FRD 31 Maj.pdf

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

1/16

“Platforma e korrupsionit politik fillonme vjedhjen e votës së shqiptarëve”

adresa:

rruga “Abdi Toptani”,

Tiranëe-mail:

[email protected]

drejtor: Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

ÇMIMI: 30 LEKË

Gazetë informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 140. E martë, 31 maj 2016

Real Madrid“mbret’ i

Europës përtë 11-tën herënë histori

GazsjellësiTAP, projekti

transadriatik,Shqipëria ende

pa kuota gazi

SPORTAKTUALITET

Folk & ideologjisi u shndërruan

legjendatnë këngë për

partinë

LETËRSI

Masakra e klerikëve në vitin 1967. Si nxori jashtë ligjit PPSHbesimet fetare

DOSJE / DOKUMENT f. 10-11

f. 15 f. 13f. 6

Kompanitë me pagat

më të larta në Shqipëri

KONOMI f. 8-9

“Shteti” terroristi Magrebit

Nuk ka diskutim, që në gjithë këtë një shekull e cqë ka kaluar qysh nga krijimi ekzekutivit të parë shqiptapavarësisht nga sistemet qeverisëse, bujqësia ka qenë degmë e rëndësishme ekonomike nprodhimin kombëtar, ku së bashku me industrinë ushqimore kdhënë gjithnjë më shumë se 20të Prodhimit të Brendshëm Bruto. Nuk ka ndonjë sektor tjetër ekonomisë sonë...

Qeveria e re libiane dhe sfi

dat e saj të sigurisë ishin sfundi në qendër të diskutimevnë Vienë, lidhur me gjendjen nvendin e përshirë nga kaosi, qpas përmbysjes dhe vrasjes sMoamar Gadafi. Sekretari amerkan i Shtetit Kerri dhe ministriJashtëm italian ...

Bujqësiadhe siguriaushqimore

FOKUS

nga Gjon Kroi f.

nga Arben Karapici f.

NTERVISTË E KRYETARIT TË FRD, BAMIR TOPI DHËNË DJE PËR RADIO TELEVIZIONIN SHQIPTAR

Topi: Reforma po u lihet atyreqë e kanë sakatuar Drejtësinënë ditën e zgjedhjeve

SAMBLEJA REFORMA

“Drejtësia” nëngërç. S’ka datëpër mbledhjene komisionit,ngecin reformat

f. 7f. 7

Sa paguajnë kompanitë shtetërore dhe shoqëritë aksionere me kapital publik

NATO nëTiranë: Tërisim prezencën

ushtarake nëLindje të Europës

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

2/16

31 maj 2016 fryma e re 2

olitikë

opi: Reforma u lihet atyreë e kanë sakatuar Drejtësinëë ditën e zgjedhjeve

vistë e kryetarit të FRD, Bamir Topi dhënë dje për Radio Televizionin shqiptar

Historia ka treguar se duhet të jemi të vërtetë, substancialë në atë që duam të ndërtojmë. Në rast snuk mendojmë të ndërtojmë diçka për interesin e ditës së nesërme, Shqipëria s’do të ketë të ardhme

Topi cilat janë opsionet që ër të bërë një Reformë në si sa më funksionale?jemi shprehur, qoftë si for-

n politik, por dhe unë nëe ish kreut të shtetit, i ftuar

za për të dhënë mendiminhur me reformën në drejtësie jam shprehur shumë qa-rat nëse vështirësohen, janë

kak të mungesës së vullne-ik. Sot jemi në një kohë qëpër ekspertizë duhet vuaj-

kti që në Shqipëri prej vitesh

pranishëm komisionet ngami Evropian dhe Departa-i Shteteve të Bashkuara tëës, tregon se ne kemi qenëuar në ekspertizë. Fakti që

oni i Venecias është gjith-pranishëm do të thotë që

këpamja e teknikës ligjoreanë të kopsitura. Por ajo qëonë kemi pasur ne është njëagjykimi kur shprehim vull-olitik. Atë që kemi thënë, ajodh. Mendoj se për të shkuaratimin e një Reforme, edhehtet kur ka kontradiksion tëuri politik, jam i mendimitpet kuptim simbolikës që ka

di i Shqipërisë.rast se nuk ka konsensus,ilin jemi shprehur si nevojëosdoshmëri, sidomos përormë kaq të gjerë, atëherepatjetër që drafti që është

uar dhe çertifikuar ngaoni i Venecias të shkojë përuar në parlament. Më pas

ukshëm do dalin opsionete, pro dhe kundër, por jepetsëia që duke shfrytëzuar njëkushtetutës me kërkesën eën 28 deputetëve, pra 1/5 etë deputetëve të Kuvendit,

ohet pikërisht Kuvendit dheës Kushtetuese për të kaluar

Referendum.e e di e që ka vështirësi të njëtjetër, pasi vetë politika i kakëto. Madje kam rastin t’i

m prap vititi 2008 pasi ishinimet kushtetuese të atij viti

ato që bënë të mundur që gjithçkae rëndësishme që do ndodhë nëkëtë vend do të ketë domosdosh-mërisht pëlqimin e dy individëve.Siç ishin gjërat në 2008 ashtu janësërish në 2016.

Por, gjithsesi, unë mendoj sefutja në lojë me intensitet edhe efaktorit ndërkombëtar nga nevojapër të realizuar një Reformë që tëbëjë të mundur hapjen e negoci-atave, besoj se duhet të ketë njëkoshiencë tjetër politike. Jo ko-shienca e kundërshtimeve pa ar-

sye, e zvarritjeve pa arsye. Duhetpatjetër të bihet dakord. Fakti qëpalët kërkojnë të futen në termi-nologji të politikës tregon edhe njëherë se mendjen e kanë për ta ka-pur sistemin.

Ju duket arsye apo qëllimpër të kapur sistemin fakti që në parim po debatojnë konsesusinnë lidhje me emërimin arkitek-turës së sistemit të drejtësisë?

Unë nuk paragjykoj për të kalu-arën. Sepse ka shumë fjalë e fobiqë kjo reformë mund të krijojëmundësi që vetëm njerëzit që kanëpasur probleme në të kaluarën do

përballen me drejtësinë pasi do tëketë probleme në çdo moment.

Ajo që na intereson është ndërtimii arkitekturës së sistemit, kjo ështëmë e rëndësishme. Më pas, mendërtimin e sistemit duhet pat-

jetër një check up i të kaluarës të tëgjithë institucioneve, për të dhënënjë mësim të mirë për ata që do tëvijnë nesër.

Kjo do konsensus që të arri-het, apo jo?

Pikërisht ky është kontradik-sioni më i madh. Unë për këtëkam folur vite më parë, kur isha nëzyrën e kreut të shtetit. Këtu ven-

dimarrja shkon tek dy individë dheinstitucionet nuk merren në kon-sideratë. Fakti që u jepet prapë fuqidy individëve për të vendosur fatine reformës tregon që ne do kemiprobleme nesër dhe me çështjen e

latforma e korrupsionit politik fillon me vjedhjen

otës së shqiptarëve”

zgjedhjeve. Paradoksi më i madh,është që i është lënë kjo reformëkaq e rëndësishme atyre njerëzveqë korrupsionin e parë të madh, ekanë bërë ditën e zgjedhjeve.

Fakti që Parlamenti ka depu-tetë të cilët kanë hyrë me vota tëdeformuara, me vota të blera, jepmesazhe respektivisht për njëritjetrin. Ky është paradoksi i madh:Reforma në drejtësi i lihet pikër-isht atyre që e kanë mbytur dhesakatuar drejtësinë ditën e parë tëzgjedhjeve.

Dy individët janë kryeministriaktual dhe lideri i opozitës, apoish kryeministri?

Absolutisht, unë kam respektpër institucionet por dëshiroj të

jem realist në këtë situatë. Do për-dor të njëjtën gjuhë që kam përdor

në 2008 dhe sot më 2016. Që do tëthotë se edhe sot ata janë përsërilideri informal i PD, që në atë kohëishte kryeministër dhe lideri aktuali PS që tani është kryeministër. Kyështë një sistem bipolar, artificial

dhe në kushtet e pjekurisë politiktë Shqipërisë do të thotë: mjaft qnjë individ të mos dojë, asnjë ngproceset nuk realizohet. Ne, jempër hapjen e sistemit. Jemi për t

ndërtuar një arkitekturë sistemqë do të bëjë të mundur jo vetëmdrejtësinë e votës, gjë që do tthotë se paralelisht dhe me reformën zgjedhore duhet të shkohee të ndërtohen institucione pparagjykime.

Ne nuk do të arrijmë ndon jëherë të ndërtojmë një sistemdrejtësie të drejtë për të gjithë.

Mendoni se do mbetet zgjid

hje referendumi?

Jo, e para unë preferoj të shkohet në një konsensus paralamentar. Nëse ai dështon, patjetëduhen gjetur mekanizma për Ref

erendumin. Për hir të së vërtetëska shumë pengesa që të bëjhet mundur zgjidhja me ReferendumQë do të thotë se sërish kjo lloj poltike që ne e kemi pranuar të shkojnë këtë drejtim, duhet patjetër t

Paradoksi më i madh,

është që i është lënë

kjo reformë kaq e

rëndësishme atyrenjerëzve që korrupsionin

e parë të madh, e kanë

bërë ditën e zgjedhjeve.

Fakti që Parlamenti

ka deputetë të cilët

kanë hyrë me vota të

deformuara, me vota

të blera, jep mesazhe

respektivisht për

njëri tjetrin. Ky është

paradoksi i madh:

Reforma në drejtësi

i lihet pikërisht atyre

që e kanë mbytur dhe

sakatuar drejtësinë ditën

e parë të zgjedhjeve.

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

3/16


politikë “Kam bindjen se janë partnerët ata qorientojnë politikën shqiptare në këtë ref

Në një intervistë kreu i FRD u shpreh se Fry

Re Demokratike mbetet e mendimit që gji

e deformuar në Shqipëri fillon e zhvillohe

platformën e korrupsionit me votën e shqipta

Si gjithmonë, Reforma Zgjedhore bëhet në li

e kohës, duke dëshmuar arrogancë dhe

lajmërim për vjedhje të reja në votimet e ra

dërgjegjësohet dhe të bëjë hapinmadh. Pa një lloj marrëveshje

he konsensusi, vështirësitë do tënë të jashtëzakonshme.

Mendoni se do arrihet ndonjë kim politik?

Unë nuk arrij të kuptoj një poli-kë që nuk arrin të ulet për të dis-utuar, sepse i kemi bërë tabu këtooj takimesh. Madje kam eksperi-nca që edhe kur janë takuar, eanë bërë sa për të shkrepur foto-afinë e radhës para mediave. Por

ë fund fare nuk kanë prodhuardonjë gjë. Historia ka treguar seuhet të jemi të vërtetë, substan-alë në atë që duam të ndërtojmë.ë rast se nuk mendojmë të ndër-jmë diçka për interesin e ditës së

esërme, Shqipëria s’do të ketë tëdhme. Në rast se ne do të kemi

ë projeksion për të ardhmen ehqipërisë aty duhet ta gjejnë fa-n edhe politikanët. Nuk mund

shkojë Shqipëria dhe shoqëriahqiptare si peng i interesave prag-

atiste të liderve politikë.

Si po funksionon marrë veshjabashk ëqeversisë me koalicionin emajtë?

Se pari, ne më të majtët nuk jemi në koalicionin qeverisës.

Ne, kemi ndërtuar një koalicionpër pushtetin vendor. Për hir tësë vërtetës, është një komunikim

jashtëzakonisht i vakët. Kjo nukduhet kërkuar tek ne, por tek ataqë janë të veshur me shumë push-tet. Nuk kanë predispozicioninqë gjërat të shkojnë në të mirë tëqytetarit dhe të bashkëpunimitpër institucionet, që janë shumtë vakëta, mjaft të segmentuara.Me sa duket është një sindromë,një sëmundje që i kap gjithmonëpartitë e mëdha nëpër koalicione.Kanë shumë interes në momen-tin kur merren votat, por kanë pakose aspak interes kur vjen puna

më pas, për implementimin ekontratës. Këtu nuk është vetëmçështja e punësimit. Do të ishashumë i vogël në rast se do të men-doja një koalicion për të punësuarvetëm disa njerëz. Arsyeja mad-

FRD: Reforma zgjedhore në limit

e kohës, paralajmërim për vjedhtë reja në votimet e radhës Politika shqiptare, një politike arkaike që nuk u përgjigjet sfidave të Shqip

Ish-Presidenti dhe kreu i Frymës së Re De-mokratike, Bamir Topi, është shprehur në njëintervistë për gazetën “Panorama” se politikaka frikë nga Reforma në Drejtësi, ndaj po gjen alibipër ta sabotuar atë. Kreu i FRD-së vlerëson roline ambasadorëve Donald Lu e Romana Vlahutin nëfunksion të ndërtimit të një dialogu mes palëve,ndërkohë që thekson se paaftësia e klasës poli-tike për të gjetur dakordësi lidhet me ngjarje të sëshkuarës. Për pyetjen se Reforma në Drejtësi ështënë fazën finale, atë të miratimit të draftit të ndry-shimeve kushtetuese, por kur ende konsensusimungon dhe palët bëjnë deklarata në distancë,kreu i FRD-së, vlerëson se “arsyet nuk duhenkërkuar te paaftësia e politikës, por tek e kaluaradhe e tashmja e saj si aktore e menaxhimit të fond-eve e pasurive publike si dhe në çështje delikatepolitike me rrjedhoja dramatike, si p.sh. “Gërdeci”,“21 janari” etj. Tanimë nuk ka paqartësi. Palët janëshprehur dhe duken tendenca të qarta të sabotim-it të Reformës me pretekste absurde, pasi kërkohetvotim me 2/3-tat, kur të njëjtët aktorë zgjodhënPresidentin me 71 vota. Mbetet për të parë deri kurdo të mund të blofohet”.

