FRD 22 Mars.pdf

8/19/2019 FRD 22 Mars.pdf

1/16

Kodi Zgjedhor vazhdon të jetë peng i politikës

adresa:

rruga “George Ë. Bush”,

nr. 15/1, Tiranëe-mail:[email protected]: Alfred Cakotel: 04 22 42 444ÇMIMI: 30 LEKË

Gazetë informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 120. E martë, 22 mars 2016

Dilemat /A kemitë bëjmë meJustinianin nëMesaplik?!

Mbetet “pezull”koncesioni

TVSH; termat përrishikim, te FMN

f. 6f. 6

De Biazi nxjerrlistën, ja kush

mbetet jashtëKombëtares

f. 14

SPORTAKTUALITET

ransparenca e Financimit të Partive

Kamber Mici: Gjetja emekanizmave mundësonnjë garë të ndershme

TAKIMI / FLET KREU I FORUMIT RINOR TË FRD

f. 10-1

TRASHËGIMIA

DREJTËSIA” PAS 90 VJETËSH

Vizitahistorike,SHBA-Kubërivendosinmarrëdhëniet

Dokumenti

Masterplani i transportit:Të gjitha rrugët kalojnënga Shqipëria?!

EKONOMI

FRD: Pa zgjedhje të drejta vendishkon në Kore, jo në Perëndim

nga Gjon Kroi f.

nga Majlinda Bushja f.

nga Sadik Bejko f. 1

Shqipëria dheinvestimet ehuaja

FOKUS

Zigzak(Shoqëri e paqendrueshme

Blloshmëtdhe Lekajt eBërzeshtës

Investimet e huaja direkte jannjë segment shumë i rëndësishëm i aktivitetit ekonomik tnjë vendi, për shkak të efektevpozitive që ato sjellin. Në mënyrtë vaçant roli i tyre është i pazvendësueshëm...

Arrihetmarrëveshja,palët dopunojnëme një draft

GJEDHJET DEFORMOHEN PREJ 25 VITESH, ÇDO NDRYSHIM NË LIGJ I KA SHËRBYER SHTREMBËRIMIT TË VOTËS

KOREJA E VERIUT, SHTETI KU S’KA RËNDËSI KUSH VOTON

f. 7f. 7f. 8-9


2/16

22 mars 2016 fryma e re 2

olitikë

RD: Pa zgjedhje tërejta, shkojmë nëKore e jo në Perëndim

edhjet deformohen prej 25 vitesh, ndërsa çdo ndryshim

igjin elektoral i ka shërbyer shtrembërimit të votësoceset zgjedhore në Shq-përi diktohen sa herë nga

vendimmarrja e dy partivedha dhe në tërësinë e saj,ësia është me qëllim kon-

min e pozitave të tyre, edheeformuar votën. Përmes njëate, Fryma e Re Demokra-gre sërish shqetësimin seti i zgjedhjeve në Shqipëri,

ërfaqëson vullnetin real tëëve. “Prej 25 vitesh, Shq-

nuk po di të shkëputet ngaomen, i cili ka bërë që për-mi në parlament i vullnetittë qytetarëve të jetë i cun-

he i kushtëzuar nga ligji ele-Ky i fundit, në vend që tërejtësi zgjedhore”, shkon nëkundërt të saj, e zhbën atë,

rijuar një handikap të madhllnetit të lirë të qytetarëverfaqësimit të zërit të tyreend”, thuhet në deklaratën

Në fakt, jo pa qëllim, nëet e fundit vendore, ishin

400 mijë vota për partitëe jo parlamentare, por kjo

përkthye në përfaqësi-tyre me këshilla bashkiak

K orea e Veriut, është venditipik komunist ku fitorjae zgjedhjeve nga Partia e

Punës është në masën 100%. Nëzgjedhjet e fundit të zhvilluara nëvendin e izoluar prej dekadash,PPKV ka fituar 99.98%. Pjesëmarrjanë votim është i detyrueshëm përtë gjithë shtetasit në moshë mad-hore. Ndërsa, për të sëmurët votimiu mundësohet në shtëpi, vetëm evetem që fleta e votimit të hidhet nëkuti. Të gjithë votuesit e Koresë së Veriut mbështetin, në çdo vendvo-tim, natyrisht, një kandidat! Ndërsa,

ky kandidat ishtë i caktuar nga par-tia. Askush tjetër, në 687 qarqe, nukmund ta ketë këtë të drejtë. Kështu,zgjidhja është: Po ose Jo, pa asnjë al-ternativë! Dhe disponibiliteti i kore-anoveriorëve me “Po”, në zgjedhjet

e fundit, ka qenë jashtëzakonisht madhe. Në zgjedhjet e 2011-ës, jpak, por 99.98% koreanoveriorkanë dhënë 100 për qind mbështetjpër kandidatët e emëruar nga shefishtetit. Deri në 2011-ën, në krye tshtetit koreanoverior ishte Kim JonI1, ndërsa pas vdekjes së tij, pushteti i kaloi të birit, Kim JongUn. Kimu kandidua në qarkun 111, MounPaekt, në veri të vendit pranë kufirit me Kinën. Ky rajon cilësohet sthemeli i Koresë së

Veriut, ku gjyshi, Kim IlSungkishte organizuar kampin guer

gjatë pushtimit japonez më 1942Zgjedhjet mbahen çdo pesë vjet nKorenë e Veriut, ndërsa Parlamenmblidhet një ose dy herë në vit pëtë votuar buxhetin ose për të miratuar vendimet e Partisë së Punës. P

ënim

rea e Veriut,ndi kurtia e Punëson zgjedhjet

100%

Atëherë kur gjen zbatimrimi Leninist, s’ka

ndësi kush voton, por

sh numëron”

në 61 njësitë vendore të vendit.“E njëjta situatë është edhe përzgjedhjet parlamentare. Madje,numri i votave për partitë politike jashtë parlamentit mund të jetënedhe më i madh se 400 mijë, porsërish ato nuk përfaqësohen menumra në Kuvend, për shkak tësistemit që nuk e lexon drejt votën

për të “vegjlit”. Dhe rasti më ba-nal është ai që parashikon KodiZgjedhor, pra transferimin e vo-tave të partive të vogla për dy par-titë e mëdha, dhe këto të fundit,s’bëjnë gjë tjetër veçse thellojnëshkeljet ndaj partive të vogla dhei përdorin ato për konsolidimine numrave në ulëset e Kuvendit”,

thekson më tej, Fryma e Re De-mokratike. Ndaj dhe në Shqipëri,edhe sot e kësaj dite ka mungesëvullneti për të bërë një ligj elek-toral të ndershëm, ku vota e dhënëpër një subjekt politik të përkthe-het në mandate në këshillin bash-kiak apo Kuvend. Ndaj, zgjedhjetnë vendin tonë zhvillohen nën një

sistem demokratik, por s’ka demokraci elektorale. Dhe mungese saj na bën të krahasueshëm mzgjedhjet që zhvillohen sot në Korenë e Veriut. Nuk ka ndonjë ndr yshim të madh, sepse fundja parimLeninist që zbatohet si në vendie izoluar komunist ashtu edhe natë që ka 25 vjet që i ka rrëzua

Prej 25 vitesh, Shqipëria

s’po shkëputet, nga

fenomeni i deformimit

të zgjedhjeve, duke

shtrembëruar vullnetin e

qytetarëve

Dhe me këto ritme,

standardi i zgjedhjeve

nëe Shqipëri është më

pranë atyre të Koresë sëVeriut, sesa Perëndimit

të zhvilluar që aspirojmë


3/16


politikë Ndryshimet Kushtetuese të prillit 2008-ë kanë sjellë një situatë kritike në sistemin zgjçka lipset si domosdoshmëri ndryshimi i tij, për përkthimin e drejtë të çdo vote të qyte

Që nga dhjetori, ku u miratua vendimi për ngritjen e komisioështë zhvilluar vetëm një mbledhje konstituuese

htu, zgjedhjet shfrytëzohen për tëerifikuar banorët, sepse kontrollo-en shtëpitë për të ditura mungonkush a jo!? Fakti që Korea e Veriut

azhdon të jetë prej dekadash njëend i izoluar komunist, me një ngagjimet më të egra në historinë eerëzimit, ku nuk ekziston vullnetiirë i qytetarëve për të zgjedhur meotë alternativat, bën që ky shtet tëtë gjithnjë e më tepër një rrezik

dhe për shtetet demokratike. Kë-soj, janë thuajse rutinore kërcëni-et e zyrtarëve të lartë të Koresë së

eriut se shteti komunist është në

rag lufte me fqinjin e tyre, KorenëJugut. Mediat ndërkombëtare

tojnë zyrtarin komunist Kim Kiam, i cili ka fajësuar kryeqyte-n e Koresë së Jugut, Seulin, se poërhap propagandë kundër Koresë

Veriore duke përdorur altoparlantëtë fuqishëm, që i ka vendosur pranëkufirit mes dy shteteve.

Zyrtari i lartë shtoi bisedimetmes SHBA dhe Koresë Jugore pastestimit të bombës me hidrogjennga Peniani komunist kanë rriturndjeshëm tensionet mes vendeve.Këto tensione, thotë zyrtari, kanështyrë dy Koretë në prag të luftës.Gjithashtu, një zyrtar i Koresë sëJugut konfirmoi se Seuli zyrtar dheShtetet e Bashkuara të Amerikëskishin diskutuar për sulme ushta-rake në Korenë Veriore. Kjo e fun-

dit para disa ditësh testoi bombënme hidrogjen, e cila është më efuqishme se bomba atomike. Re-agimet e ndërkombëtarëve ishin tëshumta, duke dënuar këtë veprimtë Peniangut zyrtar.

ustet por jo “diktatorët”, është iëjtë, “nuk ka rëndësi se kush vo-n, por kush numëron”. Ky nukhtë standardi që aspirojmë, nukhtë kurrsesi standardi i Perën-mit të zhvilluar, por ai i kthimit

as. Ndaj, pa një ndryshim esencialligjit zgjedhor, në mënyrë që ai të

arantojë zgjedhje demokratike, ku

vota e qytetarëve të lexohet dhe tëpërkthehet ashtu siç është vullnetii sovranit, me mandate legjislativenë Kuvend, atëherë edhe Shqipëriaështë në rrugën e “mbarë” të zhvil-limit të zgjedhjeve si në Korenë e Veriut, ku Partia e Punës e Kim JongUn, i fiton zgjedhjet me rezultat ab-solut, 100%.

Kodi Zgjedhor vazhdontë jetë peng i politikës

“Pavarësisht deklaratavepër kinse gatishmëri,Kodi Zgjedhor vazhdon

të mbetet peng i politikës”. Kështu

u shpreh dje, Fryma e Re Demokra-tike përmes një deklarate, dukengritur shqetësimin e zvarritjes sëpunës të komisionit të posaçëmparlamentar të reformës zgjedhore.Tre javë më parë, nën drejtimine kryeparlamentarit, Ilir Meta, umblodh për herë të parë komisionii Posaçëm i Reformës Zgjedhore.Kjo mbledhje ishte konstitutive dhemesazhi i përcjellë prej aty ishte senisi puna për ndryshimin e KoditZgjedhor. Por në fakt, që prej kësajmbledhje, s’ka asnjë lëvizje nga Ku-vendi si për caktimin e ekspertëvepolitikë që do të merrem me amen-dimin e ligjit elektoral, apo edhe

për nisjen e dialogut në rrugë par-lamentare me forca politike të spe-ktrit të majtë apo të djathtë. “FRDshpreh shqetësimin se puna ekomisionit të ad hoc për reformënzgjedhore po zvarritet. Që prejngritjes së komisionit të dhjetortë vitit të kaluar dhe miratimit tëpërbërjes së tij në janar të këtij viti,është zhvilluar vetëm një mbledhjedhe ajo ka qenë për konstituimin easgjë më tepër. Në këto kushte, Fry-ma e re Demokratike, i bën thirrjedy forcave të mëdha politike, PD ePS, si dhe forcave të tjera parlamen-tare, që të nisin punën për ndrysh-imin e Kodit Zgjedhor, në mënyrë

që Shqipëria të ketë në kohë ligjinelektoral i cili të garantojë zgjedhjedemokratike”, thuhet në deklaratëne FRD. Ndryshimet kushtetuese të21 prillit të vitit 2008-ë, kanë sjellëkëtë situatë përfaqësimi në Ku-vend, ku nga njëra votat e partivetë vogla shtrembërohen sipas orek-seve të partive të mëdha dhe ngaana tjetër, dhe nga ana tjetër, për-faqësimi në Kuvend i qytetarëveështë një fyerje e madhe, pasi nivelii Kuvendit sot është më i dobëti nëhistorinë 100 vjeçare të themelimittë shtetit shqiptar. “Po kalojnë 8 vitenga prilli i vitit 2008, kur brendanjë nate – sikurse e mbani mend, –

ndryshoi Kushtetuta e Republikëssë Shqipërisë me vullnet të defor-muar mbi biseda klandestine, dukei sjellë një dëm demokracisë nëShqipëri. Jemi në pragun e nevojëspër reforma të rëndësishme dhe

FRD kërkon që reforma zgjedhoretë marrë rëndësinë që i takon dhetë mos humbet kohë me zvarritjene saj”, thuhet në deklaratën e FRD.

