Sprawozdanie z realizacji zadań

z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej

za 2016 rok

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie

marzec 2017

1

Wprowadzenie

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

wprowadziła od 1 stycznia 2012 r. nowe obowiązki sprawozdawcze wynikające z zapisów:

• art. 76 ust. 4 pkt 15 ustawy - organizator rodzinnej pieczy zastępczej przedstawia

staroście i radzie powiatu coroczne sprawozdanie z efektów pracy;

• art. 179 ust. 1 ustawy - wójt składa radzie gminy, roczne sprawozdanie

z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawia potrzeby związane

z realizacją zadań;

• art. 182 ust. 5 ustawy - kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa

zarządowi powiatu coroczne sprawozdanie z działalności powiatowego centrum

pomocy rodzinie oraz przedstawia zestawienie potrzeb w zakresie systemu pieczy

zastępczej.

Sprawozdanie ma na celu przedstawienie działań podejmowanych w zakresie

wspierania rodzin i systemu pieczy zastępczej w 2016 r. a także wskazanie istniejących

problemów, potrzeb i dalszych kierunków działań w tym obszarze.

2

Spis treści:

I. Wspieranie rodziny.………………………………………………………………….. 3

1. Działalność Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej

w zakresie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej………..

3

1.1. Poradnictwo specjalistyczne…………………………………………….. 3

1.2. Interwencja kryzysowa………………………………………………….. 4

1.3. Mieszkania chronione…………………………………………………… 5

1.4. Działania realizowane na rzecz kandydatów do pełnienia funkcji

rodzinnej pieczy zastępczej………………………………………………

6

2. Zespół do Spraw Asysty Rodzinnej ...…………………………………………. 8

3. Placówki wsparcia dziennego………………………………………………….. 24

4. Dodatkowe formy wspierania rodziny…………………………………………. 26

II. Zadania Organizatora Pieczy Zastępczej…………………………………………….. 28

III. System pieczy zastępczej…………………………………………………………….. 35

1. Rodzinna piecza zastępcza…………………………………………………….. 36

1.1. Prowadzenie postępowań administracyjnych mających na celu ustalenie

opłaty rodzicom biologicznym dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej.

39

2. Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej…………………………………… 41

3. Rodziny pomocowe…………………………………………………………….. 42

4. Instytucjonalna piecza zastępcza………………………………………………. 43

4.1. Postępowania administracyjne dotyczące ustalania odpłatności rodziców

biologicznych za pobyt dzieci w instytucjonalnej pieczy

zastępczej…………………………………………………………………

45

4.2. Koszty utrzymania dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo -

wychowawczej……………………………………………………………

46

IV. Usamodzielnienia…………………………………………………………………….. 47

1. Przyznawanie świadczeń wychowankom pieczy zastępczej oraz wychowankom

innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej ……………….

47

2. Organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym - wychowankom pieczy

zastępczej oraz wychowankom innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy o

pomocy społecznej przez wspieranie procesu usamodzielnienia………………..

48

V. Zestawienie potrzeb……………………………………………………………………. 50

3

I. Wspieranie rodziny

Rodzina stanowi wyjątkowe i niepowtarzalne środowisko - wspólnotę miłości

i solidarności - niezbędną dla prawidłowego rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego

dziecka, jedyną pod względem możliwości wychowywania, nauczania i przekazywania

wartości.

Wartość rodziny jest wartością bezcenną. Dobrej rodziny w procesie wychowania

i wzrastania dzieci i młodzieży nie można zastąpić niczym innym, dlatego polityka państwa

oraz działania wielu instytucji samorządowych, w tym Miejskiego Ośrodka Pomocy

Społecznej, a także szeregu organizacji pozarządowych, nakierowane są na pomoc udzielaną

rodzinie i w rodzinie.

W sytuacjach kryzysowych, gdy rodzina nie jest w stanie poradzić sobie z problemami,

nie potrafi zajmować się dzieckiem, zachodzi konieczność udzielenia jej pomocy, wsparcia

lub interwencji z zewnątrz. W tych wyjątkowych sytuacjach zgodnie z Konstytucją RP -

art. 72 ust 2 - dziecko ma prawo do pomocy, w tym do pomocy w formie pieczy zastępczej:

„Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz

publicznych”.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie udziela bezpłatnej pomocy

i wsparcia rodzinom z terenu Rzeszowa w formie:

1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;

2) terapii i mediacji;

3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;

4) pomocy prawnej w szczególności w zakresie prawa rodzinnego;

5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz

zapobieganie izolacji.

1. Działalność Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej

1.1. Poradnictwo specjalistyczne

Konsultacje i poradnictwo specjalistyczne realizowane jest w Miejskim Ośrodku

Pomocy Społecznej przez pracowników Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji

Kryzysowej. Wsparcie psychologiczne, pedagogiczne w zakresie przemocy i rozwiązywania

kryzysów udzielane jest indywidualnie, grupowo oraz w formie spotkań rodzinnych.

Dodatkowe wsparcie stanowi poradnictwo prawne.

4

W celu zwiększenia dostępności do poradnictwa specjalistycznego, usługa realizowana

była od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:30 do 20:00.

Obecnie czas oczekiwania na korzystanie z poradnictwa specjalistycznego w formie

poradnictwa psychologicznego i rodzinnego nie przekracza tygodnia, a poradnictwa

prawnego nie trwa dłużej niż dwa tygodnie.

Bieżącemu zaspakajaniu potrzeb w zakresie poradnictwa specjalistycznego służy

systematyczne rozwijanie zespołu specjalistów świadczących poradnictwo. Obecnie

poradnictwo specjalistyczne prowadzone jest przez 4 psychologów i 1 prawnika, wspieranych

przez 4 pracowników socjalnych, 4 osoby zatrudniane w formie umowy zlecenia

do pełnienia dyżurów nocnych i weekendowych oraz kierownika OPSIK.

Wsparciem w formie poradnictwa specjalistycznego w 2016 r. objętych zostało

907 rodzin (2330 osób). Ponad 94% z nich to rodziny naturalne, 6% (54 rodziny) stanowiły

rodziny zastępcze.

Z poradnictwa psychologicznego i rodzinnego skorzystało 357 rodzin, natomiast

wsparcie prawne otrzymało 550 rodzin. Poradnictwo psychologiczne i rodzinne prowadzone

jest w formie konsultacji psychologicznych, których częstotliwość uzależniona jest

od indywidualnych potrzeb klienta i trwa od 1 spotkania do nawet kilkudziesięciu sesji.

Poradnictwo prawne prowadzone jest przez radcę prawnego w wymiarze 25 godzin

tygodniowo. W 2016 r. dla 550 rodzin przeprowadzono ponad osiemset konsultacji prawnych.

Dodatkowo 12 rodzin korzystających z poradnictwa psychologicznego skorzystało

z terapii, w tym trzy rodziny z terapii rodzinnej, która udzielana jest tylko i wyłącznie

w indywidualnych przypadkach gdy przekierowanie osoby do instytucji terapeutycznej poza

OPSiIK nie jest wskazane.

W celu świadczenia wysokiej jakości usług adekwatnych do potrzeb klientów,

pracownicy OPSiIK stale podnoszą swoje kwalifikacje poprzez udział w szkoleniach

i cyklicznej comiesięcznej superwizji.

1.2. Interwencja kryzysowa

Pracownicy Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej

podejmują również działania na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu w formie

interwencji kryzysowej. Celem pomocy jest przywrócenie równowagi psychicznej

i umiejętności samodzielnego radzenia sobie z trudnościami, a tym samym zapobieganie

przejściu sytuacji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej.

5

Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia

emocjonalnego, budowaniu poczucia bezpieczeństwa oraz redukowaniu lęku.

Z pomocy w formie interwencji kryzysowej korzystają osoby i rodziny znajdujące się

w sytuacjach kryzysowych m. in.: doświadczające przemocy, ofiary przestępstw, rodziny

osób uzależnionych, osoby znajdujące się w krytycznej sytuacji życiowej spowodowanej

zdarzeniami losowymi i innymi czynnikami zewnętrznymi.

W 2016 r. ze wsparcia w formie interwencji kryzysowej skorzystały 24 rodziny

(91 osób) z czego 8 rodzin - 15 osób (6 kobiet z 7 dziećmi oraz dwóch mężczyzn) skorzystało

dodatkowo ze schronienia w pokojach interwencyjnych. Schronienie udzielane jest na okres

do 3 miesięcy osobom znajdującym się w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia w związku

z występowaniem przemocy w rodzinie. Wsparcie w formie interwencji kryzysowej, w tym

udzielenie schronienia w pokojach interwencyjnych prowadzone jest przez 7 dni w tygodniu

24 godziny na dobę.

1.3. Mieszkania chronione

Pełnoletni wychowankowie rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej

w ramach indywidualnego programu usamodzielnienia mogą otrzymać wsparcie w formie

skierowania do mieszkania chronionego. W strukturach MOPS funkcjonują dwa mieszkania

chronione dla 4 wychowanków. Czas pobytu w mieszkaniu chronionym zależy

od indywidualnych potrzeb wychowanka ustalanych podczas spotkania wychowanka

z pracownikiem socjalnym i określany jest do momentu uzyskania możliwości samodzielnego

funkcjonowania w środowisku. W Rzeszowie wychowanek opuszcza mieszkanie chronione

najczęściej po otrzymaniu mieszkania z zasobów Biura Gospodarki Mieniem Miasta

Rzeszowa. W trakcie pobytu w mieszkaniu chronionym osoby otrzymują wsparcie w formie

poradnictwa specjalistycznego w zakresie pomocy w rozwiązywaniu bieżących problemów

psychologicznych i prawnych. Jest to pomoc pracownika socjalnego obejmująca

przygotowanie do samodzielnego funkcjonowania w dorosłym życiu poprzez wsparcie

w załatwianiu spraw urzędowych, zdrowotnych, prowadzenie treningów kulinarnych oraz

planowania i zarządzania osobistym budżetem, pomoc w uzyskaniu mieszkania, a także

wsparcie w innych potrzebach zgłaszanych przez mieszkańców. W 2016 r. 4 mieszkańców

mieszkań chronionych skorzystało łącznie z około stu konsultacji.

Łącznie z pokoi interwencyjnych i mieszkań chronionych w 2016 r. skorzystało

19 osób w wymiarze 1089 osobodni.

6

1.4. Działania realizowane na rzecz kandydatów do pełnienia funkcji rodzinnej

pieczy zastępczej

1) Kwalifikacja kandydatów na rodziny zastępcze, której celem jest sporządzenie opinii

o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Opinia

wystawiana jest przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe

magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie w poradnictwie

rodzinnym. Opinia sporządzona jest na podstawie szczegółowej diagnozy psychologicznej

kandydatów z wykorzystaniem następujących metod diagnostycznych:

– do badania osobowości wykorzystywane są testy:

NEO-PI-R;

NEO-FFI;

Kwestionariusz Osobowości Cattela 16 PF;

Kwestionariusz Osobowości EPQ-R;

Minesocki Inwentarz Osobowości MMPI-2;

– postawy wychowawcze diagnozowane są:

Skalą Postaw Rodzicielskich Plopa;

Kwestionariuszem dla Rodziców Ziemskiej;

– do analizy sfery emocjonalnej wykorzystywane są:

Test Zdań Niedokończonych RISB;

Inwentarz Stanu i Cechy Lęku Stai;

Wielowymiarowy Inwentarz do Radzenia Sobie ze Stresem COPE;

Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego LBQ;

– inteligencja i sfera emocjonalna badana jest z wykorzystaniem:

Testu WAIS-R;

Testu Matryc Ravena;

Testu Pamięci Wzrokowej Bentona;

– funkcjonowanie rodziny i panujących w niej relacji poddawane jest analizie

na podstawie:

Testu rysunku rodziny;

Skali Oceny Rodziny;

Kwestionariusza Komunikacji Małżeńskiej;

Kwestionariusza Stylów Przywiązaniowych.

7

W 2016 r. Zespół do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej skierował do OPSiIK

13 rodzin - 24 osoby – jako kandydatów do pełnienia funkcji rodzin zastępczych - w celu

przeprowadzenia kwalifikacji. Proces wydawania opinii dla jednej osoby odbywa się

w trakcie od 4 do 7 spotkań z psychologiem, podczas których prowadzone są rozmowy,

wywiady i testy mające na celu przeprowadzenie pełnej diagnozy kandydatów. Następnie

na podstawie zgromadzonego materiału psycholog opracowuje pisemną opinię

o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Pełna

diagnoza jednego kandydata, na którą składają się spotkania z kandydatem i opracowanie

opinii trwa około 10 godzin pracy psychologa. W 2016 r. wydanych zostało 7

pozytywnych opinii kandydatów.

Zgodnie z zapisem ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, rodziny

zastępcze zawodowe i niezawodowe oraz prowadzący rodzinny dom dziecka

są zobowiązane do przedstawienia co 2 lata opinii o posiadaniu predyspozycji i motywacji

do pełnienia powierzonej funkcji. Pracownicy OPSiIK w 2016 r. przeprowadzili badania

psychologiczne i wydali opinie 10 takim rodzinom.

2) Szkolenia dla kandydatów realizowane są w formie grupowej i indywidualnej. Szkolenia

dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej są źródłem informacji i pomocy

jak być dobrym rodzicem zastępczym. Proces ten obejmuje edukację mającą na celu

zdobycie odpowiedniej wiedzy i umiejętności niezbędnych do sprawowania opieki

zastępczej. Pracownicy OPSiIK realizują szkolenia na podstawie autorskiego programu

przygotowanego przez pracowników Zespołu do spraw Organizacji Pieczy Zastępczej oraz

OPSiIK zaakceptowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Program

obejmuje łącznie 60 godzin zajęć, z czego pracownicy OPSiIK realizują następujące bloki

tematyczne:

Rodzina naturalna dziecka - jak z dzieckiem o niej rozmawiać (2 godziny);

Rozwój więzi emocjonalnych u dziecka przyjętego do rodziny zastępczej

(2 godziny);

Mity i stereotypy obrazu dziecka wychowywanego w pieczy zastępczej

(1 godzina);

Rozłąka dziecka z rodzicami naturalnymi a jego funkcjonowanie w rodzinie

zastępczej (2 godziny);

Dysfunkcyjność naturalnego środowiska rodzinnego od strony przeżyć

i doświadczeń dziecka (3 godziny);

8

Jak skutecznie komunikować się z dzieckiem? (4 godziny);

Występowanie przemocy w rodzinie (4 godziny);

Metoda Video Home Training (2 godziny);

Rozwój dziecka a zaspokajanie jego potrzeb (2,5 godziny);

Kompensacje opóźnień i deficytów rozwojowych dzieci i młodzieży. Sposoby

stymulacji i aktywizacji dzieci do prawidłowego rozwoju (2,5 godziny).