Me tej për vlerësimin e punës që kanë bërëSHBA dhe BE, ambasadorët e tyre të cilët kanëpunuar më shumë se politikanët tanë për refor-mën, Topi ka thënë: “Kam bindjen se janë part-nerët ata që po e orientojnë politikën shqiptare nëkëtë reformë. Atë që dinë të bëjnë më mirë poli-tikanët shqiptarë është të prodhojnë “zhurmë” emjegull. Ajo tashmë ka fizionominë e një politikearkaike që nuk u përgjigjet sfidave të Shqipërisë.Me këtë sjellje kam bindjen që nuk do mund të

marrim ftesë për anëtarësim për një kohtivisht të gjatë. Roli i ambasadorëve është nputhje me vullnetin e vendeve që përfaqdhe mjaft impenjativ”.

Ndërkohë që politika është më pak e foktek Reforma Zgjedhore, e cila duket se do produkt në limitet e kohës, Topi është shppër qëndrimin konstant të FRD-së për këtëmë: “Po flitet për votim dhe numërim elek

por jo për thelbin, sistemin apo listat e hapukorrektimin e votës… Fryma Re Demokratqenë e mbetet e mendimit që gjithçka e defonë Shqipëri fillon e zhvillohet mbi platforkorrupsionit me votën e shqiptarëve. Si gjinë, Reforma Zgjedhore bëhet në limitet e duke dëshmuar arrogancë dhe paralajmërivjedhje të reja në votimet e radhës. Ne jemndryshime të rëndësishme si korrektimi komi votës, komisione jopolitike, lista të hapura

Jemi për të ndërtuar një

arkitekturë sistemi, që

do të bëjë të mundur jo

vetëm drejtësinë e votës,

cka do të thotë se duhet

të shkojë paralelisht dhe

me reformën zgjedhore,

por edhe pjesa tjetër për

të ndërtuar institucione pa paragjykime

hore e bashkëpunimit lokal ishteçështja e ndërtimit të një filozofietjetër për të adminstruar një push-tet, që është pushteti administrativi cili është marrë për qytetarët. Por

për të hyrë përtej asaj marrëveshje,duhet të themi se e kemi ndërtuarpër arsye më madhore: Për refor-mën e Kodit Zgjedhor, Reformëne Shtetit, ku FRD ka shumë poten-ciale intelektuale dhe politike qëmund të japin kontributin e tyre.Ne e kemi bërë publik opsionintonë, qoftë për Reformën në Dre-

jtësi, për Reformën Zgjedhore dhepër shumë gjëra të tjera që janë nëinteres për vendin.

Z. Topi a keni ftesë nga PD përt’u bërë pjesë e koalicionit të saj.Ka zëra se po bëhen negociata të fshehta?

Absolutisht jo. Unë ju sigurojqë në jetën time nuk kam bërëndonjëherë aleanca të fshehta,as negociata. Nuk ka kthesë. Nërast se ka ndonjë gjë, do ta bëj nëtë mirë të transparencës publike.

Së pari, kam detyrim me pësuesit dhe antarët e FrymësDemokratike dhe më pas mlikun. Pra nuk ka asnjë negtë fshehtë.

Do të ishit të gatshëm tëk ëpunonit me PD?

Çështja e politikës patjenis me një lloj predispoziciotë këmbyer mendime. Mad

jemi as në këtë fazë që të kedispozicion i cili duhet të jciprok. Sa kohë njeriu nuk e këtë predispozicion duhet racional për të mos humburnuk mund të aludohet dhe iluzione të humbura për bpunime që nuk vlejnë. Gjne jemi të hapur, jam njerpur, kam eksperiencë politigjitha tezat dhe propoziemetike tonat i kemi bërë tra

ente përpara publikut. Por çështjet s’janë ashtu siç i theNë secilin bashkëpunim mpjesa racionale dhe shihet ini partive që përfaqësojmë sinteresi i publikut.

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

4/16


okus

nga Arben KARAPICI

Për të ndalur

zgjerimin e të

uajturit “shteti

ik” në rajonin

agrebit, SHBA

o planifikojnë

dërtojnë edhebazë avionësh

elekomanduar

në kufirin me

në. Me avionët

elekomanduar

t e Bashkuara

synojnë të

eminojnë “një

ë e panjohur”

në strategjinë

amerikane të

antiterrorizmit

“Shteti” terrorist i MagrebitQeveria e re libiane dhe sfidate saj të sigurisë ishin së fundinë qendër të diskutimeve në Vienë, lidhur me gjendjen në vendin epërshirë nga kaosi, që pas përmbysjesdhe vrasjes së Moamar Gadafi. Sekreta-ri amerikan i Shtetit Kerri dhe ministrii Jashtëm italian Xhentiloni drejtuankëto bisedime me objektiv mbështetjene Qeverisë së Marrëveshjes Kombëtareqë shpresohet të bashkojë Libinë. Qe-veria, që njihet nga komuniteti ndër-kombëtar, po përballet me sfida ngafraksionet rivale,po sfidohet gjithashtu

nga ekstremistë të Shtetit Islamik qëkanë krijuar një bazë në qytetin qen-dror të Sirtes dhe e kanë përdorur atëpër të ndërmarrë sulme në Tunizinëfqinje. Edhe në takimin e AsamblesëParlamentare të aleancës atlantike nëTiranë udiskutua për këto sfida të si-gurisë dhe parlamentarët ranë dakord,se ISIS është problem madhor për Li-binë dhe për rajonin magrebin dhekërcënim për sigurinë në Europë.

Lufta e grupeve xhihadiste për sun-dimin e tyre në Tunizi dhe lufta e gjatëcivile në Libi me të njëjtat motive ndiki-mi po përcillen me shqetësim për shkaktë rrezikut të zgjerimit të ISIS në ven-det fqinje afrikanoveriore, që gruponrajoni i gjerë i Magrebit. Shqetësimiështë real jo vetëm për vendet e NATOdhe të Bashkimit Europian. Policia

spanjolle arrestoi së fundi dy persona,“aktivistë të një celule xhihadiste”, tëcilët veprojnë në vendin iberik. Dy tërinj me kombësi marokene, rezidentëtë ligjshëm në Spanjë, njëri 32 vjeç nëMataro dhe tjetra grua 19 vjeçe në Ka-naria, kishin bërë kërcënime për akteterroriste ndaj Spanjës dhe Francës, siçthuhet në një komunikatë e ministrisësë brendshme në Madrid.

Në shtypin spanjoll arrestimi dymagrebinëve u përshëndet gjerësisht.E përshëndeti edhe opinioni publik ivendit, por asgjë nuk të thotë, se siguriapublike nuk është në rrezik. Dhe të mosharrohet, të paktën 12 vetë u vranë nëTunizi, në aktin terrorist kundër trupaveelitë të gardës presidenciale. Dhe ISIS ekishte marrë menjëherë përgjegjësinë.Shpërthimi terrorist erdhi vetëm dhjetë

ditë pasi autoritetet kishin rritur nive-lin e sigurisë. Autoritetet tuniziane tësigurisë kishin njoftuar më parë edheshkatërrimin e një celule që po plani-fikonte sulme ndaj stacioneve policoredhe hoteleve në qytetin bregdetar Souse.

Industria e turizmit në Tunizi ështëgoditur keq prej 2015-ës nga sulmet vra-stare terroriste. Është rasti të kujtohet,se nga zjarri i hapur në një hotel luksoznë Souse qershorin e kaluar u vranë38 pushues, kryesisht turistë të huaj.Në mars, një sulm i ekstremistëve nëmuzeun e famshëm Bardo të Tunizisëvrau mizorisht 22 vetë. Sipas të njëjtapraktikash barbarie dhe terroriste,objekt goditje u bë hoteli me të huaj, nëqendrën e Bamako, kryeqyteti i Malit.Për të gjitha këto ekspertët thonë, se“Shteti Islamik” po i bën gjithnjë e mëshumë konkurrencë Al-Kaidës në Tuni-zi. Pas sulmeve terroriste si ai i qershoritnë qendrën turistike Souse, këto orga-nizata përpiqen të bëjnë sa më shumëpërkrahës ekstremistë radikalë. Pan-dalshëm, po e përhapin milicët “ShtetitIslamik” tmerrin në vendet afrikano-veriore. Katër të vrarë mbetën nga një

sulm vetvrasës në Egjipt. “Dëshmorëte xhihadit” e morën përgjegjësinë përvrasjen e një gjykatësi, dy policë dhenjë civil gjatë sulmit vetëvrasës në njëhotel të Sinait verior.

Pranimi këtyre sulmeve terroristenë Afrikën Veriore nga ana e ISIS le tëkuptohet, se lufta për pushtet mes dygrupeve konkurruese xhihadiste nërajon po bëhet sidomos e hapur nëTunizi. Disa grupe të tilla terroriste ki-shin shpallur luftë qeverisë tunizianeparase të shpallej i ashtuquajtur shteti Kalifatit në Siri dhe Irak. Dhe shteti

terrorist ka kohë që përpiqet të zerëvend në Tunizi. Ky vend konsiderohejmë parë si “një oaz qetësie” për turi-stët, ndërsa rajoni tani vlon në trazim.Ndryshe nga Algjeria, në Tunizi nukpat luftë qytetare mes ushtrisë dhe re-belëve. Ndryshe nga Egjipi dhe nga Li-bia, Tunizia e kaloi me pak probleme tëquajturën “pranverë arab e”, por, duhetthënë, se shumë rajone tuniziane janëtë pazhvilluara dhe nga këto rajonevijnë më shumë, se 3000 përkrahësit,që tani luftojnë dhe bëjnë terror përllogari të ISIS. Nga asnjë vend arab nukvijnë kaq shumë xhihadistë.

Megjithëkëtë, “Shteti” nuk kishtenjë bazë të gjerë në Tunizi. Shteti mon-stër ftoi në muajin mars mbështetësittë bënin betim për kalifatin. Në shumëvende afrikane grupet xhihadiste i janë

bashkuar formalisht organizatës ter-roriste. Një prej grupesh, “Muxhahe-dinët e Tunisit”, kontrollojnë tani njëprovincë dhe në Tunizi. Nga ana tjetër,organizata e Al-Kaedës ka qenë aktivenë Tunizi nga viti 2002. Kjo organizatëmori përgjegjësinë për sulmin e ishullit Xherba kur u vranë 19 turistë, mes tyre14 gjermanë. Më vonë në këtë territoru ngrit dhe një filial i ri me emrin “Al-Kaida Magrebine”. Këtu duket, se bënpjesë edhe brigada “Okba-Ibn-Nafaa”.

Shumë anëtarë të brigadës “OkbaIbn Nafaa” kanë ardhur nga grupi “An-sar al Sharia”, një organizatë që funksio-non në disa shtete arabe me themelue-sin Abu Lyad’hin, një njeri që ka luftuarnë Bosnje dhe Afganistan dhe organi-zator sulmit në ambasadën amerikanenë Tunis në vitin 2012. “Ansar al Sharia”

paraqitet dhe si një organizatë humani-tare. Nuk ka rëndësi cilit grup i përketnjë terrorist. Shumicën e grupimeve ilidh ideologjia terroriste dhe ndryshenga Libia, grupi në Tunizi e dinë mirëse nuk ka perspektivë për fitore ushta-rake ndaj shtetit. Prandaj qëllimi ështëngritja e celulave rezistenteqë të rri-tin influencën, veçmas në malësitë eHambit, në kufi me Algjerinë.