Ndërkohë, vetë kryetari i Frymëssë Re Demokratike, Bamir Topi, kadeklaruar më shumë se njëherëse Shqipëria e ka domosdoshmërindryshimin e kodit zgjedhor, për t’iparaprirë zgjedhjeve të ardhshmeparlamentare në mënyrë demokra-tike. Sipas tij, çdo votë e qytetarëveduhet të përkthehet në mbështetjenë Kuvend. “FRD është një forcëpolitike relativisht e re në spektrin

politik shqiptar, por vlerat janë shumë më të gjera se kanuk është pjesë e Kuvendit tipërisë, prej Kodit Zgjedhor

i ka mohuar të paktën 4 manë ulëset e Kuvendit”, është hur Topi. Ndërkohë, në mble 7 marsit të komisionit, kreuvendit, Ilir Meta tha se “zgjeardhshme duhet t’i realizojmstandarde”. “Puna e këtij komështë shumë e rëndësishme. zohemi tek rekomandimet e ODIHR. Ndryshimet duhet t’ime konsensus”, u shpreh Met

Propozimet e FRD

Korrektim kombëtar sistemit,

depolitizim të komisioneve zgjedhoFryma e Re Demokratike është ndër të vetmet forca politike nëqë ka përgatitur një paketë propozimet për ndryshimet në KZgjedhor. Propozimet e FRD janë të bazuara në 3 shtylla të cilat gtojnë një proces zgjedhor demokratik dhe votat përkthehen në mtë drejtë në mbështetje për partitë politike. Kësisoj, FRD kërkon kotimin e sistemit zgjedhor aktual nga proporcional-rajonal në atëporcional kombëtar. Sipas FRD, çdo votë e dhënë të përkthehet nmbështetje politike për një subjekt. Pika e dytë e propozimeve tëka të bëjë me listat e hapura të kandidatëve në zgjedhje. Kodi Zgjeaktual parashikon listat e mbyllura, ku kryetarët e partive kanë të jtën ekskluzive për të vendosur në lista pa qenë nevoja për të ppartinë apo forumet e saj vendimmarrëse. Kjo situatë ka sjellë asot në fjalorin e politikës shqiptare njihet si “kriminalizimi i KuvePër të shmangur degradimin e mëtejshëm të “tempullit të demcisë”, Fryma e Re Demokratike propozon listat e hapura të kandidame qëllim që qytetarët të kenë të drejtë të votojnë kandidatin e typreferuar. Dhe pika e tretë e propozimeve, është ajo për depolitie komisioneve zgjedhore. FRD propozon komisionerë të pavarusepse, ka pasur jo pak raste kur anëtarët e komisioneve kanë vesipas porosive të partive që i kanë propozuar. Paketa e propozimFRD, do t’i vihet në dispozicion komisionit të posaçëm parlamenreformës zgjedhore, sapo të nisë dialogu për ndryshimin e Kodit.


4/16


okus

Shqipëria dhe investimet e huajanga Gjon KROIstimet e huaja direkte janë njëment shumë i rëndësishëm iivitetit ekonomik të një vendi,kak të efekteve pozitive që atoNë mënyrë të vaçant roli i tyre pazvendësueshëm, sidomosnomitë e vendeve në tranzi-ikundër ka qënë dhe vazhdonShqipëria e pasviteve ’90-të,

estimet e huaja direkte tek nensideruar shpesh herë edhe si

otiva e rritjes ekonomike, përë efekteve domethënëse që atoatur në këtë drejtim. Legjisla-hqiptar, duke filluar me Ligjin4, datë 02.11.1993, parashikonçdo kohë apo rast, investimet

a do të trajtohen në mënyrë tërtë dhe të ndershme dhe do tëë mbrojtje dhe siguri të plotë.ajt, -thuhet midis të tjerash nëgj, -kanë të drejtë të angazho-aktivitetet ekonomike pa nevo-ë autorizimi apo leje të mund-nvestitorët e huaj trajtohen në

ë jo më pak të favorshme se sait shqiptarë, përveç rasteve tërjes në posedimin e tokës, rast

ajtohet nga një ligj i veçantë”.ke parë shifrat e flukseve tëe gjatë viteve të tranzicionit,anorama të larmishme të tyre.

e qartë se prej fillimit të plu-t e deri në vitin 1996, ka patur

ndencë rritëse të kapitalit tëë Shqipëri. Vlen të theksohettë viteve ‘95-‘96, skemat pi-le ishin në kulmin e tyre, dhetor i tillë duket të ketë ndikuarvisht në investimet e huaja. Në997 vendi hyri në një periudhëdrueshmërie ekstreme, që er-pasojë e përmbysjes së këtyreve piramidale. Menjëherë passë vitit ‘97, investimet e huaja

me 50 për qind, në krahasimurinë e tyre më të mirë gjatë

‘95-‘96. Imazhi i Shqipërisëosit institucional dhe shoqërorhumë për të dëshiruar dhe nëiudhë përmirësimi dukej tepër

riza e Kosovës në vitin ‘99 ishteër faktor, i cili pati ndikim neg-

uljen e investimeve të huaja,shkuan më shumë se 41 mil-

he përbën vlerën më të ulëttë arritur në këtë drejtim. Qe-ocialiste e mesvitit ‘97 zbatoi

ogram paskrizë, të mbështeturnga donatorët ndërkombëtarëhelluar edhe më tej reformat

urore, veçanërisht në fushën

atizimit të ndërmarrjeve të dhe të mëdha si edhe të atyreike, gjë që u vlerësuan pozi-edhe nga raporti i FMN-së në

005, kohë kur pushteti kaloi nëe demokratëve. Hyrja totale e

investimeve të huaja në Shqipëri përperiudhën ‘92-‘99 ka qënë rreth 458milion dollarë. Në vitin 2000, investi-met e huaja kapën vlerën e 190 miliondollarëve, vlerë e cila u rrit edhe mëtej në vitin 2001, për shkak të shitjessë suksesshme të AMC-së tek opera-tor grek – “Cosmote”, investimeve tëmëtejshme nga Vodafone në po këtëdegë si dhe lidhjen e “Albkrom” mekompaninë Italiane “Darfo”. Në peri-

udhën 2002-2003 pati një ulje të nivelittë IHD-ve, krahasuar me vitin 2001,duke arritur një vlerë prej 195 milionëdollarë, ndërkohë që në vitin 2004 atou rritën në 340 milionë dollarë. Kjorritje u ndikua nga shitja e Bankës sëKursimeve për rreth 200 milionë dol-larë, e cila u ble nga Raiffaisen Banknë Austri. Duhet shtuar gjithashtuse deri në fund të vitit 2004 u priva-tizuan pothuajse të gjitha ndërmar-rjet e vogla dhe të mesme shtetërorenë vendin tonë. Viti 2005 u karakteri-zua nga një rënie e këtyre investimevederi në 275 milionë dollarë. Viti 2006 emë vonë 2007 dhe 2008 u dalluan përnjë rritje të theksuar të invetimeve të

huaja. Për vitin 2009, ato u vlerësuantë ishin në shumën e 996 milionë dol-larë ose 22 milionë dollarë më shumënga viti 2008. Kjo rritje e fluksit të in-vestimeve u sigurua kryesisht përmesproçesit të privatizimit të sektorëvestrategjikë, një sërë masash të tjerapër krijimin e zonave dhe parqeveindustrial, invetimeve në infrastruk-ture, luftën kundër korrupsionit, për-mirësimin e klimës së biznesit dhepërmirësimit në fushën e legjislacion-it. Në fund të vitit 2010, vlera e inves-timeve të huaja direkte ka arritur në1.05 miliardë USD, që është edhe vleramë e madhe e arritur gjatë periudhëssë tranzicionit, si rezultat i thithjes së

tyre në sektorin hidroenergjitik dheatë të hidrokarbureve. Në vitin 2011invetimet e huaja arritën në 1.03 mili-ardë dollarë, kundrejt 957 milionëdollarëve që ishte kjo vlerë ne vitin2012. Duke filluar nga viti 2013 e nëvazhdim niveli i IHD-ve ka rënë vazh-dimisht.

Investimet e huaja direkte janë njëindikator i rëndësishëm për matjen ebesimit të investitorëve të huaj në njëvend të caktuar. Ato rriten në kushtete përmirësimit të ambjentit ekonomike politik dhe ulen në kushtet e krizavetë kësaj natyre. Për investitorët e huajvendi ynë ofron burime natyrore tëpashfrytëzuara, rregulla liberale për

tregtinë, afërsinë me tregjet europi-ane, sektorë të shumtë në privatizimdhe konçesion, kosto të ulëta pune,fuqi punëtore të edukuar dhe tekniki-sht të trajnuar, materiale të lëndës sëparë me çmime shumë konkuruese,

pozitë gjeografike strategjike dhe af-tësinë e shqipëtarëve për të folur gjuhëtë huaja të ndryshme. Megjithatë,këto avantazhe zhvleftësohen parahistorisë së paqëndrueshmërisë sëvendit, keqqeverisjes, tensioneve rajonale, infrastrukturës së varfër dhemungesës së funksionimit të tregutrajonal. Arritja e objektivave të de-mokracisë dhe shtetit ligjor, luftakundër korrupsionit dhe trafiqeve,

tregu i lirë dhe me rregulla, eliminimii barrierave administrative, progresinë infrastrukturë, zhvillimi i burime-ve njerëzore, zgjerimi dhe veçanër-isht modernizimi i sektorit financiar,stabiliteti makroekonomik, janë tëgjithë faktorë të rëndësishëm për krijimin e një mjedisi të përshtatshëmpër rritjen e masës së investimevetë huaja. Ofrimi i lehtësirave në for-mën e parqeve industriale, lehtësir-ave fiskale, lehtësimit të partneritetitme biznesin vendas, si dhe pasurimie intensifikimi i informacionit mbi

mundësitë për biznes në Shqipëriduhet të jenë disa nga programetspecifike për nxitjen e IHD-ve. Fuq-izimi i kapacitetit rregullator mbi tre-gun, vendosja e konkurencës dhe el-eminimi i informalitetit në ekonomi,

garantimi i të drejtave pronësore ezgjidhja e konflikteve të trashëguara,liberalizimi i proçedurave për hyrjennë treg dhe integrimi më i shpejtë metregjet rajonale e të BE, do të mundë-sojnë që në vitet e ardhshme, gjysma enevojave për investime të ekonomisëshqiptare të përballohen nga IHD-të.

