№ 43 (11904)25 октябрисоли 2013

Бењин фарди љањон омўзгор аст,Аз ў сарсабзу хуррам рўзгор аст

www.omuzgor-news.tjНАШРИЯИ ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

ЊАФТАНОМА АЗ 20-УМИ ИЮЛИ СОЛИ 1932-ЮМ НАШР МЕШАВАД

ОМЎЗГОР ÄÀÐ ÈÍ ØÓÌÎÐÀ:

сањ. 14

МЕЊРНОМА

Њар нахли ту наќлест зи бигзаштаат, эй шањр,Њар санги ту тахтест, ки аз нанг нињоданд.Њар хишти ту дар кўраи дилњо шуда пухта,Њар роњи ту роњест, ки аз мењр кушоданд.

Парвози нави миллати тољик, Душанбе,Эъљози нави миллати тољик, Душанбе.

Ту Рўдакият бо дили абгор надидї,Ту шоњиди сарсонии аллома набудї.Аммо ту бузургони ватанпарвари худроДар пайкараи санг зи нав зинда намудї.

Милоди нави миллати тољик, Душанбе,Бунёди нави миллати тољик, Душанбе.

Фирдавсї ба табрики ту аз Тўс расида,Айнї зи Бухоро ба Бухорои нав омад.То маснади тољик шудї, бар сари тољикРўзи наву бахти наву дунёи нав омад.

Авранги нави миллати тољик, Душанбе,Фарњанги нави миллати тољик, Душанбе.

Эй миллати озодаю эљодгари ман,Дар дафтари ту нест ба љуз сафњаи эъљоз.Бо номи ту, эй шањри вафо, шањри муњаббат,Таърихи нави мињани ман мешавад оѓоз.

Эњёи нави миллати тољик, Душанбе,Эњдои нави миллати тољик, Душанбе.

Øàњðè ìóњàááàòШањобуддини ШУЉОЪ

ОБУНА БА ЊАФТАНОМАИ «ОМЎЗГОР» БАРОИ СОЛИ 2014 ИДОМА ДОРАД

РМБ 350101626РМА 010009400Ба «Омўзгор»

СУРАТЊИСОБИ МО:

Нархи обуна барои як сол бо тамомихизматрасонињо 80 сомонї аст.

ДХ БДА ЉТ «Амонатбонк» с/њ 20202972200817101000њ/м 20402972316264

Хоњед, ки дар соли 2014 аз навгонињои соњаи маориф огоњ бошед, амру фармонњои вазири мао-риф ва дастуру санадњои Вазорати маорифро сари ваќт дастрас намоед, аз таљрибаи њамкасбон огоњ гардед, таљриба, андеша, дархости ху-дро пешнињод карда та-вонед, ба њафтаномаи дўстдоштаи худ – «Омўзгор» обуна шавед.

Ба ифтихори 3000-солагии ЊЊисори Шодмон исори Шодмон

Боз дар бораи имлоЧанд назар, андеша, тањлил, пешнињод

сањ. 3

сањ. 8

Озмунимуфассирон љамъбаст шуд

Њамдиёрамон профес-сор Нуралї Ќурбонов декани факултаи муноси-батњои байналмилалї ва асосњои иќтисодию њуќуќии истифодаи маъ-дани Донишгоњи давлатии иктишофи геологии ба номи Серго Орљоникидзеи Россия таъин гардид. На-зар ба хабари намоян-даи расмии Сафорати Тољикистон дар Россия пеш аз оѓози маљлиси ботантана ба ифтихо-ри 90 - солагии таъсиси Донишгоњи давлатии иктишофи геологии Рос-сия мулоќоти Сафири Љумњурии Тољикистон дар Федератсияи Россия Абдулмаљид Достиев бо ректори донишгоњи маз-

кур Василий Лисов бар-гузор гардид. Дар љаласа Василий Лисов дар њузури роњбарони донишкадањои олии асосии Россия дека-ни навтаъин, профессор Нуралї Ќурбоновро ба мењмонон муаррифї на-муд. Нуралї Ќурбонов

дар сохторњои давлатии Тољикистон ва солњои охир дар донишкадањои Россия њам таљриба андўхтааст. Нуралї Ќурбонов пеш аз таъин ба вазифаи декан ба њайси профессори ка-федраи мењнат ва сиёсати иљтимоии Академияи хада-моти давлатии Россия дар назди Президенти Федерат-сияи Россия кор мекард.

«Ховар»

ИФТИХОР

Олими тољик - декани донишкадаи Маскав

№ 43, 25 октябри соли 20132 ОМЎЗГОР ПРЕЗИДЕНТ ВА МАОРИФ

Аввалин алифбоњои тољикиро Муњаммад Самадзода (1922), С. Ализода (1923), С. Айнї (1923), Нисормуњаммад (1924) навиштаанд.

НУЌТАИ НАЗАР ПЕШНИЊОД

Эмомалї Рањмон аз рўзњои аввали ба маќоми Сарвари давлат интихоб шудан роњи њалли ихтилоф дар љомеа ва ба вуљуд овардани сулњу салоњ дар мам-лакатро дар машварат ва гуфтушуниди мусолињатомези Њукумати Тољикистон ва мухолифин дид ва барои амалї кар-дани ин наќша саъю талош варзид. Раванди музокироти сулњи тољикон бо

имзои Созишномаи умумии истиќрори сулњ ва ризоияти миллї дар Тољикистон 27-уми июни соли 1997 дар шањри Мо-

сква ба поён расид. Љидду љањди беш аз панљсола бањри нигоњ доштани давлати миллии тољикон ва пойдории он дар таърихи миллат ба њарфњои заррин на-вишта мешавад. Миллати тољик дар оѓози ба даст овардани истиќлолият аввал андаке пешпо хўрд, ба вартаи нестшавї наздик шуд, вале, хушбахто-на, ба зудї хатарро дарк намуда, бањри муттањидшавї љадал намуд ва пирўз гардид. Аќли солим ва хиради дурбин, маданият ва тамаддуни аљдодї пирўз шуд, рўзи фархунда, ки њама интизораш будем, фаро расид.Рањми Парвардигори мо омад,Нури Њаќ дар диёри мо омад.Љанги девонавори мо бигзашт,Сулњи деринтизори мо омад.Баъди имзои Созишномаи ризоия-

ти миллї ва истиќрори сулњи тољикон аввалин коре, ки Сарвари давлат ба оѓози он шуруъ намуд, ин эълони 1100- солагии Давлати Сомониён ва тайёрї ба ин љашни бузурги миллї буд. Дар он рўзњои муборак шодравон Лоиќ Шералї, чи тавре ки мегўянд, «Бузур-гонро бузургон зинда медоранд» изњор намуд. «Ин иќдоми Эмомалї Рањмон эњсоси муњаббат ба таърихи Ватан ва аљдоди сарбаланд, бузургдошти симоњои барљастаи миллати мо, худши-носию худогоњии кулли мардуми киш-варамонро ба љунбиш ва љўшу хурўш овард. Сарвари давлатамон дигар коре-ро анљом надињад њам, бо њамин зинда кардани номи Исмоили Сомонї ва Дав-

