FRD 21 qershor.pdf

7/25/2019 FRD 21 qershor.pdf

1/16

RONAT MARRVESHJA

PD-PS trhiqennga hapja edosjeve t bashk-puntorvet komunizmit?

AKTUALITETAKTUALITET

adresa:

rruga Abdi Toptani,

Tirane-mail:

[email protected]

drejtor:Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

MIMI: 30 LEK

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 146. E mart, 21 qershor 2016

Bashkimi Demokratik

Zgjedhjet e vitit

1945: Traktiq bnte thirrje

pr bojkotim

DOSSIER

Raporti i posam iFMN. Politikat fskale

problematike, kusht gabuar?!

EKONOMI f. 8-9

f. 10-11

Euro 2016. Sadiku ngre

pesh zemrat kuqezi,mposhtet Rumania

PORT / FITORJA HISTORIKE f. 14

Vendet e rezervuara, inerci e ruajtjes s status quo-s

FRD uron kuqezinjte: Moment historik pr imazhin e Shqipris

FOKUS

Reforma n DrejtsiTopi: Mos u fshihni pas suksesit tKombtares, por votoni Reformn

Vllezr t dashur! Isha n 3vjetorin e ekzekutimit tum 17 korrik 1977 n luginn maleve t Librazhdit. Atje dukiu kujtuar lott m rridhnin papushim, sot po plotsoj kohq kaluam mbas pushkatim

tuaj. Prse?! Pr ndrrat e taentin tuaj, t cilat pa shar dhofenduar asnj qnie t gjalli hodht n fletore. Pr kt umorn jetn, ata q bashk mMiladinin dhe Dushanin i stviti kominterni i utopistvfrancez, ata q vrisnin qeninjerzore vetm se ...

far do t ndodh pas votim

pr Brexit m 23 qershoPrgjigjja e shkurtr sht saskush nuk mund t jet i sigursepse nuk ka precedent, shkruaThe Economist. Groenlanda votot largohej nga klubi n vitin 198por ajo sht pjes e Danimarkka vetm 50.000 njerz dhpeshkimi ishte ...

Po nse Brexitdo t ndodh?!

Zhgnjimi i tpersekutuarve!

f.

Hysen Haxhija f.

Gjykata eStrasburgut,gjob 6

milion euroShqipris

f. 7 f. 7


2/16

21 qershor 2016 fryma e re 2

olitik

Vendet e rezervuara, inerciruajtjes s status quo-s

Ngri pr reformn

eforma n sistemin e dre-tsis ka mbetur peng i

nj krkese t Partis De-ike, e cila lidhet me ven-

rezervuara n katr insti-et e reja q krijohen ngaa. Shkas pr cenimin esusit sht br pikrisht

8 i Komisionit t Venecias,terpretohet n mnyra ngame si nga mazhoranca

dhe nga opozita. Argumentii prfaqsuesve t mazho-sht se reformn nuk ezita, duke ia faturuar ksajit prgjegjsin e bllokimit

tit, nse ai nuk do t mira-n Kuvend. Megjithat, pa

susin e opozits, drafti meime kushtetuese nuk mundtohet, pasi pr t duhet nj

c absolute prej 94 vota. Nnksion jan edhe takimet

dueshme t ambasadorved Lu e Romana Vlahutin, meafrimin e palve dhe gjetjenrugzgjidhje, e cila do tn dhnien e votave ngaDemokratike pr votimin en Kuvend. Nga ana tjetr,

mi pr vendet e rezervuaram tepr si nj alibi ngaKjo pasi, neni 88 i draftit ts, ka t bj me katr shtyl-stemit gjyqsor dhe atij toris. Jan katr institucio-do t marrin n dor frenatsorit, duke kaluar n sit

r nj t gjith gjyqtart nikn e Shqipris, t cilt

alojn prpara nj testi ven-pr t justifikuar pasurini dhe pr t treguar aftsitonale. Kshilli i Lart Gjy-Kshilli i Lart i Prokuror-misioni i Kualifikimit dheApelimit, jan katr insti-

et q kan prodhuar sher-dhs mazhoranc-opozit,pjekje secila pr t mbroj-us quo-n. Njrs pal osejetrs i intereson q gjy-t cilt aktualisht jan n

one, t mos preken, pasi kjollte domosdo nj ndryshim

n politike t Shqipris.mi i sistemit gjyqsor nga ttuarit dhe jo profesionalt,hte garanti pr mbrojtjen euptuarve n nivelet e lartaore. Jo pa qllim sot, dosje

Palt politike jan t interesuara q t mos preket status quo-ja aktuale nsistemin gjyqsor, pasi n radh t par cenon interesat e tyr

t ish-ministrave apo zyrtarve ttjer t kapur me shkelje, mbyllene vulosen si nga gjykata ashtu edhenga prokuroria. Dhe ajo q mbetet

sht gjallrimi i korrupsionit nnpetkun e togave t zeza.

Konstitucionalistt

Neni 88 i draftit final t Komis-ionit t Venecias i cili mban largopozitn pr dhnien e kompro-misit pr Reformn n Drejtsi,komentohet n mnyra t ndry-shme nga konstitucionalistt. So-kol Hazizaj deklaroi dje se diskuti-mi nuk ka t bj me prmbajtjen,por me formn e sistemit dhe seky nen sht thjesht nj pretekst idyanshm pr konflikt politik.

Sipas Hazizajt vet forcat

politike nuk besojn se mund trealizohet nj drejtsi t pa ka-pur politikisht pasi debati shti fokusuar pikrisht nga politika

pr kt shtje.Ndrsa profesor Altin Sheganishprehet se zgjidhja e ktij ngripolitik tashm vjen vetm ngamarrja n konsiderat e Vene-cias, ndrsa duhet q palt poli-tike t garantoj balanc n ven-dimmarrje. Pr Sokol Hazizajnbeteja sht e hapur pr kapjene drejtsis nga politika, ndrsareferendumi pr kt shtje nukdo t ishte gj tjetr vese anarki.Ndrkaq Altin Shegani theksonse sistemi ka vlera brenda tij, porkapja e politike sht e papran-ueshme.

ish-zyrtari

SHBA kundrqndrimevet PD

Pas Ryerson, nj

tjetr mik i Berishs i

krkon PD miratimin

e reforms n drejtsi

Komisioni diskutoi

ligjin pr Kushtetuesen

ndrkoh q 7 ligjet e

tjera do t kalojn pr

diskutim n ditt n vijim

Kjo paket, e emrtuar

ndryshe paketa

e emergjencs,

parashikon ndrhyrje

n shtat ligje

Komisioni i Posam Parla-mentar i Reforms n Drejtsishqyrtoi dje pr rreth 2 or ligjetshoqruese q do t shoqro-jn draftin e Reforms n Dre-jtsi. Komisioni diskutoi ligjin prGjykatn Kushtetuese ndrkohq 7 ligjet e tjera do t kalojn prdiskutim n ditt n vijim. Nkomision ishin t pranishm edheekspertt vendas dhe ata ndrkom-

btar, t cilt prej disa javshkan zhvilluar konsultime t gjerame grupet e interesit. Kjo pak-et, e emrtuar ndryshe paketa eemergjencs, parashikon ndrhyr-je n 7 ligje, t cilat parashikohet tmiratohen bashk me ndryshimetkushtetuese. Disa prej ktyre ligjevejan ai pr rivlersimin e gjyqtarvedhe prokurorve; ligji pr organiz-imin e gjyqsorit dhe prokuroris;si dhe ligji q prcakton funksionine prokuroris s posame dhe nj-sis s hetimit t zyrtarve t lart.Pas miratimit me 14 qershor, vetmme votat e maxhorancs, t draftitkushtetues, t premten 33 deputet

t shumics depozituan nismnpr ndryshimin e Kushtetuts, dukekrkuar ti hapet rruga miratimitt projektit n seanc plenare. Passhum prpjekjesh pr arritjen enj marrveshje mes palve pr

ndryshimet

Opozita bojkoton komisionin e reforms

miratimin me konsensus t ksajreforme, respektimi i rekomandim-it 33 t Opinionit final t Komisionitt Venecias vazhdon t mbetet pika

q pengon dakortsin nga ana ePartis Demokratike. N mbled-hje mungoi opozita e cila edhembledhjen e fundit e braktisi. PDme qndrimet e saj ka dshmuar senuk trhiqet nga krkesa e saj pr

vendet e rezervuara n komisio-net e kontrollit t gjyqtarve. Kry-eministri Rama nga ana e tij shtshprehur se partit politike duhet

ti mbajn duart jasht nga emri-met n drejtsi. Kjo, sipas tij, shtnj vij t kuqe, pasi nuk mund tpranohet q partit t ken vendet rezervuara veanrisht n pro-cesin e vettingut.


3/16

21 qershor 2016 fryma e re 3fryma e re 3

politik

Topi: Mos u fshihni pas suksesitt Kombtares, por votoni reform

Reforma n drejtsi

Vonesat e teprta dhe alibit tendencioze pr reformn, nuk i shrbejn aspirashqiptarve pr ta par edhe Shqiprin n Europ, ashtu si kombtaren n Euro

Prgjegjpolitiks, jo vetm

reformat, por edhe

ekonom

Sjellja aktuale

pretekstet pr ve

e rezervuara

drejtsi, jan tende

pr t garan

paprekshmrisistemit t korrup

gjyqs

Kryetari i Fryms s Re Demokratike,Bamir Topi i bn nj t jetr thirrje klasspolitike q t miratojn reformn n

sistemin e drejtsis. Gjat nj deklarate prgazetn Fryma e Re, Topi tha se vren me

shqetsim se po bhet gjithccka q reforman drejtsi t mos miratohet brenda ktij ses-ioni parlamentar, gj e cila do t kishte pasojat parikuperueshme pr t ardhmen Europi-ane t Shqipris. Sipas tij, prtej alibive tpolitiks, drafti kushtetues duhet t mbrrijn Kuvend pr tu votuar. Kombtarja e Shq-ipris n Europian, thot Topi, bri detyrne saj fal grints dhe puns n grup, ajo qmbetet sht q politika t bj detyrn q itakon dhe ta afrojm Shqiprin me Europn.Sipas tij, ky sukses i merituar i kombtares,nuk duhet t eklipsoj vmendjen nga dety-rimet madhore pr reformat. Suksesi i kom-btares shqiptare t futbollit n Europianine Francs erdhi si rezultat i puns n grup,grints dhe vullnetit t demonstruar nga eki-pi. Sigurisht q kjo sht nj arritje panshqip-tare dhe do lojtar i ekipit kombtar shqiptarduhet vlersuar maksimalisht pr emocionete forta q i solli do shqiptari. Nga ana tjetr,emocionet e ktij suksesi plotsisht t meri-tuar, nuk duhet t shmangin vmendjen ngadetyrimet madhore t politiks pr prm-bushjen e reformave. Reforma n drejtsisht shndrruar tashm n kalvarin e ece-jakeve t politiks t cilt po bjn gjithkapr ta bllokuar. Nuk ka m justifikime. Draftikushtetues i reforms n drejtsi duhet tshkoj n Kuvend pr tu votuar. do deputeti Kuvendit t Shqipris duhet t vendosetprpara ktij momenti vendimtar pr t ar-dhmen e vendit, do ta votoj apo jo projektin

kushtetues. Vonesat e teprta dhe alibit ten-dencioze, nuk i shrbejn aspirats s shqip-tarve pr ta par edhe Shqiprin n Europ,

cili sht br mburoj pr korrupsionnivelet e larta t administrats shtetro

Nj tjetr shqetsim pr kryetarin eBamir Topi, sht edhe situata ekonosht prgjegjsi e ksaj politike vemarrse si t atyre q jan n qeveridhe atyre n opozit q t bjn refreforma t cilat t garantojn zhvilliminomik dhe mirqenien e qytetarve

tar. Kjo pasi situata ekonomike aktualelarg pritshmrive dhe ende ekonomia njep shenja pozitive t rimkmbjes, th

ashtu si kombtaren n Europian, u shprehTopi. Duke komentuar qndrimin e forcavepolitike, veanrisht t opozits ndaj draftitkushtetues t reforms, Topi thot se pretend-imet e tyre jan alibi pr t bllokuar reformn.Ish-kreu i Shtetit kujton se opozita e sotme,dje n mazhoranc, u dakordsua me t ma-jtn n 2008-n kur deformuan Kushtetutnbrenda 24 orve. Sipas tij, sjellja aktuale dhe

pretekstet pr vendet e rezervuara n dre-jtsi, j an tendenc pr t garantuar paprek-shmrin e sistemit t korruptuar gjyqsor, i

Dy dit pas apelit publik t ish-ambasadorit t SHBA n Shq-ipri, William E. Ryerson, i njohur prmiqsin e tij me t djatht dhe vea-nrisht ish-kryeministrin Sali Berisha,nj tjetr ish-zyrtar i lart amerikan ibn thirrje demokratve pr t votuardraftin kushtetues. sht ish-antarii Kongresit Amerikan, Joseph Dio-Guardi, i cili gjithashtu sht i njohur

si mik i ish-kryeministrit Sali Berisha,q deklaron se opozita duhet t votojreformn n drejtsi. Sipas tij, SHBAdhe BE jan duke krcnuar Shqiprinme pasoja t rnda nse nuk miratohetReforma n Drejtsi. Korrupsioni poli-

tik sht prkeqsuar aq shum saqBashkimi Evropian, me mbshtetjene Departamentit Amerikan t Shtetitdhe ambasadorin amerikan n Shq-ipri, jan duke e krcnuar Shqiprinme pasoja t rnda nse qeveria shq-iptare nuk miraton reformat e rekom-anduara nga nj Komision Special Ev-ropian, prkatsisht pr t reformuardrejtsin e cila sht e qart se sht

e korruptuar dhe e kontrolluar nga eli-tat politike qeverisse t t dyja partivepolitike, q konkurrojn pr pushtet epara n Shqipri, ndrkoh q shumi-ca e popullit vuan, tha ai. Ish-antarii Kongresit Amerikan pohoi se kor-

rupsioni i madh politik nuk po lejonShqiprin q t avancoj n rrugne integrimit. Tani, pas 45 vitesh, kurShqipria sht antare e NATO-s dhendrron t bhet antare e BashkimitEvropian, sht pllakosur nga korrup-sioni i madh politik, i cili po e parand-alon at q t bhet antare e plote Bashkimit Evropian dhe nj vend izhvilluar ekonomikisht q ofron pun

pr rinin e saj t papun, u shprehDioGuardi. Joseph DioGuardi ka rrfyerprpjekjet pr t lobuar kundr regjimitt Milloshviit n Kongresin Amerikan.Un ia dola q t mposht propagandnserbe q zhvillohej kundr meje dhe

popullit shqiptar, sepse un punokongresist t rndsishm amert cilt ishin Antar t Partis Rlikane dhe asaj Demokrate, veann fillim me Kongresistin Tom L(Demokrat) i cili ishte Kryetar i Gpr t Drejtat Njerzore n Kongrm pas me Bob Dole (Republikanishte Udhheqs i Pakics (Opon Senatin Amerikan. Me ndihm

ktyre udhheqsve t t dy partiishin udhheqs t lart e t respeun ia arrita q ta sfidoj Departame Shtetit, q ishte duke punuar mbasadorin Jugosllav pr ta ndaluancn dgjimore n Kongres, tho