W 2016 r. w związku z brakiem rodzin zakwalifikowanych do udziału

w szkoleniach, szkolenia nie były realizowane.

2. Zespół do Spraw Asysty Rodzinnej

Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, wobec rodzin

przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze gmina podejmuje działania zmierzające

do zapewnienia wsparcia, które polega w szczególności na:

analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu

w rodzinie;

wzmocnieniu roli funkcji rodziny;

rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;

podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;

pomocy w integracji rodziny;

przezwyciężaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;

dążeniu do reintegracji rodziny.

W katalogu usług Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej znajduje się dodatkowe

wsparcie adresowane do rodzin przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze

w postaci asystenta rodziny. Praca asystentów rodziny wpisuje się w priorytetowe działania

polityki społecznej miasta, w szczególności w zakresie wyrównywania szans osób

zagrożonych i wykluczonych społecznie jako nowy model pracy środowiskowej,

zapewniający utrzymanie dzieci w ich naturalnych środowiskach.

Zadania z zakresu wsparcia rodziny przeżywającej trudności opiekuńczo-wychowawcze

realizowane są przez pracowników Zespołu do Spraw Asysty Rodzinnej Miejskiego Ośrodka

Pomocy Społecznej w Rzeszowie i polegają na:

opracowaniu i realizacji planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny

i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;

9

opracowaniu we współpracy z członkami rodzin, w konsultacji z pracownikiem

socjalnym i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną,

który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy

zastępczej;

udzielaniu pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym

w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;

udzielaniu pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;

udzielaniu pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;

udzielaniu pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych

z dziećmi;

wspieraniu aktywności społecznej rodzin;

udzielaniu wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach

psychoedukacyjnych;

prowadzeniu indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;

sporządzaniu na wniosek sądu opinii o rodzinie i jej członkach;

współpracy z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa

w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Asystent rodziny pełni funkcję pomocnika, mediatora i doradcy, towarzyszy,

wspiera oraz aktywizuje rodzinę. Podejmuje również działania zmierzające do poprawy

wzajemnych relacji wewnątrz rodziny, motywuje do dokonywania pozytywnych zmian,

m. in. w kwestii poczucia własnej sprawczości, modeluje prawidłowe zachowania,

wzmacnia pozytywnie poczynione już zmiany. Towarzyszy rodzinie w poszukiwaniach

rozwiązań w trudnych sytuacjach życiowych z wykorzystaniem mocnych stron członków

rodziny, zasobów rodziny dalszej, społeczności lokalnej i zasobów instytucjonalnych.

Asystent przyjmuje rolę „przyjaciela specjalnego” i przewodnika w rozwoju, którego

celem jest przywrócenie stabilnej sytuacji rodzinnej.

W skład Zespołu ds. Asysty Rodzinnej w 2016 r. wchodzą koordynator Zespołu

oraz 6 asystentów rodziny. Są to pedagodzy, specjaliści pracy socjalnej, psycholog,

oligofrenik, socjolog.

Przystępując do resortowego programu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej

na 2016 r. „Asystent Rodziny” Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie pozyskał

środki finansowe na zatrudnienie asystentów rodziny na okres od stycznia do grudnia 2016 r.

10

Koszt zatrudnienia asystentów rodziny w 2016 r. wraz z pochodnymi wyniósł 247 273,36 zł:

dofinansowanie z budżetu rządowego - 118 500,00 zł;

dofinansowanie z budżetu samorządowego - 128 773,36 zł.

W 2016 r. Zespół do Spraw Asysty Rodzinnej objął pracą łącznie 62 rodziny

z trzech grup. Byli to rodzice biologiczni:

dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej;

dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych;

zamieszkujący wraz z dziećmi na terenie miasta Rzeszowa.

Źródło: opracowanie własne

Asystent rodziny koncentruje się na rodzinie jako systemie, stąd też pod bezpośrednim

wpływem pracy asystentów rodziny znalazło się 62 rodziny tj. 325 osób – w tym 158 dzieci.

Byli to rodzice objęci wsparciem asystenta rodziny, ich dzieci, dziadkowie oraz wspólnie

zamieszkujący krewni.

Wśród rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny, spora część znajduje

się od wielu lat w systemie pomocy społecznej. Borykają się one z niepełnosprawnościami,

przewlekłymi chorobami somatycznymi, psychicznymi i/lub uzależnieniem od substancji

psychoaktywnych. Są to również rodziny o niskim statusie społecznym, ubogie, często

długotrwale bezrobotne. Trudnościom opiekuńczo-wychowawczym często towarzyszy

upośledzenie umysłowe rodzica lub inne dysfunkcje w znaczący sposób zmieniające

właściwe postrzeganie rzeczywistości.

74%

10%

16%

Typy rodzin obiętych wsparciem Zespołu ds. Asysty Rodzinnej

Rodzice zamieszkujący wrazz dziećmi

Rodzice biologiczni dzieciumieszczonych w pieczyzastępczej

Rodzice biologiczni dzieciumieszczonych winstytucjonalnej pieczyzastępczej

11

Do częstych problemów, z którymi asystent rodziny pracuje, należą również:

dysfunkcyjny przekaz międzypokoleniowy;

doświadczanie w przeszłości i/lub teraźniejszości przemocy (w tym seksualnej);

konflikty z prawem;

problemy emocjonalne (w tym znacząco zaniżone poczucie własnej wartości);

niski poziom umiejętności załatwiania spraw urzędowych (nabyta bezradność);

brak wiary w możliwość poprawy (negatywne doświadczenia w procesie zmiany);

niskie poczucie sprawczości oraz swojej kompetencji;

zerwane więzi rodzinne.

Wśród rodzin objętych wsparciem asystenta są rodziny zgłaszające się dobrowolnie do

współpracy oraz rodziny zobowiązane do współpracy z asystentem rodziny na mocy

postanowienia Sądu Rodzinnego.

Źródło: opracowanie własne

Intensywność pracy z rodziną charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem w zależności

od analizowanego przedziału czasowego. Pierwsze miesiące współpracy wymagają

największego zaangażowania, zarówno asystenta, jak i poszczególnych członków rodziny.

Początki pracy asystenta obejmują rozpoznanie potrzeb klientów i ocenę sytuacji rodziny

z perspektywy jej członków oraz obiektywną diagnozę potrzeb i potencjalnych możliwości

rodziny. Działania te skutkują stworzeniem planu pracy z rodziną. Stopniowa realizacja zadań

05

101520253035404550

Rodzicezamieszkujący wraz

z dziećmi

Rodzice biologicznidzieci

umieszczonych wpieczy zastępczej

Rodzice biologicznidzieci

umieszczonych winstytucjonalnejpieczy zastępczej

46

610

30

1 2

rodziny współpracującez asystentem rodzinydobrowolnie

rodziny współpracującez asystentem rodziny namocy PostanowieniaSądu Rodzinnego

Typy rodzin objętych wsparciem Zespołu ds. Asysty

Rodzinnej

12

wynikających z planu pracy z rodziną prowadzi z czasem do usamodzielniania się rodzin

i minimalizowania roli asystenta. Wówczas asystent monitoruje działania rodziny dokonując

ich okresowej oceny, aż do bezpiecznego poziomu usamodzielnienia się rodziny. Przeciętny

czas pracy asystenta rodziny z rodziną wynosi 22 miesiące.

Jedną z inicjatyw, którą zainicjował i prowadzi Zespół ds. Asysty Rodzinnej,

jest praca w diadzie asystenckiej. Formuła tej pracy prowadzona jest w środowiskach

o szczególnie złożonej sytuacji, w której rodziny zmagają się z wieloma problemami,

tj. ubóstwem, bezrobociem, uzależnieniami, chorobami psychicznymi, przemocą, itp. Dzięki

takiemu rozwiązaniu możliwa jest pełna diagnoza potrzeb rodziny i stopniowe

ich zaspakajanie. W ramach pracy Zespołu do Spraw Asysty Rodzinnej jednym z narzędzi

w pracy z Klientem jest „Narada Grupy Rodzinnej”, w której udział biorą rodzice dzieci,

z różnych powodów (rozwód, zamieszkiwanie oddzielne, wieloletni konflikt, trudności

w komunikacji, itp.) niezdolni na danym etapie funkcjonowania rodziny, do zabezpieczania

potrzeb dzieci. Celem „Narady Grupy Rodzinnej” jest odbudowanie i uregulowanie zasad

kontaktu z dziećmi, ustalenie między rodzicami zasad przepływu informacji dotyczących

dzieci, poprawa komunikacji pomiędzy dorosłymi oraz przeniesienie koncentracji uwagi

dorosłych z wzajemnego konfliktu na potrzeby dzieci. W trakcie spotkania rodzina

przedstawia swoje wzajemne oczekiwania i potrzeby. Efektem pracy w ramach „Narady

Grupy Rodzinnej” jest ustalenie i ujednolicenie działań wychowawczych rodziców,

opracowanie planu działania dostosowanego do aktualnych potrzeb rodziny.

Poza pracą indywidualną z Klientem i pracą w ramach „Narady Grupy Rodzinnej”,

Klienci Zespołu do Spraw Asysty Rodzinnej mogą także korzystać z warsztatów kompetencji

rodzicielskich organizowanych przez Zespół Asysty Rodzinnej z cyklu „Rodzicem być”.

Warsztaty „Rodzicem być” są odpowiedzią na zidentyfikowane zarówno przez

pracownika socjalnego i asystenta rodziny deficyty w obszarze opiekuńczo-wychowawczym,

jak również potrzeby rodzin w zakresie prawidłowego funkcjonowania. Dotyczą one

najczęściej: stosowania właściwych metod wychowawczych, prawidłowej komunikacji

w rodzinie, pełnienia ról rodzicielskich, kształtowania wartości rodzinnych, potrzeb

wynikających z rozwoju dzieci. Tematyka warsztatów jest różnorodna, od pragmatycznych

umiejętności w prowadzeniu gospodarstwa domowego (pranie, sprzątanie, gospodarowanie

niskim budżetem), po warsztaty wymagające od Klientów większej samoświadomości

i autorefleksji, np. praca nad stylami wychowawczymi i przekazem transgeneracyjnym.

Udział Klientów w warsztacie przekłada się na poszerzenie wiedzy w danym obszarze,

nabycie nowych umiejętności w zakresie kompetencji społecznych oraz wzrost poczucia

13

własnej skuteczności. Dzięki nauce przez doświadczenie uczestnicy warsztatu mają

możliwość w życiu codziennym odnieść się do osobistych wspomnień związanych

ze skutecznym zaspakajaniem potrzeb dziecka i wpływać na jego harmonijny rozwój,

a w przyszłości samodzielność. Dzięki pozyskanym kontaktom i poczuciu wspólnoty

w doświadczaniu drobnych sukcesów, rodziny objęte wsparciem Zespołu ds. Asysty

Rodzinnej tworzą dla siebie swoistą grupę wsparcia, dzielą się własnym doświadczeniem oraz

umiejętnościami w danym zakresie.

Do udziału w warsztacie zapraszani są nie tylko Klienci Zespołu ds. Asysty

Rodzinnej, ale również inne rodziny objęte wsparciem Miejskiego Ośrodka Pomocy

Społecznej. W odpowiedzi na potrzeby rodzin Zespół ds. Asysty Rodzinnej nawiązał

współpracę z Teatrem „Maska” – udział w przedpremierowych spektaklach „Akademia Pana

Kleksa” i „Gra” oraz piknikach teatralnych oraz z Fundacją Ekologiczną „Arka” – udział

w happeningu ekologicznym „Zadbaj o klimat” na Rynku w Rzeszowie. W celu

uatrakcyjnienia spotkań warsztatowych zostali pozyskani sponsorzy: Grand Kebab i KFC,

którzy ufundowali poczęstunek i drobne upominki dla uczestników. Mając na uwadze

edukację dzieci oraz rodziców z zakresu bezpiecznego korzystania z internetu i gier

komputerowych, we współpracy z Siemacha SPOT, został zorganizowany warsztat

komputerowy.

W porównaniu do lat poprzednich wzrasta zainteresowanie i gotowość do aktywnego

udziału w oferowanych formach wsparcia, co może być wyznacznikiem wzrostu świadomości

i zaangażowania w podnoszenie kompetencji rodzicielskich klientów MOPS. Wymienione

działania to jedne z niewielu podjętych przez Zespół ds. Asysty Rodzinnej w 2016 r.

inicjatyw, których łącznie było 15.

Do pracy z rodzinami przeżywającymi trudności opiekuńczo-wychowawcze, Zespół

ds. Asysty Rodzinnej dodatkowo angażuje wolontariuszy, którzy wspierają dzieci

w opanowaniu podstaw programowych. Są nimi studenci Uniwersytetu Rzeszowskiego.

W trosce o profesjonalizację usługi, pracownicy Zespołu ds. Asysty Rodzinnej

korzystają z regularnej superwizji warsztatu pracy, która prowadzona jest przez

certyfikowanego superwizora Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. W odpowiedzi

na trudności wynikające z funkcjonowania rodzin współpracujących z asystentem, w 2016 r.

zapoczątkowano formę pracy poprzez team reflektujący z udziałem członków rodziny oraz

zaangażowanych służb. Team reflektujący jest również narzędziem superwizyjnym

moderowanym przez certyfikowanego superwizora psychoterapii.