Sipas ekspertëve, qëllim afatgjatëështë përgatitja e një kryengritjeje dheterrenin ata po e krijojnë përmes sul-meve ndaj forcave të sigurisë dhe turi-stëve. Nëse turistët nuk do të vinin mënë Tunizi, gjendja ekonomike evenditme shumë varfëri përkeqësohet dhemë shumë. Kjo është llogaria që bëjnëterroristët.Edhe organizata tjetër “BokoHaram” që nënkupton se “edukimiperëndimor është mëkat” po synon tëkrijojë shtetin e vet terrorist. Ajo kryenvrasje kryesisht në Nigeri, por edheatentate në Kamerun dhe në Çad. Kavrarë mijëra njerëz gjatë viteve të fundit.“Boko Haram” u krijua në vitin 2002 nëMaiduguri, në kryeqytetin e shtetit Bor-no, në Nigerinë Veriore. Në marsin e vitit

2015 “Boko Haram” u bashkua me ISIS.Grupe të tjera ekstremiste, përshem-bull edhe në Sinai, i kanë shpallur be-snikërinë “shtetit” terrorist të Magrebit.Të gjitha këto dihen mirë në Uashingtondhe departamenti i Mbrojtjes njoftoi, senjë sulm ajror ka vrarë kreun urdhëruestë akteve terroriste në Libi. Që nga vrasjae kolonel Kadafit, Libia është e përfshirënë një luftë civile të gjatë dhe e vështirëdhe vendi rrezikohet nga shpërbërja ngazgjerimi i IS.

Presidenti Barak Obama i kaudhëzuar këshilltarët e tij të sigurisë

kombëtare “të hartojnë strategji përt’iu kundërvënë përpjekjeve të ShtetitIslamik” për shtrirjen e aktivitetit tëtyre në Libi dhe vende të tjera të Ma-grebit. Grupet terroriste në rajon popërpiqen të marrin në dorë frenat eekonomisë dhe imponojnë taksa përfinancim, siç ka vepruar më parë ISISdhe me të njëjtat ambicje si në Siri dheIrak. Për të frenuar këtë veprimtaripresidenti Obama theksoi se “Shtetet eBashkuara do të vazhdojnë t’u kundër-vihen” elementëve terroristë “në ven-det me qeverisje të kufizuar, ose tëdobët” si Libia, ku ISIS po përpiqet tëkrijojë baza të sigurta.

Kreu i Shtëpisë së Bardhë bëridhe “mea culpa” publike, kur la të kup-tohej se Uashingtoni kishte dështuarnë parashikimin e periudhës së post-

Gaddafit, që e zuri atë të papërgatitur.“Mendoj që ndërhyrja në Libi ishte njëveprimi i duhur, por dështimi në har-timin e një plani për atë, që ndodhidhe vazhdon pas rrëzimit të MuhamarGadafit, ndoshta është gabimi im më imadh”, tha Obama. Një lider botëror,si ai i SHBA, e di ç’është falja për çmi-min që po paguan siguria globale ngaveprimtaria terroriste e ISIS dhe di takërkojë faljen botërisht, siç bëri pre-sidenti në rrjetin më të ndjekur ame-rikan “Foks Njuz”. Madje, presidentiamerikan pranoi se ky ishte gabimi mëi madh i presidencës së tij, duke e lënëvendin në kaos.

Kaosi dhe dhuna janë gjëja më e za-konshme në Libi, ku milicët nga qyte-te të ndryshme dhe fise të ndryshmeluftojnë me njëri-tjetrin. Se sa i

përçarë është ky vend, e tregon edhefakti, se ka dy parlamente rivalizuese.Kryengritësit radikalë qeverisin prejgushtit 2014 në Tripoli, ndërsa par-lamenti i njohur ndërkombëtarisht udetyrua ta transferojë qendrën e tij nëTobruk, në lindje të vendit. Mungesa enjë udhëheqjeje politike qendrore nëLibi ka çuar në rritjen e mëtejshme tëekstremizmit dhe gjendja siç është i kadhënë të ashtuquajturit “Shteti Isla-mik” shanset për zgjerim. Sidoqoftënjë plan kombëtar për unitetin në Libindërmjetësuar nga OKB u miratuanë Romë, me përfaqësuesit e Kom-beve të Bashkuara, të BE, Bashkimit Afrikan dhe Lidhja Arabe, që arritënmarrëveshje me palët rivale libiane,por kjo ende nuk po jep shpresa përpaqe. Edhe Këshilli i Sigurimit e mira-toi marrëveshjen e ndërmjetësuar dhefuqizoi një rezolutë për dhënien fundtë luftës mes fraksioneve në Libi dhepër formimin e një qeverie uniteti si “evetmja përfaqësuese e Libisë”. Ndër-sa këto përpjekje diplomatike dukentë dështuara, SHBA po synojnë tashtrijnë luftën kundër ISIS me avionë

pa pilotë dhe në Libi.Triumfet e terroristëve në Libi fi

luan në tetorin 2014, në provincëverilindore të Darna-s, që në kohën diktatorit Gadaf, bastion i radikalizmekstremist, por edhe Sirte, vendlindje Gadafit. Edhe Sabrata, pranë kufirtunizian, është e pushtuar nga miliciterroriste e IS. Që

atëherë, shumë sulme terroriste nLibi organizohen dhe merren përsipënga IS. Pjesa më e madhe e ithtarëvtë terrorit në Libi kanë luftuar në Sirdhe Irak. Ata janë kthyer dhe kanë for

muar atë që ekspertët e quajnë “shtyla kurrizore” e terroristëve dhe e terrorizmit në Libi.

Shumica e tyre vijnë nga grupi mekstremist “Ansar al Sharia” dhe vajtjaluftëtarëve të IS në Libi vazhdon, sepsky vend është stacioni i parë i Afrikës s Veriut për terroristët, për t’u shtrirë pastaj në të gjithë Magrebin. IS-i ka marrtë gjitha kampet e trajnimit që ndodhenë lindje të vendit që në kohën e Gadafit dhe ka ndërtuar të reja. Procerekrutues, trajnimi, si dhe kontrabanda e armëve kalojnë nga Libia. Ndodkështu, sepse kufijtë me fqinjët jantë hapur. Kryeministri i Tunizisë Eideklaroi, se do të ngrihet një mur 16kilometra përgjatë kufirit me Libinëpër mbrojtur vendin nga ekstremistët.

Megjithë luftëtarët e shumtë ng

Tunizia, i vetëquajturi “shteti islamik” nuk ka bazë të fortë në TunizUdhëheqja e IS dëshiron ta ndryshojkëtë. Dhe duket, organizata terroristpo ia arrin të fitojë për vete një numëgjithnjë e më të madh të luftëtarëvnga vendet fqinje, në konkurrencë mgrupet e tjera “islamike”. Grupi algjerian “Xhund al Kalifa” është ndarë nggrupi terrorist i Al-Kaedës dhe i ështbetuar për besnikëri kryetarit terrorst të ISI Ebu Bekr el-Bagdadi. Edhe nMarok ekziston rreziku serioz, që IS tzërë vend, sepse Maroku është ndërkohë një vend kalimi për terroristënë rrugën e tyre drejtë Sirisë.

Për të ndalur zgjerimin e tvetëquajturit “shteti islamik” në ra jonin e Magrebit, Shtetet e Bashkuara po planifikojnë të ndërtojnë edh

një bazë avionësh të telekomanduanë kufirin me Libinë, siç njoftoi “UoStriit Xhornëll”, duke cituar zyrtarë tlartë të qeverisë amerikane. Me avionëe telekomanduar, Shtetet e Bashkuara synojnë të eleminojnë të quajturë“një njollë e panjohur” në strategjinamerikane të antiterrorizmit, ndërsUashingtoni e vështron organizatë(IS) si “kërcënim serioz”, tha zëdhënëi Pentagonit Peter Kuk. Prandaj SHBpo shqyrtojnë, sipas Kuk: “Jo vetëmopsionet ushtarake edhe një numëopsionesh të tjera”. Nuk përjashtoheqë avionët e telekomanduar amerikantë përdoren dhe për sulme, thuhet nnjë raport të Pentagonit dhe Shtetet Bashkuara të zgjeronin kështu ofensivën kundër shtetit terrorist. Deri tankoalicioni ndërkombëtar po vepron msulme nga ajri kundër grupit terrorinë Siri dhe Irak. Se me cilin vend afrikanoverior po bisedohet, për të ndërtuaedhe një bazë të avionëve të telekomanduar në kufi me Libinë, nuk ështbërë e ditur ende. Libia kufizohet mTunizinë, Algjerinë dhe Egjiptin, me Ngerinë, Çadin dhe me Sudanin.

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

5/16


fokus

nga Gjon KROI

Bujqësia është

shtylla kurrizore

e ekonomisë

shqiptare, de

facto dhe de jure.

Statistikisht ajo

përbën vetëm 20%të GDP, por ama

ka të punësuar

rreth gjysmën e

popullsisë.

Bujqësia dhe siguria ushqimoreNuk ka diskutim, që në tëgjithë këtë një shekull e ca,që ka kaluar qysh nga krijimii ekzekutivit të parë shqiptar, pavarë-sisht nga sistemet qeverisëse, bujqë-sia ka qenë dega më e rëndësishmeekonomike në prodhimin kombëtar,ku së bashku me industrinë ush-qimore ka dhënë gjithnjë më shumëse 20% të Prodhimit të BrendshëmBruto. Nuk ka ndonjë sektor tjetër tëekonomisë sonë, që mund të ketë më

shumë bazë krahasueshmërie dheproblematike në këtë periudhë tëgjatë kohore se sa bujqësia në Shq-ipëri. Kjo ka qënë arsyeja që popull-sia rurale ka dominuar vazhdimishtnë raport me popullsinë urbane.Konkretisht nga 90 për qind që kaqënë kjo pjesë e popullsisë deri nëvitet ’20 të shekullit të kaluar, ajozbriti në 65 për qind në fund të viteve‘90 dhe aktualisht, për herë të parëpërgjatë një shekulli, ajo zbriti nën50 për qind.

Qysh në vitin e zi 1913, kryemin-istri ynë i asaj kohe, Ismail Qemali, ukërkoi dy miqve të tij vjenezë, figuratë shquara të bujqësisë austriake t’ibënin një vlerësim studimor përzhvillimin e këtij sektori ekonomiknë vendin tonë. Dhe miqtë vjenezëi ofruan shqiptarit të madh një stu-dim voluminoz, në të cilin, nisuredhe nga kushtet klimaterike të ven-dit tonë e përcaktonin Shqipërinësi “një vend thellësisht bujqësor”.Por zhvillimet më të rëndësishmebujqësia shqiptare i ka njohur gjatëviteve të monizmit, për shkak të in-vestimeve të mëdha që ndërmorishteti i asaj periudhe në këtë sek-tor të rëndësishëm të ekonomisëkombëtare edhe per faktin se në atëkohë punohej sipas parimit: “Bujqë-

sia është çështje e të gjithë popullit”.Pati investime të shumta në shtimine fondit të tokës arë, pemtarisë, bleg-torisë, etj., e shoqëruar kjo me inves-timet kapitale në infrastrukturën ekullimit dhe të ujitjes, si dhe me ar-simimin e lartë profesional të kuadrittekniko-drejtues. Kësisoj u krijua njëtraditë e mirë pune dhe prodhimi nëkëtë sektor bazë të ekonomisë sonëkombëtare, aq sa mund të thuhet sebujqësia ka qënë një ndër të mirate pakta të atij sistemi problematik.Prodhimi bujqësor i asaj periudhe,shquhej veç të tjerash edhe për cilësi-në e lartë, gjë e cila e bënte atë 100 përqind të sigurt si ushqim për popul-

latën. Megjithatë, administratorët erinj që sollën në pushtet ndryshimetpolitike në fillim të viteve ’90, i kthy-en politikisht krahët bujqësisë, dukee çuar gjithëçka të trashëguar prejsaj gati drejt “zeros”. Në këto kushte,

përgjatë këtij njëçerek shekulli eko-nomi tregu, sektori i bujqësisë kambetur më i pazhvilluari, pse jo dhemë i paintegruari, ku shumica dër-rmuese e fermerëve shqiptarë vazh-dojnë të prodhojnë sipas mënyrës“secili për vete, Zoti për të gjithë”. Pondodh njëlloj si në periudhën e para46-ës, duke zhvilluar një prodhimmiks për nevojat e vetushqimit dhevetmbajtjes së familjes fshatare. Ngaana tjetër, paqartësia njëzetë e pesë

vjeçare në pronësinë e tokës, bën qëinvestimet private të jenë të pasig-urta dhe bankat t’mos kreditojnë nëfshat. Duke filluar nga ‘98-a e këtej,qysh nga mbyllja e BTA-së, të vetmesbankë të specializuar për bujqësinë,kreditimi i këtij sektori zë një peshëtë voglë të kredisë gjithësej, ndërsatreguesi i investimeve të huaja nëkëtë sektor është i papërfillshëm.Mostrajtimi bashkëkohor dhe nëpërputhje me kërkesat e ekonomisësë tregut i parcelizimit agrar që kri-

joi ligji 7501 është shkaku kryesor isituatës dramatike të krijuar në bu-

jqësi, ku ka ndodhur që në fillim tëviteve 2000, t’i jemi drejtuar impor-tit nga Maqedonia edhe për barin ethatë të blegtorisë. Raporti import-eksport në këtë sektor ka arritur nëmoment të caktuara deri në 11 me1 dhe vazhdon të mbetet përsëri ilartë. Dikur, në ekonominë e central-izuar, ne vetëm perime eksportonimmbi 100 mijë tonë në vit, ndërsa ngaeksporti i duhanit, buxhetit i shtetitfitonte çdo vit më shumë se 50 milio-në dollarë. Kurse sot ne shpenzojmëgati 500 milionë dollarë në vit për tëblerë në vendet fqinje fruta e perime,drith, vajëra ushqimor, sheqer, pijetë ndryshme, cigare, etj. Në vitet etranzicionit, politika e hapur ende

s’po arrin t’i japë zhvillimin e duhurtekniko-organizative bujqësisë shq-iptare, duke i bërë kështu të pavlerë

jo vetëm kushtet natyrore që ekzisto- jnë në këtë drejtim, por duke dobë-suar edhe traditën mijëravjeçare tëshqiptarit në fushën e bujqësisë. Epatolerueshme është rënia e peshëssë këtij sektori të rëndësishëm eko-nomik në strukturën e prodhimit tëpërgjithshëm kombëtar.