4/16


okus Disa grupe pro-Brexit jan n krkim pr nj alternativndaj prdorimit te menjhershm t nenit 50

nga Oliver Sallet

Po nse Brexit do t ndodh?!Ka disa mosmarrveshje mbi mekanikn sesi do t largohej nga BE-jaar do t ndodh pas votimit prrexit m 23 qershor? Prgjigjja ehkurtr sht se askush nuk mundi sigurt, sepse nuk ka precedent,

n The Economist. Groenlanda votoiohej nga klubi n vitin 1982, por ajojes e Danimarks, ka vetm 50.000dhe peshkimi ishte shtja e vetmehe. Edhe pr kaq u deshn tre vjetkrijuar nj marrdhnie t re. Nsevot pro-Brexit, David Cameron kaar se Britania menjher do t

te nenin 50 t Traktatit t Lisbons,rcakton nj afat dyvjear pr t rnn kushtet e largimit. 27 vendet e

BE-s do t vendosnin (me shumicpa pjesmarrjen britanike) se far

t bnin. Me siguri q do t kishteata paralele pr nj marrveshje tegtis, t cilat do t kishin nevoj prm unanim nga t gjith 27 vendete dhe parlamentet e tyre. Parlamentian do t duhet ti miratonte t dyjaeshjet. Nse nuk do t arrihej mar-e brenda dy viteve, koha mund t, por vetm me unanimitet, nse kjoather Britania do t duhej t lar-

pa marrveshje fare. Nse kjo duketktuar pr ti dhn m shum push-

s se sa nj Britanie post-Brexit, kjo

sht sepse ky sht qllimi i nenit 50. Edhem keq, BE-ja n gjendjen e tanishme tbrisht nuk do t dshironte t bhej bu-jare, nga frika se t tjert mund t pasojn.Argumenti se deficiti i madh tregtar bri-tanik e bn BE-n m t varur nga Britaniasesa anasjelltas mund t mbajn pesh meeksportuesit e mdhenj gjerman apo hol-andez, por jo me vende si Rumania apoSllovenia q eksportojn pak n Britani.

Duke pasur parasysh gjith kt, disagrupe pro-Brexit jan n krkim pr nj al-

ternativ ndaj prdorimit te menjhershmt nenit 50. Nj ide sht q t lihet neni 50dhe t negociohej nj marrdhnie e re nmnyr joformale. Shumica e diplomatvemendojn q BE thjesht do t refuzojn tnegociojn derisa Britania t vr n pr-dorim nenin 50. Nj tjetr propozim shtq t mos prdor nenin n trsi, por nvend t tij t shfuqizoj Aktin e KomunitetitEuropian t vitit 1972, q fuqizon ligjet eBE-s, ose t kaloj nj akt t ri duke e lnBritanin jasht juridiksioni t Gjykats Eu-ropiane t Drejtsis. Por veprimi i njan-shm do t vendoste Britanin n shkeljet s ligjeve europiane dhe ndrkombtare.Si shton Alan Renwick n njsin e kush-tetuts n University College London, ajo

nuk do t ishte e favorshme pr nj klim

miqsore pr negociata t mtejshme.Groenlanda ia arriti

Fakti sht se neni 50 sht mnyra evetme ligjore pr t ln BE-n. Nuk sht ethn se mund t thirret menjher, por bri-tanikt q sapo votuan pr tu larguar do tkrkojn q ajo t bhet sa m shpejt. Dhe,pasi thirret, ora e dyvjearit fillon t kurdiset.Pra, disa mbshtets t Brexit kan ngriturnj tjetr mundsi: se vota pr Brexit mundt prodhoj nj ofert t re pr kushte m t

mira pr antarsim, duke prfshir prfun-dimin e lvizjes s lir t njerzve, q mundt oj n nj referendum t dyt. Shumtheksojn faktin se Danimarka dhe Irlanda,q secila duhet t kishte votuar dy her pararatifikimit t traktateve t BE-s.

Z. Cameron ka prjashtuar nj referen-dum t dyt. Megjithat, asgj n Brukselnuk sht plotsisht e parashikueshme,avokatt e BE-s mund t jen t gjithan-shm dhe Z. Cameron mund t mos jetm kryeministr. N vshtrimin e par, njkrkes e nenit 50 nuk mund t trhiqet. Pornj ngjarje politike, si nj qeveri e re mundt ndryshoj at. Edhe kshtu, politika eu-ropiane sht kundr nj marrveshje t re.Nj votim Brexit do t thot trheqja e re-

formave n BE t negociuara nga z. Camer-

on n shkurt. Gjithashtu udhheqs t tjert BE-s nuk kan gjasa pr t ofruar njmarrveshje m t mir pr nj udhheqt ri euroskeptik nga frika se gjoja do tdorzohen para shantazhit, veanrisht qdisa zgjedhje t vshtira vitin e ardhshm.

Sa koh mund t duhet pr trheqjenNegociatat tregtare jan gjithnj e m komplekse dhe krkojn kohe. Marrveshjemes BE dhe Kanadas, e favorizuar si njmodel nga disa, ka krkuar 7 vjet pr tu realizuar dhe ende nuk sht ratifikuar. Le

tra e bardh pr trheqjen do t thot senj vot pr tu larguar do t jet fillimi, jfundi, i nj procesi dhe sugjeron procesmund t zgjas deri n dhjet vjet. N njatmosfer t hidhur post-Brexit, kto dhjet vjet do t ndihen gjat dhe do t jen tdhimbshm pr t gjith, por dhimbja ka tngjar t jet m keq pr Britanin.

Eksportuesit rrezikojn t

paguajn 7.2 mld euro n vit dogan

Eksportuesit britanik rrezikojn tpaguajn 5,6 miliard sterlina (7,2 miliardeuro) n vit taksa doganore shtes nse Britania e Madhe largohet nga Bashkimi Europian, deklaroi kreu i prgjithshm i OBT.

Gjat nj fjalimi t mbajtur n Londr

drejtori i prgjithshm i OrganizatBotrore t Tregtis (OBT) Roberto Azevedthekson se n rast se britanikt dalin ngBashkimi Evropian (BE), Britania e Madhduhet t rinegocioj marrveshje t rejtregtare me BE-n dhe 58 vendet e lidhurame bllokun kontinental me nj marrveshjt tregtis s lir.

Sipas nj prllogaritje t gjasht sondazheve t fundit t zhvilluara mbi Brexinga WhatUKThinks, shkruan TRT, kamppro-Brexit fiton me 51 pr qind t votaveduke br q sterlina t bjer n nivelin saj m t ult n tre javt e fundit.

Sondazhet para referendumit:

Pro Brexit

23 qershor sht data e referendumit tshumpritur britanik, q do t prcaktojfatin e ktij shteti n BE. Sondazhet paraprake nxjerrin n avantazh fushatn prodaljes. Frika po bhet m e prekshme pt gjith, njoftojn mediat europiane, dukqen se gjasat ojn te nj dalje e mundshme. Planet e emergjencs kan filluatashm, teksa Banka e Anglis po merr masat pr ti br ball pasigurive q gjenerohen n tregje, deri n ditn e referendumiNga ana tjetr, msohet se Banka Qendrorpo shikon edhe skenarin e Brexit, duke uprgatitur pr daljen.

Prej dats 14 qershor, Bankat britanike dot ken akses n nj fond emergjence, me qllim pr ti br ball krizs s likuiditetit. Qprej nj viti Banka e Anglis po studion planeemergjente se si i duhet br ball daljes sBritanis nga Bashkimi Europian. Trembjvjen nga trheqja e depozitave nga qytetarpor akoma m keq, edhe nga trheqja e kapitalit n a investitort e hua dhe vendas.

Greqi tashm gjendja sht sr-ht e rregullt. adrat e kampevea n kufi me Maqedonin janur. Jeta n balt, midis tymit,ve dhe fekaleve mori fund. Qe-reke e pastroi territorin. Evropa

t mbushet lirisht me frym,e fmijve n balt tani nuk douhet ti durojm m. M shum00 refugjat vazhdojn t qen-n Greqi, shumica nn strehiminit, n kampet zyrtare te qeverisPor atje gjendja nuk sht m e

e m par. Situat t padenj prn e quan gjendjen atje Organizatafugjat e Kombeve t Bashkuara.ganizatat e ndihms dhe shtypiohet t afrohet. Dhe atje ku nukits, nuk ka as gjykats.

t gjith botn 60

on vet ndodhen n arrati

n nj koh kur fati i atyre q

mbrritur n Greqi sht vetmnot n historin e prbotshmeave t refugjatve. Kombet e

uara flasin pr rreth 60 miliont n t gjith botn, gjysma e

n fmij. Fati i tyre n Evrop n

masn m t madhe nuk dihet, sepseshumica e tyre as nuk na afrohen. Ref-ugjat nga lufta civile n Siri, dhjetramijra vet kan ngritur kampe nvende si Zaatari n Jordani ose n Turqi.N Libi vlersohet se rreth nj milion

refugjat presin t vijn n Evrop.

Telat me gjemba n kujt e

Shengenit kto dit duken normale

N vendet tona ne prpiqemi tavm situatn nn kontroll, sepse shi-frat e refugjatve duhet t ulen. Prgjasht miliard euro, Turqia i mbanlarg Evrops refugjatt dhe i strehon atan qytete adrash - Austria dhe shtetete Ballkanit i mbajn t mbyllura kufijt.Teli me gjemba n kufijt e Schengenitduket gati normal. Rrethi vicioz i kali-meve ilegale t kufirit dhe i kthimevepas ka koh q ka nisur. Dhe ne jemisrish aty ku ishim vern e shkuar. Ma-trapaz t paskrupujt premtojn kali-

min n Evrop n varka t tejmbushura.Vetm kt vit n Mesdhe jan mby-tur mbi 3000 vet. Rreth 1000 vet mshum se vitin e kaluar. Por megjithatpolitikant i shesin si t suksesshme nEvrop masat. sht e vrtet: numri i

t ardhurve ka rn n mnyr dras-tike. Dhe qytetarit i prcillet mesazhi:m pak refugjat n vend dhe prob-lemi quhet i zgjidhur. Kemi t bjmme nj politik t kthimit t koks nann tjetr, t fshehjes nn rrogoz, e cila

premton tek ne qetsim, por e cila shtnj hipokrizi e pashoq. Sepse kriza e ref-ugjatve vazhdon, edhe jasht kufijveevropian. Nj zgjidhje globale nuk ka.Nj zgjidhje e vrtet krkon q t zgjid-hen shkaqet e arratis. Por pr aq kohsa n Siri vazhdon t luftohet, njerzitdo t prpiqen edhe m tej t vijn ktu.Asnj tel me gjemba nuk do ti pengo-j ata - vetm Mesdheu do t kthehetgjithnj e m shum n kshtjelln varrvdekjeprurse t Evrops. N Gjermanine vazhdojm ti mirpresim refugjatt- por n rrugn pr ktu ata i krcnonvdekja. Do t ishte mir q ti jepet fundcinizmit dhe q t krijohen mundsilegale ardhjeje pr njerzit n nevoj

dhe kjo t bhet n t gjith Evropn, jovetm n nj koalicion t atyre q duant ndihmojn. Kjo do t ishte t paktnnj perspektiv - edhe pr shum mil-iona refugjat n t gjith botn, fati ityre as q dihet n Evrop.