лати Сомониён абадї мемонад». Бояд гуфт, устод Лоиќ ќадри сухани худро медонист ва на дар њаќи њар кас чунин суханонро раво медонист. Эмомалї Рањмон њамчун сиёсатмадо-

ри дурандеш ва воќеъбин раванди инки-шофи муносибатњои байни давлатњои пешрафта ва ќафомондаро тањлил наму-да, фањмидаанд, ки дар љањони муосир њатто кўчактарин давлат тавассути ба кор даровардани аќлу фаросаташ мета-вонад дар сиёсати калони љањон наќши

бузург бозад. Аз љумла, дастгирии мао-риф, сафарбар намудани ќуввањои зењнї, агарчї серхарољоту мушкил бошад њам, дар сурати оќилона ва босамар истифо-да бурдани дастовардњои он боздењи хуб медињад. Бо назардошти ин, Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон бо даст-гирии бевоситаи Њукумат ва Сарвари давлат Эмомалї Рањмон чорабинињои гуногун бо маќсади бедор намудани ќобилияти љўяндагию ихтироъкории љавонон доир менамояд. Дар ин љода, компютеркунонии раванди тањсил, таъ-мини мактабњо бо компютерњо яке аз масъалањои асосиест, ки њамеша дар маркази диќќати Сарвари давлатанд.Сарвари давлат хуб медонанд, ки

агар мактабу маориф ба воситањои пешќадами техникии иттилоотию лабораторияњои тањлилї-пажўњишї муљљањаз бошанд, аз байни хонандањо олимон, ихтироъкорон, донишмандони соњањои мухталифи илм ба воя мера-санд. Давлати соњибистиќлол бе тайёр на-

мудани кадрњои соњибкасб пеш рафта наметавонад. Бинобар ин, Сарвари дав-лат дар он аќидаанд, ки тарбияи насли љавон вазифаи мушкил ва масъулиятнок аст. Аммо аз он ки љавонон дар кадом руњия тарбия карда мешаванд, сифатњои иљтимої-сиёсии онњо вобаста аст.

Бойалї ЊУСЕЙНОВ,дотсенти кафедраи

фалсафа ва сиёсатшиносии ДДТТ

Сањми Сарвари давлат дар рушди маориф

Эмомалї Рањмон аз рўзњои аввали ба лати Сомониён абадї мемонад» Бояд Донишљўёни мактабњои олии мамлакат дар дарсњо танњо аз китобњои дарсии Географияи иќтисодии Тољикистон (муалли-фон Кабутов М.К.)- Душанбе, соли 2005, Муњаббатов Х., Диловаров Р., Рањимов. – Душанбе, 2011, Хољаев Ѓ., Амонатова М. – Душанбе, 2012) истифода мебаранд, ки ин хуб аст. Вале бояд ёдрас намуд, ки бисёр факту раќамњои дар ин китобњо овардашуда бо мурури ваќт куњна мешаванд ва омўзгор вазифа-дор аст, ки аз манбаъњои дигар ва маълумотномањои омории нав исти-фода бурда, лексия ва конспектњои худро аз нав ѓанї гардонад.Яке аз чунин манбаъ Паёми Пре-

зиденти Љумњурии Тољикистон ба Маљлиси Олї мебошад.Омўзгори фанни географияи

иќтисодї ва иљтимоии Тољикистон метавонад, дар њар мавзўъ доир ба тамоми самтњои њаёти иќтисодї ва иљтимоии мамлакат аз маводи Паём истифода барад.Масалан, овардани чунин фак-

ту раќамњои љолиб ва мушаххас аз фоида холї нест:

- Барои татбиќи Стратегияи ба-ланд бардоштани сатњи некўањволии мардуми Тољикистон барои солњои 2013-2015 беш аз 18 миллиард сомонї пешбинї шудааст.

- Узвияти Тољикистон ба Созмони Умумиљањонии Савдо ба истењсоли мањсулоти тайёри дорои сифати баланди мутобиќ ба стандартњои љањонї ва ќобили раќобат такони љиддї бахшида, инчунин, ба зиёд шудани гардиши савдои хориљї, фоидаовар гардидани истењсоли молњои ватании ба содирот нигаро-нидашуда, … мусоидат менамояд.Доир ба мавзўи «Хољагии халќи

Тољикистон ва соњањои он» низ як ќатор маводњои љолибро аз Паёми навбатии Президенти кишвар ба донишљўён мисол овардан мумкин аст.Масалан: - Маљмўи мањсулоти дохилї аз 9,3

миллиард сомонии соли 2006 то ба 36,2 миллиард сомонї дар соли 2012 афзуда, суръати афзоиши воќеии со-лонаи он ба њисоби миёна 7 фоизро ташкил дод.

- Маљмўи мањсулоти дохилї (ММД) ба њар нафар аз 1335 то 4580 сомонї ё 3,4 баробар зиёд гардид.

- Њаљми умумии харољоти соњањои иљтимої соли 2013 нисбат ба соли 2006 7 баробар афзуд.Доир ба мавзўи «Электроэнер-

гетика» омўзгор метавонад аз ма-

води Паёми Президент истифо-да намояд. Дар Паём омадааст, ки рушди имрўзу фардои тамоми соњањои иќтисоди миллї аз исти-фодаи боигарии асосии мамлакат, яъне, захирањои гидроэнергетикї вобастагии бузург дорад. Бо ин маќсад, танњо дар њафт соли охир љињати бунёди иќтидорњои нави истењсоли ќувваи барќ, таљдиду барќарорсозии иќтидорњои мављуда ва умуман, рушди соњаи энергетика ќариб 12 миллиард сомонї равона гардидааст.Доир ба мавзўи «Хољагии ќишлоќ

аз Паём чунин иќтибосњоро овар-дан зарур аст. Барои њарчї бештар бо мањсулоти кишоварзї ва уму-ман, бо маводи ѓизоии истењсоли ватанї таъмин намудани ањолии мамлакат, андешидани тадбирњои мушаххас зарур аст… Тањлилњо ни-шон медињанд, ки соли 2012 тавас-сути истењсоли дохилии мамлакат талаботи воќеии ањолї бо молњои асосии хўрокворї, аз љумла, гўшт ва мањсулоти гўштї 80 фоиз, тухм 75, ѓалладона ва орд 50, биринљ 80, картошка, сабзавоту полезињо ва меваљот беш аз 100 фоиз таъмин карда шудааст.Аммо чунин вазъ ќонеъкунанда

