บำ�เพญ

รปแบบการมสวนรวมของชมชน ในการสงเสรมการดแลตนเองของผปวยโรคเรอรง เพอปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

บำ�เพญ พงศเพชรดถ .ศศด.*

บทคดยอก�รมสวนรวมของชมชนในก�รก�รดแลตนเองของผปวยโรคเรอรง

เพอปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยสงเสรมใหผปวยรบรก�รดแลสขภ�พของตนเองและมองเหนถงประโยชนทจะเกดกบตนเอง ครอบครว ชมชน และหนวยง�นทกภ�คสวนรวมรบรถงสภ�พปญห� คว�มตองก�ร และศกยภ�พของตวบคคล ก�รดแลสขภ�พตนเองของผปวยเรอรงเพอปองกนโรคหลอดเลอดสมองมคว�มจำ�เปนตองก�รคว�มรวมมอจ�กทกภ�คสวนไดแก(1)ตวผปวยรบรก�รดแลตนเองปรบเปลยนเรองพฤตกรรมก�รบรโภคอ�ห�ร ก�รกนย� ก�รออกกำ�ลงก�ย ก�รผอนคล�ย ก�รลดคว�มเครยด ก�รมสวนรวมในก�รทำ�กจกรรมต�งๆ(2)ครอบครว ดแลเสรมแรง (3)เพอนบ�น เพอนชวยเพอน (4) อสม. มก�รทำ�ง�นเปนทม ลงพนทรวมกบบคล�กรส�ธ�รณสขคดกรองระดบตน และสงตอใหคำ�แนะนำ�/ดแลเรองอ�ห�ร ย� และก�รออกกำ�ลงก�ย มร�ยชอบคคลทส�ม�รตดตอไดใน SMART PHONE4.0 ห�กจกรรมทำ�รวมกนโดยทกคนมสวนรวม(5)เจ�หน�ทส�ธ�รณสขอบรมใหคว�มรใหกำ�ลงใจใหคำ�แนะนำ�เมอตองก�รคว�มชวยเหลอเชนหมอออนไลน (6) อปท./อบต./เกษตร ชวยดแลในทกด�น ห�กทกกลมส�ม�รถดำ�เนนก�รต�มบทบ�ทหน�ทได ยอมสงผลใหผปวยส�ม�รถดแลสขภ�พตนเองไดอย�งมประสทธภ�พ ชวยลดและปองกนก�รเกดโรคหลอดเลอดสมอง และชวยใหมคณภ�พชวตทดขน

คำาสำาคญ:ก�รมสวนรวมของชมชน,ก�รดแลตนเอง,หลอดเลอดสมอง

1

บำ�เพญ

อ�จ�รยพย�บ�ล ส�ข�ก�รพย�บ�ลผใหญและผสงอ�ย คณะพย�บ�ลศ�สตร มห�วทย�ลยร�ชภฏนครปฐม

Participatory community-based model. In promoting self-care of patients with chronic

diseases to prevented stroke. Bampen Phongphetdit. Ph.D. *

AbstractCommunity participation in self-care of chronically

ill patients were encouraged patients to recognize their own health care and to saw the benefits to themselves, families, communities. All sectors of the community was recognized the conditions, needs, and potential of the individual. Self-care of chronic patients to prevent stroke is necessary, need for cooperation from all sectors are as follows (1) Self-care patients, self-care, changed the behavior of food consumption, medication. exercise, body relaxation, stress reduction and participation in activities. (2) Family-Care.( 3) Friend-Care. (4) Community-Care, working as a team, participation in public health screening , forward to advice / care about medicine and exercise, there is a list of people who can be contacted in SMART PHONE4.0, find out what activities they do together. (5) Health -Team-Care. online doctor. (6) Agency-Care help in all aspects. If all groups can perform their roles, patients can maintain their health effectively, reduce or prevent stroke and help to improve the quality of life.

2

บำ�เพญ

Keyword: participatory community-based, self-care, stroke

Instructor, Adult and Elderly Nursing. Faculty of Nursing, Rajabhat Nakhon Pathom University.

ความเปนมาและความสำาคญของปญหากลมโรคไมตดตอเรอรง (Non-Communicable diseases,

NCDs) เปนปญห�ทสำ�คญทพบในผสงอ�ย ประเทศไทยพบว�มผปวยในกลมนสงถง 14 ล�นคน จ�กสถตป พ.ศ. 2552 พบว�มประช�กรม�กกว� 300,000 คน ทเสยชวตจ�กกลมโรค NCDs1 โดยในป พ.ศ. 2557 มอตร�ผเสยชวตสงสด 5 โรค ไดแก โรคหวใจและหลอดเลอด โรคมะเรง โรคหลอดเลอดสมอง โรคเบ�หว�น และ โรคคว�มดนโลหตสง 2 ซงกลมโรคไมตดตอเรอรงเหล�น สวนใหญมส�เหตม�จ�กพฤตกรรมสวนบคคล ห�กผปวยส�ม�รถปรบเปลยนพฤตกรรม ดแลตนเองอย�งสมำ�เสมอและตอเนอง จะชวยลดคว�มรนแรงของโรค และลดภ�วะแทรกซอนทอ�จจะเกดขน ทำ�ใหผปวยมคณภ�พชวตทดขนได

โรคหลอดเลอดสมอง เปนส�เหตก�รเสยชวตอนดบตนๆ ของโลกรวมถงในประเทศไทย ขอมลจ�กองคก�รอมพ�ตโลก (World Stroke

3

บำ�เพญ

Organization: WSO) ป พ.ศ. 2552 ร�ยง�นว�โรคหลอดเลอดสมอง เปนส�เหตก�รเสยชวตของประช�กรทมอ�ยม�กกว� 60 ป เปนอนดบ 2 ของโลก และเปนส�เหตก�รเสยชวตอนดบ 5 ในประช�กรทมอ�ย 15-59 ป ในแตละปมผเสยชวตจ�กโรคหลอดเลอดสมองกว� 6 ล�นคนทวโลก และในปเดยวกนโรคหลอดเลอดสมองเปนส�เหตก�รเสยชวตเปนอนดบ 1 ของประช�กรในประเทศไทย นอกจ�กทำ�ใหสญเสยชวตแลว โรคหลอดเลอดสมองยงกอใหเกดคว�มพก�ร สงผลกระทบตอคณภ�พชวต สขภ�พจต และสภ�พเศรษฐกจของบคคล ครอบครว รวมทงระบบสงคมทเกยวของ บคคลทมคว�มเสยงตอก�รเกดโรคหลอดเลอดสมอง สวนใหญมภ�วะคว�มดนโลหตสง โรคหวใจ โรคเบ�หว�น มประวตก�รสบบหร และดมสร�รวมดวย ซงโรคและพฤตกรรมเหล�นสงผลตอหลอดเลอดต�งๆ ในร�งก�ยรวมถงหลอดเลอดของสมองดวย ทงนโรคหลอดเลอดสมอง (Stroke, cerebrovascular disease) หม�ยถง กลมอ�ก�รทเกดจ�กคว�มผดปกตของหลอดเลอดในสมอง สงผลใหกระทบตอก�รไหลเวยนเลอดไปเลยงสมอง ทำ�ใหสมองบ�งสวนถกทำ�ล�ย ไมส�ม�รถทำ�ง�นไดต�มปกต ห�กผปวยส�ม�รถเข�รบก�รรกษ�ไดทน ภ�ยในระยะเวล�ไมเกน 3 ชวโมง จะส�ม�รถชวยรกษ�ชวต และ/หรอชวยฟ นฟร�งก�ยไมใหเกดคว�มพก�รถ�วรได จ�กผลก�รศกษ�เรอง ก�รรบรเกยวกบท�งดวน“