Larg syve, larg mendjes


5/16


personit dhe krcnimit, pr tdnuar deri n pikn e fundit tjets ku ndrrat do ti vadisnin megjak. Po jo vetm ndrrat. Duke iuvrar juve u vra dhe shpirti i artis-tit, i shkrimtarit, i gjuhtarit, shpir-ti q donte q liria t mos matej memetra katror po me qiell! Zhgn-jimi dhe prplasja e duarve t tyrepr Europn e bashkuar ku pr fatt keq si prfaqsues t vendit ton

jan po ata ose m sakt parimet etyre q n nj system tjetr i kankthyer n ligje. Ligje q vijn me caevropian dhe q ktij populli ttraumatizuar ja shesin si konsultme Komisionin e Venecias por qn fakt e kan zhytur vendin nmjerim dhe krim. T gjith kto 25vite jan tortur q nuk durohet,tortur demokratike q jetn nukpo na e merr me plumb si ju porngadal, pr t qn dshmitar sefara e keqe ka mbetur thell n ktvend. Nuk dua t bj moralistin porun i kam zili ata q humbn jetnn kneta, kanale dhe miniera dheju v llezr q u vrat nga plumbat e

bishave t komunizmit. Ju kam zilisepse ju mbaruat ndrrn shpejt,ndrsa ne vrtet nuk po vritemivet po shohim sesi zgjat vrasja

e nj ndrre t nj populli. Kemipar me syt tan se si jan shiturvajzat tona n europ, atje n atovende nga presim t marrim sh-embull humanizmi dhe drejtsie,kemi par se si trupi dhe nderi ityre vlen pak dollar. Kemi pardhe po shohim madje m shumse si prokuror dhe gjyqtar vra-sin jo me plumba por me vendime,vrasin jo me urdhr por me seancademokratike, ku kandari i dre-jtsis sht br m i frikshm searma i kallashnikovit. Kemi pardhe po shohim sesi masakrohet njshoqri, sesi masakrohet nj gjuh,nj shpirt q n fakt Ju e desht aq

shum dhe jat jetn. Vllezr junuk e dini ose e shihni nuk na vinidot n ndihm. Sa shum na kanlodhur dhe plakur duke na mash-truar, prcar, madje kt t funditm mir se paraardhsit e tyre. Na

kan br vllezr, t shohim njritjetrin si armiq deri te vllai vl-lan. Po vllezr ju u vrat pr njideal, pr nj ndrr, pr nj sistemq nuk e desht, ndrsa sot vritetvllai m vllain pr nj pllmbtok, pr nj vij uji. Kjo sht de-mokracia q ne po jetojm. Kjo nfakt sht vdekja jon pr s gjalli.Sot nuk vriten pr fjal apo prpoezi si ju, sot vritesh po krkove

pronat e tua, trashgimin brez pasbrezi, pasi prokurori apo gjyqtarizbaton ligjet nn kujdesin e rreptt komisionit t Venecias. Sot kashum makina dhe kto i solli de-mokracia, por ata m shum sefytyra e demokracis jan kthyern fytyrn e krimit, transportojntritol, ato m t bukurat mbajnkriminel brenda ato m t shtren-jtat t sh typin dhe n kt ra st q l-lojn vetm fukarenjt dhe aq mshum q n munges t katilaveq iu vran juve, sot t detyrojnt vetvritesh, t digjesh i gjall nmes t kryeqytetit q krkon t jetpjes e Evrops. Lartsit e ktij

vendi q duken luks demokra-cie jan kthyer n trekendsha tvdekjes n podium ku posht atijluksi qndron arkivoli i njerzve t

zhytur n dshprim. Varfria dheproblemet sociale po shkatrrojnfamiljet, ligji antikombtar i pro-ns i miratuar me konsensusin efamshm PD-PS ligji 7501 jo vetmpo vret njerz, po pronn ton tshenjt po e degdisin kanaleve tgrekeve dhe serbve. Njerz anon-im me interesa t shitura jan sotpronart e pronave t shqiptarve.Vllezer ju nuk i keni kaluar ktomynxyra t post komunizmit eu-ropian. Ata na kan ln pa fshat,pa atdhe, pa varret e t parve tan.Kemi 4000 vllezr t vrar nga1943-1944, por m makabre krim-inelt q vrisnin pa gjyqe jo vetm

q nuk jan penduar, jo vetm qnuk kan krkuar falje, por nuktregonj as groposjet pr t qarkockat e atyre q n shumicn erasteve i kan br grabitqar mbisiprfaqen e toks. Ju ndoshta nuk

fokus T gjith kto 25 vite jan tortur q nuk durohet, tdemokratike q jetn nuk po na e merr me plumb si ju por n

nga Hysen Haxhija

tu po vdes

presa, ktu

dhe ata q dijn

eshtin, ktu dhe

a q shohin

adrejtsi nukuxojn, mjer ne

far po shohim

Ligji 7501 sht ndryshuar deri tani 18. Jo

pr ne jo , pr interesat e tyre. S fundmi

nxorn nj tjetr ligj q edhe pse ke pasur

siprfaqe t mdha toke t trashguar,

kta t dmshprblejn vetm m 300 m2

Zhgnjimi i t persekutuarve!V

llezr t dashur! Isha n 38vjetorin e ekzekutimit tuajm 17 korrik 1977 n lugi-

nn e maleve t Librazhdit. Atjeduke iu kujtuar lott m rridhninpapushim, sot po plotsoj kohnq kaluam mbas pushkatimit tuaj.Prse?! Pr ndrrat e talentin tuaj,t cilat pa shar dhe ofenduar as-nj qnie t gjall, i hodht nfletore. Pr kt ua morn jetn,

ata q bashk m Miladinin dheDushanin i strviti kominterni iutopistve francez, ata q vrisninqenie njerzore vetm se men-donin ndryshe nga ata, vrisninata q e donin shqiprin t lirdhe t bashkuar. Vilson vlla, unkur lexova dijet e tua t shkruaraaq sinqerisht dhe me aq pasion,kur lexova ato prkthime nga kol-lost e letrsis botrore n shqipmu duk vetja i vogl, ngrita sytnga qielli duke pyetur: pse moreat gjeni o zot dhe m le mua tgjall t jetoj kohn e misionarvet atij sistemi q mori ato jet dhela maskat e pinjollve t tyre pr ti

br homazhe hipokrizie n emrt demokracis dhe pushtetit.Vllezr ju pa tt guximin t shkr u-anit ather sa i qrruat s yt atyreq iu kapn e iu bnin hetuesi,hetuesi me ndjenjat tuaja, memendimet dhe ndrrat q m pasdo ti vaditnin me gjak. Si i pranoitoka trupat dhe shpirtrat tuaj? Sisht e mundur q n shekullinXX t kishte mbi tok t tilla bi-sha me fytyr njeriu q pr fat tkeq i thrrisnin prokuror, gjyqtart drejtsis, ku n fakt ata ishinmisionar arkivolesh t ndjenjsnjerzore, t shpirtit demokrat, tliris s mendimit dhe t dashu-

ris pr jetn si sht e mundur qnjerz t till t firmosin vdekjene rinis dhe t intelektit t kombitt tyre, t atij intelekti q duhetti printe shoqris shqiptare, nfakt sot jan po ata, po ajo pjelle tyre q del n podium dhe sallaakademiksh duke folur pr lirin,demokracin, shkencn, ekonomi-n, ku gjysma e popullit vuan prbukn e gojs. Kt krkuat dheju ather miq t mir q ky vendmos kishte t varfr, q mos kishtet lnduar, q t mos kishte tshfrytzuar. Vetm nj zot sot se siju dhe ba shke me ju t gj ith ne, s ishtres e persekutuar duruam ato

dhimbje, duruam ato duke qn tprangosur po edhe t brengosur qatdheu kishte marr drejtimin prnga humnera komuniste. Sot, njemi gjall pr t dshmua r qn-dresn tuaj ndaj torturave, ndaj

e besoni, po edhe t vdekur rejn, u dhembin syt, duhanmohojn jo vetm gjeneznpor dhe at q donim t sn kt vend. Por jo vetmLigji 7501 sht ndryshuatani 18. Jo pr ne jo , pr inte tyre. S fundmi nxorn njligj q edhe pse ke pasur sipt mdha toke t trashguat dmshprblejn vetm m

m2. Qesharakja me mimin1945 jo me flori si e kan bpart tan, po me letr. Mashmadh vllezr jo vetm pr nedhe pr ekspertt e Evropse gjejn gjuhn me kt popdeshn ta linin pa komb dhedhe edhe atje ka pinjoll edhka trashgimtar bishash, trues t korruptuar, vraspokrit, por pr fat t keq tkan qlluar konsulentt ekspertt e ktij vendi q po kt futet ne familjen europian

Ktu po vdes shpresa, ktuata q dijn heshtin, ktu dq shohin padrejtsi nuk gu

mjer ne far po shohim. Juat ju patt kurajon t demasistemin me fjal dhe ata qet rnda dhe m t forta se bat q ata derdhn n trupaTani nuk ka vllezr t asaj bju shkruaj sot j o pr tu kujtuaju nuk do t harroheni kurnjerzit kuptohet se nga punuk japim garanci. Jo jo, mmerrni pr keq kt letr. Po jruaj sot pr tu thn se kemij pr kshilln tuaj se nukfar t bjm. T jetojm dkujtuar juve apo t vdesin mos par se si po vazhdon etimi i ndrrs tuaj pr nj tjet

me liri dhe demokraci. Sot muthemi q ne, nuk e harrojmveprn tuaj, madje ajo po forc t jetojm me shpresn sevijm aty tek ju, tu themi se juaj nuk sht m e till, ajorealitet. Ndaj po kemi frik te jo se na dhimbset jeta. E gj q mund t bjm t thGenc, e ty Vilson se jan t maata q iu drguan para plumbq iu qlluan dhe q mendgjaku juaj do t pushonte shekzistuari, ne na ka mbetur nvetm mallkimi. Mos na i vinkaq kemi n dor. Sot nuk nsin si juve. Sot ka metoda t

ka fjal t tjera. Sot po na vrn emr t internimit, t dniburgosjes. Jo jo. Kemi fjaln etani demokratike, vrasje n eintegrimit dhe pr kt po kuevropa q kur ju vran juve h


6/16


ktualitet Numri i ndrmarrjeve eksportuese nga kombinimi i t dhnave t tregtis sjashtme t mallrave me regjistrin e ndrmarrjeve ka ardhur duke u rritu

STAT: 20rmarrje 47,3 %ksporteve

Nisur nga volumi tregtar q ndrmarrjetkan kryer n 2015, 20 ndrmarrjet m tmdha zn 47,3 % t eksporteve. Ndrkoh,prgjat periudhs 2012-2014, numri i ndr-marrjeve m t mdha t cilat kryejn m teprse 50 % t vlers s eksporteve gjithsej sht 20,referoi INSTAT n nj raport t posam prstrukturn e eksporteve sipas ndrmarrjeve.N 2015, duke u nisur nga aktiviteti ekonomikku ato operojn, 20 ndrmarrjet e sektorit tindustris dhe tregtis zn prkatsisht 44,7% dhe 56,5 % t eksporteve t ktyre sektorve.

N sektort e tjer (prjashtuar industri dheTregti), 10 jan ndrmarrjet m t mdha t

cilat zn 52,3 % t eksporteve t ktij sektori.N harkun kohor 2012-2015, numri i ndr-

marrjeve eksportuese nga kombinimi i tdhnave t tregtis s jashtme t mallrave meregjistrin e ndrmarrjeve ka ardhur duke u rri-tur. Numri i ndrmarrjeve eksportuese n vi-tin 2015, sht 2.516 nga 2.036 ndrmarrje, qishin n vitin 2012, duke u rritur me 23,6 %.

Sipas definicionit, ndrmarrjet mikro, tvogla dhe t mesme (NMVM), prgjat ktijharku kohor zn n grupin e ndrmarrjevepr aktivitetin eksportues, mesatarisht n vit95,9 % t ndrmarrjeve eksportuese gjithsej. Nvitin 2015, numri i NMVM eksportuese arriti n

2.411 ndrmarrje, duke u rritur 23,6 %, krahasuar me vitin 2012, ndrsa numri i NMVM importuese arriti n 8.723, duke u rritur 20,6 %krahasuar me 2012. N vitin 2015, sipas madhsis s tyre, ndrmarrjet eksportuese mikr(1-9 t punsuar) zn 43,7 % t ndrmarrjeveksportuese gjithsej, ndrmarrjet eksportuest vogla (10-49 t punsuar) zn 36,3 % tndrmarrjeve eksportuese gjithsej, ndrmarrjet eksportuese t mesme (50-249 t punsuar) zn 15,8 % t ndrmarrjeve eksportuesgjithsej dhe ndrmarrjet eksportuese t mdh(250+ t punsuar) zn 3,8 % t ndrmarrjeveksportuese gjithsej.

Shqipria, si nj ndr vendet m

t varfra n Evrop, ka pabarazi

qipria, me normn earfris q llogaritet neth 14.3%, vlersohet si nj

endet m t varfra t Eu-Ekspertt thon se thellimiazis n nivelin e jetess e

pamundur zhvillimin e qn-m social dhe ekonomik.s Pogge, profesor i Filozofisshtjeve Ndrkombtare, nsitetin Yale n SHBA, sht

ekspertt m t njohur prt e uris n bot dhe t dre-jeriut. N teorin e tij mbiis sociale dhe tregun e lir

enton nevojn e strukturimitomive pr t nxitur dhe prshtetur barazin sociale. Nervist pr Monitor gjatmit t tij n Tiran, n edicio-atrt t Terra Madre Balkans

gge thot se tregjet duhett strukturuara n mnyr

t. Prof.Pogge diskuoi gjatencs shkencore n lidhjema t tilla, si lufta kundrhe drejtsia sociale. N kt

t Terra Madre Balkanszhvillua nga data 2 deri n

qershor)morn pjes 350 nga 12 vende (Bosnj dheovina, Bullgaria, Kroacia,Kosova, Mali i Zi, Republikaedonis, Rumania, Serbia,

Italia dhe Shqipria). Nt tij u vendos fermeri, si el-

ky pr zhvillimin rural dhea e biodiversitetit.nomia ka nevoj t

kturohet m drejtThomas Pogge, profe-

Filozofis dhe shtjevembtare, Universiteti Yale

eni filozof. Cila sht lidhjaj dhe varfris? Si mund t filozofia n debatin primin e varfris?zofia sht dashuria e urt-ga greqishtja). Dituria shtuarit se far ka me t vr-ndsi. Ndr gjrat q kasht se ne kemi organizuar

on njerzore, n mnyr t miliarda persona jetojn

hte varfrie dhe me privimeshme, si: kequshqyerja dhe

sa e ujit t pastr, strehi-prshtatshm, higjiens skujdesit shndetsor, ar-

nergjis elektrike.zofia mund t shpjegoj

gjsin ton morale prn n bot. Shumica e

njerzve besojn se prshkrimi isakt i dshtimit ton moral (aqsa mundet) sht q ne po bjmshum pak pr t ndryshuar ktrealitet. Ata vlersojn mundsinse mund t jemi t prfshir n njkrim masiv kundr t varfrve, meqllim organizimin e ekonomisbotrore n avantazhin ton dheq kjo gjendje t vazhdoj.

Sot gjysma e njerzve t ciltjetojn n varfri zotrojn vetm

0.6% t pasuris botrore (aq sakan 62 miliardert kryesor) dhevetm 4% t t ardhurave botrore.

sht e nevojshme q t ketnj riorganizim t rregullavendrkombtare, pr t rritur ktoshifra, le t themi prkatsishtme 2% dhe 8% t t ardhurave. Epavarsisht ksaj, t pasurit srishdo t ken mjaftueshm.

