FRD 26 Shkurt.pdf

7/24/2019 FRD 26 Shkurt.pdf

1/16

adresa:

rruga George W. Bush,

nr. 15/1, Tiran

e-mail:

[email protected]

drejtor:Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

MIMI: 30 LEK

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 113. E premte, 26 shkurt 2016

f. 7f. 7

RAPORTI

Amnestynternational:

Asnj i dnuarpr ngjarjet e1 janarit

AMBASADORI

Hoffman: Azilju dmton,n Gjermanina duhenprofesionist

Kosova, FRD:Politika t ul

tensionet, duhetstabilitet n vend

Ditari i KarlGurakuqit,

si u krijuaVllaznia e 1919

Xhani De Biazinuk ndalet:

Vazhdojm ndrrnn Europian

f. 15f. 6

SITUATA SPORT

Kodi Zgjedhor, tri propozimet politike t FRD

f. 2-3

ngaArben Karapicif. 4

nga Teuta Nunaj f.

Nj kndvshtrimekonomik mbiReformn n

Drejtsi

Vdiq BS dhe

lindi Rusia

FOKUS

FMN zbardh peskrcnimet fiskale; tanulohet heqja e taksavepr biznesin e vogl f. 7

PERFORMANCA

T nxjerrshgshtenjatme duart e italianve

EKONOMI

FRD: Prbaltja e dekriminalizimit,lajm i keq pr reformn n drejtsiDeklarata: Ndryshimi i ligjit pa hyr n fuqi, munges profesionalizmi nga hartuesit

f. 10-1

FOTOT E RRALLA

Gazmend Oketa: Pa amendimin e KoditZgjedhor, reforma n drejtsi sht e mangt

Si po rriten timet e banorve t zonave

f. 8-9

Reforma n Drejtsi n Shqipri, prej javsh e muajshsht fjala kye e diskurseve poltike dhe jo vetm; ishte mesazhqendror dhe me krkesn m insistuese pr realizim, e shprehuqart n fjaln e John Kerry, Sekretar i Shtetit t SHBA-s; shtreforma m e rndsishme...

Gjrat mund t thuheshin dhbheshin m qetsisht, ndsa nuk sht kshtu, pr shkat paraqitjes agresive t RusisEdhe stereotipi as n luftn ftoht u b i zakonshm pr tcilsuar raportet mes Perndimdhe Rusis, q nuk kan ...


2/16

26 shkurt 2016 fryma e re 2

olitik

Gazmend Oketa: Pa amendiminKodit Zgjedhor, reforma nrejtsi sht e mangtuvendi shqiptar sot, m i dobti n historin 100 vjeare t shtetit shqiptarkretari i Prgjithshm i

ryms s Re Demokratike,azmend Oketa, e konsid-ysmake reformn n dre-a miratuar n koh dheensitet ndryshimet n Ko-

gjedhor. Gjat nj interv-r Ora Nes, Oketa tha set prgatiten pa humburdryshimet n ligjin zgjed- nesr q do t miratoheta n drejtsi do t ishtesmake n rast se nuk do tj me t njjtin intensitet

formimi i Kodit Zgjedhor,eh Oketa. Megjithat, Frymaemokratike nuk fsheh skep-n pr zbatimin e ligjeve

as miratimit t reforms ndhe Byros Kombtare tt. sht krijuar nj lloj per-i sikur flitet kaq shum prshtje, q me tu miratuar kjoe Hetimit, korrupsioni do

nga Shqipria, do t ik ngaNuk besoj se do t ndodhuat e till. Pasi tek e fundit,

eforma n drejtsi, qoftKombtare e Hetimit ata t ta bjn, q do ta zbatojnkjo klas politike shqiptare. ata prfaqsues t sistemitsis, ku i referohem qoft

sueseve t prokuroristyre t gjyqsorit q nesr

apin drejtsi. Nuk sht seij nj ekip i ri prokurorshyqtarsh, klasat e politiksndrpresin gjitha urat eikimit dhe do ti japin njsi gati-gati absolute sistemitsis, tha ai. Oketa theksoirymn e mosbesimit mest politiks pr reformn ni, ndrsa solli n vmendjeimet kushtetuese t 2008-ilat sipas tij solln nj pro-xhir negativ, duke arritur

kriminalizimin e Kuvendit.besoj se ndjek njeri zhvil-olitike n Shqipri, apo kamorie t ktyre zhvillimeve

oft dhe nga eksperiencae n cilindo sektor pr tur t besoj se brenda 24ituata nga e zez t bhet

h. Do t ishte nj naivitet.k do t thot se kjo reform

nuk duhet, dhe q ne t vazhdo-jm t jemi mosbesues, sigurishtdo t ishte pozitive q kjo reformt dakordsohej, jo pr interesaapo kalkulime politike, pr t cilnkemi pasur raste, p.sh marrvesh-ja e prillit 2008: brenda nj nateRama dhe Berisha ran dakord dhendryshuan kushtetutn q prbnthemelet e nj shteti me nj kon-sensus dhe shumic absolute nKuvend dhe sot ndodhemi n njsituat q kemi nj Kuvend t krim-inalizuar, pasi reforma u shoqruadhe me ndryshime t Kodit Zgjed-hor. E kemi strthn q z. Ramadonte Kodin Zgjedhor dhe z. Beri-sha donte sistemin e Drejtsis, ushpreh ai. Sipas Okets, drejtsian Shqipri vazhdon t jet e kon-trolluar nga politika. Kshtu nnj situat t till ku akoma dre-jtsia vazhdon t ket varsi nga

politika diku pr interesa politike,diku pr interesa ekonomike, prfavore q shkmbehen midis poli-tikanve dhe gjyqtarve apo pjeste sistemit t prokuroris, athersht pak naivitet t shpresosh se

brenda 24 orve do t ndryshojgjithka, tha ai.

KODI ZGJEDHORReferuar Kodit zgjedhor, qn-

drimi i Fryms s re Demokratikeprmblidhet n tre pika, heqja eadministrimit politik t procesitzgjedhor, korrektim kombtart sistemit dhe listat e hapura.Sekretari i Prgjithshm i FRD,Gazmend Oketa, u shpreh se ktotre element jan garancia przgjedhje t lira dhe t ndershme, sidhe pr vlersimin real t do votet qytetarve shqiptar. E para,sht absolutisht e domosdoshmeq t ket nj korrektim kombtarpasi sistemi aktual nuk garantonat q quhet parimi Kushtetues ibarazis s vots. Nga ana tjetr,sht shum jetike q t shkpute-mi njher e prgjithmon nga

administrim partiak e politik i pro-cesit zgjedhor. Q do t thot seKomisioni Qendror i Zgjedhjeve,ekziston apo nuk ekziston, nukduhet t ket prfaqsues politik.Komisionet e votimit, komisionet

e numrimit t votave nuk duhett jen militant partiak. I gjithprocesi duhet t administrohetnga njerz q kan profesionet etyre, t cilt mund t jen jurist,prokuror, arsimtar njerz t ciltdin ta lexojn ligjin, din ta kup-tojn dhe mbajn prgjegjsi nrast se e shkelin at. Dhe t gjithapalt mund ta pranojn rezultatindhe ku ka kontestime mund takontestojn at q jan elementteknik se si verifikohet rezultati.Dhe elementi i tret, ka t bjme listat e hapura. Kto jan trepropozime n rast se qndrojmgjithmon brenda ktij sistemizgjedhor q kemi. Kodi i vitit 2005ka qen shum m i mir me 100zona t drejtprdrejta dhe 40 pro-porcionali, deklaroi Oketa.

DEKRIMINALIZIMI

Sekretari i Prgjithshm i FRD,Gazmend Oketa, e quan parla-mentin shqiptar si m t dobtinn historin e vendit. Sot ndod-hemi n nj situat kaotike, me njinstitucion si Kuvendi krahasuar

me t mparshmet sht institu

cioni m i dobt n historin 10vjeare, tha ai. Duke komentualigjin e dekriminalizmit, Oketa thse sht nj reform pozitive. Pt mos qen paragjykues ky ligme miratimin e tij, do t shnoj

sht krijuar nj lloj perceptimi sikur

itet kaq shum pr kt shtje, qme tu miratuar kjo Byroja e Hetimit,korrupsioni do t ik nga Shqipria,do t ik nga frika. Nuk besoj se do tndodh nj situat e till

Kshtu q nesr q do t miratohet

reforma n drejtsi do t ishte gatigjysmake n rast se nuk do t vazhdojme t njjtin intensitet dhe reformimi iKodit Zgjedhor. FRD ka tre propozimekonkrete pr ndryshimin e Kodit

Flet pr Ora News Sekretari i Prgjithshm Fryms s Re Demokratik

Drejtsia

M 11 mars, Komisioni i Venecias do t dorzo-j raportin prfundimtar pr Reformn nDrejtsi. Ndrsa raporti paraprak pr kt reformpritet t publikohet ditt e para t ktij muaji. Pas

dorzimit t raportit prfundimtar n Kuvendin eShqipris, do t mblidhet Komisioni i Posampr Reformn n Drejtsi. Para disa javsh report-ert e Venecia ishin n Shqipri, ku kan prfundu-ar takimet me ekspertt e nivelit t lart pr refor-mn n drejtsi. Vshtirsia e reflektuar nga ana e

raportuesve t Venecias jan m shum qndrimepolitike t palve. shtja q prishi konsensusine palve, ka t bj me at se me far shumicevotohen antart e gjyqsorit, q vijn nga Parla-

menti, ku opozita kmbngul t jen me 93 vota,ndrsa mazhoranca mbron emrimin me 84 vota.Miratimi dhe votimi i reforms n drejtsi n Ku-vend sht i rndsishm pr Shqiprin, pasi kon-siderohet nj shtje q do ti hapte rrugn venditpr n Bashkimin Europian.

Komisioni i Venecias dorzon m 11 mars raportin prfundimtar


3/16


politikN Kuvend kan mbrritur dy krkesa pr ndryshime n ligjin e dekrimina

pa hyr ende n fuqi ligji. Pr FRD kjo sht munges profesionalizmi i ligjvt cilt sjan n gjendje t bjn ligje t zbatu

Prbaltja e dekriminalizimitlajm i keq pr Drejtsin

D

ekriminalizimi ka rikthyeredhe njher tjetr pr-

plasjet mes dy krahvet politiks. N nj koh kur ligjiduhet t filloj nga zbatimi ndatn 6 mars, opozita ka propo-zuar amendimin e tij n nj nen tcaktuar, pr arrestimet n kushtete flagrancs dhe pezullimin e men-jhershm t funksionarit. Por, kjopr mazhorancn sht tendencpr ta lidhur projektligjin me emrat prvem si dhe pr t krijuarartifica me qllim bllokimin e re-forms n sistemin e drejtsis.Fryma e Re Demokratike prmesnj deklarate shprehu shqetsi-min pr kaosin politik t shkaktuaredhe nga mungesa e profesional-

izimit t ligjvnsve t cilt harto-jn dhe miratojn kuadrin legjis-lativ t vendit. Hartimi i ligjeven mnyr t njanshme dhe ngat paaftt, bn q ligjet t ndry-shohen pa hyr n fuqi. Prbaltja eligjit t dekriminalizimit i miratuarme konsensus n Kuvend jo mlarg se 2 muaj m par dhe kur aiduhet t nis nga zbatimi pas njjave, sht nj lajm i keq pr ko-rpusin e reformave n Shqipri,sht nj lajm i keq pr reformnn sistemin e drejtsis si dhe njlajm i keq pr Kodin Zgjedhor,thuhet n deklaratn e FRD. Frymae Re Demokratike ka shprehur n

vazhdimsi qndrimin e saj prlargimin e personave me rekordekriminale nga Kuvendi dhe dofunksion shtetror. Vet kryetari iFRD, Bamir Topi, ka insistuar prnisjen e dekriminalizimit n radht par nga partit politike. Sipastij, parlamenti sht kriminalizuarditn e zgjedhjeve, duke lipsur sidomosdoshmri ndryshimin eKodit Zgjedhor n kt funksion.Sa pr dekriminalizimin, ne jemishprehur se ky Parlament duhet tishte dekriminalizuar q n mo-mentin e przgjedhjes. Ne e kemidhn modelin si parti politike nt gjith listn e t kandiduarve.

Ktu gjithka sht e pastr, pornuk na rezulton e njjta gj me tgjitha partit e tjera politike. Jemit sigurt se ky Parlament do tprmbush detyrn themelore prt ciln sht zgjedhur. Ne sjemi

n Parlament sepse nuk ka funk-sionuar Kodi i Zgjedhjeve, ku njgen i deformuar jep nj monstrdhe fatkeqsisht, ky Parlament sotpr Shqiprin prbn nj mostr,sht shprehur Topi. Prsa kohdebati i dekriminalizimit u rikthyen qendr t vmendjes srishedhe pas miratimit t kuadritligjor, tregon n thelb at q nukshkon me hartuesit e ligjeve,paaftsin e Kuvendit, prej cilsiss dobt t tij, pr t br reformadhe ligje t qndrueshme n koh.

Megjithat, loja e opozits dhemazhorancs me nj shtje trndsishme si sht dekriminal-izimi, n vetvete sht nj lajm ikeq pr reformat e ardhshme, sisht ajo n sistemin e drejtsisdhe Kodi Zgjedhor. Prsa koh ak-tort kryesor, propozuesit dhe har-tuesit e drafteve, jan po t njjttq bn ligjin e dekriminalizimindhe q po e ndryshoj pa hyrende n fuqi.

REFORMA NDREJTSIPas dekriminalizimi, reforma

n radh q duhet t merrte votatn Kuvend pa humbur koh, sht

ajo n sistemin e drejtsis. Ndo-nse drafti ndodhet n Komisionine Venecias dhe do t jet direktivae ekspertve t huaj prcaktuesepr dokumentin prfundimtar,srish protagonistt e saj jan po

ata q bn dekriminalizimpo e ndryshojn ligjin pa hfuqi. Nj proces zinxhir ky ilidhur me mungesn e profalizimit dhe paaftsin pr tligje efiente dhe t zbatueNdaj dhe sot, kur kan kaluat tr nga nisja e puns s kionit ad hoct reforms n dende ka paqartsi pr dprfundimtar, ndrsa pdhe aktort vendimmarrgjithnj e m larg konsensus

KODI ZGJEDHORNdryshimi i Kodit Zgjedh

mnyr kalendarike sht pri tret i Kuvendit, por jo prndsia. Amendimi i Kodit hor duhej t ndrmerrej si njces i bashklidhur me reformdrejtsi. Por megjithat, teksangritur komisioni i posammentar, ende nuk sht zhmbledhja e par e tij, pavase partit politike kan brpozimet e tyre konkrete. FrRe Demokratike ka krkuar hapura pr kandidatt, n mq t shmanget edhe krimini parlamentit, administrimi j

tik i zgjedhjeve pr t garantuproces zgjedhor t lir dhe tshm, si dhe korrektimi komsistemit zgjedhor n mnyr vot q shkon pr subjektin vlern e saj.