14

W rodzinach z którymi realizowana była praca, asystent pomagał oraz towarzyszył w:

1) Wyrobieniu dokumentów - efekt:

wymiana dowodu osobistego - 1 osoba;

wyrobienie legitymacji szkolnej dziecku - 18 rodzin;

wyrobienie karty dużej rodziny - 3 rodziny;

uzyskanie zaświadczenia uprawniającego do darmowych przejazdów komunikacją

miejską (osoba zarejestrowana w PUP) - 18 osób;

2) Przygotowaniu i złożeniu w danej instytucji pism urzędowych różnego typu: podań,

wniosków, pozwów sądowych, odwołań, - efekt:

złożenie wniosku o dowód osobisty – 3 osoby;

uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności osoby dorosłej - 3 osoby;

złożenie odwołania od orzeczenia o stopniu niepełnosprawności do

Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności

w Województwie Podkarpackim - 1 osoba;

uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności dzieci - 3 osoby;

otrzymanie dodatku mieszkaniowego z Biura Świadczeń Rodzinnych - 7 rodzin;

rozłożenie na raty zadłużenia za mieszkanie - 3 rodziny;

spłata zadłużenia mieszkaniowego w części lub w całości - 4 rodziny;

złożenie wniosku o wymeldowanie osoby nie zamieszkującej w mieszkaniu -

1 rodzina;

złożenie wniosku o przydział lokalu socjalnego - 4 rodziny;

złożenie wniosku o przyśpieszenie przydziału lokalu socjalnego - 1 rodzina;

złożenie wniosku o rozłożenie zadłużenia w opłatach za prąd - 1 rodzina;

złożenie wniosku o zmianę zarządzeń opiekuńczych - 9 rodzin;

złożenie pozwu o alimenty na dzieci - 4 osoby;

złożenie pozwu o rozwód – 1 osoba;

złożenie wniosku o zaprzeczenie/ustalenie ojcostwa - 3 osoby;

pozyskanie świadczeń z Biura Świadczeń Rodzinnych (zasiłki rodzinne, fundusz

alimentacyjny, zasiłek pielęgnacyjny, dodatek mieszkaniowy) - 34 rodzin;

złożenie wniosku o stypendium szkolne - 2 rodziny;

złożenie wniosku o wyprawkę szkolną - 4 rodziny;

składanie oświadczeń u komornika w związku z zadłużeniem alimentacyjnym -

1 osoba;

15

złożenie u komornika sądowego wyroku alimentacyjnego - 1 osoba;

złożenie wniosku o zamianę kary pozbawienia wolności na system dozoru

elektronicznego – 1 osoba;

złożenie w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej wniosku o badanie dziecka -

15 rodzin;

złożenie zeznań na Komisariacie Policji – 4 osoby;

złożenie w prokuraturze zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa -

1 osoba;

złożenie w Sądzie Rodzinnym wniosku o zgodę na urlopowanie dziecka na czas

wolny od nauki szkolnej - 7 rodzin;

złożenie w Sądzie Rodzinnym wniosku o udostępnienie akt sprawy - 1 osoba;

złożenie w Sądzie Rodzinnym wniosku o badanie specjalistyczne dziecka

przebywającego w pieczy zastępczej - 1 rodzina;

złożenie wniosku o zwolnienie z kosztów pobytu dziecka w placówce opiekuńczo-

wychowawczej lub rodzinie zastępczej - 12 rodzin;

wnioskowanie w prokuraturze o zgodę na kontakt z osobą osadzoną w Zakładzie

Karnym - 1 osoba;

złożenie wniosku o rentę inwalidzką w ZUS - 4 osoby;

złożenie wniosku o wyznaczenie opiekuna w usamodzielnieniu po opuszczeniu

Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego – 2 rodziny;

złożenie wniosku w Sądzie Rodzinnym o powierzenie tymczasowej pieczy nad

dziećmi na czas toczącego się postępowania – 1 rodzina;

złożenie wniosku do Sądu Rodzinnego o zmianę miejsca zamieszkania dzieci –

1 osoba;

złożenie apelacji w Sądzie Okręgowym od postanowienia Sądu Rejonowego

umieszczającego dziecko w placówce opiekuńczo-wychowawczej – 1 rodzina;

złożenie wniosku w Sądzie o ustanowienie opiekuna prawnego dla dziecka

urodzonego przez małoletnią – 1 rodzina;

złożenie wniosku w Sądzie o zawieszenie obowiązku alimentacyjnego wobec

małoletnich – 1 osoba;

złożenie korekty zeznania podatkowego – 2 rodziny;

złożenie wniosku do Sądu Rodzinnego o pozbawienie władzy rodzicielskiej –

1 osoba;

16

zameldowanie dzieci w nowym miejscu ich zamieszkania – 1 rodzina.

3) Nawiązaniu kontaktów z innymi pracownikami instytucji społecznych, poradni

specjalistycznych, organizacji pozarządowych - efekt:

udział w rozprawie w Sądzie Rodzinnym (wydanie/zmiana zarządzeń

opiekuńczych) - 26 rodzin;

badanie rodziny/dziecka w Opiniodawczych Zespołach Specjalistów Sądowych

na wniosek Sądu Rodzinnego - 7 rodzin;

udział w rozprawie w Sądzie Rodzinnym o ustalenie kontaktów z dzieckiem

przebywającym w pieczy zastępczej - 2 rodziny;

udział w badaniu diagnozującym w kierunku uzależnienia w Prokuraturze -

1 osoba;

udział w badaniu diagnozującym w kierunku uzależnienia w Centrum Leczenia

Uzależnień – 2 osoby;

udział w rozprawie o zasądzenie/podniesienie alimentów - 7 rodzin;

udział w rozprawie o wyjawienie majątku – 2 rodziny;

udział w rozprawie karnej w charakterze świadka - 1 osoba;

konsultacja z pracownikami placówek opiekuńczo – wychowawczych - 13 rodzin;

konsultacja z pedagogiem szkoły - 30 rodzin;

konsultacja z dyrektorem szkoły - 15 rodzin;

kontakt z wychowawcą klasy - 34 rodziny;

konsultacja z psychologiem - 18 rodzin;

konsultacja z prawnikiem - 12 rodzin;

konsultacja z wychowawcą świetlicy - 10 rodzin;

konsultacja z kuratorem - 25 rodzin;

konsultacja w Regionalnym Ośrodku Rehabilitacyjno Edukacyjnym dla Dzieci

i Młodzieży im. Bł. Jana Pawła II - 7 rodzin;

konsultacja z pracownikiem BGM - 6 rodzin;

konsultacja z pracownikiem MZBM - 6 rodzin;

konsultacja z Klinicznym Odziałem Dziennym w miejscowości Zabór - 2 rodziny;

pobyt na Psychiatrycznym Oddziale Dziennym - 1 osoba;

konsultacja z Sędzią Sądu Rodzinnego - 9 rodzin;

konsultacja z Prezydentem Miasta - 6 rodzin;

wzmocnienie współpracy z pracownikiem socjalnym - 27 rodzin;

17

poszerzenie wiedzy na temat możliwych form i metod uzyskania wsparcia -

43 rodziny;

rozszerzenie kompetencji prowadzenia rozmów - 35 rodzin;

formułowanie problemów - 41 rodzin;

uzyskiwanie rzeczowych odpowiedzi - 45 rodzin;

pozyskanie orzeczenia o indywidualnym toku nauczania dla dziecka - 1 rodzina;

konsultacje logopedyczne - 5 rodzin.

4) Organizowaniu wsparcia materialnego w postaci nowej i używanej odzieży, mebli,

artykułów szkolnych, sprzętu gospodarstwa domowego - efekt:

skorzystanie z oferty akcji „Pomóż dzieciom przetrwać zimę” - 15 rodzin;

pozyskanie pomocy rzeczowej ze Stowarzyszenia Emaus - 3 rodziny;

uzyskanie artykułów szkolnych z akcji „Energetyczny tornister” - 4 rodziny;

skorzystanie ze wsparcia w ramach akcji „Szlachetna paczka” - 1 rodzina;

uzyskanie wsparcia ze strony środowiska lokalnego - 18 rodzin;

uzyskanie pomocy rzeczowo/finansowej z Caritas Diecezji Rzeszowskiej -

1 rodzina;

pozyskanie żywności z Banku Żywności oraz Caritas Diecezji Rzeszowskiej -

9 rodzin;

udział w spotkaniu z Mikołajem - 17 rodzin.

5) Rozwiązywaniu codziennych trudności poprzez zwiększanie kompetencji w zakresie

prowadzenia gospodarstwa domowego i załatwiania spraw urzędowych - efekt:

podniesienie umiejętności załatwiania spraw urzędowych - sąd, szkoła, spółdzielnia

mieszkaniowa, poradnia - 41 rodzin;

podniesienie umiejętności w organizacji dnia codziennego - 38 rodzin;

utrzymanie porządku w mieszkaniu - 38 rodzin;

zwiększenie świadomości w zakresie zdrowego żywienia i przygotowywania

posiłków - 33 rodziny;

dopilnowanie dzieci w realizowaniu obowiązków szkolnych - 37 rodzin;

poprawa wyników w nauce - 28 rodzin;

rozwój zainteresowań - 35 rodzin;

uczestnictwo dziecka w zajęciach przedszkolnych - 7 rodzin;

zapisanie dziecka do żłobka - 1 rodzina;

zapisanie dziecka do przedszkola - 9 rodzin.

18

6) Poprawie relacji wewnątrzrodzinnych - efekt:

uczestnictwo w terapii indywidualnej dorośli - 9 osób;

uczestnictwo w terapii indywidualnej dzieci - 19 osób;

uczestnictwo w terapii rodzinnej - 3 rodziny;

uczestnictwo w terapii małżeńskiej - 1 rodzina;

wzrost kompetencji w zakresie poprawnej komunikacji - 40 rodzin;

poprawa kontaktów i relacji rodzinnych - 36 rodzin;

poprawa kontaktów sąsiedzkich - 19 rodzin.

7) Podnoszeniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, budowaniu autorytetu rodziców

– efekt:

zwiększenie zaangażowania w aktywne spędzanie czasu z dzieckiem: zabawa,

spacer, wyjście na sanki, gra w szachy, układanie puzzli - 38 rodzin;

udział dzieci w konkursach plastycznych - 11 rodzin;

uczestnictwo w wypoczynku letnim - 19 rodzin;

urlopowanie dziecka z MOW - 9 rodzin;

uczestnictwo w wywiadówkach - 30 rodzin;

uzyskanie dostępu do dziennika elektronicznego - 22 rodziny;

umiejętność wydawania i egzekwowania poleceń od dzieci - 32 rodziny;

umiejętność okazywania miłości - 42 rodziny;

uświadomienie sobie problemów oraz zagrożeń - 40 rodzin;

poprawa komunikacji z dzieckiem - 40 rodzin;

uwrażliwienie na potrzeby dziecka - 44 rodziny;

zwiększenie wiedzy na temat faz rozwojowych dzieci - 41 rodzin;

zwiększenie udziału w życiu kulturalnym i społecznym - 27 rodzin;

aktywne spędzanie wolnego czasu w ramach możliwości finansowych rodziny

(muzeum dobranocek, trasa podziemna, kino) - 24 rodziny;

zwiększenie dbałości o kultywowanie tradycji i zwyczajów rodzinnych

integrujących rodzinę (np. obchodzenie dnia urodzin, pieczenie ciasta, symboliczne

prezenty, dobre słowo, itp.) - 35 rodzin;

pielęgnowanie tradycji chrześcijańskich (Chrzest dziecka, Pierwsza Komunia

Święta, Bierzmowanie, Święta Wielkanocne i Bożego Narodzenia) - 36 rodzin;

zorganizowanie pochówku dziecka - 1 rodzina;

udział rodzica i/lub dziadków w życiu szkolnym dziecka (udział w akademiach,

19

uroczystościach związanych z rozpoczęciem/zakończeniem roku szkolnego) -

27 rodzin;

utrzymanie kontaktu z dziećmi mieszkającymi oddzielnie - 27 rodzin;

udział rodzica z dzieckiem w rozmowie dyscyplinującej w Komendzie Miejskiej

Policji, Wydział ds. Nieletnich - 1 rodzina;

8) Podniesieniu poziomu higieny członków rodziny oraz estetyki wyglądu mieszkania -

efekt:

zmiana miejsca zamieszkania (przeprowadzka, przebudowa mieszkania) -

11 rodzin;

naprawa sprzętu gospodarstwa domowego - 14 rodzin;

malowanie mieszkania - 18 rodzin;

wymiana mebli i doposażenie mieszkania - 23 rodziny;

podział obowiązków domowych pomiędzy członków rodziny - 27 rodzin;

dbanie o estetyczny wygląd mieszkania - 32 rodziny;

wzrost dbałości o higienę osobistą i zdrowie członków rodziny - 32 rodziny;

remont łazienki - 1 rodzina.

9) Wzroście umiejętności gospodarowania budżetem domowym – efekt:

zwiększenie świadomości w zakresie priorytetów wydatków rodziny (ponoszenie

kosztów związanych z eksploatacją mieszkania) oraz racjonalizacja

gospodarowania posiadanymi środkami finansowymi - 29 rodzin;

usamodzielnienie się mieszkaniowe rodziny - 3 rodziny.

10) Odbudowaniu zdrowych postaw psychospołecznych - efekt:

wzmocnienie poczucia sprawczości, wiary w możliwość poprawy sytuacji, wzrost

poczucia kompetencji i włączenie w życie społeczne, zmiana postaw na

prospołeczne, złagodzenie zachowań agresywnych - 35 rodzin.