A mund t prshkruani mepak fjal teorin tuaj t tregut tlir dhe drejtsis sociale?

Drejtsia sociale merret mevlersimin moral t skemave insti-tucionale. Nj skem instituciona-le sht sistemi i rregullave, prakti-

kave, konventave dhe proceduraveq strukturojn shoqrin apo sis-temet e tjera shoqrore (prfshirbotn n prgjithsi). Kto rregullathemelore kan efekte t thella njetn e njeriut: n shprndarjene t ardhurave, n asurin, ar-

simin, shndetsin; n karakter,n ambiciet, n marrdhnietshoqrore; n lvizshmrin soci-ale; t kulturave, por edhe rrugnq skicon politikn n t ardhmen.Pra, kto rregulla duhet t projek-tohen me kujdes, e till duhet tjet edhe informimi: moral dheme kuptim t thell empirik, prt treguar se bota me t vrtet pu-non. Formimi i ktyre rregullave,n mnyr t drejt, do t thot q

t merren parasysh nevojat dhe in-teresat e barabarta t t gjitha qe-nieve njerzore n kt planet.

Nuk ka tregje t lir. T gjithatregjet jan t strukturuara n disamnyra, me rregulla dhe kufizime.Pr shembull: n tregjet aktualeka shum gjra q nuk mund tblihen apo t shiten (p.sh., qenietnjerzore, vota, falja e nj dnimime burg, etj.). Por edhe kur gjratlejohen t blihen, ato shpesh nukduhet t prdoren n mnyra tcaktuara (pr shembull, un nukmund t prdor kimikate pr tbr nj ila q sht patentuar, junuk duhet t prdorni plumba pr

t shtn drejt meje). Dhe shumtransaksione n tregje jan t tat-ueshme (p.sh. pagat dhe shitjet).Tregjet bjn nj pun t mrekul-lueshme n rritjen e efikasitetit, porato gjithashtu duhet (dhe madje me rndsishm a) t strukturohen n

mnyr t drejt. N mnyr ideale,tregjet duhet t strukturohen nmnyr t till q t bjn t mun-dur trajtimin e barabart dhe tponderuar t interesave t t gjithaqenieve njerzore.

A duhet q edhe qeveria shq-iptare ti orientoj politikat dre-jt atyre sektorve q kan mshum potencial. Bujqsia shtnj prej tyre dhe vendosja nqendr e fermerit mund t sjell

avantazhe pr industrin?Drejtsia sht gjithmon n

ann e atyre, nevojat dhe intere-sat e t cilve jan shprfillur. NShqipri, mund t jen fermert,por ndoshta edhe fmijt jetim,grat e varfra dhe t veja n pen-sion, dhe t tjert.

Fermert jan me rndsi tmadhe, jo vetm si viktima t pa-drejtsis, por edhe si promovuest drejtsis: produktet q ata prod-hojn shmangin kequshqyerjen. Prshkak se fermert jan t shprndarn fshat, nevojat dhe interesat e tyreshpesh nuk njihen nga elitat politike(q jan shum m t ndikuara ngazrat e biznesmenve dhe bankiert

n qytetet). Kjo duhet t ndryshoj.Ekonomia duhet t strukturohet nmnyr t till q fermert t nxitent rrisin t ardhurat dhe t gjenero-jn mjaftueshm ushqime t shn-detshme, duke u kujdesur m mirpr natyrn: tokn, ujin, ajrin. (Neduhet t shmangim dhe t dekura-jojm prdorimin e pesticidevetoksike, t przierjes rutin t anti-biotikve n ushqimin e kafshve,si dhe prdorimin e teprt t pleh-rave artificial). Un nuk kam qenndonjher m par n Shqipri,ndaj dhe nuk mund t flas m gjer-sisht dhe pr kt arsye u referohemstudimeve t Banks Botrore.

Ju mbshtesni nj regjim t ripr zhvillimin e ekonomis. Cilatjan reformat kryesore q ju pro-pozoni?

N themel jan gjasht t t illa:E drejtat e pronsis intelektuale (ecila ka tendenc pr t prjashtuar

njerzit e varfr nga ilaet e avancuara, bujqsia dhe arsimimi inovativ dhe i gjelbr inovacione dharsim); Pjesa e errt e parajsavfiskale, juridiksioneve sekretekompanit fantazm, bankiere korruptuar, planifikuesit, lobistt etj. Pjesa m e madhe e tyru ekspozuan n Panama PaperKtu fshihen sasi t madhe pasurish t pataksuara. Kto parajsa lejojn kompanit ndrkombtar

q t shptojn fitimet e tyre dht lehtsojn tregtin e fsheht tqenieve njerzore, drogs dhe armve t rrezikshme.

-Nevoja pr nj regjim t rreptligjor pr t ulur emetimet e gaziT gjitha vendet duhet t ndjekit njjtn rrug pr t ulur emetimet e dioksidit t karbonit, pr tshkuar n nivelin jo m shum s5 ton CO2 n vit dhe uljen gjatviteve pasardhse n 4.7, 4,4 kshtu me radh.

-Reduktimi i barrierave proteksioniste (shpjeg. importet bujqsore). Vendet e pasura duhet paguajn kompensim kur atshkatrrojn mundsit e ekspor

tit t vendeve t varfra prmetarifave, kuotave, detyrimeve antdumping, kredive pr eksport dhsubvencioneve.

-Standarde uniform minmale t puns n rang botror pti dhn fund gars q bhet nnivelin e poshtm t piramidsLegjitimiteti i kredive pr blerjee burimeve natyrore nga vendt ndryshme tek ato me qeverisjminimale demokratike.

Si e prshkruani ju lidhjemes sociales dhe t drejtave ekonomike?

Kjo sht nj lidhje kryesishempirike. Ato vende ku t drejtaekonomike jan n rrezik (t varfra) kan gjithashtu tendenc pt mos pasur qasje t sigurt ndat drejtave sociale (p.sh., t arsimdhe kujdesit shndetsor), dhmadje edhe ndaj gjyqsorit dhsistemit politik.


7/16


aktualitet Gjykata e Europiane rrzon formulat e ligjiKompensim real, dhe jo si tok buj

Kompensimi i pronaveStrasburgu gjob 6 mln euro ShqiprisG

jykata Europiane pr tDrejtat e Njeriut n Stras-burg rrzon qeverin shq-

tare dhe metodologjin e sajr kompensimin e pronave ngjin e ri t kthimit dhe kompen-mit t pronave, duke i faturuarshm dhe nj shum rreth 6ilion eurosh n favor t pro-

arve. N nj vendim t zbard-ur tashm n Fletoren Zyrtare,jykata e Strasburgut ka rrzuaretodologjin e kompensimit t

ronave pr pronart n rastetur pronat e tyre jan truall, dhe n ligjin e ri q u miratua ngauvendi n shkurt t ktij viti, qe-eria prcaktoi q kompensimityre t bhej si tok bujqsore.gji i ri parashikon kompen-min e toks pr zrin kadastral

vitit 1945, pavarsisht statusit gzon aktualisht, shkak pr tlin 30% e siprfaqeve q sot janoje, do t kompensohen prka bujqsore. Por pr Gjykatn

Strasburgut nj gj e till shtpapranueshme, duke theksuar kompensimi do t bhet mbi

azn e ligjit t 2008-s q para-hikon kompensimin real me m-min e tregut. Vendimi, versioninal i ksaj gjykate u b publik n6 prill t vitit 2016, ndrsa ven-mi sht marr m 7 prill t po

ktij viti. Ndrsa ligji i ri i pronavesht miratuar nga Parlamentishqiptar n maj t vitit 2015.

Vlersimi i gjykats

Bhet fjal pr nj shtje qsht shqyrtuar m 15 mars, dhet korrigjuar m pas m 26 prill tktij viti nga Gjykata e Strasburgutgjat shqyrtimit me dyer t mbyl-

lura t shtjes Karagjozi dhe ttjert kundr Shqipris, n tciln prfaqsohen 21 pronar.

Ankuesit krkuan 7,054,285 europr vlern e prons s siprfaqess toks me prmas 640,000 m2,bazuar n hartat e vlersimit tvitit 2013. Ata krkuan t apliko-hej mimi i referencs prej 1,646leksh shqiptar (T GJITH)/m2, si tregohet n hartat evlersimit t vitit 2013. Ata para-

shtruan se zotronin pesmbdh-jet t gjashtmbdhjetat e toksme prmas 640,000 m2. Ata

krkuan 315,000 euro pr dminjo monetar. Qeveria bri t njjtatparashtrime si ato t prmbled-hura n vendimin e ksaj gjykaten shtjen Sharra dhe t tjert.Duke pasur parasysh faktin se nkohn e konfiskimit, siprfaqjae toks kishte qen bujqsore,qeveria propozoi se bazuar n

hartat e vlersimit t vitit 2014,duhej zbatuar mimi i referencspr tokn bujqsore. Duke qen

Rikthehet qetsia dhe frym-marrja pr ish-bashkpu-ntort e Sigurimit famkeq tShtetit, n institucione dhe ente

publike. Kur pritej ngritja e komis-ionit pr hapjen e dosjeve brendaktij sesioni parlamentar, gjithkasht shtyr pr n sesionin e ar-dhshm, ndoshta edhe pas zgjed-hjeve t 2017. Konferenca e Kry-etarve t Grupeve Parlamentarenuk ka prfshir n kalendarin trejavor t Punimeve t Kuvendit, ifundit pr kt sesion parlamen-tar, votimin e kandidatve prantar t komisionit pr hapjen edosjeve. Ndonse Drejtoria e Sig-urimit t Informacionit t Klasifi-kuar ka verifikuar dhe pajisur mecertifikata sigurie 9 kandidat nga11 t till, kalendari i punimeve

t Kuvendit, konfirmon shtyrjene konstituimit t komisionit nkalendat greke. Procedura e veri-fikimit nga DSIK ishte nj ndrargumentet kryesore justifikuesepr zvarritjen e ngritjes s komis-

Marrveshja

PD-PS trhiqennga hapja edosjeve tbashkpuntorve komunizmit

Sdihet fati i

komisionit q do t

hap dosjet, kalon

nj vit dhe endessht ngritur

Nj muaj mbas

aprovimit nga

parlamenti

t ligjit pr

hapjen edosjeve duhet

t votohej nga

Parlamenti

kumentet e ish-Sigurimit t Shtetit.Nj vit pas miratimit dhe hyrjes nfuqi t nisms, ligjvnsit shqiptarnuk i hapin rrug konstituimit t

Autoritetit pr Informimin mbi Do-kumentet e ish-Sigurimit t Shtetit,i cili do t mundsonte zbatimin eligjit t shumdebatuar, pr t cilinpati nj pritshmri se do t bntendarjen e shoqris dhe institu-cioneve nga e kaluara komuniste.

far fshihet pas bllokimit?

Pyetja se pse politika ka

ionit. Po ashtu, kandidatt kandorzuar n Kuvend edhe formu-larin e vetdeklarimit, n kuadrt zbatimit t ligjit t dekriminal-

izimit, duke konsumuar t gjithahapat dhe tejkaluar pengesa lig-jore, pr tu votuar n Parlament.

Bllokimi i komisionit

Politika shqiptare vijon tdemonstrojn munges vullneti przbatimin e ligjit pr hapjen dosjevet Sigurimit, i quajtur ndryshe ligjipr t drejtn e informimit pr do-

se zona kadestrale ku pozihej prona nuk pasqyronte nmim reference pr tokn sore, duhet t zbatohet mreferencs pr tokn bujpr nj zon tjetr kadestrat afrt, q sht 281 t gm2. Qeveria konfirmoi se asit kishin t drejt mbi p

bdhjet t gjashtmbdhjprons. Gjykata shqyrtoi t parashtrime t bra nga pavendimin e saj n shtjen dhe t tjert. Gjykata arriti nfundimin se dmi monetart prcaktohet bazuar n hvlersimit t prons t viti(sipas vendimeve t ngjaSharra dhe t tjert; ManuPuto dhe t tjert; dhe Vriot tjert kundr Shqipris pensim i drejt), nr. 357dhe 42832/06, 3339, 7tor 2010). Gjykata nuk gjenarsye pr tu distancuar nggjetje. Gjykata vren se auto

njohn t drejtn e ankueskompensim n lidhje me tondrtimit dhe jo pr tokn sore, si u kundrshtua ngveria. N lidhje me materiapronsi t saj, gjykata e shiarsyeshme tu akordoj ank5,919,000 euro pr dmin etar dhe jomonetar.

bllokuar zbatimin e ligjhapjen e dosjeve, tingllonike. Ka dyshime t forta se, at Parlamentit, diplomat,

rak, eksponent n partitsore etj., n t kaluarn bpuntor t Sigurimit t Sjan investuar pr shtyrjesabotimin e procesit t hapdosjeve t Sigurimit. Pavadeformimeve, garancive dtrave, t parashikuar n lkontingjent, mund t identifin syt e shqiptarve me funimin e Autoritetit pr Informmbi Dokumentet e ish-Sigt Shtetit. Sipas vet kandipr antar komisionit mense asnjra pal nuk sht e isuar pr finalizimin e ktij pNuk jan t interesuare as

pal. Nj muaj mbas aprnga parlamenti t ligjit pr he dosjeve duhet t votohej nglamenti dhe autoriteti i inforpr dosjet e ish-SigurimitSimon Mirakaj.


8/16

21 qershor 2016 fryma e re 8fryma e re 8

konomi

Raporti i posam i FMNolitikat fiskale problematike,ku sht gabuar?!