Ndryshimi i ligjit pa hyr n fuqi, munges profesionalizmi nga hartue

zhvillim pozitiv n raportin q

hteti shqiptar ka me ligjin, thek-oi ai. Gjithashtu, Oketa theksonrndsishm zbatimin e ligjitdekriminalizimit mbi person-t cilt kan probleme ligjore

he vazhdojn t mbajn funk-one publike n administratn

htetrore.

ALEANCATSekretari i Prgjithshm

Fryms s Re Demokratike,azmend Oketa i cilson jo se-oz zrat nga brenda radhve tartis Demokratike, q flasin promosdoshmrin e afrimit t dyrcave politike. N kushtet kur si-

as tij Partia Demokratike demon-ron arroganc dhe mendjemad-si, bashkpunimi me Frymn ee Demokratike sht nj proces iamundur. Pr aq koh sa konsid-rohen zra aty nuk ka asnj ftes

zyrtare. Megjithat po t prpiqemi

ti shohim pozitivisht kto zra, ajofar i bn jo serioz sht se atohidhen pr konsum t dits n me-dia. Dhe ajo q ja ul m tepr vlernktyre zrave ka nj lloj mendje-madhsie q kto q ju i quani fte-sa, n fakt nuk jan ftesa. N rast seata q i artikulojn jan n pozicio-nin e tyre dhe n rast se ata t tjerte mendojn kshtu si ne, ather let vijn dhe sigurisht q bhet fjalpr nj ulje normale n ndrtimine nj strategjie normale midis for-cave t ndryshme politike. Kshtukto, absolutisht nuk duhen kon-sideruar si ftesa serioze. Megjithatkjo nuk prbn shqetsim t madh

pr ne si Frym e Re Demokratike,u shpreh Oketa. Ai theksoi se Frymae Re Demokratike sht nj forcpolitike e moderuar dhe tryezatpolitike apo bashkpunimet messpektrave i inkurajon.

FRD:


4/16


okus

Vdiq BS dhe lindi RusiaArben KARAPICI Gjrat mund t thuheshin dhebheshin m qetsisht, ndr-sa nuk sht kshtu, pr shkakt paraqitjes agresive t Rusis. Edhestereotipi as n luftn e ftoht u b izakonshm pr t cilsuar raportetmes Perndimit dhe Rusis, q nukkan qen ndonjher m t acar-ta se kaq. Dhe prsri pr shkak tRusis. T mos ishte ky qndrim de-struktiv, SHBA nuk do t kishin ven-dosur katrfishimin e shpenzimevet mbrojtjes n Europ, q presidentiBarak Obama krkoi pr tu dhnsiguri aleatve prej krcnimit nganj agresion i mundshm i Rusis.

Administrata e lart amerikanembshtet krkesn me argumen-tin pr domosdoshmrin e shti-mit t ndjeshm t prpjekjeve, qgarantojn paqen dhe sigurin nEvrop. Fondet shtes do lejoninShtetet e Bashkuara t shtojn m tejpranin n Europ, q prfshin njpjesmarrje m t gjer amerikane naktivitetet trajnuese me aleatt. Ktofonde bjn t mundur gjithashtufurnizimin me m shum pajisje luf-tarake t vendeve antare si Bullgaria,Estonia, Gjermania, Letonia, Litua-nia, Polonia e Rumania. Sipas presi-dentit Obama, shtimi i financimeve ebn t qart, se SHBA do qndrojnt patundur prkrah aleatve t saj,jo vetm pr mbrojtjen e territorit t

vendeve t NATO-s, por edhe t pari-meve t prbashkta t ligjit dhe ren-dit ndrkombtar. Fuqin e ktij me-sazhit atlantik t SHBA e prforcoi mtej sekretari i prgjithshm i NATO, serritja e pranis s aleancs n EvropnLindore i drgon nj sinjal t qartdo agresori t mundshm, tha nBruksel Jens Stoltenberg.

Deklarata u mirprit veanri-sht mir nga Polonia dhe ministri ijashtm i saj Vaszikovski i bri thirrjeNATO-s t kaprcehet do hezitim et dislokoj trupat gjat kufirit lindor,pr t penguar nj agresion t mun-dshm rus. Mundsia e ndrhyrjes ika br t ndjehen m pak t sigurtavendet e tjera n afrsi t kufijve rus,si Polonia, Sllovakia, Rumania dhevendet baltike, ku nj numr i madhrusishtfolsish jan edhe kontingjen-te t gatshme pr Rusin t realizojskenare si n Ukrain. Ministri polakVitold Vaszikovski tha, se nuk pajtohetme shum nga ministrat e tjer nNATO, se ideja e garancive nga di-stanca sht mnyra m e mir pr tprballuar kt pasiguri, shkaktuar ngaRusia. Ne nuk mund ta pranojm ktfilozofi, tha ministri polak. Mungesa epranis ka krijuar ndjenj dobsie dhemund t sjell nj provokim nga ana eRusis. N Varshav do t organizohetsamiti i NATO-s n korrik dhe Va-szikovski tha, se ai shpreson fort, qministrat t dalin me prgjigje t fuqi-shme ndaj krcnimeve si Shteti Isla-

mik, paqendrueshmria n Libi dhekonflikti n Ukrain.Krcnim n rritje sht dhe ky i Ru-

sis. Ushtria ruse u vendos n gjendjegatishmrie t lartkto dit dhe filloiseri demonstrimesh t befasishmepran Ukrains, q prfaqsuesi i

Rusis n NATO e komentoi si njprgjigje teknike e ushtarake ndajrritjes s pranis t Aleancs n Evrop.N t njjtn retorik, zyrtarja e mini-stris s Jashtme Maria Zakarova thase shtimi i pranis ushtarake t NATO-s n krahun lindor po bhetfaktordestabilizues q t frenoj Rusin.Retoriks ruse me kundrprgjigjeiu bashkuaedhe kryeministri DmitriMedvedev, q paralajmroi, se Pern-dimi sht duke udhhequr nj poli-tik t rrezikshme kundr Mosks, nnj periudh t re lufte e ftoht.

Nuk sht aspak e vshtir takuptosh, se kt kriz nuk e ka sjell

Perndimi dhe as fare politika e rre-zikshme q po ndjek. N kt krizka uar krcnimi i Rusis dhe agre-sioni i saj n Ukrain. Pr kujtesopinionit ton publik, duhet thn,se agresioni sht shkelja m e rndq Rusia i bridokumentit Memo-randumi i Budapestit. Ky akt di-plomatik sht arritur n dhjetor1994 nga Ukraina, Rusia, Shtetet eBashkuara dhe Mbretria e Bashkuar.Nuk sht nj marrveshje formale,por nj dokument ku nnshkruesitangazhohen pr nj proces i plotatomizimi n ish-republikat sovje-tike pas shkatrrimit t BashkimitSovjetik. N respekt memorandumiUkraina largoi t gjitha armatimetatomike t periudhs sovjetike nga

territori i saj, i oi pr shkatrrim nRusi dhe nnshkroi Marrveshjenpr Moszgjerimin Brthamor.N kmbim, Rusia nnshkruesedhe vendet perndimore e kanpromovuar thelbsisht sovranitetindhe integritetin territorial t Ukrainssi nj shtet i pavarur.

Kt e kan br duke i zbatuarparimet e integritetit territorial dhe tmosndrhyrjes dhe n baz t Akti Fi-nal i Helsinkit, n vitin 1975, q ishtemarrveshje e periudhs s lufts sftoht, arritur nga 35 shtete, prfshirBashkimin Sovjetik. N Memoran-dumin e Budapestit Rusia, Britaniadhe Shtetet e Bashkuara t Amerikskan premtuar dhe jan angazhuar, seasnjra nga kto vende, asnjher nukdo ti krcnohet Ukrains dhe as do tprdorin forckundr integritetit terri-torial, ose pavarsis politike t saj. NMemorandum shprehet edhe prkush-timi se asnjra prej tyre kurr nuk do tprdor ndshkime ekonomike pr tadetyruar Kievin tu nnshtrohet intere-save t tyre. Rusia, Britania dhe SHBA,n mnyrn specifike, kan shprehuredhe angazhimin pr t mos lejuar,q territoret e tyre t viheshin n shr-bim t pushtimit ushtarak, ose dolloj tjetr prdorimi t forcs, q onn shkelje t s drejts ndrkombta-re. Palt nnshkruese angazhohent konsultohen me njra tjetrn nrast, se situata prshkallzohet dhe ndyshim kto prkushtime.

Duke pasur parasysh zhvillimetaktuale n Krime pjes e pandashmee Ukrains sovrane, shtrohet pyetjasi mund t detyrohej ndryshe Rusiapr t respektuar integritetin terri-torial t Ukrains, prvese duke ennshkruar me vullnetin e saj Me-

morandumin e Budapestit pr Ga-rancin e Siguris. Memorandumii Budapestit ndjek dhe zbaton AktinFinal t Helsinkit 1975 dhe prsrit,me theks t qart, dispozitat e ktijakti n thelb. N t prfshihen masate ndrtimit t mirbesimit dhe listae gjat n vazhdim e detyrimeve ttjera m t gjera dhe ndaluese me tkuqen Mos ndrhy. Rusia dhe pre-sidenti rus Vladimir Putin kto nuk imerr parasysh dhe ndrhyn. Agresio-ni ushtarak i Rusis n Ukrain e kavn Memorandumin e Budapestitjo vetm n dyshim, por e ka vn nkriz. Dhe shembulli m diversionist,

m flagrant dhe m i papranueshm iksaj ndrhyrjeje sht vet presidentiVladimir Putin. Dy vjet para, se Rusiat realizonte agresionin n Ukrain,presidenti Putin prgatiti agresioninme nj fjalim n parlament m 2012,ku la t kuptohej n fillim dhe m pase tha qart se n Ukrain nuk mundt tolerohej, m, nj regjim proevro-pian. Tani, Putini po krkon jo vetmshprbrjen e Ukrains, por edhendryshimin e qeveris proevropiane.Dy vite pas ndrrimit t pushtetit, nKiev u shprbm 19 shkurt dhe koali-cioni qeveritar properndimor. Pr 30dit, nse nuk krijohet nj koalicion iri, presidenti mund ta shprbj par-lamentin. Nuk dihet nse punt vijnderi ktu, por ajo q dihet me siguri

sht lufta pr pushtet mes presiden-tit Poroshenko dhe kryeministr i Jat-senjuk, rrjedhoj, ndr t tjera, edhe eaneksimit t Krimes dhe konfliktit nUkrainn lindore.

Zhvillime t tilla si n Ukrainjan krcnuese edhe pr vendetfqinj, apo edhe n Baltik dhe deri nBallkan, nse komuniteti paqedashsndrkombtar nuk do i thot Rusisndal. Madje, Shtetet e Bashkuara ibn t qart Rusis edhe mimine rnd pr agresionin n Ukrain.Prndryshe, kjo prirje do t prsri-tet. Mentaliteti i presidentit Putinsht i till q, po t mundet, krijonnj version t ri t ish-BashkimitSovjetik. Dhe pyetja, q vjen sht, sekush po na on n nj periudh tre lufte t ftoht.Duhet ti sjellim nvemendje publikut, se kur NATO dheRusia kan nnshkruar marrveshjenhistorike t bashkpunimit n vitin1997, zyrtart e cilsuan at si ve-primin m t zgjuar, me t cilin morifund Lufta e Ftoht dhe ka nisur tagoj bashkpunimi n nj Evrop tre me mundsi t pakufizuara. Gatidy dekada m von, marrveshja enjohur Akti Themelues NATO-Rusi,mori fund pr shkak agresionit rusn Ukrain. Si Memorandumi i Bu-dapestit dhe Akti Themelues NA-TO-Rusi jan n nj kriz t thellmosbesimi pr shkak t Rusis dheq nga aneksimi i Krimes n marst vitit 2014 aleanca atlantike filloi t

prgatitet duke forcuar pranin e sajn shtetet e Baltikut dhe n EuropnLindore. Edhe vet gjuha diploma-tike e ktyre dokumentesh kaq trndsishme sht e kaprcyer mengjarjet q kan ndodhur dhe shka-ku sht srisht, ky qndrim agresiv

i Rusis.NATO-ja ka thn se mbetee angazhuar rreth marrveshjes ppartneritet me Rusin edhe pse disvende antare t saj thon dhe mendojn se dispozita e paktit q ndalostacionimin shtes dhe t prhershm t forcave luftarake ka dal ngprdorimi, q me aksionin agresiv tRusis n Ukrain. Edhe rotaciontrupave t NATO-s tek antart e salindor duhet thn se prbn njprani t qndrueshme n rajon dhse niveli i dislokimit sht nn praguq parasheh Akti Themelues NATORusi. Vitin e shkuar, n muajin shkurministrat e Mbrojtjes t NATO-s kan

rn dakord pr t ngritur gjashtposte komanduese n BullgarEstoni, Letoni, Lituani, Poloni dhRumani dhe pr t krijuar nj forcprej rreth 5.000 trupash, t afta ppozicionim brenda dy ditshn rast krizs dhe asgj tjetr. Gjithashtukan rn dakord t rrisin forcnaleate treagimit t shpejt ng13.000 trupa n 30.000 vetm n rast krizs dhe asgj tjetr. Ndrsa Rusia prgjigjet me doktrinn e saj mt fundit strategjike, q e ka quajtur mbrojtjes agresive.

