Qemal stafa

Projekt 2014-2015

Te ushqyerit e shendetshemdhe ndikimi ne sjelljet tona.

Objektivat

• Te di cfare eshte piramida ushqimore dhe cfare permban ajo.

• Te di karakteristikat e cdo kati ushqimor te piramides.

• Te di cfare eshte piramida pjate.

• Te permend disa ushqime per nje diete te shendetshme.

• Te listoj disa keshilla per nje diete te shendetshme.

Marinela Abedini

• Te ushqyerit

• Elementet esenciale te ushqyerit

• Diete e shendetshme

• Obezitet,Bulimi,Anoreksi,Strumaendemike

• Ushqimi BIO dhe OMGJ

• Siguri ushqimore

Te ushqyerit

Ushqyerja eshte nje procesnepermjet te cilit merrendhe perdoren ngaorganizmi elementetkryesore teushqimit.Ushqimi eshtenje nevoje baze fiziologjikedhe nje kusht idomosdoshem per njeshendet te mire.Trupi I njeriut ka nevoje per elementet kryesoreushqimore , te cilat ngahenne shtate klasa : karbohidrate,proteina,yndyrna,vitamina , minerale,uje dhe fibra.

“Piramida Ushqimore”

Cfare permban ajo?

Cfare eshte piramida ushqimore?

Piramida ushqimore

Piramida ushqimore eshte njepiramid e ndare ne kate , e cilaben renditjen e llojeve teushqimeve sipas sasis dhemases qe ne duhet te hame. Ne baze (ku hapesira eshte me e madhe) vendosen ushqimetqe duhet te merren me shume, dhe duke u ngjitur sa me lartsasia vjen duke u zvogeluar.

CFARE PERMBAN AJO?

Pemët dhe perimet

Pemët dhe perimet janëburim vital i vitaminavedhe i mineraleve. Duhen tëhahen pesë porcione tëpemëve dhe perimeve nëditë. Ushqimi në këtë grupështë burim i shkëlqyer ivitaminave C, fibrave, kaliumit dheantioksidanteve.Pemët dhe perimet janëhapi më i rëndësishëm nëmbajtjen e të ushqyerit tëshëndetshëm dhe tëbalancuar dhe duhen tëjenë pjesë themelore e ushqimit.

Buka, orizi, patatja, pasta

Buka, drithërat, patatjadhe pastat janë pjesë e rëndësishme e ushqimittë shëndetshëm. Janëburim i mirë i energjisëdhe burimi kryesor imaterieve ushqyese nëtë ushqyerit tonë. Kyushqim është karburantpër trup

Mishi, peshku, vezëtdhe bimët bishtajore

Këto ushqime janë burim imirë proteinash, që janë tëdomosdoshme për rritjendhe ripërtëritjen e organizmit. Ato janë poashtu burim i mirë ivitaminave dhe imineraleve.Rreth 15 për qind e kaloriveqë i hamë çdo ditë duhen tëvijnë nga proteinat.Mishi është burim imirë proteinash, vitaminash dhe mineralesh, siç janë hekuri, zinku dhevitamina B. Po ashtu janënjë nga burimet kryesore tëvitaminës B12.

Peshku është një burimtjetër i rëndësishëm iproteinave, ndërsapërmban shumë vitaminadhe minerale. Peshku ikaltër është veçanërisht ipasur me acide yndyroreomega 3.Vezët dhe bimëtbishtajore janë po ashtuburim i madh iproteinave. Për dallim ngamishi, bimët bishtajorepërmbajnë më pakyndyra dhe shumë fibra.

Mishi, peshku, vezët dhe bimët bishtajore

Qumështi dheproduktet e qumështit

Qumështi dhe produktet e qumështit si djathi dhe jogurtijanë burim i mirë proteinash. Ato po ashtu përmbajnëkalcium, i cili ndihmon nëmbajtjen e eshtrave tëshëndeteshëm.Por, disa produktequmështore përmbajnë niveletë larta të yndyrave tëngopura. Për së tepërmiyndyra te ngopura mund tërrisin nivelin e kolesterolit nëgjak dhe të rrisin rrezikun ngasëmundjet e zemrës. Përdorniqumësht të skremuar, djathëra më pak tëyndyrshëm dhe jogurt me yndyrë të ulët.