Investimet e Huaja Direkte nëShqipëri janë një fenomen i kohëvetë fundit krahasuar më vendet e tjeratë rajonit, por vendi i fundit që nepo mbajmë aktualisht lidhur me njëtregues të tillë, nuk është për këtë ar-sye. Përmirësimi i klimës së të bëritbiznes në vendet e Eurozonës, ka krijuar mundësi që inv estitorët e huaj të

humbasin interesin e tyre për tregjealternative rajonale, siç mund tëpërkufizohet Shqipëria dhe vendet etjera fqinjë. Megjithatë, pa pasur ako-ma vlerësime paraprake të situatës,mendojmë se në reduktimin e IHD-

ve kanë ndikuar jo pak edhe masae ndërmarra nga qeveria në sektorifiskal dhe atë ekonomiko-shoqëror npërgjithësi. Taksa progresive ka qennjë impakt rënës në tërheqjen e investimeve të huaja, por të njëjtin efekt kpatur edhe ulja e konsumit në venqë vjen si pasojë e masave represivnë sektorin e energjisë, duke prekunjë pjesë të mirë të popullatës shqiptare. Më së shumti, kjo është arsyej

që Shqipëria, dikur vendi i preferuar kapitalit të huaj, sot është shndërruanë një vend të harruar. Nuk është rastësi që thuajse të gjithë emrat e njohur të biznesit ndërkombëtar kanmbërritur nga 2007-a deri në 2010ën. Kësisoj, kompani austriake Verbund, gjigandi norvegjez Shtatcrafmultinacionalja Shell apo qoftë edhgazsjellësi Transadriatik, janë të gjithinvestime të kontraktuara gjatë kësaperiudhe. Ndërkohë që në tre vitet fundit të vetmet investime që kanmbërritur në Shqipëri janë, Call Center-at dhe afrimi i një kompanie turkpër Skavicën, por edhe kjo përmes njproçedure të dyshimtë si korruptive

sikundër po flitet me media.Banka Europiane për Rindërtim

dhe Zhvillim deklaroi këto ditë, sShqipëria ka humbur avantazhin taksave të ulëta, pasi barra fiskale nvend është rritur fort dhe tani krahasohet me ato të ekonomive të pasura të Bashkimit Europian. Problemi Shqipërisë është se gjendet në mesin e vendeve me taksat më të ulëtnë botë, çka është një dizavantazhi madh për vendin në sytë e investiorëve të huaj. “Maqedonia është njnga vendet me taksat më të ulëta nbotë, për shkak se nuk ka taksa mbpunë, por edhe sepse i takson fitimet e biznesit vetëm një herë kur at

shpërndahen si dividentë,” thuhenë raportin e BERZH. Sipas këtij raporti, në Maqedoni, norma totale taksave është sa 12.5 për qind e fitimeve të biznesit, në Kosovë barra fiskale është 15 për qind, në Mal të Z22 për qind, në Bosnjë 23 për qindnë Shqipëri 38,6 për qind dhe nSerbi 40%, ndërkohë që mesatarja vendeve të BE-së është 42 për qind tfitimeve të biznesit. Kjo është arsyejqë prodhuesi i makinave luksoze, Aston Martin deklaroi kohët e funditse po konsideron Maqedoninë si njnga vendet më të mundshme për tndërtuar fabrikën e tij të re. Qeverimaqedonase ka qenë tepër agresiv

në tërheqjen e investimeve të huajpërmes politikave subvencionuespor edhe lehtësive tatimore. Jo rastësisht gjatë viteve të fundit, kanë investuar disa nga emrat më të njohutë biznesit në arenën ndërkombëtare

Investimet e Huaja Direkte në Shqipëri janë një

fenomen i kohëve të fundit krahasuar më ven-

det e tjera të rajonit, por vendi i fundit që ne po

mbajmë aktualisht lidhur me një tregues të tillë,

nuk është për këtë arsye


5/16


fokus

Zigzak (Paqendrueshmëria e shoqërisënga Majlinda BushjaÇ

do shoqëri kur udhëhiqetnga vlera të paqen-drueshme, përfundon në

gzake të përhershme. Paqen-rueshmëria, apo animi nga njëah në tjetrin i shpërbën asajoshtin e vlerave bazë. Atje kuo duhet të mbështet për të kri-ar një të ardhme të sigurtë. Çdo

ozicionim nga njëri kah në tjetrinrenda një kohe të shkurtër duke

larguar nga boshti qendror ierave ridimesionon brenda saj,elasticitetin e vlerave por shpër-

ërjen e tij. E deformon konceptinër vlerat bazë që duhet ta ud-ëheqin atë, duke afruar atë çkahtë më e leverdisshme për mo-entin, por jo për kohën që trans-rmon lëvizjen e shoqërisë nisur

he nga sistemi që adopton.Në shoqëritë në tranzicion nëcilën futet dhe kjo jona zigza-

et e saj tashmë janë pjesë nor-ale e rrugës që përshkojnë çdotë. Ato përthithen me shpejtësi

ga shoqëria, pavarsisht jo nor-alitetit që sjellin, pranohen

pse kanë një produkt që pëlqe-et nga elita. Elita vendos dukerrotulluar masën në krahun e

et përmes mekanizmave “meri-angë” që s’mund të shpërbëhen.

hoqëria bindet, pavarsisht seen brenda saj pa shpërthyerë rreziqe të mëdha, por vetëmërmes shpërthimeve të vogla qëdministrohen me lehtësi. Elitaërmes fijeve që mban vetvetenërpiqet të lidhi sa më shumë

nga masa duke i pozicionuar kahvetes. Kjo sjellje prej grabitqari nënjë elitë që brenda vet saj është ecopëzuar për shkaqe politike apotjetër gjë, e shndërron masën nënjë preh që përfundon tërësisht ehallakatur. Kjo shpërbërje e saj jovetëm që rrit paqendrueshmërinë,por e vendos atë para situatave tëpa parashikueshme për të ardh-men. Rreziku është prezent përsa kohë nuk dinë ku shkojnë, porthjeshtë ecin. Ndjekin rrugën e tëtjerëve, pavarsisht se të tjerët sipërtyre kanë qellime të brendshme,por duke mos i shfaqur ato.

Në çdo kohë elita është për-pjekur që të orientojë, por piketate saj jo gjithmonë kanë qenë tëduhurat. Copëzimi brenda saj nëluftën, se cila është rruga e duhurpërzier kjo me qellime të brend-shme personale, më shumë e kaçorjentuar shoqërinë. Pasi, ajo nukështë pozicionuar nisur vetëm ngavullneti personal për të përcaktuarvlerat e duhura, por edhe opinionii përgjithshëm. Ajo ka ndryshuar

qendrimin e mëparshëm sa herë eka parë të udhës. Por, këto zigzakekur kanë qenë të herë pas hershme jo vetëm e kanë lodhur atë, poredhe e kanë çorjentuar në rrugëne saj. Mungesa e një baze të fortëka sjellë pasoja të pariparueshme,por që me kohën janë pranuar meparimin e diversitetit në shoqëri.Është pranuar paqendrueshmëriae sjelljes së saj, pasi kur nuk kazgjedhje më të mirë, pranohet e

vetmja zgjedhje që ekziston.Por, çdo shoqëri kur udhëhiqet

nga paqendrueshmëria në rrugëne saj le pas kaosin e së shkuarës. Ajo mund të kamuflojë momentinduke e bërë të padukshmëm, pors’është në gjendje të ndryshojë tëvërtetën që ka një kohëzgjatje bren-da saj dhe lë shenja të dallueshme.Dhe e vërteta e kësaj rruge janë ve-prat konkrete që dëshmojnë, dukeshpërfaqur formën e të jetuarit qëajo ka zgjedhur. Kështu, çdo ece- jake në këtë udhëtim nga një kahnë tjetrin më shumë ka “gjarpëru-ar” vlerat e saj duke humbur qen-drueshmërinë, si forma e duhur përtë ecur përpara në rrugën e duhur.Dhe e shkuara në këtë formë pavar-sisht se nuk i ka bërë mirë shumicëssë shoqërisë, ajo, e ka pranuarndonjëherë si dëshmi e pafuqisë sësaj për të vepruar ndryshe. Të kthe-hesh e të bësh ndryshimin është mëe vështirë se të vazhdosh rrugën,pasi çdo fillim i ri, do prish ngrehi-nat e së shkuarës, të cilat kur janë tëthella kërkojnë kohën e tyre me një

kosto të lartë. Ndaj, shoqëria ështëe paparashikueshme në lëvizjet esaj të përditshme, të cilat kanë sibazë të vetën ndryshimin, nisurnga qellimi i momentit, Ky tranzi-cion i saj i vazhdueshëm pa kohë,sjell pasoja të dukshme, që pasojnëme trauma të rënda e që refuzohettë pranohen nga vet individi. E nëtë tilla raste efekti domino, përdo-ret nga ai për t’u shfajësuar, e për tëhequr dorë nga përgjegjësitë per-

sonale. Gjithçka ndodh sipasshkakun e të tjerëve, e të tjerëqenë rryma që veçse e ka përpara dhe e ka detyruar të bMe këtë sjellje ,ai, jo vetëm ktë pastrohet, por largon ngdhe përgjegjësitë personamund ta kryqëzojnë në tëmen. Shmangia e gjithkupërgjegjësitë personale, du juar në këtë formë rrethin esë vogël, e bën gjendjen e pëshme të vet shoqërisë të ppër vlerat që do ta orientojkëto kushte zhvillohen betvogla të jetës së përditshmta mbajtur të paprekur tere pafajsisë. Detyrim që rrjednevoja për të gëzuar lirinë mmensione sa më të gjera.

Kur shoqëria poziciokah interesave, por jo të drpastaj kërkon të drejtat, se veten të nëpërkëmbur nga isat, ajo është duke trondituurinë e saj. Dhe sa më shupërsëris këtë sjellje aq më srrit pasigurinë e së ard

Gjithë kjo lëvizje e vë në provonë e cila është e pa kalueShoqëria përpiqet të shmduke kërkuar rrugë të rekuptuar peshën e së shkuatërheq. Gjithë devijimet s jnë kohën e tyre të mbrapshkuara përsëritet në një tjetër. Përpjekja për të nuar, por në një formë jo tdrueshme e lë pezull dhe siajo mbet gjithmonë në tranz

Në vitin 2009, gjigandi britanikhnson Matthey ndërtoi një fabrikë

ë lindje të Shkupit duke hapur 200ende pune. Po kështu Termocentraliri i kompanisë italiane Diatek filloiktivitetin e tij në zonën e Shkupit, kunë punësuar 250 persona. në tetorvitit të kaluar kompania gjermane

Marquardt çeli në Maqedoni fabrikënme 600 punonjës për prodhimin e

esëve mekanike, ndërsa “Key Safetyystems” një kompani amerikane nisiunën në fabrikën e ndërtuar rish-s në Kërçovë, me 1 000 punonjës.

Maqedonia duket se është shndër-uar në vendin e preferuar të investi-

meve të huaja për ballkanin. Ndërsa,ëse pyet se cili është investimi mëbujshëm i mbërritur në vend tonë

atë dy-tre viteve të fundit, përgjigjashtë kompania automotive gjer-

mane, Forschner, e cila ka 75 të pu-ësuar. Ky është “nderi i humbur” i

nvestimeve të huaja, që sidomos përeriudhën 2005-2013, na kanë zbard-

hur faqen në plotësimin e kushtevepër realizimin e një sërë procesesh të

rëndësishme integruese në strukturateuro-atlantike.

Në një farë mënyre zhvillimi i de-mokracisë në vendin tone, ashtu sidhe në vendet e tjera ish-komunistetë Lindjes u konceptua fillimisht simbështetje financiare e institucionevendërkombëtare dhe vendeve të tjeratë zhvilluara perëndimore, që e përku-fizuar ndryshme do të thotë, bum in-vestimesh të huaja në këto vende,gjithnjë sipas kushteve të përgatituranga ato vetë. Duke iu referuar eksper-incës së integrimit të tetë vendeve tëpara ish-komuniste të Europës Lin-dore në Bashkimin Europian në 1 maj2004, konstatojmë shifra të konsid-

erueshme investimesh perëndimorenë këto vende. Për 14 vjetë tranzicionpara integrimit europian të këtyrevendeve, hyrjet progresive të investi-meve të huaja direkte kanë qënë rreth100 miliardë euro. Më shumë nga të

gjithë ka përfituar Polonia 40 miliardëeuro, Çekia 35 miliardë euro dhe

Hungaria 20 miliardë euro. Shuma jotë vogëla investimesh kanë përfituaredhe vendet e tjera ish-komunisteqë vazhdojnë të aplikojnë për t’u

anëtarësuar në BE, duke përfshirëkëtu edhe vendet e rajonit tonë. Sta-tisikat tregojnë se Shqipëria ështëvendi i fundit në Ballkan, për rrjed-hojë dhe në Europën Lindore që kathithur më pak investime të huaja

direkte gjatë viteve të tranziKështu që e ardhmja integruese

nomisë shqiptare mund të paedhe shumë më problematike,ajo nuk shihet e lidhur ngushshtimin e investimeve të huavendin tonë, një tregues ky, i ctani është në nivele tepër të ulëta. Pana tjetër, volumi e investimeve tëdirekte në ekonominë shqiptaretë jetë shumë herë më i madh sevendet e tjera ish-komuniste të Ledhe për faktin se Shqipëria tranga e kaluara një ekonomi tarëspazhvilluar dhe të paintegruarmaterialo-teknike e socializmit shme përjashtim të një pjese minedisa produkteve bujqësore dhe bmedicinale, nuk arriti të standa

asgjë tjetër për tregun e zhevropian dhe atë botëror. Ky ulët zhvillimi përbën një apel tishëm për rolin e IHD-ve në zhve duhur të ekonomisë shqiptaperiudhën e mbetur të integrim