Dokumenti 40 faqesh prshkohenga nj ton shum i ashpr duke u fokusuar n at q e karakterizon si izolimt Rusis n sistemin aktual ndrkombtar. Pr strategt n Kremli

Shtetet e Bashkuara dhe aleatt e tyrn NATO prpiqen t ruajn dominimin bot.N t dnohen SHBA, sepskan vazhduar dislokimin e sistemit tmbrojtjes nga raketat dhe i akuzojnato pr mbshtetjen t grushtiushtarak n Ukrain. Strategjia re kombtare e Rusis e prshkruafuqizimin e NATO-s dhe afrimin e infrastrukturs ushtarake t saj deri nkufirin rus, si nj veprim n shkeljt ligjeve ndrkombtare. Rusia thotse kjo prbn nj krcnim pr sigurin kombtare, por n dokumennuk gjen as edhe nj fjal t vetme tthot, se NATO-ja vendosi ta fuqizojforcn e saj t reagimit t shpejt sprgjigje t drejtprdrejt ndaj agresionit rus n Krime dhe n Ukrain dhkjo ndodhi disa muaj m von passhprtheu agresioni. Rusia e grisi Memorandumin e Budapestit sapo trupaushtarake t saj shkeln n Ukrain. Ushkel njanshmrisht edhe Akti themelues NATO-Rusi, kurse prfaqsuesrus pran aleancs qndron n Bruksevetm pr krcnim. Vdiq BS dhe lindi

Rusia. N mos e vrtet, zhvillimet flasin vet. Paraqitja e zyrtarvrus n Mynih ishte m agresivese kurr dhe fajin, sipas Mosks, kan t tjert: Ukraina nuk u prmbahet premtimeve t Minskut, NATOprforcon pa shkak trupat n kufijte saj lindor dhe shkel kshtu AktiThemelor t vitit 1997. Edhe pr luftn Siri mbajn prgjegjsin ata, q

jan przier n punt e brendshmeKurse, n Ballkan orekset jan tmdha, por jo m shum, se kaqNuk jemi atje ku duhej t ishimshprehej i keqardhur ambasadori run Tiran, kur Sekretari Kerri vizitonte kryeqytetin shqiptar.

pasur parasysh

imet aktualerime pjesdashme eins sovrane,het pyetja sid t detyrohejshe Rusia respektuarritetin territorialrains

Edhe n Ballkan oreksi sht i madh, por jo m shum, se kaq. Nuk jemi atjku duhej t ishim shprehej i keqardhur ambasadori rus n Tiran, kur sekretar

amerikan i Shtetit Xhon Kerri ndodhej n kryeqytetin shqipta


5/16


fokus

Nj kndvshtrim ekonomik mbi Reformn n Drejt

Reforma n Drejtsi n Shqipri, prejjavsh e muajsh, sht fjala kye e dis-kurseve politike dhe jo vetm; ishtemesazhi qendror dhe me krkesn m in-

stuese pr realizim, e shprehur qart naln e John Kerry, Sekretar i Shtetit t SH-A-s; sht reforma m e rndsishme qeverit shqiptare kan synuar, kan tentuar

ndrrmarrin apo kan br n 26 vite de-mokraci; sht nj nga pes prioritetet e BE- pr integrimin e Shqipris n familjenvropiane; dhe njkohsisht sht domos-oshmri pr ardhmrin e shtetit ton, real-imi i s cils do t vendos ekuilibrat e mun-

uar mes politiks drejtsis zhvillimitvendit. Sistemi i drejtsis q funksionoi dy dekada e gjysm tranzicion, shkaktoilag t panumrta, kur vendimet e tij ishin shkelje t ligjit, gj e cila krijoi nj sistemrejtsie t pavarur dhe peng t politiks,iznesit, pse jo edhe t medias. Reforma nrejtsi sht shansi m i mir dhe i vetmi, t ndrtohet nga themelet nj sistem gjy-sor i drejt, modern dhe funksional, mbiaz ligji e rregulli, ndaj nuk duhet lejuar thkoj. Por, ktu kemi nj paradoks t pastr,krkojm drejtsis, t bj drejtsi, d.m.th.

bj detyrn duke respektuar vetm ligjin!Fakti q ambasadori amerikan Donald

u sht shum m tepr se aktiv, si nj ngambrojtsit dhe mbshtetsit m t md-

enj t Reforms n Drejtsi, duke i para-

rir s bashku me ambasadoren e BE-slahutin, negociatave dhe prpjekjeve pr

miratimin e reforms dhe duke paraven-dosur pranvern si afatin e miratimit t sajn Parlament, na ndihmon edhe m shumt kuptojm nevojn q ne kemi pr refor-mn, domosdoshmrin pr kryerjen e sajdhe njkohsisht pamundsin tona prta kryer at n mnyr t pavarur. SHBA-jadhe BE-ja jan t vetdijshne pr rndsine Reforms n Drejtsi dhe ndikimin q ajodo t ket n jetn shqiptare. Shqipria nsekrkon integrim euro-atlantik, nuk ka rrugtjetr, prvese duhet t synoj dhe t bjrealitet zhvillimin e demokracis dhe uljene korrupsionit galopant, ashtu si bn

edhe shtetet e zhvilluara, t emancipuaradhe moderne, nj shekull e kusur m par.Suksesi i reforms sht edhe nj garanci erndsishme q kjo gj t ndodh.

N shtypin e shkruar apo edhe n rrjetetsociale, gjejm shum thirrje dhe krkesa qAmbasadori Lu t bj kt apo at gj, prreformn dhe pr Shqiprin. Nuk u ngurruaq edhe Sekretarit Kerry ti bheshin krkesat tilla. Kjo tregon se pr shqiptart shpresa,besimi dhe garancia pr t realizuar me suk-ses kt reform, nuk shihet as te klasa politikedhe as tek institucionet shqiptare, por te faktorindrkombtar, konkretisht te SHBA dhe BE.

Drejtsia sht kolona vertebrare e njshteti; sht nj nga sigurit pr mirfunk-sionimin e tij; sht garancia pr vazhdi-msin e ekzistencs s shtetit; sht baza e

nj ardhmrie t shndosh t kombit; pornjkohsisht sht edhe mundsia pr ndr-

timin e nj ekonomie t qndrueshme qsjell zhvillimin dhe prparimin e nj vendi.

Po cila shta lidhja mes zhvillimit t Re-forms s Drejtsis dhe zhvi limit t ekono-mis n vendin ton? Nj sistem drejtsie ipavarur, profesional, i drejt, respektues dhezbatues i ligjit, jep garanci pr loj t barab-art, me rregu la, t ndershme dhe t pastrn ekonomi. far do t thot kjo? Nse dot funksionoj drejtsia, nj administratorpublik nuk do t mund t firmos dhe au-torizoj nj prokurim n shkelje t ligjit, pasigjykata do e ndshkonte; nj punonjs pub-lik, nuk do t mund t autorizonte privatiz-

imin e nj objekti me shkelje ligji, se gjykatado e ndshkonte; vet nj gjykats nuk dot mund t firmoste nj vendim t padrejtdhe n shkelje t ligjit, pasi po gjykata do ednonte; nj punonjs hipoteke as nuk dot mendonte t tjetrsonte pronsin, segjykata do e ndshkonte; politikant nukdo t guxonin t abuzonin me pasurin ekombit, se gjykata do i ndshkonte, e kshtumund t sjellim raste t panumrta.

Pra, nj mirfunksionim i sistemit tdrejtsis, mbi baz ligjin, ndihmon nfunksionimin e shtetit dhe nj funksionim ishtetit ndihmon n zhvillimin e ekonomis.Nj ekonomi n zhvillim t vazhdueshmdhe t qndrueshm, ofron m shumvende pun dhe sjell automatikisht mshum t ardhura dhe mirqenie pr po-

pullatn. Kjo bn q ata t jen m indife-rent ndaj politiks dhe nuk do t jen m

n pritje pr datn e zgjedhjeve, q tt prfitojn dika monetare apo maNjerz t pavarurur ekonomikisht jt njjtn koh edhe t pavarur poliduke ndikuar n kt mnyr, drejtpedhe n uljen e korrupsionit n zgjedcilat do t mund t jen gjithnj e m demokratike dhe do t shprehin rdrejtimin e vots s popullats.

Qeverit shqiptare, prfshir dhe len, po krkojn n mnyr t vazhduinvestitor. Mungesa n mnyr t gjakuiditetit dhe investimeve n vend, ka bt hidhen syt pr financime prtej ven

vestimet e huaja jan nj burim i rndfinancimesh n ekonomin shqiptare. Pkan nevoj pr garanci, pr shtet ligjozbatoj ligjin dhe pr institucione t paprfshir ktu edhe drejtsin. Ndaj, arst on n nj pyetje thelbsore dhe tsishme: A kan br ndonjher vendirsit politik dhe publik shqiptar, ekonomike profesionale mbi riskun fiskal dhe ligjor q ka patur dhe ka endipria, gj e cila e ekspozon nj inveshuaj q ka kryer investime n Shqipribesoj se jo. Ndryshe, do t ishin marrnga hartuesit e politikave ekonomike nq kto risqe t ulen dhe investitort t mbrojtur. Ndaj mund t themi se, nShqipri do t kemi nj sistem drejtsfesional dhe n respektim t ligjit, risku

padyshim do t jet i ult, aq sa nuk do bnte m risk pr investimet.

A do t shnoj rnie ekonomia kineze kt vit

Pr Kinn ke se far t shkruash. Nikipedia p.sh gjen nj lum t madht dhnash pr ecurin e ekonomis stij vendi t madh dhe mnyrn se si sht ar-tur deri atje (bhet fjal pr vitin disi t largt003). Q prej nisjes s reformave dhe hapjes vendit, ekonomia kineze ka njohur vetmitje me mbi 9%. N vitin 2003, vllimi prod-mit t prgjithshm t vendit t Kins arriti

1 trilion e 400 miliard dollar amerikanhe vllimi i prgjithshm i ekonomis kinezeradhit n vendin e 6-t n bot pas SHBA-s,ponis, Gjermanis, Anglis dhe Francs.

Por viti 2014 edhe pse u mbyll srish meitje t lart ekonomike ajo nuk e arriti ob-ktivin e vendosur nga qeveria Kineze. Sipasdhnave t BSH n bj raport pr ecurin e

konomive t partnerve tan tregtar thuhete ajo ishte 0,1% m e ult se parshikimi (nga5 n 7,4%) dhe ky ishte zgjerimi m i dobt kta 24 vitet e fundit. Faktort q dominuant ngadalsim ishte krkesa e dobt pr in-estime dhe ngadalsimi i aktivitetit n sek-rin e ndrtimit. T gjith prbrsit e tjer

t ardhurave kombtare shnuan rritje nahasim me nj vit m par. Kshtu mundprmendim konsumin, i cili u rrit me 3%.

ritje kan psuar edhe sektori i shrbimevee 1,3% krahasuar me vitin 2013.

Shifrat zyrtare pr aktivitetin e fabrikaveegojn se n janar Kina ra n nj nga nivelet

m t ult t tre viteve t fundit. I gjashti muajradhazi i tkurrjes ngre shqetsime n lidhjeme shndetin e ekonomis s dyt m t mad-he n bot. Treguesi Kinez PMI arriti n nivelin49.4, ku do gj nn 50 do t thot tkurrje.

Nj studim privat nga Caixin dhe Markit tre-guan rezultate edhe m t kqia pr ekonominkineze. Studimi i Markit/Caixin gjurmon ecuri-n e kompanvei m t vogla sesa treguesi zyrtardhe i dha nj shifr prej 48.4, n krahasim medhjetorin e vitit t kaluar q ishte 48.2.

Zyrtart e Markit citohen t ken thn nnj deklarat se, Prodhuesit kineze sinjalizuannj prkeqsim modest n kushtet operative nfillim t vitit 2016. Qoft n prodhim edhe npunsim ka nj rnie me ritme pak m t shpej-ta se n muajin dhjetor. Treguesi i Business To-tal i ri, ndrkoh ra n shkalln m t dobt nshtat muaj. Nj ekomist i kishte thn Reitersse ky prkeqsim i ecuris s fabrikave mundt ket ndodhur edhe nga shitja e aktiveve meqllim shlyerjen e borxheve. N nj ekonomit orientuar drejt konsumit brenda vendit, kabr q investitort t ven n dyshim vlern e

veprimtaris prodhuese n Kin. E megjithat Kina ka potencialin pr tqen nj nga dy superfuqit e reja. Kjo mundt besohet pasi t gjitha t dhnat tregojnq deri para krizs financiare t borxheve qkaploi t gjith botn n vitin 2008 dhe sido-mos deri aty nga fundi i vitit 2003 gjrat po

shkonin si jo m mire pr ekonomin e ktijvendi. Edhe pse treguesi i rritjes ekonomikeende nuk sht llogaritur pr vitin q shkoi,ekonomistt parashikojn nj rritje prsri tlart (n kufijt e 6,8% sipas BSH), por t ultn krahasim me rritjen e nj dekade m parpr shkak t uljes s krkess globale.

Deri n fund t vitit 2003, vllimi i prodhi-mit t prgjithshm t vendit pr frym t Kinsi kaloi 1000 dollart amerikan. investimet nkapitale fikse t gjith shoqris kineze arritnn mbi 5 trilion e 500 miliard juan, vllimi iprgjithshm i shitjes me pakic t mallrave tkonsumit t gjith shoqris ishte 4 trilion e 600miliard juan, vllimi i tregtis s jashtme arritin mbi 850 miliard dollar amerikan, shifrkjo kaloi Anglin e Francn dhe sht radhiturn vendin e 4-t n bot pas SHBA-s, Gjerman-is dhe Japonis. Po ashtu, rezerva e valutavet Kins kaloi 400 miliard dollart amerikan,duke zn vendin e 2-t n bot pas Japonis.

Po si arriti Kina n kt stad zhillimi? Gjith-ka sht fryt i reformave dhe i nj hapjeje tngadalt t vendit dhe t mire menduar. Kan

kaluar m shum se 45 vjet nga koha q n ktvend nisn reformat pr t transformuar eko-nomin nga nj ekonomi e planifikuar n njekonomi socialiste tregu. N periudhn e part zhvillimit q filloi nga vitet 50 t shekullitt kaluar deri n fund t viteve 70, Kina ndry-shoi shum shpejt karakteristikn e ekonomis

gjysmkoloniale duke kaluar n rrugn t industrializimit. Si rezultat i ktij ndrrrnjsor n ekonomin Kineze, pesha e sis kineze u ul n 14,5 % t vitit 2002 ng% q ishin, pesha e industris u ngrit n% nga 34,4 % q ishin, dhe pesha e indushrbyese u rrit n 33,7 % nga 20,2 %.