Qumeshti , mishi,peshku dhe vezet

Për çdo ditë, me një ndryshim tëkoordinuar, duhet të hahet: mishi, peshku, vezët, djathi ose të tjeraprodhime që përmbajnë hekur . Peshku fale vlerës së lartë tëyndyrave zë një vend të veçantë nëtë ushqyerit e shëndetshëm. Përkëtë shkak është i arsyeshëmpërdorimi i 1-2 racioneve me mish peshku në javë. Qumështi, kosi, djathi dhe gjiza janë artikujushqimorë me një kualitet të lartë. Qumështi dhe produktet e qumështit do të duhej që tëkonsumoheshin disa herë në ditë. Ato përmbajnë shumë materie tëvlefshme ushqyese, posaçërishtkalciumi është shumë irëndësishëm për ndërtimin e eshtrave. Furnizimin me Kalciummund ta bëjnë edhe ujëratminerale të pasura me kalcium.

Yndyrat, vajratdhe sheqernat

Yndyrat dhe sheqernatjanë burime të mira tëenergjisë për trup, porpërmbajnë shumëkalori. Nësekonsumohen shumë, mund të çojnë deri tekshtimi në peshë. Kjomund të çojë te trashja, çka rrit rrezikun ngadiabeti i tipit 2, sëmundjet e zemrësdhe disa lloje tëkancerit.

Elmbelsirat dhe kriperat

Konsumimi i shpeshtë i sheqerit I dëmton dhëmbët dhe con nështimin e peshës. Për këtë arsyeëmbëlsirat, pijet me sheqer dhepijet alkoolike duhet të shijohen me masë.

Kripa e kuzhinës, te disa njerëz tëcaktuar ndikon në rritjen e shtypjes sëgjakut. Megjithatë kripa është e rëndësishme, jo vetëm për shkak tëpërmbajtjes së Jodit dhe Fluorit. Jodi pengon lindjen e gushës dhe Fluori rritqëndrueshmërinë e dhëmbëve kundërkariesit.Por gjate konsumit te kripesduhet te kujtojme shprehjen e famshme popullore ‘’Gjella me kripe e kripa me karar’’ dhe tashme eshterradha per ta perdorur ne kuptimin e pare te saj.

YndurnatYndyrat/vajrat janëmaterieushqyese të pasura me energji. Përdorimi i yndyrës me sasi tëtepruar favorizon jo vetëmmbipeshën por edhe shfaqjen e sëmundjeve të ndryshme e posaçërisht. Për këtë arsye duhettë kemi kujdes nga yndyrat e fshehta, gjatë përdorimit të: prodhimeve të suxhukut, llojeve tëdjathërave të pasura me yndyrë, fritimit,etj.

Këshillë:

Perdorimime i yndyrnave deri ne 10-15 gr i yndyrnave bimore(per cdo lloj perdorimi) duke mos e tejkaluar masen e lejuar.

Pijet

Uji dhe lëngjet (pijet) pa sheqer e shuajnë etjen mësë miri. Pijet me përmbajtje të kafeinësduhet të përdoren vetëmnë sasi të zvogëluar. Nëditë të pihen 1–2 l litërlëngje, posaçërisht nëformë të pa sheqerosura, p.sh. Uji mineral osepemëve/çaj i zi. Pijet me përmbajtje të kafeinës(kafja, çaj i zi apo igjelbër) të shijohen me masë.

Disa keshilla se si ti zgjedhniushqimet qe permiresojneshendetin tuaj dhe tishmangni ato te cilat rrisinrrezikun per ndonjesemundje dhe ne te njejtenkohe te krijoni nje plan per nje diete qe funksionon per ju.

