Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

Óhefðbundið námsmat

Námskrárfræði og námsmat4. misseri 2006

Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

Óhefðbundið námsmat

• Hvers vegna slíkt námsmat? Tilgangur?• Hvað á/hvað er hægt að meta?• Hvernig?• Hvenær?• Hve oft?• Hvar? • Hver/hverjir meta?• Þáttur nemenda í námsmati

Aðalnámskrá grunnskólaAlmennur hluti

• Námsmat:

• http://www.ismennt.is/vefir/namskra/g/almennt/almennur.html

Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

Verkefni í samfélagsfræði – Námsmat?

Hugtök og skilgreiningar

• Óhefðbundið námsmat (Alternative assessment)• Rauntengt/Heildrænt námsmat (Authentic

assessment)• Frammistöðumat (Performance Assessment)• Alhliða námsmat/samþætt (Holistic / intergrated)

• Hefðbundið námsmat (Traditional achievement assessment)

Matsaðferðir - matstæki

• Sýnismöppur, verkmöppur, námsmöppur

(Portfolios)

• Skráning (Record keeping)Gátlistar (checlists), marklistar (Rating scales),

óformleg skráning (anecdotal notes), viðmiðunartöflur (Rubrics)

Ýmsar gerðir námsmats

fundir

jafningja-mat

sjálfsmat nemenda

skipulegar athuganir

dagbækur

viðtöl

regluleg skráning

gátlistar

viðhorfakannanir

mat á frammistöðu við skil verkefna

Hvað er heildrænt námsmat?Úr grein Ingvars Sigurgeirssonar:

• Sem dæmi um skilgreiningu á heildrænu námsmati má nefna lýsingu Diane Hart (1994) í bókinni Authentic Assessment: A Handbook for Educators:

• Námsmat er heildrænt þegar það felur í sér að nemendur

kljást við verkefni sem hafa raunverulega þýðingu og merkingu og eiga erindi. Slíkt námsmat ber keim af raunverulegum viðfangsefnum, en líkist ekki hefðbundnum prófum.

• Viðfangsefnin reyna á hugsun og að beitt sé víðtækri þekkingu. Lögð er rík áhersla á að gefa nemendum sem best til kynna hvað lagt er til grundvallar matinu þannig að þeim sé sem best ljóst að hverju er keppt. Í þessu felst að í heildrænu námsmati er áhersla lögð á að matið gefi til kynna að hverju sé mikilsvert að keppa í stað þess að meginatriðið sé að mæla alla á sömu stikunni.

Frammistöðumat og rauntengt mat (Performance Assessment)

• Felur í sér mat á hæfileikum sem ógerlegt er að meta með skriflegu prófi

• Dæmi: verkleg eðlisfræði, beiting tungumáls í samskiptum, lausn stórra samsettra verkefna í stærðfræði, flutningur tónlistar, leiklistar og svo frv.

• Útvíkkun á flokkunarkerfi Blooms: kunnátta, leikni, viðhorf, tilfinningar, samskiptafærni

• Mikilvægt að skilgreina “performance outcomes”• Getur falið í sér “ferli” eða “afrakstur” eða hvort

tveggja.MÞ 04

Frammistöðumati fylgja eftirfarandi kostir og gallar

• Kostir

• Getur metið flóknari niðurstöður og hæfileika en skrifleg próf gera

• Útvegar nákvæmt, endanlegt mat, meðal annars á líkamlegri og munnlegri tjáningu

• Gefur nemendum meiri hvatningu með því að staðfesta markmið og gerir lærdóm þýðingarmeiri í þeirra augum

• Gerir lærdóm að nærtækari og raunverulegri aðstæðum.

• Gallar

• Tímafrekt ferli sem kostar mikla vinnu

• Getur verið mjög huglægt, (óáreiðanlegt)

• Leggja verður áherslu á einstaklingsvinnu frekar en hópvinnu, hafa einstaklinginn í fyrirrúmi

(Gronlund. 2003:139-143).

Í þýðingu Erlu Kristjánsdóttur á Armstrong er “Authentic assessment” nefnt “rauntengt mat”. Um rauntengt mat segir Armstrong:

• ,,Besta myndin af hæfni nemenda í námsgreinum skólans fæst með því að fylgjast með nemendum leysa þrautir eða hanna hluti við raunsannar aðstæður.” (sjá nánar 10. kafla). Þar kemur einnig fram að athugun sé mikilvægasta forsenda rauntengds mats. Næst mikilvægust er heimildasöfnun þar sem ,,skrá má frammistöðu nemenda á fjölbreyttan hátt” (bls 100-101).

Hvað þarf að hafa í huga við námsmat?

• Nota fjölbreyttar matsaðferðir• Þekkja kosti og galla hverrar matsaðferðar• Miða matið við námið og kennsluna• Markmið eru forsenda námsmats

Hvaða þætti er hægt að meta?

• Athugið markmið námsgreina

VirkniÁhugi

Frágangurá

verkefnum

Hugkvæmni

Fer eftir fyrirmælum

FramfarirSamvinna

Aflar upplýsinga

Umgengni

Dæmi úr skólastofunni

Samvinna Samþætting námsgreina

• Íslenska• Samfélagsfræði• Upplýsinga- og

tæknimennt• Listgreinar• Lífsleikni

Mat á hópstarfi

• Virkniathuganir• Matslisti til greiningar og mats í umræðum• Viðhorfakönnun• Sjálfsmat• Mat kennara á flutningi og niðurstöðum• Jafningjamat á flutningi og niðurstöðum

Hverjir meta?