Periudha e 2-t filloi nga viti 1979 dfillim t viteve 90 t shekullit t kaluarndryshe edhe periudha e hapjes, koKina nisi kursin e reforms, duke rregpandrprer strukturn industriale. E treloi pas viteve 90 t shekullit t kaluar, paparashtroi krijimin e sistemit t ekonomcialiste t tregut, deri n vitin 2020, Kinrealizoj industrializimin dhe do t kryformatizimin fillestar.

Pr m shum nga viti 1979 deri tin 2003, rritja vjetore e mesatare e vleshtuar t industris ishte mbi 10 %. Qyviti 1996, sasia e prodhimit t elikut, qgurit, imentos, plehrave kimike dhe zorve ka zn gjithmon n vendin e pbots. N ditt e sotme Kina jo vetm m

prodhoj aeroplant, anijet dhe autompor edhe mund t prodhoj satelitin toartificial si dhe pajisjet industriale ternizimit. Biznesment e mbi 170 venrajoneve bn investime n Kin duke kmbi 400 mij ndrmarrje me investihuaja deri n vitin 2003

nga Teuta Nunaj

nga Gzim Hoxha


6/16


7/16


politik

Amnesty International: Asnji dnuar pr ngjarjet e 21 janarit

Mosndshkueshmria, dhu-na ndaj grave, varfria,strehimi i romve dheegjiptianve, si dhe keqtrajtimit dnuarve e kushtet e papr-

htatshme npr burgjet tona, jankat kryesore n t cilat sht foku-

uar raporti vjetori i organizatsAmnesty International. N raportrshkruhen me detaje gjithka qa kaluar vendi yn vitin q lamas, ndrsa nj ndr pikat m krye-re ku jan ndaluar lidhet me kul-rn e mosndshkueshmris,

uke na rikujtuar edhe njher, jotm se nuk sht prmirsuar as- n kt drejtim, por madje dukehn edhe shembullin konkret. Nt pik, AI v theksin pikrisht

faktin se pandshkueshmriaazhdon t mbetet problem pr Shq-rin. Raporti vjetor i organizatson ngjarjet e 21 janarit 2011, ku

y ish-zyrtart e lart t policis,ysni Burgaj dhe Agron Kuliaj, nuk

batuan urdhrat pr arrestimin e

estarve t Gards, t akuzuar prasjen e 4 protestuesve. N muajin

ershor, prokurori arriti n prfun-min se dshtimi i ish-drejtorit t

olicis Hysni Burgaj dhe zvendsittij, Agron Kuliaj, pr t ekzeku-

ar urdhr-arrestet pr antaret eards, t akuzuar pr vrasjen e 4otestuesve n demonstratn an-

qeveritare t 21 janarit 2011, nukhte vepr penale. Pavarsisht dni-eve pr vdekjen e tre protestuesve,osndshkueshmria vazhdoi nstin e protestuesit t katrt, Aleksika, thuhet n raport.

ASKUSH NUK EHETON 21 JANARINPavarsisht faktit se vrasjet e 21

narit t pes viteve m par jangjarjet m t prfolura, jo vetm nndin ton, por edhe n t gjithaganizmat e huaja q veprojn n

he pr Shqiprin, srish kto ng-rje kan mbetur pa autor dhe pa

hkaqe reale n fakt. Jo vetm ra-orti i djeshm i AI q tregon se nndin ton nj ndr problemet edha sht pikrisht pandshkue-

hmria. Rasti i sh-kryepolicit Bur-aj dhe vartsit t tij, Agron Kuliaj,

cilt u paditn pr shkak se nukkzekutuan urdhr-arrestet, prbn

ej vitesh nj ngr t madh nshtjen e funksionimit t hallkavedrejtsis n vendin ton, ndrsaBurgaj, ashtu edhe Kuliaj, n

ohn kur u kallzuan, refuzuan t

hin prgjegjs pr faktin q aku-heshin. Negociatat e ndrkom-tarve, pas 21 janarit, solln edheorzimin e ish-krerve t Gards

Republiks n Policin e Tirans,u pati edhe tension mes gardistvehe grupit t hetimit q kishte ard-

hur nga prokuroria e Tirans. Akuzapreferoi q dorzimi t bhej nprokurori, ku dhe personat n fjal

do t merreshin t pandehur, ndrsam pas u gjet nj zgjidhje ku NdreaPrendi me vartsit e tij shkuan ndrejtim t Drejtoris s Policis.Prokuroria i krkoi gjykats arresti-min e ktyre gardistve, por togat ezeza, me vendime t veanta, i liruanpothuaj t gjith. I vetmi q mbetin burg, ishte Agim Llupo, i cili ukap me prova t qarta, madje edheme filmime, duke qlluar pr vdekjeZiver Veizin, i cili qndronte n hyr-jen veriore t Kryeministris.

AMNESTY PR SHQIPRINOrganizata ndrkombtare pr

t drejtat e njeriut n raportin e sajvjetor mbi gjendjen e t drejtavet njeriut n bot, ku analizon

160 vende, ndr t cilat edhe Shq-iprin, ndr problemet kryesoreq nnvizon pr ne, jan gjendjae komuniteteve rome dhe egjip-tiane, sidomos pr sa i prket tdrejts pr strehim. Organizatandrkombtare shpreh shqetsimpr shkatrrimin n korrik t bane-save t shum familjeve rome,pasi ishin identifikuar si ndrtimet paligjshme dhe autoritetet nukkishin lejuar legalizimin e ndrti-meve n prputhje me ligjin e vitit2014. Dhuna ndaj grave dhe va-jzave, nj tem q ngrihe t shpesh

n raportet ndrkombtare prgjendjen e t drejtave t njeriut nShqipri, prfshihet edhe n ra-

portin e sivjetshm, ndrsa orga-nizata thot se me gjith krkesat eshumta pran autoriteteve t gravedhe vajzave pr mbrojtje nga dhu-na n familje, vetm nj prqin-dje e vogl e ktyre krkesave janmiratuar, pasi viktimat trheqinpadin si rezultat i presionit ngat afrmit. Ai vijon me situatn ernd ekonomike q ka detyruarmijra shqiptar t largohen drejtvendeve t Evrops Perndimore,ndrsa srish jan ata q hedhindrit mbi kushtet anormale n tcilat gjenden burgjet n Shqipri!

Fondi Monetar Ndrkombklasifikuar si 5 rreziqet kfiskale, llogarit e paqarta t imeve publike, kompensimin pronarve, grumbullimin e dt ardhurave, reformn e qevlokale dhe rrezikun e rikrijimit tt detyrimeve t prapambeturishikimin e pest dhe t gjaMarrveshjes me Shqiprin, ka dhne edhe sugjerimet ppr minimizimin e rreziqeve.

Prformanca e dobtt ardhuraveNj njsi e dedikuar t ard

sht ngritur n nivel qendror.tria e Financave (MF) dhe nj kdrejtues nga Zyra e Kryeministduke u munduar pr t kortatimet me doganat. Autoritetzotuar pr t marr masa nse sht e nevojshme, me prmbushjen e objektivit te cit primar pr vitin 2016. Fodeklaruar se prjashtimi i bizt vogla nga taksat cnon strae qeveris pr konsolidimin gq bazohet n zgjerimin e batatimpaguesve dhe duhet anu

Reforma e qeverisjes lokaAutoritetet jan duke ndje

strategji t decentralizimit ficila prfshin bartjen e funkst caktuara n fushat e sh

sis dhe arsimit dhe transferpersonelit pr kto shrbimzgjedhjet lokale n mes t 20numr i madh i komunave dhekive jan konsoliduar n 61 nqeverisjes vendore. Autoritetduke audituar njsit e reja dt fillojn prgatitjen e detyt prapambetura t qeverisjedore. sht duke u shikuar ligjor pr financat publike me ndihmn e USAID-it dhe Botrore.

Krkesa pr kompensime ish- pronarveParlamenti miratoi nj

dhjetor t vitit 2015, i cili pkon kompensim pr t gjithnart e pronave shpronsuregjimi komunist pr nj peprej 10 vjetsh. Fatura nga GNderkombetare per kosmpee kesaj shtrese eshte me rerzstabilitetin fiskal.

Shpenzimet kapitaleAngazhimet pr pr

ekzistuese t infrastrukturvazhdojn t tejkalojn munpr financim te qeverise n kafatmesm. Autoritetet jangazhuar pr t trajtuar partnepublike-private pr projektet estrukturs, shpjegon Fondi.

Pastrimi i borxheveProcesi i pastrimit t dety

t para 2014 ka prfunduar nt vitit 2015, nj vit prpara afaautoritetet do t vazhdojn tlikojn studimin e rregullt t meve t prapambetura t rejdhe do t zgjeroj mbulimin referohet ne raportin e FMN.ria do t ndryshoj deri n maLigjin e buxhetit pr t prfshijt shumvjear pr borxhin.

performanca

FMN zbardh 5krcnimet fisk

Ambasadori gjerman Hoffman:

Azil ju dmton, n Gjermani na duhen profesionist

Ambasadori i Gjermanis n Shqipri, HelmutHoffmann prpara nxnsve t shkolls pro-fesionale Karl Gega tha se shum shqiptar kankrkuar azil n Gjermani, por kjo sipas tij ju dmton.

Shum shqiptar krkuan aziln Gjermani, por kjo ju dmton.Nuk jepet azil dhe t rinjt duhetta din kt, pavarsisht fjalveq dgjojn, ka than Hoffman.Megjithat, ambasadori gjermantha se profesionistt i duhen Gjer-manis dhe nuk ka arsye prse pu-nonjs t przgjidhen n vendete Azis kur mund t gjenden n

Shqipri, me 1 or fluturimi largMynihut. Pse duhet t shkojm tshikojm n drejtim t Azis, kur kemi mundsi trekrutojm ktu punonjs, q jemi jo m larg sesanj or fluturim larg Mynihut. Ktu kemi t bjmme njerz tepr t zellshm dhe puntor. Gjerma-

nia sht mjaft popullore pr shqiptart, u shpreh ai.Ambasadori i Gjermanis ishte bashk me ministrine Mirqenies Sociale dhe Rinis, Blendi Klosi, i cili thase dy klasa do t realizojn praktikat n biznese gjer-

mane n Shqipri. Jemi larg siste-mit dual gjerman prsa i prketarsimit profesional. N Shqiprindjekin shkolln profesionale rreth16-17 % t nxnsve, kurse n Gjer-mani rreth 70%.Nuk do t ket kurseprofesionale pa krkes t biznesit,tha Klosi. Ministri i Mirqnies Soci-ale dhe Rinis, evidentoi mundsinq t jep arsimi profesional.

Prodhojm diploma t vlef-shme, prodhojm kualifikime t

vlefshme dhe prandaj them q ata ndihen mir se sotu dshmua se kemi nj vler q duhet ta promovojmvet dhe vet duhet t jemi shum m aktiv n pro-movimin e vlers s edukimit.

Raporti vjetor i

organizats veon ngjarjet

e 21 janarit 2011, ku dy

ish-zyrtart e lart t

policis, Hysni Burgaj dhe

Agron Kuliaj, nuk zbatuan

urdhrat pr arrestimin e

pjestarve t Gards, t

akuzuar pr vrasjen e 4

protestuesve

AI v theksin pikrisht n faktin se pandshkueshmriavazhdon t mbetet problem pr Shqiprin

Raporti vjetor: U vran katr protestues, por mosndshkueshmria vazhdoi


8/16


konomiPesfishimi i volumit t eksporteve t gshtenjs n katr vitet e fundit po shndrrohet n

burimin kryesor te t ardhurave pr mijra familje te varfra q banojn n zonat ku rritefruti dhe po ngre nj zinxhir me perspektiv biznes

mja, nj grua n t pesd-etat, banore n DukagjinKuksit, nj fshat n me-

j masivi gshtenjash shtentuziazmuar pr fitimet qin e shkuar nga shitja frutit.me burrin e papun dhe tre

q ndjekin arsimin parauni-n 20 ditt e para t mua-

r ajo udhheq aksionin pre gshtenjs. Nga viti 2010i sht katrfishuar. Vitin qjo fitoi 500 mij ( te reja si iajo) t mjaftueshme pr tr shpenzimet e shkolls prdhe blerjen e ushqimeve

r t gjith vitin, si mielli dhertikuj industriale dhe disa

me pr bagtit. Pr Lumennjat po bhen bekimi i zotitka e t varfrve pasi do vitn mimi vetm po rritet. Pr

met nga shitja e gshtenjsejt t pastra.

ma rritet n pyll, nuk krkongjat vitit dhe pr me teprmin m t lart se do frutq kultivohet n zon. Nuk

shpejt dhe tregun e ka t. Ndrsa ka siguruar bukn

me fitimet nga gshtenja, ntjetr t vitit ajo ka mund-jdeset pr tokn e pakt qa prodhon disa perime prim vetjak dhe ato pak kafshq e ndihmon edhe i shoqi.

timet e gshtenjs Lumjaur mundsi t investoj nsimin e kushteve t ban-

uke br rikonstruksionin e dhe duke bler disa pajis-a elektroshtpiake. Historia

es n fakt sht e njjta prbanor t Kuksit, Tropojs,s se Madhe, Librazhdit etj,po lidhin mbijetesn e tyre

met q po sjell gshtenja.fria n kto zona sipasT shkon deri n 25% , ndajhimi i biznesit t gshtenjsht tre vitet e fundit po shi-garanci pr t ardhmen. N010 nj kilogram gshtenjehtuar vetm 20 lek. Me kt

fshataret duhet t prbal-dhe shpenzimet e shtren-ransportit deri n tregun eShpesh sasit nuk shiteshinimet finale nuk arrinin aspr kilogram. Por sot katr

pas, situata ka ndryshuarput. Nj kilogram i gshtenjes s trete kushton nga 100-, ose 6 fish me shum. Pr

ortin nuk ka asnj shpenzim.nit eksportit kan nisur t

grumbullojn frutin brenda plant-acioneve n fund t dits s vjeljesduke siguruar fitim t shpejt tlart dhe pa firo pr fshatart.