нест. Зеро Тољикистон натанњо ме-тавонад ањолии худро бо мањсулоти озуќаворї таъмин намояд, балки имкониятњои васеъ дорад, ки њаљми содироти мањсулотњои кишоварзи-ро афзоиш дињад.Њамин тавр, мо дар ин маќола

доир ба истифодаи маводи Паёми Президенти Љумњурии Тољикистон якчанд мисолњо овардем.Омўзгорони фанни географияи

иќтисодї ва иљтимоии Тољикистони мактабњои тањсилоти миёнаи умумї, омўзишгоњњо литсейњо ва мактабњои олї, дигар зинањои тањсилот метаво-нанд аз Паёми Президент ва дигар барномањои давлатї, Стратегияњо ќонунњои амалкунандаи Љумњурии Тољикистон марбут ба пешраф-ти соњањои иќтисодиёти миллии кишвар маводњо љамъ намуда, дар дарсњо аз онњо васеъ истифода ба-ранд.Истифодаи чунин маводи зарурї

ва факту раќамњои нави оморї ба-рои донишандўзї ва баланд бардош-тани њисси ватанпарастии љавонону наврасон мусоидат хоњанд намуд.

Асомуддин АЗИЗОВ, омўзгори калони кафедраи фанњои

табиатшиносии Донишгоњи давлатии Данѓара

Паём дар дарси география

№ 43, 25 октябри соли 2013 3ОМЎЗГОР РАВЗАНА

Китоби нахустини дарсии арифметикаро соли 1923 Нисормуњаммад Афѓон навиштааст.

БА ИФТИХОРИ 3000-СОЛАГИИ ЊИСОР

ПАЊНОИ ФАЪОЛИЯТ

Тамаддуни ин сарзамин бо номи маданияти Њисор маъ-руф буда, тањќиќи он соли 1948 аз тарафи А.П Оклад-ников оѓоз шудааст. Олимо-ну њафриётшиносон В.А Ра-нов. Х.Юсуфов дар кўњњои Булиён, Тутќавул ва Сои Сайёд ёдгорињои мадания-ти Њисорро дарёфт кардаанд. Нишонањои маданияти Њисор дар соњилњои дарёи Яхсу, Ќизилсу, Вахшу Кофарнињон ва заминњои байни дарёњо пањн гардидааст. Њамаи бозёфтњо исботи он

аст, ки мардуми ќадимии Њисор бо шикор ва зироаткорї машѓул будаанд. Њоло дар Тољикистон зиёда аз 350 мањали дорои бозёфтњои бостонии мадания-ти Њисор маълум гардидааст.

Њисори бостон дар гузаштаи таърихї зери итоати давлатњои гуногун ќарор доштааст. Дар нимаи дуюми асри 15

ва дар асри 16 Њисори Шод-мон навбат бо навбат дар байни авлодони шоњзодањои темурї таќсим карда мешавад.

Он хеле тараќќї карда, ба яке аз шањрњои калону мустаќили Мовароуннањр табдил меёбад. Ин даврањо дар маданияти ноњия дигаргунињои куллї ба амал омада, корњои дењќонї, чорводорї, санъатњои меъморї, бинокорї, њунармандї, тангасозї, кулолгарї, бофандагї, шањрсозї ва сав-дову тиљорат бо суръат рушд мекунанд. Акнун Шумони пе-шин - Њисори Шодмон яке аз марказњои калонтарин гарди-да, Ќундузу Бадахшон ба он то-беъ мегарданд.

Дар аввали асри 17 баъди шикасти давлати Шайбониён Муњаммадрањимбии манѓитї соли 1758 Њисорро забт мекунад. Баъд аз вафоти Рањимбий Њисор боз аз нав мустаќилияти хешро ба даст оварда, Шеробод, Тир-миз, Ќўрѓонтеппа ва як ќисми Кўлобро ба итоати худ меда-рорад. Баъди њуљуми амири Бухоро Музаффар, ќаламрави Њисор истиќолияташро аз даст дода, то соли 1921 пурра дар то-беияти амирони манѓитияи Бу-хоро мондааст.Олим ва шарќшиноси араб

Миќдасї (асри 10) шањри Шу-монро «модаршањр»-и замони худ ном бурдааст. Рољеъ ба тав-сифи шањри таърихии Шумон, љуѓрофшиноси маъруфи асри 10, муаллифи асари «Њудуд-

ул-олам» чунин овардааст: «Шумон шањрест устувор ва бар кўњ нињода ва гирди ў бо-рае кашида. Ва ўро кўњандизест бар сари кўњ нињода ва андар миёни кўњандиз чашмаи об аст бузург». Аз рўи навиштаљоти

сайёњи машњури Чин-Сюан Сзян ќаламрави шоњигарии Шумон масоњати хеле калонро дарбар мегирифтааст. Масоњати он аз Ѓарб то Шарќ ба масофаи 4-рўза роњ тўл мекашид. Њисор борњо ба майдони

набардњои хунин табдил ёфта бошад њам, он то соли 70–уми асри 19 њамчун давлати пурќуввату мустаќил арзи вуљуд доштааст, ки инро сарчашмањои таърихї зикр кардаанд. Бори нахуст Њисор бо номи

Њисори Шодмон дар асари таъ-рихии муаррихи дарбори су-лолаи темурињо Шарафиддин Алии Яздї «Зафарнома» зикр шудааст. Соли 1409 Њисорро писари хурдии амир Муњаммад - Љањонгир забт карда, то соли 1433 њукмронї мекунад. Яке аз сарчашмањои но-

дир асари Муњаммадсодиќи Ќараулбегї (бо тахаллуси Гул-шании Бухорої машњур аст) «Таърихи Њумоюн» мебошад. Дар асари мазкур яке аз бобњо ба бекигарии Њисор бахшида шудааст. Ин муаррих 3 маро-тиба ба мулки Њисор омада, бо тарзи зисту зиндагї, урфу одати мардум ошно шуда, оид ба серањолї будани Њисор маълумотњои возењ додааст. Бо иттилои ў, дар он замон

мулки Њисор 377 њазор хонавор будааст. Дар китоби «Њисор»-и А.Мухторов Њисори асри гу-зашта чунин тасвир гардида-аст: «Мисли дигар шањрњои асримиёнагии Мовароуннањр ба шањри Њисор аз тариќи 5 дарвоза ворид мешуданд, ки њар кадоми онњо номи хосаи худро доштанд. 1. Дарво-заи гузари Обдузд-дар ќисми шимол. 2. Дарвозаи гузари Чашмаи Моњиён .3. Дарвозаи кўчаи Хоки Сафед ё оњанин. 4.Дарвозаи гузари Шакарї ё Хоља Махдуми Аъзам. 5. Дар-возаи гузари Чангоб дар ќисми шимолу ѓарбї, ки рўзњои ид ва рўзњои љумъа мардум дар ин љо намоз мегузоштанд.»

