BAĞIŞIKLIK BAĞIŞIKLIK VE VE

BAĞIŞIKLAMABAĞIŞIKLAMA

Dr. Osman GÜNAYDr. Osman GÜNAY

Dersin Amacı

Bağışıklamanın temel ilkeleri ve ülkemizdeki

bağışıklama uygulamaları hakkında bilgi

vermek.

Öğrenme Hedefleri2 saatlik dersin sonunda öğrenciler;2. Bağışıklı türlerini sayıp tanımlayabilecek,

3. Aktif bağışıklamanın temel ilkelerini sayabilecek,

4. Aşı kontrendikasyonlarını sayabilecek,

5. Aşıların önemli yan etkilerini sayabilecek

6. Türkiye’de uygulanan aşı takvimini açıklayabilecek,

7. Rutin aşıların özelliklerini açıklayabilecek

8. Soğuk zincir ve kitlesel immünite kavramlarını tanımlayabileceklerdir.

04/17/12 4

BağışıklıkBağışıklık

BağışıklıkBağışıklık terimi, terimi, konakçının enfeksiyon konakçının enfeksiyon

etkenlerine karşı savunma durumunu, yani etkenlerine karşı savunma durumunu, yani

direnç faktörlerinin oluşturduğu durumu ifade direnç faktörlerinin oluşturduğu durumu ifade

eder.eder.

O. Günay

04/17/12 5

Bağışıklık TipleriBağışıklık Tipleri

A. Doğal bağışıklıkA. Doğal bağışıklık

• Türe hasTüre has

• Irka hasIrka has• BireyselBireysel

B. Kazanılmış bağışıklıkB. Kazanılmış bağışıklık

• AktifAktif

• PasifPasif

O. Günay

04/17/12 6

Doğal BağışıklıDoğal Bağışıklıkk

Enfeksiyon etkeni veya onun ürünleri ile Enfeksiyon etkeni veya onun ürünleri ile

karşılaşma söz konusu olmaksızın karşılaşma söz konusu olmaksızın

konakçıda doğal olarak var olan konakçıda doğal olarak var olan

bağışıklıktır.bağışıklıktır.

İnsanlarda hastalık yapan birçok etkenin İnsanlarda hastalık yapan birçok etkenin

hayvanlarda hastalık yapmaması bu tip hayvanlarda hastalık yapmaması bu tip

bağışıklığa bağlıdır.bağışıklığa bağlıdır.O. Günay

04/17/12 7

Kazanılmış (akkiz) BağışıklıkKazanılmış (akkiz) Bağışıklık

Konakçıların enfeksiyon etkeni veya onun Konakçıların enfeksiyon etkeni veya onun

ürünleri ile karşılaşması sonucunda ortaya ürünleri ile karşılaşması sonucunda ortaya

çıkan bağışıklıktırçıkan bağışıklıktır..

O. Günay

04/17/12 8

Aktif BağışıklıkAktif Bağışıklık

Konakçının kendisinin enfeksiyon etkeni Konakçının kendisinin enfeksiyon etkeni

veya onun ürünleri ile karşılaşması sonucu veya onun ürünleri ile karşılaşması sonucu

kazandığı bağışıklıktır.kazandığı bağışıklıktır.

Aktif bağışıklık iki şekilde kazanılır: Aktif bağışıklık iki şekilde kazanılır:

• Doğal aktif bağışıklık Doğal aktif bağışıklık

• Yapay aktif bağışıklıkYapay aktif bağışıklık

O. Günay

04/17/12 9

Pasif BağışıklıPasif Bağışıklıkk

Bir konakçıda oluşan bağışıklık ürünlerinin Bir konakçıda oluşan bağışıklık ürünlerinin

bir başka konakçıya geçmesi ile oluşan bir başka konakçıya geçmesi ile oluşan

bağışıklıktır. bağışıklıktır.