BERZH deklaroi këto ditë, se Shqipëria ka humbur

avantazhin e taksave të ulëta, pasi barra fiskale në

vend është rritur fort dhe tani krahasohet me ato të

ekonomive të pasura të Bashkimit Europian

Në shoqëritë në

tranzicion në të cilën

futet dhe kjo jona

zigzaket e saj tashmë

janë pjesë normale e

rrugës që përshkojnëçdo ditë. Ato përthithen

me shpejtësi nga

shoqëria, pavarsisht jo

normalitetit që sjellin,

pranohen sepse kanë

një produkt që pëlqehet

nga elita


6/16


ktualitet

Instituti Demokratik Amerikan përÇështje Ndërkombëtare (NDI) me

mbështetjen e Ndihmës Amerikane

për Demokraci (NED) organizoi

dje, tryezën e diskutimit me titull

“Transparenca e Financimit të Partive

Politike”, me pjesëmarrës drejtues

dhe anëtarë të forumeve rinore të

partive të ndryshme politike në

Shqipëri (PS, PD, LSI, PR, FRD)

tuti Demokratik AmerikanÇështje Ndërkombëtare

DI) me mbështetjen e Ndi-Amerikane për Demokraci

organizoi, dje, tryezën e dis-t me titull: “Transparenca eimit të Partive Politike”, mearrës drejtues dhe anëtarëmeve rinore të partive tëme politike në Shqipëri

D, LSI, PR, FRD). Diskutimiua nga Znj. Milica Kovacev-Qendra për Tranzicion De-ik (CDT) nga Mali i Zi dhedovic nga NDI.limi i mbledhjes se të rinjverë të rëndësishëm politikhkëmbimi i ideve, mendi-eksperiencave dhe nxitja

utimit mbi rëndësinë dhet e transparencës financi-

partive politike për rritjenaridhënies, transparencës,

dhe përgjegjshmërisë nëet e tyre të përditshme.këtë takim, i pranishëm

i i Forumit Rinor të FRD-së,r Mici thotë se e mbështesinsmë që bashkëpunojnë nëë të angazhimeve politikeort me shëndoshjen e form-nore të partive respektive,ga parlamenti, por dhe ngati qëndror dhe lokal.

mi të gatshëm për bash-m për këto lloj nismash

onkret, pasi bëhet fjalë përarencë të fondeve që vijnë

bjektet politike dhe në këtështë një sipërmarrje e mirëën një garë të ndershme

do subjekt politik”, ështëur Mici. Sipas tij gjetja eizmave për transparencëjekteve politik mundësonë të ndershme mes partivee ku elektorati krijon më

besim ndaj atij subjektipër të cilin voton. “Një garënë fund të gjithë hyjnë si tërtë”, ka deklaruar Mici për

n “Fryma e Re”prezantimin e përgatitur

oderatorja e takimit, dis-u fokusua tek standardedmbëtare dhe evropiane të

arencës së financave dheave se si kjo mund të ar-o vetëm nga pikëpamja e

ligjor por edhe angazhi-raktikë sidomos t art ive

Transparenca e Financimit të PartiveKamber Mici: Gjetja e mekanizmavemundëson një garë të ndershme

Flet për gazetën “Fryma e Re”, kryetari i ForumiRinor të FRD-së, si e mbështesin këtë nism

politike, që duhet të jenë në kryetë veprimeve dhe përpjekjeve përrritjen e transparencës.

Ajo u fokusua gjithashtu në

kuadrin ligjor shqiptar dhe me-kanizmat që aktualisht ekzisto-

jnë në Shqipëri duke nxitur dis-kutimin ndërmjet të rinjve, të cilëtpërtej dasive ideologjike dhe par-tiake ranë dakord mbi nevojën për

t’u bërë bashkë e për të ushtruar‘presion’ ndaj partive respektive.

Duke sjellë modele të suksesshmetë vendeve të tjera diskutimi ufokusua tek iniciativat që të rinjtëmund të ndërmarrin së bashku,

duke filluar me transparencën eforumeve rinore e deri tek lobimi

për adresimin e këtij problemmadhor në nivelet e tjera të dre jtimit të partive. Tryeza u përmbyme një angazhim të të gjitha palëv

për vijimin e bashkëpunimit dhpërpjekjeve të përbashkëta.

Ndonëse Ministria e Financave kishte deklaruarse deri në fund të shkurtit do të shpallnin ten-derin për partneritet publik privat për platformënteknologjike që synon përmirësimin e mbledhjessë TVSH-së, ende nuk ka asnjë lëvizje në këtë drejtim. Monitor ka mësuar se për momentin çështjaka mbetur pezull. Komisoni në Ministrinë e Fi-nancave për hartimin e termave të referencës dhevlerësimin e ofertave është shkrirë dhe termat e ref-erencës i janë dërguar për rishikim Fondit MonetarNdërkombëtar. Më pas pritet që të krijohet sërishnjë komision i ri (mësohet se ka pasur rezistencadhe dorëheqje nga stafi i ministrisë, pasi nuk donintë ishin përgjegjës në këtë proces).

Ministria e Financave nuk i është përgjigjurzyrtarisht interesit të Monitor se në ç’fazë ështëky partneritet publik privat për të cilin financatdeklaruan në janar se po e shqyrtonin. Ndërsaburime nga FMN pranuan se Ministria e Finan-cave u ka dërguar prej kohësh termat dhe ata po ieditojnë. Gjithsesi FMN vijon t’i qëndrojë deklari-meve të mëparshme në media të përfaqësuesit tëFMN-së për Shqipërinë, Jens Reinke. Ky i funditështë shprehur se ka reforma që janë më urgjentese kjo dhe se nuk ishte e dukshme që formula endarjes së të ardhurave, që është pjesë e këtij part-neriteti, është ajo më e leverdishmja për qeverinënë termat e financimit. Edhe në rishikimin e pestëdhe të gjashtë të Marrëveshjes me Shqipërinë,

FMN sugjeroi që vendi të analizojë në mënyrë tëhollësishme kostot dhe përfitimet e koncesionittë administrimit të TVSH para se të nisë tenderi.“Lidhur me dhënien e një PPP (Partneritet Publik–Privat) për sistemin e TVSH, ne do të ndërmarrimnjë analizë të vlerës përpara se të hapet tenderidhe çdo vendim në lidhje me të do të merret në

konsultim me FMN-në”, thuhet në marrëveshjene rishikuar të Fondit me qeverinë.

Një mision i FMN-së ndodhet aktualisht në Tira-në për rishikimin e radhës së marrëveshjes dhe pritettë mbajë një konferencë për shtyp ditën e martë.

Të ardhurat në 2015-n

u rritën vetë me 14.7%

Të dhënat e Ministrisë së Financave tregojnëse të ardhurat nga TVSH e brendshme u rritën14.7% në 2015-n. Kjo rritje është më e lartë se ku-firi prej 11%, mbi të cilin kompania, që i ka pro-pozuar Ministrisë së Financave skemën PPP nëfushën e administrimit të TVSH-së, do të fillojë tëmarrë pjesën e vet të fitimit.

Sipas ofertës së pakërkuar që ka dorëzuarkompania Mpos, ndarja e rritjes së të ardhuravedo të varet nga formula e shprehur në termate referencës, pra nëse në vitin e parë rritja do të jetë 0-4% mbi 11%, atëherë partneri do të marrëmaksimalisht 90% të shtesës. Nëse rritja do të jetënga 4-6% (mbi 11%) do të marrë maksimalisht65% dhe po arriti nga 7-10% (gjithnjë mbi 11%)partneri privat të marrë 45% të shtesës.

Zyrtarë të lartë të Ministrisë së Financave kanëdeklaruar se kufiri 11% është vendosur pasi ngatë dhënat historike ka rezultuar se vetë admin-istrata nuk mund të rrisë të ardhurat më shumëse kjo vlerë. Në fakt, pas 2008-s, ritmi i rritjes sëtë ardhurave të TVSH-së ka qenë negativ. Por,

zgjerimi prej 10% në 2014-n dhe gati 15% në 2015-n dëshmon se edhe me mjetet që administratazotëron aktualisht mund të ketë një rritje dyshi-frore, sidomos pas aksionit informalitet që ka dis-iplinuar përdorimin e faturave nga bizneset, dukesjellë rritje të deklarimit të xhiros dhe vendosjessë sistemit të ri të deklarimit online, një investim

mbi 10 milionë euro, mundësuar nga një krednga qeveria austriake. Në afat të mesëm, rritjekonomike e pritshme prej 4% dhe inflacioni i targetuar prej 3% mundësojnë një zgjerim organik ttë ardhurave prej 7%, duke e “lehtësuar” punëpër arritjen e targetit prej 11%.

Të ardhurat nga TVSH e brendshme arritënë 30 miliardë lekë, apo rreth 220 milionë euro n2015-s, nga 26.3 miliardë lekë në 2014-n, sipas tabelave të Ministrisë së Financave. Nëse dhe në 2016-ntë ardhurat nga TVSH do të rriten të paktën 15% në 2015-n, vetëm nga shtesa mbi 11%, kompanillogaritet të marrë rreth 1.1 miliardë lekë (gati 8 milionë euro). Për janarin 2016, të ardhurat nga TVSHe brendshme bruto ishin gati 24% dhe të hyrat net(duke hequr rimbursimet) ishin 13%, sërish mbi kufirin prej 11%, ku Ministria fillon e ndan të ardhura

Partneriteti

Ministria e Financave bëri publike në fund t janarit nismën e ndërmarrë prej saj për një Partneritet Publik-Privat, në fushën e administrimtatimor. Institucioni që harton politikat fiskale tvendit tha se ka bërë një studim fizibiliteti shumtë detajuar, nga i cili kanë dalë edhe termat referencës, që pritet të shpallen këto ditë. Do tshpallim tenderin e hapur ndërkombëtar brendmuajit shkurt, ku ftojmë të gjitha bizneset privateshqiptare apo të huaja, të marrin pjesë në këttender, kanë pohuar zyrtarë të financave. Minis

tria pranoi se ka marrë një propozim të pakërkuanga kompania MPOS. Thelbi i propozimit ështnjë platformë teknologjike, që zëvendëson dhzgjeron sistemin aktual të deklarimeve fiskaleNexus, me të cilin operohet prej disa vitesh nDPT dhe në të cilin kasat aktuale fiskale deklaro jnë të dhënat ditore.

Mbetet “pezull” koncesioni TVSH; termat për rishikim te FMN


7/16


politikë

Vizitë historike, pas 90 vjetësh shkëputje, Obama në Kubë

SHBA-Kubërivendosinmarrëdhënietdiplomatike

S

htetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kubakanë lënë mënjanë mëritë e Luftës së

Ftohtë dhe janë në pranë ndryshimeve his-torike në marrëdhëniet mes tyre. PresidentiBarack Obama është i pari kryetar shteti iSHBA që viziton Kubën pas 88 vitesh. “Ishinafro 90 vjet prej se presidenti amerikan zbritinë këmbë në Kubë. Është mrekulli të jesh këtu.Në vitin 1928 presidenti Coolidge arriti me luf-tanije dhe iu nevojitën tri ditë të arrijë këtu,ndërsa për mua ishin të nevojshme vetëm triorë”, tha presidenti, Barack Obama. CalvinCoolidge, të cilin e përmendi Obama, ishtepresidenti i 30 –ti i Shteteve të Bashkuara.Presidenti Obama ka vlerësuar se kjo “është

vizitë historike”. “Për të parën herë deri tash,aeroplani Air Force One ka ateruar në Kubëdhe kjo është ndalja jonë e parë. Pra, kjo ështëvizitë historike dhe paraqet mundësi historikepër angazhim direkt me popullin e Kubës dhepër të arritur raporte të reja dhe marrëdhëniekomerciale dhe për të krijuar lidhje të rejandërmjet dy popujve tanë. Në këtë mënyrëunë e paraqes vizionin tim se e ardhmja ështëmë e ndritshme se e kaluara”, tha BarackObama, duke folur para personelit të Amba-sadës së Shteteve të Bashkuara. Pas këtij ta-kimi, Obama dhe familja e tij shëtitën këmbënëpër Havanë, përkundër shiut të madh. Gjatëqëndrimit të tij 48 orësh në Kubë, presidenti

Obama takohet me presidentin, Raul Casdhe me disidentët politikë. Megjithatë, protestë e djeshme e disidentëve në Havanndërpre me dhunë nga autoritetet, vetëm orë para arritjes së Obamës, ndërsa afrovetë janë arrestuar. Prej se presidenti kubRaul Castro, dhe presidenti amerikan, BarObama, biseduan gjatë me telefon në dhjtë vitit 2014, Havana dhe Uashingtoni i kripërtërirë lidhjet diplomatike, kanë nënsruar marrëveshje të telekomunikimit dhe jpajtuar për orarin e shërbimeve të kompaajrore. Por, mbesin edhe dallime madhpërfshirë embargoja ekonomike 54 vjeçaShteteve të Bashkuara kundër Kubës.