Fondi kshillon se, autoritetet duhet t vazhdojn ti japin njmbshtetje t qart dhe t fort fushats antiinformalitet

N nj raport t posampr politikn fiskale, FondiMonetar Ndrkombtar v

je se qeveria shqiptare nuk

ur t prmirsoj t ardhu-varsisht rritjes s taksave4, duke e br Shqiprinme taksat m t larta n

dhe me rendimentin m tkal. Gabimet n projektimetore, mungesa e eficiencsenzime dhe rekomandimetballjen me evazioninqeveria e re shqiptare ka

uar kryekput politikn fis- 2014 duke rritur pothuajsea taksat njhersh, tre vite, teksa rezultatet nuk kan

knaqshme, Fondi Mon-drkombtar, n nj anal-posame pr kt shtje,

kndvshtrimin e tij mbie marra nga qeveria.grami i ri me FMN, EFFn vitin 2014, ndihmoi n

ysjen e trendit t krijuar nhjen e t ardhurave (q n

ishte n rnie) kryesishtmirsimin n mbledhjen euteve dhe tatim fitimit.eria shqiptare rriti normat e

e, n mnyr t veant prtimin dhe akcizat. Gjithash-m 2014, qeveria riktheu

n progresiv n vend t takssht, duke ln% t taksap-e nn pragun e tatimit zero.ha kto politika, me para-

et tejet t gabuara mbi tat, e kan prkeqsuar ren-in fiskal, v n dukje Fondi

ar Ndrkombtar.

sa t larta,

diment i ult

ipria ka qeverisje relativ-vogl. T ardhurat publikepri, si tatimoret dhe jo tati-an m t ulta se n vendet

rajonit. Pr pasoj, shpenz-ublike jan mjaft t kufizuara.N vren se barra e taksave

m e ult se sa n shumicnnomive t tjera t Ballka-

krahasim me shumicn ee fqinje, mbledhja e tak-qiptare sht modeste prm t madhe t burimeve

re t t ardhurave.veanti, t ardhurat nga

rons dhe mbi t itha

T ardhurat e ulta

tatimore vijn

nga dobsit n

administrimin e

tatimeve dhe evazioni

T ardhurat e ulta

tatimore n Shqipri

jan pjesrisht pasoj

e efkasitetit t ult t

taksave mbi pagat

nga kontributet e sigurimeveshoqrore jan dukshm m tulta se n rajon. Fondi analizonse vetm t ardhurat nga TVSH-jadhe tatimi mbi t ardhurat perso-nale jan n prputhje me ato tvendeve t tjera krahasuese.

Normat kryesore t taksave nShqipri jan mbi mesataren e Ball-kanit, por edhe kufijt e taksave janrelativisht t larta. N krahasim me

shtetet antare t BE-s, Shqipriaka norma t larta pr taksat perso-nale dhe t korporatave. N kraha-sim me vendet e tjera t Ballkanit,taksat n Shqipri jan dukshm mt larta, konstaton FMN n analiznq u ka br zhvillimeve t fundit tpolitiks fiskale.

Megjithat, pragu i tatimit mezero t pagave sht mesatarishtm i lart se i fqinjve.

Por, nga ana tjetr, efikasiteti itatimit mbi t ardhurat i bazuar nnj nivel m t lart se mesatarjae rajonit po tregon se sistemi pro-gresiv sht m pak i efektshm sesa regjimi takss s shesht. (Efi-

kasiteti i taksave sht raporti i tardhurave tatimore pr do tatimn prqindje t PBB-s) thuhetn analizn e Fondit.

T ardhurat e ulta tatimoren Shqipri jan pjesrisht pasoje efikasitetit t ult t taksave mbipagat. Prandaj efikasiteti i tak-save pr kontributet e sigurimeveshoqrore dhe tatimin mbi t ard-hurat personale shihet t jet m iult n Shqipri sesa n vendet etjera t Ballkanit.

Nga ana tjetr, efikasiteti iTVSH-s n Shqipri sht mi ult se mesatarja e vendeve ttjera t Ballkanit jasht BE-s, poi krahasueshm me BE-n. Por nShqipri, kjo ndodh pr shkak tpeshs q ka konsumi n Prodh-imin e Brendshm Bruto t vendit.N veanti, n Shqipri, drgesat eemi rantve r famil et kan rri-

tur shpenzimet e konsumatorve,e cila sht baza e TVSH-s, sipjes e aktivitetit t prgjithshmekonomik t matura me PBB. Kjoka rritur artificialisht efikasitetin evzhguar t TVSH-s n raport meProdhimin e Brendshm.

Por, po t krahasojm rendi-mentin e TVSH-s me 1% t PBB-s, ather dalin n pah humbjet emdha t t ardhurave, shprehet In-

stitucioni Financiar Ndrkombtar.Burime t ndryshme kan ra-

portuar prhapjen e metodavet mashtrimit me TVSH-n edhebrenda BE-s. Kto skema nnkup-tojn reduktim t ndjeshm tgrumbullimit t TVSH-s dhe efi-kasitetit t saj. Prve ksaj, shu-mica e vendeve europiane apliko-jn nj numr prjashtimesh mbimallrat, t cilat kan ndikuar nuljen e treguesit t efikasitetit. Kjosituat n Europ justifikon edheefikasitetin e Shqipris, i cili shtpak nn mesataren europiane.

Dizajimi i TVSH-s s Shqiprisndjek standardet e BE-s, me nj

numr t vogl prjashtimeshshtes, t tilla si shitja e gazetave, re-vistave dhe reklamat e mediave.

Pr m tepr, Shqipria nuk i kat prjashtuar nga TVSH disa mall-ra si i aplikon tani BE-ja t tilla sipr shembull tatim zero pr ush-qimet. Shqipria aplikon disa pr-jashtime t TVSH-s dhe akcizspr importet, t cilat u ndrmornme qllim lehtsimin e investime-ve t huaja dhe korrigjimin e dob-sive n regjimin e rimbursimit tTVSH-s s brendshme.

Kostoja neto e prjashtimeve nuksht e lart, megjithat ajo ndikonn rritjen e rreziqeve pr kontrollin eTVSh-s, v n dukje FMN.

N prgjithsi, t ardhurat e ultatatimore n Shqipri vijn kryesishtnga tatimi mbi t ardhurat dhe kon-tributet e sigurimeve. Por vlersimi

r hendekun kan kri uar kto

60% e taksapaguesve u lan npragun zero t tatimit.

N ligjin e buxhetit 2016, qeverishfuqizoi taksn e biznesit t vogdhe prjashtoi bizneset e vogla dhmikro nga do shkall tatimi mbfitimin. Kto masa e kan dobsuam tej taksimin e drejtprdrejt

thuhet n analizn e Fondit.Sipas Institucionit Financia

Ndrkombtar, rritja e normave takcizs pr cigaret dhe naftn dshtuan t sigurojn t ardhura buxhetore m t larta n vitin 2015. Kjpolitik shkaktoi furnizime t teprta nga importuesit me mallra akcizpara se taksat t hynin n fuqi.

Ekasiteti i tatimeve ka rn

Raporti i efikasitetit t TVSH-sn Shqipri ka rn nga 60% n vitin 2008 n 50% n vitin 2013, duktreguar nj rritje t boshllkut tTVSH-s, sipas shifrave t FondiNdrsa gjat viteve 2000-2008, efi

kasiteti i TVSH-s ka qen n njtrend rritjeje, e cila ka ndryshuakrah n vitet e mvonshme.

FMN thot se, efikasiteti tatimor i tatimit mbi fitimin ka rngjithashtu nga 0.15% n 2011-n n

taksa krkojn njohuri m t mira tshprndarjes s t ardhurave indi-viduale dhe korporatave.

Megjithat, zyrtart dhe vzh-guesit e jashtm t raportojndshtimin e prpjekjeve pr for-malizimin e tatimeve n fjal, sidhe kontrabandn mjaft t prha-

pur me mallrat e akcizs dhemashtrimin me to.

Ka dshtuar rritja e taksave

Pavarsisht rritjes s norms staksave vitet e fundit, t ardhurattatimore kan mbetur t pandry-shuara n krahasim me vitin 2009.Programi i ri me FMN, EFF q nisin vitin 2014, Programi i ri me FMN,EFF q nisi n vitin 2014, ndihmoin prmbysjen e trendit t krijuarn mbledhjen e t ardhurave (q n2013-n ishte n rnie) kryesisht meprmirsimin n mbledhjen e kon-tributeve dhe tatim fitimit.

Qeveria shqiptare rriti normat

e taksave, n mnyr t veantpr tatimfitimin dhe akcizat. Nann tjetr, qeveria n 2014 ndr-mori nj reform tatimore, dukekaluar nga tatimi i shesht mbi tardhurat n tatim progresiv, teksa


9/16


ekonomi Dizajnimi i TVSH-s n Shqiprishum i ngjashm me standardin e

10% n vitin 2014. Ndrsa efika-teti i taksave n raport me PBB kan vazhdimisht gjat 2011-2014.

Gabime drastike

n parashikime

Parashikimi sht nj ushtrimvshtir n nj vend t vogl dhe

hapur si Shqipria, ekonomia ecils sht subjekt i goditjeve t

shtme, t cilat jan t mdha, kra-asuar me madhsin e ekonomis.

Pr shembull, Investimet e Hua-Direkte, n prgjithsi, kan nj

rmbajtje t lart t importit. Prt arsye, projektet e mdha t fi-ancuara nga jasht n mnyr ru-nore kan prodhuar importe t lar-

mallrash dhe shrbimesh dhe prasoj, edhe t ardhurash doganore.

Pr kto arsye, por edhe tera, parashikimet e t ardhurave Shqipri karakterizohen ngaabime t mdha. FMN analizon, gabimi e parashikimeve t t

dhurave mbi t cilat bazohenuxhetet sht i afrt me 1.5% tBB-s, duke ln n kt mnyrbuluar rreziqet pr buxhetin. Pr tepr, parashikimet kan nj

aragjykim sistematik dhe t kon-

siderueshm. Mesatarisht gjattet viteve t fundit, projeksionet et ardhurave t buxhetit kan qenvazhdimisht shum optimiste megati 2% t PBB-s. Gabime t tillanuk jan t zakonta pr ekonomit tjera, cilson Fondi. Gabimetn projeksione t Shqipris jan

dukshm m t larta se t fqinjve.

Gafat n performancn

e t ardhurave m 2015

N vitin 2015, t ardhurat eqeveris kan qen 2,5 pr qindt PBB-s m pak se parashiki-met e qeveris. FMN v n dukjese, gabimi n parashikim n vi-tin 2015 ka qen shum i lart.Performanca e dobt ka karak-terizuar pothuajse t gjitha taksatkryesore, me prjashtim t Tatim-it mbi Fitimin dhe kontributet esigurimeve shoqrore.

Parashikimet e t ardhurave ishintepr optimiste. Projeksionet e t ar-

dhurave tatimore bhen duke marrn konsiderat rritjen nominale tPBB-s, rezultateve t pritshme tvitit n proces, plus ndikimet ngandryshimi i politikave fiskale dherritja e miradministrimit fiskal.

Nisur nga rezultat e t ard-hurave m 2014, parashikimi i tardhurave t 2015-s ishte shumoptimist. FMN analizon se, disa

faktor pengues t rndsishmnuk jan marr parasysh nprgatitjen e buxhetit 2015, nmnyr t veant pr importete larta t akcizs n vitin 2014 nprag t rritjes s taksave.

Gjithashtu ngelen jashtparashikimeve mimet e ul-ta t lndve t para n tre-gun ndrkombtar si nafta dhemineralet, si dhe rnia e interesitt depozitave nga ana tjetr, fak-tor q ndikuan dukshm negativ-isht n t ardhurat.

Vlersimet dhe parashikimetpr efikasitetin e mbledhjes s tak-save ishin jashtzakonisht joreali-

ste, tregon FMN.Gjithashtu vlersimet pr ndi-

kimin e disa masave t ndrmarran politikat tatimore ishin joreale.Prgjigjet e sjelljes s tatimpa-guesve jan nnvlersuar, t tillasi rritja e kontrabands s cigareveq kan kontribuar n nj reduk-tim t madh t importeve t tyre.

Ndaj dhe performanca e dobte t ardhurave tatimore dhedoganore n vitin 2015 ka qen pa-soj e supozimeve tejet optimiste.

Nj kompozim i gabimeve nparashikime tregon se m shumse gjysma e performancs s dobtkan t bjn me prpjekjet e dob-

ta administrative dhe rritja e vlli-meve t padeklaruara t cigarevedhe mallrave t tjera t akcizs.

Gjysma tjetr i atribuohetrnies s mimeve t nafts (26%)dhe rritjes s PBB posht programi-meve (13%), referohet n analiz.

Evazioni i lart

Ekziston nj konsensus seShqipria vuan nga informaliteti iprhapur, me nj ndikim t lartnegativ n t ardhurat nga taksat.

Zyrtar t qeveris dhe vzh-gues t jashtm vazhdimishtparaqesin mosprputhje t gjern shumicn e taksave.Dshmi e

mtejshme jan edhe t dhnat eperformancs t prpiluara ngadoganat dhe administrata tatimore.

Raportet administrative fiskaletregojn se nj numr i madh i tat-impaguesve mbetet t identifiko-hen dhe t vlersohen pr detyri-met shtes.

Nga ana tjetr, nivelet e lartat mosprputhjes, jo vetm dm-tojn t ardhurat nga taksat, pormund t minojn kohezionin so-cial dhe rritjen ekonomike. Ka njnumr studimesh empirike qtregojn lidhje shkaksore ndrm-jet prputhjes s taksave dhe ko-hezionin social, vren FMN.

Institucioni FinanciarNdrkombtar tregon se duhet tperceptojn politikn e taksave sit drejt dhe t administruar nmnyr efektive (n mnyr q t

ith t a ua n esn u ta-

kon). Duket se nuk ka nj lidhje eqart dhe transparente midis pag-esave t taksave dhe prfitimevepublike, analizon Fondi.

Ndrmarrjet lulzojn n ven-det ku financohen shrbimet pub-like, si infrastruktura dhe energjiadhe ku administratat fiskale leht-sojn konkurrencn e pander-shme nga bizneset jo t ligjshme.

Teksa mangsit e taksave nShqipri nuk jan kuantifikuar,hendeku vlersohet mbi 35% egrumbullimit t mundshm ttatimit. Hulumtimet e mparshmekan gjetur se pothuajse t gjithavendet antare t BE-s kan boshl-lqe t grumbullimit nga 20-35%.