PESFISHOHEN EKSPORTETPorti i Durrsit sht i vetmi

n t cilin realizohet eksporti igshtenjave shqiptare. N vitin2015 sipas t dhnave q kan op-eratort e tregut t cilt i referohendogans s Durrsit jan ekspor-tuar drejt Italis 100 kamion mgshtenja ose 2500 ton. mimi ieksportit ka qen 1.3 euro pr kilo-gram duke siguruar pr kompanitm shum se 3.2 milion euro tardhura. Jo m larg se n vitin 2011eksportoheshin vetm 20 kamiongshtenja ose afrsisht 650 mijeuro. Pr nga vlera gshtenja shtnj treg i vogl, por rndsia lidhetvolumin e zinxhirit t prfitimit.

T ardhurat e siguruara ngaeksporti shprndahen n mijrafamilje t banorve q vjelin dhefrutin dhe gjithashtu shkojn pr

financimin e grumbulluese ndr-mjets q e transportojn gshten-jn nga malet n qendrat e grum-bullimit t eksportuesve.

Edona Halili nj Halili nj vajze pasionuar pas biznesit t prod-himeve vendase nprmjet AzConsulting po jep konsulenc properatort e eksportit t gsht-enjs. Ajo tha se, aktualisht jan 5shoqri t mdha q eksportojnfrutin, por biznesi po vuan mung-esn e prfitimeve nga mungesa ezinxhirit q on n rritjen e vlers.Megjithat, t ardhurat e kompa-nive po rriten dhe krkesa e jasht-me sht gjithnj e n rritje. Poredhe gshtenja si t gjith kulturat

e tjera bujqsore varet nga kushtete klimaterike. Thatsira e zgjaturvitin e kaluar ka frenuar prodhi-met dhe cilsin e tyre duke brq n disa zona sasit pr eksportt ishin t kufizuara.

OPERATORT RRISINT ARDHURATOperatort e mdhenj t

eksportit t gshtenjave kan prrritje t xhiros me ritme dyshifrorevitet e fundit. Kompania Lea 2011nj nga eksportuesit m t md-henj t gshtenjs realizoi t ardhu-ra nga shitjet me 2014 n 170 milio-n lek sipas t dhnave t bilancitn QKR, n fakt kompania pa rnie

t xhiros me 24 % n krahasim mevitin 2013 pr shkak t hapjes stregut dhe futjes t shum opera-torve t tjer, t cilt po joshngjithnj e m shum nga fitimet ebiznesit t gshtenjs. Kompania

tjetr Tone Mazreku, rriti t ardhu-rat nga shitjet e gshtenjs me 2014ne 23% sipas bilancit t dorzuarn QKR, n krahasim me vitin 2013.Tone Mazreku me ortakt italiant Zanone realizuan 180.3 milionlek nga shitjet m 2014, nga 146milion lek n 2013. Sakaq tregudominohet nga 5 operator t md-henj dhe sht n proces zgjerimit mtejshm.

CILSIA VENDOSKur italianet zbuluan parajsn

shqiptare t gshtenjs, gjithka kandryshuar pr mir. Edona pohonse fillimi ka qen i mbar, por rru-ga sht plot me pengesa. N njnga kto vitet e fundit kur gsht-enjat n itali u bn pre e nj vi-rusi q e bri t pakonsumueshmfrutin, italiant u drejtuan jashtvendit t tyre pr t gjetur sasit emdha t gshtenjs q i duheshinindustris vendase t prpunimit.

Edona tha se prezantimi megshtenjn autoktone, sidomos

me at t Tropojs ka qen dashurime shikim t par. Pr t binduritalianet t pr cilsin Made inAlbania t gshtenjs u uan kam-pionet pr analiza n laboratortaustriak. Gshtenja e prodhuarn zonn e Tropojs mori vlersi-min, si cilsi e par n rang euro-pian, duke garantuar tregun dhemimin e lart. Gshtenja e Reit,ajo e Elbasani dhe Librazhdit ukategorizuan n cilsin e dyt dheKuksi me Kosovn n kategorine tret. T ndara n kto kategori,Tropoja mbetet burimi kryesori furnizimit pr eksportet si prshkak t cilsis s garantuar, poredhe t sasis s madhe q prod-

hohet n kt zon. Edona pohonse, krkesa pr gshtenjn shqip-tare sht shum e m e lart seoferta, duke sugjeruar se ka mjafthapsira pr t rritur prodhimin ektij fruti. Por pr t rritur edhe metej zinxhirin vlers duhen zhvilluarelementet t tjer t tregut q ngainvestimet n qendrat e grumbul-limit deri n prpunim.

TROPOJA N FOKUSNj kilogram gshtenja n peri-

udhn e pikut shitet nga banort eTropojs qe vjelin at me 130-150lek pr kilogram. 15 lek t tjerapr kilogram, i marrin transpor-tuesit e t vjelave nga pemt n

magazina. N muajin tetor nzonn e Tropojs kryefjala shtgshtenja. Edhe t larguarit qe kan konsoliduar jetesn prejvitesh larg Tirans, do tetor kthe-hen n Tropoj duke e grumbul-

luar frutat n pronat e tyre sipas

ndasive t vjetra.Eksportuesit pohojn se para-

ja cash q qarkullon n tetor nTropoj pr pagesat e vjeljes nukprballohen as nga bankat. Pasiatje ka vetm nj bank e nivelitt dyt ka deg. Sipas t dhnavet Drejtoris s Bujqsis n Kuksekosistemi i gshtenjs n Tropojz 20 % t siprfaqes dhe nga stu-dimi i fosileve rezulton se origjinae tyre sht 10 mij vjeare. Pemtjan t shtrira n lartsin deri n900 metr mbi nivelin e detit nnj siprfaqe deri n 2800 hektarduke prbr kshtu masivin mt madh t gshtenjave n Ballkan.Vendasit e kan lidhur jetesn jovetm m frutin e gshtenjs, porpema q rrit frutin sht nj indus-tri i tr. Druri i gshtenjs dhe mo-biliet prej tij jan t pavdekshmedhe tradicionalisht jan prdorurnga banort e zons pr orendishtpie, vegla pun dhe pr ngjy-rosje n industrin e qilimave. Portani q mimi i frutit sht katr-fishuar vetm n pes vite, ku-jdesi i vendasve pr pemt shtshtuar. Por mbshtetja e shtetitdhe njohurit pr mirmbajtjen esaj jan t kufizuara. Deri m tanigshtenja e Tropojs sht rriturn gjendje t egr, por n kushtete reja t ndryshimit t klims dhe

shpeshtimit t smundjeve mundt mos mbijetoj prjetsisht.Banort krkojn mbshtetje ngastrukturat shtetrore q t shto-jn kujdesin pr te shtuar prod-himin dhe vlerat e frutit. ShoqataGshten a e Tro o s ohon se,

studimet e fundit konfirmojn s

mundsia e prhapjes s gshtenjs dhe e zgjerimit t siprfaqeve me gshtenj ekziston dhse prhapja e saj n ato vende kkushtet ekologjike e favorizojnsht domosdoshmri jetike, pasgshtenja sht specia drufrutorm dobiprurse , m e lehta pr tprhapur, q prshtatet m lehtme ekologjin e zons , q sjell tardhura 100 her m shume se llojet tjera pyjore , dhe q nuk krkoaq shum shrbime. Gshtenja n moshn 40 vjeare jep te ardhura pr komunitetin 40 deri 5euro n vit, llogaritur vetm vlere frutave, t luleve dhe t gjetheveduke prjashtuar vlern e lnddrusore . Gshtenja jeton disa herm shume se speciet e tjera t pyllit, ndaj dhe te ardhurat q sjell ajoshtohen n projeksion gjeometri. Kshtu gshtenja n 100 vjet sjete ardhura pr komunitetin 10her m shum se kto specie pyjore, vlersojn ekspertt e ekosistemit t Tropojs.

MUNGON ZINXHIRI I VLERNj kilogram gshtenje cils

par si ajo e Tropojs shitet ntregun e pakics n itali deri neuro, ndrsa eksportuesit shqiptare nuk marrin m shum 1.euro. Pr shkak se biznesi venda

e on produktin m s shumti tpaprpunuar e kshtu nuk arrit maksimizojn fitimet q i takon, thot Edona nga CZ Consulting. Gshtenja shqiptare ndahen blersit italian n kategori tndr shme, dhe cilsia e ar a

e nxjerrsh gshtenjatme duart e italianeveBlerina Hoxha


9/16


ekonomi

Projekti pr zonat malore

Projektet pr rritjen e vlers se tregzhvillimit te agroprpunimit. Si po rriten fit

operatoreve dhe banorve t z

mos gjetjes se nj tregu t menjher-shm. N rast t ekzistencs se ksajindustrie objekti i konkurrueshmn tregjet ndrkombtare prvegshtenjs s freskt do te ishte dhegshtenja e zjere dhe e konservuar,produkt i cili i reziston kohs dhe le-jon fleksibilitet n gjetjen e tregjeve.

Objektivi i projektit pr ZonnFunksionale t Malsis s Madhe,specifikisht pr zonn e Reitprfshin financimin e ngritjes se njpik prpunimi t gshtenjave meqllim ruajtjen e vlerave ushqimore,rritjen e jetgjatsis se produktit prprpunim te mtejshm ne fabrika te

specializuara perndimore siptinacionit prkats industrial.

Rezultatet e pritshme tjektit jan rritje e industrisns, reduktim i prodhimit te dm, vende t reja pune n fmnyre e re konkurrushmtregun ndrkombtar, nxitje ptim t toks s pyllzuar meenja, rritje e qndrueshme e sbujqsor, rritje e t ardhurafamiljet e fermerve, rritje nsimit ne bujqsi pr famishtojn sasin e toks s prritje e ekspertizs ne prpungshtenjave autoktone.

nxirret n supermakete pastro-

et dhe lucidohet duke i dhn njhklqim q e bn at te pashmer konsumatort. Kategorit eera shkojn pr industrin e pr-unimit, e cila n itali sht mjaft ehvilluar. Gjithashtu seleksionimir eksport do t ishte mjaft fitim-rurs po t bhej n Shqipri ngagjitha kompanit.Q ekonomia shqiptare t rris

rfitimet nga gshtenjta, Edonaot se duhet q shoqrit qerren me grumbullimin edhe

ksportin duhet t investojn nhomat frigoriferike. Pasi vetmga mos ruajtja n kushte t tillarot shkojn deri n 20% nga vlejaeri n eksport. Hapi tjetr shthvillimi i industris e prpunimit. itali prodhohen me dhjetranprodukte me baz gshtenjn gastronomia shqiptare endeuk i njeh. Pra n kushtet kur Shq-ria sht nj prodhues potencialgshtenjs n Ballkan mund t

hvilloj industrin prpunimit troduktit duke e gjeruar edhe mej zinxhirin e prfitimit t vlers.

KONCESIONI I SKANIMITENGES EDHE PR GSHTENJN

Koncesioni i skanimit duket sht br penges edhe pr

ksportin e gshtenjs. Pritja ndh t gjat pr tiu prgjigjur

afiqeve t reja eksportit prhkak t koncensionarit t ska-mit sht br penges edhe

r eksportuesit e gshtenjs. Nukht aspak e vlefshme pritja me

r t tra, pasi pr shoqrit eshten s do or n ort rk-

Cikli i produktit kalon ngagrumbulluesit individualetek grumbulluesi lokal pr tu

drguar me pas ne gjendje te papr-punuar tek grumbullues ndrkom-btare, posedues ose jo t nj in-dustrie prpunimi t gshtenjave.Eksporti i tyre ka ardhur n rritje menj treg shum t plqyer n itali. Nevend nuk ka ndonj industri t njo-hur prpunimi t gshtenjave dheprodhimit t produkteve me bazesencat e nxjerra pr industrinushqimore. Volumi i destinuar prprdorim familjar sht i vogl nraport me prodhimin total.

Nj pjes e prodhimit nuk vi-let fare nga pemt si pasoj e mos

pasjes s nj tregu t qart. Grum-bullimi i gshtenjave, gjetja e tre-gut dhe eksportimi duhet te kryhenbrenda nj periudhe t caktuar dheshume t kufizuar koh gjat s cilsfruti ruan vlerat e veta.

Me kalimin e ksaj periudhe frutatrrezikojn t thahen dhe t humbasinvlerat e tyre. Prodhimi i nj viti nuksht i marketueshm n vitin q vjen.

Ekzistojn teknologji baz przierjen dhe konservimin e gsht-enjave. Futja e frutit n kt procesprpunimi fillestar redukton rrezi-kun e kalbjes, dmtimit nga insektehumbjes se prodhimit n rast t

thehet n rritje t firove dhe kosto

t tjera q vijn nga pagesat ndajportit t Durrsit pohojn ad-ministratort e AZ C, nj kom-pani eksporti. Ve ksaj kalimi nskaner me rreze bn t diskutu-eshm kredibilitetin e gshtenjsshqiptare dhe mund t dmtojreputacionin e saj pr tregtim n tardhmen. Eksportuesit sugjerojnq kontrolle t tilla duhet t behnme baz risku pr t mos cenuarsigurin e artikujve ushqimore preksport dhe gjithashtu t elimi-nojn kostot q vijn nga vonesan pritje t skanimit. Pothuajse igjith eksporti i gshtenjs realizo-het nga Porti i Durrsit, nprmjett cilit realizohen gjithashtu gati 80pr qind e eksporteve shqiptare.Por shrbimi i skanimit q ka nisurn vjesht t vitit t kaluar, prvetarifs 22 euro pr do deklaratdoganore duket se, kostot m trnda i ka n borukracit q pokrijon n eksportin e produkteveMade in Albania.