Reforma me dialog politik “Drejtësia”, arrihet marrëveshj palët do punojnë me një draft

Pas miratimit të konkluzi-oneve nga Komisioni i Venecias, mazhoranca dhe

pozita kanë arritur marrëveshjenër reformën në drejtësi. Mëso-et se palët kanë rënë dakord përetodologjinë e punës, ku do të

unohet me një draft të vetëm.ithashtu mazhoranca ështërhequr dhe ka pranuar që dia-gu të nisë në nivel politik. Kjohte edhe një nga pikat ku nda-

eshin mazhoranca dhe opozita,S kërkonte diskutime në nivelkspertësh, ndërsa PD insistoi përyezë politike. Një takim i zhvil-ar mesditën e të premtes në

mbientet e kryesisë së Kuvendites dy kryetarëve të komisionitposaçëm parlamentar për re-

rmën në drejtësi, Fatmir Xhafahe demokratit, Eduard Halimi,ë prani edhe të ambasadorëveonald Lu e Romana Vlahutin,

a shënuar edhe dakordësimin ealëve. Ndërkaq, burime pranëD, thanë se dialogu politik për re-rmën në drejtësi do të vazhdojëenjten dhe të premten e javës

ardhshme. Mbetet për tu parëëse vullneti politik do të triumfo-mbi interesat e ngushta që vazh-

ojnë të mbajnë peng jo vetëmrejtësinë, por në tërësi reformatë Shqipëri.

Venecia

Ndonëse në një gjest formal,omisioni i Venecias miratoi dyvë më parë raportin final për re-rmën në drejtësi. Drafti i cili u

ë publik që në 27 shkurt pati lex-me të ndryshme nga palët poli-ke në Tiranë. Në një postim nëjetin social “Tëitter” delegacioniBE-së në Tiranë ka njoftuar mi-

timin e opinioneve të Veneciasër drejtësinë shqiptare. “Tashmëërgjegjësi e Parlamentit të bëjëformën historike në drejtësi që

ërkojnë qytetarët shqiptarë”, shk-i delegacioni i kryesuar nga am-

konferenca

Shefi i EURALIUS: Në Shqipëri ka disa gjyqtarë të uritur

Reforma në drejtësi është tashmë një domosdosh-mëri për reformimin e sistemit gjyqësor. Teksaka folur në Konferencën Kombëtare Gjyqësore, në tëcilën do të zgjidhen dy anëtarët e rinj të KLD-së, shefii EURALIUS në Tiranë, Rene Deville, u shpreh se nëShqipëri ka gjyqtarë të uritur. Sipas tij, kjo ka ardhuredhe si rrjedhojë e pagave të ulëta të gjyqtarëve. “Pa-gat duhet të jenë më të larta për gjyqtarët. Një gjyqtar iuritur nuk është i përgjegjshëm”, ka thënë ai. Ndërkaq,ministri i Drejtësisë Ylli Manjani i ka bërë apel tëgjithë gjyqtarëve në vend që të jenë të përgjegjshëmnë të gjitha vendimet që marrin, pasi shqiptarët duanqë vendi të shkojë në Bashkimin Europain, aty ku kanjë drejtësi të denjë dhe jo si kjo e jona. Ndërkohë qëshefi i EURALIUS ka thënë se ka gjyqtarë të shthurur.

“Ju bëj apel që të jeni më të përgjegjshëm në gjithç-ka që ju bëni, pasi të gjithë duam që të çojmë në BEvendin tonë, atje ku ka drejtësi të denjë. Çdo ditëkam ankesa për mungesë shërbimi nga ana juaj. Nukmund të shesim padrejtësinë në emër të së ardhmes.Ka tendenca shthurje në sistemin gjyqësor, vonesa nëgjykim ku gjyqtarët shtyjnë gjyqet me raporte mjekë-sore fiktive. Nuk ka qeverisje të mirë pa drejtësi tëmire”, ka thënë Manjani. Pas ndjesës që i bëri vetëmdisa ditë më parë Francës për lirimin e Konjarit, Man- jani kësaj radhe i ka kërkuar ndjesë gjithë shteteve tëtjera për vendimet e marra nga gjyqtarët shqiptarë qëkanë liruar persona me precedent të fortë penal.

”Pas Francës, ndjesë Italisë dhe qeverive të tjerapër lirimin e të kërkuarve”, ka thënë ai.

basadorja e BE në Tiranë, Romana Vlahutin. Ndër rekomandimetkryesore të komisionit të Venecias

janë: 1. Byroja Kombëtare e Heti-mit, ose Prokurori Special për Kor-rupsion dhe Krimin e Organizuar,

siç quhet në raport, të jetë pjesë eProkurorisë së Përgjithshme, porduhet të jetë njësi autonome, e

pandikuar nga qeveria apo ztë tjerë. 2. Mosndërprerja e

kohshme e mandatit të Prorit të Përgjithshëm. 3. Dhe tretë, vlerësimi i votimit mnë Kuvend të anëtarëve tëtucioneve të drejtësisë, podetyrimi i shumicës për tëshirë opozitën në këtë procpropozimet e Venecias nuk an dot provën te komisioni mentar i reformës në drejtëmblodh javën e kaluar. Pas nnë këtë komision, Fatmir Xka propozuar demokratëveantin e tij për zgjidhjen e Në një letër dërguar mbre 8 marsit, drejtuar nënkrdemokrat të komisionit a

Eduard Halimi, Xhafaj suqë palët të autorizojnë ekse pavarur dhe ata të partivetike që të punojnë së bashktë përfshirë tek amendamrekomandimet përfundimtKomisionit të Venecias. Në e përgjigjes, PD e konsiderorrugë një humbje kohe. EHalimi këmbëngul te dialogtik, për të cilin thonë se Via ka lënë detyrë politikanëv jo ekspertëve. Hapat që pro jnë demokratët janë tre: “dhe konsensus për 10 çëshngritura nga opozita për mën në drejtësi; ngritja e gr

ekspertëve me përbërje popërfshirë edhe dy ekspertët por pa u dhënë rol arbitri; dfund hartimi i amendamkonsensuale, që do t’i kalojpas komisionit të posaçëm”.

Palët politike duket se

kanë rënë dakord që

të rinisin dialogun për

reformën në drejtësi,

duke punuar në një

draft të përbashkët,

ndërsa niveli i

diskutimit do të jetë ai

politik


8/16


konomi

ansporti në Shqipërishtë në mëshirë të fatit

prej kohësh, pa një busulluese dhe larg të gjitha stan-e. Mjete e flota të amorti-infrastrukturë e investime

nguara që e mbajnë largtonë nga tregjet e integru-

r ta kthyer në “binarë” doet shumë punë, por mbi tëfinancime që sot për sot qe-uk i ka.pertët e huaj kanë har-ë dokument të asistencës

e të financuar nga Komis-uropian, mbi të cilën do të

strategjia kombëtare eortit 2016-2020. Ajo do tëtojë “rrugëtimin” që do tëtë ndiqet, por edhe sesi domirësohet ndërlidhja dhe

onimi me sistemet europi-ransportit.ashikohet që të ndërmerren0 plane prioritare që do tëë zbatohen për një periudhësë vjetësh. Strategjia do tëë përmbushë disa kritere, si efektivitetin (sa realiste doobjektivat), eficiencën, ko-

ën, përdorimin, qëndruesh-, si dhe monitorimin.2015 nxori në pah strategjiektiva të reja, si angazhimeura nga Samiti i Vjenës ie të Ballkanit Perëndimor,ynon krijimin e një rrjeti

orti rajonal të përmirësuarndeve si Bosnjë-Hercegov-

sova, Mali i Zi, Maqedonia,dhe Shqipëria dhe rrjetites të Bashkimit Europian.illimi i transportit në BEqet nga një program i

r “TEN-T” (Trans Euro-Transport Network) – (Rr-ns-Europian i Transportit).ka identifikuar 9 korridore

orti trans-europianë, nga tëgjaten nëpër Ballkan (2 prejShqipëri: Korridoret “Med”Orient/East Med”). Këto

ore kanë dy shtresa: “Corerk” (Rrjetin Kryesor), i ciliflukset më të rëndësishme

agjerëve dhe mallrave dherehensive Network” (Rrje-thëpërfshirës/Mbështetës),guron qasje në rrjetin krye-ojektet prioritare përgjatë

neve të këtyre korridoreveesët më të rëndësishme tëNetwork” legjitimohen për

financim të mundshëm nga BEgjatë gjashtë viteve të ardhshme.

Kostoja për zbatimin e projek-teve prioritare llogaritet në rreth7.7 miliardë euro. Një studim iInstitutit për Studime Ndërkom-bëtare Ekonomike në Vjenë(Wiiw) tregoi se një paketë e tillëgjithëpërfshirëse investimesh nëinfrastrukturë do të mund të sigu-rojë një rritje ekonomike me tëpaktën një pikë përqindje në vitpër vendet e rajonit për një peri-udhë prej 15 vjetësh, ndërsa dotë krijojë mundësinë e hapjes së200,000 vendeve të reja të punës.

Për Shqipërinë, objektivi af-atshkurtër (2016) është të sigu-rojë zbatimin e marrëveshjesndërkufitare me Malin e Zi, sipjesë e projektit të autostradës

Adriatiko-Joniane, ndërsa ai af-atmesëm (2020) lidhet me rritjene efikasitetit të marrëveshjeve tëtjera ndërkufitare.

Rrjeti i Transportit TEN–T para-shikon projekte në rrugë, heku-rudha, porte dhe aeroporte.

Ndërsa me rastin e 10-vjetorit tëSEETO (rrjeti rajonal i transportit)u hartua një listë me projekte (MAP2016) ku parashikoheshin 27 të tilla(17 projekte të reja), prioritare, përnjë shifër investimi në rreth 6.9 mil-iardë euro. “Harta” e re parashikondy studime bazë dhe që kanë in-teres të veçantë për rajonin e Ball-kanit Perëndimor (Regional Bal-kans Infrastructure Study, REBIS

dhe Flagship Axes Initiative).Në studimin e dytë (Flagship

Axes Initiative) SEETO ka marrë nëanalizë të thellë pesë akse rrjeteshmultimodale që synojnë shkur-timin e kohës së udhëtimit dhetransportit; identifikimin e bar-rierave fizike dhe jofizike, si dheadresimin e tyre. Për këtë qëllim uidentifikuan si rrjete:

-Korridori X, i cili regjistron trafi-kun më të madh dhe lidhjen mesPortit të Selanikut në Greqi dhekryeqytetit të Serbisë, Beogradit;

-Korridori VIII, lidh Portin ePloce në Kroaci dhe lumin Sava nëKroaci;

-Korridori VIII + Route 7, lidhPortin e Durrësit, Korridorin X dheDetin e Zi;

-Route 4, që lidh Portin e Baritnë Mal të Zi, Korridorin X, Danu-bin dhe Korridorin IV;

– Lumi Danub, është tashmë

një korridor europian dhe i propo-zuar nga Komisioni Europian.

Të gjitha këto zhvillime, së bash-ku me objektivat e qeverisë, do tëduhen të reflektohen në StrategjinëKombëtare të Sektorit të Transpor-tit për periudhën 2016-2020.

Ekspertët europianë thonë seprojektet e transportit që janë har-tuar më herët kanë anashkaluarrëndësinë e promovimit të njësistemi kombëtar, i cili duhet tëishte i lidhur thellësisht me shtetetfqinje, si dhe nuk kanë vendosurbazat e kapaciteteve ndërtuesedhe praktikave më të mira qëduhet të shoqëronin çdo plan in-vestimi.

Sipas tyre, masterplani do tëduhet të reflektojë një sërë objek-tivash që janë:

– Të krijojë një sistem rregulla-tor dhe ligjor që do të garantojëfunksionimin e duhur të transportit

-Të mbështesë zhvillimin eekonomisë

-Të sigurojë qasje të barabartëpër transportin në të gjithë vendin

-Të rehabilitojë rrugët e ngush-ta që krijojnë trafik

– Të promovojë integrimin nëBE dhe të identifikojë kërkesat etransportit të vendeve të jugut tëBallkanit

-Të përmirësojë sigurinë,cilësinë dhe besueshmërinë esistemit të transportit

-Të sigurojë fokusin mbi ud-hëtarët dhe transportuesit e mall-

rave-Të krijojë një sistem të qën-

drueshëm transporti-Të sigurojë transparencë në

procesin e vendimmarrjesDokumenti i asistencës para-

shikon masa të detajuara për çdoformë të transportit, por zbatimii këtyre projekteve varet tërësishtnga fuqia financiare.

Në takimin e Brukselit të mini-strave të rajonit të Transportit dheEnergjisë, ministri i Transportitdhe Infrastrukturës, Edmond Hax-hinasto, tha se qeveria shqiptarepo ndjek parimin e përzgjedhjesmbi bazën e një liste prioritetesh,duke ndjekur hap pas hapi të gjithahallkat e maturimit të projekteve.