Keshilla

oKonsumo Mjaft Kalori por Jo TeperMbaj nje balance mes te kalorive qe merr dhe ato qe harxhon – me fjale te tjera mos ha me shume ushqim se sa i duhet dhe perdor trupijua. Sasia mesatare e rekomanduar qe lejohoet eshte 2000 kalori porkjo varet nga mosha juaj, gjinia, gjatesia, pesha dhe aktiviteti fizik i juaj.

oHa Nje Mori Te Gjere Ushqimesh.Te hash shendetshem eshte nje rast per ju qe te zgjeroni morine e zgjedhjeve – duke provuar ushqime te ndryshme e vecanarisht perime, frutat dhe produktet e drithrave te plota – ushqime qe zakonisht nuk ikeni ngrene me pare.

Keshilla

o Mbaj Porcionet Mesatare.Vecanarisht tek ushqimet me shume kalori. Ne vitet e funditmadhesia e servimit me ushqim eshte rritur shume e vecanarisht ne restorane. Nese ju servohet nje pjate e madhe me ushqim ne ndonjerestorant ateher ndaje ate me dike qe ke afer apo – edhe me mire –porosit pjat mesatare ose te vogel.

o Ha Shume Fruta, Perime, Drithera dhe Bime BishtajoreUshqime te larta me karbohidrate komplekse, fiber, vitamina dheminerale, me pak yndyr dhe pa kolesterol. Mundohu te gjeshprodhime sa me te freskta.

Keshilla

oPi Me Shume UjeTrupi jone eshte 75% uje. Dhe uji eshte nje pjes e vitale e dietes se shendetshme. Uji ndihmon te pastrojme sistemin tone, vecanarishtveshket dhe fshikezen urinare , nga toksinat dhe mbeturinat. Shumica e njerezve e kalojne jeten e tyre te dehidruar.

oKufizo Ushqimet Me Sheqer, Kripe Dhe Produktet E Drithrave Te RafinuaraSheqeri i shtohet nje sasie te madhe ushqimeve qe prodhohen. Gjatenje viti vetem nje kanace me soda (coca cola) qe ka 160 kalori, mund teshtoj peshen tuaj per 7 kilograme!

Keshilla

o Mos U Be Polic i UshqimeveJu mund te knaqeni me embelsirat qe pelqeni dhe ushqimet e skuqurane nje mase perderisa ato jane pjese e rastesishme (here pas here) e dietes tuaj te shendetshme. Ushqimi eshte burim i mire i knaqesise dheknaqesia eshte e mire per zemren tuaj!

o LevizNje diet e shendetshme permireson energjine dhe ndjenjen e mireqenies tuaj gjersa zvoglon rrezikun tuaj ndaj shume semundjeve. Nese shtoni aktivitetin fizik dhe ushtrimet do te bej qe plani i teushqyerit te shendetshem te funksionoj edhe me mire.

Keshilla

o Mos U Be Polic i UshqimeveJu mund te knaqeni me embelsirat qe pelqeni dhe ushqimet e skuqurane nje mase perderisa ato jane pjese e rastesishme (here pas here) e dietes tuaj te shendetshme. Ushqimi eshte burim i mire i knaqesise dheknaqesia eshte e mire per zemren tuaj!

o LevizNje diet e shendetshme permireson energjine dhe ndjenjen e mireqenies tuaj gjersa zvoglon rrezikun tuaj ndaj shume semundjeve. Nese shtoni aktivitetin fizik dhe ushtrimet do te bej qe plani i teushqyerit te shendetshem te funksionoj edhe me mire.

Piramida pjate

Piramida Pjate

• SHBA, 3 maj, NOA-Kanë provuar për ta modernizuaratë, por tani Shtetet e Bashkuara e dërgojnë në pension piramidën e ushqimit, me të cilën jemi mësuar prejnjëzet vjetësh, duke e zëvendësuar atë me ushqimin e ri"të sheshtë".

• Skema e re është quajtur myplate dhe sigurisht ka njëimpakt të madh vizual dhe është gjithashtu pjesë e fushatës së ndërgjegjësimit të publikut përparandalimin e obesitetit te fëmijët ndërmarrë ngaMichelle Obama, kundër kësaj sëmundje të vërtetësociale.