PRPJEKJET PRCIKLIN E MBYLLURNisur nga vlera e prfituesh-

mris q por vjen n rritje nga vitin vit, biznesi i gshtenjs shtduke t trhequr edhe vmendjene donatorve. Shoqria Gjermanepr Bashkpunimin Ndrkombtar

GIZ n masivin e gshtenjave nzonn e Reit n Malsin e Mad-he sht duke orientuar zhvillimine agroturizmit . Familjet e zonsjan mbshtetur pr nxitjen e tur-izmit familjar. N kohn e vjeljess shten ave shum t asionuar

mbas turizmit malor kalojn disa

dit n familjet e Reit duke marrpjes n vjeljen e frutit dhe n kon-sumimin e etj. Gjithashtu zona eReit sht prfshir n projektet eprogramit pr Decentralizim dheZhvillim Vendor, si nj projekt strat-egjik ku instituti i Krkimeve Urbaneka br nj studim t posampr zhvillimin ekonomik t zonsnprmjet kultivimit t gshtenjs.N projekt prfshihet prmirsi-mi i kushteve pr mirmbajtjen epemve ekzistuese dhe kultivimin epemve t reja dhe gjithashtu ngrit-ja e nj fabrike prpunimi.

N baz t t dhnave prvitin 2011 dhe 2012 n shkallvendi, Malsia e Madhe dallonpr rendimentin e lart n pemtfrutore, rreth 34 - 35 kg/rrnj, icili sht jo vetm mbi nivelin emesatares kombtare prej rreth23 kg/rrnj, por dhe ndr m tlartt n vend prkrah rrethit tMatit dhe Peqinit, prkatsisht40 kg/rrnj dhe 31 kg/rrnj.Masivi shtrihet n nj siprfaqeprej 450 ha, prej t cilave mbi 350ha jan t shfrytzueshme.

Ky sht masivi i dyt, si prnga siprfaqja po ashtu edhe ngaprodhimtaria, pas atij t Tropojsme rreth 2,000 ha, i cili sht masivim i madh i Ballkanit. Prodhimii gshtenjave i drejtohet tregut t

jashtm, ku krkesa sht e lart.mimi i shitjes luhatet nga 1 euro/kg deri n 1.2 euro. Duke u referu-ar me t dhnave t eksportit, prnj mesatare prodhimi vjetor prej438 ton/vit dhe mimit mesatar n

rumbullim re 80 lek/k , t ar-

dhurat pr familjet q merren me

kt biznes ne Malsin e Madhemund t llogariten afrsisht 3,5milion lek/vit, ndrsa vlera ngaeksporti llogaritet n afrsisht 56,9milion lek/vit, thuhet n studimine institutit pr Krkime Urbane.

Duke iu referuar t dhnave tShoqats Rei Prodhimtar, Vetmkjo shoqate zotron rreth 200 hanga 450 ha e masivit t Reit dhegjate vitit 2014 ka tregtuar rreth170 ton prej te cilave 100 ton prtregun italian dhe 70 ton pr tre-gun e brendshm.

Gjithnj mbi t njjtin buriminformacioni, administratorte shoqats raportojn se syn-imi i tyre sht q t arrijn tshfrytzojn kapacitetin maksi-mal t hapsirs q ata zotrojni cili vlersohet rreth 4000 tonene vit kundrejt rreth 6000 ton nevit q vlersohet si kapaciteti i tgjith masivit. Duke iu referuarktyre t dhnave, pr nj mimmesatar prej 80 lek pr kg ngrumbullim, nga kjo kultur, nkushtet aktuale, mund t gjenero-hen nga 320 milion lek/vit deri n490 milion lek ne vit; ndrsa vleran eksport, bazuar n mimin me-satar aktual prej 130 lek pr kgmund t arrij nga 520 milion lekne vit (3.7 milion Euro) n 520 mil-ion Lek/vit (5,6 milion Euro/vit).

Zgjerimi i kultivimit t gshten-js sht i kshillueshm ndonsekoha e nevojshme pr ngritjen enj plantacioni t ri me dru gsht-enje sht disa vite, pr kt arsyendikimi n prodhim dhe t ardhu-ra n a shit a do t shtrihet n n

periudhe afatgjat.

Grumbullimi i gshtenjadrgimi i tyre pr eksport nuknj zgjidhje afatgjat pr mhsit e ksaj bime n zonn mt Malsis s Madhe. gjetja ose mos gjetja n kohgrumbulluesi on n mundprishjes se prodhimit duke ardhurat dhe dekurajuar fermzons pr kultivimin dhe grulimin e vitit pasardhs.

sht momenti q ky netor t hyj n nj faze te relimi i cili prfshin prpuparaprak te produktit. Ky lim sht i domosdoshm pnnsektor sht i prapamkrahasuar me deg t tjera jashme t industris ushqimprpunimi i vajit t ullirit, vlulediellit etj pa folur pr njt gjer t produkteve ushqt konservuara. Vnia n pre linjs se prpunimit mukrkoj fillimisht prezencnekspertize t huaj pr t garedhe certifikimin e produkt njjtn koh mund te trajekspert vendas q punojndustri te ngjashme.

Ekzistenca e nj linj pmi dhe prdorimi me eficendo te oj n stimulimin e kte t pyjeve te reja me gskrijimi i te cilave krkon nj

udhe te konsiderueshme kotu vene n eficence (tre dkatr vjet) por garanton prt vazhdueshm. impakti investimi i kalon kufijt e Ms Madhe dhe mund t jerendsi kombtare n fush


10/16


ultur

a qen nj ngjarje e rralln Shkodr kur nj grupntelektualsh n shkurt1919 vendosn t mblid-

r tthemeluar shoqrinia, q erdhi nga shkrirja

qrive Vaso Pasha dhea Pasha. Historiani Romeo

uqi na njeh me kt histori,xjerr nga arkivi i familjes

e nj prej themeluesveoqris, Karl Gurakuqit,sisht edhe pagzues i

shoqris s klubit Vl-. Gurakuqi i ri, na v nicion edhe foto t kohs, tis Vllaznia t bra nga

e Geg Marubi. M poshtm ditarin e Karl Gurakuqit

ngjarje, t quajtur Qi trrojm:

*** dit e veant kjo sot, qti thrras mendjen, atyrerejtojn, se Vllaznia asht eve, asht e komunitetit t

s Shkodr. Pronsia prmesit, duhet t kujdeset para se

h pr promovimin e talen-Akademise Vllaznia. Vllazniaht pron e padijes dhe pre-s, por sht e bashksi e

lirise, hapesir e promov-djemve dhe vajzave t Shko-ara s gjithash, sht fidan-

futbollit shqiptar. Vendosjamit t Vllaznis mbi baza tta, profesioniste, intelek-he t ndrshmris, nj do-shmri.dhe ata q e krijuan ishinane t mir e t diturShqipnija ishte e t gjithvet

im ..; pr t do t pr-m t gjith, at do t gzo- gjith... ..Pr kt arsyen marrveshje me ekspo-

e djelmns shkodrane katho-

Hil Mosin, Tush Kakarriq-nc Toin, Kristo Floqin (ktoundit advoketn, i pari italo-r, i dyti korr) me Maticin, me velln tem LazrinGurakuqi, gjyshi im, R.G.), M edn, et ., ashtu edhe

otot e rralla t Marubve

Katolikt e ShkodrsDitari i Karl Gurakuqit,

erdhivllaznia e 1919me ata t djelmns musulmane, meOmer Ruzhdn, Ismail Anamalin,Shefqet Mukn, Ali, Shyqri e KadriBorshin (tre vellazen); etj.

Si njna, ashtu tjetra an ishint gatishme pr nji marrveshje epr shkrmjen e dy shoqnivet nnji. U vendos t bhej nji mbledhjee prgjithshme, ku t rrihej men-dimi pr bashkim.

Mbledhja u b me 16 fruer 1919n salln e madhe t Bashks melejen e komandantit francez Bardi

de Fortou, t ciln e nxora un,mbasi ishem b mik i tij, pse i jip-shem msim shqip d her n jav.

E hapi mbledhjen Hile Mosi, i cili

ma la fjalen mue. Fola mb t miratqi sjell bashkimi, mbi nevojen e njivotre s prbashkt, rreth s cils tmblidheshin t gjith, ku t rriheshinvllaznisht problemat e rass e tkohs. Shqipnija k nevoj pr ndi-hmn e donjenit, simbas gjendjese mundss s secilit, por t gjith tsynojshin qellimin e mbrm: pr-parimin e Atdheut, luftimin e men-talitetit t vjetruem se Shqiipnija nukmund t qindronte n kmb t veta.Duhej qi rinija ta mirrte punn n

dor e s m par, mbasi anmiqt memzi presin me na p t pazott pr trregullue shtpn ton, dhe do tprfitojshin nga mobashkimi e nga

grindjet e ndrmjetvedshme, Anmi-kun e kemi n shtp e sht tn sye vesh, e frkon duert kr shef senjni i bjen thumbit e tjetri patkonit.

E mbarova fjaln me thnjenlatine: concordi parvae res cres-cunt, discordi maximae dilabun-tur, d.m.th. me bashkim rriten sen-det e vogla, me mos-bashkim edhet mdhajat i han dreqi, ase, si ethomi na n Shkodr, i rruen Luca!.

Duertrokitjet spatn mbar-im.... Rroft Bashkimi! Rroft

Gurakuqi!, jehoi salla s me u ndien rrug.

U sajue nji komision pr pr-pilimin e statutit t Shoqns, qi atypr aty u pagzue Shoqnija Vllazni-ja. Komisjoni u prb nga HilMosi, Kristo Floqi, Omer Ruzhdija,Ali Borshi edhe un.

N krye t javs u thirr mbledh-ja e prgjithshme ( m se 150 vet).U kndue statuti artikull pr arti-kull dhe u pranue p asnji ndry-shim me t ueme dore.

Megjiher mbas pranimit tstatutit, doli i emnuem si kryetri shoqns Hil Mosi. Pr sekretr uzgjodha un pr aklamacjon e meduartrokitje t pa-pushueme.

Si drejtuer i sesjonit (degs) le-trare u zgjodh me vota Kristo Floqi.

Si drejtuer i degs theatroreKolec Deda.

Si drejtuer i degs muzikoreLec Kurti.

Kta t pes sajojshin Kshilline Shoqns.

Gjithashtu u vendos t botohejnji revist muejore. Dikush pro-ponoi t quhej Vellaznija, por,mbas proponimit tem, u pranuetitulli Agimi. Shpenzimet e bot-imit do ti hiqshin antart. T pra-nishmit kontribuen seduta stantepr botimin e dy numrave t par.

Drejtuer i revists u caktue

Kristo Floqi, redaktuer un. Numrii par doli n mj 1919 n shtypsh-krijn Nikaj. N vjetin e dyt dre-jtimi mu ngarkue mue (mj 1920),t cilin e mbajta pr dy vjet derisu mbyll (prill 1922), dhe pata si re-daktuer Ali Borshin. I d ti botim i

emi: Revista Agimi - Drejtuer i sprej mjit 1920 deri n prill 1922)

Dega e theatrit kishte nevoj pcopatheatrore. Edhe ksaj detyre I shprvola me nji pun t vijueshmnatn e bna dit. M s pari prpilova, n baz t romanit, dramipes aktesh gjenovefa, i cili u fame sukces t madh. Ishte e parhere qi n faqje theatrore publikmirrte pjes femna. Pjesn e Gjenovefs e luejti Tusha Brahimi, qi mvon u martue me Rrok Malokun.

Drami i dyt me titullin Erminja e vorfn qe nji prkthimnga italishtja, i bm nga Kol Gurakuqi, alas Kola i Shaqes.

.....sht pr tu shenue se pr bot

min e drams Gjenovefa kartn shtypit e bleva un, kurse radhitjen shtypjen e librit e bni vllau i em Luigji nort e mbaspuns n shtypshkrojen Nikaj, ku ai punonte.

Pr degn theatrore punovedhe tr komedina, t cilat mjerisht kan mbet dorshkrime:

1. Fatakeqi komed pes aktesh, ku tregohet jeta e njij npunsi, qi gjith jetn e vet mbeti pgradim, e pr ishte puntuer i qitunporse ishte i pa fjal e prfitojshint gjith prej tij: baj vn e pi j;

2. I ligu pr mend nga Moleretr aktesh, prshtat rrethanaveshqiptare. Kjo komed sht luejttr her n Shkodr, m von, dher n Tiran, d her n Durrs nji her n Shn Gjin.

3. Kopraci nga Moliere- prshtat gjendjes s vendit.

4. Ushtrija franceze e ln Shkodrn, 11 mars 1920. Ahmet Zogn Shkodr. Shkodra bashkoheme qevern e Tirans

Gzimi i popullit n rasn bashkimit t Shkodrs me pjestjetr t Shqipns

Shoqnija Vllaznija, sikurse p prej statutit, kishte marr leje themelimit si shoqn kulturorshqonore, e jo politike.

Mirpo qe e shtrngueme tlvizte edhe n pikpamje atdhetare kombtare, se ushtri

Historiani Romeo Gurakuqi nxjerr nga arkivi i familjes ditarin e nj prej themeluesve t shoqris

Vllaznia, n shkurt t 1919, bashk me fotot e rralla t siguruara nga fototeka Marubi


11/16


kultur

Gjat ekzistencs s tij mijravjeare, popul-lit shqiptar i sht dashur truaj dhe iden-titetin e tij fetar. N momente tcaktuarathistoriss tij, ve kryengritjeve dhe luftrave ndajpushtuesve, i shtdashur torganizojherpashere dhe aktivitete politike e kulturore kombtaretnivelit tlart, njndr tcilt shtdhe Ku-vendi i Arbrit, i mbajtur me 14-15 janar t vitit 1703n Merqi t Kallmetit t Lezhs, ose n kishn e ShnGjon Kryepremit, me prkrahjen e Paps me prejard-hje shqiptare, Klementi i XI.

Urdhrat perandorak, tlshuara herpas herepr konvertimin e t krishterve ne mysliman, ekthyen n domosdoshmri mbajtjen e ktij Kuvendit Kishs Katolike Shqiptare. Gjndja shpirtrore dheshoqrore e besimtarve, q detyroheshin me dhunti nnshtroheshin myslimanizmit, kthimi n kripto-katolik, shmangia nga ritet fetare etj, etj. nuk kishtesi te kalonte lehte nga Vatikani. Ndaj Papa Klementit

XI, kt ngjarje t madhe t kishs katolike shqip-tare ia besoi Kryeipeshkvit t Tivarit, imzot VinencZmajevi dhe me 14-15 janar t vitit 1703 do t mba-hej ky kuvend i madh kishtar kombtar shqiptar.