…Имрўз дар Њисор мар-думони гуногунмиллату гуно-гунзабон истиќомат доранд. Ќисми бештари ањолиро мар-думи аз тарафи шимолу шарќї ва шимолу љанубии Самарќанд омада, ки њангоми истилои арабњо њиљрат кардаанд, таш-кил медињанд. Сарфи назар аз он, ки онњо

аз кадом сарзамин ба ин љо ома-даанд, њама сокинони муќимии Њисори имрўза буда, дар рушду пешрафти ноњия сањмгузоранд.

Њ.ЊАЛИМОВА, омўзгори калони ДЉТИБКСМ

Њисори Шодмон дар масири таърих

Инсони наљиб њам ба сурат њам ба сират зебост, симои нуронї, дили маъ-рифатоин дорад. Дар атрофи мо њар ќадар ашхоси наљиб бештар бошанд, зиндагиамон њамон ќадар хушу гуворо ва самарманд хоњад буд. Ин нукта дар рўзгорони мо пайваста собит мешавад, моњияти бештар пайдо мекунад.Чунин ба назар мерасад, ки ибораи

инсони наљиб беш аз њама иртиботманд аст бо омўзгор, бо падари маънавии ањли љомеа. Омўзгор наљибтарин корњоро фарљом мебахшад, рисолати олиеро до-рост; ў зиндагиро аз нури маърифат му-наввар мекунад, чароѓи илму донишро мефурўзад, моро ба кўи мурод рањнамун мешавад, ба њар фарди миллат адабу хи-рад меомўзад.Ба ин мазмун, Абдумўмин Ёќубов ба

маънои томи сухан инсони наљиб аст, омўзгорест варзидаву истеъдодманд ва накўхислату бошараф. Ў солњои тўлонист, ки ба шогирдон аз фанни хи-мия дарс мегўяд ва бисёр пурсамару фа-рогир аст фаъолияташ…Дар омўзиши њамаи фанњо муваффаќ

буд Абдумўъмин њангоми тањсил дар мактаби миёна, вале ба фанни хи-мия алоќамандиву таваљљуњи бештаре дошт. Аз ин рў, пас аз хатми мактаб донишљўи факултаи химияи Донишгоњи миллии Тољикистон гашт. Донишљўи фаъолу аълохон буд. Дар соли чоруми тањсилаш дар озмуни байналмилалии химиядонњои љавон дар шањри Маскав ширкат варзида, сазовори маќоми сеюм гардид ва љоизањои зиёде ба даст овард. Дар ин озмуни бонуфуз намояндагони

беш аз 50 мамлакати дунё ширкат до-штанд.Устодони донишгоњ дар симои

донишљўи кўшову боистеъдод ва хушо-добу ботањаммул Абдумўмин Ёќубов њам омўзгори тавонманди оянда ва њам олими тозакори фардоро медиданд. Воќеан њам, масъулини донишгоњ аз ин љавони фаъол даъват карданд, ки барои кори доимї дар факулта бимонад, ба

кори илмї машѓул шавад. Абдумўъмин худ майли бештару амиќтар омўхтан ва ба тањќиќоти илмї гаравидан дошт, ме-хост, ки дар арсаи бапањнои илми химия сухани худро бигўяд, бозёфте рўи кор биоварад. Афсўс, вазъи оилавиаш бо ин њама орзуву ниятњои накўяш созгор наомад. Эњсоси ќарзи фарзандї дар наз-ди волидон боло гирифт ва Абдумўъмин пас аз хатми мактаби олї бо кўлбори пурбори дониш ба зодгоњаш – шањри Панљакент баргашт. Дар мактаби раќами 34-и шањр ба сифати омўзгори химия оѓози фаъолият намуд ва чун до-ниши амиќу азму сайъи комил дошт, зуд мавќеъ ёфт, эътироф гашт ва њамчун омўзгори љавони ояндадор шуњрату эъ-тибор пайдо кард.

Абдумўмин Ёќубов аз аввалин ќадамњои худ ба арсаи омўзгорї бар он назар буд, ки нишондињандаи асосии фаъолияти омўзгор, бозгўи самараи ко-раш сатњу дараљаи дониши шогирдонаш мебошад. Аз ин рў, њамвора љидду љањд мекард, ки њар як машѓулияташ барои шогирдон самарманду љолибу љозиб ва манфиатбахш бошад. Ба фанњои даќиќ, аз љумла, химия љалб намудани

таваљљуњи шогирдон сањл коре нест, чун хонандагон ба душ-вориву зањматкашї ѓолибан чандон майл надоранд. Омўзгори љавон, пеш аз њама, бар он мекўшид, то ба шогирдон собит намояд, ки химия фанни хеле муњиму зарурї ва дар айни замон, шавќовару аљиб аст. Дар дунёи муосир бидуни дони-стани асосњои химия фаъолона ва боба-

рор зиндагї кардан имконнопазир аст. Кўшишу зањматњои омўзгори љавону шогирдпараст А.Ёќубов зуд бор овар-данд. Дар давоми се-чор сол беш аз 20 нафар шогирдаш дар даври вилоятиву љумњуриявии озмунњои фаннии мактаби-ён ширкат варзиданд ва 5 нафар соњиби медалњои тиллову нуќраву биринљї гардиданд. Ин дар бахши маорифи шањри бостонии Панљакент, воќеан њам, њодисаи бесобиќаву фарањбор бод, зеро ќаблан хонандагони таълимгоњњои ин шањр танњо дар озмунњо аз фанњои гуманитарї пирўзї ба даст меоварданд.Соли 1987 А.Ёќубовро њамчун

омўзгори муваффаќу ташаббускор љонишини мудири шуъбаи маорифи шањр таъин намуданд. Дар ин вази-

фа низ ў пирўзмандона кор кард, вале њамеша пазмони дарсу шогирдон буд ва пайваставу равшан дарк мекард, ки бо ин њама пешравињои кораш, ў на дар мавќеи худ аст; љои «табиї»-и ў, љои дилхоњу писандидааш назди тах-таи синф, рў ба рў бо шогирдон аст. Омўзгори пазмони шогирдон мавриди мувофиќ мељуст ва ин маврид, нињоят, фаро расид. Дар шањри Панљакент ав-валин гимназия таъсис дода шуд ва ин љо бењтарин, варзидатарин омўзгорон аз њамаи фанњои таълимї аз тариќи озмун ба њам омаданд. Ва Абдумўмин Ёќубов низ дар сафи эшон љой гирифт. Дар ин боргоњи дониш ў то соли 2009 кор кард ва ин давра марњилаи басо пур-бору пурсамари фаъолияти омўзгории Абдумўмин гардид. Нишондињандаи асосии фаъолияти ў њамоно комёбињои шогирдонаш буданд. Дар гимназия пирўзии хонандагон дар озмунњо аз фанни химия гўё ба анъана табдил ёфт: њамасола шогирдони ин таълимгоњ дар озмунњои љумњуриявии хонандагон аз фанни химия комёбу соњибљоиза мегар-диданд.Яке аз шогирдони фаъоли А.Ёќубов,