Si i tillë, përmendet projektipër lidhjen hekurudhore midis Ti-ranës-Rinasit-Durrësit, i cili ështëmiratuar dhe do të jetë në proces tërealizimit shumë shpejt segmenti

Masterplani transportit:ë gjitha rrugët kalojnëga Shqipëria?!

pjesë e Korridorit 8 nga Durrësi apoedhe Linit dhe Pogradecit për sa ipërket lidhjes hekurudhore.

Transporti rrugor

Mangësitë ekzistuese në infra-strukturën e transportit janë njëtregues i rëndësishëm i varfërisënë Shqipëri. Rrjeti rrugor ështëende i kufizuar, si në shtrirje ashtu

dhe në cilësi dhe vuan nga mung-esa e mirëmbajtjes. Kufizimet e rrjetit rrugor janë konsideruar si njënga arsyet kryesore për zhvillimine pabarabartë të rajoneve të ndry-shme të vendit. Analizat tregojnëse ka një korrelacion të qartë mescilësisë së infrastrukturës rrugoretë një rajoni dhe nivelit të varfërisëtë popullsisë së tij. Ekspertët thek-sojnë se rrugët dhe autostradatpërbëjnë mënyrën mbizotëruesetë transportit tokësor në Shqipëridhe sigurojnë lidhjet thelbësorepër transportin e mallrave dhenjerëzve. Rrugët, për këtë arsye, janë asete të rëndësishme publikepër një ekonomi në zhvillim si ajo

e Shqipërisë dhe përmirësimi emirëmbajtja e tyre mund të sjellëpërfitime të rëndësishme për ko-munitetin, duke siguruar qasje mëtë mirë në shërbimet sociale, ob- jektet arsimore, tregjet etj.

Në dekadën e fundit, shumicae investimeve në infrastrukturëne transportit janë orientuar nërrugë, por përmirësimi i shërbi-meve mbetet një sfidë e madhenë Shqipëri. Miratimi i ligjeve nukështë shoqëruar gjithmonë mezbatimin e tyre në praktikë, njëproblem ky shqetësues kur ështëfjala për sigurinë rrugore.

Ndërsa në vitin 2015, Ministria

e Transportit dhe Infrastrukturësmiratoi strategjinë për “Rrugëtme pagesë”, e cila u financua ngaBERZH dhe përcaktonte normatdhe mënyrën sesi do të operohej.BERZH, gjithashtu, financoi har-timin e planit për Transportin e

Qëndrueshëm, i cili identifikontpraktikat më të mira, që mund tzbatoheshin edhe në Shqipërku i identifikuan si katër shtyllkryesore: marrja e masave për përmirësimin e infrastrukturës rrugore; menaxhimi i fluksit të trafikupërdorimi i tokës dhe efikasiteti ntransport, si dhe rinovimi i flotës.

Sipas të dhënave zyrtare t

Autoritetit Kombëtar të Rrugëvevendi ynë ka 3,848 km rrugë kombëtare. Gjatë periudhës 20052013 janë rehabilituar 1,170 rrugsekondare, lokale dhe ura.

Pjesa më e madhe e investimev janë orientuar në ndërtimin e koridoreve kryesore rrugore DurrësKukës, si dhe disa segmente të Korrdorit VIII). Qëllimi ka qenë integrimi tyre në rrjetet ballkanike dhe nsistemin Paneuropian të Transportit. Investimet totale në rrjetirrugor në Shqipëri gjatë periudhë2010-2014 arritën në rreth 1 miliareuro, nga të cilat 700 milionë eur janë financuar nga buxheti i shtetdhe 364 milionë euro me ndihmë t

huaj. Në përgjithësi, bizneset e konsiderojnë cilësinë e infrastrukturësë transportit në Shqipëri (veçanërisht rrugët), të përmirësuar në vitee fundit, por shërbimi i transportrrugor mbetet i dobët.

Ndër projektet më prioritarpër t’u investuar, sipas draftit thartuar nga ekspertët e huaj janë:

Rrjeti qendror TEN-T CoreKorridori Adriatiko – Jonian:-Ndërtimi i aksit Fushë-Krujë

Shkodër (zgjerim)-Ndërtimi i aksit Thuman

Kashar/Vorë;-Ndërtimi i bypass-eve Tepele

në, Lezhë dhe TiranëROUTE 7:-Ndërtimi dhe dublimi i aks

Milot – RrëshenRrjeti kombëtar:-Ndërtimi i Lungomares n

Vlorë-Ndërtimi i Rrugës së Arbërit


9/16


Por, një problem i madh mbetetdhe çështja e mirëmbajtjes së rrjetit.ë Shqipëri, buxheti për mirëmba-en e rrugëve llogaritet në rreth 25-

0% e buxhetit të përgjithshëm tëevojshëm për mirëmbajtjen e infra-rukturës rrugore (vlerësuar në 329ilionë euro për periudhën 2015-

019). Por SEETO ka përcaktuar seevojiten mesatarisht 10,000 euro/

m që të mund të sigurohet niveliduhur i mirëmbajtjes. Mungesa eë plani kombëtar për sistemet in-ligjente në transport pengon operi-in dhe mirëmbajtjen e rrjetit.

Nga ana tjetër, Samiti i Vjenësentifikoi edhe një tjetër prioritet

ë ka të bëjë me infrastrukturëndedikuar për parkingjet, duke

enë se ka mungesë të theksuar.Plani që është duke u hartuar

ë lidhje me Transportin e Qën-rueshëm, ka identifikuar para-rakisht një sërë praktikash efek-ve dhe të përballueshme përontekstin shqiptar:

-Tarifa efikase me bazë vjetore

ër regjistrimin-Stimuj financiarë për automjete

ë të pastra dhe më të efektshme-Transporti i mallrave-Përmirësimi i transportit publik -Sistem inteligjent për trans-

ortin-Rreth-rrotullime

Transporti hekurudhorSektori hekurudhor ka përjet-

ar rënie të vazhdueshme në 10tet e fundit. Ai mund të përshk-

uhet si sektori më pak i zhvilluarhe më pak tërheqës në Ballkaninerëndimor (së bashku me sekto-n hekurudhor të Kosovës).

Rrjeti hekurudhor në Shqipërihtë ndërtuar në periudhën 19461986, kryesisht për t’i shërbyerdustrisë. Në total, rrjeti heku-

udhor ka një gjatësi prej 420 km.Shërbimi i udhëtarëve financo-

et nga shteti. Mallrat kryesore të

transportuara në rrjetin shqiptar janë: skrapi, sheqeri, vaji, lëndët epara për ndërtim dhe ato industria-le. Investimet në këtë rrjet janë tëpapërfillshme dhe shpjegojnë edhegjendjen në të cilën ndodhet sot.

Hekurudha shqiptare është dukesynuar zbatimin e një programi in-vestimi për një periudhë 8 deri në10-vjeçare, që do të rivendoste rrje-

tin në kushte normale pune, të kra-hasueshme me ato në vendet e tjeratë rajonit të Ballkanit Perëndimor.

Kapitali i sektorit privat nukshihet si një alternativë e mund-shme investimi në periudhën af-atshkurtër, ndërsa skema konc-esionare e tipit PPP do të kërkonte:një shpërndarje të balancuar tërreziqeve ekonomike; kredi dhegaranci nga BE-ja; mungesë tërreziqeve politike; kuadër ligjordhe zbatim efikas; staf të trajnuar;projekte transitore.

Rrjeti gjithëpërfshirës TEN–Tmbulon këto seksione në Shqipëri:

– Ndërtimin e segmenteve tëreja hekurudhore: Pogradec-Korçë

–kufiri me Greqinë (Korridori VIII);-Rehabilitimi i segmentit Durrës-Pogradec-Lin dhe ndërtimi i njëlinje të re lidhëse me kufirin eMaqedonisë (Korridori VII);

Ndërsa rrjeti qendror TEN-TCore: -Rehabilitimin e hekurudhësDurrës-Tiranë dhe ndërtimin e seg-mentit të ri Tiranë-Rinas (Korridori VIII); -Rehabilitimin e segmentit Vorë – Hani i Hotit (ROUTE 2)

Të gjitha këto projekte do të jenë pjesë e Strategjisë Kombëtaretë Transportit dhe planit të masave2016-2020, përjashtim bën projektipër ndërlidhjen me kufirin grek, icili u zgjodh nga SEETO për të qenëpjesë e hartës “MAP 2016”, por uzëvendësua nga projekti i rehabiliti-mit të segmentit Durrës-Tiranë dheai Tiranë-Rinas, që rezultoi se ishtemë fitimprurës dhe më fleksibël.

Transporti detar

Shqipëria ka nevojë të përmirë-sojë në mënyrë të konsiderueshmetransportin detar. Hendeku me ven-det e BE-së është i madh. Kjo do tëthotë se portet shqiptare janë endetë shkëputura nga rrjetet ndërkom-bëtare të transportit, pavarësishtpërmirësimeve që janë ndërmarrë.

Strategjia e BE-së për rajonin Adriatiko–Jonian (EUSAIR), për-cakton si objektiva që duhet të arri-hen deri në vitin 2020 dyfishimin etregut sa i përket trafikut me konte- jnerë në rajonin Adriatiko – Jonian,si dhe reduktimin e kohës së për-punimit në zonat kufitare me 50%.

Ekonomia e Shqipërisë ështëshumë e varur nga importi dhetransporti detar përbën rrugën më tërëndësishme për qarkullimin e mall-rave për/dhe nga pjesa tjetër e botës.

Vendi zotëron 440 km vijë breg-detare dhe ka një pozicionim strat-egjik në të dy detet, Adriatik dhe Jon. Ajo nuk duhet të përfitojë vetëm nga

afërsia për t’u zgjeruar drejt tregjevetë vendeve fqinje si Italia dhe Greqia,madje edhe në Kroaci; por gjithash-tu të veprojë si një qendër transitipër vendet fqinje pa dalje në det siMaqedonia dhe Kosova.

Shqipëria ndodhet përgjatë njëprej katër korridoreve të interesiteuropian, që lidhen me konceptin“Autostrada e detit”. Nisur nga kjo,performanca e sektorit detar nëShqipëri, në teori, duhet të ishtemë lart standardeve rajonale dhendërkombëtare. Për këtë, vendiduhet të integrohet më mirë merrjetet rajonale, europiane dheglobale të furnizimit.

Për fat të keq, analizat sugje-

rojnë se kapacitetet dhe strukturaoperative detare në Shqipëri është joefikase dhe/ose e pamjaftueshme.Sektori në tërësi ka dobësi për t’u in-tegruar me sektorë të tjerë, por edheme kanalet botërore të furnizimit.

Për këto arsye, sfidat që do tëparaqiten në Strategjinë Kom-bëtare të Transportit dhe në Planine Masave 2016-2020 do të duhet tësigurojnë objektiva sasiorë, si dhetë jenë të orientuara në një kënd-vështrim të gjerë politik.

Një tjetër gjetje e rëndësishmee analizës së ndërmarrë tregonse ka një koordinim të ulët midisstrategjive sektoriale (të zhvillimitindustrial, turizmit, zhvillimit rajonal, dhe madje edhe të trans-portit) që janë të rëndësishme përindustrinë detare, dhe anasjelltas.

Përveç kësaj do të duhet të pritetnjë shtim i konkurrencës nga portete tjera të Adriatikut Lindor dhe Mes-dheut, në veçanti nga Porti i Baritdhe Pireut, me Portin e Durrësit.

Në nivelin e përafrimit të legjis-lacionit me atë europian, Shq-ipëria duhet ende të ratifikojë akteme një fokus të veçantë portet, përmenaxhimin e sigurisë ndërkom-bëtare, hetimin e aksidenteve dhemonitorimin e trafikut të anijeve.

Në nivelin e performancësinstitucionale dhe rregullatore

është e nevojshme që strategjiakombëtare të identifikojë rritjene konkurrencës, si dhe nevojënpër hapjen e tregut. Kjo duhet tëshoqërohet me harmonizimin elegjislacionit kombëtar detar metë dre tën komunitare.

Qeveria shqiptare është duke punuar

për të hartuar një strategji të re për

transportin 2016–2020, me ndihmën

financiare të Komisionit Europian.

Një plan ambicioz, që paraqet një

transport modern dhe që u përgjigjet

sfidave, por që do të dojë disi kohë

për të nisur zbatimin në terren. Vlera

e investimeve që kërkohen llogaritet

në rreth 1.4 miliardë euro, ku pjesa

më e madhe do të duhet të mbulohet

nga buxheti i shtetit. Transporti rrugor

kërkon pjesën e “luanit”, e ndjekur

nga hekurudha. Gjithsesi kjo është një shifër, e cila do të mund të saktësohet

vetëm pasi strategjia kombëtare të

marrë formën e plotë

Reforma e sektorit portual efilluar në Durrës duhet të shtrihetedhe në porte të tjera në vend,duke rritur rolin dhe pjesëmarrjene sektorit privat.