11) Zwiększaniu motywacji klientów do podnoszenia kwalifikacji zawodowych,

kontynuowania nauki, poszukiwania pracy - efekt:

zarejestrowanie w PUP - 5 osób;

utrzymanie statusu osoby bezrobotnej (systematyczne zgłaszanie się do PUP

w celu potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy) - 23 osoby;

złożenie odwołania do Wojewody Podkarpackiego o przywrócenie utraconego

statusu osoby bezrobotnej - 1 osoba;

aktywne poszukiwanie pracy (stworzenie CV, złożenie swojej oferty w agencjach

20

pośrednictwa pracy, rozmowy kwalifikacyjne, zamieszczenie ogłoszenia w gazecie

lokalnej, zapytania telefoniczne i osobiste o pracę, udział w targach pracy) -

17 osób;

podpisanie umowy dotyczącej udziału w projekcie „Czas na karierę”

w Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego - 3 osoby;

złożenie deklaracji udziału w projekcie w Ochotniczych Hufcach Pracy – 1 osoba;

rozmowy indywidualne z osobistym doradcą klienta - 2 osoby;

podjęcie pracy dorywczej - 13 osób;

podjęcie zatrudnienia na umowę o pracę - 8 osób;

uzupełnienie wykształcenia - 4 osoby;

ukończenie szkolenia w Centrum Integracji Społecznej - 1 osoba;

badanie u lekarza medycyny pracy - 8 osób.

Ponadto Asystent Rodziny za pomocą metod Podejścia Skoncentrowanego

na Rozwiązaniach i Wywiadu Motywującego pracował nad zwiększeniem

motywacji do podjęcia terapii uzależnień, terapii rodzinnej, przyjmowania leków -

efekt:

uczestnictwo w grupie AA - 6 osób;

uczestnictwo w terapii uzależnień, współuzależnienia - 6 osób;

uczestnictwo w terapii Krakowskiego Instytutu Psychoterapii realizowanego

w Siemacha SPOT w Rzeszowie - 8 osób;

prowadzenie ciąży przez ginekologa - 5 osób;

podjęcie leczenia specjalistycznego - rodzic (psychiatra, alergolog, chirurg

szczękowy, stomatolog, zabiegi rehabilitacyjne, urolog, neurolog, ginekolog) -

23 osoby;

regularny kontakt z pediatrą (w zależności od potrzeb, bilanse zdrowia, szczepienie

okresowe) - 40 rodzin;

leczenie specjalistyczne dziecka (psychiatra, pulmonolog, diabetolog, poradnia

preluksacyjna, lekarz rehabilitacji, nefrolog, chirurg) - 28 rodzin;

leczenie szpitalne dziecka, rodzica, rehabilitacja na oddziale, badania

specjalistyczne - 19 rodzin;

zakup sprzętu rehabilitacyjnego - 3 rodziny;

systematyczne przyjmowanie leków - 17 rodzin;

wyrobienie protezy zębowej - 2 osoby;

21

wyrobienie okularów - 3 rodziny;

diagnoza psychopatologiczna dziecka - 8 rodzin;

udział w zajęciach świetlicy socjoterapeutycznej i środowiskowej - 10 rodzin;

udział w zajęciach w domu kultury, w „Akademii Przyszłości” - 8 rodzin;

pomoc wolontariusza - 6 rodzin, 12 dzieci

Rezultaty pracy:

Indywidualna praca Asystenta Rodziny z rodzinami pozwoliła zaobserwować zmianę

poziomu motywacji klientów do podejmowania działań zmierzających ku zmianie ich sytuacji

życiowej. Zauważalne stało się zmniejszenie poczucia osamotnienia i bezsilności u rodzin,

zwiększenie koncentracji na przyszłości i przekonanie o kształtowaniu jej poprzez własne

decyzje. W klientach nastąpił wzrost wiary w możliwość przełamania trudności, często

przekazywanych międzypokoleniowo oraz w budowanie nowych modeli rodziny,

kształtujących wyższą jakość życia. Dzięki metodycznemu działaniu asystentów rodziny:

modelowaniu i komplementowaniu oraz poszukiwaniu zasobów u klientów nastąpił wzrost

ich poczucia własnej wartości oraz skuteczności w działaniu.

Podmiotowe podejście do klienta, tj. umożliwienie rodzinom uczestniczenia w procesie

pomocowym (współdecydowanie oraz współdziałanie) pozwoliło poszczególnym osobom

zbudować wyższe poczucie własnej wartości i osiągnąć samodzielność. Wśród wielu klientów

doszło do zmiany postawy wobec instytucji pomocy społecznej – przekierunkowania

z nastawienia roszczeniowego na własną aktywność i samodzielne poszukiwanie rozwiązań.

Aktywizacja środowiska lokalnego w pracy na rzecz rodziny miała na celu pobudzenie sił

i zasobów krewnych, przyjaciół, sąsiadów, a także instytucji publicznych czy organizacji

pożytku publicznego. W wyniku zaangażowania przez Asystenta Rodziny innych służb

w pracę na rzecz rodziny następuje propagowanie modelu pracy interdyscyplinarnej

i wzmocnienie umiejętności współpracy służb pomocowych.

Należy podkreślić, że idea pracy Asystentów Rodziny zakłada, iż w pracy z dzieckiem

i rodziną w pierwszej kolejności zabezpieczane są potrzeby dziecka, których realizacja

wpływa na jego harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową. Zarówno

Indywidualna praca asystenta z rodziną, jak również udział rodziny w zajęciach

warsztatowych z cyklu „Rodzicem być” i konsultacje klienta ze specjalistami z zakresu

wspierania rodziny przekładają się na poszerzenie wiedzy i umiejętności w ramach

kompetencji opiekuńczo-wychowawczych. Efektem pracy socjalno-wychowawczej z rodziną

jest nabywanie przez nią samodzielności życiowej, tj. poczucia sprawstwa, umiejętności

22

definiowania problemów i znajdowania ich rozwiązań. Rodziny objęte wsparciem w postaci

Asystenta Rodziny stopniowo przyswajają styl życia zgodny z obowiązującymi normami

społecznymi, które są powszechnie uznane za bezpieczne i optymalne dla rozwoju dzieci.

W 2016 r. Zespół do Spraw Asysty Rodziny zrealizował ustawowe działania

w postaci:

1. Wsparcia interdyscyplinarnego:

powołanie 15 zespołów w celu oceny zasadności przyznania rodzinie wsparcia

w postaci asystenta rodziny i rozdziału zadań w obszarze pracy z rodziną;

udział w 15 zespołach do spraw oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie

zastępczej;

udział w 9 zespołach do spraw oceny sytuacji dziecka przebywającego

w placówce opiekuńczo-wychowawczej z rodzin objętych wsparciem asystenta

rodziny,

udział w 18 Grupach Roboczych w Zespole Pracowników Socjalnych do Spraw

Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie;

powołanie 33 zespołów do spraw kompleksowej pomocy rodzinie z udziałem

członków rodziny mających na celu poszukiwanie rozwiązań i skoordynowanie

działań służb zaangażowanych w pracę z rodziną;

zorganizowanie 6 spotkań Narady Grupy Rodzinnej.

2. Poradnictwa specjalistycznego (konsultacje z prawnikiem, psychiatrą, psychologiem,

pedagogiem), umożliwienia uczestnictwa w terapii świadczonej przez terapeutów

z Krakowskiego Instytutu Psychoterapii w Siemacha SPOT - 5 rodzin.

3. Ścisłej współpracy z pracownikami socjalnymi - 27 rodzin.

4. Ścisłej współpracy z koordynatorami pieczy zastępczej - 6 rodzin.

5. Współpracy z pracownikami placówek opiekuńczo-wychowawczych - 10 rodzin.

6. Współpracy z pedagogami oraz wychowawcami klas - 34 rodziny.

7. Współpracy ze służbą zdrowia – lekarze, pielęgniarki, położne - 34 rodzin.

8. Współpracy z Policją - 18 rodzin.

9. Współpracy ze specjalistycznymi świetlicami - 10 rodzin.

10. Współpracy z Sądem Rodzinnym, Kuratorami Zawodowymi i Społecznymi II Zespołu

Kuratorskiej Służby Sądowej w sprawach rodzinnych i nieletnich Sądu Rejonowego

w Rzeszowie - 25 rodzin.

23

11. Współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy – indywidualnymi doradcami klienta -

2 osoby.

12. Współpracy z Rzeszowską Agencją Rozwoju Regionalnego - 3 osoby.

13. Współpracy z Miejskim Zespołem Żłobków - 1 rodzina.

14. Współpracy z Bankiem Żywności i Stowarzyszeniem „Rodzina Rodzin” - 9 rodzin.

15. Zaprezentowania modelu pracy asystenta rodziny studentom Uniwersytetu

Rzeszowskiego - 3 spotkania.

16. Wykonania badań do pracy dyplomowej w ramach podpisanego porozumienia

z Instytutem Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego - 1 osoba.

17. Umożliwienia odbycia praktyki zawodowej w ramach podpisanego porozumienia

z Instytutem Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego - 1 osoba.

18. Organizacji spotkań Asystentów Rodziny z Kuratorami Zawodowymi Sądu Rodzinnego -

1 spotkanie.

19. Organizacji spotkań Asystentów Rodziny z wolontariuszami - 1 spotkanie.

20. Organizacji warsztatów kompetencji rodzicielskich „Rodzicem być” - 15 warsztatów,

w których wzięło udział 91 rodziców, 115 dzieci.

21. Udziału w organizowanym przez Zespół Pieczy Zastępczej konkursie plastycznym

pt. „Wakacyjne radości” – 3 rodziny, 4 dzieci.

22. Nawiązania współpracy z wolontariuszami - 6 rodzin, 12 dzieci.

23. Organizacji Grupy Wymiany Doświadczeń asystentów rodziny z Podkarpacia -

4 spotkania.

24. Udziału w szkoleniach i konferencjach - 7 szkoleń.

25. Systematycznej superwizji Zespołu Asystentów - 10 spotkań, łączny czas trwania

23 i pół godziny.

Efektem działań Asystenta Rodziny była zmiana zarządzeń opiekuńczych wydanych przez

Sąd Rejonowy powodująca:

Odzyskanie opieki nad małoletnimi dziećmi:

powrót dzieci z placówki opiekuńczo - wychowawczej do środowiska

rodzinnego - 1 rodzina, 2 dzieci,

powrót dzieci z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego do środowiska

rodzinnego – 3 rodziny, 3 dzieci,

– Odzyskanie pełni władzy rodzicielskiej przez rodziców biologicznych nad

małoletnimi dziećmi - 1 rodzina, 2 dzieci.

24

Powierzenie pieczy nad małoletnim dzieckiem na czas toczącego się postępowania

o rozwiązanie rodziny zastępczej - 1 rodzina, 1 dziecko.

Utrzymanie dzieci w rodzinie biologicznej - 35 rodzin, 93 dzieci.

3. Placówki wsparcia dziennego

Jedną z form pomocy dzieciom i młodzieży wywodzących się z rodzin,

którym brakuje umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, właściwych

wzorów komunikacji i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa jest możliwość udziału

w zajęciach organizowanych przez placówki wsparcia dziennego.

W 2016 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie współpracował

z 16 placówkami (4 świetlicami socjoterapeutycznymi, 8 świetlicami profilaktyczno -

wychowawczymi i 3 powstałymi na bazie świetlic klubami wsparcia dla młodzieży oraz

1 placówką wsparcia dziennego realizującą usługi terapii i poradnictwa), w których

wszechstronną opiekę i pomoc uzyskało 764 dzieci i młodzieży.

W placówkach tych realizowane są różnego rodzaju programy profilaktyczne

i socjoterapeutyczne w zakresie profilaktyki uzależnień, wzmacniania asertywności, radzenia

sobie z agresją i rozwiązywania konfliktów, kształtowania silnej osobowości,

przeciwdziałania zagrożeniom związanym z korzystaniem z Internetu, itp. Ponadto dzieci

i młodzież mają możliwość korzystania z wyjazdów w czasie wolnym od nauki (półkolonie,

kolonie, wycieczki), wyjść do kina, teatru czy muzeów, z zajęć sportowo - rekreacyjnych,

pomocy w nauce, dożywiania, zakupu pomocy szkolnych, oraz niezbędnej odzieży i obuwia.

Wszystkie te działania dają dzieciom niedostosowanym społecznie możliwość zaspokajania

potrzeb socjalnych i innych oraz rozwiązywania problemów natury psychicznej przy

współpracy z doświadczonymi w kontaktach z młodzieżą profesjonalistami i pod ich opieką

(pedagogów, psychologów, logopedów, itp.). Placówki te prowadzone są przez organizacje

pozarządowe i podmioty kościelne, wyłonione z zachowaniem procedury konkursowej,

z którymi Gmina Miasto Rzeszów zawarła umowy na okres 5 lat (2014 – 2018).