İki şekilde oluşabilirİki şekilde oluşabilir

3.3. Doğal pasif bağışıklıkDoğal pasif bağışıklık

4.4. Yapay pasif bağışıklıkYapay pasif bağışıklık

O. Günay

04/17/12 10

Kitlesel İmmüniteKitlesel İmmünite(Herd Immunity)(Herd Immunity)

Toplumun belli bir bölümünün herhangi bir Toplumun belli bir bölümünün herhangi bir

yolla bir etkene karşı bağışık olması halinde yolla bir etkene karşı bağışık olması halinde

bulaşma zincirinin kırılacağı ve yayılımın bulaşma zincirinin kırılacağı ve yayılımın

duracağı kabul edilir. duracağı kabul edilir.

Bunun için gerekli olan bağışıklık oranı Bunun için gerekli olan bağışıklık oranı

etkenin transmisibilitesine ve hassas etkenin transmisibilitesine ve hassas

bireylerin dağılım biçimine göre değişir.bireylerin dağılım biçimine göre değişir.

O. Günay

04/17/12 O. Günay 11

HastalıklarHastalıklar BulaştırıcılıkBulaştırıcılık

(kişi) (kişi)

Kitlesel İmmünite Kitlesel İmmünite

Oranları (%)Oranları (%)DifteriDifteri 6–76–7 8585

KızamıkKızamık 12–1812–18 83–9483–94

KabakulakKabakulak 4–74–7 75–8675–86

BoğmacaBoğmaca 12–1712–17 92–9492–94

PolioPolio 5–75–7 80–8680–86

KızamıkcıkKızamıkcık 5–75–7 80–8580–85

ÇiçekÇiçek 6–76–7 83–8583–85

Bazı Hastalıklarda Bazı Hastalıklarda Kitlesel İmmünite OranlarıKitlesel İmmünite Oranları

Bağışıklama Bağışıklama

HizmetleriHizmetleri

04/17/12 O. Günay 13

04/17/12 O. Günay 14

04/17/12 O. Günay 15

BağışıklamaBağışıklama

Aktif bağışıklama: Aktif bağışıklama: AşılarAşılar

Pasif bağışıklama:Pasif bağışıklama: Serumlar ve Serumlar ve GammaglobulinlerGammaglobulinler

04/17/12 O. Günay 16

Aşıların SınıflandırılmasıAşıların Sınıflandırılması((Antijenin kaynağına göre)Antijenin kaynağına göre)

Virüs aşılarıVirüs aşıları

Bakteri aşılarBakteri aşılar

Toksoid aşılarToksoid aşılar

04/17/12 O. Günay 17

Aşıların SınıflandırılmasıAşıların Sınıflandırılması ( (Antijenin tipine göre)Antijenin tipine göre)

Canlı (Attenue) aşılarCanlı (Attenue) aşılar

Ölü (İnaktive) aşılarÖlü (İnaktive) aşılar

Toksoid aşılarToksoid aşılar

Biyoteknolojik aşılarBiyoteknolojik aşılar

04/17/12 O. Günay 18

Aşıların SınıflandırılmasıAşıların Sınıflandırılması ( (Uygulama durumuna göre)Uygulama durumuna göre)

Rutin aşılar:Rutin aşılar: HepB, HepB, BCG, DaBT-IPA-Hib, BCG, DaBT-IPA-Hib, OPA, KPA, KKK, DaBT-IPA, Td, TTOPA, KPA, KKK, DaBT-IPA, Td, TT

Özel kişi ve gruplara yapılan aşılarÖzel kişi ve gruplara yapılan aşılar::Kuduz, Influenza vbKuduz, Influenza vb

İsteğe bağlı olarak yapılan aşılar:İsteğe bağlı olarak yapılan aşılar: HAV, Su Çiçeği vbHAV, Su Çiçeği vb

Geliştirilen aşılar: Geliştirilen aşılar: AIDS, Sıtma vbAIDS, Sıtma vb

04/17/12 O. Günay 19

Rutin AşılarRutin AşılarBCG:BCG: Canlı, bakteri Canlı, bakteri

Polio (OPA):Polio (OPA): Canlı, virüs; Canlı, virüs; (IPA):(IPA): Ölü, virüs Ölü, virüs