хонандаи соњибистеъдод ва дилдодаи фанни химия Назира Љўраева, ки дар даври љумњуриявии озмунњои фаннии мактабиён аз фанни мазкур соли 1994 пешсафи ягона ва соњиби медали тилло гашт, њоло дар шањри Санкт-Петербург фаъолият дорад ва доктори илми хи-мия, профессор аст. Ин бонуи хирадга-рои тољик имрўз низ бо устоди номвари хеш А.Ёќубов робита дорад ва пайваста бо сипосмандию эњтиром таъкид меку-над: «Ман агар ба чизе комёб гарди-дам, натиљаи зањматњои устоди азизу мењрубонам Ёќубов аст».Шоистаи зикр аст, ки њамбаста бо кор

дар гимназия (пасонтар ин таълимгоњ ба литсей табдил дода шуд) соле чанд А.Ёќубов дар Пажўњишгоњи химияи корхонаи муштараки Тољикистону Чин оид ба истењсоли тилло дар мањаллаи Суѓдиёни шањри Панљакент ба сифати

Рушдбахши истеъдодњо

(Давомаш дар сањ.15)

№ 43, 25 октябри соли 20134 ОМЎЗГОР ТАЊСИЛОТ

Ќарори муњим- «Дар бораи китобњои дарсї барои мактабњои ибтидої ва миёна» соли 1933 ба тасвиб расид.

Вобаста ба њамин, шуруъ аз соли 2009 ин муассисаи давлатии таълимї тибќи муќаррароти замимаи Иљозатнома «Оид ба њуќуќи пешбурди фаъолияти таълимї» њуќуќи фаъолиятро дар курсњои кўтоњмуддат омо-да кардани кадрњои коргарї аз рўи 16 ихтисоси ба талаботи бо-зори мењнати дохили љумњурї ва берун аз он љавобгўй- каф-шергари барќї, кафшерга-ри газї, занбўриасалпарвар, монтёр, ронандаи автомобил, дараљаи «С», автокранњои бор-бардор, системаи компютерї ва интернет-технология, дўзанда ва ѓайрањоро ба даст овар-да, тайи ин солњо дар маљмўъ 341 нафар сокинони асосан калонсоли ноњияи Файзо-бод ва навоњии гирду атрофи онро соњиби касбњои гуногуни коргарї намудааст. Таљрибаи њосилшудаи фаъо-

лияти мењнатии солњои тўлонии муњољирони мењнатии ноњия дар Федератсияи Россия собит ме-созад, ки яке аз сабабњои умдаи

сари ваќт пайдо карда натаво-нистани љойњои кори мувофиќи дорои маоши хуб - ин надо-штани диплом ё шањодатномаи соњибихтисос будани муњољир мебошад. Ба таври мисол, кор-гари тољиктаборе, ки бе ди-плом ё шањодтнома ба њайси андовагар, хиштчин, бетонрез ва ё дигар касбу кори соњаи сох-тмон дар Федератсияи Россия кори муайянро иљро менамо-яд, нисбат ба коргари диплом ё шањодатномадори белорус, арманї ё молдавї барои иљрои њачми айниятдори њамон кор 2,5-3 маротиба камтар маоши моњона мегирад. Ё худ, агар маоши кафшергари барќии шањодатномаи ихтисосидошта ба њисоби миёна дар як моњ дар ФР аз 80 то 120 њазор рублро ташкил дињад, ихтисосманди бе шањодатномаи тољик дар њаљми 20- 30 њазор рубл моњона меги-раду халос. Чунин њолат ќариб дар аксарияти касбу корњои фа-ъолияти муњољирони мењнатии тољик дар ФР ба назар мера-сад. Њамин аст, ки теъдоди бу-

зурги муњољирони мењнатии Тољикистон, аз љумла аз ноњияи Файзобод бо иллати бархўрдор набудан аз ихтисосњои дар бо-зори мењнати ФР серталаб, аз ноилољї ё дар бахши хизматра-сонии коммуналии шањрњо ба њайси кўчарўб, дар бозорњо ба сифати њаммолу аробакаш ва ё агар толеашон мадад кунад, ба њайси фурўшандаи иљоракори афѓонњо, яњудињо бо маоши ночиз ба мењнати камаршикан

машѓуланд. Дар бахши сох-тмон низ солњои мадид аст, ки муњољирони мењнатї ба таври таваккал даст ба корњои гуно-гун мезананд, ки дар нињоят на њамеша аз корфармоён музди мењнати худро гирифта мета-вонанд. Ин падида ќариб ду дањсола боз идома дорад ва дар уфуќи ин раванд то њоло рав-шание эњсос намешавад.Аз ин рў, њарчї бештар ба

литсей барои касбомўзї љалб кардани љавонон ва ашхоси калонсол метавонад фишан-ги муассири њалли масъалаи мазкур гардад. Ба курсњои кўтоњмуддати касбомўзї са-фарбар кардани сокинони то њоло беихтисоси ноњия, то ан-дозаи муайян ба њалли масъа-лаи матрањшуда мусоидат кар-да метавонад. Бо ифодаи дигар, айни замон литсей воќеияти реалиест, ки омода аст бо тай-ёр кардани мутахассисони касбњои гуногуни коргарї дар ќонеъ гардонидани на танњо та-лаботи бозори мењнати дохилї, балки бозори мењнати берун аз њудуди кишвар низ то андозаи муайян сањмгузор бошад. Бо назардошти вазифагу-

зории Президенти Љумњурии Тољикистон муњтарам Эмомалї Рањмон имкониятњои литсейи касбии техникии №24 аз як љониб љињати фарогирии теъдо-ди бузурги љавонону сокинони беихтисосмондаи ноњия имко-нияти бештар фароњам оварда, барои рушду такокомули мин-баъдаи худи таълимгоњ мусои-дат карда метавонад. Дар ин

љода зарур аст, ки бетаъхир дар самтњои зерин фаъолияти ама-лиро вусъат бахшид:

- бо назардошти оянда-бинии манфиатбахши соњаи паррандапарварї дар ноњия ва ба ин соња бештар љалб кар-дани љавонон, бо њамкории мутаќобилан судманд бо маъмурияти ЉСШК «Мурѓи Њилол» дар поя ва бо исти-фода аз мутахассисони ин корхона ифтитоњ кардани шуъбаи (филиали) литсейи касбии техникии №24 љињати омода кардани мутахасси-сони зинаи тањсилоти иб-тидоии касбї- операторони мурѓпарвар, мутахассисони коркарди мањсулоти парран-да, тайёркунандањои мавод ва ашёњо аз мањсулоти парранда, лаборантњои тањлилкунанда ва дигар ихтисосњои марбут ба ин соња, имкон медињад, ки на танњо ин коргоњ, инчу-нин фабрикаи ояндаи наздик ба фаъолият шуруъкунандаи «Мурѓи Марљон» ва дигар муассисаю ташкилотњои ба паррандапарварї машѓулбудаи ноњия бо ихтисосмандони соња таъмин карда шаванд;

- бо маќсади омода кар-дани мутахассисони соњањои механизаторї, операторони коркарди мева ва сабзавот, мутахассисони коркарди мева ва сабзавот, тайёркунандањои консервањо аз мева ва сабзавот, лаборантњои тањлилкунандаи ин соња ва ѓайрањо дар маркази љамоати дењоти Мискинобод ё Ќалъаи дашт ташкил кардани

филиали литсей имкон медињад, ки талаботи ин минаќаи ноњия бо ихтисосмандони соњибкасби соњаи мазкур ќонеъ гардонида шавад;

- дар шањри Роѓун эњё кар-дани филиали литсей љињати омода кардани ихтисосњои коргарии барои Нерўгоњи обии барќии Роѓун зарурї- ронандањо, булдозерчињо, кранчињо, мутахассисони анвои гуногуни соњаи сохтмон, опера-торони бастакор ва таљњизоти техникї ва ѓайрањо барои боз њам бештар васеъ намудани имкониятњои ин муассисањои тањсилоти ибтидоии касбї му-соидат карда, ба ин васила теъ-доди зиёди љавонону афроди беихтисоси ноњияи Файзобод ва шањри Роѓун ба касбомўзии маќсаднок фаро гирифта хоњанд шуд;

- вобаста ба њамин, таќвият додани пояи моддию техникии литсей, ба раванди таълим во-рид кардани васоити таълимии техникию технологии замо-ни муосир ва умуман, ба амал баровардани таъмири асосии биноњои таълимї, хобгоњ ва дигар иншоотњои њунаристон зарурати бетаъхир ва ногузир аст. Њамин тариќ, дар њолати

анљом додани таъмири асосии литсей имконияти васеъ карда-ни доираи омўзиши ихтисосњои наву љавобгўи талаботи бозо-ри мењнати дохилї ва беруна фароњам омада, обрў ва нуфузи таълимгоњ тањким меёбад.

Мањмадалї ЉАЛИЛОВ, директори литсейи касбии

техникии №24,ноњияи Файзобод

Имрўзњо мо дар арафаи рўзи интихобот ќарор до-рем. Ин рўзњо барои мо, омўзгорон, басе масъулият-нок ба њисоб мераванд. Зеро дар ин рўзњо гуногунанде-шии љомеа зиёд шуда, барои дарки воќеият ба иштибоњ афтодани љавонон, бахусус, насли наврас аз эњтимол дур нест. Дарвоќеъ, омўзгор шах-

сест, ки дар њама замон аз та-рафи љомеа чун равшангари роњи нав шинохта мешавад. Сиёсати давлати имрўза, ки љавњари маорифпарварї до-рад, тањти рањнамоии Пре-зиденти кишвар, Љаноби Олї Эмомалї Рањмон рўз то рўз маќоми баланд омўзгорро таќвият мебах-шад. Бењтарин зуњуроти шинохти омўзгор дар ша-роити имрўза ба њамасола афзудани маоши ў иртибот дорад. Ташвишовар барои

мактаб њамин аст, ки омўзгорони љавон аз лињози донишњои касбї чандон мусаллањ нестанд ва мањз ба њамин сабаб љалби онњо барои мо душ-вор мегардад. Фикр меку-нам, барои монеа ворид нашудан ба рушди маориф баланд бардоштани маъ-

рифати омўзгорон шарти муњим аст. Агар шарти аввал дар ин маврид ба муассисањои омўзгорї во-баста бошад, шарти дигар ба худомўзии омўзгорон рабт дорад. Мутахассисо-ни љавонро ба њамкории пайваста ба нашрияњо, ху-сусан, нашрияњои соњавї љалб кардан мебояд. Му-таассифона, ба назар мера-сад, ки на танњо омўзгорон љавон, њатто, баъзе аз омўзгорони собиќадор њам ба мутолиаи рўзномаву маљалла ва њамкорї ба онњо чандон таваљљуњ на-доранд. Моро лозим аст аз

вохўрињои Роњбари дав-лат бо ањли маориф ва омўзгорон илњоми тоза гирифта, њамеша пайи омўзиши роњу усулњои нави таълим талош варзида, ба ин васила дар тарбияи шогирдони сазовори за-мон сањм гузошта тавонем. Шогирдони мо бояд тавре тарбия ёбанд, ки дар оянда чун узви фаъоли љомеа дар интихоби сарвари худ ба њадаф расида тавонанд.

М.АСАЛОВ,директори мактаби №17,

ноњияи Нуробод

ФАЪОЛИЯТ

КАСБОМЎЗЇ Таълими касбї њудуд надорад

Рисолати бузурги омўзгор

Бузурге фармудааст: «Як дарси хуб мазмуни як асарро дорад». Ин гуфтањоро дар дарсњои онњо эњсос кардан мумкин аст. Зеро њамарўза дарсњои бонувони мазкур бо ис-тифодаи маводи махсуси дарсї, ас-бобу аёниятњои гуногун, бозињои дидактикї ва машѓулиятњои љолибу шавќовар мегузаранд. Ба хонанда-гон мисли фарзандони хеш муомила мекунанд, ба онњо модарвор ѓамхорї менамоянд. Ин ду муаллимаи њалиму

чењрахандон ба љињати тарбия-вии дарсњо ва баргузории корњои тарбиявї низ таваљљуњи беандоза зоњир менамоянд. Кўшиши онњо бањри он аст, ки насли ояндасозо-ни миллат чун инсонњои ватандўсту мењанпарвар, мењнатдўсту зебопа-раст, некгуфтору некрафтор ба воя расанд. Дар баробари шогирдон, барои

фарзандонашон низ ашон модари ѓамхору дилсўз, роњнамою насињатгар, њидоятгари роњи рост ме-бошанд. Ањсан ба ин гуна модарон, ки аз сањар то бегоњ њам барои таълиму тарбияи фарзандони мардум сањм мегузоранд ва њам барои нигоњубини њамсару фарзанд, хонаю дари хеш фурсат меё-банд. Ин ду муаллимаи поквиљдон дар миёни њамкорон

ва љамъият маќоми хоса доранд ва эњтиромашон бу-зург аст.Муњтарама Махсумова дар баробари омўзгори

синфњои ибтидої будан, њамчунин, вазифаи пур-масъули раиси Шўрои занон ва духтарони макта-бро ба ўњда дорад. «Дугоник»-њо дар баргузории чорабинињои фарњангиву маънавии њам мактаб ва њам шањр сањми арзандаи хешро мегузоранд. Њамасола дар арафаи љашнњои бузурги милливу касбї бо иштироки занону духтарон мањфилњои

љолиби адабї – фарњангиро баргузор менамоянд, ки барои љалби љавондухтарон ба тањсил ва корњои му-ассири илмиву фарњангї мусоидат менамояд.

