หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

ชนมธยมศกษาปท ๒

ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐)

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๑๒๕๖/๙ ถนนนครไชยศร แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐

โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อตโนมต ๑๕ สาย), ๐-๒๒๔๑-๘๙๙๙

แฟกซ : ทกหมายเลข, แฟกซอตโนมต : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

website : www.iadth.com

รองศาสตราจารย ดร.พมพนธ เดชะคปต

รองศาสตราจารยพเยาว ยนดสข

ผชวยศาสตราจารยนำาผง ศภอทมพร

ผชวยศาสตราจารยอมรรตน บบผโชต

ดร.พรเทพ จนทราอกฤษฎ

อาจารยนยนา ตรงประเสรฐ

ผชวยศาสตราจารย ดร.ศศเทพ ปตพรเทพน

ดร.มนภทร วงษบตร

อาจารยพชราภร พลบญ

ดร.พรณ ศรศกด

ผเรยบเรยง

ผตรวจ

บรรณาธการ

วทยาศาสตร

สงวนลขสทธ

สำานกพมพ บรษทพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) จำากด

พ.ศ. ๒๕๖๒

พมพครงท ๑ จำานวน ๒๐,๐๐๐ เลม

แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560-2579 ไดกำาหนดวสยทศนไวดงน “คนไทยทกคนไดรบ

การศกษาและเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ ดำารงชวตอยางเปนสข สอดคลองกบหลกปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยง และการเปลยนแปลงของโลกในศตวรรษท 21” เปาหมายดานผเรยน โดยมง

พฒนาผเรยนทกคนใหมคณลกษณะและทกษะการเรยนรในศตวรรษท21ประกอบดวยทกษะพนฐาน

อานออก เขยนได และคดเลขเปน และทกษะสำาคญอก 8 ประการ ดงน 1. ทกษะดานการคด

อยางมวจารณญาณและทกษะในการแกปญหา 2. ทกษะดานการสรางสรรคและนวตกรรม

3.ทกษะดานความเขาใจตางวฒนธรรมและตางกระบวนทศน 4. ทกษะดานความรวมมอการทำางาน

เปนทม และภาวะผนำา 5. ทกษะดานการสอสาร สารสนเทศ และการรเทาทนสอ 6. ทกษะดาน

คอมพวเตอร และเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร 7. ทกษะอาชพและทกษะการเรยนร

และ8.ความมเมตตากรณามวนยคณธรรมและจรยธรรม

หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชนมธยมศกษาปท2จดทำาตามมาตรฐานการเรยนร

และตวชวด กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560) ตามหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 โดยมเนอหาและกระบวนการสอดคลองกบทกษะการเรยนร

ในศตวรรษท 21 เนนการเสรมสรางการสบสอบ การทำาโครงงาน และสะเตม ดวยกระบวนการ

ทางวทยาศาสตร และจตวทยาศาสตร เสรมสรางสมรรถนะสำาคญตามหลกสตร และบรณาการ

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนหนงสอเรยนทมลกษณะเฉพาะคอใหผเรยนเรยนรกระบวนการ

ทางวทยาศาสตรควบคกบเนอหาทเนนองคความร(bodyofknowledge)