โรคหลอดเลอดสมองของผมคว�มเสยงในชมชน พบว�นอยกว�รอยละ ”

10 ของกลมตวอย�งทรจกอ�ก�รเตอนของโรคหลอดเลอดสมอง 3 และขอมลจ�กโรงพย�บ�ลสรรพสทธประสงคพบว�ระยะเวล�ในก�รม�รบก�รรกษ�ใชเวล�ม�กกว� 3 ชวโมงถงรอยละ 76.34 พบว�ผปวยจะตระหนกถงอ�ก�รเตอนเหล�นกตอเมอมอ�ก�รอย�งรนแรง 4 เชน แขนข�ออนแรงม�กจนขยบไมได หรอพดไมออก พดไมได ผปวยทมอ�ก�รเกดขนเพยงเลก

4

บำ�เพญ

นอยจะรอดอ�ก�รใหดขนกอน หรอปรกษ�คนในครอบครว คนทเคยมประสบก�รณกอน จงม�โรงพย�บ�ลทำ�ใหโอก�สในก�รไดรบย�รกษ�ลดลง

พนทเทศบ�ลตำ�บลร�งกระทม จ�กขอมลสถตทะเบยนร�ษฎร เดอนกนย�ยน 2559 มประช�กรทงหมด 2,267 คน เปนผสงอ�ย รอยละ 17 ของประช�กรทงหมด และมผ ป วยเร อรงจ ำ�นวนรอยละ 16.6 ของประช�กรทงหมด โรคเรอรงทพบ ไดแก โรคเบ�หว�น จำ�นวน 89 คน และโรคคว�มดนโลหตสง จำ�นวน 268 คน โดยผปวยทเปนโรคเรอรงจะม�รบย�ทโรงพย�บ�ลสงเสรมสขภ�พบ�งภ�ษ รอยละ 54 ห�กผปวยมคว�มร มพฤตกรรมสขภ�พทด จะส�ม�รถปองกน และลดโอก�สก�รเกดก�รโรคหลอดเลอดสมองได วธก�รทมสวนชวยในก�รปรบพฤตกรรมดแลสขภ�พ คอ ก�รสนบสนนใหชมชนเข�ม�มสวนรวมในก�รดำ�เนนก�รแกปญห�ผปวยโรคเรอรง เพอสงเสรมใหผปวยเรยนรวธก�รดแลสขภ�พของตนเอง วธนจะทำ�ใหชมชนรสกถงคว�มเปนเจ�ของ และมองเหนถงประโยชนทจะเกดกบตนเอง ครอบครว และชมชน 5 โดยก�รระดมคว�มคดของชมชน มก�รแลกเปลยนคว�มร ขอมลข�วส�ร และประสบก�รณ ชมชนจะเหนถงสภ�พปญห� คว�มตองก�ร ขอจำ�กด และศกยภ�พของตวชมชนเอง 6 ซงในพนทของเทศบ�ลตำ�บลร�งกระทม อำ�เภอบ�งเลน จงหวดนครปฐม เปนพนททใหคว�มสำ�คญกบก�รทำ�ง�นทกภ�คสวน ประช�ชนในพนทมคว�มรสกว�มหนสวนในก�รพฒน�ด�นสขภ�พ 7 พนทตำ�บลร�งกระทม มกลมประช�กรทเปนโรคเรอรง ประม�ณรอยละ 20 ของประช�กรทงหมด ห�กส�ม�รถสนบสนนใหผปวย/ชมชน/หนวยง�นทเกยวของมสวนรวมในก�รแกปญห�ผปวยโรคเรอรง และมคว�มรเรองหลอดเลอดสมอดง โดยผปวยส�ม�รถเรยนรแนวท�งก�รดแลสขภ�พตนเองได จะชวยลดคว�มรนแรงของโรค ลดภ�วะแทรกซอน รวมถงลดอตร�ก�รเสยชวต และชวยใหผปวยมคณภ�พชวตทดขน

บทคว�มนจงมวตถประสงคเพอศกษ�พฤตกรรมก�รดแลตนเองของผปวยโรคเรอรงกอนและ หลงก�รใหคว�มร โดยกระบวนก�รมสวนรวมของชมชน เพอปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

5

บำ�เพญ

พฤตกรรมก�รดแลตนเอง(Self – care) ของผปวยโรคเรอรง ก�รดแลตนเอง 8 ของงผปวยโรคเรอรง ทเปนผใหญ มก�รเรยนรใน

ก�รกระทำ�และผลของก�รกระทำ�เพอสนองตอบคว�มตองก�รดแลตนเองทจำ�เปน โดยก�รควบคมปจจยทมผลตอหน�ท หรอพฒน�ก�รของบคคลเพอคงไวซงชวต สขภ�พ และคว�มผ�สก ก�รกระทำ�ดงกล�วรวมไปถงก�รกระทำ�เพอบคคลทตองพงพ�ซงสม�ชกในครอบครวหรอบคคลอน ก�รดแลตนเอง 8 เปนรปแบบหนงของก�รกระทำ�อย�งจงใจ และมเป�หม�ย ซงเกดขนอย�งเปนกระบวนก�รประกอบดวย 2 ระยะ คอ ระยะแรกก�รประเมนและตดสนใจ ในระยะนบคคลตองห�คว�มรและขอมลเกยวกบสถ�นก�รณทเกดขน และสะทอนคว�มคด คว�มเข�ใจในสถ�นก�รณ และพจ�รณ�ว�สถ�นก�รณนนจะส�ม�รถเปลยนแปลง มท�งเลอก ผลทไดรบแตละท�งเลอกเปนอย�งไร แลวจงตดสนใจทจะกระทำ�    และ ระยะหลงก�รกระทำ�และประเมนผลของก�รกระทำ� ซงในระยะนจะมก�รแสวงห�เป�หม�ยของก�รกระทำ� ซงเป�หม�ยมคว�มสำ�คญเพร�ะจะชวยกำ�หนดท�งเลอกกจกรรมทตองกระทำ�และเปนเกณฑทจะใชในก�รตดต�มผลของก�รปฏบตกจกรรม  เหตผลของก�รกระทำ�ก�รดแลตนเอง เรยกว� ก�รดแลตนเองทจำ�เปน (Self-care requisites)ซงเปนคว�มตงใจหรอเปนผลทเกดไดทนทหลงก�รกระทำ� ก�รดแลตนเองทจำ�เปน 8 ดงน