Aktualisht, zhvillimi i bujqësisëduke kryer reforma konkrete përbënpërveç të tjerash edhe një prej kapitu-

jve më kryesorë, që qeveria shqiptareduhet të përmbushë, në mënyrë që tëhapen plotësisht dyert për në Bash-

kimin Europian. Problemi shtrohet,se si do të veprohet në fazat e tjera tëkthesës, pas arritjes së barazimit im-port-eksport, për zhvillimin e mëte-

jshëm të prodhimit bujqësor, me qël-lim që edhe në këtë fushë, të bëhemi

pjesë e tregut rajonal e atij europian,duke prodhuar me standarte rig-oroze. Që të arrihen këto standarteduhen investime sipas përvojave mëtë mira që kanë aplikuar vendet ish-komuniste të Lindjes, të integruaratashmë në BE qysh në vitin 2004, sig-urisht pas krijimit të klimës së duhurpër tërheqjen e investitorëve të huajedhe në këtë sektor. Një midis shumëeksperiencave të mira në këtë dre-

jtim është ajo në Rumani e investi-

torëve francezë të para 15-20 vitesh.Të joshur nga perspektivat që ofrontehyrja e shpejtë e Rumanisë në Bash-kimin Europian dhe kushtet e mirapolitiko-natyrore të këtij vendi, njënumër i konsiderushëm investi-torësh francezë iu drejtuan në fundtë viteve ‘90 bujqësisë rumune, dukengritur aty ferma të ndryshme. Min-istri francez i Bujqësisë së asaj kohe,Heve Gaymand, gjatë vizitës së tij nëdisa prej këtyre fermave të vendosuranë rajonin e Prahovës, 100 km në veritë Bukureshtit iu drejtua të pranish-mëve me fjalët: “Kjo është një mënyrëshumë interesante dhe inteligjentepër të ndërtuar Europën”. Mesazhiqë duhet të nxirret në këtë rast ngakjo thënie politiko-diplomatike ka tëbëjë vetëm me reformat efektive qëduhen ndërmarrë në sektorin e bu-

jqësisë për t’i krijuar atij perspektivëne integrimit europian.

Bujqësia është shtylla kurrizore eekonomisë shqiptare, de facto dhe de

jure. Statistikisht ajo përbën vetëm20% të GDP, por ama ka të punësuarrreth gjysmën e popullsisë. Për t’idhënë bujqësisë atë çka i takon me tëdrejtë këtij sektori, si një nga kolonatmë të rëndësishme të ekonomisë ebashkangjitur kjo dhe me sigurinëushqimore si një e drejtë themelore

njerëzore, duhet që ajo të vendosetnë qendër të politikave të qeverisjes,të shoqërisë civile dhe agrobiznesitshqiptar, jo vetëm se nga bujqësiado të varet dhe fati i anëtarësimit tëShqipërisë në Bashkimin Evropian,por edhe nga që ajo është motorri izhvillimit të ekonomisë. AktualishtShqipëria nuk është një gjendje që tëeksportojë mish dhe produkte bleg-torale për shkak të mungesës së gjur-mueshmërisë së tyre, drejt tregjeve tëBE. Ndalimi që Bashkimi Evropian ika bërë këtyre produkteve shqiptare,të cilat janë vlerësuar me nivel tëlartë rreziku, i kanë shkaktuar jo pakproblem ekonomisë sonë, duke ndi-

kuar drejtëpërsëdrejti në punësimdhe në balancimin e defiçitit. Paradisa kohësh, Lëvizja Evropiane nëShqipëri, me mbështetjen e Minis-trisë së Bujqësisë, inicoi mbajtjen enjë tryezë të rrumbullakët pikërisht

mbi reformën e sigurisë ushqSiç është theksuar në vazhkëto kohët e fundit, integrimi ivaret shumë nga kjo reformë. vënë një theks të madh sigurisqimore, të cilën jo vetëm qevetanë, por sektori privat, shoqëvile dhe auditi i huaj duhet ta mme shumë seriozitet. Reformasisht do të konsistojë në lineardhe vertikalizimin e përgjepër çdo sektor dhe për çdo Por edhe përsa u përket impsituata është shumë kritike, veisht në zonat kufitare, ku muninfrastrukturës e bën të pamqë të bëhet kontrolli i prodblegtorale në vend. Nuk ekzistkushtet minimale për të kontproduktet e importit në këto pido të thotë “zero siguri ushqiZakonisht ne ndalojmë për siushqimore vetëm tek shpjegnënkupton ky term, në se nëlinat tona kemi ushqim të sose jo. Dhe kaq. E vërteta ësnjohuritë tona për sigurinë more janë tejet elementare. N‘96, Forumi Botëror i Ushqimcaktoi se siguria ushqimore n“kur të gjithë njerëzit në të kohërat kanë akses të mjaftunë ushqim të bollshëm, të sme vlera ushqyese, në mënyrkenë një jetë të shëndetshmaktive”. Megjithatë asgjë ndrejtim s’mbaron me kaq, pavazhdon dhe përgjegjësia e btë sotëm për të ardhmen sedhe më. Mjafton të themi sevjetësh, bota do të shkojë tek9 bilionë banorë, dhe natyrlind pyetja: -Me çfarë do të uhen gjithë këta njerëz, duke në konsideratë mënyrat me t

ne sot prodhojmë ushqim dhzojmë me burimet e konsSipas FAO, kjo është një çshumë serioze, pasi të varfritmos pasur të ardhura nuk mund të sigurojnë dot më aqimin. Por edhe në rastet kuvende kanë furnizim të bome ushqim, nëse ai është i tuar, mund të çojë në një sëmundjesh. Bota aktualisht i kmet dhe teknologjitë për ta zhurinë dhe për të siguruar në njtë gjatë sigurinë ushqimore, ppolitikave të duhura dhe invesnë këtë sektor. Edhe Shqipërkëto burime, dhe ky është mo

që ne të kalojmë nga retoriktike tek hapat konkretë. Reformduhet parë thjesht si një tufë mnga të cilat kuptojmë pak ose por tek zbatimi me korrektëpërgjegjësi i tyre.

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

6/16


ktualitet Ndërtimi ka nisur zyrtarisht për atë që njihet si një ndërlidhjetejet e rëndësishme për Korridorin Jugor të Gaz

TAP: Shqipëria ende pa kuota gaziitshmëritë e Tiranës zyrtareanë të larta ndaj gazsjel-ësit TAP, aq më tepër qëon mbështetjen e fortë tëmit Europian dhe Shtetevehkuara të Amerikës. Në tëuren çështjet ekonomikeo gjeostrategjike. Në rreth

tuba dhe 878 kilometrakalojë më shumë se gaz.qipëria, e cila renditet përparë si e barabartë mes të

rtëve, ende nuk i ka vënë tëpikat e saj mbi “i”. Ajo nukaktuar ende kuotat e saj të

Ndërtimi ka nisur zyrtarishtqë njihet si një ndërlidhjeëndësishme për Korridorin

ë Gazit, një projekt i përma-mëdha, 45 miliardë dollarëë furnizojë me gaz nga DetiEuropën dhe do të reduk-mportet ruse. Prezenca etarëve të lartë në Selanik të

ë ku u zhvillua ceremonia erimit, si nga SHBA, BE-ja,ia, Turqia, Shqipëria, Ita-cra tregoi sesa rëndësi kai i gazsjellësit Trans Adria-

eline (TAP) i cili parashiko-transportojë gaz nga kufirigrek përgjatë Greqisë, Shq-

detit Adriatik dhe duke uën ujë për të dalë në pjesëntë Italisë.

do të lidhet me TANAPAnatolian Pipeline) që do tëaz nga fusha e Shah Deniz IIbajxhan për në Detin Kaspik,rë këtu edhe interkonjeksio-lanifikuar IGB mes Greqisëllgarisë që do të shpërndajëEuropën Juglindore.ridori Jugor konsiderohet

ekti më i rëndësishëm i BE-diversifikimin e burimeveizimit me energji dhe dër-e gazit në burime të reja.

e punimeve të TAP është

ërpjekjeve disavjeçare përur projektin komercial mëqë do të bënte të mundurljen e gazit natyror përmesit dhe Turqisë, që pasoi njëë të hershëm siç ishte Na-Brukseli ka bërë përpjekjedueshme për të promovuar

ojekt europian, i cili do tëronte alternativat ruse të

mit me gaz, përfshi këtuë kontroversal Nord Streamta kalonte nën Detin Baltik

itorin gjerman. “Kur bëhetr Korridorin Jugor të Gazit,

ë flitet për diversifikim real”,reh zëvendëspresidenti imit Europian për Bashkim-gjetik, Maroš Šef ovi , në një

stë të posaçme për Finan-mes pas ceremonisë së inau-t që u zhvillua në Selanik, e

edhe firmos en simbolike

nga aktorët kryesorë të veshjessë një tubi. “Është një burim i ri,

janë furnizues të rinj, një rrugë

e re, molekula të reja gazi”. Sef-covic shtoi se TAP do të shërbejësi një mundësi e re ndërlidhjejepër furnizues të rinj. “Është njëprojekt i ngritur në një hapësirëtepër strategjike, shumë të pasurme hidrokarbon, shumë afër meTurkmenistanin, Iranin, Irakun

Verior. “Jam i bindur se ata që pozhvillojnë fushat e gazit në Izrael,Egjipt ose Qipro po e shohin këtëgazsjellës si një rrugë potencialepër transport”.

Sasia e parë e gazit është para-

shikuar të mbërrijë në Turqi në

2019-n dhe në Europë në 2020-n.

Banka për Rindërtim dhe Zh-villim po konsideron mundësinëe financimit me 1.5 miliardë europër TAP. Rreth 500 milionë euro dotë jenë para direkte nga kjo bankë,kredia më e madhe e vetme e dhë-në ndon ëherë n a BERZH. P esa

tjetër sipas Riçardo Pulitit, menax-herit për energjinë në këtë bankëdo të merret si kredi sindikale.

Nga ana tjetër BEI, Banka Europi-ane e Investimeve, parashikon qëtë kreditojë 2 miliardë euro. Pjesatjetër e investimit do të mbulohetnga partnerët e TAP, përfshirë këtu:BP, SOCA e Azerbajxhanit, ital-ianen Snam, si dhe agjencitë e tjerakredituese. Puliti thotë se projektika arritur të sigurojë mbështetjene plotë financiare.

Rusia gjithashtu nuk ka hequrdorë nga ideja e futjes së gazit të sajnë territorin e Europës Juglindore,ku një prej sfidave ishte ajo e 2014-s me South Stream që do të kalontenga Bullgaria. Zëvendësimi i SouthStream me TurkStream “ngriu” meacarimin e marrëdhënieve me Turq-inë. Vitin e kaluar, Rusia nënshkroinjë marrëveshje me Greqinë për tëndërtuar South European Pipeline(Poseidon) që parashikonte të sillte

az n a Gaz romi në Euro ë duke

filluar nga 2018-a.Pjesëmarrja e kryeministrit

Tsipras në ceremoninë e TAP thek-soi zgjerimin e politikës së qeverisësë tij të majtë pas marrëveshjes sëvitit të kaluar me Rusinë, e cilaështë furnizuesja kryesore e Greq-isë. “Projekti TAP do ta shndërrojëGreqinë në shpërndarëse rajonaletë gazit dhe do të shërbejë për tëforcuar lidhjet tona me Shqipëri-në”, tha një zëdhënës i qeverisëgreke.

Greqia gjithashtu mbështet tëashtuquajturin Gazsjellësi i Eu-

ropës së Jugut, si pjesë e politikëssë gjerë, të jashtme thonë zyrtarëte qeverisë.