ผเรยนในระดบมธยมศกษาปท 2 จะไดเรยนรเรอง ระบบในรางกายของมนษย การแยกสาร

สารละลายแรงและการเคลอนทงานและพลงงานและโลกและการเปลยนแปลง

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยนเลมน จะเปนประโยชน

ตอผเรยนเพอบมเพาะผเรยนใหเปนคนไทย4.0สความเปนประเทศไทย4.0

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

คานาคานา สารบญสารบญหนวยการเรยนรท 1 ระบบในรางกายของมนษย 6

1. ระบบหายใจ 10 1.1อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหายใจ 10 1.2กระบวนการหายใจ 11 1.3โรคทเกยวของกบระบบหายใจ 14 1.4แนวทางการดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ 16 2. ระบบขบถาย 18 2.1อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถาย 18 2.2แนวทางการปฏบตตนทชวยใหระบบขบถายทำาหนาทปกต 23 3. ระบบหมนเวยนเลอด 24 3.1อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนเลอด 25 3.2การหมนเวยนเลอดผานหวใจ 28 3.3ความดนเลอด 29 3.4ชพจร 31 3.5แนวทางการดแลรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนเลอด 32 4. ระบบประสาท 34 4.1อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบประสาท 35 4.2การสงกระแสประสาท 37 4.3แนวทางการดแลรกษาระบบประสาท 38 5. ระบบสบพนธ 40 5.1อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ 41 5.2ฮอรโมนเพศชายและฮอรโมนเพศหญง 43 5.3แนวทางการดแลรกษาระบบสบพนธ 48 5.4การคมกำาเนด 48 5.5ผลกระทบของการตงครรภกอนวยอนควร 50 คำาถามทายหนวยการเรยนรท 1 ระบบในรางกายของมนษย 51

หนวยการเรยนรท 2 การแยกสาร 52

1. การแยกสารผสมเนอเดยว 54 1.1การระเหยแหง 54 1.2โครมาโทกราฟแบบกระดาษ 56 1.3การกลน 59 1.4การกลนดวยไอนำา 62 1.5การสกดดวยตวทำาละลาย 63 1.6การตกผลก 64