1.ก�รดแลตนเองทจำ�เปนโดยทวไป (Universal self-care requisites) เปนก�รดแลตนเองทเกยวของกบก�รสงเสรม และรกษ�ไวซงสขภ�พและสวสดภ�พของตนเอง ซงจำ�เปนสำ�หรบบคคลทกคน ทกวย แตจะตองปรบใหเหม�ะสมกบกจกรรมก�รดแลตนเองทจำ�เปนโดยทวไปมดงน  ก�รคงไวซงอ�ก�ศ นำ� และอ�ห�รทเพยงพอ   คงไวซงก�รขบถ�ยและก�รระบ�ยใหเปนไปต�มปกต   ดแลสขวทย�สวนบคคล ดแลสงแวดลอมใหสะอ�ดถกสขลกษณะ    คงไวซงคว�มสมดลระหว�งก�รมกจกรรมและก�รพกผอน  คงไวซงคว�มสมดลระหว�งก�รอยคนเดยวกบก�รมปฏสมพนธกบผอน   ปองกนอนตร�ยต�งๆ ตอชวต หน�ท และ

6

บำ�เพญ

สวสดภ�พ สงเสรมก�รทำ�หน�ทและพฒน�ก�รใหถงขดสงสด ภ�ยใตระบบสงคมและคว�มส�ม�รถของตนเอง (Promotion of normalcy)         คว�มส�ม�รถในก�รดแลตนเอง (Self-care agency)อธบ�ยคณภ�พทซบซอนของมนษย ซงบคคลทมคณภ�พจะพฒน�ก�รดแลตนเองได คว�มส�ม�รถในก�รปฏบตก�ร 8 เพอก�รดแลตนเอง (Capabilities for self-care operations)เปนคว�มส�ม�รถทจำ�เปน และจะตองใชในก�รดแลตนเองในขณะนนทนท ซงประกอบดวยคว�มส�ม�รถ 3 ประก�ร คอ ก�รค�ดก�รณ (Estimative) เปนคว�มส�ม�รถในก�รตรวจสอบสถ�นก�รณและองคประกอบในตนเองและสงแวดลอมทสำ�คญสำ�หรบก�รดแลตนเอง และคว�มตองก�รในก�รปรบก�รดแลตนเอง ก�รปรบเปลยน (Transitional) เปนคว�มส�ม�รถในก�รตดสนใจเกยวกบสงทควร และจะกระทำ�เพอใชในก�รดแลตนเอง ก�รลงมอปฏบต (Productive operation) เปนคว�มส�ม�รถในก�รปฏบตกจกรรมต�งๆ เพอสนองตอบตอคว�มตองก�รดแลตนเอง

2. พลงคว�มส�ม�รถในก�รดแลตนเอง (Power components: enabling capabilities for self-care)    มองพลงคว�มส�ม�รถเปนตวกล�ง ซงเชอมก�รรบรและก�รกระทำ�ของมนษย แตเฉพ�ะเจ�ะจงสำ�หรบก�รกระทำ�อย�งจงใจเพอก�รดแลตนเอง พลงคว�มส�ม�รถ 10 ประก�รน ไดแก  คว�มสนใจและเอ�ใจใสในตนเอง  คว�มส�ม�รถทจะควบคมพลงง�นท�งด�นร�งก�ยของตนเองใหเพยงพอในก�รรเรม และก�รปฏบตก�รดแลตนเองอย�งตอเนอง  คว�มส�ม�รถทจะควบคมก�รเคลอนไหวของร�งก�ย           คว�มส�ม�รถทจะใชเหตใชผลเพอก�รดแลตนเอง       มแรงจงใจทจะกระทำ�ก�รดแลตนเอง         มทกษะในก�รตดสนใจเกยวกบก�รดแลตนเองและปฏบตต�มทไดตดสนใจ         มคว�มส�ม�รถในก�รเส�ะแสวงห�คว�มรเกยวกบก�รดแลตนเอง            มทกษะในก�รใชกระบวนก�รท�งคว�มคดและสตปญญ� ก�รรบร ก�รจดกระทำ� ก�รตดตอ และก�รสร�งสมพนธภ�พกบบคคลอน เพอปรบก�ร

7

บำ�เพญ

ปฏบตก�รดแลตนเอง       มคว�มส�ม�รถในก�รจดระบบก�รดแลตนเอง       มคว�มส�ม�รถทจะปฏบตก�รดแลตนเองอย�งตอเนอง

3. คว�มส�ม�รถและคณสมบตขนพนฐ�น (Foundational capabilities and disposition) เปนคว�มส�ม�รถขนพนฐ�นของมนษยทจำ�เปนสำ�หรบก�รกระทำ�อย�งจงใจ(Deliberate action)  แบงออกเปน    คว�มส�ม�รถทจะร (Knowing) กบคว�มส�ม�รถทจะกระทำ� (Doing) คว�มส�ม�รถและทกษะในก�รเรยนร ไดแก คว�มจำ� คว�มส�ม�รถในก�รอ�น เขยนนบเลข รวมทงคว�มส�ม�รถในก�รห�เหตผลและก�รใชเหตผล หน�ทของประส�ทรบคว�มรสก (Sensation) ทงก�รสมผส ก�รมองเหน ก�ร ไดยน ก�รไดกลน และก�รรบรสก�รรบรในเหตก�รณต�ง ๆ ทงภ�ยในและภ�ยนอกตนเอง ก�รเหนคณค�ในตนเอง นสยประจำ�ตวคว�มตงใจคว�มเข�ใจในตนเองคว�มหวงใยในตนเอง ก�รยอมรบตนเองระบบก�รจดลำ�ดบคว�มสำ�คญ รจกจดแบงเวล�ในก�รกระทำ�กจกรรมต�ง ๆ คว�มส�ม�รถทจะจดก�รเกยวกบตนเอง เปนตน

