนดตางๆ แปงพซซา ผลตภณฑประเภทนมสวนผสมหลกคอ แปงสาลชนดแขง (Hard wheat) และสวนผสมรองคอ น า ไขมน ยสต เกลอ น าตาล และสารเพมกลนและส ผสมอาหารตางๆ

ขนมปง (bread) ซงเปนผลตภณฑหลกของเบเกอรทนยมและเปนอาหารหลกของชาวตะวนตก แบงตามปรมาณไขมนได 4 กลม คอ

1) ไขมนต า 0 – 3% เชน ขนมปงฝรงเศส ฮารดโรล ขาวไรย และขนมปงผวแขงตาง ๆ 2) ไขมน 4 – 8 % เชน ขนมปงแซนวส องกฤษ โฮลวท แฮมเบอรเกอรบน ฮอทดอกบน ขาไก 3) ไขมน 9 – 15 % เชน ขนมปงไสตางๆ ขนมปงเปดหนา โดนทยสท 4) ไขมนสงมากกวา 15% เชน ขนมปงหวานตาง ๆ ลกเกด ผลไม มะพราว เนยสด

กระบวนการผลตขนมปงชนดตางๆ ม 3 วธ คอ 1) การผสมแบบขนตอนเดยว (Straight dough method) คอ การผสมสวนผสมทงหมดในสตร

เขาดวยกนเปนกอน เรยกวา “โด (Dough)” โดยมน าเปนสวนชวยใหสวนผสมรวมตวกน นวดกอนโดจนกระทงมลกษณะผวเรยบ แหง และยดขยาย ใชสารเรง (No-time dough) มทงแบบ โดหมก และโดทใชสารเรง (No-time dough)

2) การผสมแบบใชสารเรง (No-time dough method) มวธการและสวนผสมเหมอนกบวธการผสมแบบขนตอนเดยว (Straight dough method) แตมการเตมสารเรงตางๆ (bread improvers) เพอเรงปฏกรยาการหมก

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

34

3) การผสมแบบ 2 ขนตอน (Sponge and dough method) คอ การผสมสองครง สตรสวนผสมเหมอนวธการผลตแบบขนตอนเดยว (Straight Dough Method) แตตางกนทวธผสมจะม 2 ขนตอน คอ

3.1 ขนตอนแรกเรยกวา สวนผสมของสปนจ (Sponge) ทมสวนผสมของแปง 50-80% 3.2 ขนตอนท 2 เปนการผสมครงท 2 เรยกวา “โด (dough)” เปนแปงทเหลว 20-80%

ผสมรวมกบสวนผสมรองอนๆ แลวน าสวนของสปนจ (Sponge) ทหมกจนโดยขนเปน 2-3 เทาแลว ซงการหมกสปนจ มทงแบบหมกสปนจ 2 – 3 ชวโมง และการหมกขามคน (Over night sponge) จากนนน าสวนผสมของสปนจปผสมกบสวนของโด แลวนวดและผานขนตอนเชนเดยวกบวธการผสมแบบขนตอนเดยว 2. ผลตภณฑทใชสารเคมในการขนฟ เชน เคก และ คกก

2.1. เคก (Cake) เปนผลตภณฑขนมอบทท าจากแปงสาลชนดออน (Soft wheat flour) ทมปรมาณโปรตนต า คณภาพของเคกขนอยกบสวนผสม และการผสมทถกวธรวมถงเวลาและอณหภมทเหมาะสมในการอบ แปงสาลและไขเปนสวนผสมทใหโครงรางแกเคก สวนไขมน น าตาล และผงฟ เปนสวนชวยใหเคกนมฟ เคกสามารถแบงไดเปน 3 ประเภท คอ

1) เคกเนย (Butter cake) เปนเคกทมไขมนเพมขนมาอกอยางหนงซงชวยใหเคกมความชมฉ าขน แบงออกตามวธท าไดหลายวธ คอ แบบตครม (Creaming method) แบบ 2 ขนตอน (Flour butter method) แบบเบลนดง (Blending method) แบบขนตอนเดยว (All–in method) แบบบตเตอร สปนจ (Butter sponge method)

2) เคกไข (Foam type cake) เปนเคกทมองคประกอบหลก 3 อยาง คอ ไข น าตาล แปง เคกทขนดวยไข อาศยการตจบอากาศ เชน ขนมไข เคกโรลตางๆ

3) เคกรวม (Combination type cake) เปนเคกทมลกษณะรวมของเคกไข และไขมน เชน ชฟฟอนเคก (Chiffon cake) เปนเคกทประยกตจาก 2 แบบแรก โดยการแยกไขแดง–ไขขาว ลกษณะเคกเนอเบา ฟ นม แตอายการเกบจะสน

2.2. คกก (Cookie) เปนผลตภณฑขนมอบทมขนาดเลก มมากมายหลายชนด มรปราง และกลนรสตางๆ สวนผสมและวธการผสมคลายกบการท าเคก แตสวนผสมนเปนของเหลว มปรมาณนอยกวา จงมสวนผสมแหง สามารถขนรปดวยการกด หรอหยอดโดยใชเครองทนแรง ท าใหสามารถผลตไดทละมากๆ และหลายรปแบบ คกก สามารถแบงตามวธการท าได 4 ชนด คอ

1) คกกหยอด หรอใชพมพ โดจะนม 2) คกกกด โดยผานเครองบบเปนรปตางๆ โดจะเหนยว 3) คกกมวน โดยมลกษณะรวน น ามารดเปนแผน น ามามวนแชเยนแลวตด 4) คกกแทง เนอคอนขางแขง น ามารดเปนเสนยาว และตดเปนแทน

3. ผลตภณฑขนมอบชนดอนๆ เชน พาย พฟเพสตร เอแคลร

ผลตภณฑขนมอบประเภทน สามารถขนฟไดดวย สวนผสมประเภทไขมนทได และกรรมวธการท า เชน พายจะมลกษณะกรอบ รวน เนองจากการตไขมนพวกมาการน กบแปงจนมลกษณะละเอยด แลวน าไปผสมกบสวนอน หลงจากผานการอบจะไดขนมพายทมลกษณะกรอบรวน

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

35

3.1 พฟเพสตร เปนผลตภณฑทมลกษณะเปนชนๆ แยกออกมาไดเปนเกรดกรอบ เปนลกษณะพเศษทไดจากการใชเนย และการรดพบเทปกอนโดสลบกบชนของไขมน

3.2 เอแคลร เปนผลตภณฑขนมอบทมลกษณะกลวงขางใน ซงเกดจากการกวนแปงน าและไขมน โดยการใชความรอน เพอใหไขมนจบกบเมดแปง แลวน าสวนผสมไปตกบสวนผสมของไข เมอผานการอบจะไดผลตภณฑทมลกษณะกลวงขางในไวส าหรบใสไส เคกนงผสมเนอกลวย มนเทศ ฟกทอง และเผอก

สวนผสม

สวนผสม เคกกลวยนง เคกฟกทองนงสก เคกมนเทศนงสก เคกเผอกนง แปงเคก 200 200 200 200 กรม ผงฟ 1 ½ 1 ½ 1 ½ 1 ½ ชอนชา เบคกงโซดา 1 1 1 1 ชอนชา น าตาลทราย 165 165 165 165 กรม ไขไก 2 2 2 2 ฟอง น ามนพช 80 80 80 80 กรม น ามะนาว 1 1 1 1 ชอนชา เกลอปน 1/2 1/2 1/2 1/2 ชอนชา นมขนจด 2 2 2 2 ชอนโตะ กลวยน าวา หรอกลวยหอม

4 ผล 2 ผล

- - -

ฟกทองนงสก - 200 กรม - - มนเทศนงสก - - 150 กรม - เผอกนงสก - - - 150 กรม

วธการ

1. รอนแปงเคก ผงฟ เบคกงโซดา และ เกลอเขาดวยกน 2. ผสมนมขนจด และน ามะนาวเขาดวยกน พกไว (อาจเตมกลนกลวยสก 1 – 1 ½ ชอนชา) 3. ตไขไก และน าตาลทรายใหเขากนด ขนฟองหยาบๆ 4. เตมน ามนพชลงในไขไก ตใหเขากน (สงเกตไมมหยดน ามนกลงบนสวนผสมของไขไก) 5. คอยๆ เตมสวนของไขไกลงในสวนของแปงทละนด สลบกบนมขนจด กวนสวนผสมใหเขากนด (ลกษณะ

แปงจะหนดมาก กวนคอนขางยาก) 6. เตมกลวยบด หรอฟกทอง หรอ มนเทศ หรอเผอกนง ลงไปในสวนผสมทงหมด คอยๆ ผสมใหเขากน

เปนเนอเดยว ตกใสพมพ แลวน าไปนง 15 นาท (น าในลงถงตองเดอดจด พอวางขนมลงไปใหลดไฟลง ถาใชไฟปานกลางจะไดขนมหนากลมเรยบๆ แตถาใชไฟออนๆ จะไดขนมหนาแตก)

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง การแปรรปผลตภณฑจากกลวยเพอสรางมลคาเพม โรงเรยนแมระมาดนอย อ.แมระมาด จ.ตาก

36

เอกสารอางอง

กลมวเคราะหประเมนเทคโนโลย. 2555. รายงาน การฝกอบรมการแปรรปผลตภณฑกลวยโดยใชระบบอบแหงพลงงานแสงอาทตยแบบเรอนกระจก. ส านกพฒนาพลงงานแสงอาทตย กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน กระทรวงพลงงาน.