หนา

หนา

2. การแยกสารทใชในชวตประจำาวน 65

2.1การผลตเกลอสมทรและเกลอสนเธาว 65

2.2การสกดนำามนหอมระเหยจากพช 67

คำาถามทายหนวยการเรยนรท 2 การแยกสาร 69

หนวยการเรยนรท 3 สารละลาย 74

1. ความหมายและองคประกอบของสารละลาย 76

1.1ความหมายของสารละลาย 76

1.2องคประกอบของสารละลาย 78

2. การละลายของสารในตวทำาละลาย 79

2.1สมบตในการละลายของสาร 79

2.2ปจจยทมผลตอการละลายของสาร 79

3. ความเขมขนของสารละลาย 83

4. พลงงานกบการละลายของสาร 89

คำาถามทายหนวยการเรยนรท 3 สารละลาย 91

หนวยการเรยนรท 4 แรงและการเคลอนท 94

1. แรง 96

1.1ความหมายของแรง 96

1.2ปรมาณสเกลารและปรมาณเวกเตอร 98

1.3การหาแรงลพธโดยใชหลกการรวมเวกเตอร 100

1.4ผลของแรงลพธ 104

2. แรงเสยดทาน 113

3. โมเมนตของแรง 118

4. ความดนของของเหลวและแรงพยง 124

4.1ความดนของของเหลว 124

4.2แรงพยง 127

5. สนามแมเหลก สนามไฟฟา และสนามโนมถวง 131

5.1สนามแมเหลก 131

5.2สนามไฟฟา 134

5.3สนามโนมถวง 137

คำาถามทายหนวยการเรยนรท 4 แรงและการเคลอนท 139

หนา

หนวยการเรยนรท 5 งานและพลงงาน 146

1. งานและกำาลงงาน 148

2. เครองกลอยางงาย 152

2.1คาน 153

2.2พนเอยง 155

2.3รอก 157

2.4ลม 159

2.5สกร 160

2.6ลอและเพลา 161

3. พลงงานและการเปลยนรปพลงงาน 162

3.1พลงงาน 162

3.2การเปลยนรปพลงงาน 172

คำาถามทายหนวยการเรยนรท 5 งานและพลงงาน 177

หนวยการเรยนรท 6 โลกและการเปลยนแปลง 182

1. โลกของเรา 184

1.1สวนประกอบของโลก 184

1.2โครงสรางภายในโลก 185

2. กระบวนการผพงอยกบท การกรอน การสะสมตวของตะกอน

และผลของกระบวนการดงกลาว 187

3. ดน นำา และการอนรกษ 192

3.1ความสำาคญของดน 192

3.2การกำาเนดดน 193

3.3ลกษณะของชนหนาตดดนและสมบตของดน 195

3.4การอนรกษและพฒนาทดน 200

3.5ความสำาคญของนำา 203

3.6แหลงนำาและการอนรกษ 205

4. เชอเพลงซากดกดำาบรรพ 217

คำาถามทายหนวยการเรยนรท 6 โลกและการเปลยนแปลง 222

บรรณานกรม 224

1หน

วยการเรยนรท

ระบบในรางกายของมนษย

1. ระบอวยวะและบรรยายหนาทของอวยวะทเกยวของ ในระบบหายใจ(ว1.2ม.2/1)2. อธบายกลไกการหายใจเขาและออก โดยใชแบบจำาลอง รวมทงอธบายกระบวนการแลกเปลยนแกส(ว1.2ม.2/2)3. ตระหนกถงความสำาคญของระบบหายใจโดยการ บอกแนวทางในการดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ ใหทำางานเปนปกต(ว1.2ม.2/3)4. ระบอวยวะและบรรยายหนาทของอวยวะในระบบขบถาย ในการกำาจดของเสยทางไต(ว1.2ม.2/4)5. ตระหนกถงความสำาคญของระบบขบถายในการกำาจด ของเสยทางไตโดยการบอกแนวทางในการปฏบตตน ทชวยใหระบบขบถายทำาหนาทไดอยางปกต (ว1.2ม.2/5)

6. บรรยายโครงสรางและหนาทของหวใจหลอดเลอด และเลอด(ว1.2ม.2/6)7. อธบายการทำางานของระบบหมนเวยนเลอดโดยใช แบบจำาลอง(ว1.2ม.2/7)8. ออกแบบการทดลองและทดลองในการเปรยบเทยบ อตราการเตนของหวใจขณะปกตและหลงทำากจกรรม (ว1.2ม.2/8)9. ตระหนกถงความสำาคญของระบบหมนเวยนเลอด โดยการบอกแนวทางในการดแลรกษาอวยวะใน ระบบหมนเวยนเลอดใหทำางานเปนปกต(ว1.2ม.2/9)10. ระบอวยวะและบรรยายหนาทของอวยวะใน ระบบประสาทสวนกลางในการควบคมการทำางาน ตางๆของรางกาย(ว1.2ม.2/10)

อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบขบถาย

อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ

ฮอรโมนเพศชายและฮอรโมนเพศหญง

แนวทางการปฏบตตนทชวยใหระบบขบถายทำาหนาทปกต

การหมนเวยนเลอดผานหวใจ

อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหมนเวยนเลอด

อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบประสาท

การสงกระแสประสาท

ความดนเลอด

แนวทางการดแลรกษาอวยวะในระบบหมนเวยนเลอด

แนวทางการดแลรกษาระบบประสาท

ชพจรการคมกำาเนด

ผลกระทบของการตงครรภกอนวยอนควร

แนวทางการดแลรกษาระบบสบพนธ

ระบบสบพนธ

ระบบขบถาย

ระบบหมนเวยนเลอด

ระบบประสาท

ระบบในรางกายของมนษย

ตวชวด

แผนผงหวขอหนวยการเรยนร

อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหายใจ กระบวนการหายใจ

โรคทเกยวของกบระบบหายใจแนวทางการดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ

ระบบหายใจ

11. ตระหนกถงความสำาคญของระบบประสาทโดยการ บอกแนวทางในการดแลรกษารวมถงการปองกน การกระทบกระเทอนและอนตรายตอสมองและไขสนหลง (ว1.2ม.2/11)12. ระบอวยวะและบรรยายหนาทของอวยวะใน ระบบสบพนธของเพศชายและเพศหญง โดยใชแบบจำาลอง(ว1.2ม.2/12)13. อธบายผลของฮอรโมนเพศชายและเพศหญงทควบคม การเปลยนแปลงของรางกายเมอเขาสวยหนมสาว (ว1.2ม.2/13)14. ตระหนกถงการเปลยนแปลงของรางกายเมอเขาส วยหนมสาวโดยการดแลรกษารางกายและจตใจ ของตนเองในชวงทมการเปลยนแปลง(ว1.2ม.2/14)