ผปวยเรอรงเปนบคคลมบทบ�ทหน�ทในก�รดแลสขภ�พตนเองเพอก�รคงไวซงชวตและคณภ�พชวตเชนกนและสอดคลองกบขอมลของรพสต.บ�งภ�ษในก�รดแลตนเองภ�ยหลงคว�มเข�ใจและเกดแนวคดก�รรบรคว�มส�ม�รถในก�รดแลตนเองในก�รตรวจสอบสถ�นก�รณและองคประกอบในตนเองและสงแวดลอม และคว�มตองก�รในก�รปรบก�รดแลตนเองจ�กขอมลกอนใหคว�มร ก�รปรบเปลยน และจะกระทำ�เพอใชในก�รดแลตนเอง ก�รลงมอปฏบต  เพอสนองตอบตอคว�มตองก�รดแลตนเองพลงคว�มส�ม�รถ 10 ประก�รในก�รดแลตนเองและคว�มส�ม�รถขนพนฐ�นของมนษยทจำ�เปนสำ�หรบก�รกระทำ�อย�งจงใจหลงก�รใหคว�มรในก�รดแลตนเอง ตวผปวยเองมก�รปรบตวในก�รดแลตนเองเรองพฤตกรรมก�รบรโภคอ�ห�ร พฤตกรรมก�รจดก�รคว�มเครยดพฤตกรรมก�รแสดงออกก�รเคลอนไหวออกแรงและออกกำ�ลงก�ยและพฤตกรรมสขภ�พเพอคณภ�พชวต หลงปฏบตก�รปรบพฤตกรรมก�รรบประท�นอ�ห�รรสจด ประกอบอ�ห�รเอง รบประท�นอ�ห�รมอเช� รบประท�นผก

8

บำ�เพญ

2-3 ทพพ สวนรบประท�นผลไม 2 มอ กนอ�ห�รตม ตน กนผลไมทรสไมหว�นเชน ฝรง แตงโมกนอ�ห�รใหครบ 5 หม ปลกตนไมผกไวกนเอง งดกนอ�ห�รจ�นดวน เชน พซซ� มก�รจดก�รคว�มเครยดในระดบดก�รผอนคล�ยคว�มเครยดโดยสวดมนตไหวพระ/ ดหนงฟงเพลง และหลงปฏบตก�รผอนคล�ยคว�มเครยดโดยก�รทำ�ง�นอดเรกเชนปลกตนไมล�งรถ ลดก�รก�รรบประท�นอ�ห�รนอกบ�นหรอกบเพอนเปนวธผอนคล�ย ปรบอ�รมณตนเองไมใหเครยด ผอนคล�ยก�รลดคว�มเครยดและปรบพฤตกรรมก�รแสดงออกทยงนอนไมหลบเพร�ะคดม�กหรอกงวลรสกว�ชวตตนเองไมมคณค�ไมอย�กพบปะผคนและมอ�ก�รหวใจเตนแรง รวมกจกรรมก�รมสวนรวมในก�รทำ�กจกรรมต�งๆและพกผอนใหเพยงพอ มก�รปรบพฤตกรรมก�รก�รออกกำ�ลงก�ยสวนใหญเคลอนไหวออกแรงและออกกำ�ลงก�ยโดยทำ�ง�นประกอบอ�ชพ หลงปฏบตก�ร ออกกำ�ลงก�ยสปด�หละ 3-5 วน อย�งตอเนอง มก�รออกกำ�ลงก�ยเวล�ว�งอย�งนอยๆ 30 น�ท/ครง ประม�ณ 2-3 ครงตอสปด�หหรอโดยก�รทำ�ง�นบ�นเลกๆนอยมก�รปรบพฤตกรรมสขภ�พเพอคณภ�พชวตเพมขน สวนใหญขบถ�ยปสส�วะอจจ�ระปกตทกวน ก�รออกกำ�ลงก�ยอย�งนอยสปด�หละ 3 วนวนละ 30 น�ท หลกเลยงก�รดมสร�หรอเครองดมทมแอลกอฮอล ก�รกนย�อย�งถกตอง กนย�ต�มแพทยสง ก�รทำ�ง�นห�ร�ยไดเพมขน

นอกจ�กพฤตกรรมก�รปฏบตตวเพอลดภ�วะเสยงของโรคคว�มดนโลหตสง โรคหวใจ โรคเบ�หว�น หลอดเลอดของสมองแลวผปวยยงมคว�มรในก�รเกดโรคหลอดเลอดสมอง

ความรโรคหลอดเลอดสมอง 9

โรคหลอดเลอดสมอง องคก�รอน�มยโรคใหคำ�จำ�กดคว�มของโรคหลอดเลอดสมองว� เปนภ�วะทมคว�มผดปกตของระบบหลอดเลอด“

สมอง เปนเหตใหสมองบ�งสวนหรอทงหมดทำ�ง�นผดปกตไป กอใหเกดอ�ก�รและอ�ก�รแสดงซงคงอยเกน 24 ชวโมงหรอทำ�ใหเสยชวต ”

9

บำ�เพญ

อ�ก�รของโรคหลอดเลอดสมอง อ�ก�รทเกดจะอยกบคว�มเสยห�ยของสมอง ทงน โรคหลอดเลอดสมองทเกดจ�กก�รข�ดเลอด(Ischemic stroke) คอมลมเลอดไปอดกนหลอดเลอด พบรอยละ 85 และโรคหลอดเลอดสมองทเกดจ�กเลอดออก (Hemorrhagic stroke) พบรอยละ 15 ซงอ�ก�รของโรคหลอดเลอดสมองทง 2 ชนดจะคอนข�งคล�ยกน แตชนดเลอดออกในสมองจะมอ�ก�รปวดศรษะและอ�เจยนรวมดวย ทงนผปวยแตละคนอ�จมหล�ยอ�ก�รรวมกน เชนร�งก�ยออนแรง มอ�ก�รอมพฤกษทสวนใดสวนหนงของร�งก�ย และมอ�ก�รเหนบช� มปญห�เกยวกบก�รพด หรอก�รเข�ใจคำ�พดผดเพยน มปญห�เกยวกบก�รทรงตว และมอ�ก�รบ�นหมน สญเสยก�รมองเหนบ�งสวน หรอเหนภ�พซอน ม อ�ก�รมนงงอย�งรนแรง

กอนเกดโรคหลอดเลอดสมอง ผปวยอ�จเกดภ�วะสมองข�ดเลอดชวขณะ (TIA) ซงมกจะกนเวล�น�น หลงจ�กนนอ�ก�รจะห�ยไป ซ งเปนสญญ�ณเตอนบอกถงอนตร�ย เพร�ะภ�วะดงกล�วนนเปนก�รแสดงใหผปวยเหนว�เร มมคว�มผดปกตทหลอดเลอด ควรรบไปพบแพทยอย�งเรงดวน โดยอ�ก�รของภ�วะสมองข�ดเลอดชวขณะทสงเกตได ดงน