กลมสอสงเสรมการเกษตร 2547. ผลตภณฑกลวย. ส านกพฒนาการถายทอดเทคโนโลย กรมสงเสรมการเกษตร, โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากดกรงเทพฯ. 49 น.

ธรวลย ชาญฤทธเสน. 2545. เรยนรการท าไวนผลไมดวยตนเอง (ปรบปรงและพมพครงท 2). บรษทบารโคดอนเตอรเนชนแนลจ ากด, กรงเทพ. 85 หนา.

นรมล มนจนดา. 2538. กลวย...เพอนรกขอบคนไทย. สารคด 11 (125): 109-120. เบญจมาศ ศลายอย. มปป. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน เลมท 30: เรองท 6 กลวย, หนา 163-197.

โครงการสารานกรมไทยฯ สนามเสอปา, กรงเทพฯ. เบญจมาศ ศลายอย. 2545. กลวย. พมพครงท 3. ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 352 น. ปรรตน ศภมตรโยธน. 2556. เทคโนโลยผกและผลไม. ส านกพมพโอเดยนสโตร. กรงเทพฯ. 280 น. พ ม พ เ พ ญ พ ร เ ฉ ล มพ ง ศ แ ล ะน ธ ย า ร ต น า ป น น ท . ม ปป . B a n a n a / กล ว ย . แ ห ล ง ท ม า :

www.foodnetworksolution.com/wiki/word/2058/banana-กลวย สถาบนอาหาร. 2556. ว เคราะห อตสาหกรรม > สนคาทองถน: ธรกจกลวยตาก. แหลงทมา :

www.thaifoodnfi.com. ศนยวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร. 2536. เอกสารประกอบการฝกงานนกศกษา สาขาวทยาศาสตร

และเทคโนโลยการอาหาร ปการศกษา 2536/2537. ศนยวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร สถาบนวจยและฝกอบรมการเกษตรล าปาง สถาบนเทคโนโลยราชมงคล. 67 หนา.

ศนยวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร. 2546. เอกสารประกอบการฝกงานนกศกษา สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร ปการศกษา 2546. ศนยวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร สถาบนวจยและฝกอบรมการเกษตรล าปาง สถาบนเทคโนโลยราชมงคล. 33 หนา.

http://สมนไพรไทยพนบาน.blogspot.com/2012/03/blog-post_7274.html http://app.tisi.go.th/otop/pdf_file/tcps112_46.pdf (มผช.112/2546: กลวยอบ)

คมอเทคโนโลยชมชน

การทาน าผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน

จดทาโดย :

กลมวสาหกจชมชนตาบลขะเนจ อ อาเออแมระมาด จงหวดตาก

สนบสนนเทคโนโลยโดย :

โครงการหมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลย: หมบานมะเมาขาวเหนยว

สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

สนบสนนงบประมาณโดย :

คลนกเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

2

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

สารบญ หนา

การทานาผลไมทมคณภาพแบบมออาชพสาหรบชมชน 3 เทคนคการเตรยมนาผลไมเพอปรงแตงรสชาตใหเปนไปตามมาตรฐาน 10 กระบวนการทานาผลไม 15 เอกสารอางอง 20

3

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

การทานาผลไมทมคณภาพแบบมออาชพสาหรบชมชน

ผก สมนไพร และผลไมเปนอาหารจาเปนตอชวต เนองจากปจจบนเปนยคของโรคตางๆ ทเกดจากอนมลอสระ ซงเปนโรคแหงความเสอมทงหลาย เชน ผวหนงเหยวยน ฝา กระ ขอเสอม โรคหลอดเลอด โรคหวใจ อมพาต ตอกระจก และมะเรงตางๆ การปองกนโรคเสอมตองเรมตนทการบรโภคอาหารใหครบ 5 หม ไดแก คารโบไฮเดรท ไขมน และโปรตนรวมทงกลมวตามน และเกลอแรจากธรรมชาต เชน วตามนบหนงจากขาวกลอง และเมลดธญพชทไมไดขดสตาง ๆ เปนตน สารตานอนมลอสระทรจกกนด ไดแก เบตา-แคโรทน ซงเปนวตามนเอจากผก สมนไพรและผลไม วตามนซ ซงหาไดจากผกและผลไมสด วตามนอทมาจากขาวกลอง และเซเลเนยมทมาจากขาวกลอง หอม และกระเทยม ซงผกและสมนไพรเหลานเปนสารทจะคอยปกปองเซลลรางกายจากความเสอม

นอกจากสารตานอนมลอสระดงกลาวแลว ปจจบนนกวทยาศาสตรยงพบวาในพชผก สมนไพร และผลไมมสารอาหารทจาเปนตอการทางานของเซลลรางกายทเรยกวา สารอาหารทมประโยชนตอสขภาพ หรออาหารเพอสขภาพ (functional food) หรอบางครงกเรยกวา สารพฤกษเคม (Phytonutrient หรอ phytochemical) ผก สมนไพร และผลไมพนบานหลากหลายชนดสามารถใชบาบดโรคได เนองจากมลกษณะพเศษ กลาวคอ

1. อดมดวยสารตานอนมลอสระ เชน วตามนอ วตามนซ และเบตาแคโรทน สารทง 3 ตวน มคณสมบตในการกาจดอนมลอสระในรางกายได โดยวตามนซซงเปนสารทละลายนาได ทาหนาทจบอนมลอสระในเซลลทเปนของเหลวในรางกาย ชวยปองกนการถกอนมลอสระทาลายเซลลซงอาจจะกอใหเกดการกลายพนธได วตามนอ เปนวตามนทละลายในไขมน ชวยยบยงการเกดอนมลอสระในรางกาย สวนวตามนเอ ซงเปนวตามนทละลายในไขมน ในธรรมชาตของผกและผลไมอยในรปของเบตา-แคโรทน หรอแคโรทนอยด ซงมในอาหารธรรมชาตประมาณ 600 กวาชนด ทาหนาทตานอนมลอสระ ชวยเสรมสรางภมคมกน ยบยงการกอกลายพนธ ปองกนเนองอก และมความเกยวของกบสขภาพดานอนๆ ไดแก ลดความเสยงเกยวกบการเสอมของตาเนองจากสงอาย และตอกระจก รวมทงลดความเสยงตอการเกดมะเรงบางชนด และโรคหวใจและหลอดเลอดได สารตานอนมลอสระในกลมแคโรทนอยด มมากในผกผลไมหลายชนด โดยเฉพาะทมสเขยว แดง แสด และเหลอง เชน ผกใบสเขยวเขม ไดแก ผกขม ผกคะนา ผกตาลง ผกบง ผกพนบาน เชน ผกตาลง ผกเชยงดา เปนตน ผกผลไมทมสเหลอง เชน ฟกทอง แครอท มะเขอเทศ มะมวงสก มะละกอสก เปนตน นอกจากนวตามนอ เปนวตามนทละลายในนามน ดงนนจงพบมากในนามนพชทวไป เชน นามนขาวโพด นามนถวเหลอง นามนดอกคาฝอย เปนตน ในผกและผลไมมวตามนอคอนขางนอย สวนวตามนซมมากในผกและผลไมสดทวไป ทงวตามนอและวตามนซ จะสญเสยงายในสภาพทมอากาศ แสงแดด และความรอน

2. เปนแหลงของสารพฤกษเคม (Phytochemical) เชน ขมน ขง ขา ตะไคร ใบมะกรด สมนไพรและผลไม เชน มะเมา สารพฤกษเคมเหลานลวนเปนสารเสรมภมตานทาน ทาใหรางกายแกรงขน และเปนสารตานมะเรง มบทบาททงปองกนมะเรง และใชรกษามะเรง เชน เมอใหหนทดลองเปนมะเรงกนขมนชน มผลทาใหกอนมะเรงมขนาดเลกลง

3. เปนแหลงของสารเสนใยอาหาร ซงสามารถจะดดซบไขมน สารพษ ลดการดดซมเขาสรางกาย ชวย

การขบถาย ไมใหทองผก ชวยใหการเคลอนไหวของลาไสดขน ปองกนไมใหเกดโรครดสดวงทวาร และทองผกเรอรง รวมทงชวยปองกนเบาหวาน ปองกนโรคอวน และปองกนมะเรง โดยเฉพาะมะเรงลาไสใหญ ในผกพนบานและสมนไพรไทยหลายชนด มสารเสนใยสงมาก เชน มะเขอพวง มะระขนก ซงสามารถใชควบคมระดบนาตาลในเลอดและไขมนในเลอดไดด

4

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

4. เปนสมนไพรรกษาโรค ในพชผก สมนไพร และผลไมทมสจากธรรมชาต สวนใหญจะประกอบดวยสารทเปนยา และวตามนสาหรบรางกาย โดยเฉพาะผกพนบานสวนมากมบทบาทตอสขภาพ ชวยขบลม ชวยยอยอาหาร หลายชนดรกษาอาการตะครนตะครอ เชน สะเดา ดอกแค มหลายชนดเปนยาระบาย บางอยาง มงานวจยทรายงานวามฤทธชวยบรรเทาอาการโรคเอดสได เชน มะระขนก