• Ushqimi “pjatë”, u prezantua në Uashington nga vetëMichelle Obama e ndarë në katër seksione me ngjyrë: një për frutat, një (pak më e madhe) për perimet, e treta për drithërat dhe e katërta (më e vogla) e rezervuar për proteinat. Së fundi, pranë dhe një pjatë e dytë e rezervuar për qumështin dhe derivatet e tij.

• Sigurisht, kjo është një goditje për të gjitha ato dieta qëbaza e tyre nuk mbështetet te konsumi i frutave dheperimeve, të tilla si dieta dûkan, e cila bazohet nëproteinat natyrale.

Piramida Pjate

Struktura e vjetër piramidalekishte ushqimet bazë që duhettë konsumohen çdo ditë nërendin e mëposhtëm: drithërat, perimet dhe frutat, qumështidhe prodhimet e tij, mishi, peshku, veza dhe më në fund, në hapësirën më të vogëlyndyrat dhe sheqernat.

Çfarë ka të re ushqimi“pjatë”? Në të vërtetë, shumë pak ndryshimethelbësore: sugjerimetjanë të destinuara për çdovakt dhe jo të përditshmesi piramida.

Menyrat me te mira per te luftuar fryrjen e barkut

1) Hani ngadale

Rregulli I pare eshte tehash ngadale. Nese e pertypni ushqimin siduhet , aimetabolizohet me shpejte Gjithashtuperpiquni te hanivaktin e fundit ne oren gjashte

2) Stimuloni tretjen

• Kujdesi per aparatintretes luan rol kyc ne luften ndaj fryrjes se stomakutKosumoni nje gotecaj shporizi per tendihmuar tretjen e ushqimit

Shmangni pijet me gaz• Ato jane armiku me I keq I stomakut pasi jeni duke tretur ajer te tepert. Ne vend te tyre

pini uje ose caj herbal. Caji me mender eshte nje mrekulli e vertete qe ndihmon ne proceset e tretjes

Semundjet e shkaktuara nga kequshqyerja.

• 1. Obeziteti

• 2. Sëmundjet e veshkave

• 3. Sëmundjet e tëmthit

• 4. Sëmundjet e zemrës

• 5. Sëmundjet e gjakut

• 6. Diabeti

• 7. Hipertensioni

• 8. Sëmundjet e arterieve të trurit

• 9. Kanceri i qafës së mitrës

• 10. Kanceri i ovareve

• 11. Kanceri i gjirit

• 12. Kanceri i zorrës

• 13. Kanceri i tëmthit

• 14. Kanceri i mëlçisë

• 15. Kancerii prostatës

• Cfare eshte ?

Obeziteti konsiderohet një situate jonormale, ku ka depozitim tetepërt te yndyrës ne trup. Kjo ndodhe nga marrja e tepert te e ushqimit, dmth te energjisë te tepërt.

• Faktore qe lidhen me obezitetin :

Stresi, lodhja, trishtimi,Mosha,Disa ilace,Çrregullimehormonal,eNderprerja e pirjes se duhanit ,Mbajta e kileve teteperta te shtatzanise,Trashëgimia.

o Si mundet njerezit obezit te humbasin kilet e teperta ?

E para duhet te vendosin me siguri qe duan te humbasi kilet, tinenshrohet nje seri analizave laboratike te gjakut ( p.sh kolisterol, hormonale etj ) per te indetifikuar shkakun e obezitesdhe pastaj ti drejtohet nje dietologu i cili do pergatisi nje dietene nevojat dhe zakonet e pacientit,perdorim I produkteve me pak sheqer dhe yndyrna, te beni stervitje cdo dite. 20- 30 min ecje ju ndihmon te keni nje peshe ideale

• Anoreksia - nenkupton njedeshire te egzagjeruar per teqen i dobet, duka pasurtendencen te ruash te njetenpeshe trupore perkohesisht. Personat te cilat kane anorexiprezentojne nje imazh tedeformuar mbi trupin e tyre duke e konsideruar veten shume me tetrashe se sa jan ne realitet dhene periudhat kur jan shume nenpeshten normale. Kto persona hane shume pak, preferojnefrutat dhe perimet, evitojne same shume sheqernat dhe pastat, mishin dhe djathrat sic dhegjellen e gatuar.