15. อธบายการตกไขการมประจำาเดอนการปฏสนธ และการพฒนาของไซโกตจนคลอดเปนทารก (ว1.2ม.2/15)16. เลอกวธการคมกำาเนดทเหมาะสมกบสถานการณทกำาหนด (ว1.2ม.2/16)17. ตระหนกถงผลกระทบของการตงครรภกอนวยอนควร โดยการประพฤตตนใหเหมาะสม(ว1.2ม.2/17)

ระบบในรางกายของมนษย

ระบบประสาท

ระบบหมนเวยนเลอด

ระบบหายใจ

ระบบขบถาย

ระบบสบพนธ

วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 28

เซลล(cell)

เนอเยอ(tissue)

อวยวะ(organ)

ระบบอวยวะ(organ system)

รางกาย(body)

ภาพท 1.1 เซลล เนอเยอ อวยวะ ระบบอวยวะ และรางกายของมนษย

เซลลเปนหนวยทเลกทสดของสงมชวต เชน เซลลเมดเลอด เซลลกระดก เซลลกลามเนอ

เซลลประสาทถาเซลลชนดเดยวกนมารวมตวกนเพอทำาหนาทเฉพาะอยาง เราเรยกกลมเซลลเหลานนวา

เนอเยอ เชน เนอเยอกลามเนอ เนอเยอประสาทกลมเนอเยอหลายชนดทรวมกนเพอทำาหนาท เรยกวา

อวยวะ เชน ปากหลอดอาหาร ตบ ตบออน อวยวะหลายๆ ชนดมาทำาหนาทสำาคญรวมกน เรยกวา

ระบบอวยวะ เชน ระบบหายใจ ระบบยอยอาหาร ระบบประสาท ระบบทกลาวมาและทยงไมไดกลาวถง

อกหลายระบบทำางานประสานกนประกอบกนเปนรปรางเปนรางกายของสงมชวต

ระบบอวยวะ หนาท ตวอยางอวยวะทเกยวของ

ระบบยอยอาหาร ยอยอาหารดดซมอาหารทยอยแลว

เขาสกระแสเลอด

ปากหลอดอาหารกระเพาะอาหาร

ลำาไสเลกถงนำาดตบตบออน

ระบบหมนเวยนเลอด นำาอาหารและแกสออกซเจนไปยงเซลล

ตางๆและนำาของเสยออกจากเซลล

เลอดหลอดเลอดเวนหลอดเลอดอารเตอร

หวใจมามตบ

ระบบหายใจ นำาแกสออกซเจนเขาสรางกายและกำาจด

แกสคารบอนไดออกไซดออกนอก

รางกายสรางพลงงานใหแกเซลล

จมกทอลมปอดถงลมในปอด

หลอดเลอดฝอยกะบงลมกระดกซโครง

ระบบขบถาย ขบของเสยออกนอกรางกาย ไตทอไตกระเพาะปสสาวะหนวยไต

ตอมเหงอผวหนงปอดลำาไสใหญทวารหนก

ระบบสบพนธ สรางเซลลสบพนธ

สบพนธ

อณฑะตอมลกหมากรงไขมดลก

อวยวะเพศ

ระบบประสาท ควบคมการทำางานของรางกาย โดยม

สมองเปนศนยกลาง แสดงพฤตกรรม

ตางๆ

สมองไขสนหลงอวยวะรบสมผส

ระบบโครงกระดก เปนโครงรางของรางกายปองกนการ

กระทบกระเทอนใหอวยวะภายใน

กะโหลกศรษะกระดกคอกระดกอก

กระดกสนหลงกนกบแขนขาสะบก