สขาว : กระเทยม หวหอมมสารหลก ไดแก อลลล ซลไฟด (Allyl sulfides) ซงเปนสารกามะถนอนทรย ประกอบดวยกามะถน มกลนฉน มฤทธชวยปองกนการแบงตวของเซลลมะเรงในระยะตางๆ ลดระดบโคเลสเตอรอล และฆาเชอจลนทรยได

สเหลอง : สบปะรด ขาวโพด มวตามนซ (Vitamin C) ฟลาโวนอยด (Flavonoids) ลเตอน (Lutein) ซแซนทน (Zeaxanthin) ซงเปนสารตานอนมลอสระ (Antioxidants) ทชวยสรางภมคมกนใหรางกาย และปองกนความเสอมของดวงตาโดยการบารงสารสในเรตนา ททาหนาทเปนจอรบภาพของดวงตา

สเขยว : ผกโขม ผกกาด ถว พรกสด คะนา ผกบง มสารหลก คอ คลอโรฟลล (Chlorophyll) ซงเปนสาร ทชวยกาจดสารพษ พวกโลหะหนก และ กาจดกลนปาก ในสเขยวกมสเหลองและสนาเงน เชน เบตา-แคโรทน (Beta-carotene) ททาหนาทเปนสารตานอนมลอสระและสารวตามนเอ บารงเนอเยอบผวและสายตา

สสม : แครอท สม มสารหลก คอ วตามนเอ แอลฟา-แคโรทน (Alpha-carotene) แคโรทนอยด (Carotenoids) และเบตา-คาโรทน และวตามนเอ บารงเนอเยอบผว สวนเบตา-คาโรทน เปนสารทชวยตานอนมลอสระ และบารงดวงตาและทาใหสายตามองเหนไดในทมดสลว

สแดง : มะเขอเทศ ฟกทอง มะละกอ แตงโม มสารหลก คอ ไลโคปน (Lycopene) ไฟโตอน (Phytoene) เปนสารทตอตานอนมลอสระ และสารชวยยบยงการกอเกดของเซลลมะเรงตอมลกหมาก และมะเรงอนๆ

สมวง : มะเขอมวง มะเกยง มะเม า องน กระหล าสมวง มสารหลกคอ แอนโธซยยานนส (Anthocyanins) กรดอลเลอจก (Ellagic acid) ฟลาโวนอยด (Flavonoids) ซงสามารถยบยงการเจรญของมะเรงเมดเลอดขาว หรอลวคเมยได และมคณสมบตตอตานมะเรงไดโดยกลไกตางๆ

มะเมา หรอหมากเมา (Antidesma acidum Retz.) เปนไมปามาตงแตยคสมยโบราณ มะเมามหลายชนด ลกษณะเดนของของมะเมา คอ มคณคาทางโภชนาการหลากหลายชนด เชน มกรดอะมโนทจาเปนตอรางกาย 18 ชนด แคลเซยม เหลก สงกะส วตามนบหนง วตามนบสอง วตามนซและอ รวมทงเยอใยธรรมชาต (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2539) ผลมะเมาสกจะมรสหวานอมเปรยวและฝาด ซงรสฝาดจะมสารฟลาโวนอยด (Flavonoid) ทมคณสมบตยบยงไมใหผนงหลอดเลอดเสอมหรอเปราะชาลง และรสขมจะมสารแทนนน (Tannin) ททาใหเกลดเลอดจบตวกนนอยลงในหลอดเลอดซงจะชวยไมใหเปนโรคหวใจลมเหลว ในผลมะเมาสกดาอมมวง จะมสารสแอนโทไชยานน (anthocyanins) จะชวยขบสารพษออกจากรางกาย ตานอนมลอสระไมกอใหเปนโรคมะเรง และจะชวยชะลอความแกไดอกดวย มผลงานวจยทเกยวกบสารออกฤทธสาคญในผลมะเมาอยหลายเรอง ดงผลวจยของ ปพนพชร และอภรตน (2555) รายงานวา สารสกดนามะเมาคนสดมปรมาณสารประกอบฟนอลครวมและแอนโธไซยานนสรวมสงสด (2.63 กรมกรดแกลลคตอ 100 กรมสารสกด และ 61.51 กรม cyanidin-3-glucoside ตอ100 กรมสารสกด) สวนสารสกดนาตมผลมะเมาแสดงฤทธในการยบยงอนมลอสระดทสด (คา IC50 เทากบ 91.62 ไมโครกรมตอมลลลตร ) นอกจากน มะเมามศกยภาพในการกระตนภมคมกน และมฤทธตานเชอ HIV ได (กมมาล และคณะ, 2546)

มะเมาพนธขาวเหนยว หรอมะเมาสรอย (Antidesma acidum Retz.) ภาคเหนอเรยก มะเมาตาควาย เปนพชเฉพาะถนทปลกไดดในตาบลขะเนจอ เปนการปลกแบบอนทรย โดยเปนพนทปลกเพอการอนรกษมะเมาสายพนธทองถนตามปาชมชน ประมาณ 30 ไร ปลกสาหรบสงเสรมใหสมาชกกลมปลกเพอผลตผลตภณฑไวนมะเมาเสรมรายได ประมาณ 20 ไร ซงเปนผลไมหลกของกลมวสาหกจชมชนฯ และชมชนหมบานหมองวา มะเมา

5

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

ขาวเหนยว ถกนามาใชประโยชนในทางสมนไพรตางๆ เชน ใบออนมรสเปรยวใชประกอบอาหาร ใบและเปลอกตนใชทดสอบเหดพษ กงกานใชตมนาอาบสาหรบผทเพงคลอดบตร ทาใหมดลกเขาอเรวขน เมลดใชรกษาแผลสดและแผลรอนใน เปนตน มการรายงานวา มะเมาพนธขาวเหนยวมศกยภาพในการกระตนภมคมกน และมฤทธตานเชอ HIV ได (กมมาล และคณะ, 2546; Lousirirojanakul et al., 2003) ผลมะเมาขาวเหนยวมความแตกตางจากมะเมาหรอหมากเมาของจงหวดสกลนคร ทเปนมะเมาหลวงทมขนาดผลใหญ มสแดงและดา รสเปรยว ฝาดและมรสหวานเลกนอย สวนมะเมาขาวเหนยวมขนาดผลเลกคลายกบเมาสรอย มสแดงเขม รสชาตเปรยวอมหวาน รวมทงมกลนรสจด อกทงยงมสารตานอนมลอสระกลม “แอนโธไซยานน (anthocyanins)” อยในปรมาณสง จงเปนพนธทเหมาะสมในการนาไปแปรรปผลตภณฑเครองดมและอาหารเพอสขภาพตางๆ

รปท 1 มะเมาพนธขาวเหนยวหรอมะเมาตาควาย (Antidesma velutinosum Blume) ลกหวา (Java plum, jambolan) มชอวทยาศาสตรคอ Syzygium cumini (L.) Skeels หรอ Syzygium jambolanum (Lam.) DC. (กนกรส, 2547; Baliga et al., 2011) มคณคาทางโภชนาการสงเพราะอดมไปดวยวตามนและแรธาตอยางวตามนซ ฟอสฟอรส แคลเซยม เหลก และคารโบไฮเดรท ทมประโยชนตอสขภาพมาก โดยนยมนาผลสกมารบประทานเปนผลไม (ผลสกจะลกษณะสมวงและดา มรสออกเปรยวอมหวาน และอมฝาดเลกนอย) และนยมนามาทาไสขนมอบ (Bakery products) ซอส เยลล แยม นาสมสายช เครองดมเพอสขภาพตางๆ เชน นาลกหวา และไวนลกหวา (สบศกด, 2536; เพมพงษ และคณะ, 2544; กนกรส, 2547; ทพรตน, 2547; Chowdhury and Ray, 2007) สวนในเมลดหวาจะมสารอลคาลอยด นามนหอมระเหย ฟอสฟอรส และแคลเซยมสง

รปท 2 ผลลกหวา และนาลกหวา

6

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

ผลลกหวาจะมสแดงเขมหรอมวงดา ซ งเปนสารประกอบแอนโธไซยานนส (Anthocyanins ) สารประกอบฟนอลค (Phenolic compounds) ซงเปนสารตานอนมลอสระอยสง (นตยา, 2550; Banerjee et al., 2005) ซงสารกลมน ชวยปองกนการเกดอนมลอสระ (Free radical scavengers) ทเปนสาเหตของการเกดโรคตางๆ เชน โรคหวใจ โรคมะเรงบางชนด โรคผวหนง โรคหลอดเลอดหวใจอดตน โรคไขขออกเสบ ความจาเสอมหรออลไซเมอร และโรคพารคนสน (Saraswathy and Chami, 2007; Veigas et al., 2007; Li et al., 2009) รวมทงมฤทธในการยบยงการเจรญของจลนทรยกลมฟงไจ (Antifungal acitivity) บางชนดไดอกดวย (Jabeen and javaid, 2010)

สารสกดจากผวและเนอลกหวา (Eugenia jambolana) มฤทธ ในการลดปรมาณนาตาล (hypoglycemic activity) ในเลอดของหนทดลองทเปนโรคเบาหวานได (Diabetic rats) (Pepato et al., 2005; Sharma et al., 2006) และสารสกดจากเนอลกหวา (pulp extract) มประสทธภาพในการยบยงการเจรญและทาลายมะเรงเตานมของมนษย (Das and Sarma, 2009) และยงสามารถทาลายเซลลเนอเยอมะเรงปากมดลกในมนษย (Barth and Viswanathan, 2008) และมะเรงลาไสใหญได (Sharma et al., 2010)