Г.ОРИФОВА, Ш.АБДУЛХАЙРОВА,

Х.АРИПОВА, С.ФОЗИЛОВА

ТАЉРИБА

«Дугоник»-њои шарафманд

Бузурге фармудааст: «Як дарси

вз

смбчвЊк

№ 43, 25 октябри соли 2013 5ОМЎЗГОР МЕТОДИКА

Соли тањсили 1933-1934 дар асоси ќарори њизб аз 40 номгўй китобњои дарсие, ки бояд чоп мешуданд, 17 номгўй аз чоп баромад.

ТАЊСИЛОТ

Соли фарњанги техникї ба дўши муаллимон масъулияти азим бор кард. Дар Паёмњои њарсолаи худ нисбат ба фарњанги техникї Сардори давлат њушдор медињад, ки вазъи кунунии та-дриси фанњои техникї чандон ќаноатбахш нест ва дар ин љода кўшишу талошњои зиёд бояд кард. Бояд дар мактабњои олї ба таълими фанњои даќиќ эти-бори љиддї дод, зеро тафаккур ё фарњанги техникї мањз тавас-сути фанњои техникї ва даќиќ ташаккул меёбад ва ихтироо-ту кашфиёт низ зодаи фанњои даќиќ мебошад. Ин фанњо бояд дар њамгирої бо њамаи фанњо таълим дода шаванд. Њама та-шаббусро ба он равона созем, ки донишљўён дониши наза-риявии хешро њар чї зудтар дар амал татбиќ намоянд, асбобу ашёњои гуногун созанд, бештар бо технологияи нав кор кунанд. Агар хонандагон аз хурдсолї ба техника сари кор гиранд, ба ва-силаи илмњои даќиќ тафаккури мантиќиашон инкишоф меё-бад, тадриљан ба техника, техно-логия, созандагї ва бунёдкорї мењр мебанданд, барои иштирок дар озмунњои байналмилалї замина тайёр мекунанд, дар мактабњои олї бе душворї ба-рои иштирок дар чорабинињо, намоишњо имконият пайдо ме-кунанд. Дар сохтмонњои азими

љумњурї мутахассис, муњандис, лоињасозони тољик бояд кор кунанд. Ин мутахассисонро мо бояд дар мактабњо, мактабњои ибтидоии касбї, мактабњои олї омода созем. Бо ворид кардани ислоњот

дар соњаи маориф табиист, ки мушкилоти зиёд дар фарњанги гуманитарї пеши роњ меояд ва ба роњ мондану амалї шудани њама гуна таѓйирот як миќдор ваќтро талаб менамояд.Хурсандибахш аст, ки солњои

охир дар бисёр мактабњои олии кишвар усули тестии ќабули довталабон ба таври шаффоф мегузарад ва њар довталабе, ки суолњои тестиро бештар аз худ кардааст, бо сари баланд дар сафи донишљўён ќарор меги-рад. Ба ин падида муносибати омўзгорону донишљўён гуно-гун аст. Баъзе онро номатлуб ва боиси паст рафтани дониш медонанд, бархеи дигар ин амалро боиси паст шудани эъ-тибори омўзгор мењисобанд, ки донишљў дигар ба дарс наёяд ва ё устодро эњтиром накунад. Омили дигар, ин тартиб дода-

ни тести мукаммал ва пешнињод намудани он меистад. Бояд саволњо аз рўйи китоби дарсї тартиб дода шаванд. Фанњои даќиќ, аз ќабили математи-ка, физика, биология, химия имкониятњои бештар доранд.

Тартиб додани суолњо ва муайян кардани дониш барои ин фанњо осонтар аст. Мисолу масъалањои даќиќ љавоби даќиќ доранд. Ин љо фантазия ба кор намеравад. Сохтан ва тартиб додани тестњо барои фанњои гуманитарї, мах-сусан аз фанни забони тољикї якчанд суол пешнињод карда ме-шавад, ки танњо яке аз он суолњо дуруст ва сањењ аст. Њамаи ин бо маќсади баланд бардоштани дониши техникї гузаронида ме-шавад

Риштањои мухталифи педа-гогикаи муосир њар замон му-аллимонро ба мушкилињо рў ба рў меорад, ё мазмуни маъ-лумот таѓйир меёбад ё далелу раќамњои таърихию фарњангї дигар мешаванд, ё усули таъ-лим таѓйир меёбад. Ин њама мушкилињо асосан ба дониши чуќури фарњанги техникї ги-рифтани донишљўён бетаъсир намемонад. Мо бояд ба рук-ни љањонии тестсозї риоя на-моем, ки ин боиси пешравии дониши донишљўён ва хонан-дагон мегардад. Бо вуљуди ин муваффаќиятњо, баъзе камбудињо низ љой дорад.Ногуфта намонад, махсусан,

љавонон, мактаббачагон ду-руст дарк намоянд, ки њамроњи худ гирифтани телефонњо, дар бозињои компютерї аз субњ то шом нишастан, тамошои бењудаи намоишњои телевизион ва дигар боиси вайрон шудани салома-тии онњо мегардад. Аз ин сабаб, мо бояд ба воситаи гузаронида-ни соатњои тарбиявї, вохўрињо, ташкил намудани шабнишинињо фарњанги техникии љавононро баланд бардорем.

Хайринисо ТЕМИРОВА, дотсенти кафедраи забони давлатї ва љомеашиносии

ДПДТТ ба номи акад. М.Осимї

Ташаккули фарњанги техникї дар љомеа

Дар рўзи худидора толибил-мони фаъоли синфњои болої, аъзои мањфилњои фаннї, хо-нандагони иштироккунандаи озмунњои фаннї њамчун омўзгор ба хонандагон дарс мегузаранд. Инчунин, худи толибилмон ба-рои иљро намудани вазифаи му-дир, љонишинони мудир хонан-дагонро интихоб менамоянд ва аз оѓози дарс то анљоми соатњои дарсї идоракунии мактабро ба ўњда доранд. Устодон дар дарси гузаронидаи шогирдон иштирок намуда, онро тањлил мекунанд, љињатњои мусбї ва манфиашро мавриди баррасї ќарор медињанд. Шогирдоне, ки бевосита дарсро худ мегузаронанд, мавзўи дарс-ро як њафта пеш аз баргузорї аз устодон гирифта бо тайёрии хуб меоянд. Воќеан, тањлилњо нишон медињанд, ки дарси шогирдонаи толибилмон шоистаи омўзиш аст, зеро аксари хонандагоне, ки ба њайси омўзгор фаъолият меба-ранд, дарсњои хуби интерактивї мегузаронанд.