Në muajin shkurt, kompaniagreke Depa dhe grupi Edison eItalisë nënshkruan një memoran-dum mirëkuptimi me Gazprompër zhvillimin e projektit Posedi-on. Ajo do të diskutohet gjatë njëvizite në Greqi nga Presidenti rus,

Vladimir Putin, po këtë muaj. Ru-sia ka promovuar gjithashtu fuq-ishëm Nord Stream 2. Por z. Šef oviparalajmëroi se ndryshe nga Kor-ridori Jugor, gazsjellësi rus Baltikqë propozohet mund të zvogëlojënumrin e rrugëve të furnizimit në

Europë, pas deklaratave të përsëri-tura nga Rusia se ajo do të mbyllërrugën transit nëpër Ukrainë.

“Me Nord Stream 2, problemikryesor është kapaciteti, rruga dhepolitika e përfshirë në të”,- tha ai.“Mund të përfundojë që nga tretubacione tranzit (nga Rusia) nëEuropë të ketë një të tillë.

Ian Bradshaw, drejtor menax-hues i TAP-it, tha: “Pasi dolëmfitues me ofertën tonë në vitin2013 dhe pasi kemi punuar mepërkushtim për t’u përgatitur përkëtë moment, jemi me të vërtetëtë gëzuar që kemi nisur ndërtimine gazsjellësit. Ky është një projekt

strategjik për Europën që do tëtransportojë burime të reja gaziKaspik përmes një rruge të re, dukenisur nga viti 2020 dhe duke vazh-duar për shumë vite.Përkushtimi

ynë ndaj këtij projekti, së bashkume mbështetjen e të gjitha palëvetë pranishme këtu sot, do të bëjë tëmundur që ne të furnizojmë treg-

jet europiane me gaz sipas afatit tëpërcaktuar, duke sjellë përfitimetë rëndësishme ekonomike si përvendet nga do të kalojë gazsjel-lësi, edhe për vendet ku do tëshitet gazi Kaspik. TAP-i do të ndi-hmojë gjithashtu me integrimindhe diversifikimin e furnizimit tëEuropës me energji, duke dhënënjë kontribut me rëndësi për për-mirësimin e sigurisë”. Nga anatjetër, Gazsjellësi Trans Adriatik(TAP) po reagon ndaj ndryshimittë mimit botëror të naftës.

Për ekonominë shqiptare, kprojekt do të thotë më shumfrymëmarrje, sektori i ndërtimgjithashtu i ka varur në të pritshmëritë. Përmirësimi i infrastrukturës ndihmëse dhe procesi i vendosjes së tubave janë ndër efektee para që do të japë ky investimgjigant në Shqipëri. Deri pak vitmë parë, përfshirja e Shqipërisë nprojektet e mëdha të gazsjellësvapo naftësjellësve dukej pothuajse pamundur.

Për të ardhur deri këtu ështluajtur fort në arenën ndërkombëtare, janë shfrytëzuar lidhjestrategjike, diplomacia ekonomikdhe janë bërë shumë vajtje-ardhj

Rreth shtatë vite më parëekspertët shqiptarë të sektorit tenergjisë, por edhe ish-funksionarë të lartë shpreheshin se Shqipëria vuante nga ajo që njihet s“shmangia tangenciale”, duke ireferuar politikave që ndiqeshiasokohe nga qarqet e huaja.

Ish-drejtuesit e asaj kohe pranonin faktin se Shqipëria nuk kishtbërë përpjekjet e duhura për t’bërë pjesë e projekteve të mëdhndërkombëtare. Qëndrimi i Shq

ipërisë shpesh cilësohej si “inferior”. Rezistenca më e madhe vintnga Greqia dhe pjesërisht nga Italia dhe argumentimet e tyre nuishin aspak të bazuara, qoftë edhteknikisht apo nga ana e sigurisëLufta për t’u bërë pjesë e këtyrkorridoreve ishte shumë e fortëedhe sot vazhdon të jetë e tillë.

Por, sfida më e madhe e Shqipërisë është një tjetër. Ajo ka tbëjë me gazifikimin e vendit, mpërgatitjen e një masterplani i cido të hedhë dritë mbi nevojat tregut të gazit. Është parashikuaqë të përfundojë në qershor tkëtij viti. Gjithashtu, qeverisë shqiptare do t’i duhet të negociojë mtregtuesit e gazit azer në lidhje msasitë që do të mbeten këtu. Shqipëria nuk mundi të rezervonte donga sasia prej 10 miliardë metëkub gaz që parashikohet të transportojë TAP, në fazën e parë. Ajmund ta bëjë këtë me zgjerimie kapacitetit i cili pritet të arrijnë shifrën 20 miliardë metër kubGreqia, vendi tjetër nga ku do tkalojë gazi azer, ka prenotuar sasnë prej rreth 1 miliard metër kugaz. Kjo sasi do të nisë të transportohet në vitin 2021. Për Shqipërinënga vlerësimet është përllogaritusi nevojë primare rreth 350-40milionë kub në vit, ku është pasu

parasysh prodhimi nga TEC-et, nmetalurgji, në sektorin e çimentospra kryesisht në ato industri kpërdoren lëndë djegëse. Me ardhjen e gazit, kjo marrëdhënie dtë ndryshojë sepse presupozohe

Shqipëria…

projekti

Rreth Gazsjellësit Trans Adriatik (TAP)

T AP do të transportojë gaz natyror nga fusha gjigante e Shah Den-izit II, në Azerbajxhan, në Europë. Tubacioni, i gjatë 878 km, dotë lidhet me Gazsjellësin Trans Anatolian (TANAP) në kufirin turko-grek në Kipoi, duke kaluar përmes Greqisë dhe Shqipërisë dhe Detit

Adriatik, përpara se të mbërrijë në brigjet e Italisë së Jugut. Rruga që

përshkon TAP-i mund të lehtësojë furnizimin me gaz të disa vendevetë Europës Juglindore, përfshirë Bullgarinë, Shqipërinë, Bosnjën dheHercegovinën, Malin e Zi, Kroacinë dhe të tjera. Dalja në tokë e TAP-it,në Itali, ofron mundësi të shumta për transportimin e mëtejshëm tëgazit natyror të Kaspikut në disa nga tregjet më të mëdha europiane,si Gjermania, Franca, Britania e Madhe, Zvicra dhe Austria. TAP-i dotë nxisë zhvillimin ekonomik dhe krijimin e vendeve të punës përg-

jatë rrugës së tubacionit; ai do të jetë një burim i madh i Investimevetë Huaja Direkte dhe kjo nuk varet nga grante apo subvencione. Passhitjeve të para të gazit në Gjeorgji dhe Turqi, të synuara për fundvitin2018, prurjet e para në Europë do të fillojnë përafërsisht në fillimvi-tin 2020. Struktura aksionere e TAP-it përbëhen nga BP (20%), SOCAR(20%), Snam S.p.A. (20%), Fluxys (19%), Enagás (16%) dhe Axpo (5%).

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

7/16

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

8/16


konomi

Kompanitë me pagatmë të larta në Shqipëri

Sa paguajnë kompanitë shtetërore dhe shoqëritaksionere me kapital publik

e dini se cilët janë pro-fesionet që fitojnë mëshumë sot në Shqipëri?Inxhinierët e prodhimit

ës, janë profesionistët qën më mirë sot në vend, me

ë i kalojnë edhe 30 mijë euroaj dhe arrijnë dhe 70 mijë

muaj. Por, mos u inkurajoni

Janë të paktë ata që marrinardhura marramendëse përshqiptar dhe për më tepër,huaj. Ndërsa pagat për per-

shqiptar në industrinë endonëse të larta, janë në

normale. Krahas kompaniveës, bankat mbizotërojnë në

sipërmarrjeve që i pagua-shumë punonjësit e tyre,

gë mesatare mbi 1000 euroaj. Edhe këtu ka diferenca të

mes pagash, nga 300 euro20 mijë euro në muaj, melarta që kryesisht i marrin

e huaj. Hapja e spitaleve pri-shtuar ndjeshëm të ardhu-

mjekët, që punojnë në to, qëen 1000 eurove në muaj.a kompanitë shtetërore janë

ato që i trajtojnë më mirëësit, duke u dhënë dhelime të herëpashershmen pagën e tyre mesatare. Ponë sipërmarrjet që i pagua-shumë punonjësit? “Moni-ll në një renditje ekskluziveqë sipërmarrjet shpenzojnënonjësit dhe pagën mesa-

uto për punonjës. Të dhënatpas përpunimit që “Qendrameve Monitor” u ka bërëimeve të personelit, sipasmeve të bilanceve të bizne-

ë të mëdha, publikuar nëën Kombëtare të BiznesitKR) dhe numrit të punon-Në analizë janë marrë 200nitë më të mëdha sipasimit vjetor dhe 100 punëd-

më të mëdhenj në vend.esatare bruto është llogari-

ke pjesëtuar fondin total tëimeve për paga të rapor-

ë bilancin 2014 (përfshirëe e shpërblime) dhe numritr të punonjësve për të cilët

aguar kontribute atë vit, si-klarimeve te tatimet. Ngaimi i të dhënave është har-

bela me 100 kompanitë më

ha sipas fondeve të pagaveabelën: “Renditja e kompa-yesore, sipas shpenzimeveonelit -fondit të pagave”)sipërmarrjeve të mëdha qëagat mesatare më të larta

për punonjës (shiko tabelën: “30kompanitë VIP me pagat mesataremë të larta bruto për punonjës”)

4 kompanitë që paguajnëpaga marramendësePhoenix Technology Services

Albania, një nënkontraktor përhapjen e puseve dhe konsulencës

në fushën e naftës, që punonkryesisht me Bankers Petroleum,është kompania që raporton nëbilanc pagën më të lartë mesa-tare mujore për të punësuar nëShqipëri, me 1.34 milionë lekë(gati 10 mijë euro në muaj). Kom-pania ka rreth 70 të punësuar.Bankers Petroleum, koncesionarimë i madh i naftës në vend, qëshfrytëzon fushën naftëmbajtësemë të madhe mbi tokë në Europë,atë të Patos Marinzës, ka dhe fon-din më të lartë të pagave në vend,prej 3.8 miliardë lekësh në vit (27milionë euro), duke përfshirë dheshpërblimet. Paga mesatare për

punonjës e kompanisë është rreth557 mijë lekë (4000) euro në muaj.Por, kjo mesatare rritet ndjeshëmnga pagat e larta të të huajve. Si-pas të dhënave në bilanc, ngarreth 3.8 miliardë lekë që ështëtotali i pagave të deklaruara dhepaguara për vitin 2014, gati 2.9miliardë lekë, apo rreth 76% efondit ka shkuar për personeline huaj dhe rreth 930 milionë lekëpër atë vendas. Për personelinshqiptar, paga mesatare rezultonrreth 1200 euro në muaj, ndërsapër atë të huaj arrin 35 mijë euronë muaj mesatarisht, apo mbi400 mijë euro në vit. Sipas buri-

meve nga kompania, nga 570 pu-nonjës të deklaruar në vitin 2014,rreth 50 janë të huaj. Drejtuesite Bankers Petroleum kanë pagaedhe deri 1 milion dollarë në vit(80 mijë USD/muaj, apo 10 mil-ionë lekë/muaj).

Simmons Edeco Limited, Deganë Shqipëri, edhe ky një nënkon-traktor i Bankers Petroleum, ështësipërmarrja e tretë në Shqipëri qëi paguan më shumë punonjësit esaj, me një pagë mesatare mujoreprej 337 mijë lekësh (2400 euro).Edhe këtu janë inxhinierët e huajtë naftës, ata që marrin pjesëne luanit. Në mënyrë befasuese,

sipërmarrja e katërt në Shqipëriqë i trajton më mirë punonjësit esaj është Albcontrol, një shoqërianonime me kapital shtetëror, qëmenaxhon dhe kontrollon hapë-sirën ajrore shqiptare. Paga me-

Drejtuesit e Bankers

Petroleum me paga deri

1 milion dollarë në vit

(80 mijë USD/muaj),

nënkontraktorët e tyre

marrin 30 mijë USD në

muaj. “Monitor” sjell në

një renditje ekskluzivekompanitë që kanë pagat

më të larta mesatare për

punonjës në Shqipëri.

Nga nafta, bankat e

telekomunikacionet, ja

fondet që sipërmarrjet

shpenzojnë për punonjësit,

sipas përpunimit që Qendra

e Kërkimeve Monitor u ka

bërë bilanceve të bizneseve

më të mëdha punësuese në

vend për vitin 2014

satare mujore e kësaj kompanieështë 310 mijë lekë (rreth 2250euro) dhe është gati dyfish më elartë se mesatarja e bankave.