Difteri:Difteri: Toksoid Toksoid

Tetanoz:Tetanoz: Toksoid Toksoid

Boğmaca:Boğmaca: Ölü, bakteri; Ölü, bakteri; Asellüler Boğmaca:Asellüler Boğmaca: Subünit Subünit

Kızamık:Kızamık: Canlı, virüs Canlı, virüs

Kızamıkcık:Kızamıkcık: Canlı, virüs Canlı, virüs

Kabakulak:Kabakulak: Canlı, virüs Canlı, virüs

Hepatit B:Hepatit B: Rekombinant, virüs Rekombinant, virüs

Hib:Hib: Ölü, bakteri Ölü, bakteri

KPA: KPA: Subünit, bakteriSubünit, bakteri

04/17/12 O. Günay 20

Aşı Uygulamasında Aşı Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarDikkat Edilecek Hususlar

Aşı dozuAşı dozu Aşı sayısıAşı sayısı Aşı tekniğiAşı tekniği Aşılar arasındaki süreAşılar arasındaki süre Eşzamanlı aşılamaEşzamanlı aşılama Kombine aşılarKombine aşılar KayıtKayıt Yan etkileri hatırlatmaYan etkileri hatırlatma

04/17/12 O. Günay

21

Aşı KomplikasyonlarıAşı Komplikasyonları

Hafif komplikasyonlar Hafif komplikasyonlar

Ateş, kırgınlık, aşı yerinde Ateş, kırgınlık, aşı yerinde

kızarıklık, şişlik, ağrıkızarıklık, şişlik, ağrı

Ciddi komplikasyonlar Ciddi komplikasyonlar

Konvülsiyon (Boğmaca) Konvülsiyon (Boğmaca)

Ensefalit (Kuduz) Ensefalit (Kuduz)

Aşının yaygınlaşması (BCG) Aşının yaygınlaşması (BCG)

Paralizi (OPV) Paralizi (OPV)

AnaflaksiAnaflaksi

04/17/12 O. Günay 22

Soğuk Zincir (Cold Chain)Soğuk Zincir (Cold Chain)

Aşının üretim yerinden uygulama yerine Aşının üretim yerinden uygulama yerine

kadar taşınması ve depolanması kadar taşınması ve depolanması

sırasında, belli sıcaklık derecelerinde sırasında, belli sıcaklık derecelerinde

muhafaza edilmesini sağlayacak sistemdirmuhafaza edilmesini sağlayacak sistemdir

Bu koşullar aşının cinsine ve planlanan Bu koşullar aşının cinsine ve planlanan

taşıma/depolama süresine göre değişirtaşıma/depolama süresine göre değişir

04/17/12 O. Günay 23

Birinci Basamak Sağlık Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında Aşıların SaklanmasıKuruluşlarında Aşıların Saklanması

Aşı ihtiyacının aylık olarak belirlenmesiAşı ihtiyacının aylık olarak belirlenmesi

Aşı nakil kabı ile getirmeAşı nakil kabı ile getirme

Buzdolabında depolamaBuzdolabında depolama

Soğuk zincir sorumlusuSoğuk zincir sorumlusu

Buzdolabının izlenmesi ve kayıtBuzdolabının izlenmesi ve kayıt

04/17/12 O. Günay 24

Buzdolabına Buzdolabına Aşıların YerleştirilmesiAşıların Yerleştirilmesi

Klasik buzdolaplarında;Klasik buzdolaplarında; Üst rafta canlı virüs aşılarıÜst rafta canlı virüs aşıları

Ortada BCGOrtada BCG

Alt raflarda diğer aşılarAlt raflarda diğer aşılar

Kapakta aşı yokKapakta aşı yok

Buzlukta buz aküsüBuzlukta buz aküsü

Sebzelikte su bidonuSebzelikte su bidonu

Buzdolabının tipine dikkat edilmeliBuzdolabının tipine dikkat edilmeli

04/17/12 O. Günay 25

Çocukluk Çağı Aşı Takvimi Çocukluk Çağı Aşı Takvimi (Türkiye – 2011)(Türkiye – 2011)

AŞILARAŞILAR DoğumdaDoğumda 11

aylıkaylık

22

aylıkaylık

44

aylıkaylık

66

aylıkaylık

1212

aylıkaylık

18 – 2418 – 24

aylıkaylık1. 1.