Imzot Vinenc Zmajevii, para mbajtjes s ktijkuvendi, kreu vizitn kanonike n t gjitha kishat dheqendrat katolike t Shqipris. Pas ksaj vizite tre mu-

jore, prelati mblodhi n kuvend kryetart e klerit t pesipeshkvijve e dioqezave t vendit si dhe provinialin

e Franeskanve. Pjesmarrs n kt Kuvend kishtardhe q nnshkruan Konilin e par t Shqipris, nnkryesin e shklqesis s Tij Imzot Vinenc Zmajevi,arqipeshkv i Tivarit, ishin dhe klerikt nga mbar tro-

jet shqiptare si: Imzot Pjetr Karagjiku, arqipeshkv iemruar i Shkupit, Imzot Gjergji, Ipeshkv i Zadrims,Imzot Nikoll Vladanji, Ipeshkv i Lezhs, Imzot NdueBabi, ipeshkv i emruar i Shkodrs, Imzot Marin Gji-ni, i zgjedhur i Pultit, At Fra Egjidi de Arsenta, Prefekt

Apostolik i Misioneve t Arbris, At Fra Frano Mariaa Lycio, Prefekt Apostolik i Misioneve t Maqedonissi dhe At Fra Martini nga Gjonima (Gjonmi) i pari iProvins s Fretnve.

N kt kuvend, me prezencn e krerve m tlart t klerit katolik mbar shqiptar, q ishte nj ng-

jarje me rndsi t jashtzakonshme pr fatet e kishskatolike n trojet shqiptare, t identitetit kombtardhe t gjuhs shqipe, u diskutuan zbatimet e prpikta

t riteve fetare q kan lidhje me jetn morale dhe ma-teriale, e cila nn presion t vazhdueshm kishte fil-luar t shthurej. Kuvendi foli qart mbi rolin e familjes,ku n themel do t qndronte familja e shndosh dhee shenjt, dhe ruajtja e saj sipas parimeve kristiane. Udiskutua rikthimi i meshve dhe riteve t tjera fetaren gjuhn shqipe, si dhe plotsimi i rregjistrave pr tgjith famullitart. Vendime t rndsishme t ktijKuvendi Kombtar ishin dhe mbajtja e shkollave shq-ipe pran famullive q ekzistonin, si dhe rihapja e tyreatje ku ishin mbyllur. Vendime t rndsishme ishindhe ringritja e kishave t rrnuara si dhe marrveshjaq katolikt t ken bekimin e kishs vetm atherekur jetojn n baz t zakoneve dhe dokeve shqiptare,t miratuar dhe predikuar npr shekuj nga doktrinakristiane. Vetm kshtu do t bhej e mundur qndre-sa ndaj pushtuesit mizor otoman, q pamshirshmpo zhdukte, jo vetm grigjn (besimtart), por edhe

farn katolike shqiptare. N kuvend u konstatua sekleri shqiptari i ka qndruar pran n gzime e hid-hrime (n gaz dhe n vaj) popullit t vet dhe i para-priu rilindjes s tij kombtare. Pra ky Kuvend, mbrojtit vrtetat e fes s krishter dhe identitetin kombtare gjuhn e popullit shqiptar.

Vendimet e marra nga ky kuvend prcaktoheshin

qart n dokumentin q Imzot Zmajevi i pn letrn e shkruar n shqip dhe latinisht, t paraqitn pr shqyrtim Paps dhe pas miratim28 Janar t vitit 1704, u botuan nga Propagandnn titullin Kuvendi i Arbnit o Koncili Provimbledhun vjetit mije shtatqind e tre ndn Shrin Klementin XI pap Pretmadhin. Ja ka thuletr t dhet korrikut, n vjet t Krishtit njishtatqint e tre:

Urdhnove o i Lumtuni At, me t vizituemtolik, t vrej mbi kishat e Arbnis s provinesJu binda urdhnit, ju solla dheut, krkova rruzupash plagt e tij, Pash-uh dhimbje, vu nnat q dikur kje despoti i Provincjave, pash ShyZonjn e gjindeve ndrydh nn thembr, me dht idhta, shqytin e trimave-shemb, murin e son-rrnue. Pash gjindt, hy n vend shenjt, t filigta; lter prlye. Mezi pash vend ku t mpopulli me u mbledh ne kuvernd. Pashe plequlurue; Meshtart, shrbetort e Hyjit, tue gobant, vra dhente tret, tue u shprnda dy umurtajn, q pa mshir i oroditte t gjith;

jen e mortaisun, q trimnohej p t gjan e pr tKto pash e gjimova. U perzien prmbre

e mia prej dhimbe pr popullin tem e mu cotek shihshe mundimet e bijve q po mbyteshipam kta, thash, populli em u ba rob, prsdijen. Tue ankue kaq t keqija e ngushtica t pa

edhe mua m shtrngoi ngushtica; por, prsfuqi, nuk lash ila pa prdor. Nevoja e lypgjet shtigje ma t mira se vizita, as lente me shtym. Ndihma ma e madhe do t ishte mhja e Konilit. Ktu i prqndrova fuqit, ktumendt, tue ia him, pa rren, nj pune ma tse kishe fuqine. Po Ai, q i ka ndihmue vllazenq ishin prndame npr rruzullim t Fes, Mhmoi edhe mue n kt vend. As detyra q koban i shpirtnave, as kujdesi i fort, q kamkrishtent e as mendt e mia t pa afta, nuk do

jshin me e krye nj detyr kaq t rand. Po Hyndrron motnat e dokt, q ep t rritunit e mgjith punt. Ai bani q nj detyr kaq e vshkryhej si pata dshirue. N hijen Tande, o itun At, po gzon dheu Arbnesh e mbas ndt motit ngrihet sikur t kishte ken i mbuluenjegull, tashti nn Pap Arbnesh, q latinish

me than i bardh-e del n drit, e me zem tshpejton me mrrijt prsri n lumni t shkMendja e Atit, e cila asht ma e madhe se rrethi ullit, i uron me dashtni t Tin Zot kt lumniton, pr tiu fal nders zemrs gazmuese, vpr dhanti n shatorre Apostolike, n katedr tqiellore, Dekretet e Sinodit t Provins Arbn mnyr q, n pain gabime, t qortohfjaln Tande. Un pra n paa gabue si Prebnesh, vij te magjisteri i Pjetrit me u qortue,m vjen marre me i kthye ndryshe fjalt. Nukurrfar vlere veprat tona t errta, asgja nu

jn Dekretet, nse nuk mbshteten mbi Gurilkundun, e si t jen provue mbi gurin e foforcohen me profeci t pushtetes sate.. Plqei Lumtuni At, dhantit e nderimet e pevujta

j t Kombit tem, por ma fort tandit. E n pandokund puna duhet lmue, godite dhe ndre

gjykimin e shenjtnueshm e t pa gabueshsepse kshtu kto t falna q prkojn me voton, me gjykimin e hyjnueshm pagabim kanshumue fort. E ndrkaq un me vllaz t mij t Arbnis, lusim Hyjin tju ruej Ju, Papn ArbPretmadhin, pr shum mot n kish, e edhe nruaj shndosh pa kurrnja t keqe.

rbe nuk po dilte nga Shkodra, tueretendue ta mbante pr vedi meith rrethe deri n Bergun e Matit.

Ishte n kmb Konferenca earisit, ku bisedohej e rrihej sht-

e kufjvet shqiptar: Greqijarkonte gjith prefekturn e Kor-s e t Gjinokastrs; Italija donteonn dhe mandatin mb Shq-nn qi tepronte. Akordi Tittoni-

enizelos m 29 korrik 1919 i ashte caktue Greqs tokat shqip-re t jugut.

Prpara ksaj gjendjeje sjer, Shoqnija Vllaznija nukund t rrinte me duer kryq,

paku me organizimin e njijemonstrate popullore. Mirpo,emonstratat ishin t ndalueme,bassi Shkodra kishte mbrend d

shtr: franceze e serbe.Pritej nji ras e volitshme pr t

drmarr nji pun t till. Po af-hej 28 nndori... Kshilli i Shoqns,

mbledhje t mshefta, mori masatr nji kremtim madhshtuer meesmarrjen edhe t malcorvet. N

t pun na ndihmuen sidomosaneskant t Anton Harapi, tnens Prennushi, etj.At dit pra, 28-XI-1919, simbas

dhzimevet t dhnuna, nort eara t mengjesit, banda muzikore ehoqns u suell npr rrugt e qyte-it pr t mbledh popullin; njiup tjetr sillej andej e kndej pros me ln t eleshin dugajet;

ngt kombtare jehojshin n katrnt. I a mrrijtn edhe malcortarmatosun m At Anton Harapin krye. Nji shumic t till popullie kishte p kurr Shkodra. Ushtrijarbe ishte ndr ndr kazerma ngaga se mos ngjajshin turbullime.

I prm nga kshilli i shoqns,e t cilinishin bashkue edhe t

nton Harapi e t V. Prenushi dhega banda muzikore, krejt pop-

li (me thn nja 10000 vet) urejtue kah fortesa Rozafat, kualojshin flamujt e Francs e terbs, por jo ai i Shqipns. Ushtrijaanceze kishte pas urdhn mose na ndalue. Do t mirreshinasat kundra nesh m von.

T mrrjtmn n kal, t Pren-nushi, hypun mb nj shkamb,mbajti nji fjalim t flakt, qi en-thuzjazmoi t gjith. Brohoritjetspatn kurr mbarim; muzikamirrte kng kombtre e prcillejnga krejt populli.

Kulmi mrrjti ather kr nvendin e flamurit serb ngritmpran atij t Francs flamurin eSkanderbeut, qi e kishin punueMurgeshat Stigmatine me urdhnt Fretnvet.

Mbasdreke von zbritm ngakalaja tue brtit: Shkodra e Shq-ipns. Kishim pas pregatit mem-orandume pr Fuqt e Mdha tmbledhuna n Paris. N Fushn eDrvet populli i nnshkroi kto (me mija nnshkrime). Nji komisoni zgjedhun aty pr aty, ku bna pjesu ngarkue me u paraqit memo-randumin komands franceze dhekonsullats italjane pr me ia tejtueKonferencs n Paris.

Mbassi e kryem kt ngarkesu bashkuem t gjith (nja 50-60vet) n Kafn e Madhe t Ras-kut, kundrejt Lulishts Popullore,pr me e vijue festn e 28 nndoritme kng e me pije. Kurqe, njatykah ora 10 e mbrmjes, nji kapi-dan francez, i prcjelllun nga dyushtar tarmatosun, h n n kafe ena kapn nja 30 prej nesh e na pr-colln arrestim n polic, qi ishtenn urdhnat e kapiten Billes. Atyna futn nepr oda sit burgosun.Po i rreshtoj dis emna, ashtu sipom kujtohen pas 38 vjetsh: MatiLogoreci, Kel Marubi, Lec Kurti met velln Salvatorin, Kol Krajni met vllan gjonin, Luigj Narai, TushKakarriqi, Geg e Simon Gurakuqi(dy kushrj t mi), Omer Ruzhdija,Shefqet Muka, Shyqri e Ali Borshime t velln Kadrn, Ismail Anama-li, Lec urija, Guljelm Luka edhe

un bashk me shum tjer.Na mbajtn pes dit e pastajna liruen.

Ishte prhap fjala se ushtrijafranceze do ti a lshonte Shko-drn qevers s Tirans. Ushtrijaserbe nisi me i bart la kat.

Histori/ Kuvendi kishtar i Arbrit m 1703, n

e 313 vjetorit t mbajtje

Kuvendi historik i Arbritose fatet e Kishs

Ymer Hysa


12/16


hndet

r tu vrtetuar q me ushq-m konsumoni mjaftueshmmaterie t dobishme, dg-organizmin tuaj dhe sin- jua drgon ai. Nse vreniime n trup, kjo do t thotungon ndonj vitamin osel. Kto jan ndryshimet n

cilave duhet tu kushtonidje

saritja e lkurskaje t buzve

mungojn: hekuri, zinku dhenat B, si B3, B2 dhe B12. Kjoe zakonshme te vegjetari-epse pr shkak t mnyrs

shqyerit shpesh nuk kon-n mjaftueshm materie tndura.dhja: konsumoni mkikirik, bishtaja, mish t

ve, salmon, ton, cez guas-gaforre.orbimi i hekurit rritet me

nn C, e cila gjithashtu ndi-n luft kundr infeksionit.nojini kto dy ushqime me

si brokoli, speci i kuq, lakradhe lulelakra.tja e kuqe n fytyrher edhe n vende the rnia e flokve

mungon: vitamina B7, e njo-

he si vitamina pr flok. Nsemoni vez t paprpunuara,

e till ju bn t ndjeshmeroteina e pranishme n vez

rpunuara, me emrin avidi-lokon aftsin e organizmit

bsorboj biotinn.dhja: konsumoni mvez t ziera (zierja e ak-avidinn), salmon, avoka-

pudha, lulelakr, soj, arra,dhe banane.

aqitjet e kuqe ose t bardhaur, t ngjashme me aknet,sht n fytyr, duar, kofshaapanic

mungojn: acidet esencialere dhe vitaminat A dhe D.dhja: konsumoni m pakt ngopura, ndrsa trans-

, si margarina dhe yndyratbimore, i hiqni prej pr-

Gjumi i mir sht thelbsor pr funk-sionimin e duhur t t gjith trupit, si dhe prmirqenien dhe shndetin ton t prgjith-shm. Mangsia e gjumit mund t dmtoj

seriozisht shndetin tuaj dhe t oj n prob-leme me shndetin t tilla si kanceri, obeziteti,dhe diabeti. Modelet e parregullta t gjumitose pagjumsia mund t ojn n pasoja ttmerrshme pr shndetin. Ja nj recet naty-rale q mund tjuu vij n ndihm n raste ttilla.

Prbrsit: 1 banane (organike) pak kanell

1 tenxhere t vogl me ujMetoda e prgatitjes:Prgatitja e ktij ilai sht shum e leht

dhe e shpejt. Ajo far duhet t bni sht t

prisni skajet e bananes dhe t vendosni bananen n nj tenxhere me uj t val.Lereni at n vlim pr rreth 10 minuta dhe

pastaj derdhni lngun n nj got e madhe (tfiltruar).