สญเสยก�รมองเหนชวขณะ จ�กหลอดเลอดทไหลเวยนเลอดไปเลยงดวงต�มลมเลอดอดตนสญเสยคว�มส�ม�รถในก�รเคลอนไหวและคว�มรสกของร�งก�ยซกใดซกหนงชวขณะ เนองจ�กเกดก�รอดตนทหลอดเลอดแดงแคโรตด อ�เทอร (Carotid Arteries) ซงเปนหลอดเลอดทมคว�มสำ�คญตอก�รระบบไหลเวยนเลอดทสมอง ขณะทเกดอ�ก�รดงกล�ว อ�จมปญห�ในก�รเหนภ�พซอน บ�นหมน สญเสยก�รทรงตว และอ�จไมส�ม�รถพดสอส�รหรอเข�ใจคำ�สงของผอนได ห�กอ�ก�รเรมกนเวล�น�นขน หรอไมมทท�ว�จะทเล�ลง ควรรบไปพบแพทยโดยดวน

อ�ก�รเตอนสำ�คญของโรคน คอ 1) แขนข�ออนแรง ป�กเบยว หรอช�ซกใดซกหนงเปนทนททนใด 2) พดไมออก ฟงภ�ษ�ไมเข�ใจ พดไมชดเปนทนททนใด 3) ต�ข�งใดข�งหนงมองไมเหน หรอเหนภ�พซอนเปนทนททนใด

10

บำ�เพญ

4) เวยนศรษะ บ�นหมน เดนเซเปนทนททนใด 5) ปวดศรษะรนแรง รวมกบอ�เจยนหรอหมดสตเปนทนททนใด ผลกระทบของก�รเกดโรคหลอดเลอดสมอง 11 โรคหลอดเลอดสมอง

กห�กเกดแลวอ�จสงผลกระทบทำ�ใหผปวยเกดคว�มพก�รชวคร�ว หรอถ�วร ซงจะขนอยกบสวนของสมองทเกดจ�กก�รข�ดเลอด ปญห�ทพบไดแก

อ�ก�รอมพฤกษทซกใดซกหนงของร�งก�ย  หรอเกดกล�มเนอออนแรง โดยเฉพ�ะทบรเวณใบหน� และแขน พดไมชด หรอมปญห�ในก�รกลนอ�ห�ร เกดจ�กก�รควบคมกล�มเนอภ�ยในป�กและลำ�คอไมสมดล เปนผลใหเกดอ�ก�รลนแขง และกลนลำ�บ�ก รวมทงสญเสยคว�มส�ม�รถในก�รพดและก�รเข�ใจคำ�พด สญเสยคว�มทรงจำ� และคว�มส�ม�รถในก�รคดวเคร�ะห  สมองอ�จจะสญเสยคว�มทรงจำ� และคว�มส�ม�รถในก�รคดวเคร�ะห ก�รตดสนใจ  รวมทงสญเสยคว�มส�ม�รถในก�รเรยนรและเข�ใจได ผปวยอ�จจะไมส�ม�รถควบคมอ�รมณได ทำ�ใหผปวยอ�จมอ�รมณรนแรง หรอเกดภ�วะซมเศร�ไดในทสด สวนใหญผปวยมกมอ�ก�รอ�ก�รเหนบช�หรอสญเสยคว�มรสกทบรเวณอวยวะไวตอก�รเปลยนแปลงของอณหภม ก�รเปลยนแปลงของอณหภมจะสงผลกบผปวย อ�จทำ�ใหเกดคว�มรสกรอนหรอหน�วอย�งเฉยบพลน อ�ก�รนมส�เหตจ�กก�รบ�ดเจบภ�ยในสมอง ทเรยกว�อ�ก�รปวดเนองจ�กระบบประส�ทสวนกล�ง ผปวยจำ�นวนไมนอยทมปญห�ในเรองพฤตกรรมก�รใชชวต และคว�มส�ม�รถในก�รดแลตวเองในชวตประจำ�วน ดงนนอ�จตองจดห�ผชวยเพอคอยดแลผปวยตลอดเวล�

ปจจยเสยงตอก�รเกดโรคหลอดเลอดสมอง 11 ก�รเกดภ�วะหลอดเลอดสมองเกดจ�กปจจยเสยง 2 ประก�รคอปจจยเสยงทปรบเปลยนไมได ไดแก อ�ย โดยอบตก�รณจะเพมขนเมออ�ยม�กขน เพศ เกอบทกชวยอ�ย เพศช�ยมคว�มเสยงม�กกว�เพศหญง เชอช�ต คนผวดำ�มคว�มเสยงทจะเปนม�กกว�คนผวข�ว พนธกรรม พบว�ผทมบด�หรอม�รด�เปนโรคหลอดเลอดสมองมคว�มเสยงทจะเปนโรคนม�กกว�คนปกต และปจจยเสยงท

11

บำ�เพญ

ปรบเปลยนได เชนโรคคว�มดนโลหตสง เปนปจจยเสยงทสำ�คญรองลงม�จ�กอ�ย โดยเพมคว�มเสยงทงในกรณข�ดเลอดและแบบเลอดออก โรคเบ�หว�น เปนปจจยเสยงทสำ�คญรองจ�กภ�วะคว�มดนโลหตสงโรคหวใจ ไดแก ภ�วะหวใจเตนผดจงหวะ แบบ Atrial fibrillation (AF) คว�มผดปกตของลนหวใจ โรคหลอดเลอดหวใจและกล�มเนอหวใจต�ย รวมถง คว�มผดปกตของหลอดเลอดแดงใหญทคอ (Carotid artery)ภ�วะไขมนในเลอดสงก�รสบบหร มคว�มเสยงเพมขนทงผสบเองและผทไดสมผสควนบหรเปนประจำ�(second-hand smoker)อน ๆ ไดแก เคยเปนโรคหลอดเลอดสมองม�กอน โรคอวน ก�รข�ดก�รออกกำ�ลงก�ย ก�รรบประท�นอ�ห�รทไมเหม�ะสม ก�รดมสร� ก�รใชส�รเสพตด ข�ดก�รพกผอน เครยดอยเสมอ เปนตน

ก�รปองกนโรคหลอดเลอดสมองโรคหลอดเลอดสมองส�ม�รถปองกนไดดวยก�รลดคว�มเสยงโรคหลอดเลอด ซงทำ�ไดดวยก�รปรบเปลยนพฤตกรรมก�รใชชวต ก�รรบประท�นอ�ห�ร และก�รออกกำ�ลงก�ย ดงน