นาลกหวา หมายถง เครองดมทไดจากการนาผลลกหวาทสดและอยในสภาพดมาลางใหสะอาด นามาตมในนาเดอด แยกเมลดออก ตม กรอง ปรงแตงรสดวยนาตาล สารใหความหวานแทนนาตาล หรอนาผงอยางใดอยางหนง หรอผสมกน อาจเตมสารเพมความเปนกรด นาไปใหความรอนทอณหภมและระยะเวลาทเหมาะสม บรรจในภาชนะบรรจขณะรอน แลวทาใหเยนทนท (มผช.280/2547: นาลกหวา) ตะไคร (Lemon grass, lapine) เปนพชสมนไพร และเปนเครองเทศ มชอวทยาศาสตรคอ Cymbopogon citratus Stapf. ตะไครมสรรพคณทางยามากมาย ดงน

ตะไครทงตน : มรสฉน ใชแกหวด ปวดศรษะ ไอ แกทองอดทองเฟอ แนนจกเสยด ขบลมในลาไส บารงไฟธาต ชวยทาใหเจรญอาหาร แกปวดกระเพาะอาหาร แกทองเสย แกปวดขอ ปวดเมอย ฟกชาจากหกลม ขาบวมนา แกโรคทางเดนปสสาวะ นว ขบปสสาวะ ประจาเดอนมาผดปกต แกปสสาวะเปนเลอด และแกโรคหด ราก : แกเสยดแนน แสบบรเวณหนาอก ปวดกระเพาะอาหารและขบปสสาวะ บารงไฟธาต ขบปสสาวะ แกนว แกปสสาวะพการ รกษาเกลอน และแกอาการขดเบา ใบสด : ชวยลดความดนโลหตสง และแกไข

ตน : เปนยาขบลม แกผมแตกปลาย เปนยาชวยใหลมเบงขณะคลอดลก ใชดบกลนคาว แกเบออาหาร บารงไฟธาตใหเจรญ แกโรคทางเดนปสสาวะ นวปสสาวะพการ และแกหนองใน

นอกจากน ตะไคร เปนพชผกสมนไพรทมคณคาทางดานอาหารทมประโยชนตอรางกาย ทชวยเพมเกลอแรทจาเปนหลายชนด เชน แคลเซยม ฟอสฟอรส เหลก และมวตามนเออยสง และยงประกอบดวยสารสาคญอนๆ ไดแก ใบ มนามนหอมระเหย (0.4-0.8%) ทประกอบดวยสารหลก คอ ซทราล (Citral 75-85 %) ซโทรเนลลา (Citronellal) เจอรานออล (Geraniol) เมทลเฮปทโนน (Methylheptenone) และยจนอล (Eugenol) สวนราก มกลมอลคาลอยดอย (0.3%) นามนหอมระเหยของตะไคร มสารสาคญทออกฤทธลดการบบตวของลาไส คอ เมนทอล (Menthol) ซเนโอน (Cineole) คมเฟอร (Camphor) และลนาลล (Linalool) จงลดอาการแนนจกเสยด และชวยขบลม นอกจากน ยงม ซทราล (Citral) ซโทรเนลลา (Citronellol) เจอรานออล (Geraniol) และซเนโอน (Cineole) ทมฤทธยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรยไดแก อโคไล (E. coli)

7

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

ฤทธทางเภสชวทยาของตะไคร 1. ฤทธลดการบบตวของลาไส โดยสารเคมในนามนหอมระเหยของตะไครชวยขบลม นามนหอมระเหย

ของตะไครจงลดอาการแนนจกเสยดได 2. ฤทธฆาเชอแบคทเรยสาเหตอาการแนนจกเสยด และทองเสย โดยเมอนานามนหอมระเหยจาก

ตะไคร (0.3%) มาทดสอบ พบวาสามารถตานเชอแบคทเรยททาใหเกดอาการทองเสยไดปานกลาง เจลลางมอจากนามนตะไครเขมขนรอยละ 5 โดยนาหนก สามารถยบยงเชอแบคทเรยททาใหเกดอาการทองเสยไดดทสด และมการจดสทธบตรสาหรบสารสกดตะไครทเปนสวนผสมในยา อาหาร หรอเครองสาอาง โดยระบวาสามารถยบยงเชอแบคทเรยอโคไล (E. coli) ได

3. ฤทธตานเชอรา โดยสารสกดดวยเอทานอล และนามนหอมระเหยจากตะไคร สามารถตานเชอราทเปนสาเหตของโรคผวหนง เชน กลาก เกลอน ได เนองจากโดยนามนตะไครทมสารซทราล (Citral) และไมรซน (Myrcene) เปนสวนประกอบหลกจะมฤทธยบยงเชอราดงกลาว และเมอนานามนตะไครไปพฒนาเปนครมตานเชอราพบวาทความเขมขนรอยละ 2.5 และ 3.0 จะใหผลตานเชอราไดดทสด สวนนามนหอมระเหย และสารสกดตะไครดวยเฮกเซนสามารถตานเชอราไดทกชนด และสารประกอบหลกทมฤทธตานเชอราไดด คอ สารซทราล (Citral) อกทง มการจดสทธบตรผลตภณฑตะไครในรปของอมลชน (Emulsion) และ (Nanocapsule) ทประกอบดวยนามนหอมระเหยจากตะไคร ใชสาหรบรกษาโรคผวหนงทเกดจากเชอราบางชนด (E. floccosum, Microsporum canis และ T. rubrum) โดยไปยบยงการเจรญเตบโตหรอฆาเซลลของเชอรา

4. ฤทธตานยสต สารสกดดวยเอทานอล และนามนหอมระเหยจากตะไครสามารถตานยสตแคนดดา (Candida albicans) ได

5. ฤทธแกปวด นามนหอมระเหยของตะไครสามารถบรรเทาอาการปวดไดเมอฉดเขาทางชองทองหนเมาสทถกเหนยวนาใหเกดความเจบปวดดวยความรอน หรอหากปอนนามนหอมระเหยในขนาดเทาเดมทางปากจะสามารถบรรเทาอาการปวดได

ชาชงตะไคร ชวยยบยงอาการปวดองเทาของหนเมาสได และนามนหอมระเหยตะไคร และสารไมรซน (Myrcene) สามารถยบยงอาการปวดของหนทดลองได

6. ฤทธขบนาด ตะไครมสารชวยในการขบนาดมาชวยยอย คอบอรนออล (Borneol) เฟนโชน (Fenchone) และซนโอน (Cineole)

7. ฤทธขบลม ยาชงตะไครเมอใหรบประทานไมมผลขบลม แตถาใหโดยฉดทางชองทองจะใหผลด ตะไคร สามารถนามาเปนวตถดบเพอการแปรรป (Food processing) เพอการถนอมอาหารและเพม

มลคาไดหลากหลาย เชน การทาแหง (Dehydration) ไดจากการนาตะไครสดมาลดขนาด (Size reduction) ดวยการหน หรอซอย แลวนามาทาแหงดวยการตากแหง (Sun drying) หรออบแหงดวยเครองอบแหง (Drier) ตะไครแหงใชเพอชงดมเปนชาสมนไพร (Herbal tea) หรอใชแตงกลนอาหาร (Flavoring agent) นามาสกด (Extraction) เปนนามนหอมระเหย (Essential oil) และเครองดมสขภาพ เชน นาตะไคร และเครองดมสมนไพรผสมกบผกและผลไมอนๆ เชน สะระแหน มะนาว และสม เปนตน

นาตะไคร หมายถง เครองดมชนดหนงทไดจากการนาตนตะไครทใชบรโภค อาจเปนตะไครสดหรอแหงกไดโดยใชสวนตนหรอใบหรอทงตน ทไมเนาเสย นามาลางใหสะอาด ตดเปนชนเลก ตมจนเดอดแลวกรองแยกกากใหไดนาตะไคร ปรงแตงรสดวยนาตาลอาจผสมสมนไพรชนดอน เชน ใบเตย ตมฆาเชอทอณหภมไมนอยกวา 95 องศาเซลเซยส บรรจในภาชนะบรรจขณะรอน แลวทาใหเยนทนท (มผช.280/2547: นาตะไคร)

8

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

รปท 3 ลกษณะของตะไคร และนาตะไครชงรอน กระเจยบแดง (Roselle, Jamaican Sorel) มชอวทยาศาสตรคอ Hibiscus sabdariffa L. คณคาทางโภชนาการและสรรพคณทางยาของกระเจยบแดง ดงน

กลบเลยงและกลบดอก หรอกลบทเหลออยทผล : เปนยาลดไขมนในเสนเลอด ชวยลดนาหนกในกระตายทดลองทมไขมนสง โดยทาใหระดบไตรกลเซอไรด โคเลสเตอรอล และระดบไขมนเลว (Low density lipid) ลดลง และมปรมาณของไขมนชนดด (High density lipid) เพมมากขน จงชวยลดความดนโลหตได นอกจากน ในกลบดอกมสารแคลเซยม ชวยบารงกระดก และฟนใหแขงแรง