Dizajnimi i TVSH-s n Shq-ipri sht shum i ngjashm mestandardin e BE-s. Duke pasur

parasysh efikasitetin e TVSH-sn nivelin 46% n vitin 2013, FMNvlerson se hendeku mund t jetrreth 34-39% e TVSH-s s mund-shme s fundmi.

Efikasiteti n Shqipri ka rnn mnyr t vazhdueshme gjatviteve 2008-2013. Duke supozuarse prbrja e konsumit final kambetur kryesisht t pandryshuar,rendimenti i TVSH-s shihet t jetprkeqsuar.

Hendeku n grumbullimin eakcizs ka t ngjar t jet i rnd-sishm gjithashtu. Zyrtart dhevzhguesit e jashtm besojn se,kontraband e konsiderueshme

bhet me mallrat e akcizs, veanr-isht n karburante, referon FMN-ja.

Si pjes e fushats kundr in-formalitetit, q ka nisur koht efundit, masat jan fokusuar n njrishikim t regjimit t pullave takcizs dhe forcimin e kontrollitt mallrave t akcizs n t gjithShqiprin, pr t parandaluardevijimin n tregjet e pataksuarat brendshme.

Rekomandimet

T ardhurat e ulta tatimore vi-jn nga dobsit n administrimine tatimeve dhe evazionit, t cilatjan duke u trajtuar. Autoritetet

shqiptare nisn nj prpjekje treforms n shtator 2015 pr tprmirsuar prputhjen e taksave,pr t luftuar evazionin dhe pr tminimizuar informalitetin dhe nkt mnyr, pr t rritur grum-bullimin e taksave.

Prpjekja sht shumdimen-sionale. Qeveria nisi nj fushatndrgjegjsimi publik, n mnyrq bizneset t vetrregulloheshinpara fundit t 2015-s.

Por fushata u centralizua nprofilet e rrezikut dhe n nxitjene konsumatorve pr t krkuarfaturat e tyre tatimore. 500 ins-pektor t rinj tatimor u pun-suan. Nj komitet drejtues moni-toron prpjekjet n baza javoredhe nxit m afr bashkpuniminmes administratave tatimoredhe doganore. FMN sugjeron se,fushata antiinformalitet duhet t

prqendrohet m shum zultate afatgjata, duke pekspertiz dhe profile t rrrezikut nga njsit e prba

t riskut tatimor dhe doganoMasat e ndrmarra kinformalitetit kan ndikudrejtim t rritjes s regjistrbizneseve. Por rezultatet e vduket se po vijn nga konmbi tatimpaguesit e TVSH-s

Pr shembull, verifikimi mbi 1358 tatimpagues t TVnga data 8 mars 2016 ka dhshtes prej 2,9 miliard lek

Rajoni i Tirans spikati, lumtimi i 651 rasteve n biznTVSH-s rriti me 1,5 miliardrezultatet e t ardhurave. Ztaksave regjistroi nj t ardh1.1 miliard lek n vetm

nga 15 kontrolle t ushtruarKto kontrolle jan b

segmente t biznesit me rlart, duke u prqendrumetodat moderne t memit t rrezikut. Fondi ksq fushata kundr informduhet t shoqrohet mmonitorim t fuqishm t pmancs, duke u fokusuar numr relativisht t vogl tuesve ky. Pr sa i prket pos taksave, autoritetet dulehtsojn sistemin e taksamnyr q t reduktojn administrative t biznesitdazhet tregojn se shpenz

tilla jan relativisht t larta.Gjithashtu prjashtimet e

rave t importit nga TVSH-jat reduktohen pr t lehtskt mnyr kontrollin e zinxTVSH-s. Pragu i lart i tatimzero t pagave e bn m t vpr administratn t kontrolloelin real t pagave pr efekt tak

Fondi kshillon se, autoduhet t vazhdojn ti japmbshtetje t qart dhe tfushats antiinformalitetavancimin e fushats, monii saj mund t delegohet te mhert e lart t administratkale dhe Ministris s Fina

me mbikqyrjen e vazhdunga ministri i Financave. NFondi sugjeron se, vendimeracionale duhet t jen tara nga konsideratat politikadministrata tatimore duhprqendrohet n kontrollinrporatave. FMN thot se kapr nj bashkpunim m tndrmjet tatimeve dhe nave. Shkrirja e administatimore dhe doganore mnj synim afatgjat dhe nukduke u ndjekur, pr t shmdevijimet nga fushata e aformalitetit. Megjithat, kainiciativa pr t rritur bpunimin mes t dy agjencivprfshijn krijimin e nj njprbashkt t riskut, ndarjedhnave dhe programe pilauditime t prbashkta.

Pr atiti


10/16


ultur

Zgjedhjet e vitit945: Trakti q bntethirrje pr bojkot

dhjetorit arriti t prodhonte njlvizje politike q u njoh ndrkom-btarisht prmes nots drejtuar

Aleatve, duke i dhn formkonceptit t sistemit politik de-mokratik n Shqipri, t vendosurprmes zgjedhjeve demokratike tmonitoruar nga Aleatt.

Asambleja Kushtetuese memiratimin e ligjit Mbi formimin epartive politike, shoqatave kulturoreprofesionale dhe mbi mbledhjenpolitike i dha shtysn ligjore bash-kimit t tri grupimeve politike opoz-itare, t Rezistencs, t Monarkis,dhe ai Social Demokrat n organi-zatn Bashkimi Demokratik, e cilamori form n nntor 1945.

Por goditja ndaj ktij grupimiishte pika vendimtare rreth pr-

caktimit t forms s regjimit dik-tatorial, q do t sundonte pr 50vjet n Shqipri. Ashtu si shtdokumentuar, kjo lvizje u vu nnvzhgimin e Sigurimit t Shtetit,duke prgatitur goditjen ndajopozits legale pr t vendosurregjimin diktatorial dhe ndarjen eqeveris shqiptare nga demokra-cia perndimore.

Kshtu, n janar 1946 nisn ar-restimet e para, duke shkuar n 37numri i t dnuarve, q ishin rresh-tuar n Bashkimin Demokratik.

Me kt ngjarje, qeveria e Hox-hs ndrpret marrdhniet mealeatt anglo-amerikan, dhe do t

niste prndjekja. Mbi 37 t dnuaru solln dshmitar t rekrutuar,u manipuluan faktet n gjyq, tinskenuar nga Sigurimi i Shtetit,duke e quajtur kt grupim se ishtei lidhur e i financuar nga krim-inelt e lufts, dhe konsideruar sikundrshtar politike t qeveris.

N proces u prfshin 75 per-sona, ku nnt prej tyre morndnime kapitale, dhe 24 t tjer udnuan me burgime t gjata. T 37t dnuarve iu shty masa e sekue-strimit t pasurive t luajtshme et paluajtshme.

Kjo histori vjen pr her t parn nj botim t plot t Institutit tStudimit t Krimeve dhe Pasojave tKomunizmit, Bashkimi demokra-tik shqiptar 1946, me akte gjyq-sore politike, gjat komunizmit nShqipri, dosjer dhe dshmi t

r atitur n a Leka Ndo a.

Nisja e regjimit komunist nShqipri, pas veprimevet para prmes urdhre-

he operacioneve ushtarakedrshtuara nga grupi i na-stve, hyri n nj procespas organizimit t Gjykat-

ndore dhe kshillave apoteve Ekzekutive N.

miratimin e ligjeve tt t Sekuestrove dhe atimit t jashtzakonshm

nacionalistve u vu nstr t grabitjes prona e tuajturve Armiq dhe t ar-politikkto vendime nuk u pajtuanm nga mjaft personalitete ts, por sidomos tregtart ektort pasi nisn shtetzi-

iprmarrjeve, sipas modelitav, model i cili fillimisht u b

n shtypin e kohs, madje uan dhe konferenca t veantaopagandimin e ktij modeliionalizmit t siprmarrjeve

pas u quajt shtetzim.o vendime hasn mos-eshje politike edhe bren-rontit, ndrsa nisn tshtohen nga grupimet elitike. Kto grupime, nisurodeli perndimor i orga-t institucioneve t shtetit,

zuan miratimin e ligjit przimin dhe themelimin e

zatave dhe shoqrive t

me, t vitit 1945.ojat e themelimit dhe timit t ktyre grupimeve sie, jan vlersuar se do t

papritura dhe vendimtaren e vendit.hja e Qeveris shqiptareunikua Enver Hoxhs nga

sit aleate anglo-ameri- Tiran m 10 nntor 1945,Bashkimi, 17 nntor 1945., n klimn parazgjed- vitit 1945 (2 dhjetor) dhees s njohjes s qeveris

are, n muajin prill, nnandimin e anglezeve, tr njohjen e qeveris kishinj kusht, at t zhvillimitdhjeve t lira n Shqipri,primtarin nj grupacion iik, i prbr nga element tpromentuar me pushtue-t Lufts s D t Botrore,

Procesi hetimor ndaj antarve t organizats opozitare BashkimDemokratik sht zhvilluar nga Seksioni i Mbrojtjes s Populli

M posht, botojm nj pjesq lidhet me traktin, ku ky grupimiu bnte thirrje shqiptarve pr tbojkotuar zgjedhjet e 45-s, dukeiu shpjeguar ishte ky regjim, dheat far m pas do t ndodhte.

***Procesi hetimor ndaj antarve

t organizats opozitare Bash-kimi Demokratik sht zhvilluarnga Seksioni i Mbrojtjes s Po-pullit (Sigurimi i shtetit) prve

dokumenteve t prodhuara ngaky proces, ky seksion ka zhvilluarnj operacion t veant prgjimit subjekteve t Organizats, dukefilluar me Sami eribashin etj..

Mjaft dokumente t siguru-ara n rrug operative kan shr-byer si piknisje pr mbledhjen eprovave fillimisht dhe prpuni-min e nj strategjie agjenturorepr zbulimin dhe parandalimine aktivitetit t organizats Bash-kimi Demokratik. Disa dokumentesekrete t organizats si trakte dheletrkmbime kan rn n dor tSigurimit, n antn e arrestimit tantarve t opozits.

Trakte, Bashkimi

Demokratik.

Trakti pa dat sht nj kopjen daktilografim, pjes e dosjeshetimore e organizats Bashkimi

Demokratik. Prmbajtja e traktisht nj thirrje pr bojkotim tzgjedhjeve t 2 dhjetorit 1945.

Shqiptar pr (nuk kndohet[AMPB, F.1 Hetimor-Gjyqsod.1081, fl.227]

Koha e zgjedhjeve afroi kukombi i jon do t hyj fell ndnkthetrat e Komunistave.

Popull Shqiptar: Krent e sotshm tradhtuan gjakun e dshmorve harron sakrificat e bamprej teje, shkeln idealin pr t

cilin u ba lufta, sot nderme po sundon diktatura e hekurt e nji klikq ngrohu kolltuqet n Tiran mbnjeriun tand dhe harroi vendimiq sht.

Popull Shqiptar: A nuk shef msyt e tuej dallaverat e ndryshmq po luhen mbi kurrizin tand tkputun dhe mizoriet e shumtq t kan kapllue ndn maskn ksaj demokracie t ndyt?

Popull shqiptar: Ku e ke sonderin tand, gjan ma t shtrejtdhe ma t vlefshm pr t ciln dikur ishte kryelart?

Ushtar: E bijt e vendit, pasardhsit e Sknder beut, t Naimi

t Vretos, t Vaso Pashs, luftjuaj pes vjeare pr Shqipri demokratike u shkel. Shokt tuej tmalit ato q fliteshin dhe shajshiburokracin e teprueme, luksinshpenzimet t t bam n kurri

si ishte udhzimi i aleatve.Ndr iniciatort e ktij gru-

pimi ishin intelektualt e afrt memisionin anglez si Kio Xhonga,Avdulla Mua, Shaban Balla, NikoBeo, Hivzi Golja, Llazi Posti, tcilt u vun n lidhje me koordina-torin e grupit t rezistencs, Samieribashi, me element t prjash-tuar nga Fronti, si ish-ministrin earsimit Gjergj Kokoshi dhe grupinsocial-demokrat t prfaqsuarnga Musin Kokalari, gjithashtuata prfshin n Komitetin inicia-tor t krijuar n pranver t vitit1945 edhe Qenan Dibrn, ekspo-nent i njohur i Partis s Legalitetitpor edhe si intelektual dhe si juristi njohur q kishte kryer Fakultetine Drejtsis, n Paris.

Vendimi i bashkimit t grupevepolitike n Organizatn BashkimiDemokratik ara z edh eve t 2

Opozita e par shqiptare,

Bashkimi Demokratik, pr

her t par n nj botim

t plot t Institutit t

Studimit t Krimeve dhe

Pasojave t Komunizmit,

Bashkimi demokratik

shqiptar 1946, me akte

gjyqsore politike, gjatkomunizmit n Shqipri,

dosjer dhe dshmi t pr-

gatitur nga Leka Ndoja


11/16


Ky grupim iu bnte thirrje shqiptarve pr t bojkotuar zgjedhjet e 45-s,duke iu shpjeguar ishte ky regjim, dhe at far m pas do t ndodhte

q prve fjatorve jan mbushdhe me t pafajshm.

Sot m shum se kurrAsnji pr votimeAsnji pr Qeveri KomunisteAsnji kundra AtdheutT gjith pr Liri fjale, mendimi

opozit. Pr Demokraci.Vllazn shqiptar: Sado q t

thon komunistat se qeverija unjoft, kjo n pikpamje politiket tyre nuk luen asnj rol, mbasikjo njoftje nga Aleatt ton sht

bam me qllim se njifet Shqiprijadhe jo Regjimi e me kt rast shtnjoft administrate Provizore, kjogja asapak nuk na dshpron porna gzon se njifet para bots Atd-heu yn, se ndryshe coptohet prejgrekve dhe serbve. Mos tuteniaspak kundrejt pallavrave t tyrepse nuk munden me detyrue pop-ullin me votue pr kta.

Sot Nacionalizmi sht mt nalt dhe sht prforcue mashum se kurr, pse bota sht mene dhe jo me rebelat.