รบประท�นอ�ห�รทมประโยชน ก�รรบประท�นอ�ห�รทมประโยชน โดยเฉพ�ะผก ผลไมทมไฟเบอรสง และควรหลกเลยงอ�ห�รทมไขมนสงเพร�ะจะสงผลใหเกดภ�วะคอเลสเตอรอลในเลอดสง รวมถงอ�ห�รทมรสเคมจด ทเปนส�เหตของโรคคว�มดนโลหตสง ควบคมนำ�หนก โรคอวนเปนส�เหตของโรคร�ยแรงต�ง ๆ รวมทงโรคหลอดเลอดสมอง ก�รควบคมนำ�หนกจะชวยลดคว�มเสยงลงไดก�รออกกำ�ลงก�ยอย�งสมำ�เสมอ ส�ม�รถชวยควบคมนำ�หนก และชวยลดระดบคอเลสเตอลรอล รวมถงคว�มดนโลหตสงได โดยระยะเวล�ในก�รออกกำ�ลงก�ยทเหม�ะสมคอ 2.5 ชวโมงตอสปด�ห สำ�หรบก�รออกกำ�ลงก�ยแบบแอโรบก ก�รจดก�รกบคว�มเครยดและก�รพกผอนอย�งพอเพยง งดสบบหร ควบคมปรม�ณก�รดมแอลกอฮอล ก�รดมเครองดมแอลกอฮอลในปรม�ณทพอเหม�ะจะชวยลดคว�มเสยงโรคหลอดเลอดหวใจได แตถ�ห�กไมดมเลยจะดทสด

12

บำ�เพญ

ห�กหลกเลยงไมได กส�ม�รถดมได แตควรดมในปรม�ณทแนะนำ� คอ ผช�ยไมควรเกนวนละ 2 แกว และผหญงไมควรเกนวนละ 1 แกวนอกจ�กนยงควรควบคมปจจยเสยงทเกยวของกบโรคหลอดเลอดสมองโดยตรง ดงตอไปน ควบคมระดบคอเลสเตอรอล ควรตรวจวดระดบไขมนในเลอดอย�งนอยทก 6-12 เดอน ห�กเปนผทมคว�มเสยง หรอมภ�วะคอเลสเตอรอลสงอยแลว ควรไปพบแพทยอย�งสมำ�เสมอเพอตดต�มอ�ก�ร ควบคมระดบคว�มดนโลหต ก�รตรวจวดคว�มดนโลหตอย�งสมำ�เสมอจะชวยควบคมระดบคว�มดนโลหตอนเปนปจจยเสยงตอโรคหลอดเลอดสมอง ควบคมระดบนำ�ต�ลในเลอด ห�กแพทยสงสยว�ผปวยมอ�ก�รของโรคเบ�หว�น แพทยจะตรวจวดระดบนำ�ต�ลในเลอด ถ�ผลออกม�แลวพบว�เปนโรคเบ�หว�น ผปวยจำ�เปนตองควบคมระดบนำ�ต�ลในเลอด ปรบเปลยนพฤตกรรมก�รรบประท�นอ�ห�ร และก�รใชชวต นอกจ�กน ควรรบประท�นย�อย�งสมำ�เสมอ จะชวยควบคมอ�ก�รได และทำ�ใหคว�มเสยงโรคหลอดเลอดสมองลดลงรกษ�โรคหวใจอย�งตอเนอง ห�กผปวยมอ�ก�รของโรคหวใจอยกอนแลว ควรเข�รบก�รรกษ�อย�งตอเนอง ไมว�จะเปนก�รรบประท�นย� และก�รผ�ตด เพร�ะก�รรกษ�ทดจะชวยลดคว�มเสยงโรคหลอดเลอดสมองได เมอมอ�ก�รผดปกตควรรบไปพบแพทยทนท โรคหลอดเลอดสมองถ�ไดรบก�รรกษ�เรว จะส�ม�รถลดจำ�นวนเซลสมองทต�ยได ทำ�ใหลดคว�มพก�รและลดอตร�ต�ยได ก�รรกษ�ในระยะเวล�ทกำ�หนด คอ ภ�ยใน 3-4 ชวโมงครง อ�จจะใชย�ละล�ยลมเลอด เพอไปสล�ยลมเลอดทอดตนอยได แตแมไมทนภ�ยในส�มสชวโมง แตไดเข�รบก�รรกษ�อย�งเรวทสดทเปนไปได ยงเรวยงด ไมควรปลอยใหดขนเองหรอลองรกษ�ดวยวธอนกอน จะเปนก�รเสยโอก�สทจะไดรบก�รรกษ�ทถกตอง ซงขอมลเหล�นไดรบก�รพสจนแลวโดยก�รศกษ�ทงในและต�งประเทศว�ส�ม�รถลดคว�มพก�รได

13

บำ�เพญ

ก�รประยกตหลกก�รดแลตนเอง 8 เนนก�รดแลสขภ�พของแตละคน โดยเนนทก�รคงไวซงภ�วะสขภ�พทดของบคคล และครอบครว คว�มตองก�รด�นร�งก�ยและก�รมปฏสมพนธท�งสงคมกเปนคว�มตองก�รของทกคนก�รประเมนคว�มตองก�รต�มพฒน�ก�ร เปนคว�มตองก�รทเกดขนกบทกคน บคคลในวยใดวยหนง อ�จเกดคว�มลมเหลวในก�รพฒน�ก�รด�นร�งก�ย จตใจ หรอสตปญญ�ได คว�มตองก�รก�รดแลสขภ�พในภ�วะเบยงเบน อ�จเกดขนจ�กก�รเจบปวย อบตเหต หรอวงจรชวต ซงอ�จจำ�เปนตองมก�รใชย� ก�รดแลตนเองเปนคว�มส�ม�รถของบคคลแตละคน ในก�รเรมตนทำ�กจกรรมดแลตนเองเพอรกษ�ชวต สขภ�พและคว�มสขสมบรณอ�จกระทำ�ไดโดยไมจำ�เปนตองอ�ศยคนดแล ยกเวนว�เข�เหล�นนข�ดคว�มร ข�ดแรงจงใจ และทกษะคว�มพรองในก�รดแลตนเอง เกดขนเมอก�รกระทำ�ไมส�ม�รถตอบสนองบคคล เมอนนผดแลจำ�เปนตองใหก�รดแลเมอเกดสภ�วะพรองในก�รดแลตนเอง ผดแลจะตองตดสนใจใชระบบก�รดแลอย�งใดอย�งหนงทเหม�ะสมในก�รชวยเหลอดแลผรบบรก�ร ในขณะเดยวกน ผรบบรก�รจะไดรบอสระในก�รดแลตนเองทนททเข�ส�ม�รถดแลตนเองได ทงนขนอยกบคว�มส�ม�รถของผรบบรก�ร คว�มรและแรงจงใจ