Szczegółowy wykaz placówek wsparcia dziennego:

l.p. Podmiot prowadzący, adres Placówka, adres

1. Fundacja „Wzrastanie”, Rzeszów,

ul. Hoffmanowej 23

Świetlica dla dzieci, Rzeszów,

ul. Hoffmanowej 23

25

2. Fundacja „Wzrastanie”, Rzeszów,

ul. Podwisłocze 6

Świetlica dla dzieci, Rzeszów,

ul. Podwisłocze 6

3. Fundacja „Wzrastanie”, Rzeszów,

ul. Hoffmanowej 23

Klub wsparcia dla młodzieży,

Rzeszów, ul. Hoffmanowej 23

4. Stowarzyszenie „Karan”, Rzeszów,

ul. Szopena 17

Świetlica dla dzieci, Rzeszów,

ul. Szopena 17

5. „Rodzina Rodzin” Stowarzyszenie

na Rzecz Rodzin Wielodzietnych, Rzeszów,

ul. Dąbrowskiego 17/47

Świetlica dla dzieci, Rzeszów,

ul. Dąbrowskiego 17/47

6. Stowarzyszenie Rodzin Katolickich

Koło przy Parafii Podwyższenia Krzyża Św.,

Rzeszów, ul. Krakowska 18

Świetlica dla dzieci, Rzeszów,

ul. Krakowska 18

7. Stowarzyszenie Rodzin Katolickich

Koło przy Parafii Podwyższenia Krzyża Św.,

Rzeszów, ul. Krakowska 18

Klub Wsparcia dla Młodzieży

„Auxilium”,

Rzeszów, ul. Krakowska 18

8. Stowarzyszenie SIEMACHA,

Rzeszów, ul. Kopisto 1

Placówka wsparcia dziennego

realizująca usługi terapii i poradnictwa,

Rzeszów, ul. Kopisto 1

9. Stowarzyszenie „Pomoc”,

Rzeszów, ul. PCK 2/4

Świetlica dla dzieci „Tęcza”, Rzeszów,

ul. Słocińska 4

10. Parafia p.w. Chrystusa Króla,

Rzeszów, ul. Ks. Jałowego 37

Świetlica dla dzieci,

Rzeszów, ul. Ks. Jałowego 37

11. Parafia Św. Judy Tadeusza, Rzeszów,

ul. W.Stwosza 31

Świetlica dla dzieci, „Nasza Arka”

Rzeszów, ul. W. Stwosza 31

12. Parafia Św. Judy Tadeusza,

Rzeszów, ul. W. Stwosza 31

Młodzieżowy Klub Wsparcia

„Paladyn”, Rzeszów, ul. W. Stwosza 31

13. Parafia p.w. M.B. Saletyńskiej,

Rzeszów, ul. Dąbrowskiego 71

Świetlica dla dzieci „Mała Przystań”,

Rzeszów, ul. Dąbrowskiego 71

14. Parafia bł. Karoliny, Rzeszów,

ul. Kościelna 15 a

Świetlica dla dzieci,

Rzeszów, ul. Kościelna 15 a

15. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział

Regionalny, Rzeszów, ul. 3 - go Maja 9

„Słoneczna” świetlica dla dzieci,

Rzeszów, ul. Leska 1/5LU

26

16. Towarzystwo Przyjaciół Związku

Strzeleckiego „Strzelec”,

Rzeszów, ul. Jagiellońska 6

Świetlica dla młodzieży

Rzeszów, ul. Jagiellońska 6

W 2016 r. na dofinansowanie kosztów działalności placówek wsparcia dziennego

wyasygnowano łącznie 1 224 125,42 zł z budżetu Gminy Miasta Rzeszowa.

Podmioty prowadzące placówki wsparcia dziennego aplikują o środki finansowe

także u innych grantodawców, często z pozytywnym skutkiem, co daje możliwość

poszerzania i rozwijania ich działalności.

Wszystkie działania podejmowane przez te podmioty zdecydowanie podnoszą jakość

życia dzieci i rodzin, które z powodu ubóstwa, bezrobocia, choroby, uzależnień, a także

niezaradności ludzkiej i słabej umiejętności dostosowania się do trudnych warunków

rządzących dzisiejszą rzeczywistością znalazły się w potrzebie.

4. Dodatkowe formy wspierania rodziny

W odpowiedzi na potrzeby rodzin z terenu miasta Rzeszowa, poza ustawowymi

zadaniami realizowanymi przez MOPS podejmowane są dodatkowe inicjatywy:

grupa wsparcia dla rodziców zastępczych funkcjonująca od 2009 r.

Jest to forma pomocy skierowana do osób mających podobne doświadczenia,

borykających się z podobnymi problemami, która umożliwia wzajemne wspieranie

się rodzin zastępczych, poszerzanie wiedzy i doskonalenie umiejętności

wychowawczych, pomoc opiekunom zastępczym w ich problemach związanych

z opieką nad dziećmi oraz zintegrowanie środowiska rodzin zastępczych.

Na spotkaniach, które odbywają się cyklicznie co dwa tygodnie, uczestnicy mają

możliwość wymiany doświadczeń i uwag, otrzymania pomocy i wsparcia, które

mogą wykorzystać w rozwiązywaniu trudnych problemów związanych

z funkcjonowaniem rodziny. Cele rzeszowskiej grupy wsparcia to: stworzenie

bezpiecznych warunków do dzielenia się swoimi doświadczeniami i uczuciami,

umożliwienie nawiązania kontaktów z innymi rodzinami zastępczymi i stworzenie

przestrzeni do rozmowy o trudnościach i problemach oraz do wypracowywania

rozwiązań;

wolontariat organizowany w rodzinach zastępczych od 2010 r. w zakresie

usystematyzowania realizowanego w szkole materiału, przygotowania

27

wychowanków na bieżąco do lekcji. Wolontariuszy rekrutuje się spośród studentów

rzeszowskich uczelni wyższych. Informacje o naborze umieszcza się w budynkach

uczelni oraz na stronach internetowych Ośrodka. Osoby, które się zgłaszają

to w dużej mierze studenci kierunków pedagogicznych i socjologicznych. Co roku

w dniu 5 grudnia obchodzony jest dzień wolontariusza;

zajęcia socjoterapeutyczne oparte na programie autorskim pracowników,

zawierającym cele: rozwojowe, edukacyjne i terapeutyczne, realizowane

technikami: wizualizacji, relaksacji, psychodramy, psychorysunku. Grupa

socjoterapeutyczna funkcjonuje od 2009 r.;

w celu zintegrowania środowiska rodzin zastępczych z terenu Rzeszowa

pracownicy Ośrodka podjęli działania w kierunku zorganizowania spotkań rodzin

i dzieci. Okazją ku temu, stały się spotkania ze Świętym Mikołajem. Dzieci

z rodzin zastępczych w latach 2013 - 2016 brały udział w zabawach

mikołajkowych, otrzymywały prezenty w postaci upominków i słodyczy

ofiarowane przez sponsorów;

sposobem na integrację rodzin, a zarazem propagowanie rodzicielstwa zstępczego,

był również piknik zorganizowany 21 maja 2016 r. z okazji Dnia Rodzicielstwa

Zastępczego. W imprezie wzięło udział około 130 osób. Uczestnicy pikniku

podczas zabaw i gier sportowych, konkursów i występów zaproszonych gości

(Dziewczęca Orkiestra Dęta z Rzeszowa, Capoeira Rzeszów, Małgorzata Boć

i Patrycja Chmiel – finalistki programu „Aplauz, Aplauz”), mieli okazję wspólnie z

dziećmi miło i atrakcyjnie spędzić wolny czas;

grupa wsparcia dla kobiet doświadczających przemocy w rodzinie. Realizowana

przez dwóch psychologów OPSiIK w formie cotygodniowych spotkań

z kobietami doświadczającymi przemocy w rodzinie, mająca na celu wsparcie

kobiet w radzeniu sobie z trudnymi emocjami towarzyszącymi tym problemom.

grupa z zakresu treningów wychowawczych, prowadzona co dwa tygodnie przez

psychologa i aspiranta pracy socjalnej w OPSiIK, w formie otwartej szkoły dla

rodziców. W ramach spotkań grupy rodzice z trudnościami wychowawczymi

kształtują postawy i umiejętności wychowywania dzieci bez stosowania przemocy,

z poszanowaniem ich praw i zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami.

28

II. Zadania Organizatora Pieczy Zastępczej

Zgodnie z Zarządzeniem Prezydenta Miasta Rzeszowa Nr 109/2011 z dnia 27 grudnia

2011 r. Organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej na terenie Miasta Rzeszowa

wyznaczony jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, w którym funkcjonuje Zespół

do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej. W skład Zespołu wchodzą:

kierownik;

ośmiu koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej;

trzech psychologów;

pracownik socjalny.

Pracownicy Zespołu realizując zadania Organizatora dokonują diagnozy sytuacji dzieci

umieszczonych w rodzinnej pieczy, przygotowują plan pomocy dziecku, a także oceniają

jakość wykonywania obowiązków spoczywających na rodzicach zastępczych, kwalifikują

kandydatów na rodziców zastępczych, organizują i prowadzą szkolenia. Przygotowują

rodziny zastępcze na przyjęcie dziecka m.in. poprzez zgromadzenie niezbędnych

dokumentów dotyczących dziecka, jego rodziny i rodzeństwa. W przypadku, gdy rodzina

zastępcza okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych

lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku, organizują opiekę nad dzieckiem w formie

rodzin pomocowych.

Zespół prowadzi działalność diagnostyczno - konsultacyjną, której celem jest

pozyskiwanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, szkolenie kandydatów

do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Ponadto

Zespół przygotowuje rejestr rodzin zastępczych, udziela wsparcia rodzinom i dzieciom

poprzez prowadzenie grupy wsparcia, grupy socjoterapeutycznej i pomoc wolontariuszy

Zapewnia także pomoc psychologiczną, pedagogiczną, prawną, reedukacyjną i rehabilitacyjną.

W 2016 r. Zespół do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej zrealizował następujące

zadania:

1. Prowadzenie naboru kandydatów do prowadzenia pieczy zastępczej poprzez:

rozpowszechnienie na terenie Rzeszowa ulotek informacyjnych;

umieszczenie informacji na stronie internetowej;

prowadzenie fanpage’a na facebooku.

2. Kwalifikowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny

zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Zadanie to wymaga

29

dogłębnej diagnozy pedagogicznej i psychologicznej w zakresie możliwości stworzenia

właściwego środowiska życia rodzinnego dla przyjmowanego dziecka, motywacji

do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz kompetencji rodzicielskich. W ramach

diagnozy pracownicy Zespołu podejmują następujące działania:

a) Gromadzenie niezbędnej dokumentacji kandydatów do pełnienia funkcji rodziny

zastępczej – 24 kandydatów (13 rodzin) w tym:

kierowanie zapytań o udzielenie informacji o osobie do Krajowego Rejestru

Karnego - 22 zapytań;

zaświadczeń lekarskich - 20 zaświadczeń;

odpisów aktów małżeństwa - 9 aktów;

opinii o funkcjonowaniu dziecka w szkole lub przedszkolu - 12 opinii;

opinii z zakładu pracy kandydata o pracowniku i zaświadczeń o zarobkach -

25 egzemplarzy;

sporządzanie informacji do pracowników socjalnych i asystentów rodziny

o przebiegu pracy z kandydatami na rodziców zastępczych i rodzicami

biologicznymi - 13 informacji.

b) Przeprowadzenie badań pedagogicznych oraz analizy w nawiązaniu do art. 42 ustawy

o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej - 52 spotkania, w tym

26 na terenie Ośrodka i 26 w miejscu zamieszkania rodziny.

c) Zorganizowanie zespołów w celu dokonania analizy procesu kwalifikacji

kandydatów i wydania opinii kwalifikacyjnej - podczas posiedzenia 15 zespołów

wydano 12 opinii.

d) Przygotowanie opinii pedagogicznej co do kwalifikacji kandydatów na rodzinę

zastępczą - 13 opinii.

e) Zorganizowanie spotkań z kandydatami w celu udzielenia informacji zwrotnych

dotyczących przebiegu procesu kwalifikacji wraz z proponowanymi zaleceniami -

11 spotkań.

3. Wydawanie opinii o spełnieniu warunków i oceny predyspozycji do pełnienia funkcji

rodziny zastępczej spokrewnionej - 7 opinii.

4. Kwalifikowanie kandydatów na rodzinę/osobę wspomagającą proces usamodzielnienia

wychowanków placówek opiekuńczo–wychowawczych - 2 kandydatów.

5. Prowadzenie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej

lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy

30

i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie szkoleń dla kandydatów

do sprawowania pieczy zastępczej) – nie zorganizowano szkolenia z uwagi na brak

kandydatów.

6. Gromadzenie i przekazywanie niezbędnej dokumentacji rodzicom zastępczym dotyczącej

dziecka umieszczanego w rodzinie zastępczej - zgodnie z art. 38a - 15 dzieci,

zgromadzono:

informacja o dziecku - 5 egzemplarzy;

odpis zupełny aktu urodzenia - 8 egzemplarzy;

dokumentacja o stanie zdrowia dziecka - 3 egzemplarze;

diagnoza psychofizyczna dziecka - 4 opinie;

poświadczenie zameldowania dziecka na pobyt stały - 1 egzemplarz;

odpis aktu zgonu rodziców - 2 egzemplarze.

7. Gromadzenie i przekazywanie do Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej

w Rzeszowie Oddział Ośrodek Adopcyjny, dokumentacji dotyczącej dzieci

z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających

(zgodnie z art. 38a i 139a) - 9 dzieci.

Przekazano:

dokumentację dotyczącą dziecka zgłoszonego do przysposobienia - 9 egzemplarzy;

opinie dotyczące dziecka - 4 egzemplarze;

odpisy zupełne aktu urodzenia - 9 egzemplarzy;

akty zgonów rodziców biologicznych - 4 egzemplarze;

pełną dokumentację o stanie zdrowia dziecka - 5 dzieci.

8. Zorganizowanie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą

poprzez:

przeprowadzenie szkolenia adresowanego do osób pełniących funkcję rodzin

zastępczych pt. „Płodowy zespół alkoholowy – możliwości funkcjonowania dziecka” -

8 rodzin i 13 pracowników Zespołu;

prowadzenie przez pracowników MOPS grupy wsparcia - 2 edycje, 19 spotkań,

łącznie 18 uczestników;

zorganizowanie i prowadzenie grupy socjoterapeutycznej dla wychowanków rodzin

zastępczych i dzieci własnych rodziców zastępczych - 1 grupa, 7 osób;

zorganizowanie dla wychowanków rodzin zastępczych spotkania ze św. Mikołajem -

61 dzieci;

31

zorganizowanie pikniku z okazji Dnia Rodzicielstwa Zastępczego, w którym wzięło

udział około 130 osób;

wsparcie wolontariuszy - od stycznia do czerwca 2016 r. objęto wsparciem

17 dzieci; od października do grudnia 2016 r. objęto wsparciem 12 dzieci.

9. Sporządzanie protokołu oględzin w miejscu zamieszkania rodziny zastępczej

w celu ustalenia występujących braków w wyposażeniu niezbędnym do przyjęcia dziecka

do rodziny zastępczej oraz sporządzanie protokołu z odbioru zakupionych rzeczy z tytułu

pokrycia wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka - 30 protokołów.