Trakti i mposhtm sht shty-pur dhe shprndar m 2 dhjetor1945, ditn e zgjedhjeve caktuar

nga Qeveria e Prkohshme. Kytekst trakti i atribuar n gjyq HasanKalas, n daktiloshkrim shtarkivuar n dosjen hetimore tTalat Drinit (AMPB, F.1. Hetimor-Gjyqsor, D.1081 fl.263. )

Vllazn shqiptar

28 nandur 1945

Sot n kt dit t shejt ka ardhkoha q t gjith t bashkohemidhe tja heqim maskn armiqve tkombit, q na kan pushtue vatrattona, dhe po na ojn n gremin.

partia komuniste q sot shtn fuqi me terror si e dini t gjithnuk sht gj tjetr prve se njvegl e verbr e Imperializmit sl-lav. Kjo parti q mbretnon sot nShqipni, sikundr e shiti Kosovn,

ka me ja dorzue Titos shumshpejt edhe krejt Shqipnin.

Na prket ne popullit dhe pa-triotve t vrtet q e dashurojnkt vend me sinqeritet t duhur,q ta shptojm atdheun nga kjofatkeqsi e madhe q ka qen sot.

M qen se ktu po trumbe-tohet se gjoja ka shum koh seka liri fjale dhe propagande, junjoftojm q t gjith s bashkut drejtohemi n misionet Aleatedhe t krkojm prej tyre ndrhyr-jen pr shtymjen e zgjedhjeve, prme i tregue bots mbar se ktuka nj Opozit t fort q sht ngjndje t prmbledh rreth sajshumicn drrmuese t popullitshqiptar, dhe ka formue pr ktqllim Koalicionin e partive metendenca Demokratike (Partiamonarkiste, socialiste, demokratedhe a o e Rezistencs .

popullit, sot q zun kolltuqet juarruan, juve gjakun tuej e vadittdo an t Shqipris.

Ndrsa parja derdhet kot ndrejfe dhe vallzime ndrsa pallatetu mbretnon lluksi dhe rehatijaalohen n gzime, populli i dje-un, katundar pa shtpi e votr,mija pa buk, juve ju kan stru-

un ndr gazerma me nji copuk t that.

Ku sht drejtsia, ku sht fjaladhanun, ku sht miqsija m

eatt e Mdhej.Po bahen konferenca, mbled-

e ku ato goditn.Mbahen fjalime se neve do t

ftojm kundra Anglo-amerika-ve. Ato q tradhtuen s pari po-ullin, s dyti duen me tradhtueiqt e Kombit tonm flamur-rt e Demokracive t vrteta. Kuht Kosova shqiptare? Kosova e

ajram Currit? Apo ju shit Titos,he burrat e dheut u masakruanhe sot prej frike e tmerri po jetojndr male, luftojn pr liri. Karta etllantikut u shkel.

Koha e zgjedhjeve afroi. Sabo-ni. Bni Apozita. Mos votoni ku

r njerzit e frontit t ekzistencsShqipris sht n rrezik, sit hadio Londrs.

Ushtar: Sot q populli vuenrej urije, sot q ndihmat arrijnnuk shprndahen, sot q burgjet

LIBRI

Diplomati dhe shkrimtari francez, baroni Zhyl Aleksandr Tdor Dgran (Jules Alexandre Thodore Degrand, 1844-19lindi n Paris dhe punoi pr shrbimin e jashtm francez. N v1874 ishte kancelar i konsullats franceze n Galati t Rumanis

Atje bashkpunoi n vitin tjetr me konsullin dhe arkeologamator, Sharl Shampuazo (Charles Champoiseau, 1830-1909) i dhjet vjet m par kishte zbuluar statujn e Fitores FluturakeSamotraqis e cila ndodhet n muzeun e Luvrit.

Me 20 mars 1880, Dgrani u transferua n legatn francezeBukureshtit dhe n vitin 1882 ishte zvendskonsull n Konstan

N vitet 1893-1899, baroni Dgran ishte konsulli francez i Shdrs. Ai ishte tepr i interesuar pr historin e rajonit, n veanti parahistorin dhe kohn antike dhe vizitoi kalat, kishat mesjet

dhe grmime, duke shnuar far pa dhe msoi nga njerzit q takDy vjet pas largimit t tij nga Shqipria, botoi librin Souven

de la Haute-Albanie (Kujtime nga Shqipria e Eprm), Paris 19nj udhprshkrim i mirdokumentuar i Veriut t Shqipris, shum fotografi t jashtzakonshme. Objektet q gjeti n nekrolin e kalas s Dalmacs dhe n varret ilire t Komanit ndodhenn Muzeun Kombtar t Antikiteteve n San Zherman an Le (SaGermain en Laye) pran Parisit. Baroni Aleksandr Dgran u vros n Karkason (Carcassonnne). Fotografit e ktij koleksioni jamarr nga libri i lartprmendur.

Fotot e rralla t baronit franceShqipria n vitet 1890


12/16


hndet

a veprimet q

shkatrrojneshkateshkat jan dy organe nformn e kokrrs s gro-shs, secila ka nj prmasshtit normal dhe ndod-sht kafazit t secils an

ylls kurrizore. do ditt filtrojn disa lutra urin,

dhe lngjet e teprta pr taluar mbeturinat n gjak.t e mbajn nivelin e elek-t qndrueshm dhe prod-hormone q ndihmojn nmin e presionit t gjakut,dhimin e qelizave t kuqe

bajn kockat e forta.hkat e shndetshme jan vi-r shndetin e prgjithshmit. Shpesh dmtimi i vesh-und t mos vihet re, kshtu e rndsishme q t mer-

asa pr t siguruar veshkadetshme. Ja dhe nj list ee t zakonshme q munde kuptoni por q ushtrojn

n veshkave dhe kjo mund tdmtim serioz t veshkave.nuk pim

ftueshm uj

nga funksionet e rnd-t veshkave sht filtrimi

dhe shmangja e toksinavebetjeve. Kur nuk pim mjaf-m uj, kto toksina dhenisin e akumulohen, duke

uar kshtu dme serioze.konsumojm

p tej mase

pi ka nevoj pr sodium prsionuar normalisht, por so-i teprt mund t shkaktojShum njerz konsumojn

se krip, dhe kjo rrit presio-jakut dhe ushtron presionshkave.konsumojm

m sheqer

dimet tregojn se njerzit

nuk duhetbuzoni memin

Gjumi i pamjaftueshm ka efekte negative nshndet, veanrisht at t zemrs. Nj stu-dim i publikuar n revistn Hipertension, ngrealarmin n mnyr t veant pr ata q punojn

natn. N funksion t studimit, vullnetart janndar n dy grupe dhe pr nj jav kan fjeturvetm 5 or gjum, gjysma e tyre gjat dits dhegjysma tjetr gjat nats.

Gjat eksperimentit, ata kan matur pre-sionin e gjakut, ritmin e zemrs, intervalet ngarrahja n rrahje dhe nivelet e hormonit t stresit.N prfundim t testeve u pa se presioni i gjakut

kishte mbetur i qndrueshm, por ritmi i rrahjevishte shtuar te t gjith personat q morn pjesn studim. N grupin q kishte fjetur vetm gjatdits, nivelet e hormonit t stresit ishin m t

larta, ndrsa ritmi i rrahjeve t zemrs binte gjatkohs q ishin zgjuar.Ulja e ritmit t rrahjeve tzemrs konsiderohet nj tregues i rrezikut kadiovaskular, kan thn studiuesit.

Por sinjalet m alarmante jan vzhguar gjatfazs s gjumit, gjat t cils presioni dhe ritmizemrs bien dhe lejojn rigjenerimin e muskulit t zemrs.

hs, pirja e teprt e kafes mund toj n dmtimin e veshkave.

Konsumi i tepr

i proteinave shtazore

Konsumimi i teprt i protein-ave shtazore, kryesisht mishi, rrit

q konsumojn shum sheqergjat dits ka m t ngjar t kenprobleme me urinn e tyre. Pro-teinat n urin jan nj shenj ehershme q tregon se veshka nukpo funksionon ashtu si duhet.

Kur e mbajm urinn

jo mund t tinglloj e udit-shme, por gjithkush e bn. Nevojapr t urinuar zakonisht vjen gjatnuk udhtimi me makin, kur ko-munikojm me celular etj. Mbajt-ja e urins rregullisht rrit presionindhe kjo mund t shkaktoj gurn veshka. sht mir ta dgjojmnatyrn kur na thrret.

Kur kemi deite t

vitaminave dhe mineraleve

T ushqyerit shndetshmsht e rndsishme pr shn-detin e prgjithshm, prfshirdhe veshkat. Ekzistojn shumdefiite q mund t rrisin rrezikun

gurve n veshka, si vitamina B6dhe magnezi.

Kur konsumojm tepr kafe

Kafeina rrit presionin e gjakutduke shtuar presion t teprt nveshka, njjt si kripa. Prgjat ko-

ngarkesn metabolike t veshkave. Sa m shum q konsumohen proteina shtazore, aq mshum edhe veshkat duhet t punojn, dhe kjo shkakton presioq mund t oj n dmtimin veshkave.

Kur nuk em mjaftueshmMungesa kronike e gjumit lid

het me nj sr problemesh shndetsore, prfshir smundjen veshkave. Gjat gjumit trupi funksionon duke riparuar indet e veshkave q mund t jen dmtuarkshtu q mungesa e gjumit e bt vshtir shrimin.

Abuzimi me ilaet

Marrje e teprt e ilaeve apantibiotikve t ndryshm kefekte ansore, ndonjher shumserioze. Marrja e teprt e ilaeve tndryshme mund t dmtoj rndveshkat dhe mlin.

Pirja e teprt e alkoolit

Shumica e njerzve e shijojnnj got ver ose nj birr, pr mshum se nj got disa her n ditmund t rris rrezikun e dmtimt veshkave. Alkooli ushtron presion n veshka dhe n mli.

infeksionet

Pse nuk duhet t nxitoni n kryerjen e puns?

Dihet q zvarritjet pr t mos kryer nj punnuk jan produktive por as nxitimi nuksht i till, apo t paktn prpjekja pr t brdika shpejt, e q quajmt prfunduar.

Shum prej nesh nxito-hen sepse ne vazhdimishtprpiqemi ti shnojm sit prfunduara detyrat,thjesht pr t lehtsuarveten ton ndaj memoriess puns. Por, kjo nuk sht

dika e mir Sa shpeshkeni nxituar pr t prfun-duar dika,e i jeni kthyerkorrigjimit dhe rregullimitt gabimeve ? A trajtoni zakonisht n fillim prob-lemet e lehta n listn e detyrave tuaja, apo i kush-

toni ort tuaja kulmore detyrave m t mdha?A keni kaluar ndonjher nj dit t tr duke

iu prgjigjur email-ve, pr ta gjetur veten n 17:00mbasdite ndrsa nuk kenibr asnj pun t vrtet?

Ndrsa nxitoni pr tprfunduar dika fardolloj gjje humbisni kohnq iu duhet ti ktheheni sr-ish dhe ta rishikoni, si dheenergjin pr ta shfrytzuardiku tjetr.

N vend qe t jeni t eturpr ti kryer gjrat shpejt,prqndrohuni n kryerjene detyrave t duhura me

ngadal dhe me m shum prqendrim pr t ar-ritur efikasitetin e krkuar.


13/16


letrsi

Tregimi pr baban tim

Pr burrat e malit kur me fliste babai, asgj nuk i besoja. Mene kishin lodhur punt e dits ose ishte zn me perndit e prr

Ndjes past babai im, do gjndryshe e kuptonte dhe kurrnuk munda ta bindja se nuk

ht ashtu. Ai vetm ngrinte dorn dheoshte: Ti je i vogl, or bir! Si vettima

hkputej nga shtpia. Dilte dikund nreg t Erenikut dhe kthehej n mbrmjeon. Ulej i mbrami rreth sofrs. Nnaastaj mblidhte trohat, pastronte dhomnhe vendoste sofrn n vend t vet. Babai afrohej brrylash, m shikonte pakz i disponuar: Do t bindesh, or bir, se

nde je i vogl, por ather un do t jemkund n breg t Erenikut. Nna pasi eqte edhe trohn e fundit, ulej n ann

me t majt, merrte xhemperin dheazhdonte thurjen. Kt e bnte edhe pik t vers. Kushedi se do t silltemri. Un asgj nuk dija. Ose, aspak nukjepja rndsi lvizjeve t uditshme, qdodhnin rreth nesh.

Isha i vetmi fmij n familje dhe i vet-i q lexoja librat e fshehura nga babai, qkund i merrte dhe i vendoste n nj or-an druri. Ulej pran meje dhe m pyeste:nteresant? Me dhembshuri e shikoja.mrrolej. Brofte n kmb: Kurrgj nuk

tkan as kta!. Dyshimi i babait n gjith-

a, m kishte lodhur. Inatosesha ngan-her: sht kjo pun q baban tim nukknaqte! M mundonte posarisht kura prsriste: Ti je i vogl, or bir. Edhe

brat, q mi sillte, nisi t mi shante. N touk kishte asgj pr mendjen e tij. Lexojabrat tinz dhe shikohesha m shpesh nasqyr. A ishte vrtet ajo q ma thoshteabai se un isha ende fmij?

Nj mbrmje u ul pran meje e m thaT mir jan kta libra, por Dhe nisi

m fliste pr jetn e tij nga ditt e ka-akllekut, pastaj pr at q kishte ndod-ur m von n nj far krahine q quhejrenic. E shikoja me sy t hapur dhe doal t tij e kaprdija. Ajo q thoshte me trtet ishte m tronditse se ajo q lexoja

libra. Njher tjetr m pat treguar pr djal t kushririt. Djal m t bukurm trim se ai nuk kishte pasur Gjakova,oshte. Rrugs s largt ishte nisur ai njt. I kishin than se shkonin ta shtyjnmikun. Male e gryka kishte kaluar, sioshte babai. Larg atje, n nj vend, qthnkan Tivar, ua kishin zn pritn.shte ndodhur ajo q nuk dshironte ta thoshte. Aty ndalej dhe ofshante. Ia

hikoja syt e errt si i vizllonin nga lott.shte zn n goj, pastaj do fshatra t

erizajit, ku shpesh kishte shkuar pregti dhe nga e kishte vazhduar udhnr n Shkup: Tok e madhe jemi ne, orr. Por kurr nuk i harroi Tabjet e Pejs.j vlla i tij tr natn e kishte kaluar n

pus uji pas zjarrit t madh q e kishteapluar burgun. I gjori kishte arritur thptonte, por temperatura pas nj javekishte korrur. Me zhig ishte ndar ngao bot. E fejuara e tij ishte nisur pr nnadoll. Na kishte mbledhur babai kok

ishte shtruar puns s vet. Pas dyzetetetorve i kishte thn: Ke dy dit afat! Akupton? Pushkn e dua!