• Bulimia eshte e ngjashme me anoreksine,por ka disandryshime.Bulimiket nuk humbasinshume ne peshe dhe ne te vertete atajane pak mbipeshe.Gjithashtua atajane te shqetesuar per masen e tyretrupore dhe duan te dobesohen.Atakane shpesh nje babezi per tengrene,konsumojne sasi te madhekarbohidratesh ne nje periudhe teshkurter kohe dhe perdorin laksativeqe shtojne jashteqitjen per teeliminuar ushqimin qe kane oseprovokojne te vjella.Bulimia nervoreprek me shume adoleshentet.

• Struma eshte nje zmadhim jonormal i gjendrestiroide,(Glandula thyroidea) e cila ndodhet ne regjionin e gushes populli e quan “gusha”.

• Struma eshte vetem nje shprehje, nje term qetregon rritjen e abnormale te gjendres, por nukshpjegon me teper

• Mjekesia njeh tri lloje Strumash:

1) Struma Hyperthyrote e cila ka te beje me njehyper-funksion te gjendres

2) Struma Hypothyrote e cila ka te beje me nje uljete funksionit te gjendres

3) Eurhyreote Struma e cila eshte ne funksioniminormal

Ushqimi BIO dhe OMGJ

BIO

• Të gjithë e kanë kuptuar se ushqimet biologjike, atotë vërteta, të rritura pa pesticide apo produkte tëtjera kimike, janë shumë të shëndetshme përshëndetin tonë. Por tregu e ka të pamundur tëplotësojë kërkesat e konsumatorëve për këto llojeushqimesh. Kërkime të shumta kanë treguar se këtolloj produktesh janë më të pasura me substanca, që nandihmojnë të ndihemi më mirë, si vitamina C dheoksidues të tjerë. Kush i provon për herë të parëmbetet i shtangur nga shija dhe aroma e mrekullueshme. Një studim amerikan i departamentittë agrikulturës ka treguar se në 50 vitet e funditpërmbajtja e minerale dhe vitaminave në shumëprodukte është ulur në mënyrë domethënëse, kjo përshkak edhe të produkteve kimike që përdoren. Sot tëgjithë jemi të ekspozuar ndaj produkteve ushqimoretë modifikuara, për prodhimin e të cilave përdorenhormone, pesticide apo kimikate të ndryshme tëpakontrolluara, të cilat sjellin pasoja në organizmin e njeriut.

Qumështi

• Ky produkt biologjik, i marrë nga lopët e ushqyera në mënyrë korrekte, përmban Omega 3 shumë herë më shumë se sa ata që shiten nësupermarket. Ky lloj qumështi është i shtuar artificialisht me Omega 3 të marra nga peshqit. Për më tepër këto të fundit janë të domosdoshmepër sëmundjet degjenerative dhe kardiovaskulare.

Mishi

• Përtej shijes, mishi ka një përmbajtje më të vogël yndyrash të ngopuradhe një përqendrimi të lartë të acideve yndyrore të pangopura që i bëjnëmirë zemrës. Kjo, sepse nga kafshët që ushqehen sipas kërkesave tëtyre, me bar dhe jo koncentrat.

• Me OMGJ (Organizëm iModifikuar Gjenetikisht) nënkuptohet një organizëmgjallor, pasuria gjenetike e të cilit është modifikuarnga njeriu nëpërmjetteknikave të inxhinierisëgjenetike. Sot, inxhenieriagjenetike është mjaft e zhvilluar dhe ka gjeturaplikime në shumë fusha, nga agrokultura tekmjekësia, deri tekushqimet.

• Dëmet e ushqimeve temodifikuara

• Përdorimi i organizmave tëmodifikuara dëmton:

• Aparatin tretës

• Krijon alergji

• Dëmton biodiversitetin

• Shkakton dëm ekonomik tefermerët

• Dëmton marrëveshjet e Tregtisësë Lirë me vendet e BashkimitEvropian.