Pagat marramendëseKoncesionarët e naftës: Dre-

jtuesit e Bankers Petroleum kanëpaga edhe deri 1 milion dollarë nëvit (80 mijë USD/muaj, apo 10 mil-ionë lekë/muaj). Dy kompanitë esaj nënkontraktore Phoenix Tech-nology Services Albania dhe Sim-mons Edeco Limited i paguajnë

ekspertët e huaj me rreth 30 mijëeuro/muaj

Bankave private ua“kalon” Banka e ShqipërisëNë përpjekje për të mbajtur

specialistët më të mirë, Banka eShqipërisë rezulton se i trajtonmjaft mirë punonjësit e saj. Pagamesatare e punonjësve të saj(përfshirë shpërblimet e trajtimet)është rreth 175 mijë lekë në muaj(gati 1300 euro). Në këto nivele(lehtësisht më lart) është vetëmBanka Kombëtare Tregtare, më emadhja në vend.

Intesa Sanpaolo dhe ProCredit

renditen më pas, me paga rreth1100 euro në muaj. Në listën ebankave me paga të larta renditenedhe Veneto, Raiffesen, Alpha,NBG, Credins, Banka e Tiranës,Union Bank.

më shumë se në shtet. Në Spitali Amerikan, paga mesatare brutështë rreth 1000 euro në muandërsa te Hygeia, rreth 980 euro.

Spitalet private kanë parë njzhvillim të ndjeshëm vitet e fundiSipas të dhënave nga bilancet përkatëse, pesë spitalet dhe klinikakryesore private në vend, Spita

Amerikan (Univers-Alb), HygeiHospital – Tirana, Salus, SpitaGjerman (Cardio & DiagnostiCenter Hamburg / Tir), KlinikGjermane e Syrit, Spitali Europia

kanë qarkulluar në total rreth miliardë lekë, apo rreth 43 milioneuro në vitin 2014, me një rritjprej gati 18% në raport me 2013-n

Telekomunikacioni,pagat mesatarerreth 800-1000 euro/muajPagat mesatare në sektorin

telekomunikacioneve rezultojnrelativisht të ulëta në krahasim mbankat. Numri i lartë i operatorëvqë paguhen me paga relativishtë ulëta e redukton mesataren kësaj industrie, ndërsa CEO-t huaj kanë paga të larta. Paga mesatare mujore për punonjës e Vo

dafone, kompanisë më të madhtë telekomunikacionit në vendështë rreth 1000 euro në muaj, Telecom Albania është rreth 100euro. Mirë paguhen punonjësit nsipërmarrjen e telefonisë fikse dh

Bankat kanë diferenca të mëd-ha në paga. Niveli i hyrjes ështërreth 300-500 euro në muaj, për tëarritur tek CEO-t, kryesisht të huaj,që paguhen mbi 20 mijë euro nëmuaj. Për nivelet e larta menaxhe-riale, pagat janë mesatarisht 4000-6000 euro në muaj.

Bankat e kanë mjaft të zhvilluaredhe sistemin e vlerësimit në bazëtë performancës, nga rezultatet etë cilit punonjësit mund të përfito-

jnë edhe disa paga shpërblim nëvit, apo bonuse të larta. Bankat, që

mbeten vendi më interesant dhei lakmuar i punës, për këdo që kambaruar arsim të lartë, sidomosekonomik, prej vitesh nuk po treg-ohen agresive në zgjerimin e aktiv-itetit e si rrjedhojë kanë një rritjeminimale të numrit të të punësu-arve, duke arritur në rreth 6900 nëfund të vitit 2015. Fondi i pagave të13 bankave të përfshira në renditje(përfshirë Bankën e Shqipërisë)shënoi rritje të lehtë prej 2% nëvitin 2014, ndërsa dy banka kanëulur fondet për punonjësit. EdheBanka e Shqipërisë është treguar ekursyer dhe e ka ulur me gati 6%fondin e pagave në 2014-n.

Spitalet private rrisintregun e mjekëveZhvillimi i spitaleve private ka

qenë një mundësi e mirë punësimipër mjekët, që paguhen disa herë

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

9/16


ekonomi

aj të lëvizshme, Albtelecom, meardhura mesatare prej gati 1000

uro në muaj. Plus, kompania meapital shqiptar e telefonisë sëvizshme, me një mesatare prej

20 euro në muaj.

Sa paguhet krahui “lirë” i punësNdërsa call center kanë një

agë mesatare relativisht të lartë,ë arrin edhe në 70 mijë lekë nëuaj, tek industritë e këpucëvetekstileve, që kanë si avantazh

yesor në kosto pikërisht krahunlirë të fuqisë punëtore, paga me-

atare është afër asaj minimale,rej 22 mijë lekësh në muaj.

Të dhënat e 100 punëdhënësveë të mëdhenj për 2014-n (të fun-t të disponueshme) tregojnë se

y sektorët kryesorë që po gjen-ojnë vende pune vitet e funditnë fasoni dhe call center, të dyë kanë si avantazh shfrytëziminkostos së lirë të fuqisë punëtore,ë raport me vendet e zhvilluara.

Call center është ende në peri-dhë lulëzimi dhe do të ruajëvantazhin krahasues të kostos sërë të fuqisë punëtore dhe njohu-

së së gjuhëve të huaja edhe përë kohë të gjatë. Ndërsa e ardhm-e sektorit fason mbetet e paqa-

ë, teksa avantazhi i punës së lirëo zbehet për shkak të shtimit tëarrës fiskale dhe rritjes së vazh-

dueshme të pagës minimale.

Top Channel, media qëshpenzon më shumëpër pagat e punonjësveTop Channel renditet në listën

e punëdhënësve të mëdhenj, si përfond të pagave, ashtu dhe numërtë punësuarish. Paga mesatare epunonjësve të televizionit më tëmadh nga të ardhurat, në 2014-nishte 100 mijë lekë (rreth 730 euro),me një numër total të punësuar-ish afër 600. Në total, Top Channel

shpenzoi 5 milionë euro për pagate punonjësve në 2014-n

Televizioni tjetër, TV Klan,deklaron në bilanc një fond pa-gash disa herë më të ulët, rreth 1milion euro në bilancin e 2014-s.Ndërsa televizioni tjetër, VizionPlus, kishte një fond pagash prejrreth 430 mijë eurosh.

SH.A.-të e naftës, shumëxhiro, aspak punonjësNdërsa kompanitë e tregtimit

me shumicë të naftës qarkullojnëshuma të mëdha parash dhe krye-sojnë në renditjen e kompanive si-pas qarkullimit vjetor, efekti i tyre

në punësim është i papërfillshëm.Rreth 90-95% të shpenzimeve tëtyre e përbën kosto e mallrave tëshitura. Shpenzimet administra-tive zënë pjesën tjetër, ku ato përpaga përbëjnë më pak se 1%.

Kompanitë që shpenzojnëmë shumë për pagaFondi i pagave për 200 kompa-

nitë e marra në analizë ka shënuarnjë rritje me 7.5% me bazë vjetorepër 2014-n.Bankers Petroleumështë sipërmarrja që ka fondin epagave më të madh në vend, merreth 27 milionë euro, por pjesamë e madhe e tij shkon për njëgrusht të huajsh.

I dyti është Operatori iShpërndarjes së Energjisë Elek-trike, me rreth 24 milionë euro, që

është dhe punësuesi më i madhnë vend, me rreth 5000 persona.OSHEE rezulton me një pagë me-satare prej 56 mijë lekësh në muaj(rreth 400 euro), ndërsa në 2014-n është një ndër kompanitë që kapasur rritjen më të lartë të fondit tëpagave në vend, me 13%.

Simmons Edeco Limited, Deganë Shqipëri, ka fondin e tretë më tëmadh të pagave në vend, me gati 18milionë euro, por ka shumë më paktë punësuar se OSHEE, vetëm 613.

Më pas renditet Raiffeisen, me17 milionë euro dhe mbi 1000 tëpunësuar.

Albpetrol ka fondin e pestë mëtë madh, me rreth 15 milionë europër mbi 2 mijë të punësuar.

E gjashta është sërish njëbankë, BKT, që me një fond prej 14milionë eurosh, siguron punë përmbi 900 ersona.

Vijojnë renditjen dy kompanicall center, Albacall dhe IntercomData Service, kanë kontribuarndjeshëm vitet e fundit në zbutjene papunësisë te të rinjtë, dhe në2014-n i kishin fondet e pagavepërkatësisht 11 dhe 10 milionëeuro, duke siguruar punë në totalpër mbi 4 mijë persona.

Albtelecom përfshihet në ren-ditjen e sipërmarrjeve me fond tëlartë pagash, prej rreth 10.8 mil-ionë euro, teksa ka rreth 1000 tëpunësuar.

Listën e shpenzuesve më tëmëdhenj për paga e vijojnë Alb-control dhe Phoenix TechnologyServices Albania, me përkatësisht8.8 dhe 8.3 milionë euro, dy kom-pani “luksi”, që kanë relativishtpak të punësuar me paga të larta.

Vodafone dhe Telecom Albaniakanë fonde pagash rreth 5 milionëeuro, secili, sipas deklarimeve nëbilanc.

Qendra e Kërkimeve MonitorQendra e Kërkimeve Monitor

është një njësi kërkimi e revistës“Monitor”, me një staf të speciali-zuar që bën analizimin dhe për-

punimin e të dhënave të ndry-shme të bilanceve të kompanive,biznesit dhe ekonomisë.

Sa paguhen CEO-tshqiptarë sipas sektorëve

Nga bankat dhe telekokacionet, që deri pak vite mishin më të paguarat, vendin

e kanë zënë nafta, gazi dhe en(hidrocentralet e mëdha). panitë e mëdha të naftës onjë lloj standardi në mënyrëi kompensojnë ekzekutivët”Pranvera Papamihali, menpër Shqipërinë në kompankërkimit të ekzekutivëve, Pe& Partners. Bankers PetroShell janë dy sipërmarrjet krnë këtë fushë. Pagesat për etivët me kombësi shqiptareshirë bonuset, variojnë nsektor në 6000-7000 euro nëEdhe gazsjellësi TAP, një hyrsë fundmi, ofron pagesa të la

Bankat kanë qenë his

sht të paguara, por vitet e ky sektor nuk ka shënuar rrpagave, sipas Papamihalishkak të mjedisit relatividobët. Nuk ka ndryshime tëkutivëve dhe as blerje të jaselemente këto që do t’i jepnshumë vlerë të punësuarpozicione drejtuese në këtment.

Pagesat e drejtuesve në sibankar variojnë në 6000-700në muaj, duke përfshirë b(pa bonuset niveli zbret në5000 euro në muaj). Bëhetnjë fjalë për drejtuesit me koshqiptare në pozicione zëv

drejtorësh (përgjithësisht në drejtuesit janë të huaj).Pagenivelet drejtuese në telekokacione luhaten në nivele

jashme me bankat, 5000-700në muaj (personel shqiptar sofficier, marketing etj.), tekskanë shënuar ndonjë rritje tshme vitet e fundit.

Zyrat e huaja të farmace janë një tjetër sektor i mirëpthotë znj. Papamihali, që i p

jnë drejtuesit shqiptarë nëeuro në muaj. Pagat e distorëve lokalë në këtë segme

janë në nivelet e përfaqëshuaja. Kompanitë ndërkom

i paguajnë ekzekutivët në më të larta krahasuar me akale. Gjithashtu, sistemi i bonusit dhe benefiteve ëpërcaktuar në mënyrë shumtransparente dhe logjike kompanitë lokale.

Gjithashtu, ekziston njëshim i madh ndërmjet pagekzekutivëve të lartë që punë Tiranë dhe atyre në qytjera të Shqipërisë, të cilët panë nivele shumë më të ulëtae ekzekutivëve të lartë në Shnuk kanë pësuar ndonjë shim madhor gjatë dy-tre të fundit, veçanërisht si pa

vështirësive ekonomike, të kanë detyruar kompanitë të të njëjtat nivele page, e disa ttë mbyllin aktivitetin, shkunumrin e stafit, apo të ulin ne a ave.

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

10/16


ulturë

1967Masakra e klerikëvesë bashku me arkipeshkvit më nëzë, si ata të Shkodrës dhe Dur-rësit, Mons. Gaspër Thaçi dhe imirënjohuri Vincenc Prendushi.Kërkesa e Enver Hoxhës ishte eprerë dhe kategorike: Kisha Kato-like Shqiptare duhet të shkëputejnga Vatikani dhe të bëhej Auto-qefale. Qëllimi ishte që të pritejçdo urë lidhjeje me Perëndimindhe të kthehej kisha në një vegëlnë duart e diktatorit për realiz-imin e strategjive të tij kriminale.Pasi shpallet kleriku i huaj person“non grata” dhe ndiqet nga Shq-ipëria, nisën përgatitjet e kalvarit.

Mbi klerikët shqiptarë ra nata e“Shën Enverit”, një natë mizore metë vrarë e të kallur në dhe të gjallënë gropat kolektive, me të linçuarnga torturat në hetuesitë e krimit.

Shkodra ishte kryeqendra eskenarëve të Sigurimit të Shtetit,ku hartoheshin me ngut dhezbatoheshin nga fanatikët më tëzellshëm të diktaturës. Skenari ifutjes se armëve nëpër kisha përtë implikuar krerët e këtij religjionime veprimtari armiqësore e ter-roriste nuk bindi askënd.