นากระเจยบ : ชวยลดไข ทาใหความเหนยวขนของเลอดลดลง ชวยรกษาโรคเสนโลหตแขงเปราะไดด ชวยปองกนการจบตวของไขมนในเสนเลอดได ชวยรกษาโรคทางเดนปสสาวะ นวในไต แกโรคนวในกระเพาะปสสาวะ ยบยงเชอแบคทเรยในทางเดนปสสาวะ ลดอาการกระเพาะปสสาวะอกเสบมอาการปวดแสบ และมฤทธขบปสสาวะ จงชวยลดความดนได ชวยยอยอาหาร เนองจากไมเพมการหลงของกรดในกระเพาะ ใชเปนยาระบาย ชวยหลอลนลาไส เพมการหลงนาดจากตบ และเปนเครองดมทชวยใหรางกายสดชน เพราะมกรดซตรกทใหรสเปรยวตามธรรมชาตอยดวย จงนยมนามาทาเปนเครองดมสขภาพ โดยตมกบนา เตมนาตาล เพอดมแกรอนใน ชวยลดอณหภมในรางกาย แกอาการไอ ชวยแกอาการคอแหง กระหายนา ชวยรกษาและปองกนโรคเลอดออกตามไรฟน เนองจากมวตามนซในปรมาณสง และนากระเจยบแดงยงสามารถแปรรปเปนผลตภณฑเยลล และแยม สแดงเขมของสารแอนโธไซยานนส (Anthocyanins) สามารถนาไปแตงสอาหารตามตองการได

ใบ : แกโรคพยาธตวจด ยากดเสมหะ แกไอ และมวตามนเอ ทชวยบารงสายตาอยสง ดอก : แกโรคนวในไต แกโรคนวในกระเพราะปสสาวะ ขดเบา ละลายไขมนในเสนเลอด กดเสมหะ และ

ขบเมอกในลาไสใหญใหลงสทวารหนก ผล : ลดไขมนในเสนเลอด แกกระหายนา รกษาแผลในกระเพาะ และลาไสอกเสบ เมลด : บารงธาต บารงโลหต บารงกาลง แกดพการ ขบปสสาวะ และลดไขมนในเสนเลอด

ในอยปตมการใชทงตนของกระเจยบแดงนามาตมกน เพอเปนยารกษาโรคหวใจและโรคประสาท เปนยาลดนาหนกเนองจากมฤทธเปนยาระบาย และยงชวยฆาเชอในลาไสไดอกดวย นอกจากน กระเจยบแดงชวยเสรมสรางภมคมกนใหแขงแรง ชวยปองกนหวด เนองจากมสารแอนโธไซยานนสซงเปนสารสแดงในกลมเดยวกบทพบในผลไมอยางบลเบอรร แตกระเจยบแดงจะมสารชนดนมากกวาบลเบอรรถงรอยละ 50 จงชวยชวยปองกนการเกดโรคมะเรง โดยสารแอนโทไซยานนจากกระเจยบมฤทธชวยยบยงออกซเดชนของไขมน มฤทธชวยกาจดเซลลมะเรงเมดเลอดขาวในหองทดลองได และอาจชวยชะลอการลกลามของมะเรงบางชนดได รวมทงชวยปองกนโรคตอมลกหมากโต ชวยเพมการหลงนาดจากตบ มฤทธตานการเกดพษตอตบ และชวยปองกนตบของสตวทดลองหลายชนดจากการถกทาลายจากสารพษ จงชวยลดความเปนพษตอตบจากสารพษไดหลายชนด นอกจากน มขอมลทางเภสชวทยาของกระเจยบแดงทรายงานวา ชวยลดอาการบวม ชวยฆาเชอแบคทเรย ยบยง

9

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

เชอราอะฟลาทอกซน (Aflatoxin) ไวรสเรม ยบยงเนองอก ชวยขบกรดยรก คลายกลามเนอเรยบ และลดความเจบปวด สวนสารสกดจากกลบดอกของกระเจยบแดงมฤทธคลายฮอรโมนเอสโตรเจนในเพศหญง

พชผก สมนไพร และผลไม ทปลกกนมากในชมชนหมบานหมองวาและในตาบลขะเนจอไดแก ถวเหลอง กลวย ตะไคร ลกหวา กระเจยบแดง และมะเมาพนธขาวเหนยว สามารถนามาแปรรปเปนเครองดมสมนไพร หรอเครองดมสขภาพ ไดหลากหลาย

เครองดมสมนไพร หมายถง เครองดมทไดจากพชผกผลไมตางๆ โดยไดจากสวนตางๆ ของพช คอ ตน

ใบ ดอก ราก เมลด รากหรอเหงาเปนตน เครองดมสมนไพรจากผกและผลไมตามธรรมชาต ใหคณคาและประโยชนตอรางกายโดยตรง บางชนดอดมไปดวยโปรตนทมประโยชนเชน นานมถวเหลองหรอนาเตาห บางชนดอดมไปดวยวตามน เกลอแร และเปนอาหารตานโรค เนองจากมสารตานอนมลอสระ สารพฤกษเคม (Phytonutrient หรอ phytochemical) และเสนใยอาหาร ซงมผลตอระบบการยอยอาหาร ชวยใหเจรญอาหาร ผวพรรณเปลงปลง รางกายกระชมกระชวย บารงเสนผม ควบคมไขมน ทไดจากเนอสตว ทาใหรางกายทางานไดอยางมประสทธภาพ เนองจากสารอาหารในนาสมนไพรชวยควบคมระบบการทางานของรางกาย ทาใหสารอาหารชนดอนไดประโยชนเตมท นอกจากน สารเหลานยงชวยปองกนและตานโรคทเกดจากอนมลอสระตางๆ ททาใหเกดความเสอมแกรางกาย ไดแก ผวหนงเหยวยน ฝา กระ ขอเสอม โรคหลอดเลอด โรคหวใจ อมพาต ตอกระจก และมะเรงตางๆ อกทง พชผกและสมนไพรบางชนดยงมสรรพคณทางยาอกดวย เครองดมสมนไพร และเครองดมสขภาพ จงเปนการแปรรปพชผก และสมนไพรจากธรรมชาตทใหคณคาทางโภชนาการ และคณคาทางยาตอสขภาพ

นาดอกกระเจยบ หมายถง เครองดมทไดจากการนาดอกกระเจยบแดงสดหรอแหงทอยในสภาพดมาลางใหสะอาด นาไปตมกบนา กรอง ปรงแตงรสดวยเกลอ นาตาล หรอนาผงอยางใดอยางหนง หรอผสมกน อาจเตมสารเพมความเปนกรด ตมฆาเชอดวยความรอนทอณหภมและเวลาทเหมาะสม บรรจในภาชนะบรรจขณะรอน แลวทาใหเยนทนท (มผช.535/2547 : นาดอกกระเจยบ)

รปท 3 ลกษณะของกระเจยบ และนากระเจยบ

ทมา: http://board.postjung.com/682649.html

10

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

เทคนคการเตรยมนาผลไมเพอปรงแตงรสชาตใหเปนไปตามมาตรฐาน กระบวนการผลตนาผลไม มหลกและกระบวนการทา ดงน 1. คดเลอกวตถดบผลไม

วตถดบเปนตวบงชถงคณภาพของผลตภณฑนาผลไม ดงนนจงตองมการตรวจสอบคณภาพเกยวกบขนาด ส รอยแตกชา ความแกออน ใหอยในเกณฑเดยวกนและมความสมาเสมอกนทงหมด ผลไมควรสกจด เชนผลมะเมา ผลหมอน หรอผลมะเกยงควรมสแดงเขม หรอสแดงอมมวงสมาเสมอกน เพอใหผลตภณฑนาผลไมทไดมสสนสมาเสมอกน ผลไมทใชไมควรมรอยแตกชา เนองจากจะทาใหนาผลไมทไดมคณภาพตา มอายการเกบรกษาสน อกทงการแตกชาของผลไมอาจจะนาไปสการเกดกลนรสแปลกปลอม (off-flavour) และการเนาเสยได เนองจากอาจมยสตหรอจลนทรยธรรมชาตเจรญปนเปอน

2. การลางทาความสะอาดผลไมกอนการสกด การทาความสะอาดเปนขนตอนทลางเอาหน กรวดทราย โคลน ดน กงกานของผลไมทตดมาและลดป

จานวนจลนทรยทอาจจะปนเปอนมากบวตถดบ ตลอดจนชะลางสารเคมอาจจะตดตามผวของผลไมลงบาง วธการทาความสะอาดผลไมทดคอ การทาใหผลไมมความสะอาดมากทสด มการสญเสยสวนของผลไมนอยทสด ไมทาใหเกดความเสยหายหรอเกดรอยชา เปนวธทประหยด และมการสญเสยนาทใชลางทาความสะอาดนอยทสด การลางทาความสะอาดวตถดบมหลายวธ เชน แชวตถดบลงในอางหรอถงนาทบรรจนาเตม มการหมนเวยนของนาตลอดเวลา หรอการแชวตถดบลงในอางนาหรอถงนาทมเครองชวยกวนหรอลมเปา เพอทาใหผลไมสมผสกบนามากขน และมแรงชะลางมากขน หรอในโรงงานขนาดใหญนยมใชวธการลางดวยเครองพนนาเปนฝอย (Spray water) เปนวธทสะดวกและรวดเรว

3. การสกดนาผลไม ผลไมทมส กลนและรสชาตเขมขน เชน มะเมา มะเกยง และผลหมอน สามารถใชความรอนในการตม