10. Sporządzanie protokołu oględzin w miejscu zamieszkania rodziny zastępczej

zawodowej w celu przyznania rodzinie pomocy finansowej na remont oraz sporządzanie

protokołu z odbioru – 5 protokołów.

11. Prowadzenie rejestru kandydatów zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny

zastępczej zawodowej i niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka

oraz osób już pełniących funkcję rodziny zastępczej zawodowej lub rodzinnego domu

dziecka - 7 aktualizacji dla 28 rodzin.

12. Przystąpienie do „Programu Asystent Rodziny i Koordynator Rodzinnej Pieczy

Zastępczej na rok 2016” przygotowanie materiałów i pozyskanie dofinansowania

do wynagrodzenia koordynatorów w kwocie 74 786,00 zł.

13. Współpraca ze środowiskiem lokalnym, ośrodkami pomocy społecznej, powiatowymi

centrami pomocy rodzinie, sądami, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi,

a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz organizacjami społecznymi:

kontakt osobisty - 381;

kontakt telefoniczny - 397;

korespondencja - 366.

14. Organizacja posiedzeń zespołów dokonujących oceny sytuacji dzieci umieszczonych

w pieczy zastępczej - 23 posiedzenia.

15. Przeprowadzenie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy

zastępczej:

konsultowanie oceny sytuacji dzieci – 629 konsultacji;

przygotowanie ocen sytuacji dziecka przez pracowników prowadzących

bezpośrednią pracę z rodzicami zastępczymi - 249 ocen;

przygotowanie i przekazanie do Sądu oceny zasadności dalszego pobytu dziecka

w pieczy zastępczej - 249 ocen.

32

W przypadku dzieci w wieku poniżej 3 lat oceny dokonywano co 3 miesiące,

a sytuację dzieci starszych oceniano nie rzadziej niż co 6 miesięcy. W procesie oceny

brali udział: Za-ca dyrektora, kierownik Zespołu, psycholog, pedagog, właściwy

koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, asystent rodziny, pracownik socjalny

w przypadku jeśli rodzina naturalna nie była objęta asystenturą, pedagog szkolny.

Na posiedzenia zespołów zapraszani są również rodzice zastępczy, osoby bliskie dziecku

oraz rodzice biologiczni nie pozbawieni władzy rodzicielskiej.

17. Dokonywanie oceny rodziny zastępczej - 18 ocen.

W tym celu zgromadzono:

zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia rodziców zastępczych - 19 zaświadczeń;

zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia dziecka - 26 zaświadczeń;

zaświadczenia o dochodach - 11 zaświadczeń.

18. Przygotowanie we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub

prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku - 92 plany.

19. Sporządzenie monitoringu realizacji planu pomocy dziecku - 425 monitoringów.

20. Pomoc rodzinom zastępczym w nawiązaniu wzajemnego kontaktu - 118 rodzin

zastępczych.

21. Zapewnienie dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym:

– psychologicznej - 47 dzieci;

– reedukacyjnej - 33 dzieci;

– rehabilitacyjnej - 8 dzieci.

22. Zapewnienie dostępu do specjalistycznej pomocy dla rodziców zastępczych (118 osób),

w tym:

– psychologicznej, skorzystało 24 osoby;

– reedukacyjnej, skorzystało 91 osób;

– rehabilitacyjnej, skorzystała 1osoba.

23. Udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej -

35 wychowanków.

24. Pełnienie funkcji opiekuna usamodzielnienia - dla 4 wychowanków.

25. Pomoc przy tworzeniu indywidualnego programu usamodzielnienia - dla 18

wychowanków.

26. Współpraca z zespołem ds. świadczeń w zakresie prawidłowości wykorzystania

przyznanej pomocy finansowej oraz zmiany w sytuacji rodziny i dziecka.

33

27. Zgromadzenie dokumentacji (zgodnie z art. 38a ust. 1 ustawy) i przekazanie

na posiedzenie zespołu ds. okresowej oceny dziecka przebywającego w placówce -

72 egzemplarze.

28. Udział w zespołach ds. okresowej oceny dziecka w placówkach opiekuńczo

- wychowawczych na terenie Miasta Rzeszowa – udział w 23 zespołach.

29. Diagnoza psychofizyczna dzieci kierowanych do rodzinnej pieczy zastępczej. Diagnoza

ma na celu przeprowadzenie wstępnej oceny rozwoju psychofizycznego dziecka

i opracowanie na jej podstawie zaleceń, zawierających kierunki działań wspierających

prawidłowy rozwój i funkcjonowanie dziecka w rodzinie zastępczej. Diagnoza może

zostać przeprowadzona tylko i wyłącznie na podstawie pisemnej zgody opiekunów

prawnych dziecka. Rozmowa z opiekunem prawnym ma na celu przeprowadzenie

wywiadu na temat dotychczasowego funkcjonowania dziecka. Dalszy etap diagnozy

dziecka odbywa się na podstawie wywiadu u rodziny, w której dziecko aktualnie

przebywa oraz bezpośredniego badania dziecka narzędziami diagnostycznymi.

W 2016 r. psycholog przygotował 2 diagnozy psychofizyczne dzieci kierowanych

do rodzinnej pieczy zastępczej.

30. Gromadzenie niezbędnej dokumentacji dotyczącej przygotowania pozwu o dochodzenie

świadczeń alimentacyjnych w przypadku gdy od umieszczenia dziecka w pieczy

zastępczej upłynął rok - przygotowanie 25 pozwów, do których zgromadzono niezbędną

dokumentację.

31. Przygotowanie wniosków do Sądu o wydanie zarządzeń opiekuńczych względem dzieci

umieszczonych w pieczy zastępczej po upływie 18 miesięcy od daty ich umieszczenia -

wnioski dla 9 dzieci z 7 rodzin zastępczych.

32. Stwierdzenie braku zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej w stosunku

do 6 dzieci z 6 rodzin zastępczych.

33. Organizacja i nadzorowanie kontaktów dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy

zastępczej z rodzinami biologicznymi. W ramach podtrzymywania więzi dzieci

umieszczonych w rodzinach zastępczych z ich biologicznymi rodzicami na terenie

Zespołu organizowane są kontakty rodziców z dziećmi. W kontaktach tych uczestniczą

pracownicy Zespołu. Z przebiegu i obserwacji spotkań, zachowania rodziców

biologicznych, ich relacji z dziećmi, sposobu spędzania z nimi czasu, sporządzane

są informacje.

34. Porady i wsparcie psychologiczne dla dzieci i rodziców zastępczych – z takiej formy

pomocy skorzystało 30 rodzin zastępczych, odbyło się 296 spotkań. Taka forma pomocy

34

służyła rozpoznaniu sytuacji dziecka w rodzinie, obserwacji funkcjonowania dziecka,

udzieleniu wsparcia dziecku i opiekunom, udzielaniu porad wychowawczych oraz

psychoedukacji opiekunów.

Rezultaty pracy:

zapewnienie wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej odpowiednich

warunków bytowych, z uwzględnieniem potrzeb emocjonalnych, zdrowotnych,

edukacyjnych i rekreacyjnych;

odbudowywanie i podtrzymywanie pozytywnych relacji dzieci umieszczonych

w rodzinach zastępczych z rodzicami biologicznymi (udostępnienie miejsca na

kontakt, uczestnictwo koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w spotkaniach);

działania zmierzające do uregulowania sytuacji prawnej dzieci celem skierowania

ich do ośrodka adopcyjnego i poszukiwania rodziny adopcyjnej;

powrót dzieci do rodziny biologicznej – 3 dzieci;

adopcja – 5 dzieci;

zorganizowanie nieodpłatnie 7 dniowego obozu letniego dla 5 dzieci z rodzin

zastępczych (współpraca ze stowarzyszeniem);

umożliwienie skorzystania z wypoczynku letniego dla dzieci z rodzin zastępczych –

udział wzięło 22 dzieci;

podnoszenie kompetencji wychowawczych rodziców zastępczych poprzez

zorganizowanie szkoleń, spotkań tematycznych realizowanych w ramach grup

wsparcia;

udzielanie porad i wsparcie psychologiczne dla dzieci i rodziców zastępczych –

30 rodzin;

zorganizowanie wsparcia dla wychowanków w formie grupy socjoterapeutycznej.

Celem spotkań było nabycie przez młodzież umiejętności radzenia sobie ze stresem

oraz rozwiązywania konfliktów, zwiększenie asertywności i poczucia własnej

wartości;

wsparcie dla wychowanków w formie wolontariatu. Celem wolontariatu jest pomoc

w nauce dzieciom i młodzieży z rodzinnych form opieki zastępczej oraz rozwijanie

ich wiedzy i umiejętności;

organizowanie pomocy rzeczowej (odzież, obuwie, zabawki, materiały szkolne, itp.)

dla wychowanków i rodziców zastępczych;

zorganizowanie pikniku z okazji Dnia Rodzicielstwa Zastępczego, zabawy

35

mikołajkowej oraz konkursu plastycznego „Wakacyjne radości” dla rodzin

zastępczych. Celem, jaki nam przyświecał, była popularyzacja rodzicielstwa

zastępczego oraz integracja rodzin zastępczych z terenu miasta Rzeszowa.

III. System pieczy zastępczej

Organizowanie pieczy zastępczej następuje w ostateczności, po wyczerpaniu

wszystkich gwarantowanych przepisami możliwości wsparcia rodziny w jej środowisku

zamieszkania.

Piecza zastępcza jest sprawowana w formie:

- rodzinnej;

- instytucjonalnej.

1. Rodzinna piecza zastępcza

Na terenie Rzeszowa 2016 r. funkcjonowały następujące typy rodzin zastępczych

(stan na 31 grudnia 2016 r.):

Źródło: opracowanie własne

Zadania z zakresu finansowania rodzinnej pieczy zastępczej na terenie Miasta Rzeszowa

realizuje Sekcja ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych. W sekcji

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

rodzinny domdziecka

rodzinyzastępczezawodowe

rodzinyzastepcze

niezawodowe

rodzinyzastępcze

spokrewnione

1 5

35

72

3 5

47

89

liczba rodzin

liczba dzieci

36

zatrudnionych jest siedmiu pracowników: kierownik, pięciu pracowników socjalnych i jeden

pracownik zatrudniony w charakterze pomocy administracyjnej.

Do zadań Sekcji ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych w szczególności

należy:

przyznawanie świadczeń rodzinom zastępczym;

przyznawanie świadczeń wychowankom pieczy zastępczej oraz wychowankom

placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej;

organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym - wychowankom pieczy

zastępczej oraz wychowankom placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy

społecznej przez wspieranie procesu usamodzielnienia;

prowadzenie postępowań administracyjnych mających na celu ustalenie opłaty

rodzicom dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej.

W okresie od 1.01.2016 r. do 31.12.2016 r. pomocą finansową zostało objętych:

1) 101 rodzin zastępczych, (w których było umieszczonych 133 dzieci z terenu Miasta

Rzeszowa) na łączną kwotę 1 387 447,29 zł, w tym:

pomocą pieniężną na pokrycie kosztów utrzymania dziecka było objętych 101 rodzin

zastępczych na łączną kwotę 1 177 563,94 zł;

dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania 12 dzieci w rodzinach

zastępczych w łącznej kwocie 21 150,74 zł otrzymało 12 rodzin zastępczych;

jednorazowe świadczenie na pokrycie niezbędnych wydatków związanych

z potrzebami przyjmowanego dziecka do rodziny na łączną kwotę 31 520,32 zł

otrzymało 14 rodzin zastępczych dla 20 dzieci;

środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym

lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez

rodzinę zastępczą zawodową na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię

elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig

osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi

telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji dla 7 rodzin

zastępczych zawodowych na łączną kwotę 31 150,44 zł oraz dla 21 rodzin

zastępczych niezawodowych na łączną kwotę 103 017,19 zł;

pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu

mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub w domu jednorodzinnym otrzymało

2 rodziny zawodowe w kwocie 9 505,00 zł;

37

dofinansowaniem do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dzieci objęto

25 rodzin zastępczych dla 30 dzieci, na łączną kwotę 13 539,66 zł.

2) 19 rodzin zastępczych utworzonych na podstawie porozumienia z innymi podmiotami

(w których było umieszczonych 24 dzieci z innych powiatów) na łączną kwotę

246 737,80 zł, w tym:

pomocą pieniężną na pokrycie kosztów utrzymania dziecka było objętych 19 rodzin

zastępczych na łączną kwotę 236 445,25 zł;

dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania 1 dziecka w rodzinie

zastępczej w kwocie 306,67 zł otrzymała 1 rodzina zastępcza;

środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym

lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez

rodzinę zastępczą zawodową na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię

elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig

osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi

telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji otrzymało 2 rodziny

zastępcze niezawodowe na łączną kwotę 7 295,88 zł;

dofinansowaniem do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dzieci objęto

4 rodziny zastępcze dla 7 dzieci, na łączną kwotę 2 690,00 zł.

Na terenie miasta Rzeszowa, od dnia 16 maja 2016 r., funkcjonuje rodzinny dom dziecka,

w którym umieszczonych jest 4 dzieci z terenu Miasta Rzeszowa.

Łączna kwota przekazanej pomocy pieniężnej: 41 552,82 zł, w tym:

pomoc pieniężna na pokrycie kosztów utrzymania dzieci w wysokości

29 064,52 zł;

dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania 1 dziecka w wysokości

1503,23 zł;

pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu domu

jednorodzinnego 5 000,00 zł;

środki finansowe dla prowadzącego rodzinny dom dziecka, na utrzymanie domu

jednorodzinnego, zgodnie z art. 84 pkt 1 w łącznej wysokości 3 985,07 zł;

dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania dla

4 dzieci, na łączną kwotę 2 000,00 zł.