•Konsumatorët presin mbrojtje nga rreziqet qëmund të paraqiten gjatë tërë rrjetit ushqimor, duke filluar prej prodhuesit primar e deri tekonsumatori, që përshkruhet shpesh me termin‘prej fermës në tryezë’. Mbrojtja do të bëhetvetëm atëherë kur të gjithë sektorët e rrjetitfurnizues të funksionojnë në mënyrë tëintegruar, dhe sistemet kontrolluese të ushqimittë adresojnë të gjitha fazat në rrjetin ushqimor.

Safe Food

• Keshilla qe ndihmojne ne nje shendet sa me te mire :

1. Mbani një ditar ushqimi.

• Të paktën 5 ditë, deri një javë, mbani një laps dhe një letër në dorë dhe shkruani cdo gjë që hani, sa hani, kur dhe ku duhet t’a hani, dhe më kë ishit kur e hëngrët. Mundohuni ti shkruani këto gjatë kohës që hani/ shumë njerëz mendojnë se kur mundohen të kujtojnë dicka që hengrën që ta shënojnë në fund të ditës, ato e harrojnë ato. Ka pasur dhe nga ato njerëz që kanë thënë që nuk kanë ngrënë vetëm sepse nuk dëshironin tashënonin në letër. Jini tërësisht e ndershme me veten tuaj. Nuk keni pse t’ja tregoni ndokujt rezultatet

2. Mos hani shumë pak

• Dietat me shumë pak kalori,mund t’ju ndihmojnë të humbni peshë, por janë shumë të vështira për t’umbajtur. Gradualisht do të lodheni dhe do të irritoheni,do të humbni energjinë për ushtrime, dhe njerëzitnuk do të donin të hanin me ju përshkak të listës së gjatë të ushqimeve që nuk mund të hani në një drekë nërestorant, apo dhe në shtëpi.

3. As mos rrini pa ngrënë e as mos hani shumë

• Nuk ishtë shaka kur thanë që ” mëngjesi është vakti më I rëndësishëm I ditës”. Studimet tregojnë se kush e lë vaktin e parë, përfundojnë duke ngrënë më shumë kalori gjatë ditës dhe bëjnë zgjedhje më pak tëshëndetshme. Mundohuni të hani të paktën 3 vakte në ditë. Do të ishte mirë që ti ndanit vaktet në 6 vakte tëvogla në ditë, kjo e mban metabolizmin dhe nivelin tuaj të sheqerit të rregullt.

4. Të freskët gjatë ditës

• Ushqimet e paketuara zakonisht ulin vlerat ushqyese të ushqimeve dhe rrjedhimisht rrisinkaloritë. Shoqata dietike amerikane rekomandon 3-5 shërbime nga frutat dhe perimet nëditë. Nuk keni kohë për ushqime “shtëpie”? Përgatitini në fund të javës, që gjatë javësthjesht t’ju duhet ti ngrohni.

5. Hidratohuni që të humbni peshë më shpejt

• Pini uje, kafe, caj ose lengje frutash. Duke përfshirë ujin e “fshehur” që ndodhet nëushqime, 1.5l në ditë. Sa ujë duhet të pijmë? Në përgjithësi duhet të pini aq ujë në ditë saurina juaj të jetë gati e qartë.

6. Hani më pak, ushtrohuni më shumë

• Gjëja e mirë e dietave është se ju tregojnë ku duhet të ndaloni së marruri numrin ekstratë kalorive. Shumë njerëz, hanë thjesht për zakon edhe nëse nuk janë të uritur. Në këtëmënyrë ju duhët të filloni dhe një program fitnesi. E di që mund të thoni” nuk kam kohësepse…..( vendosni këtu justifikimin tuaj). Pyeteni veten..” Sa energji më tepër do të kishanëse nuk do të kisha këto ekstra kilogram? Sa gjëra do të shijoja dhe do të ndjeheshamirë nëse do kisha një trup të shëndetshëm. A ja vlen disa minuta në ditë të inkorporonikëto sjellje të thjeshta gjatë ditës tuaj?

Ha per te jetuar , mos jeto per te ngrene!

Shenim:

Jeto mire …

Ha mire…

Marinela Abedini