Financimi publik i porteve dheinfrastrukturës përkatëse, duke përf-shirë ofrimin e garancive të shtetit,duhet të zëvendësohet nga zgjidhje

të reja, të financimit që përfshi- jnë investimet kapitale private dhefondet e BE-së. Në të njëjtën kohë,ekziston një nevojë urgjente për tërishikuar licencimet dhe koncesio-net, duke pasur parasysh dështimetaktuale dhe konfliktet e krijuara.

Transporti ajror

Industria e transportit ajror nëShqipëri ka pësuar ndryshime tërëndësishme falë politikave pozi-tive që janë ndërmarrë nga qever-itë për liberalizimin e tregtisë meEuropën, si dhe miratimin e stan-dardeve të përbashkëta të sigurisëtë Komunitetit Europian. Qeveria

ndërkohë ka filluar procesin e për-mirësimit të kapacitetet dhe integ-rimin e politikave, të cilat prekin nëmënyra të ndryshme transportin.Përfitimet për sektorin e aviacionitdo të jenë një treg i liberalizuar qëdo të çojë në çmime konkurruesepër biletat e udhëtimeve.

Aeroporti Ndërkombëtar“Nënë Tereza” ka shënuar shifra nërritje të transportit të udhëtarëvedhe të mallrave pas vitit 2011(përjashtuar vitin 2012 që ishte ivështirë). Marrëveshja koncesion-are që u firmos në vitin 2005 kon-tribuoi në rritjen e trafikut. Efektii marrëveshjes ECAA ishte më idukshëm në këtë rritje me liberal-

izimin e tregut të transportit ajror.Gjithashtu liberalizimi i

vizave për shqiptarët në vitin2010 çoi në rritje të të ardhurave,po kështu edhe kërkesa e vazh-dueshme nga vizitorët e huaj përturizëm ka kontribuar në rritjene trafikut të pasagjerëve të ajrit.Por, kriza ekonomike rajonale qëzgjati deri në vitin 2014 shkak-toi ulje të volumeve në të gjithërajonin. Megjithatë parashiko-het që deri në vitin 2017, trafikui pasagjerëve të rritet sërish përtë kapur shifrën 2 milionë, sipasvlerësimeve.

Ndërsa vazhdon të mos ketëende një vendim në lidhje me të

ardhmen e aeroportit të Kukësitpër lëvizjet ndërkombëtare. Asnjëfluturim i tillë nuk mund të real-izohet për shkak të klauzolës sëekskluzivitetit. Por, në Shqipëri kaedhe aerodrome që nuk përdorenpër fluturime të aviacionit civil.Në të ardhmen mund të shihetmundësia për realizimin e fluturi-meve të brendshme, nga Saranda-Delvina, Korça apo Vlora e Fieri.

Plani i përgjithshëm kombëtarmund të ndihmojë në shqyrtimine mundësive të tilla që do të ndiko-nin në zhvillimin ekonomik dheatë të turizmit.

Transporti intermodal

Një nga sfidat kryesore për tëgjitha vendet e Ballkanit Perën-dimor është përmirësimi, kom-binimi dhe integrimi i mjeteve tëtransportit. Në Shqipëri, trans-

ortit intermodal merr rëndësi të

madhe për zgjidhjen e probltë tanishme dhe të ardhshlidhje me transportin e maPër shkak të rritjes së flutrafikut, Shqipëria duhet tërë në konsideratë mbështetransportit ekologjikisht miq

Për të zbatuar propoziREBIS, Shqipëria do të duhe

vestojë 48.3 milionë euro dvitin 2020 për këtë lloj tranNdërsa përfitimet do të ishherë më të larta se kostoja me

Objektivat Vizioni i strategjisë kom

të transportit për periudhën2020 parashikohet të jetësistem efikas transporti, i intme rajonin dhe rrjetin e BE-spromovon zhvillimin ekodhe cilësinë e jetës së qytetaNë bazë të këtij dokumentiipëria do të duhet të përmdisa objektiva kryesorë në futransportit publik, si: përshpi integrimit të sistemit të tratit; krijimi i një tregu të intpër transportin nga toka dhe

Por, cili është vizioni qësynojë strategjia kombëtarnë vitin 2020 për secilin setë transportit. Rrugët: Qëllimduhet të jetë forcimi i bashkimit me vendet e rajonit, si KMaqedonia, Greqia dhe Manëpërmjet lidhjeve tokësorsynimin për të rritur volumtor mesatarisht me rreth 7për pasagjerët me rreth 6.5%

Përmirësimi i mir jtjes së rrjetit rrugor, komme mbështetjen edhe të rit privat. Një tjetër pikë

edhe zbatimi i projektit të BBotërore për mirëmbajtjrrugëve dhe të sigurisë rrSfidë do të jetë edhe zgjerim jetit rrugor kombëtar me 45anë të kalimit të pjesshëm tërural në atë kombëtar (nën aistrimin e Autoritetit Rrugoiptar), me qëllim përmirëspraktikave të mirëmbajtjes.

Hekurudha: Deri në vitinnë lidhje me transportin hekudo të synohet realizimi i reforthellë për të krijuar një treg tëpër investitorët e ndryshëm, spektin operacional të menaashtu edhe të infrastrukturës.

Pikë tjetër do të jetë for

kapaciteteve në të gjitha nduke bërë të mundur admimin për t’iu përgjigjur në mefektive standardeve europi

Gjithashtu do të synohemi i kushteve të favorshme dhe institucionale për tërheinvestimeve të huaja. Dhe ovi tjetër do të jetë ndërveprisektorët e tjerë të transporti

Transporti detar: Obderi në vitin 2020 do të jevillimi i vazhdueshëm i ppërmes investimeve, ndjekur edhe trendin e emisë. Synohet rritja me volumit kargo të përpunuporte; rritja vjetore me numrit të pasagjerëve me trrehabilitimi i infrastruktursuperstrukturës për katër përfshi këtu edhe ato turrritja vjetore me 12% e volupërpunimit të kontejnerëve


10/16


ulturë

A kemi të bëjmëme Justinianin

në Mesaplik?!

nga Ilirjan Gjika

azeta britanike “The Guard-an” i ka kushtuar një artikull

romanit të Kadaresë, “E pen-që në gjuhën angleze mban

“Vajzë në ekzil”.titullin “Një vajzë nënmësosh të jetosh me tën”, në shkrim thuhet serama, tragjedia dhe mitinë marrëdhëniet në mest dhe shtetit në një roman tëshkrimtarit shqiptar”. “Kam

r”, është shprehur Ismailnë një intervistë të vitit 1998ris Review”, “të bëj një llojmes tragjedisë së madhetesku”.

këtë (libër), për mirë dhe përa ka dalë mbanë.eta shkruan se Kadare ështërimtar që merret me gabimetet njerëzore, në stile dhe

që dikush do t’i cilësonte tëuara.

dur në Shqipëri dhe meka jetuar për një periudhë tëerueshme në Paris, ai ështëata shkrimtarë të rrallë meion ndërkombëtar, që kaë shmangë kurthet post-

ne të “letërsisë botërore”.tij mbetet vërtetë e veçantë

duese. Kjo nuk e bën leximin.are ka shkruar një fiksion të

ë dhe shqetësues për shumë

imë: romani i tij i parë uë Shqipëri në vitin 1963.ë, gradualisht, përkthimetgjisht dhe në anglisht e kanëë para një audience gjithnjëgjerë.

vitin 2005 ai fitoi çmiminational Man Booker prize”.kaluar u vlerësua me çmiminioz “Jerusalem Prize”. Aiërmendur disa herë si nobel-ndshëm.at e tij – dhe unë i gjykoj ata

ht në bazë të përkthimevekthimeve nga përkthimet,ht nga frëngjishtja prej shq-gjinale – janë të çuditshëm,esiv dhe përsërisin shqetësi-

yre.

veçanti, Kadare kthehetmisht për të eksploruart në të cilat tragjedia klasikei, brenda natyrës së besn-

dhe tradhtisë, si dhe detyratmet e individit ndaj shtetit,ë veprojnë nën regjimetkohore. Ka pasur triumfe tësi “Vajza e Agamemnonit”llati i ëndrrave”.za në ekzil” është përkthyeripja prej John Hodgson, i cilithyer disa libra të Kadaresë.isht, Kadare tingëllon ii dikush që ka kërkuar dhekërkuar për fjalën e duhur.zë në ekzil” është njëtë mëson të jetosh me tën dhe me vdekjen, me hijen

humbjen. Është rreth fan-e që bezdisin njerëz, vende,“Asnjë dramaturg nuk kishtetë bënte një shikim të tillëzmës në mijëra vite. Kadareë njeri i dyfishtë, që shkruan

vetvete të ndara”.

Guardian”: Jana mëson Kadare

E Penguara”…

Ikonsideruar si një nga perlat e artit pa-

leokristian në Shqipëri, Mozaiku i Me-saplikut doli përsëri në “dritë”. Do të ishtestudiuesi dhe publicisti Etnor Canaj, i cili

si gjithmonë me stilin e tij hetues, dyshues dhepolemizues, do të provokonte përsëri debatine vjetër dhe të lënë tashmë mënjanë se, kujt ipërket “Koka e Aparkeas”. Në shkrimin e tij tëbotuar në Gazetën Mapo, në dt. 26 shkurt 2016,Canaj hedh hipotezën e katërt dhe të fundit.Midis të tjerave, ai aludon se “Koka e Aparkeas”i përket perandorit bizantin, Justinianit, dukei vënë studiuesit e fushës në një dilemë të re.Kështu emrave të autorëve të mëparshëm nëdebatin shkencor për identifikimin e figurësnë Mozaikun e Mesaplikut, i shtohet tashmëedhe një emër i ri.

***Mozaiku i Mesaplikut, i cili sot gjendet në

Muzeun Historik Kombëtar u zbulua rastësishtnë vitin 1978 dhe u gërmua një vit më vonë ngaarkeologu Damian Komata. Së bashku me disamozaikë të tjerë, ai gjendej brenda rrënojave tënjë kishe paleokristiane, të ndërtuar në shek-ullin VI, e cila përbëhej nga tre aniata (DamianKomata, Bazilika paleokristiane e Mesaplikut,Iliria, I, Tiranë 1984, f. 183-196). E ndodhur nëvendin e quajtur “Bregu i Kishës”, në Mesapliktë Vlorës, faltorja kishte një gjatësi prej 13.8 m,si dhe një gjerësi prej 11 m. Kisha, e cila ishte etipit bazilikal përbëhej nga naosi (salla), kthinae altarit, absida trefaqëshe, ikonostasi, baza-menti i të cilit ishte prej guri. Ajo mbulohej meçati druri dhe tjegulla, ndërsa e gjithë dyshem-eja e saj ishte e zbukuruar dikur me mozaikë.

Bazilika e Mesaplikut duhet të jetë ndërtuarnë shekullin VI dhe duhet të ketë funksionuarsi e tillë deri në shekujt VIII-IX, kur mund të jetë shkatërruar nga “Lufta e Ikonave”, e cila endërmarrë nga dinastia perandorake e Isau-rëve, shkatërroi imazhet e veprat më të miratë artit figurativ kishtar. Këtë gjë na e provojnëgjurmët e djegieve, të cilat u gjetën gjatë gër-mimeve në rrënojat e saj (po aty, f. 195). Mo-zaiku i bazilikës së Mesaplikut i përket traditësgreko-romake, me elemente të artit kishtar, icili sapo kishte nisur të kristalizohej për kohënqë u krijua. Figura kryesore e tij është ajo e njëburri, i cili ndodhet në nefin verior të bazilikës. Ai është paraqitur në profil me një qëndrimimpozant dhe në kokë mban një kësulë me an-tenë, në të cilën është lidhur një kordele dyshe.Përpara fytyrës së personit është shkruar fraza

në formë kolone, A APKEAC, nga interpretimi isë cilës deri më sot, studiues të ndryshëm kanëformuluar disa hipoteza.