Od dnia 1 kwietnia 2016 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rzeszowie - Sekcja

do Spraw Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych realizuje zadanie

38

zlecone z zakresu administracji rządowej na podstawie art. 181 pkt 3 ustawy z dnia

9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Na podstawie art. 80 ust. 1a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny

i systemie pieczy zastępczej w związku z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 lutego 2016 r.

o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, pomocą pieniężną w formie dodatku

wychowawczego zostało objętych w okresie od 1 kwietnia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r.

125 dzieci z 96 rodzin zastępczych na kwotę 511 723,66 zł.

W okresie sprawozdawczym wydano następujące decyzje administracyjne dotyczące

rodzin zastępczych:

pomoc pieniężna na pokrycie kosztów utrzymania dziecka - 31 decyzji dla

31 dzieci;

dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dzieci - 5 decyzji dla

5 dzieci;

pomoc pieniężna w formie dodatku wychowawczego - 126 decyzji

jednorazowe świadczenie na pokrycie niezbędnych wydatków związanych

z potrzebami przyjmowanego dziecka do rodziny - 19 decyzji dla 19 dzieci;

dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania

41 decyzji dla 41 dzieci;

środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku

wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej

kosztom ponoszonym przez rodzinę zastępczą zawodową na czynsz, opłaty

z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór

nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament

telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami

eksploatacji - 59 decyzji;

pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu

mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub w domu jednorodzinnym -

3 decyzje dla 3 rodzin;

zmiany decyzji - 23 decyzje;

uchylenie decyzji - 20 decyzji;

zwrot świadczenia nienależnie pobranego - 5 decyzji.

39

1.1 Prowadzenie postępowań administracyjnych mających na celu ustalenie opłaty

rodzicom biologicznym dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej

Sekcja ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych prowadzi działania

w zakresie postępowań administracyjnych zmierzających do ustalenia (lub odstąpienia

od ustalenia) rodzicom biologicznym miesięcznej opłaty za pobyt dziecka/dzieci/osoby

pełnoletniej w rodzinie zastępczej - zakończonych wydaniem stosownej decyzji w sprawie.

Działania te obejmują:

wysyłanie zawiadomień o wszczęciu postępowania w sprawie miesięcznej opłaty

za pobyt dziecka/dzieci/osoby pełnoletniej w rodzinie zastępczej dla rodziców

biologicznych - 328 zawiadomień;

przyjęcie wniosków o odstąpienie od ustalenia miesięcznej opłaty za pobyt dzieci

w rodzinie zastępczej - 151 wniosków;

współpraca z innymi instytucjami (ZUS, KRUS, Zakłady Karne, USC, itp.) w celu

weryfikacji danych zawartych w złożonych wnioskach, oświadczeniach

i dokumentach - 22 pisma;

prowadzenie działań w celu ustalenia miejsca pobytu osób zobowiązanych

do ponoszenia opłaty za pobyt dzieci w pieczy zastępczej: Centralny Rejestr

Zakładów Karnych - w sprawie 33 osób, Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu

Miasta Rzeszowa - w sprawie 27 osób, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych -

w sprawie 11 osób, Ośrodki Pomocy Społecznej - w sprawie 19 osób;

przygotowanie wniosków do Sądu Rejonowego w Rzeszowie w celu ustalenia

kuratora do doręczeń dla osoby nieznanej z miejsca pobytu - ustanowiono kuratora

dla 31 osób, w tym pracownik Sekcji jest kuratorem w 27 sprawach;

prowadzenie postępowań administracyjnych w ramach pomocy prawnej,

na prośbę innych powiatów - 1 sprawa.

Ogólna liczba rodziców dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych, dla których

w 2016 r. wydano decyzje - 163 osoby.

Wydano łącznie 347 decyzji, w tym:

decyzje o odstąpieniu w całości od ustalenia opłaty - 168 (z czego 47 decyzji,

w których jedną ze stron był ustanowiony przez sąd kurator do doręczeń dla osoby

nieznanej z miejsca pobytu);

decyzje ustalające opłatę - 14;

40

decyzje o umorzeniu postępowania – 163 (z czego 49 decyzji, w których jedną

ze stron był ustanowiony przez sąd kurator do doręczeń dla osoby nieznanej

z miejsca pobytu);

decyzje uchylające wcześniejsze decyzje - 2.

2. Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej

Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej zatrudnieni w MOPS w Rzeszowie

posiadają wykształcenia wyższe - pedagogiczne i socjologiczne oraz doświadczenie w pracy

z rodziną i dzieckiem. Koordynatorzy realizując swoje zadania, możliwie jak najczęściej

odwiedzają rodziny zastępcze prowadząc rozmowy na temat ewentualnych problemów

opiekuńczo-wychowawczych czy zdrowotnych dzieci oraz ich sytuacji szkolnej. Omawiają

także trudności na jakie napotykają rodzice, jak i sukcesy które odnoszą. Działania

koordynatora na rzecz dziecka są formułowane pisemnie w obszarach: psychospołecznym,

edukacyjnym, zdrowotnym, materialno – bytowym, w sferze zainteresowań dziecka, jego

kontaktów z rodzicami biologicznymi.

W 2016 r. w Zespole do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej zatrudnionych było

8 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej.

Ogółem wydatki na wynagrodzenie koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej

wyniosły 303 557,00 zł. z tego w ramach realizacji „Resortowego Programu Wspierania

Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej w 2016 r. - Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej”,

pozyskano środki finansowe w kwocie 74 786,00 zł.

W okresie sprawozdawczym na terenie Miasta Rzeszowa funkcjonowało 118 rodzin

zastępczych. W rodzinach umieszczonych było 156 dzieci. Pracownicy odbyli 1243 wizyty

w środowisku, 314 spotkania w siedzibie Ośrodka. Pozostawali w stałym kontakcie

z rodzicami zastępczymi – 1547 kontaktów telefonicznych i 614 korespondencji.

Główne zadania realizowane przez koordynatorów:

sporządzanie diagnozy sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej,

rozeznanie jego potrzeb;

opracowanie przy współpracy z rodziną zastępczą, asystentem rodziny (jeśli rodzina

była objęta asystenturą) ewentualnie pracownikiem socjalnym - planów pomocy

dziecku. Stworzono 92 plany, które określały kierunki pracy rodziców zastępczych z

dzieckiem. Dokonano 425 kwartalnych monitoringów realizacji planów pomocy

41

dziecku;

dokonywanie na bieżąco oceny rodziny zastępczej pod względem predyspozycji

do pełnienia powierzonej jej funkcji oraz jakości wykonywanej pracy - dokonano

18 ocen;

wsparcie w nauce dzieci i młodzieży z rodzinnych form opieki zastępczej poprzez

zorganizowanie pomocy wolontariuszy - od stycznia do czerwca 2016 r. - objęto

wsparciem 17 dzieci; od października do grudnia 2016 r. objęto wsparciem 12 dzieci.

Motywowanie dzieci do rozwijania zainteresowań, udziału w grupie

socjoterapeutycznej - w jednej edycji odbyło się 5 spotkań, wzięło w nich udział 7

uczestników;

wysłuchanie opinii dziecka zgodnie z art. 4a ustawy - 202 przeprowadzone

rozmowy;

współpraca z pedagogami szkolnymi, przedszkolnymi i wychowawcami w zakresie

rozeznania sytuacji dziecka na terenie placówki, jego relacji z osobami dorosłymi

i rówieśnikami - zgromadzono 200 opinii;

utrzymywanie kontaktu z rodzicami biologicznymi w ramach całościowego poznania

sytuacji dziecka - współpraca z 30 rodzicami biologicznymi;

udzielanie wsparcia dorosłym wychowankom rodzin zastępczych.

Koordynatorzy w swojej pracy posługują się narzędziami opracowanymi w całości przez

pracowników Zespołu do Spraw Organizacji Pieczy Zastępczej, takimi jak: Ocena sytuacji

dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej, Aktualizacja Oceny dziecka umieszczonego

w pieczy zastępczej, Ocena sytuacji rodziny zastępczej, Diagnoza dziecka umieszczonego

w rodzinnej pieczy zastępczej, Plan pomocy dziecku. Ponadto koordynatorzy w trakcie

codziennej pracy na rzecz środowiska zastępczego stosują również:

Kartę pracy z rodziną, która zawiera informacje dotyczące daty i rodzaju kontaktu,

informacje uzyskane w czasie kontaktu, źródła informacji oraz uwagi własne;

Kontrolną kartę czasu pracy, w której koordynator potwierdza pracę w środowisku.

3. Rodziny pomocowe

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wprowadziła nową formę

pomocy rodzinie zastępczej, tzw. rodziny pomocowe, które mają wspierać rodziców

zastępczych w przypadku czasowego niesprawowania przez nich opieki nad dzieckiem

42

w związku z wypoczynkiem, udziałem w szkoleniu lub pobytem w szpitalu oraz w sytuacjach

zaistnienia nieprzewidzianych trudności lub zdarzeń losowych w rodzinie zastępczej. Rodziną

pomocową może być:

rodzina zastępcza niezawodowa, zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka;

małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim przeszkoleni

do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka

lub rodziny przysposabiającej.

W okresie sprawozdawczym podpisano jedną umowę dotyczącą sprawowania funkcji rodziny

pomocowej.

4. Instytucjonalna piecza zastępcza

W 2016 r. na terenie Miasta Rzeszowa funkcjonowały placówki opiekuńczo-

wychowawcze typu:

– Interwencyjno-socjalizacyjnego – Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza im. dr. Henryka

Hanasiewicza, która zapewnia dzieciom całodobową opiekę i wychowanie do czasu powrotu

do rodziny biologicznej, przysposobienia lub umieszczenia w pieczy zastępczej. Okres pobytu

dziecka w części interwencyjnej placówki nie może trwać dłużej niż 3 miesiące.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres ten może zostać przedłużony

do zakończenia trwającego postępowania sądowego.

Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza im. dr. Henryka Hanasiewicza dysponuje

25 miejscami, w tym 11 interwencyjnymi i 14 socjalizacyjnymi. Placówka posiada miejsca

dla dziewcząt małoletnich w ciąży.

– Socjalizacyjno-interwencyjnego i socjalizacyjnego – działające jako 3 odrębne miejskie

jednostki budżetowe:

- Centrum Administracyjne do Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych,

- Dom dla Dzieci „MIESZKO”,

- Dom dla Dzieci „DOBRAWA”.

Centrum Administracyjne do Obsługi Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, zapewnia

wspólną obsługę ekonomiczno-administracyjną i organizacyjną placówek opiekuńczo-

wychowawczych: Domu dla Dzieci „MIESZKO” i Domu dla Dzieci „DOBRAWA”.

Pracą Centrum kieruje dyrektor Centrum, który jest zarazem dyrektorem obydwu placówek

i kieruje nimi przy pomocy wychowawców koordynatorów.

43

Dom dla Dzieci „MIESZKO” jest placówką całodobową typu socjalizacyjno -

interwencyjnego przeznaczoną dla 30 wychowanków (27 miejsc typu socjalizacyjnego

+ 3 miejsca typu interwencyjnego) powyżej 10 roku życia. W wyjątkowych przypadkach

w placówce mogą być umieszczone dzieci poniżej 10 roku życia, szczególnie gdy przemawia

za tym stan ich zdrowia lub dotyczy to rodzeństwa.

Dom dla Dzieci „DOBRAWA” jest również placówką całodobową typu

socjalizacyjnego przeznaczoną dla 14 wychowanków powyżej 10 roku życia.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze Miasta Rzeszowa dysponują łącznie

69 miejscami. W ciągu 2016 r. przebywało w nich łącznie 88 dzieci z czego

72 wychowanków pochodziło z terenu Miasta Rzeszowa. Ponadto w okresie

sprawozdawczym w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w Rzeszowie przebywało

15 dzieci pochodzących z 5 powiatów i 1 dziecko narodowości ukraińskiej.

Dzieci z innych powiatów przebywające w 2016 r. w placówkach opiekuńczo -

wychowawczych na terenie Miasta Rzeszowa:

Źródło: Opracowanie własne

W przypadku braku możliwość umieszczenia dzieci pochodzących z Rzeszowa

w placówce na terenie miasta podejmowane są działania zmierzające do umieszczenia ich

w placówkach funkcjonujących na terenie innego powiatu. W 2016 r. w placówkach

opiekuńczo-wychowawczych na terenie 7 powiatów przebywało 31 dzieci pochodzących

z Rzeszowa.

Dzieci pochodzące z Rzeszowa przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych poza

Rzeszowem w 2016 r.

Powiat

z którego

pochodzi

dziecko

Liczba dzieci przebywających w placówkach

prowadzonych przez Miasto Rzeszów Liczba dzieci z innych

powiatów

przebywających

w placówkach

w 2016 r.

Placówka

Opiekuńczo -

Wychowawcza

Dom dla Dzieci

„Dobrawa”

Dom dla Dzieci

„Mieszko”

Rzeszowski 4 3 3 10

Warszawa 1 1

Przemyski 2 2

Krośnieński 1 1

Strzyżowski 1 1

Dziecko

narodowości

ukraińskiej

1 1

16

44

Źródło: Opracowanie własne

4.1 Postępowania administracyjne dotyczące ustalania odpłatności rodziców

biologicznych za pobyt dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej

Dla rodziców biologicznych dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej

wydano w 2016 r. łącznie 147 decyzji, w tym:

odstępujących od ustalenia opłaty - 69 decyzji;

odstępujących w części od ustalenia opłaty - 3 decyzje;

ustalających opłatę w wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania

wychowanka w placówce - 4 decyzje;

odstępujących od ustalenia opłaty z uczestnictwem kuratora dla osoby nieobecnej

- 10 decyzji;

zmieniających - 1 decyzja;

umarzających postępowanie w sprawie opłaty - 60 decyzji.

Podczas przeprowadzania czynności administracyjnych związanych z wydaniem decyzji

dotyczącej opłaty za pobyt dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej wystosowano:

132 zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia opłaty;

74 zawiadomienia o przedłużeniu terminu załatwienia sprawy;

62 wezwania w celu złożenia wyjaśnień oraz doręczenia dokumentów niezbędnych

dla rozstrzygnięcia sprawy;

108 zawieszeń postępowania administracyjnego w sprawie opłaty;

Lp. Powiat Placówka Liczba dzieci

przebywających

w 2016 r.