Duke pasur informacionese në Tiranë e kudo, dhunës ipërgjigjeshin me veprime qëshprehnin protestë, sigurisht jopublike, në Shkodër nisën gjyqete persekutimit të klerit katolik.Kështu nisën arrestimet e një grupitë madh priftërinjsh, studentësh tëseminarit jezuit, fshatarësh, ush-tarakësh të akuzuar se kishin for-muar organizatën Bashkimi Kom-bëtar, pseudonim që disa studentë

e përdornin për traktet e tyre mepërmbajtje antikomuniste, njërinprej të cilëve ia kishin dërguar hi-erarkut komunist Tuk Jakova nështëpi. Ata që akuzoheshin ishin:

-At Gjon Fausti nga Breshia(Itali), rektor i Seminarit Papnor, i

cili dënohet me pushkatim.-At Daniel Dajani, nga Blinishti

i Zadrimës, profesor e më vonërektor i Seminarit Papnor

të jezuitëve. Drejtonte revistën“Lajmëtari”.

Dënohet me pushkatim.-At Gjon Shllaku, profesor në

Seminarin Papnor dhe drejtues irevistës “Hylli i Dritës”. Dëno-

het me pushkatim.-Mark Çuni, 26 vjeç. Ndër sem-

inaristët e parë të kolegjit saverian.Në moshën 18 vjeç regjistrohet

në kolegjin papnor jezuit. Anti-fashist, gris portretin e diktatorit

fashist. Pas “çlirimit”, aktiv kundërdiktaturës komuniste. Dënohetme pushkatim.

-Qazim Sadiku, 27 vjeç, ngaGucia. Dënohet me pushkatim.

-Gjelosh Lulashi, 30 vjeç, ish-oficer. Dënohet me pushkatim.

-Frano Miraj, bujk e tregtar, ngaPuka. Dënohet me pushkatim.

-Shtatë vetë me burgim tëpërjetshëm, nga këta 4 seminar-istë, një profesor dhe një student19-vjeçar nga Shkodra.

-Dënuar me 30 vjet: GjovalinZezaj 17 vjeç, nga Shkodra, stu-dent dhe gjashtë të tjerë.

-Me 20 vjet: dy vetë.-Me 15 vjet: tre vetë, ndër ta

dhe Luigj Kçira, 20 vjeç dhe njëstudent 18 vjeç.

-Me 5 vjet: E. Dema 16 vjeç,student, dhe dy të tjerë. Dhe me dyvjet pesë vetë.

Prokurori Aranit Çela me egërsii akuzonte:

-Keni punuar për t’i përgatiturfushë të favorshme fashizmit ital-ian. Keni ndihmuar organizatattradhtare të krijuara nga armikue qeveria kuislinge. Keni sabotuarrezistencën e popullit duke kryerakte terrorizmi. Me okupimin evendit keni punuar për legalizimine okupacionit e fashistizimin evendit.

Dhe Patër Gjon Faustipërgjigjej:

-Kam ardh në Shqipëri në vitin1928. Nuk kam qenë fashist dhenuk kam propaganduar për atë.Fashizmin e kam quejt të keq, përItalinë dhe për Shqipërinë. Push-

timin e Shqipërisë e kam quejtagresion. Komunizmin e kam kon-sideruar si doktrinë ateiste, pornuk kam pas punë me qeverinë.

Prokurori Aranit Çela e ndër-pret:

- Të pandehurit kanë bërëthirrje e kanë shkruar për Shq-ipërinë etnike.

Atëherë përgjigjet At Dajani:- Në vitin 1944, librin për Shq-

ipërinë etnike e kemi shtyp ne dheai asht nji studim historik.

A.Çela:- A ishte koha në vitin 1944 që

ju me shokë të kërkonit Shqipërinëetnike?

A. Dajani:- Ai ishte nji studim historik

i gjatë për t’u paraqit në Konfer-encën e Paqes.

A. Çela:- Shokë gjyqtarë, në Kartën e

Masakra mbi klerikët dheshkatërrimi i institu-cioneve fetare; Klerikë tëtuar, burgosur e internuar

Xhami, kisha, teqe të rrafsh-338

vitin 1967, PPSH nxoriligjit besimet fetare, duke

er Shqipërinë në vendin eateist në botë. Ashtu si dhetjera, edhe ky ishte vepër eHoxhës. Lufta e diktaturës

fesë dhe institucioneveleri mysliman - 60 hafizë elarë; kleri bektashian - 83rë, baballarë e dervishë;atolik - 120 klerikë, fratiçes-

jezuitë; kleri ortodoks - 39shkopë e priftërinj

kmarrja primitive e dik-ndaj klerit shqiptar ka nëpsikologjinë totalitare të

es së çdo sistemi vlerash tët fetar dhe përfaqësuesvehe zëvendësimin e tyre meat e një “Zoti” të ri e të pan-deri më atëherë në tokënare, modelit të udhëheqësitist dhe partisë së tij, si

i ri ku duhej të rrëfehejvisht shoqëria shqiptare.

ndaj trashëgimisë së pa-vlerave të besimit dhe figu-

shquara të religjionit, qëbërë aq shumë për vendindiktatori do të urdhërontetjen e një gijotine barbareerit dhe përfaqësuesve të gjitha nivelet.uftë për të përjetësuar sun-

e tij dhe pasi kishte elimin-gjithë kundërshtarët poten-

ë mund ta kundërshtonin,ul institucioneve fetare.vitin 1967, PPSH nxori

ligjit besimet fetare, dukeer Shqipërinë në vendin eateist në botë. Ashtu si dhetjera, edhe ky ishte vepër eHoxhës. Lufta e diktaturës

fesë dhe institucioneveleri mysliman - 60 hafizë elarë; kleri bektashian - 83rë, baballarë e dervishë;atolik - 120 klerikë, fratiçes-

jezuitë; kleri ortodoks - 39shkopë e priftërinj

er Hoxha

sinjalin e parëe maji i vitit 1945, kur nëe Komitetit Qendror të

së u thirr delegati apostolikLeon Nigris, përfaqësuesinjë i Vatikanit në Shqipëri,

Historia/ Në vitin 1967, PPSH nxori jashtligjit besimet fetar

Atlantikut është vendosur që çdopopull është i lirë të vendosë përfatin e tij dhe në këtë rast populli iKosovës ka vendosur vetë për fatine vet, por këta kanë dash me na futnë luftë me Jugosllavinë.

Më 31 janar 1946, pas dy mua- jsh hetuesie, nisi gjyqi farsë padëshmitarë e avokatë mbrojtës.Pas 3 javësh, më 22 shkurt, për 39të pandehur merret vendimi “Nëemër të popullit”, dhe më 26 shkurt

kërkohet miratimi i Gjykatës sëLartë Ushtarake,Më 2 mars vjen përgjigjja dhe

miratimi nga Enver Hoxha. Vendim për ndëshkimet me

vdekje:1. Patër Gjovalin Fausti - nga

Bresha e Italisë2. Daniel Dajani - nga Shkodra3. Gjon Shllaku - nga Shkodra4. Mark Ndoc Çuni - nga Shko-

dra5. Qerim Sadik Myftari - nga

Shkodra6. Gjelosh Lulashi - Bajraktari i

Shoshit

Ministri i Luftës dhe i mbrojtjeskombëtare

Gjeneral Kolonel Enver Hoxha

Kurse Frano Mark Mirakajtvendimi me vdekje iu komunikua

pas disa ditëve. Të tjerët u dënuanme burgim të rëndë. Terrori vazhdoi dhe gjyqet ushtarake bënikërdinë.

Kleri katolik përjetoi egërsinë shfrenuar të ideologjisë marksisteleniniste, duke lënë rrugës së gjat50-vjeçare martirët e tij.

Gjyqet e montuara dënojnë mpushkatim të gjithë me arsimin tlartë:

1. Patër Gjon Fausti

2. Patër Daniel Dajani3. Patër Gjon Shllaku4. Patër Anton Harapi5. Patër Bernard Llupi6. Patër Lorenc Mazreku7. Patër Leonard Tagaj8. Patër Çiprian Nika9. Patër Lekë Luli10. Patët Zef Maksen11. Pater Mat Prendushi12. Imzot Frano Gjini13. Imzot Gjergj Volaj14. Imzot Nikoll Noga15. Mons. Nikoll Deda16. Dom Zef Bici17. Dom Mark Dushi18. Dom Engjell Kovaçi

19. Dom Ded Malaj20. Dom Luigj Pici21. Dom Luigj Prenushi22. Dom Lazer Shantoja23. Dom Anton Zogaj24. Dom Ndre Zadeja

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

11/16


Ku u mbështetet hartimi i ligjit për fetë? Cilat ishin sugjeqë dhanë Mehmet Shehu dhe Lirie Belis

25. Dom Shtjefën Kurti26. Dom Ded Macaj27. Dom Martin Shkurti28. Sem. Mark Çuni

Patër Gjon Fausti Vjeç 46, nga Bresha e Italisë.

iplomuar për teologji e filozofi.ënohet me vdekje, pushkatim

946. Patër Daniel Dajani43 vjeç, nga Blinishti i Zadrimës.

iplomohet në Itali për letërsi eozofi. Dënohet me vdekje, push-atim, në vitin 1946.

Patër Gjon Shllaku38 vjeç, nga Shkodra. Diplomo-

et për letërsi e filozofi në Holan-ë. Pushkatohet në vitin 1946.

Patër Aanton HarapiLindur në Shirokë 1888. Kreu

udimet e larta në Vjenë (Austri).rejtor i Kolegjit Françeskan në

hkodër. Në shtator 1943 emëro-et anëtar i Këshillit të Lartë. Nëhkurt 1946 dënohet me vdekje,ushkatim.

Patër Berndand LlupiLindur në Shkodër 1886. Stu-

met e larta i kreu në Grac tëustrisë, ku u nderua me medaljederi. Regjimi komunist e gjetië Pejë më 1946. Arrestohet dheushkatohet po në Pejë.

Patër Lorenc Mazreku

Lindur në Kosovë më 1872,kreu studimet e larta për filozofie teologji në Bosnjë. Atdhetar iflaktë. I urrente serbët, prandaj e

vranë në vitin 1945, në Pejë.Patër Leonard TagajLindur në Ljarë (Jugosllavi) në

1894. Studimet e larta i kreu nëKolegjin internacional “S.Antonio”Romë. Komunistët serbë në shkurt1945 e vranë barbarisht.

Patër Çiprajan Nika46 vjeç, nga Shkodra. Diplomo-

het për teologji në Austri. Pushka-tohet në vitin 1946. Fjala e fundit:“Rroftë Krishti Mbret, rroftë Shq-ipëria edhe pa ne!”

Patër Mati Prendushi66 vjeç. Lindur në Shkodër.

Kryen të lartën në Grac të Austrisë.Dënohet me vdekje nga serbët

në 1911, por iu fal jeta. Dënohetpërsëri nga regjimi komunist mepushkatim në 1946.

Imzot Frano GjiniLindur në Shkodër 1886. Studi-

met e larta i kreu në Romë. Arres-tohet në vitin 1945 me motivacio-nin si agjent i Vatikanit. Dënohetme vdekje, pushkatim, në vitin1946.

Imzot Gerjgj VolajLindur në Shirokë (Shkodër)

1905. Studimet e larta i kreu nëItali. Arrestohet në mënyrën mëçnjerëzore dhe ekzekutohet në vi-tin 1947.

Imzot Nikollë Noga

Lindur në Shirokë 1895. Shkol-lën e mesme e kreu në Itali nëSarzana, mandej teologjinë nëGjenevë. Arrestohet në Mal të Zi,ku ishte strehuar i denoncuar ngaSigurimi Shqiptar. Gjykohet në Ul-qin më 1945.

Mons. Nikollë DedaLindur në Shkodër 1892. Studi-

met e larta i kreu në Itali e Austri. Arrestohet në vitin 1946 dhe dëno-het me vdekje në vitin 1948 përkrime politike.

Dom Zef BiciLindur në Shkodër 1920. Stu-

dioi në Seminarin e Jezuitëve nëShkodër. Arrestohet në vitin 1965,

por mbas një viti lirohet. Arresto-het përsëri në vitin 1967 dhe push-katohet në maj 1948.

Dom Mark DushiLindur në Shkodër 1922. Stu-

dioi në Seminarin Jezuit Shkodër. Arrestohet në vitin 1967. Dënohetnë maj 1968 me pushkatim.

Dom Engjëll KovaçiLindur në Shkodër 1920. Shkol-

lën e mesme e kreu në KolegjinSaverian, ndërsa të lartën po nëShkodër. Në gusht 1958 arrestohetdhe dënohet me vdekje për krimkundër shtetit.