สกดส กลนรส และทาลายเอนไซมททาใหนาผลไมทสกดไดเกดการเปลยนแปลงส กลน และรสชาต โดยการใหความรอนทอณหภมประมาณ 100 องศาเซลเซยส หรอการตมเดอดนาน 4-5 นาท จากนนจงนาไปบบแยกนาผลไมออก ซงนยมใชเครองบบอดและคนนา (Hydraulic press) สวนผลไมบางชนดทคณภาพเปลยนแปลงงายเมอใชความรอน เชน เสาวรส มะมวง และสตรอเบอร เปนตน ไมควรใชความรอนในการตมสกด

4. การปรบความเปรยวและความหวานในนาผลไม เมอสกดนาผลไมไดแลว ควรปรบรสชาตดานปรมาณกรด นาตาล และเกลอ ใหมความสมดลของความ

เปรยว และความหวาน ซงเปนปจจยทสาคญตอคณภาพของนาผลไม ทาใหนาผลไมมรสชาตทกลมกลอม อกทง ความเปรยวในนาผลไมจะชวยกระตนตอมรบรสของลน และยงชวยยดอายการเกบรกษาของนาผลไมใหนานขน โดยทวไปนาผลไมพรอมดม นยมปรบปรมาณกรดทงหมดใหอยระหวาง 0.3 - 0.6 % ขนอยกบความเปรยวโดยธรรมชาตของผลไมแตละชนด รวมทงความตองการของผบรโภค นาผลไมพรอมดมมกมการปรบความหวานใหมปรมาณนาตาลหรอของแขงทละลายไดทงหมด (Total soluble solid, TSS) 12-16 % (oบรกซ) และปรมาณเกลอ 0.075-0.1 % สวนนาผลไมพรอมดมชนดหวาน นยมปรบปรมาณกรดทงหมดใหอยระหวาง 0.7 - 0.8 % มปรมาณของแขงทละลายไดทงหมด 18-22 % (oบรกซ) และเกลอ 0.075-0.1 %

11

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

4.1 การปรบความเปรยวหรอการปรบปรมาณกรด 1) ทาการตรวจวดความเปรยวหรอปรมาณกรดเรมตนในนาผลไม โดยการไตเตรท ดงน ใสนากลน 10 มลลลตร (ซซ) และนาผลไม 5 มลลลตรลงในขวดรปชมพ (erlenmeyer flask)

หยดสารละลายอนดเคเตอรฟนอลฟทาลนลงไป 2 - 3 หยด เขยาใหเขากน นาไปไตเตรทกบสารละลายมาตรฐานโซเดยมไฮดรอกไซดเขมขน 0.1 นอรมล (0.1 N NaOH) ทละหยด และเขยาขวดตลอดเวลา จนกระทงสารละลายเปลยนเปนสชมพทคงท จดปรมาตรของโซเดยมไฮดรอกไซดทใช นาไปคานวณปรมาณกรดทงหมดทมในนาหมอน ดงน

2) ปรบปรมาณกรดในนาผลไม

ก. ถาปรมาณกรดในนาผลไมตากวาทตองการ (จากการไตเตรทในขอท 1) ตองเตมกรดมะนาว หรอกรดซตรก (citric acid) ลงไปในปรมาณทคานวณไดตามสตร

สามารถคานวณจากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา นาผลไมเรมตนมปรมาณกรด 0.1 % ตองการปรบปรมาณกรดในนาผลไมใหเปน 0.4 % จงมหลกการคานวณ ดงน

กรดในนาผลไมเรมตน 0.1 (กรดทตองการ) (100 - 0.4) = 99.6 0.4

ความเขมขน ของกรดซตรก 100 (0.4 - 0.1) = 0.3

จากการคานวณทได แสดงวา

นาผลไม 99.6 กโลกรม ตองเตมกรดซตรก 0.3 กโลกรม (เพอใหนาผลไมมกรด 0.4%) นาผลไม 10 กโลกรม ตองเตมกรดซตรก (0.3 x 10) = 0.03012 กโลกรม 99.6

ดงนน ตองเตมกรดซตรก 0.03012 กโลกรม หรอ (0.03012 x 1000 กรม) = 30.12 กรม จากนน จงละลายกรดซตรก หรอกรดมะนาวในปรมาณทคานวณไดลงในนาผลไมเลกนอย แลวเทลงใน

นาผลไมทงหมดทตองการปรบกรด คนใหทวจนกรดละลายผสมเปนเนอเดยวกนกบนาผลไม ข. ถาปรมาณกรดในนาผลไมมปรมาณสงกวาทตองการ (จากการไตเตรทในขอท 1) ตองลด

ปรมาณกรดลงโดยการเตมนาทสะอาด โดยการคานวณ จากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา นาผลไมเรมตนมปรมาณกรด 0.7 % ตองการปรบปรมาณกรดในนาผลไมโดยการเตมนาใหเปน 0.4 % จงมหลกการคานวณ ดงน

ปรมาณกรดทงหมดในรปกรดซตรก (%) = ปรมาณโซเดยมไฮดรอกไซดทใช x 0.14

12

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

กรดในนาผลไมเรมตน 0.7 (กรดทตองการ) (0.4 - 0) = 0.4 0.4

กรดในนาสะอาด 0 (0.7 - 0.4) = 0.3 จากการคานวณทได แสดงวา

นาผลไม 0.4 กโลกรม ตองเตมนาสะอาด 0.3 กโลกรม (เพอใหนาผลไมมกรดเปน 0.4%) นาผลไม 10 กโลกรม ตองเตมนาสะอาด (0.3 x 10) = 7.5 กโลกรม 0.4

ดงนน ตองเตมนาสะอาด 7.5 กโลกรม เพอใหนาผลไมมปรมาณกรดลดลงเปน 0.4%

4.2 การปรบความหวาน หรอปรบปรมาณนาตาลในนาผลไม นาตาลซโครส หรอนาตาลทรายขาวบรสทธ (Refined sugar) เปนนาตาลทนยมใชในการปรบ

ความหวาน เพราะวามราคาถก และหาไดงาย หรออาจจะปรบความหวานในนาผลไมดวยนาเชอมฟรกโตส (Fructose syrup) หรอนาผง ซงมฤทธเปนสารพรไบโอตกสจากธรรมชาต ทชวยกระตนระบบการยอยอาหารของจลนทรยในลาไส สาหรบนาผลไมพรอมดมนยมปรบความหวานเปน 12-16 % นาผลไมพรอมดมชนดหวานนยมปรบความหวานเปน 18 - 22 % เพอดมกบนาแขง สวนนาผลไมเขมขนนยมปรบความหวานมากกวา 25 % ขนไป วธการคานวณทาไดโดยหลงจากปรบปรมาณกรดทงหมดในนาผลไมแลว ทาการวดปรมาณของแขงทละลายไดทงหมดโดยใชรแฟรกโตมเตอร (Hand refractometer) แลวคานวณเปนปรมาณนาตาลเรมตน ทมอยในนามะเมา จากนนจงคานวณปรมาณนาตาลทตองเตม เพอปรบปรมาณนาตาลตามทตองการ ดงน

ถาในนาผลไมหลงปรบปรมาณกรด วดปรมาณนาตาลหรอของแขงทละลายไดทงหมด 8 องศา บรกซ หมายถง นาผลไมเรมตนมปรมาณของแขงทละลายไดทงหมดโดยประมาณ 8 % (8 กโลกรมตอ 100 กโลกรม) และตองการปรบปรมาณนาตาลในนาผลไมใหเปน 15 oบรกซ (15 % หรอ 15 กโลกรมตอ 100 กโลกรม)

สามารถคานวณปรมาณนาตาลทตองเตม จากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา นาผลไมเรมตนมปรมาณของแขงทละลายได (TSS) 8 % ตองการปรบปรมาณของแขงทละลายไดในนาผลไมใหเปน 15 % จงมหลกการคานวณ ดงน TSS ในนาผลไมเรมตน 8 (TSS ทตองการ) (100 - 15) = 85 15

ความเขมขน ของนาตาลทราย 100 (15 - 8) = 7 จากการคานวณทได แสดงวา

นาผลไม 85 กโลกรม ตองเตมนาตาลทราย 7 กโลกรม (เพอใหนาผลไมม TSS 15%) นาผลไม 10 กโลกรม ตองเตมนาตาลทราย (7 x 10) = 0.82 กโลกรม 85

ดงนน ตองเตมนาตาลทราย 0.82 กโลกรม เพอใหนาผลไมม TSS 15%

13

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

ในกรณทตองการปรบความหวานดวยนาผง หรอนาเชอมฟรกโตส สามารถคานวณปรมาณนาตาลทตองเตม จากวธการของเพยรสน (Pearson’s Square) โดยสมมตวา นาผลไมเรมตนมปรมาณของแขงทละลายได (TSS) 8 % ตองการปรบปรมาณของแขงทละลายไดในนาผลไมใหเปน 15 % จากนาผง หรอนาเชอมฟรกโตสเขมขน 75% โดยมหลกการคานวณ ดงน

TSS ในนาผลไมเรมตน 8 (TSS ทตองการ) (75 - 15) = 60 15

ความเขมขน ของนาผง/ฟรกโตส 75 (15 - 8) = 7

จากการคานวณทได แสดงวา

นาผลไม 60 กโลกรม ตองเตมนาผง/ฟรกโตส 7 กโลกรม (เพอใหนาผลไมม TSS 15%) นาผลไม 10 กโลกรม ตองเตมนาผง/ฟรกโตส (7 x 10) = 1.17 กโลกรม 60