1. Przemyski Dom Dziecka w Prałkowcach 2

2. Krośnieński Rodzinny Dom Dziecka w Targowiskach 1

3. Tarnobrzeski Dom Dziecka w Skopaniu 2

4. Rzeszowski Katolicka Placówka Opiekuńczo –

Wychowawcza w Łące 3

5. Strzyżowski

Dom Dziecka w Żyznowie 12

6. Dom Dziecka w Strzyżowie 4

7. Leżajski Dom Dziecka w Nowej Sarzynie 3

8. Kraśnicki

Wioska Dziecięca SOS w Kraśniku 4

Łącznie: 31 dzieci

45

118 podjęć zawieszonego postępowania;

186 zawiadomień o możliwości zapoznania się z dokumentacją zgromadzoną

w sprawie;

74 przedłużenia trwającego postępowania administracyjnego.

4.2 Koszty utrzymania dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej

Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2012 r. określeniem zawartym w art. 196 ustawy

o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, średnie miesięczne wydatki przeznaczone

na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej stanowi kwota rocznych

wydatków przeznaczonych na działalność tej placówki wynikająca z utrzymania dzieci

z poprzedniego roku kalendarzowego, bez wydatków inwestycyjnych, powiększona

o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem,

przyjęty w ustawie budżetowej na dany rok kalendarzowy, podzielona przez liczbę miejsc

w placówce, ustaloną jako sumę rzeczywistej liczby dzieci w poszczególnych miesiącach

poprzedniego roku kalendarzowego.

Średnie miesięczne wydatki przeznaczone na utrzymanie dziecka w placówce

opiekuńczo - wychowawczej ustala starosta i ogłasza w wojewódzkim dzienniku

urzędowym. Zarządzeniem Nr VII/610/2016 Prezydenta Miasta Rzeszowa z dnia 23 marca

2016 r. w sprawie ustalenia średnich miesięcznych wydatków na utrzymanie dziecka

w placówkach opiekuńczo - wychowawczych na terenie miasta Rzeszowa przyjęto

wysokości średnich miesięcznych wydatków na utrzymanie dziecka. Wynosiły one:

1) Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza imienia dr. H. Hanasiewicza, ul. Unii

Lubelskiej 4 – 7 431 zł;

2) Dom dla Dzieci „Dobrawa” w Rzeszowie, ul. Nizinna 30/1 – 6 389 zł;

3) Dom dla Dzieci „Mieszko” w Rzeszowie, ul. Nizinna 30/2 – 6 389 zł.

IV. Usamodzielnienia

1. Przyznawanie świadczeń wychowankom pieczy zastępczej oraz wychowankom

innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej

Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletniości, rodzinę zastępczą, rodzinny dom

dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, regionalną placówkę opiekuńczo-

terapeutyczną lub inną placówkę zgodnie z art. 88 ustawy o pomocy społecznej:

46

1) przyznaje się pomoc na:

a) kontynuowanie nauki;

b) usamodzielnienie;

c) zagospodarowanie.

2) udziela się pomocy w uzyskaniu:

a) odpowiednich warunków mieszkaniowych;

b) zatrudnienia.

3) zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną.

Pod opieką Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Rzeszowie w 2016 r. było 101

usamodzielnianych wychowanków, z czego:

pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki, na łączną kwotę 151 093,67 zł, zostało

objętych 33 wychowanków rodzin zastępczych;

pomocą na zagospodarowanie, na łączną kwotę 54 351,00 zł, zostało objętych

11 wychowanków rodzin zastępczych;

pomocą na usamodzielnienie, na łączną kwotę 42 840,00 zł, zostało objętych

9 wychowanków rodzin zastępczych.

pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki, na łączną kwotę 129 534,82 zł, było

objętych 31 wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych:

pomocą na zagospodarowanie, na łączną kwotę 24 705,00 zł, zostało objętych

5 wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych;

pomocą na usamodzielnienie, na łączną kwotę 39 588,00 zł, zostało objętych

6 wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych;

pomocą pieniężną na kontynuowanie nauki, na łączną kwotę 111 562,90 zł, było

objętych 28 wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych i zakładów

poprawczych;

pomocą na zagospodarowanie, na łączną kwotę 6 888,00 zł, zostało objętych

2 wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych;

pomocą na usamodzielnienie, na łączną kwotę 17 882,00 zł, zostało objętych

4 wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych.

W okresie sprawozdawczym wydano w powyższym zakresie następujące decyzje

administracyjne :

przyznające pomoc na kontynuowanie nauki - 54 decyzje;

uchylające pomoc na kontynuowanie nauki - 25 decyzji;

47

odmawiające przyznania pomocy na kontynuowanie nauki - 2 decyzje;

zakończenie postępowania - 7 decyzji;

zwrot nienależnie pobranego świadczenia na kontynuowanie nauki - 35 decyzji;

przyznające pomoc na usamodzielnienie - 17 decyzji;

przyznające pomoc na zagospodarowanie - 20 decyzji.

2. Organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym - wychowankom pieczy

zastępczej oraz wychowankom innych placówek zgodnie z art. 88 ustawy

o pomocy społecznej przez wspieranie procesu usamodzielnienia

Praca z usamodzielnianym wychowankiem odbywa się zgodnie z założeniami

indywidualnego programu usamodzielnienia. Pracownicy socjalni monitorują realizację

programów usamodzielnienia dla 121 wychowanków. W sytuacji braku wsparcia najbliższego

środowiska rodzinnego wychowanków (brak kandydatów na opiekuna usamodzielnienia),

pracownicy podejmują się pełnienia funkcji opiekunów usamodzielnienia. W roku 2016

pełnili funkcję opiekuna usamodzielnienia dla 30 wychowanków. Pracownicy socjalni Sekcji

ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych obok realizacji zadań mających

na celu przyznanie świadczenia w formie finansowej bądź rzeczowej, świadczą

wychowankom również pomoc w formie wsparcia i pracy socjalnej. Praca socjalna

realizowana przez pracowników socjalnych służy przede wszystkim wzmocnieniu klientów,

odzyskaniu bądź nabywaniu przez nich zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie.

Celem naczelnym każdego podejmowanego działania jest życiowe usamodzielnienie

wychowanków w zgodzie z obowiązującymi normami społecznymi.

Głównym problemem usamodzielniających się wychowanków jest pozyskanie własnego

mieszkania. W związku z powyższym, pracownicy socjalni Sekcji ds. Pieczy Zastępczej

i Wsparcia Osób Usamodzielnianych udzielają im pomocy poprzez:

rozmowy motywujące wychowanka do złożenia wniosku o przydział mieszkania

socjalnego - 7 wychowanków;

wspieranie wychowanków w wyjątkowo trudnej sytuacji mieszkaniowej w okresie

oczekiwania na przydział mieszkania - 45 wychowanków;

towarzyszenie 10 wychowankom w odbiorze skierowania na mieszkanie socjalne

w BGM Miasta Rzeszowa;

towarzyszenie 10 wychowankom w dopełnieniu formalności dotyczących

48

zameldowania się w nowym miejscu zamieszkana, w Urzędzie Miasta Rzeszowa;

towarzyszenie 10 wychowankom w dopełnieniu formalności w celu podpisania

umowy najmu mieszkania w MZBM w Rzeszowie;

towarzyszenie 20 wychowankom podczas realizacji pomocy na zagospodarowanie

w formie rzeczowej w sklepach na terenie Miasta Rzeszowa.

W ramach realizacji zadania „pomoc w uzyskaniu zatrudnienia” pracownicy Sekcji

motywowali wychowanków do:

aktywnego poszukiwania ofert pracy - 56 wychowanków;

zarejestrowania się w urzędzie pracy - 23 wychowanków.

Pracownik socjalny Sekcji podejmując współpracę z usamodzielnianym wychowankiem

i jego rodziną, ocenia sytuację oraz określa występujące trudności wymagające wsparcia.

Podejmowane działania są zróżnicowane i dostosowane do indywidualnej sytuacji.

W ramach pracy socjalnej na rzecz wychowanków podejmowano działania:

określanie potrzeb i oczekiwań wychowanków na podstawie przeprowadzonych

wywiadów środowiskowych oraz rozmów - 101 wychowanków;

motywowanie do zmian mających na celu poprawę sytuacji bytowej wychowanków

i ich rodzin - 60 wychowanków;

monitorowanie sytuacji wychowanków pod kątem wywiązywania się z dokonywanych

ustaleń - 101 wychowanków;

motywowanie wychowanków do kontynuowania nauki - 98 wychowanków;

współpraca ze szkołami, instytucjami i innymi placówkami w celu ustalenia sytuacji

dotyczącej kontynuowania nauki przez 26 usamodzielnianych wychowanków;

ustalanie czy wychowankowie posiadają ubezpieczenie zdrowotne - 101

wychowanków;

informowanie o ewentualnych konsekwencjach w sytuacji braku ubezpieczenia

zdrowotnego - 101 wychowanków;

udzielanie informacji o uprawnieniach i przysługujących świadczeniach z innych

instytucji - 101 wychowanków;

udzielanie pomocy w pisaniu pism urzędowych, np. podań, wniosków w celu

uzyskania przysługujących świadczeń - 2 wychowanków;

zapewnienie wychowankom dostępu do specjalistycznej pomocy poprzez

informowanie o możliwości wsparcia psychologicznego, prawnego - 101

wychowanków;

49

współpraca ze środowiskiem lokalnym, ośrodkami pomocy społecznej, powiatowymi

centrami pomocy rodzinie, sądami, organizacjami społecznymi na rzecz

usamodzielnianych wychowanków.

V. Zestawienie potrzeb

Analiza dotychczasowej pracy:

Zespołu ds. Organizacji Pieczy Zastępczej;

Zespołu ds. Asysty Rodzinnej;

Sekcji ds. Pieczy Zastępczej i Wsparcia Osób Usamodzielnianych;

Ośrodka Poradnictwa Specjalistycznego i Interwencji Kryzysowej

w zakresie realizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej umożliwia

wskazanie następujących potrzeb:

W Zespole ds. Organizacji Pieczy Zastępczej dostrzegalne są potrzeby w zakresie:

tworzenia rodzinnych form pieczy zastępczej - wskazane jest systematyczne

zwiększanie liczby niezawodowych rodzin zastępczych i zawodowych rodzin

zastępczych, a w szczególności pozyskanie zawodowej specjalistycznej rodziny;

promowania rodzicielstwa zastępczego na terenie miasta w celu pozyskiwania

kandydatów do pełnienia funkcji rodzin zastępczych;

superwizji pracy koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej;

przeprowadzenia specjalistycznych szkoleń mających na celu podnoszenie

kwalifikacji a także zachowanie i wzmocnienie kompetencji opiekuńczo –

wychowawczych już funkcjonujących rodzin zastępczych;

rozważenia możliwości gratyfikacji finansowej dla pracowników podejmujących

działania wykraczające poza ich zakres obowiązków, np. prowadzenie grupy

wsparcia, grupy młodzieżowej czy socjoterapeutycznej;

stałego podnoszenia kwalifikacji kadry, świadczącej wsparcie w zakresie ustawy

o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;

W Zespole Asysty Rodzinnej dostrzegalne są potrzeby w zakresie:

prowadzenia treningów umiejętności członków rodzin (uruchamianie, stymulowanie)

w zakresie aktywności społecznej;

50

działań wychowawczych mających na celu przekazanie wiedzy i umiejętności

służących przygotowaniu do pełnienia ról społecznych, np. matki, ojca, babci,

pracownika, itp.;

działań mających na celu ponowne włączanie do środowiska rodziców, młodzieży,

dzieci poprzez nauczenie ich zachowań zgodnych z wymogami otoczenia, normami

społecznymi i prawnymi;

organizacji dodatkowego wsparcia dla dzieci, młodzieży oraz rodziców

przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze;

zorganizowania treningów kompetencji dla rodziców, których celem będzie

tworzenie warunków do prawidłowego rozwoju dziecka w rodzinie, w sferze

psychicznej, emocjonalnej, społecznej i socjalnej (aktywne spędzanie czasu wolnego

z dzieckiem, porządkowanie mieszkania, radzenie sobie z agresją);

poszerzania możliwości rozwoju społecznego i kulturowego rodzin poprzez

uczestnictwo w ofercie kulturalnej miasta (bilety do kina, teatru, na basen, itp.);

organizacji spotkania z Sędziami Sądu Rodzinnego, którego celem byłoby

zaprezentowanie pracy asystenta rodziny i opracowanie modelu współpracy

pomiędzy jednostkami;

organizacji kolejnego spotkania z pracownikami Powiatowego Urzędu Pracy celem

kontynuacji tworzenia płaszczyzny współpracy, wspólnych rozwiązań na rzecz

kompleksowego wsparcia rodziny;

organizowania kampanii społecznych adresowanych do mieszkańców miasta

Rzeszowa o tematyce pomocy społecznej i asystentury rodzin, a także promowania

idei rodzin wspierających dla rodzin objętych wsparciem Miejskiego Ośrodka

Pomocy Społecznej;

poszerzenia współpracy z wolontariuszami (zarówno studentami pomagającymi

dzieciom w opanowaniu podstawy programowej, jak i osobami starszymi pełniącymi

rolę „zastępczego dziadka, babci”).

Dodatkowo, niezbędnym elementem dla procesu standaryzacji usług w postaci

wsparcia przez asystenta rodziny jest dbałość o rozwój i proces kształcenia asystenta poprzez

systematyczną superwizję, w obszarze metodologicznym, uczestnictwo w kursach,

szkoleniach, konferencjach jak też wymiana doświadczeń środowiska asystenckiego poprzez

kontynuację systematycznych spotkań Grupy Wymiany Doświadczeń Asystentów Rodziny

z Podkarpacia.

51