สอดคลองกบก�รขอมลผปวยเรอรงทม�รบบรก�รทรพสต.บ�งภ�ษมคว�มรเรองโรคหลอดเลอดสมองรอยละ64.7จงดำ�เนนก�รใหคว�มรเพอก�รนำ�ไปปฏบตตนในก�รดแลสขภ�พตนเองหลงปฏบตก�รฯกลมตวอย�งมคว�มรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองภ�ยหลงก�รใหคว�มรและนำ�ไปปฏบตตนมค�คะแนนเฉลยสงกว�กอนก�รใหคว�มรโดยคดเปนรอยละ 99.7 และ 64.7 และตอบไมถกตองคดเปนรอยละ 0.3 และ 14.87 และก�รเปรยบคว�มรกอนและหลงกลมตวอย�งมคว�มรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมองมคว�มแตกต�งกนอย�งมนยสำ�คญท�งสถตทระดบนยสำ�คญ

14

บำ�เพญ

0.01 ตรงต�มทกรมควบคมโรคกล�วว� โรคหลอดเลอดสมอง โรคเบ�หว�น และ โรคคว�มดนโลหตสง 2 ซงกลมโรคไมตดตอเรอรงเหล�น สวนใหญมส�เหตม�จ�กพฤตกรรมสวนบคคล ห�กผปวยส�ม�รถปรบเปลยนพฤตกรรม ดแลตนเองอย�งสมำ�เสมอและตอเนอง จะชวยลดคว�มรนแรงของโรค และลดภ�วะแทรกซอนทอ�จจะเกดขน ทำ�ใหผปวยมคณภ�พชวตทดขนไดสวน

ก�รรบรในตนเองรว�ตนเองมค�จะทำ�ใหสนใจและตองก�รก�รดแลตนเองอย�งเตมทเนองจ�กไมตองก�รเปนภ�ระผอน แตในบ�งครง คว�มส�ม�รถในก�รรบรตนเองลดลง จงมคว�มจำ�เปนตองก�รก�รเสรมแรงจ�กคนรอบข�งทเหนคณค�ในตวบคคลและคอยกระตนใหบคคลดำ�เนนก�รสร�งคณค�ในชวตของตนเอง บคคลดงกล�วเปนคนในครอบครว เพอนบ�นและคนในชมชนทมหน�ทในก�รเสรมแรงสร�งคณค� โดยมสวนรวมในก�รดแลผปวยโรคเรอรงในก�รปองกนโรคหลอดเลอดสมองของชมชน

การมสวนรวมในการดแลผปวยโรคเรอรงในการปองกนโรคหลอดเลอดสมอง

ชมชนในพนทประกอบดวย เพอนบ�น อสม.บคล�กรส�ธ�รณสข องคกรปกครองสวนทองถน โดยหน�ท อสม.จะลงพนทออกเยยมและตรวจคดกรองคดกรองเบองตนเชนวดคว�มดน เจ�ะเลอด รวมกบบคล�กรท�งส�ธ�รณสขและประเมนคดกรองกลมทเสยงต�งๆกอนเกดคว�มผดปกต ใหคำ�แนะนำ�เรองอ�ห�ร ก�รออกกำ�ลงก�ย ก�รผอนคล�ยคว�มเครยดโดยใหคว�มสนใจรบฟง/ก�รพดคยเพอผอนคล�ย ดแลก�รกนย� ก�รรกษ�คว�มสะอ�ด มรถบรก�ร ตดต�มก�รม�ตรวจต�มนด มก�รร�ยง�น/แจงข�วส�ร/สอส�ร จดกจกรรมต�งๆก�รจดกจกรรมต�งๆ

15

บำ�เพญ

เชนรองเพลงรำ�วง ทำ�ดอกไมกระด�ษ บคล�กรส�ธ�รณสข แพทย พย�บ�ล พนกง�นส�ธ�รณสข ฯลฯหมนม�ตรวจประเมนสภ�พเยยมคดกรองผปวยบอยๆ/ใหคว�มร/ใหคว�มชวยเหลอเรองก�รปรบเปลยนพฤตกรรม/ก�รตรวจร�งก�ยวดคว�มดนเจ�ะเลอดอบรมใหคว�มรเรองโรคต�งๆเชนหลอดเลอดสมองใหกำ�ลงใจใหคำ�แนะนำ�แกผปวย ญ�ต และ อสม.เมอตองก�รคว�มชวยเหลอ เชน หมอออนไลน โทรศพทปรกษ�ได.อปท./อบต.หนวยง�นของรฐ เชนเกษตร ชวยดแลก�รเยยมใหกำ�ลงใจทกเดอน/บอยๆ ก�รดแลสงแวดลอม/ก�รกำ�จดขยะ/หองสวม/คว�มปลอดภย ก�รจดรถบรก�รอำ�นวยคว�มสะดวกก�รจดกจกรรมเพอเสรมคณภ�พชวตเชนก�รออกกำ�ลงก�ย กจกรรมนนทน�ก�รอนๆก�รห�ง�น/สร�งร�ยได(ดอกไมกระด�ษร�งกระทม) เกษตรควรแนะนำ�ก�รปลกผกในชมชนนำ�ผกม�ปรงอ�ห�รแนะนำ�ก�รทำ�ร�นค�ชมชน ทำ�ผลตภณฑอ�ห�ร(ออนจดไมมน OTOP )ซงสอดคลองกบทสมจตร 5 กล�วไวว�ก�รสนบสนนใหชมชนเข�ม�มสวนรวมในก�รดำ�เนนก�รแกปญห�ผปวยโรคเรอรง เพอสงเสรมใหผปวยเรยนรวธก�รดแลสขภ�พของตนเอง วธนจะทำ�ใหชมชนรสกถงคว�มเปนเจ�ของ และมองเหนถงประโยชนทจะเกดกบตนเอง ครอบครว และชมชน 5, 7,9,10,11 ไดรปแบบชอ บ�งภ�ษโมเดล ดงน

1.ตวผปวยรบรก�รดแลตนเอง 8 (Self- Care) ปรบเปลยนเร องพฤตกรรมก�รบรโภคอ�ห�ร ก�รกนย�อย�งถกตอง ก�รออกกำ�ลงก�ย ก�รผอนคล�ย ก�รลดคว�มเครยด ก�รมสวนรวมในก�รทำ�กจกรรมต�งๆ

2.ครอบครว ( Family- Care) ดแล เสรมแรง เร องก�รปรงอ�ห�รเองอ�ห�รลดหว�นมนเคม ก�รกนย� ก�รออกกำ�ลงก�ย และก�รทำ�กจวตรประจำ�วน

16

บำ�เพญ

3.เพอนบ�น ( Friend- Care) เพอนชวยเพอนเชนเพอนบ�นจะนำ�คว�มรแลกเปลยนกนเชนคนทเปนโรคเดยวกนม�แบงปนคว�มรกน แนะนำ� และใหกำ�ลงใจกน