ระบบกลามเนอ ควบคมการเคลอนไหวเปนแหลง

ใหพลงงานแกเซลล

กลามเนอลายกลามเนอเรยบกลามเนอหวใจ

ระบบตอมไรทอ สรางฮอรโมน ตอมไรทอตางๆ

ระบบหอหมรางกาย ปองกนการกระทบกระเทอนควบคม

อณหภมรบความรสกและสะสมอาหาร

ผวหนงหลอดเลอดขนผม

ระบบในรางกายของมนษย 9

ตารางท 1.1หนาทและตวอยางอวยวะทเกยวของของระบบอวยวะตางๆ

รางกายของมนษยเปรยบเหมอนโรงงานทประกอบดวย เครองมอ อปกรณ ระบบตาง ๆ เชน

ไตเปรยบเหมอนเครองกรองผวหนงเปรยบเหมอนเครองปรบอากาศหลอดเลอดเปรยบเหมอนสายไฟฟา

ระบบหมนเวยนเลอดเปรยบเหมอนระบบไฟฟา นอกจากน รางกายยงมอกหลายระบบททำางานรวมกน

ในหนวยนจะกลาวเฉพาะบางระบบเทานน

ทำาหนาทเปนทางผานของอากาศและชวยกรองฝนละอองบางสวนกอนทอากาศจะผานไปสอวยวะสวนอนๆ

ทำาหนาทแลกเปลยนแกส

ทำาหนาทหดตวและคลายตวขณะหายใจ

ทำาหนาทหดตวและคลายตวขณะหายใจ

เปนทางผานของอากาศเพอนำาอากาศเขาสปอด

ทำาหนาทเคลอนทขน-ลงตามการหดตวและคลายตวของกลามเนอขณะหายใจ

จมก

ปอด

ทอลมฝอย

ถงลมในปอด

กลามเนอยดกระดกซโครง

กะบงลม

ทอลม

กระดกซโครง

วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 210

1.ระบบหายใจ

1.1 อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบหายใจ อวยวะสำาคญท เกยวของในระบบหายใจ ไดแก จมก ทอลม ปอด กระดกซ โครงกลามเนอยดกระดกซโครงและกะบงลม

สงมชวตทกชนดตองการพลงงานเพอนำาไปใชในกจกรรมตาง ๆ ของการดำารงชวต พลงงาน

เหลานไดมาจากปฏกรยาเคมระหวางอาหารกบแกสออกซเจน ปฏกรยาเคมน เปนกระบวนการ

สลายสารอาหารเพอใหเกดพลงงานในเซลลของสงมชวตเรยกวาการหายใจ

ระบบหายใจ (respiratory system) ทำาหนาทนำาแกสออกซเจนเขาสรางกายเพอนำาไปใช

ในเซลลและกำาจดแกสคารบอนไดออกไซดออกจากรางกาย

แผนภาพ ความสำาคญของระบบหายใจ

ความสำาคญของ

ระบบหายใจ

นำาแกสออกซเจนจากอากาศภายนอกรางกายเขาสรางกาย

เพอขนสงไปยงเซลลตางๆทวรางกาย

นำาแกสคารบอนไดออกไซดจากเซลลกำาจดออกนอกรางกาย

ใหพลงงานทสงมชวตตองใชเพอการเคลอนท

การเจรญเตบโตและซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย

2.

1.

3.