Sprkatni pak kanell mbi t. Pini kt aj tshijshm natyral nj or para se t shkoni pt fjetur.

me bananee kanell, si ta

gatisni dhe prr shrben!

Ndryshimet n lkur tregojn

mungesn e vitaminaveta n diell do tju ndihmojn q tpranoni vitamin D.

Therjet, mpirjet dhe djegiet nduar, kmb ose diku tjetr

Ju mungojn: vitaminat e grupit B, si acdi folik (B9), B6 dhe B12Kjo munges lidhet drejtprdreme nervat periferike. Simptomae prmendura mund t paraqiten edhe n kombinim me ankth, depresion, anemi, lidhje dh

ekuilibr hormonal.Zgjidhja: konsumoni spinaq

shparguj, panxhar, fasule, vezguaska, gaforre dhe mish shpezsh

Ngret n muskuj, dhimbjet n gishtrinj, nyja, kmb dhshpin

Ju mungojn: magnezi, kalcumi dhe kaliumi. Nse merrenrregullisht me ushtrime fizikemund t humbni shum mineral( dhe vitamina t grupit B, t cilatreten n uj) pr shkak t djersitjes s teprt. Zgjidhja: konsumoni m shum banane, bajame, lajthi, kungullsha, qershmoll, grejpfrut, brokoli, perim

me flet jeshile si lakra dhe spinaqdhe flet t luleradhiqes.

dorimit dhe e rritni konsumimine yndyrave t shndetshme. Ju

nevojitet m shum salmon dhesardele, fruta si arrat dhe bajamet,

si dhe fara t lirit pr vitaminnA. Konsumoni m shum perime

jeshile dhe perime si karotat, pata-tet e mbla dhe specat e kuq. Kto

perime kan mjaft beta-karotin,e cila nga organizmi juaj prdoret

pr ta marr vitaminn e nevo-jshme. Gjithashtu, vetm 10 minu-

Studimi

N ditt e sotme pr shkak t ngarkess npun dhe angazhimeve t tjera, njerzit nukflen n mnyr t mjaftueshme. Kjo sht ar-syeja pse ata ndihen gjat gjith kohs t lodhure t prgjumur. Prve kafes, konsumimi i njpije energjike n kto raste sht br rutina ethuajse t gjithve. Sipas disa studimeve t brakohve t fundit, thuhet se pijet energjike mund

t ndikojn n smundjet kardiovaskulare, ntru etj. sht e vrtet se pr momentin mundt ndiheni t gjallruar, thon studiuesit, por mpas do t keni disa simptoma si:

Ankth

LodhjekronikeTension t lartStresrregullime n koagulimin e gjakutRritje t rrahjeve t zemrsNdjeshmri ndaj kafeins etjNuk duhet t pini kurrsesi pije energjike nse

jeni shtatzn, vuani nga tensioni i lart i gjakutapo smundjet kardiovaskulare.

N kto raste furnizojeni trurin me Yndyrnat shndetshme Omega3 dhe do t ndiheni mt gjallruar.

Reagimi i trupit pas konsumimit t pijeve energjike


13/16


letrsi

Letr djallitJens Smaerup Sorensen

Ju falnderoj przemrsisht pr ofertn qm bt pr t bler shpirtin tim. Ajo merdhi tet dit m par.N qoft se nuk juam kthyer prgjigje menjher, ju lutem q

t ta merrni vetm si shenj t rndsis qkam kushtuar. Pr mendimin tim, kjo gj eeriton q t pleqrohet mir e mir. Po i le-j vetes t shkoj edhe m tej, t them se farendova, kur mora ofertn tuaj.Megjithat, s

ari, lejomni t theksoj se propozimi juaj nukund t mos i dukej tejet joshs nj njeriu si

una ime, q n do pikpamje, e quan vetenaq mediokr. Pavarsisht se do t ndodh, seo t arrijm apo nuk do t arrijm nj mar-veshje pr kushtet e shitjes, t propozuara

ga ju, do t doja q ta dinit se thjesht ky rast

mu dha pr t nisur bisedime serioze mek q ka nj autoritet t padiskutueshm siuna juaj, do t mbetet prgjithmon nj ngaastet m t shklqyera t jets sime.

N qoft se ju do ta kishit gjykuar t volit-hme t m qaseshit m hert, t themi dhjetet m par apo diku aty midis t pesmbdh-tave e t njzetave, nuk dyshoj se kt shtjeo ta kisha prfunduar tak-fak, pa e vrarendjen gjat. Nga sa thash, ju lutem mos ar-

ni n prfundimin se sot do t jem m skep-k as m i gatshm pr t hedhur posht njopozim t till. Nga ana tjetr, sht e pamo-

ueshme se, me kalimin e moshs, njeriu sht pak i prirur pr t prfunduar marrveshjee nj rndsi kaq t madhe, cilado qoft ajo.erja e nj veture q nuk m doli pr mbar,te t shkuara, kam frik se, veanrisht mua,a ka prforcuar nj prirje t till. Duhet tju

tem q t m falni, n qoft se disa nga vrejt-t dhe propozimet q lidhen me hartimin e njontrate t mundshme do tju duken pedante.

N letrn tuaj, ju merreshit pothuaj memimin dhe nj njeri me mend nuk mund t

iste gj tjetr, e fidei comis lartprmendur.a, un do t ndalem menjher te mimi,

r t shtruar disa shtje q, pr mendiminm, nuk mund t quhen pa interes.

Ju thoni se jeni n gjendje t m propozoni blerje n formn e tri lloje pagesash. Qysh

astin q ju theksoni se ato mund t jenpakufizuara, ka gjasa se sht e kot t pr-qem t prcaktoj cils duhet ti jap m shum

rparsi se sa t tjerave. Pra do ti trajtoj sipasdhs q keni vendosur ju vet.

Prsa u prket grave, m duhet t po-oj menjher se as q mund t mendohethfrytzimi i t gjitha mundsive q m pro-

ozoni ju. Sigurisht, grat mbeten objekti i sim-atis sime t pakufizuar, por t kem mundsishtie n dor t gjitha grat e bots, si e tho-ju n mnyr kaq mbreslnse, nuk zgjon

k un nj dshir aq absolute, si do t kishtedodhur pa dyshim n kohn q isha i ri. Tanir tani, ka vetm tri ose katr prfaqsuese ttij seksi q me gjith mend kam dshir ti fus

dor.Tri i prkasin rrethit t miqve t mi mafrt dhe t miqve t gruas sime. E katrta q

uk dua ta l pa e zn ngoje, sht nj folsetelevizionit, tepr e njohur, megjithat marr

uximin t pohoj se, n fund t fundit, do taraplqeja ta quaja t parndsishme kt lid-e, ngaq ajo sht e njanshme dhe pjesrisht

nonime. Prkundrazi, nuk kam asnj rezervksaj natyre pr tri t tjerat q i prmenda m

ar. Sidoqoft kam nj rezerv tjetr q lidhetan me njrn sosh, s cils do ti drejtoheshapars. sht e vrteta, ajo sht e martuare nj burr q pr nj koh t gjat kam gux-

ar ta quaj si mikun tim m t mir. Pra, uno t ndieja nj lehtsim thelbsor, n qoft

ju personalisht do t jepnit ndihmesn tuaj,e qllim q marrdhniet e mia me kt grua

t mos cenonin besimin q ka tek un burri isaj. N rast t kundrt, liria ime pr t vepruarmund t krcnohej nga prkujdesjet q duhett kem ndaj vajzs s tyre adoleshente, pr tciln gjithmon kam pasur nj dobsi t thek-suar.Natyrisht, divorcet e shumta mund t jent dobishme edhe pr fmijt, prapseprapnuk jan t pakt shembujt kur kta mund tandiejn veten t tradhtuar, e, pr pasoj, tbhen indiferent ndaj gjithkaje.Pikrishtnj rast i till i ndodhi nj fqinjit ton, kur, pasndarjes s prindrve t tij, djali filloi t fitonteshum para, ka t shtyn t mendosh se ai shtzhytur n kriminalitet. Sigurisht, ju e kuptoni seun do t ndieja nj hidhrim t thell, po tindodhte nj gj e ktill vajzs s mikut tim e t

dashnores q mendoj t fut n dor. Mirpo dota kisha t vshtir tju kundrshtoja, n qoftse ju do t ishit i mendimit se po prpiqem tstolisem me nj prgjegjsi q, t rrim sh-trembr e t flasim drejt, nuk i prket askujttjetr, prve prindrve. Ndoshta ju do t keniknaqsin t merrni vesh, pr kt ju siguroj senuk sht nevoja t shqetsohem fare pr gru-an time. Disa her gjat viteve, ajo ka shprehurdshirn t m linte dhe, nse parashikoj njsituat, n t ciln do t kisha mundsi t tjera,un nuk do ti bhesha penges, me qllim qasaj ti plotsohej dshira.

Ka rrezik q tju shkaktoj njfar habie,duke ju thn se modestia relative e krkesavet mia nuk ka t bj vetm e vetm me grat.Vetkuptohet se un jam po aq i prekur sa dhei nderuar nga lehtsirat tuaja t jashtzakon-shme, por Pasuria, brusnia q ju ravijzoni, ar,

toka, kshtjella e gjithka, nj njeriu t shtresss mesme e shpirtngusht si jam un, mundti duket m tepr si barr se sa dika tjetr. Prvite e vite t tra, kam mundur t v re se t ar-dhurat e mia modeste prputheshin pr buku-ri me nevojat q kisha.Kto ditt e fundit, pasikam menduar holl pr shum gjra, kam parse knaqsia ime mbshtetej pjesrisht mbinj gnjeshtr. Kur ngulmoja se kurr nuk dot doja t largohesha nga kjo shtpi, edhe sikurt m ofronin nj tjetr, q do t kushtonte dyher m shum, n njfar mnyre, kt duhetta kem br, sepse ma thoshte mendja se as-njher nuk do t m binte rasti t m bninnj ofert t till. Nj ndjesi t ksaj natyreduhet t m ket shtyr, kur kam deklaruarshpesh se kurr nuk do t hiqja dor nga vendiku i kam kaluar pushimet deri tani.Edhe prveturn kam pasur nj vizion idealist.N do

rast, e kam mburrur madhsin dhe fuqine saj, ndonse q t dyja ishin modeste. Kte kam br me nj kokfortsi kaq t madhesa, si n vendin e puns ashtu edhe n rrethinshoqror m ka dal nami sikur jam partizan izhvillimit t vetdijes ekologjike t qytetarit tthjesht. Vetm tani, pas ndrhyrjes suaj, jamvetdijsuar se sa qesharak jam br, dukemtuar se shptimi i bots varej nga nj indi-vid aq i parndsishm si puna ime. Me fjal ttjera, mu desh tu bja nj rishikim nevojavet mia. Tani, un ia kam vn syrin nj shtpiem t madhe e m t bukur, n nj lagje mt mir. Kt gj un e quaj nj synim t ar-syeshm, pr aq koh sa nuk ia lejoj vetes tshkoj deri atje, sa t mendoj pr dika luksozeapo q sht n kontrast me mjedisin rrethues.Po ashtu, un nuk dshiroj t kem nj osedisa vetura q, thjesht me pamjen e jashtme,mund t ngjallin zilira apo madje t shkakto-jn mynxyra. Mund tju v n dijeni se, vetmduke i hedhur nj sy tregut, kam gjetur mod-ele q gjithkush, me prjashtim t atij q merrvesh nga kto pun, fare leht mund ti ngatr-roj me vetura fare t zakonshme q i prdor

klasa e mesme. Vetm pajisjet e tyre t mrekul-lueshme mund t prligjnin mimin e tyre, icili sht aq i lart, sa deri tani m ka br tainjoroja ekzistencn e tyre. Pa u zgjatur m tejme hollsirat, pavarsisht nga thash, marrguximin t hamendsoj se krkesat e mia nukdo tju bjn t trhiqeni. Sipas prllogaritjevet mia del se nj shum prej katr milionsh,me para n dor, dhe nj shum tjetr, me njvler prej tet milionsh, n formn e obliga-cioneve shtetrore, do ti mbulonin trsishtsi krkesat e mia t tanishme ashtu dhe ato qmund t imagjinoj n t ardhmen. Pra, jam ibindur se, me nnshkrimin e mundshm tkontrats, ju sdo t keni ndonj kundrshtimt derdhni n bank, n emrin tim, nj shum

q prputhet me shifrat e lartprmendura.Sa pr pjesn e tret t propozimit tuaj prllojin e pagess, isha gati t hiqja dor n ast.T them t drejtn, nuk m kujtohet q Fama tket ushtruar ndonj ngashnjim t njmendtmbi mua, qysh nga fmijria. Mirpo nuk marrguximin t them se nj ndjesi si kjo q prmen-da, nuk ia ka zn frymn nj vetdijsimi paparagjykime pr prirjet e mia t vrteta. Sido-qoft do t rreja, po t mtoja se e kam gjeturme lehtsi prgjigjen pr pyetjen se far do tbja n praktik me nj dhunti t till. Ndoshtapa t drejt kam arritur deri atje sa t dyshojase kjo gj do t m bezdiste n jetn e prdit-shme. Mir, un nuk dshiroj ta hedh posht,pa e provuar, ashtu si nuk do t doja tju lijaprshtypjen se, n nj mnyr a n nj tjetr, iprbuz propozimet tuaja bujare. Pra, do t dojatju propozoja q fama ime t kufizohej n nj

pjes t caktuar t Afriks ku tash e mbrapa dot mund ti kaloja pushimet. Megjithat do tkrkoja t jepej nj mim, me qllim q emriim t radhitej midis atyre emrave, tek t ciltmund t arrish vetm me prpjekje t mdha,shpirtrore, duke i shtuar kshtu fams njpenelat altruizmi. E marr me mend se nder-imi i padiskutueshm q do t kishte njerziapr mua, do tu sillte pushimeve t mia at tveant, e cila do ti shndrronte n nj amnezit plot; gjithka q lidhet me jetn e prdit-shme. Pr sa i prket zgjedhjes s veprs epo-kale, pr t ciln do t bhesha i famshm, jami detyruar tjua l juve t vendosni, meqensenuk marr vesh shum ku do t ishin mundsitm t mdha. N rast se fama q ju do tparaplqenit, do t m jepej mu

Documents

FRD 26 Shkurt.pdf