4.อสม.( Community - Care) มก�รทำ�ง�นเปนทม มกลมทำ�ง�นรวมกนเชน ทมออกกำ�ลงก�ย ทมโภชน�ก�ร ทมขอมลข�วส�ร ทมย� ทมดแลฉกเฉน ก�รคดกรองเบองตน ก�รปรบสงแวดลอมใหน�อย กำ�จดขยะ มไลนกลม ลงพนทรวมกบบคล�กรส�ธ�รณสขคดกรองระดบตน และสงตอใหคำ�แนะนำ�บคคลในครอบครว ควรดแลเรองอ�ห�ร ย� และก�รออกกำ�ลงก�ย มร�ยชอบคคลทส�ม�รตดตอไดใน SMART PHONE4.0 ห�กจกรรมทำ�รวมกนโดยทกคนมสวนรวม

5.เจ�หน�ทส�ธ�รณสข (Health -Team-Care) ควรหมนหมนม�ตรวจประเมนสภ�พเยยมคดกรองผปวยบอยๆ.อบรมใหคว�มรเรองโรคต�งๆเชนหลอดเลอดสมองใหกำ�ลงใจใหคำ�แนะนำ�เมอตองก�รคว�มชวยเหลอเชนหมอออนไลน โทรศพท

6.อปท./อบต./เกษตร ( Agency - Care) ชวยดแลในทกด�น ก�รเยยมใหกำ�ลงใจทกเดอน/บอยๆก�รดแลสงแวดลอม/ก�รกำ�จดขยะ/หองสวม/คว�มปลอดภยก�รจดรถบรก�รอำ�นวยคว�มสะดวกก�รจดกจกรรมเพอเสรมคณภ�พชวตเชนก�รออกกำ�ลงก�ย กจกรรมนนทน�ก�รอนๆก�รห�ง�น/ สร�งร�ยได (ดอกไมกระด�ษร�งกระทม)เกษตรควรแนะนำ�ก�รปลกผกในชมชน นำ�ผกม�ปรงอ�ห�ร แนะนำ�ก�รทำ�ร�นค�ชมชนทำ�ผลตภณฑอ�ห�ร(ออนจดไมมน OTOP )

สรปก�รดแลตนเองเปนคณภ�พคว�มส�ม�รถก�รดแลสขภ�พของแตละ

คน เพอก�รคงไวซงภ�วะสขภ�พทดของบคคล และครอบครว โดยประเมน

17

บำ�เพญ

คว�มส�ม�รถของบคคลในก�รดแลตนเอง และดำ�เนนก�รสนบสนนศกยภ�พก�รดแลตนเอง ท�งสขภ�พด�นร�งก�ย คว�มตองก�รอ�ก�ศ อ�ห�ร และนำ� ก�รมกจกรรมกบก�รพกผอนทสมดล คว�มตองก�รมปฏสมพนธท�งสงคม ก�รประเมนคว�มตองก�รต�มพฒน�ก�ร ต�มวย อ�จเกดคว�มลมเหลวในก�รพฒน�ก�รด�นร�งก�ย จตใจ หรอสตปญญ�ได คว�มตองก�รก�รดแลสขภ�พในภ�วะเบยงเบน อ�จเกดขนจ�กก�รเจบปวย อบตเหต หรอวงจรชวต ซงอ�จจำ�เปนตองมก�รใชย� ก�รดแลตนเอง ในก�รเรมตนทำ�กจกรรมดแลตนเองเพอรกษ�ชวต สขภ�พและคว�มสขสมบรณอ�จกระทำ�ไดโดยไมจำ�เปนตองอ�ศยผดแล ยกเวนว�เข�เหล�นนข�ดคว�มร ข�ดแรงจงใจ และทกษะคว�มพรองในก�รดแลตนเอง เมอบคคลไมส�ม�รถตอบสนองก�รกระทำ�นนได เมอนนผดแลจำ�เปนตองใหก�รดแลเมอเกดสภ�วะพรองในก�รดแลตนเอง ผดแลจะตองตดสนใจใชระบบก�รดแลอย�งใดอย�งหนงทเหม�ะสมในก�รชวยเหลอผปวย/ผรบบรก�ร ในขณะเดยวกน ผรบบรก�รจะไดรบอสระในก�รดแลตนเองทนททเข�ส�ม�รถดแลตนเองได ถ�บคคลไมสม�รถปฏบตในก�รดแลตนเองได ผดแลจะชวยเหลอชดเชยในสงทผรบบรก�รตองก�ร โดยก�รมสวนรวมของชมชน ทงนขนอยกบคว�มส�ม�รถของผรบบรก�ร คว�มรและแรงจงใจ

References1. Office of the National Health Promotion Foundation

(NESDB). Annual Report 2009. (in Thai)2. Bureau of Disease Not Communicating Department

of Disease Control Number and rate of death from road accident Per capita population in the year 2013 - 2015 by province. (in Thai)

3. Nunnett N. , Wanpong S., and Yakamaka S. Perception of Stroke Expression of Risky People

18

บำ�เพญ

in the Community. Srinakarin Medical Journal, 255; 30 (1): 57-63. (in Thai)

4. Khantikit P, Chaiyasuriya P. and Thepchai P. The study of the duration of hospitalization for patients with ischemic stroke in Ubon Ratchathani province. Nonthaburi: Institute of Public Health Systems. 2015. (in Thai)

5. Winichakul S.Effectiveness of the program on community participation in health promotion and self-care of chronically ill patients. Journal of Nursing Science, Vol. 20, No. 2 July - December 2013. (in Thai)

6. Plongkhong O. Effects of Community Based Health Promotion on Health Promoting Behaviors of the Elderly. And satisfaction with participation of elderly caregivers. Ramathibodi Hospital, Bangkok; 16 (1): 5. (in Thai)

7. Thanomsat K. and Jumnean M. Community Participatory Health Management System of Tambon Rangkratom Municipality, Bang Len District, Nakhon Pathom Province. National Academic Conference Rajamangala University of Technology. (in Thai)

8. Orem, D.E. (2001). Nursing: Concept of Practices (6th ed.). St. Louis: Mosby Year Book.

9. Neurological Institute Nursing care for stroke patients. For general nurses. Bangkok: The Neurological Society of Thailand. 2007. (in Thai)

10. Chantavanich S. Data Analysis in Qualitative Research, Bangkok: Chulalongkorn University Press. 2004. (in Thai)

11. Cooney N. Literature review: Current situation and patterns of chronic non-communicable disease services. Nonthaburi: Institute of Medical Technology and Research, Department of Medical Services, Ministry of Public Health 2014. (in Thai)

19

บำ�เพญ

บางภาษโมเดล (BANGPASEE MODEL)

20