ดงนน ตองเตมนาผง/นาเชอมฟรกโตสเขมขน 75% ในปรมาณ 1.17 กโลกรม เพอใหไดนาผลไมทมคา TSS เปน 15%

จากนน เทนาตาลทราย หรอนาผงหรอนาเชอมฟรกโตสในปรมาณทคานวณไดลงในนาผลไมทตองการปรบปรมาณนาตาล แลวคนใหทวจนนาตาลหรอนาผงหรอนาเชอมฟรกโตส ละลายผสมเปนเนอเดยวกบนาผลไม

4.3 การปรบปรมาณเกลอในนาผลไม โดยทวไปนยมใชเกลอแกงในการปรบรสชาต เพราะวามราคาถก และหาไดงาย โดยทวไปจะเตมเกลอแกงบรสทธประมาณ 0.075-0.1% สาหรบนาผลไมพรอมดม และ 0.1-0.15% สาหรบนาผลไมเขมขน วธการคานวณทาโดย หลงจากปรบปรมาณกรดทงหมด และนาตาลในนาผลไมแลว ใหคานวณปรมาณเกลอทตองเตม ดงน

ละลายเกลอแกงหรอเกลอปนในปรมาณทคานวณไดลงในนาผลไมเลกนอย แลวเทลงในนาผลไมทตองการปรบ แลวคนใหทวจนเกลอละลายผสมเปนเนอเดยวกนกบนาผลไมทงหมด

เกลอแกงทตองเตม (กรม) = % เกลอทตองการเตม x นาหนกของนาผลไม (กโลกรม) x 10

14

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

การทานามะเมา/นาหมอน/นามะเกยงพรอมดม

ผลมะเมา/ผลหมอน/ผลมะเกยงสกจดสแดงเขมหรอมวงเขม 1 สวน เตมนารอน 1 สวน

ตมสกดทอณหภม 90-95 องศาเซลเซยส หรอตมเดอด นาน 4-5 นาท

บบคนนา (เครองบบคนแบบไฮดรอลค, Hydraulic press) แยกกากและเมลดออก

ปรบรสชาตนาผลไม โดยปรบความเปนกรด 0.5-0.6 % ดวยกรดซตรกหรอนาสะอาด ปรบความหวานใหได 12-14 % (๐บรกซ) ดวยนาตาลทรายขาวบรสทธหรอนาผง และเตมเกลอปน 0.075 %

คนใหนาตาลและสวนผสมทงหมดละลาย กรองผานผาขาวบาง

ตมเดอด 10 นาท

บรรจขวดแกว 200-330 มลลลตร ขณะรอน บรรจขวดพลาสตกขณะรอน 70 oซ.

ปดดวยฝาเกลยวทผานการลวกฆาเชอ ปดฝาดวยฝาทผานการลวกฆาเชอ

ตมฆาเชอในนาเดอด 5 นาท วางขวดแนวนอนประมาณ 3 นาท

ราดขวดดวยนาเดอด แชนาเยนจดทสะอาด

ทงไวใหเยนและแหง ทงไวใหแหง

นามะเมา/นาหมอน/นามะเกยงพรอมดม แชตเยนหรออณหภมตา

นามะเมา/นาหมอน/นามะเกยงพรอมดม

หมายเหต: นามะเมา/นาหมอน/นามะเกยงพรอมดมบรรจขวด ควรแชเยนกอนดม

15

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

การทานามะเมา/นาหมอน/นามะเกยงชนดหวาน 18-20%

ผลมะเมา/ผลหมอน/ผลมะเกยงสกจดสแดงเขมหรอมวงเขม 1 สวน เตมนารอน 1 สวน

ตมสกดทอณหภม 90-95 องศาเซลเซยส หรอตมเดอด นาน 5 นาท

บบคนนา (เครองบบคนแบบไฮดรอลค, Hydraulic press) กากและเมลด

ปรบรสชาต โดยปรบความเปนกรด 0.7-0.8 % ดวยกรดซตรกหรอนาสะอาด ปรบความหวานใหได 16-18 % (๐บรกซ) ดวยนาตาลทรายขาวบรสทธ และเตมเกลอปน 0.075 %

คนใหนาตาลและสวนผสมทงหมดละลาย กรองผานผาขาวบาง

ตมเดอด 10 นาท

บรรจขวดแกว 500 - 750 มลลลตร ขณะรอน

ปดฝาจบหรอฝาเกลยวทผานการลวกฆาเชอแลว

ตมฆาเชอในนาเดอด นาน 10 นาท

ราดขวดดวยนาเดอด

ทงไวใหเยนและแหง

นามะเมา/นาหมอน/นามะเกยงชนดหวาน

หมายเหต: นามะเมา/นาหมอน/นามะเกยงพรอมดมชนดหวานบรรจขวด ควรเตมนาแขงใหเจอจางกอนดม

16

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

การทานาลกหวาพรอมดม 30% หรอนาลกหวานาผงพรอมดม 30%

ผลลกหวาสกสมวง-ดา 1 สวน เตมนาสะอาด 2 สวน

ตมสกดทอณหภม 90-95 องศาเซลเซยส หรอตมเดอด นาน 3 นาท

บบคนนา เพอแยกกากและเมลดออกไป

ปรบรสชาตนาลกหวา โดยปรบความเปนกรด 0.4-0.5 % ดวยกรดซตรก ปรบความหวานใหได 13 % (๐บรกซ) ดวยนาตาลทรายขาวบรสทธหรอนาผง และเตมเกลอปน 0.075 %

คนใหนาตาลและสวนผสมทงหมดละลาย กรองผานผาขาวบาง

ตมฆาเชอทอณหภม 95-100 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท

บรรจขวดแกว 200-330 มลลลตร ขณะรอน บรรจขวดพลาสตกขณะรอน 70 oซ.

ปดดวยฝาเกลยวทผานการลวกฆาเชอ ปดฝาดวยฝาทผานการลวกฆาเชอ

ตมฆาเชอในนาเดอด 5 นาท วางขวดแนวนอนประมาณ 3 นาท

ราดขวดดวยนาเดอด แชนาเยนจดทสะอาด

ทงไวใหเยนและแหง ทงไวใหแหง

นาลกหวาพรอมดม/นาลกหวานาผงพรอมดม แชตเยนหรออณหภมตา

นาลกหวาพรอมดม/นาลกหวานาผงพรอมดม

หมายเหต: นาลกหวาพรอมดม/นาลกหวานาผงพรอมดมบรรจขวด ควรแชเยนกอนดม

17

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

การทานาตะไครพรอมดม หรอนาตะไครนาผงพรอมดม

ตะไคร ลางทาความสะอาด หนครง แลวทบใหแตก

เตมนาสะอาด 10-20 เทา ตมเดอดนาน 5 นาท แยกเอากากตะไครออก

เตมนาตาลทรายและกรดซตรก (กรดมะนาว)

นาตะไคร 10 กโลกรม เตมนาตาลทราย 1.4 กโลกรม (หรอเตมนาผง 1.85 กโลกรม) เตมกรดซตรก 10 กรม (0.1%) และเกลอปน 7.5 กรม (0.075%) กโลกรม

คนใหนาตาลและสวนผสมทงหมดละลาย กรองผานผาขาวบาง

ตมฆาเชอทอณหภม 95-100 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท

บรรจขวดแกว 200-330 มลลลตร ขณะรอน บรรจขวดพลาสตกขณะรอน 70 oซ.

ปดดวยฝาเกลยวทผานการลวกฆาเชอ ปดฝาดวยฝาทผานการลวกฆาเชอ

ตมฆาเชอในนาเดอด 5 นาท วางขวดแนวนอนประมาณ 3 นาท

ราดขวดดวยนาเดอด แชนาเยนจดทสะอาด

ทงไวใหเยนและแหง ทงไวใหแหง

นาตะไครพรอมดม/นาตะไครนาผงพรอมดม แชตเยนหรออณหภมตา

นาตะไครพรอมดม/นาตะไครนาผงพรอมดม

หมายเหต: นาตะไครพรอมดม/นาตะไครนาผงพรอมดมบรรจขวด ควรแชเยนกอนดม

18

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

การทานากระเจยบพรอมดม หรอนากระเจยบนาผงพรอมดม

ดอกกระเจยบแหงสแดง 1 สวน เตมนาสะอาด 10-20 เทา

ตมสกดทอณหภม 90-95 องศาเซลเซยส หรอตมเดอด นาน 3 นาท

บบคนนา เพอแยกกากและเมลดออกไป

ปรบรสชาตนากระเจยบ โดยปรบความเปนกรด 0.4-0.5 % ดวยกรดซตรก ปรบความหวานใหได 14 % (๐บรกซ) ดวยนาตาลทรายขาวบรสทธหรอนาผง และเตมเกลอปน 0.075 %

คนใหนาตาลและสวนผสมทงหมดละลาย กรองผานผาขาวบาง

ตมฆาเชอทอณหภม 95-100 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท

บรรจขวดแกว 200-330 มลลลตร ขณะรอน บรรจขวดพลาสตกขณะรอน 70 oซ.