ภาพท 1.2 อวยวะในระบบหายใจ

ระบบในรางกายของมนษย 11

1.2 กระบวนการหายใจ กระบวนการหายใจม3ขนตอนดงน

1. กระบวนการเกยวของกบการสดลมหายใจ

2. กระบวนการแลกเปลยนแกสระหวางพนทผวของปอดกบเลอด

3. กระบวนการแลกเปลยนแกสระหวางเลอดกบเซลลในรางกาย

1) การสดลมหายใจ

การสดลมหายใจเกดขนเมออากาศผานจมก เขาส โพรงจมก ทอลม ขวปอด

และเขาสปอดเมอมการแลกเปลยนแลวแกสคารบอนไดออกไซดออกจากปอดสบรรยากาศ

คาถามสาคญ

เราจะทราบไดอยางไรวาอากาศเขาและออกจากปอด

เมอดงจกแผนยางลงและดนจกแผนยางขนปรมาตรภายในกลองเปลยนแปลงอยางไร

แผนยางของปอดจำาลองเปรยบเหมอนอวยวะใดในรางกายของมนษย

หลอดแกวรปตวYเปรยบเหมอนอวยวะใดในปอดมนษย

สรปผลการทดลองนไดอยางไร

การทำางานของกะบงลมสามารถควบคมไดหรอไมเพราะเหตใด

กจกรรมท 1.1 อากาศเขาและออกจากปอดไดอยางไร

วสดอปกรณ วธทำา

ยางวงแหวน

หลอดแกวรปตว Y

ลกโปง

ครอบพลาสตก

แผนยาง

ภาพท 1.3 ปอดจำาลอง

1. แบงกลมแตละกลมรวมกนจดอปกรณ

ปอดจำาลอง

2. ดงจกแผนยางลงชาๆแลวปลอยสสภาพเดม

สงเกตบนทกผลลงในสมด

3. ดนแผนยางขนแลวปลอยสสภาพเดมสงเกต

บนทกผลลงในสมด

วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 212

การสดลมหายใจเขาปอดและออกจากปอดเปรยบเหมอนกบการดงแผนยางลงมาอยางชา ๆ ปรมาตรของอากาศในกลองจะเพมขน มผลทำาใหความดนของอากาศภายในลดลง และนอยกวาความดนของอากาศภายนอกอากาศจากภายนอกจะเคลอนเขาทางหลอดแกวผานไปยงลกโปงซงเปรยบเหมอนกบปอด ทำาใหลกโปงพองออก ในทางกลบกนเมอดนแผนยางขน ทำาใหปรมาตรของอากาศภายในกลองลดลง ความดนอากาศภายในเพมขน ดนใหอากาศภายในลกโปงออกจากลกโปงผานหลอดแกวออกสภายนอก

การดงจกแผนยางลงและการดนจกแผนยางขนเปรยบเหมอนกบการทำางานของอวยวะใด

ในรางกาย

นอกจากกะบงลมแลวมสงอนชวยในการเคลอนทเขาออกของอากาศบางหรอไมทราบไดอยางไร

ขณะหายใจนำาอากาศเขาและออกปอดกะบงลมและกระดกซโครงมการทำางานอยางไร

ถากลามเนอกะบงลมหยดทำางานจะสดลมหายใจไดหรอไมเพราะเหตใด

กลไกการหายใจเขาและออก เกดจากการทำางานรวมกนของกะบงลมและกลามเนอยดกระดกซโครงขณะทกระดกซโครงเลอนสงขนกะบงลมเลอนตำาลงทำาใหปรมาตรของชองอกมมากขนความดนอากาศลดลงอากาศภายนอกจงผานเขาสปอดเปนจงหวะหายใจเขา และขณะทกระดกซโครงเลอนตำาลงกะบงลมเลอนสงขน ทำาใหปรมาตรของชองอกนอยลงความดนอากาศภายในชองอกสงขนอากาศภายในจงออกจากปอดสบรรยากาศภายนอกรางกายเปนการหายใจออก