SınıfSınıf8. 8.

SınıfSınıf

Hep BHep B II IIII IIIIII

BCGBCG II

DaBT-IPA-HibDaBT-IPA-Hib II IIII IIIIII RR

KPAKPA II IIII IIIIII RR

KKK (MMR)KKK (MMR) II RR

OPAOPA II IIII

DaBT-IPADaBT-IPA RR

TdTd RR

Rutin Bağışıklama Hedefleri

• Her antijen için en az %95 aşılı olmalı

• 12 ayını bitirmiş çocukların en %90’ı tam aşılı olmalı

04/17/12 O. Günay 27

Doğurgan Çağ Kadınların Tetanoz Doğurgan Çağ Kadınların Tetanoz AşılarıAşıları

Gebeliğin 4. ayında ilk doz (TT1)Gebeliğin 4. ayında ilk doz (TT1)

Bir ay sonra ikinci doz (TT2)Bir ay sonra ikinci doz (TT2)

Altı ay sonra üçüncü doz (TT3)Altı ay sonra üçüncü doz (TT3)

Bir yıl sonra dördüncü doz (TT4)Bir yıl sonra dördüncü doz (TT4)

Bir yıl sonra beşinci doz (TT5)Bir yıl sonra beşinci doz (TT5)

04/17/12 O. Günay 28

Kaçırılmış FırsatKaçırılmış Fırsat

Aşı olması gereken bir kişi herhangi bir Aşı olması gereken bir kişi herhangi bir

nedenle bir sağlık kuruluşuna başvurduğu nedenle bir sağlık kuruluşuna başvurduğu

halde, eksik aşılarının yapılmaması.halde, eksik aşılarının yapılmaması.

04/17/12 O. Günay 29

Aşıların kaydıAşıların kaydı

(Yazılmayan işlem yapılmamış demektir)(Yazılmayan işlem yapılmamış demektir)

Yapılan aşılar ilgili sağlık kuruluşunca Yapılan aşılar ilgili sağlık kuruluşunca

kaydedilmeli,kaydedilmeli,

Üst kuruluşlara bildirilmeli,Üst kuruluşlara bildirilmeli,

Ailenin izlemesi için aşı kartı verilmelidir.Ailenin izlemesi için aşı kartı verilmelidir.

04/17/12 O. Günay 30

Pasif BağışıklamaPasif Bağışıklama

Serumlar (heterolog, homolog)Serumlar (heterolog, homolog)

Gamma globulinler (immünglobulinler)Gamma globulinler (immünglobulinler)

04/17/12 O. Günay 31

İmmünglobulinlerİmmünglobulinler

Standart İmmünglobulinStandart İmmünglobulin

Spesifik İmmünglobulin (TİG vb)Spesifik İmmünglobulin (TİG vb)

04/17/12 O. Günay 32

ÖzellikleriÖzellikleri

Çabuk etkiÇabuk etki

Kısa süreli etkiKısa süreli etki

04/17/12 O. Günay 33

Kullanım AlanlarıKullanım Alanları

Bakteriyel hastalıklar (koruma, tedavi)Bakteriyel hastalıklar (koruma, tedavi)

Viral hastalıklar (koruma, tedavi)Viral hastalıklar (koruma, tedavi)

Zehirlenmeler (tedavi)Zehirlenmeler (tedavi)

Rh uyuşmazlığı (koruma)Rh uyuşmazlığı (koruma)

04/17/12 O. Günay 34

HAYDİ ÇOCUKLAR HAYDİ ÇOCUKLAR AŞIYAAŞIYA

HAYDİ ÇOCUKLAR AŞIYA !!! HAYDİ ÇOCUKLAR AŞIYA !!!