• Lögð er áhersla á að sem flestir aðilar komi að matinu. Kennarar í mismunandi greinum vinni saman, kennarar hafi samráð þvert á árganga, skólastjórnendur séu hafðir með í ráðum, sérfræðingar séu kallaðir til eftir því sem unnt er og álits foreldra leitað (sjá t.d. Cole 1995:7).

Birting niðurstaðna

• Hvernig?

tölur

umsagnir

viðtöl

myndir

myndbönd ....

Þáttur nemenda í námsmatiÚr grein Ingvars Sigurgeirssonar:

• Lögð er áhersla á að nemendur taki virkan þátt í matinu og taki þannig nokkra ábyrgð á eigin námi. Af þessu leiðir að áhersla er lögð á sjálfsmat og jafningjamat:– All performance assessments require students to structure the

assessment task, apply information, construct responces, and, in many cases, explain the process by which they arrive at the answer .../ Allt frammistöðunámsmat (performance assessments) gerir þær kröfur til nemenda að þeir móti úrlausn sína sjálfir, noti upplýsingar og byggi sjálfir upp svörin, og útskýri, ef svo ber undir, hvernig þeir komust að niðurstöðu ...

(Khattri og Sweet 1996:5)

Gildi þess að nemendur taki þátt í námsmati

• Nemendur skilja betur til hvers er ætlast• Sjálfsmat er þroskandi viðfangsefni• Mat á öðrum krefst ábyrgrar afstöðu• Mat nemenda veitir kennara ýmsar

eftirsóknarverðar upplýsingar

(Hafdís Guðjónsdóttir KHÍ)

Hvað eru verkmöppur?

• Möppurnar eru lýsing á leið sem hægt er að fara til að safna upplýsingum um nám nemenda sem hefðbundið námsmat nær ekki yfir. Það metur frammistöðu þeirra í því umhverfi sem námið fer fram í og er því rauntengt námsmat.

Hvað sýnir verkmappa?

1. Námsferli í ákveðinn tíma• 2. Núverandi besta verk nemanda• 3. Samanburð á besta verki nemanda við fyrri verk hans• 4. Þróun og leikni í sjálfsmati• 5. Sýnir hvað nemandinn hugsar þegar hann lærir• 6. Stöðu einstaklings • 7. Skýra sönnun til foreldra og annarra um að nám hafi

farið fram• 8. Samvinnu kennara og nemanda

(Gronlund 2003:158)

Gildi verkmöppu

• Felst í fjölbreytni þeirra gagna sem safnað er til að sýna hvað og hvernig nám hefur farið fram. Það getur falið í sér fjölbreytt námsmat s.s. sjálfsmat, jafningjamat, kennaramat, foreldramat, skráningu á vinnuferli, skýrslur, gátlista, umsagnir, frásagnir, sjálfstæð viðfangsefni og fl.

Hvað ber að hafa í huga þegar notkun sýnismappa er ákveðin?

• 1. Hver er tilgangurinn?• 2. Hvers konar verkefni á mappan að innihalda?• 3. Leiðbeiningar um val og mat á verkum

nemenda• 4. Söfnun verkefna og notkun á möppunni• 5. Mat á sýnismöppunni

(Gronlund 2003:159)

Viðmið við mat á möppu

• Hefur tilgangi með notkun möppunnar verið náð?• Sýnir mappan fjölbreytt dæmi um nám?• Inniheldur mappan flókin verkefni sem sem nemendur

geta leyst á raunverulegan hátt?• Inniheldur hún sjálfsmat nemenda• Gerir mappan nemendum fært að ákvarða námsferli og

sýna hvar nemendur eru staddir?• Sýnir mappan þátttöku nemenda og ábyrgð?

Frh.

• Eru leiðbeiningar um þátttöku nemenda?• Inniheldur mappan námsmat byggt á skýrum

viðmiðum?• Kemur gagnvirkni kennslu og mats fram?

Hvað ber að hafa í huga þegar notkun sýnismappa er ákveðin?

• 1. Hver er tilgangurinn?• 2. Hvers konar verkefni á mappan að

innihalda?• 3. Leiðbeiningar um val og mat á verkum

nemenda• 4. Söfnun verkefna og notkun á möppunni• 5. Mat á sýnismöppunni

(Gronlund 2003)

Sýnismappa - kostir

• 1. Yfirsýn yfir námsferil auðveld• 2. Að beina sjónum að bestu verkum

nemenda hefur jákvæð áhrif á nám• 3. Að bera verk nemanda saman við fyrri

verk hans hefur betri áhrif en að bera þau saman við verk annarra

(Gronlund 2003)

Mat á sýnismöppum/verkmöppum nemendaNafn nemanda __________________bekkur ____Námsgrein _____________________önn ______

4 3 2 1 Skilningur á viðfangsefni/hugtökum

4 3 2 1 Hvernig upplýsingar eru settar fram

4 3 2 1 Hæfileiki til að færa rök

4 3 2 1 Skrift

4 3 2 1 Mælskulist

4 3 2 1 Hæfileiki í að leysa þrautir/vandamál

4 3 2 1 Frammistaða

4 3 2 1 Samskiptahæfileiki

4 3 2 1 Sjálfsmat

4 3 2 1 Þátttaka og ábyrgð

4 3 2 1 Sjálfstæð vinnubrögð

Matskvarði

• 4 = Framúrskarandi framfarir  -  • 3 = Góðar framfarir  -  • 2 = Viðunandi framfarir  -  • 1 = óviðunandi

(Gronlund. 2003:165)

Alhliða námsmat

Vefur Guðrúnar Pétursdóttur um

alhliða námsmat

• http://www.islandia.is/sigtun2/namsmatid/frammistmat.htm