Prap natn npr bor ishte kthyerbabai n kmish e brek i rrahur dhe iprgjakur: I pari e kisha par un nprdritare, pastaj nna kishte vrapuar pasmeje n oborr. M kujtohet e gjora, kishtenxjerr nj klithm. Babai ishte ngriturnga toka, duke u mbajtur n mua dhe n-nn e kishte shikuar rrept, shenj t mosnxjerr m z. Kishim hyr n shtpi dukee mbajtur njri-tjetrin.

Pas nj jave babai e kishte elur gojntek pinte aj, i mbshtjell n lkur bag-

tie, i kishte thn nns: patjetr duhet tagjejm nj pushk, ose nuk do t na mbetetnishani. Kishin br dert tr natn. Mn fund kishin vendosur ta shesin lopndhe babai t dal tek ardhacakt pr tabler pushkn. Ditn e tregut e kishtemarr lopn pr kapistr dhe ishte nisurrrugs prpjet. Te dera dola me nnn, ecila m bindi se babai ate e drgonte te njfqinj pr nja disa dit. Pas tri orsh ishtekthyer. Ndrkaq, pasdite kishte marr ud-hn tek ardhacakt. Pyetje pas pyetjeje,e kishte gjetur t mallkuarn. Nj byth-kuq ia kishte gjetur pr t cilin m vonkishte msuar se ishte kushriri i Stevanit.Ditn, kur duhet ta kthente manxerren, ekishte futur n nj thes dhe ia kishte dr-

guar n zyr atij q nuk e njihte m. Apo e sheh i kishte thn bukshkali nedim se ti ke pasur pushk. Babai kishteprshpritur vetm: M vrau buka ime.Sapo kishte br t dal, Stevani e kishtendaluar: M njeh?. Babai e kishte shi-kuar uditshm, dhe nuk di se si syt iishin prqndruar n yllin e tij, i cili nbebzat e mjegulluara, sa il e mbyll syt,ishte zbehur dhe kishte thn preras:Kurr nuk t kam par, as nuk dshi-roj t t shoh m. M von babai kishtetreguar se ajo pushk ishte shitur disaher. Nga ajo nat kur e kishin marr nkmish e brek, nuk besonte n asgj m.

Shkoja n shkoll nj dit, dhe pranmeje kaloi nj i nnabratit, t cilin e njih-

ja mir. Pr kapistr mbante lopn ton. Eshikova gjat dhe u ktheva n shtpi dukeqar pse babai nuk e sillte larn. Nnabnte mos t m qetsonte, bile makujtoi natn e dimrit kur kishim mbeturqyqe vetm n shtpi un dhe ajo. E vurakokn n prehr t saj. Me fatin u pajtovadhe m vinte turp t dnesja pr dika qishte humbur prgjithmon.

Babai kishte zn t dilte m shpeshtek bregu i Erenikut. Kishte vepruarkshtu edhe pas dy vjetsh. Rreth Arss Madhe ishte sjell, duke pir du-han Tarabosh.Ishte ndalur pakz mvon nn hijen e plepave, e kishte ngri-tur kokn kah qielli dhe kishte qeshurme t madhe. Nj vrap kishte br dhe

ishte ulur nn hije t plepave. Disa her ikishte rn toks me shuplak: E imja je,e imja je! Pushkn le ta bjn top. Ishtengritur, duke buzqeshur. Si tregonin ka-limtart e rastit, q e kishin par pr hert fundit. Pasi ishte sjell edhe nja dy

pr kok: Ikin njerzit, por ne ktu do tvdesim. Kur lodhej, Babai tek shpalostelibrin e tij t pashkruar edhe pr ndodhite tjera. I thosha me nj dhembje: Kjo kandodhur moti, ore baba. Nuk do t ndod-h m. Dhe prap ia lexoja nj poezi t Lu-igj Gurakuqit. Ai m shikonte n gaz, miputhte kaurrelat dhe dilte frym. Shkon-te me ca shok te Ara e Madhe. Po bninatje, kurr nuk msova gj.

Nj nat dimri gjumi i par sa nakishte marr, na zgjoi krism e fortn der t oborrit. Babai kishte daln kmish e brek dhe u kthye pasdy netsh. Kmish e brek i kishte t

pluhrosura e t prgjakura, n ca vendet shqyera. As nna, as un nj fjal nukia tham. E shikonim dhe na shikonte sii humbur. Posht e lart vraponte nprshtpi. Kur ram t flem, ia kisha partrupin plot vija t vrrugta. kishte ndod-hur me babain tim gjat dy netve, q nakishte ln memec n shtpi; nuk dinteasnjri, as nuk guxonim ta pyetnim. Porbabai nuk mund t flinte. Dilte jashtn oborr, ndizte cigare pas cigare nndritn e hns. Un hipja n minder dhee shikoja npr dritare: rrinte pupqik.Zoti e di se pshpriste. Ndoshta lutej,por pak besonte n hyjni. Ku ta di unbnte. Nna m merrte ngryk. Psh-priste dika npr dhmb: Hajt drita

ime, do t bhet mir. Nuk i kemi lindurZotit me zor. Dhe bja gjumin me copa.Pas dy ditsh babai i kishte rrfyer n-

ns se ku kishte qen dhe kishte ndod-hur, pse ato vija t vrrugta ia mbshtillnintrupin e tij. Nna asgj nuk kishte thn,vetm e kishte shikuar trishtueshm. Si,thoshte m von nna, m s shumti emundonte pse e kishte ndihmuar nj farStevanin nga Shpuza. Para e gjat luftsme nemcin, dy her ia kishte shptuarlkurn ardhacakut. Kt e kishte br ibindur se ndihmonte nj njeri, q e kishteqitur udha kndejpari dhe q kishtepranuar t ndante gzimin e piklliminme vendasit. Kur kishin zbritur tantnga mali, sipas nns, Stevanin e kishin

nxjerr nga kasolla dhe e kishin mbshte-tur pr muri. Nuk dinte askush pse, posatij t madhit. Rastsisht babai, kishtekaluar aty pari, u kishte dal prpara dhei kishte lutur tia falin jetn. N bes t tije kishin lshuar. Hera e dyt: buz Drinitfshatart e kishin zn nj nat Stevanin,tek ua vidhte bagtin. Prap babai i kishtelutur tia falin kt poshtrsi, se nuk shti anve tona, ka nj bylyk fmij.

Mirpo, at nat dimri kur nkmish e brek babai kishte dal te dera,me arm iu kishte drejtuar Stevani. Ste-van, sht? kishte pyetur habitshm.Pas ca kthesave e kishin nxjerr nga xhipi.Ardhacaku me nj gjakftohtsi iu kishtedrejtuar: Kurr nuk t kam par shiftar,

as nuk m intereson t di se kush je, kohajon vjen. Baban e kishte futur n njdhom t errt dhe iu kishte krcnuar:Pse e fsheh pushkn? Shiftart t gjithkan arm.Babai me nj gaz t udit-shm e kishte shikuar birin e kurvs. Ky i

her rreth Ars s Madhe, e kishthur duqin e cigares dhe kisht rfytyr kah dheu i shkrift, gjer e g

Pr vdekjen e babait m lajmdikur von. Ora e katrt e msimitProfesori kujdestar iu kishte afrulaut t vet, i cili gjendej dy bangmeje. Kishin pshpritur dika. Kyngritur dhe ishte afruar afr mejkrahu m mori dhe m tha t shtek un n shtpi. Dika e uditshmishte dukur, as nuk besoja n dikabshme. U nism pa br z.

Pas dreke baban e nxoren t vnga shtpia. E bartnin katr sho

tij n krah. Ecnin rnd, me njmadhshtor. Asnjri nuk kishte prt ndrrohet. E bartn xhenazen Urs s Tabakve. Vet e vendosvet e varrosn. Mu afruan dhprqafuan, pastaj u zhduken Vall mos ishin ata t malsis qbetuar para flamurit nj mot? Vesveshi ishte pshpritur kjo ngjarjdit i kishte rn n vesh edhe Stei cili ishte vn n gjurm si languardhacakun nj nat e gjetn tpran nj vije uji. Me arm t kush e kishte qlluar. Mbet kjo enmegjithse pushteti ishte egrsuangjante nj kafshe t plagosur.

Pr burrat e malit kur me fliste

asgj nuk i besoja. Mendoja se e lodhur punt e dits ose ishte zperndit e prrallave. Qeshja meniste t m fliste pr ato gjra qasnj libr nuk i kishte shnuar e pritja: Moti kjo ka ndodhur, or bab

Kishin kaluar vite kur i zvarur tja hapat asfaltit t zi, q ishte lagjaku i demonstrantve. Ndonj kxhemper, krah setre ose kmish; ntrup pa jet, ant nxnsi e take tkishin mbetur t derdhura. Her padegjoheshin sirenat. N drejtim t hpuntort lanin me t madhe gjakthn nj fjal njerzit mbylleshinshtpia. Ishte shfaqur nj polic paraM kishte shar n gjuhn e vet. Ia

par dorn e tij kur e drejtoi kah Ora policore ende nuk ishte. N t xhades nga kapelja e tij ylli iu kduke cingruar disa her. Por ky ishi zbeht dhe kishte nj form tjetr

N shtpi sapo arrita Dreni mnj got uj dhe m tregoi se kishjar n Ulpian. E shikova gjat di mbylla syt i thash: Ti je i vobir. Do t msosh edhe shumkather kushedi se ku do t jem.

Pas nj jave shkova n Gjakovbreg t Erenikut krkoja varrin e M shoqronte dhe nj shok i fmijcili papritmas m tha: tu desht trassh n emr baban mes kaq varE shikova si n gjum. Asgj nuk i t

Vura buzn n gaz. Babai ishte gjamua dhe un nj fmij i keq. M tlonin ende fjalt e tij pr kokardn n kapeln partizane t Stevanit. Dbhej se aty diku i shihja syt e zgluar t babait tim...

ALI PODRIMJA


14/16


port

Sadiku ngre pesh zemrat kuqezi,Shqipria mposht Rumaninht ky goli i par i Shq-pris n nj kampionat

Europian, sht ky goli is par kuqezi nj nj kom-n madhor, Besojeni apo

mi fituar 1-0 me Rumanin,rls s Armando Sadikut ,llim t trett n grup dhende shpres q Shqipria tj endrrn e saj n kt eu- sht ky momenti kulmor

deshjeje ku Shqipria hyntegjegjshme se ky ishte shansit dhe i duhej vetm fitorja.

asi ka br zgjedhjet e tij,ht Cana por Ajeti n krahrajt, Migjen Basha n vend

elit para dyshes qndrojre tjes, Andi Lila n t djathtrish Sadiku basti kokfort

nit n sulm. Rumania rresh-me nj 4-2-3- sulmues, nibec i mbshtetur nga Popa,

u dhe Stanku. Drithruese sion momentet e himnit, t

ur n t lojtart. e kndonshqiptar safi dhe De Biasi.ria tenton ta nis agresiveimi sht i rumunve, sin-

ar nga Stanciu n minutne spe me nj goditje pr tur. dy minuta m von, tjetrv nga distanca kt herban , pret n dy koh Etrit

a, faull i Bashs q i kushtonin e verdh n t 6, ndrsauta m pas sht edhe njanciu mer nj goditje qen-

q gjen gati Berishn. n ton Ajeti n duelin me Alibecton harkimin befasues porkon jasht. Shqipria futet

n loj pas 20 minutashi par nga Basha q tenton distanc thuajse e pamun-sion perfekt i Shqipris nasist fantastik i Andi Lilsnjanin q me portn boshj,uhej t shtynte vetm topina gabon. e pabesueshme

a humbur, megjithat pr

shlluar m par ishte sin-r pozicion jasht loje. Gjith-lanasi n t 34 e tepron mse sa duhet me mbajtjen e

nuk duket aspak i knaqur gjest edhe De Biasi. Shq-ka marr frenat e lojs n

n t 34 Memushaj depr-kur n zon, driblon dheshtarin por Tatarusano

mbyllur mir hapsirn nn e par. Goditja e kndither m pas vjen me njskem t bukur t De Bi-or nuk sht n lartsin ealizimi i bashs. Shqipriahim m e rrezikshme dhe

nti magjik vjen n minutnrosim i Ledian Memushajtrcim magjik i Armando Sa-E gjith shqiptaria n km-agjike , fantastike t gjitha

pesh, t gjith n fest,

urimi

sht ky momenti q nj jet kemi

pritur, shikojeni si gzohen, her-onjt kuqezi, shikoni britmn eLils dhe shprthimin e t gjith,shijoni kt aksion fantastil penel-at e Memushajt me Sadikunq e

ka krkuar topin n shtylln e dyt

pr t nm lumturuar me ktshkputje. 1-0 Shqipria n avan-tazh me golin e par europian.Pjesa e dyt fillon me shqiprinsrish prpara, kundrsulm i bu-

kur n t 50 me Memushaj q shr-

ben srish pr Sadikunm, q nukarrin t kontrolloj si duhet dukelejurar rikuperimin e mbrojteskundrshtare. N t 58 De Biasi irezervon nj standin ovation duke

e zvendsuar me Bekim BalajnEdhe nj her protagonist me ktgoditje n minutn e 63 Memushaj, Tatarusanu bllokon n dy kohRumunt e kan t pamundur treagojn, e kot kjo goditje e Torzn t 69, n t 70 asist me

Documents

FRD 21 qershor.pdf