Dom Dedë MalajLindur në fshatin Mali, gush-

tit 1918. Mësimet e larta i kreu nëRomë. Në janar 1947 thirret ush-tar. Arrestohet me akuzën “spiun i

Vatikanit”. Nxirret para regjimentitdhe pushkatohet para ushtarëvenëmoshën 22-v e are.

Dom Luigj PiciLindur në Ulqin 1907. Studimet

e para i kreu në Saverenë, ndërsatë lartën në Padova (Itali). Më 10

nëntor 1946 u vra pa gjyq nga ko-munistët.Dom Luigj PrendushiLindur në Shkodër 1896. Mësi-

met e para i kreu në Piemont nëKolegjin e Sarvanos. Arrestohetnë vitin 1946 si spiun i Vatikanit.Pushkatohet më 1947.

Dom Lazer ShantojaLindur në Shkodër 1892.

Mësimet e larta i kreu në Insburg(Austri). Arrestohet në vitin 1945.Mbasi torturohet egërsisht, push-katohet në moshën 54-vjeçare.

Dom Anton ZogajLindur në Kthellë të Mirditës

1902. Kreu seminarin Papnuer

(Shkodër) për filozofi. U diplomuanë Trauning Austri. Në dhjetor1946 e pushkatuan në Porto Ro-mano.

Dom Ndre ZadejaLindur në Shkodër 1891. Studi-

met e larta i kreu në Insburg (Aus-tri). Arrestohet në 1945 dhe push-katohet në mars 1945.

Sem. Mark Çuni26 vjeç nga Bushati. Kryen

shkollën e mesme në Shkodër. Vazhdon në Kolegjin Papnuer Je-zuit. Antifashist dhe antikomunisti vendosur. Dënohet me vdekje,pushkatim.

Klerikë katolikë vdekur në tor-tura, në burgje dhe në kampe in-ternimi:

1. Patër Donat Kurti2. Patër Gjon Karma3. Patër Florian Berisha4. Patër Pal Dodaj5. Patër Rrok Gurashi6. Patër Klement Miraj7. Patër Karlo Sereqi8. Patër Gasper Suma9. Patër Mehil Miraj10 .Patër Serafin Konda11. Imzot Vicenc Prenushi12. Imzot Ernesto Çoba13. Imzot Gjergj Haberi14. Mons Jul Bonati15. Dom Kolec Prendushi16. Dom Jak Bushati17. Dom Anton Muzaj18. Dom Engjëll Deda19. Dom Tom Laca20. DomMarkHasi21. Dom Nikoll Shelqeti22. Dom Ndoc Sahatcia23. Dom Pal Dodaj24. Dom Pjetër Gruda25. Dom Mark Hasi26. Dom Niko Gjini27. Dom Pjetër Noga2S. Dom Lec Sahatcia29. Dom Mark Bicaj30. Dom Anton Doçi

31. Dom Rrok Frisku32. Dom Nikoll Leskaj33. Dom Vlash Muçaj34. Fra. Ndoc Vila35. Fra. Zef Pëllumbi36. Fratel Pantella

Në vitin 1949, për herë të parë entet fetare vihen nën kontrshtetit me ligj.Në një dokument të siguruar nga Qendra e Traumës dhe Rehabi

dhuruar nga Arkivi i Shtetit, jepet mbledhja e Byrosë Politike të KoQendror, ku u vendos përfundimisht që kishat e xhamitë do të ishdiktatin politik të shtetit. Në bazë të tij, arrihet shkëputja për gati midis Vatikanit dhe Shqipërisë.

Ku u mbështetet hartimi i ligjit për fetë? Cilat ishin sugjerimet qëMehmet Shehu dhe Lirie Belishova? Mbas miratimit të ligjit, të gjithmet fetare do të kontrolloheshin nga shteti, ashtu sikurse botimet e

Çfarë ndodhi pas dhjetë viteve të miratimit të këtij ligji mbi fevitin 1965, në Elbasan, arrihet kulmi i prishjes së objekteve të kulti

A pati ankime nga populli për prishjen e kishave dhe xhamivishte kërkesa e Kishës Ortodokse drejtuar Kryeministrisë? Zbardhinformacionet themeltare që faktojnë vendimet kundër fesë në vdhe ‘65.

Manol Konomi, Liri Belishova dhe Mehmet Shehu në një mbleposaçme të Byrosë Politike të KQ-së, diskutojnë ligjin mbi komunittare. Ky është i pari debat që bëhet për fenë, për ta sanksionuar veprime saj në ligj. Në mbledhje merrte pjesë Enver Hoxha, kurse Tuk JakoBedri Spahiu mungonin, pasi nuk ndodheshin në atë moment në ShMë poshtë zbardhet i plotë procesverbali i mbajtur në këtë mbledhjevërejtjet e sugjerimet që dhanë M. Shehu dhe L.Belishova për ligjin e f

***“Procesverbal nr.79 datë 18/XI/1949 i mbledhjes së Byrosë Pol

KQ. Mungojnë në mbledhje shoku Komandant dhe shokët Tuk JakoBedri Spahiu, të cilët ndodhen në demokracitë popullore për të marrëveshje ekonomike për vitin 1950.

Rend-Dite1. Shqyrtimi i ligjit mbi komunitetet fetare2. Mbi komisionet e partisë në ushtri1- Ligji mbi komunitetet fetare:Referon Shoku Manol Konomi - Ky ligj është hartuar në bazë të

tit themeltar të Republikës sonë. Ajo që është kryesore në këtë ligj ëentet fetare vihen tashti në kontrollin e shtetit dhe sidomos të Kryistrisë. Me këtë ligj tani iu vihet fre lidhjeve të kishës katolike në Shme Vatikanin. Tani, në bazë të këtij ligji, emërimi i drejtuesve të sfetare nuk mundet të bëhet pa aprovimin e Kryeministrisë. Si rregmunitetet fetare nuk mundet të zhvillojnë në bazë të ligjit një betë plotë ndaj shtetit dhe udhëheqësit të tyre, duhet të gëzojnë bespopullit. Për të gjithë ata që shkelin dispozitat e këtij ligji, parashedhe sanksione. Kryeministria, në bazë të këtij ligji, ka të drejtë që kklerik ose një ent fetar nuk konformohet me ligjin, atëherë largohfunksionet e tij. Në ligj parashikohet edhe dhënia e një subvenciomuniteteve fetare nga ana e shtetit, por kjo gjë është fakultative.

Për hartimin e këtij ligji, ne jemi bazuar në ligjin që kanë nxjeRumani për këtë çështje; përveç këtij ligji jemi bazuar edhe në dipozita të ligjit të Zogut. Çështjen e kuadrove fetarë ne e kemi zhvillushumë, pse ne kemi shumë sekte të ndryshme fetare.

Shoku Mehmet Shehu: Ne a do t’i lëmë komunitetet fetare që tësa herë të duan mbledhje dhe si do të disiplinohet një gjë e tillë?

Shoku Manol Konomi: Ato mbledhje të gjera nuk mundet tëduke mos iu konformuar ligjit, për të tjerat nuk ke se si të bësh dhmbeten ashtu si janë tani.

- Diskutohet çështja e botimeve të tyre dhe e letrave pastoraleqarkoreve që do t’u lëshojnë vartësve të tyre. Për sa u përket botimedo të veprojnë duke respektuar kontrollin që u bëhet të gjitha bonë bazë të ligjit si të gjitha botimet e tjera që bëhen nga ana e shtet

Shoqja Liri Belishova - Çështja e letrave pastorale, unë mendombetet kështu siç është në këtë projektligj, që ata t’u dërgojnë vatë tyre poshtë dhe shtetit, d.m.th. Kryeministrisë, t’ia bëjnë vetëm njoftim.

Shoku Mehmet Shehu - Këtë mundet ta lëmë kështu, po të thudo të merren masa shumë të rënda, në rast se ato janë në kundërshligjet dhe me interesat e shtetit”.

Belishova dhe Shehu, pasi kanë dhënë vërejtjet e tyre për letratrale dhe qarkoret e ndryshme për entet fetare, sipas procesverbaldoset që të: “Lihet që letrat pastorale dhe qarkoret e ndryshme qfetare do t’iu dërgohen vartësve të tyre poshtë, t’ia bëjnë vetëm njoftim Kryeministrisë; gjithashtu të vihet që kongreset e tyre të

brenda tre muajve.Ky ligj shoqërohet me një kryeartikull të përgatitur nga Man

çështje të fesë. Ligji të botohet në gazetën “Bashkimi” dhe të hyjë nmenjëherë. Për çështjet fetare, këtej e tutje, d.m.th. mbas botimit ligji, do të interesohet Kryeministria dhe jo Ministria e Drejtësibëhej gjer tani. Nga ana e Byrosë, ligji u aprovua me unanimitet

ithëve at re ë ishin në këtë mbledh e”.

1949 / Ligji që shkëputi

Shqipërinë nga Vatikan

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

12/16

8/16/2019 FRD 31 Maj.pdf

13/16


letërsi

Si u shndërruan legjendatnë këngë për partinë

Sistemet shoqërore diktatoriale janë të interesuara për nxitjen dhe mbështetjen hapësirave apo drejtimeve që ndikojnë për lartësimin dhe glorifikimin e pu

Komunizmi e

shndërroi këngën

popullore në mjet

propagande. Një

model konkret se si

veproi makineria

e diktaturës edhenë këtë fushë të

flokut, e ka dhënë

studiuesi Agron

Xhagolli, në

rastin e “Javës së

Albanologjisë”

që po mbahet në

Prishtinë. Folklori

ka qenë tema ku

etnografët janë

fokusuar dhe pse

në gjeneral të sajishte tema “Kënga

popullore si

refleksion për jetën;

teksti, tekstura dhe

konteksti”

K omunizmi e shndërroi edhekëngën popullore në mjettë propagandës. Një forummbi këtë ende nuk është bërë nëkëto 25 vite. Janë raste sporadiketë shfaqjes së lëndës folklorike tëtrashëguar, në të cilën janë shën-

juar çfarë është deformuar meurdhër nga lart. Produktet e et-nosit shmangnin burimin për t’ishërbyer edhe në këtë rast kultit tëudhëheqësit ose partisë. Një fakti dëshmuar janë zëvendësimet efestive fetare dhe ato popullore mefestat komuniste, vendime që bu-ronin nga lart, gjatë revolucionitkulturor të ‘60-s. Megjithatë, njëmodel konkret se si veproi maki-neria e diktaturës edhe në këtëfushë të folkut e ka dhënë një prej

studiuesve më të njohur të etno-grafisë, Agron Xhagolli, në ras-tin e “Javës së Albanologjisë” qëpo mbahet në Prishtinë. Folklorika qenë tema ku etnografët janëfokusuar dhe pse në gjeneral të sajishte tema “Kënga popullore si re-fleksion për jetën; teksti, teksturadhe konteksti”. Tërheq vëmendjenforumi mbi ndikimet e sistemevetë caktuara shoqërore, ku krijim-taria folklorike del se ka shërbyeredhe si kanal për realizimin e idevediktatoriale të kohës.

Kjo çështje është analizuardhe shqyrtuar nga studiuesi

Agron Xhagolli, në kumtesën e t ij

me titull “Folklori si refleks i trys-nive politike”. Ndërsa shembujpër këtë janë dhënë në studiminqë ka bërë Vlorë Fetaj-Berisha, nëkumtesën me titull “Reflektimi ikontekstit historik në krijimin ekëngës popullore – ‘Kur ta kthyemoj Kosovë shpinën’”.

Sipas Xhagollit, sistemetshoqërore diktatoriale janë tëinteresuara për nxitjen dhembështetjen e atyre hapësir-ave apo drejtimeve që ndikojnëpër lartësimin dhe glorifikimin epushtetit. Një gjë e tillë është parënë Shqipëri pas Luftës së DytëBotërore, ku pikërisht edhe krijim-

taria folklorike shërbeu si rrugë erealizimit të këtyre ideve.

“Sistemi politik që u vendos, qënë fillimet e veta i dha një vlerësimdhe rëndësi të madhe krijimtarisëfolklorike. Pra kjo u bë me një qël-

Shaqa, dëshmon atë që Xhagollika trajtuar në kumtesën e tij, veç-mas me vargun “Po ç’ke bo parti

për neve. Hej o hej e as kurrkushse bon mi dheve”. Dervish Shaqame këtë këngë, sipas Vlorë Fetaj-Berishës, përdor metaforë që lë tëkuptohet për zhgënjimin që kishtepërjetuar këngëtari kur kishteshkuar në Shqipëri, i cili kishte

jetuar dy realitete kohore, atë tëkrajlit në Kosovë dhe atë të EnverHoxhës në Shqipëri.

“Por sigurisht që fatin e Der-vishit nuk e kishin pasur edhe tëikurit e tjerë nga Kosova. Men-dojmë se gjithë favoret që kishtegëzuar Dervishi në Shqipëri ishinfalë popullaritetit që gëzonte nëKosovë me të vetmin qëllim që të

shërbenin si

Documents

FRD 31 Maj.pdf