***Teza e parë është ajo e arkeologut Damian

Komata, zbuluesit të monumentit, që e formu-loi atë pas gërmimeve në rrënojën e bazilikës.Në shkrimin “Bazilika paleokristiane e Mesap-likut”, të botuar në numrin një të revistës “Ilir-ia”, në vitin 1984, midis të tjerave ai shkruan se:“Ne jemi të mendimit se paraqitja e kësaj figurenë aniatën veriore dhe mbishkrimi duhen lid-hur me një figurë të veçantë, që personifikonerën e veriut” (f. 189). Duhet theksuar se përtë dalë në këtë përfundim ky autor niset ngafjala π që do të thotë “era e veriut”. Ndërsastudiuesja, Dhorka Dhamo, e lë pak më të ha-pur diskutimin rreth këtij problemi, kur thek-son se: “Aparkeas mbetet për t’u deshifruar.Ka mundësi që nga greqishtja të afrohet me“Aparktias”, era e veriut, por nuk përjashtohettë jetë edhe Parket, perëndeshat antike të fatit’’(Dhorka Dhamo, Konsiderata mbi zhvillimin

e mozaikut paleokristian në Shqipëri, Iliria, I,Tiranë 1986, f. 133). Po kështu, kjo autore nënjë shkrim tjetër thekson se: “Portreti i burritnë mozaikun e Mesaplikut i përket antikitetittë vonë dhe se kordelja e kuqe të sjell ndërmend hyjnitë pagane, perandorët në moned-hat romake dhe engjëjt e pikturave kishtare”(Dhorka Dhamo, Vepra dhe tipare të pikturësnë Shqipëri në shek. V-XV, Studime Historike,I, Tiranë 1984, f. 146).

Ndërsa teza e dytë mbi figurën e burrit nëmozaik është ajo e ktitorit (ndërtuesit apo fi-nancuesit) të ndërtimit të bazilikës. Kjo tezë, së

bashku me atë të atë që përmendëm më sipër,gjendet te libri “Ilirët”, i autorit Neritan Ceka. Aty,në faqen 284, midis të tjerave thuhet se: “Mbish-krimi i Aparkeas, i vendosur përpara fytyrësduket se shpjegon emrin e këtij personazhi, qëdo të ishte kështu ktitori i kishës” (Neritan Ceka,Ilirët, SH. B. Migjeni, Tiranë 2005, f. 284)

Kurse studiuesi Moikom Zeqo ngre njëtjetër hipotezë duke theksuar se: “APARKEASështë emri i hyjnisë Abraxas, perëndisë krye-sore të sektit të Bazilitëve, që u krijua dikur në Aleksandri të Egjiptit, i cili ka konkuruar dikurkrishterimin në fazat e para të zhvillimit të tij”(Moikom Zeqo, Arkeologjia, Gramatikë e fak-teve, Albanopol, Tiranë 2009, f. 27).

Ndërkohë që një tjetër autor, Niko Stillo, na jep një tjetër hipotezë. Në librin e t ij: “Histo-

ria e shenjtë e Arvanitëve”, botuar në Prishtinënë vitin 2004, ai thekson se: APARKEAS ështëmbishkrim në gjuhën Ilire i bërë me shkronjagreke, i cili përmban një sentencë të jetës sëmurgjve, e cila shprehet në formën e koduar,që do të thotë: “Ha pak, ke të hash”, dhe ka tëbë ë me filozofinë modeste të etës monastike.

Pra, burri me kësule i mozaikut sipas Stillosnuk është gjë tjetër veçse figura e një murguku edhe kësula që ai mban në kokë i përshtateveshjes së këtyre njerëzve që jetonin në kuvende dhe manastire.

Po kështu, dy hipoteza të tjera që kanë “qarkulluar”, janë edhe ato se APARKEAS-i mundtë jetë kleriku i varrosur në altar, apo ndoshtedhe ndonjë shenjt ose martir lokal i persekutuar nga autoritetet romake përpara vitit 313Kjo tezë bazohet te fakti se gjatë gërmimevnë këtë monument, në altarin e tij u gjet njëvarr, i vendosur në drejtimin lindje-perëndim

me një skelet të ruajtur mirë (Damian KomataBazilika paleokristiane e Mesaplikut, Iliria, ITiranë 1984, f. 187).

Dhe vijmë kështu te teza e fundit, e cila pëmendimin tonë është edhe më intriguesja. prezantuar nga studiuesi Etnor Canaj, pak kohmë parë, ajo aludon se në mozaikun e Mesaplikut paraqitet portreti i perandorit Justinian.

“Figura e burrit do na çonte në përfundimin që aty kemi të bëjmë me atë të një udhëheqësi. Por cili do ishte udhëheqësi i këtiterritori përveçse Perandori? Në fakt, Kisha krishtere e Lindjes pati te Justiniani jo vetëmmbrojtësin, por edhe udhëheqësin, pasi akonsideronte papët dhe patriarkët si shërbëtorët e tij dhe drejtonte jetën e Shtetit në tnjëjtën mënyrë si atë të Kishës…”, thekson Et

nor Canaj në shkrimin e tij: Enigma e Mozaikut: “Burri” i Mesaplikut një perandor?!

***Pra, cili është burri në mozaikun e Mesap

likut? Për t’i dhënë një përgjigje kësaj pyetjejedo të thoshim se, më e ars eshme do të isht


11/16


Mes listës së dramaveqë rekomandohen tëpërkthehen në gjuhë të

Evropës, shënohen dhe tri dramashqiptare. Është rrjeti Evropian iPërkthimeve Teatrale – “Euro-dram”, që ka nxjerrë dje listën edramave që do të rekomando-hen të përkthehen nga ky rrjet.Për këtë ka pasur një juri qen-drore, së cilës i janë propozuaremrat nga komitetet e ndryshmekombëtare, që i përgjigjet venditrespektiv.

Nga shqipja janë përzgjedhur

tre autorë: “Gruaja në dritare”nga Arta Arifi, “Dashuritë e vir-gjëreshës Madalene” nga RidvanDibra dhe “Kuzhina e viktimave”nga Ilir Gjocaj.

Për këto vepra ka pasur njëkomitet kombëtar të “Euro-dram”, në rastin konkret mepërbërje shqiptare, të cilat kanëselektuar e propozuar veprat. Ata janë: Anne-Marie Bucquet,Lirak Çelaj, Zuzana Finger, Se-bastien Gricourt, Arian Leka,Fatime Neziroski, Jeton Neziraj,Simon Pitaqaj, Dorota Horo-dyska, Evelyne Noygues dheSulejman Rushiti, ekip që në

vetvete ngërthen disa gjuhë, si:frëngjishtja, polonishtja, gjer-manishtja.

Një prej anëtarëve tëkomitetit, dramaturgu nga Koso-va, Jeton Neziraj thotë për “Ma-pon” se vitin që shkoi ka pasur nëqarkullim rreth 11 drama shqipedhe prej këtyre, komitetit shq-iptar ka propozuar tri dramat elartpërmendura.

“Anëtarët e komitetit kanë vo-tuar dhe këto tri drama kanë fitu-ar më së shumti pikë”, thotë Ne-ziraj. Dy prej këtyre tri dramave janë vënë tashmë në skenë, përtë cilat Neziraj tërheq vëmend-

jen se kemi të bëjmë me vepra qëvijnë stilistikisht të ndryshme, poashtu dhe në temën që trajtojnë.

Ky është një rast për të re-flektuar për dramaturgun nëvërejtjen se “jo vetëm këto tridrama, por edhe në të tjerat qëkanë qenë në qarkullim, dësh-mojnë se mund të gjenden dra-ma shqipe cilësore, megjithëproblemet”. Tashmë jemi në njësituatë konkrete ku përmendenpunë të autorëve të teatrit ngaShqipëria dhe Kosova, si: Ste-fan Çapaliku, Doruntina Basha, Artë Arifi, Ridvan Dibra, ArianKrasniqi, Ilir Gjocaj, Gazmend

Krasniqi, Albri Brahusha, FadilHysaj… e shumë të tjerë, pohonNeziraj, të cilët janë vazhdimishtaktiv, dhe “krijimtaria e tyre dra-maturgjike nuk mund të injoro-het”. ”Mbetet që regjisorët dhe

teatrot shqiptare t’i lexojntë dinë t’i lexojnë dramat ethotë Neziraj, duke përbalnga debatet klishe nëpër skteatrit, se mungon dramatKomiteti shqiptar i “Euroqë ka propozuar këto tektreguar se janë pranuar tal për këtë program më snga dramat në gjuhën gjerruse dhe franceze dhe smat janë përzgjedhur nga anëtarë të 25 komiteteve tëshme. 664 tekste janë prantin e kaluar. Rrjeti është i o

zuar në përafërsisht 30 kogjuhësore, me gjithsej rrenjerëz. Në fakt nga shëe “Eurodram” bëhet e dbrenda rrjetit, qarkullojnë300 drama në vit. Në vitindramat e dorëzuara KomFrancez, janë lexuar mesa

nga 10 njerëz. “Eurodram”rrjet Europian i përkthimiror, i cili përdor gjuhët eane, mediterane dhe ato tëQendrore. Objektiva kryekëtij rrjeti është që t’jua bditur profesionistëve të dhe publikut më të gjerë e dramaturgëve, që në mmadhe mbetet e pabotuari kushtuar vëmendje poisht diversitetit gjuhësokëtë sezon 2015-2016, komkombëtare gjuhësore ja

ngarkuara që të përzgjedhma nga gjuhët e tyre për t’manduar për përkthim nëtë tjera. Ndërsa pritet që Kui përgjithshëm të mbahet n2016, në Stamboll.

Nga shqipja janë përzgjedh

tre autorë: “Gruaja në drit

nga Arta Arifi, “Dashuritë

virgjëreshës Madalene” ng Ridvan Dibra dhe “Kuzhin

viktimave” nga Ilir Gjocaj

deja që lidh së bashku dy nga tezat e më-përme. Atë që thekson se burri i Mesaplikutshtë ktitori i bazilikës dhe tezën tjetër, se nëëtë mozaik paraqitet figura e Justinianit. Mëas, po të rendisnim edhe disa mendime tëhprehura më parë nga autorët e tjerë të këtijebatit shkencor, do të shihnim se argumenti,ë burri i Mesaplikut është portreti i Justini-nit është vërtet bindës. Le ta argumentojmëtëherë një gjë të tillë.

Së pari, do të theksonim se burri i Mesap-kut nuk paraqit “erën e veriut” sepse në të

mungojnë elementet që e ilustrojnë një dukuri tillë. Së dyti, termi “APARKEAS” mund të jetëë mbishkrim në ilirishte, bërë me shkronja

reke, që atëherë ishte edhe gjuha e kishës,

or ai nuk përmban në këtë rast një sentencëga jeta e murgjve. Për këtë përmendim faktine bazilika e Mesaplikut nuk përbënte kishën e

ë manastiri. Gjithashtu nuk është vërtetuarkoma nëse monarkizmi kishte nisur të apliko-ej gjerësisht edhe në territorin e provincës sëpirit të Vjetër, ku u ngrit edhe kjo bazilikë. Di-et që në Lindje ai u përhap vetëm në Egjipt,ri dhe Anatoli. Ndërsa në këtë periudhë, qëga vitit 515, kishat provincave ilire ishin rik-

hyer në gjirin e kishës së Romës, ku pëlqimidaj monarkizmit u rrit vetëm gjatë sundimit Justinianit (527-565) (Pierre Milza, HistoriaItalisë, SH. B. Dituria, Tiranë 2012, f. 158).

Së treti, edhe pohimi se kësula me majuc,ë burri i Mesaplikut mban në kokë, është kë-ulë e murgjve nuk qëndron. Komunitetet eyre nuk kanë mbajtur asnjëherë kësula të tilla.

ërkundrazi, ato i ndeshim shpesh në por-etet e perandorëve të stampuar në monedhat

omake e periudhës perandorake.Së katërti, nuk ekziston asnjë arsye, që në

ë bazilikë kristiane të vendosej figura e Ab-axas, perëndisë së sektit fetar të bazilitëve,q më tepër e “importuar” në këtë territor ngagjipti i largët.

Që burri i Mesaplikut duhet të jetë një pe-andor bizantin, një gjë e tillë përforcohet ngaisa elemente. I tillë është qëndrimi i tij impo-ant. “Portreti i dhënë në profil djathtas, paraqetparet burrërore të një personi, ndoshta të njo-ur për atë kohë. Ai paraqitet i pushtetshëm,

me një shikim të thellë e të përqendruar, meokë të gjatë e të dredhur që derdhen prapa siërshet dhe mban në kokë një kësulë gjysmës-

rike, në qendër të së cilës del një majuc”, shk-uan rreth portretit arkeologu Damian KomataD. Komata, Bazilika Paleokristiane e Mesapli-ut, Iliria, I, Tiranë 1986, f. 188).

Ndërsa Dhorka Dhamo shprehet rreth tije: “Ai ndrydh një forcë të brendshme prejreshniku dhe të n all n ë nd en ë mad-

hështie monumentale” (Dhorka Dhamo, Kon-siderata mbi zhvillimin e mozaikut paleokris-tian në Shqipëri, Iliria, I, Tiranë 1986, f. 133).Kështu, këto karakteristika, si dhe “kordelja ekuqe” që ai mban në kokë janë karakteristikatë spikatura vetëm të perandorëve romakë apobizantinë dhe nuk janë elemente ilustruese të“erës së veriut”

Documents

FRD 22 Mars.pdf