ปดดวยฝาเกลยวทผานการลวกฆาเชอ ปดฝาดวยฝาทผานการลวกฆาเชอ

ตมฆาเชอในนาเดอด 5 นาท วางขวดแนวนอนประมาณ 3 นาท

ราดขวดดวยนาเดอด แชนาเยนจดทสะอาด

ทงไวใหเยนและแหง ทงไวใหแหง

นากระเจยบพรอมดม/นากระเจยบนาผงพรอมดม แชตเยนหรออณหภมตา

นากระเจยบพรอมดม/นากระเจยบนาผงพรอมดม

หมายเหต: นากระเจยบพรอมดม/นากระเจยบนาผงพรอมดมบรรจขวด ควรแชเยนกอนดม

19

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

ตารางท 1 ตารางเทยบคาความเปนกรดทงหมด (% Total acidity) ในการไตเตรทตวอยาง 5 มล. กบ 0.1 N NaOH (0.1 นอรมล โซเดยมไฮดรอกไซด)

มล. 0.1 N

NaOH %

กรดทารทารก %

กรดซตรก มล. 0.1 N

NaOH %

กรดทารทารก %

กรดซตรก มล. 0.1 N

NaOH %

กรดทารทารก %

กรดซตรก 0.1 0.015 0.014 3.5 0.525 0.490 6.9 1.035 0.966 0.2 0.030 0.028 3.6 0.540 0.504 7.0 1.050 0.980 0.3 0.045 0.042 3.7 0.555 0.518 7.1 1.065 0.994 0.4 0.060 0.056 3.8 0.570 0.532 7.2 1.080 1.008 0.5 0.075 0.07 3.9 0.585 0.546 7.3 1.095 1.002 0.6 0.090 0.084 4.0 0.600 0.560 7.4 1.110 1.036 0.7 0.105 0.098 4.1 0.615 0.574 7.5 1.125 1.050 0.8 0.120 0.112 4.2 0.630 0.588 7.6 1.140 1.064 0.9 0.135 0.126 4.3 0.645 0.602 7.7 1.155 1.078 1.0 0.150 0.140 4.4 0.600 0.616 7.8 1.170 1.092 1.1 0.165 0.154 4.5 0.675 0.630 7.9 1.185 1.100 1.2 0.180 0.168 4.6 0.690 0.644 8.0 1.200 1.120 1.3 0.195 0.182 4.7 0.705 0.658 8.1 1.215 1.134 1.4 0.210 0.196 4.8 0.720 0.672 8.2 1.230 1.148 1.5 0.225 0.21 4.9 0.735 0.686 8.3 1.245 1.162 1.6 0.240 0.224 5.0 0.750 0.700 8.4 1.260 1.176 1.7 0.255 0.238 5.1 0.765 0.714 8.5 1.275 1.190 1.8 0.270 0.252 5.2 0.780 0.728 8.6 1.290 1.204 1.9 0.285 0.266 5.3 0.795 0.742 8.7 1.305 1.218 2.0 0.300 0.280 5.4 0.810 0.766 8.8 1.320 1.232 2.1 0.345 0.294 5.5 0.825 0.770 8.9 1.335 1.246 2.2 0.330 0.308 5.6 0.840 0.784 9.0 1.350 1.260 2.3 0.345 0.322 5.7 0.855 0.798 9.1 1.365 1.274 2.4 0.360 0.336 5.8 0.870 0.812 9.2 1.380 1.288 2.5 0.375 0.350 5.9 0.885 0.826 9.3 1.395 1.302 2.6 0.390 0.364 6.0 0.900 0.840 9.4 1.410 1.316 2.7 0.405 0.378 6.1 0.915 0.854 9.5 1.425 1.330 2.8 0.420 0.392 6.2 0.930 0.868 9.6 1.440 1.344 2.9 0.435 0.406 6.3 0. 945 0.888 9.7 1.455 1.358 3.0 0.450 0.420 6.4 0.960 0.896 9.8 1.470 1.372 3.1 0.456 0.434 6.5 0.975 0.910 9.9 1.485 1.386 3.2 0.480 0.448 6.6 0.990 0.924 10.0 1.500 1.140 3.3 0.495 0.462 6.7 1.005 0.938 3.4 0.510 0.476 6.8 1.020 0.952

ทมา: ธรวลย (2545)

20

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

เอกสารอางอง

กมมาล กมาร ปาวา สมบรณ เกยรตนนท โสภดา ธรรมตร สดา ลยศรโรจนกล องคณา ฉายประเสรฐ และกรกนก องคนนท. 2546 การศกษาฤทธตานเชอ HIV เชอรา เชอแบคทเรยของสมนไพรมะเมาและพชสมนไพรไทย 4 ชนด : การศกษาสมนไพรไทยในการรกษาโรคเอดสเพอพฒนาเปนยาอตสาหกรรม. รายงานวจยเพอพฒนาเศรษฐกจและสงคมดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลยจากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต สภาวจยแหงชาต. กรงเทพฯ. 132 น.

กองวทยาศาสตรชวภาพ กรมวทยาศาสตรบรการ. 2539. รายงานการตรวจวเคราะห ทดสอบวตถตวอยาง หมาย เ ลข APS001 SW.624 และ APS001 SW.625 ของผลมะ เ ม า ส ดส ด า แล ะส ชม พกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ. 32 น.

ทพรตน หงภทรคร. 2547. การศกษาการใชพชสมนไพรและเครองเทศเพอเสรมกจกรรมการกาจดอนมลอสระของผลตภณฑไวนผลไมเมองรอน. รายงานวจยฉบบสมบรณ, ภาควชาเทคโนโลยชวภาพอตสาหกรรม คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 68 หนา.

ธรวลย ชาญฤทธเสน. 2545. เรยนรการทาไวนผลไมดวยตนเอง (ปรบปรงและพมพครงท 2). บรษทบารโคดอนเตอรเนชนแนลจากด, กรงเทพ. 85 หนา.

นตยา เขยวออน. 2550. การศกษาสารตานอนมลอสระในลกหวา. วทยานพนธปรญญาโท, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. 116 หนา.

ปพนพชร วรสกลเกยรต และอภรตน แจมโนนคณ. 2555. พฤกษเคมและฤทธตานอนมลอสระของผลมะเมา (Antidesma ghaesembilla). โครงการพเศษของนกศกษาระดบปรญญาตร ภาควชาเภสชวนจฉย คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

ปรรตน ศภมตรโยธน. 2556. เทคโนโลยผกและผลไม. สานกพมพโอเดยนสโตร. กรงเทพฯ. 280 น. ปราโมทย ธรรมรตน. 2532. หลกการเตรยมนาผลไมหมกไวนใหมรสอรอย. อาหาร 19 (1): 33-48. ปราณ อานเปรอง. 2535. เอนไซมทางอาหาร ตอนท 1. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ภาควชาเทคโนโลย ทางอาหาร คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 161-170. เพมพงษ ศรประเสรฐศกด รตนะ สวรรณเลศ ไพร มทธวรตน อญชล รวโรจนวบลย และอรวรรณ ชวนตระกล.

2544. การผลตไวนและนาผลไมพรอมดมจากหวาเพอพฒนาเศรษฐกจชมชน . รายงานผลงานวจยฉบบสมบรณ ทนอดหนนวจย มก. ประจาป 2541-2544. 67 หนา.

Baliga, M.S., Bhat, H.P., Baliga, B.R.V., Wilson, R., and Palatty, P.L. 2011. Phytochemistry, raditional uses and pharmacology of Eugenia jambolana Lam. (black plum): A review. Food Research International, 44 (7): 1776-1789.

Banerjee, A., Dasgupta, N., and De, B. (2005). In vitro study of antioxidant activity of Syzygium cumini fruit. Food Chemistry, 90 (4), 727-733.

Barh, D., & Viswanathan, G. 2008. Syzygium cumini inhibits growth and induces apoptosis in cervical cancer cell lines: A primary study. Ecancermedicalscience, 2: 83.

Das, S., and Sarma, G. 2009. Study of the hepatoprotective activity of ethanolic extract of the pulp of Eugenia jambolana (jamun) in albino rats. Journal of Clinical and Diagnostic Research, 3: 1466-1474.

21

คมอเทคโนโลยชมชน เรอง “การทานาผลไมแบบมออาชพสาหรบชมชน”

Li, L., Adams, L.S., Chen, S., Killian, C., Ahmed, A., and Seeram, N.P. 2009. Eugenia jambolana Lam. Berry extract inhibits growth and induces apoptosis of human breast cancer but not non-tumorigenic breast cells. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 57: 826-831.

Lousirirojanakul, S., Chaiprasert, U., Thamaree, S., Angkaninun, K., Kietinun, S., and K. Kuman Pawa. 2003. Research Report of a study of anti-HIV, antifungal, antimicrobial activities and immunomodulation activity of Antidesma acidum Retz., Euphobiaceae and four other Herbs. National Research Council of Thailand.

Pepato, M.T., Mori, D.M., Baviera, A.M., Harami, J.B., Vendramini, R.C., and Brunnetti, I.L. 2005. Fruit of the jambolan tree (Eugenia jambolana Lam.) and experimental diabetes. Journal of Ethnopharmacology, 96: 43-48.

Sharma, S.B., Nasir, A., Prabhu, K.M., Murthy, P.S. 2006. Antihyperglycemic effect of the fruit-pulp of Eugenia jambolana in experimental diabetes mellitus. Journal of Ethnopharmacology, 104: 367-373.

Saraswathy, B.P. and Chami, A. 2007. Chemical composition and in vitro antioxidant studies on Syzygium cumini fruit. Journal of the Science of Food and Agriculture, 87: 2560-2569.