หายใจเขา หายใจออก

ปรมาตรของชองอกเพมขน

กระดกซโครง

กะบงลม

กะบงลมลดตำาลง

ปรมาตรของชองอกนอยลง

ปอด

กะบงลมเลอนสงขน

ภาพท 1.4 กลไกการหายใจเขาและออก

กะบงลม เปนแผนกลามเนอทมลกษณะโคงนนคลายรปโดมคนระหวางชองอกกบชองทอง

มสวนชวยในการเปลยนแปลงปรมาตรและความดนของอากาศภายในชองอก

ระบบในรางกายของมนษย 13

2) การแลกเปลยนแกสระหวางพนทผวของปอดกบเลอดถงลมในปอด

CO2

CO2

อากาศ

ภาพท 1.5 การแลกเปลยนแกสระหวางหลอดเลอดกบถงลม

3) กระบวนการแลกเปลยนแกสระหวางเลอดกบเซลล

หวใจทำาหนาทสบฉดเลอดทมแกสออกซเจนไปยงเนอเยอทวรางกาย แกสออกซเจน

จะแพรเขาสเซลลในเนอเยอตางๆทำาใหเซลลไดรบแกสออกซเจนหลงจากนนเกดปฏกรยาเคมแลวได

แกสคารบอนไดออกไซดแพรเขาสหลอดเลอด ไหลเขาสหวใจ แลวสบฉดไปยงหลอดเลอดฝอยรอบ

ถงลมในปอด

กระบวนการหายใจเกดขนกบเซลลทกเซลลหรอไมอยางไร

การลำาเลยงแกสออกซเจนจากปอดไปยงหวใจมสารใดเปนตวชวยลำาเลยง

บรเวณใดของรางกายมปรมาณแกสออกซเจนหนาแนนทสด

แกสออกซเจนทเขาปอดจะแพรเขาสหลอดเลอดไดทงหมดหรอไมอยางไร

เมอเราหายใจเขาอากาศจะผานเขา

จมก ทอลม และเขาสปอด ทปอดมถงลมเลก ๆ

หอมลอมดวยหลอดเลอดฝอย การแลกเปลยน

แกสออกซเจนกบแกสคารบอนไดออกไซดใน

รางกายของมนษยเกดขนทบรเวณถงลมในปอด

กบหลอดเลอดฝอยรอบ ๆ ถงลม และระหวาง

หลอดเลอดฝอยกบเนอเยอโดยแกสออกซเจนจาก

ถงลมในปอดแพรเขาสหลอดเลอดฝอยทหอมลอม

รอบถงลมเพอสงไปยงหวใจตอไป

ภายในปอดประกอบดวยถงลม ซงเปนบรเวณแลกเปลยนแกสเปนจำานวนมาก

ถงลมในปอดมผนงบางมากและมหลอดเลอดฝอยหอหมอยดานนอกการแลกเปลยนแกสเปนดงแผนผง

แผนผง การเปลยนแปลงและการเคลอนทของแกสตาง ๆ ขณะหายใจ

แกสออกซเจนในถงลม

ผานผนงหลอดเลอดฝอย

จบกบเฮโมโกลบนในเซลลเมดเลอดแดง

หวใจเซลลตางๆทวรางกายเกดกระบวนการหายใจระดบเซลล

ไดแกสคารบอนไดออกไซดและพลงงานดงสมการ

อาหาร+แกสออกซเจน นำา+แกสคารบอนไดออกไซด+พลงงาน

แกสคารบอนไดออกไซดแพรผาน

ผนงหลอดเลอดฝอยเขาสเลอดหวใจหองบนขวา หวใจหองลางขวา หายใจออกปอดแลวแพรผานผนงบางๆของถงลมในปอด

สมการการหายใจ

เดกควรร

วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 214

1.3 โรคทเกยวของกบระบบหายใจ

เกดจากการหายใจนำาฝนละออง ควนพษ

เขาสปอดตดตอกนเปนเวลานานทำาใหเกดอาการ

จาม ไอ เจบคอ คนจมก คดจมก นำามกไหล

ปวดหหออ

เกดจากสารเคมปนเปอนจากการสบบหร

อาการเ บองตน ค อ หายใจฝด ไอ เร อ ร ง

มเสมหะและเลอดออกออนเพลยหายใจเหนอย

เบ ออาหาร นำ าหนกลดโดยไมทราบสาเหต

เจบหนาอกปอดอกเสบและเสยชวตในทสด

สวนใหญเกดจากการสบบหร เรมดวย

อาการเนอเยอในปอดถกทำาลายทำาใหการ

แลกเปลยนแกสออกซเจนลดลง เปนผลทำาให

ตองหายใจเรวขนจงเกดอาการเหนอยหอบ

ภาพท 1.6 อาการของโรคภมแพ

ภาพท 1.7 เปรยบเทยบปอดปกตกบปอดทเปนโรคมะเรงปอด

ภาพท 1.8 เปรยบเทยบถงลมในปอดคนปกตกบคนทเปนโรคถงลมโปงพอง

โรคภมแพ

โรคมะเรงปอด

โรคถงลมโปงพอง

ปอดปกตปอดทเปน

โรคมะเรงปอด

ถงลมปกต โรคถงลมโปงพอง

ฝน PM2.5 คอ ฝนละอองทมขนาดเลกกวา 2.5 ไมครอน หรอเทยบแลวเลกกวา 3% ของ

เสนผานศนยกลางเสนผมของมนษยฝนPM2.5เกดขนจากกจกรรมหลายชนดเชนการเผาไหมของ

เครองยนต การกอสราง ซงเปนสาเหตหลกของมลพษทางอากาศในเมองใหญ ฝน PM2.5

เปนอนตรายตอสขภาพ เพราะสามารถเดนทางผานทางเดนหายใจสปอดและกระแสเลอดไดงาย

เพมโอกาสของโรคหวใจและโรคเกยวกบทางเดนหายใจตองปองกนดวยการสวมใสหนากากอนามย

ทไดมาตรฐานปองกนฝนขนาดเลกโดยเฉพาะ

ฝน PM2.5 คออะไร

กจกรรมท 1.2 สารปนเปอนในอากาศ

เวบไซตแนะนา

ระบบในรางกายของมนษย 15

วธทำา

1.แบงกลมแตละกลมรวมกนวางแผนสบคนขอมลเกยวกบอนตรายของสารปนเปอนในอากาศ

ตอระบบหายใจของมนษยและวธปองกนและแกไข

2.ออกแบบวธนำาเสนอใหนาสนใจแลวนำาเสนอหนาชนเรยน

สำานกจดการคณภาพอากาศและเสยงกรมควบคมมลพษ

http://air4thai.pcd.go.th/web/index.php

คาถามสาคญ

สารปนเปอนในอากาศมผลตอระบบหายใจของมนษยอยางไร

กจกรรมใดของมนษยทกอใหเกดสารปนเปอนในอากาศ

สารปนเปอนในอากาศมผลตอระบบหายใจของมนษยอยางไร

นกเรยนมวธการปองกนและแกไขอนตรายจากสารปนเปอนในอากาศไดอยางไร

สรปผลการทำากจกรรมนไดอยางไร

การสบบหร การสดอากาศทมสารปนเปอน และการเปนโรคเกยวกบระบบหายใจบางโรค

อาจทำาใหเกดโรคถงลมโปงพอง ซงมผลใหความจอากาศของปอดลดลง ดงนน จงควรดแลรกษา

ระบบหายใจใหทำาหนาทเปนปกต

วสดอปกรณ

1.กระดาษฟลปชารต

2.ปากกาเมจก

กจกรรมท 1.3 การดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ

วทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 216

1.4 แนวทางการดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ อวยวะทเกยวของกบระบบหายใจมความสำาคญตอรางกายนกเรยนมวธการดแลรกษาอวยวะ

เหลานไดอยางไร

วธทำา

1.แบงกลมแตละกลมรวมกนอภปรายเกยวกบการดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ

2.แตละกลมรวมกนวเคราะหผลการอภปรายและสรปแนวทางการดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ

3.บนทกผลการสรปในกระดาษฟลปชารตในแบบทนาสนใจแลวนำาเสนอหนาชนเรยน

คาถามสาคญ

การดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจมวธการอยางไร

ผลการสรปของนกเรยนแตละกลมเหมอนกนหรอไมอยางไร

แนวทางการดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจมอะไรบาง

สรปผลการทำากจกรรมนไดอยางไร

วสดอปกรณ

1.กระดาษฟลปชารต

2.ปากกาเมจก

ระบบในรางกายของมนษย 17

การดแลรกษาอวยวะในระบบหายใจ มวธการดงน

รบประทานอาหารใหเพยงพอครบ5หม1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอเพอใหปอดแขงแรง

อยในบรเวณทมอากาศบรสทธใหปอดไดรบ

แกสออกซเจนเพยงพอ

ไมสวมเสอผาเครองแตงกายทรดมากเกนไป

ทำาใหอดอดปอดขยายตวไมสะดวก

ไมสบบหรหรออยในบรเวณทมการสบบหร

ไมหายใจทางปากเนองจากไมมอวยวะสำาหรบ

กรองสารปนเปอนฝนละอองและเชอโรค

รกษารางกายใหอบอนอยเสมอ

ภาพท 1.9 การรบประทานอาหาร

ภาพท 1.10 การออกกำาลงกาย

ภาพท 1.11 การอยในทอากาศบรสทธ

ภาพท 1.12 การสวมเสอผาไมรดมากเกนไป

ภาพท 1.13 การอยในบรเวณทไมมการสบบหร

ภาพท 1.14 การไมหายใจทางปาก

ภาพท 1.15 การรกษารางกายใหอบอน