Интизом дар дохил ва роњраву сањни мактаб аз тарафи хонанда-гони ба њайси аъзои маъмурият интихобшуда љиддї зери назорат гирифта мешавад. Дастаи њаваскорони мактаб

низ дар њамин рўз серташви-шанд. Онњо барои устодони худ њамчун рамзи эњтиром барномаи хуби сањнавї тайёр намуда, онро дар толори маљлисгоњ њамчун дастагули табрикотї пешкаши омўзгорон менамоянд. Ин шак-ли фаъолият ба насли наврас дар раванди таълиму тарбия хусусиятњои зеринро ба бор мео-рад:

1. Њисси баланди масъулият-шиносиро дар хонандагон бедор менамояд;

2. Устодонро водор месозад, ки аз тањлили дарси шогирдон ба хулосае оянд, ки хонандагон ба чї гуна дарси муосир ниёз до-ранд;

3. Эътибор ва эњтироми усто-дро хонанда бештар дарк мена-мояд;

4. Муњаббати хонандаро ба пешаи омўзгорї ќавитар мегар-донад;

5. Хонандагон аз њамсолони худ хотироти хуб мебардоранд;

6. Дўстї ва эњтироми байнињамдигарии толибилмон боз њам зиёдтар мегардад.Њамин тавр, як рўзи

худидоракунї дар муассисаи таълимї аз ањамият холї нест. Љорї намудани рўзи худидора дар тамоми мактабњо бештар манфиат меорад ва он на танњо дар рўзи иди касбии омўзгорон, балки дар љашнгирии дигар идњо њам гузаронидан мумкин аст.

Муњсин ШАРИФОВ, омўзгори ЛИМТТ ба номи

Њољї Камол

УСТОДОН ВА ШОГИРДОН

Рўзе, ки манфиатбор аст

Дар рўзи худидора толибил-

сгиг

ншњхддолдхр

шм

ШЕВАИ ТАЪЛИМ

Методикаи таълими нави таърихи дав-лат ва њуќуќ ба фанњои љамъиятшиносї, њуќуќ ва таърих алоќаманд буда, дар чорчўбаи онњо муњтавои таълим тањия карда мешавад. Мо бояд фаромўш наку-нем, ки методикаи њуќуќ бо равоншиносї, педагогика низ сахт алоќаманд аст, аз ин рў, он њамчун манбаи асосии ёрирасон ба муаллим хизмат мекунад.Методикаи ватании таълими назарияи

таърихи давлат ва њуќуќ имрўз аз тарафи олимони соња инкишоф дода шудааст. Дар тадќиќотњои олимони тољик масъалањои мукаммалгардонии фаъолияти дарксозї дар љараёни таълими њуќуќї ба миён гу-зошта шуда, усулњои самараноки таълими њуќуќ фањмонда шудаанд. Дар тўли таърих дар усулњои таълими

фанни таърихи давлат ва њуќуќ дар систе-маи таълим назарияњои мухталиф њукмрон буданд, вале дар замони Шўравї ба методо-логияи таълим масоили идеологї бартарї пайдо карданд. Масалан, дар мактаб ба мо меомўзонданд, ки давлати Шўравї дав-лати бењтарини дунё аст, ќонунњои ин дав-лат пешќадамтарин мебошанд ва њамаи

њуќуќњои одамон дар ин давлат кафолат дода шудаанд. Илова бар он, манбаи асо-сии њамаи фанњо ќарорњои анљуманњо ва плениумњои њизб, асарњои классикони марксизм-ленининзм дониста мешуданд. Яке аз шаклњои нисбатан пањнгаштаи

таълими фанни таърихи давлат ва њуќуќ кори лабораторї аз рўи асарњои доњии п р о л е т а р и а т њ о и љањон ва њуљљатњои њизбї дониста мешуд. Машѓулиятњои амалї, ки дар онњо унсурњои фаъолияти љустуљўї ва эљодкории хонандагон мушоњида мешуд, нис-батан маъмул буданд. Сипас, дар таълими

фан усули нави таълим - гузарондани бозињо ба миён омад. Ба андешаи олимон, бозї шакли фаъоли омўзиш буда, бо роњи ширкати бевосита дар ин ё он њолати бозї тафак-кури хонандагон ташаккул дода мешавад. Маќсади нињоии бозї дар дарс ба њаёти воќеї омода намудани хонандагон буд.Дар шароити соњибистиќлол гаштани

давлат низ усулњои нави таълими њуќуќ ба миён омаданд. Имрўз муаллимон аз принсипи моно-

логии пешнињоди маводи таълимї дур рафта, хонандагонро бо назарњои гуногун оид ба масъалањои омўхташаванда ошно сохта, ба талабагон ќиёс кардани фактњо

ва мустаќилона хулоса бароварданро меомўзанд. Мутахассисон исбот намуда-анд, ки талаба бояд худаш мустаќилона мавќеашро вобаста ба масъалањои гуно-гуни њуќуќи инсон муайян намояд. Акнун методикаи нави кор бо матнњо ба вуљуд омадааст, ки њуљљатњои њуќуќї, сурудњо,

масалњо, маќолањои публитсистї, асарњои адабї аз љумлаи онњо мебошанд. Њоло дар дарсњо на танњо таљрибаи ќонунгузории ватанї, инчунин, мисолњо аз таљрибаи ќонунгузории байналмилалї низ нишон дода мешавад. Дар дарсњо шаклњои нави фаъол истифода шуда, бањсњо дар гурўњњо ташкил карда мешаванд, ки ин шакли таъ-лим барои васеъ гаштани малакањои зењнї ва инфиродии рушди тафаккури хонанда-гон мусоидат менамояд.Ба мо маълум аст, ки хонандагони мак-

таб дар марњилањои гуногуни љараёни таъ-

лим бояд якчанд зинањои омўзиши фанни њуќуќро гузаранд. Дар зинаи аввал хонандагон бояд

ќоидањои рафтор дар оила, дар хона, дар мактаб, дар кўча, дар наќлиёт, дар муассисањои фарњангї, дар љойњои истироњатиро омўхта, онњоро азхуд намо-янд ва ќоидањои мазкурро шарњ дода та-вонанд, дар њолати зарурї роњи дурустро интихоб кунанд ва кўшиш намоянд, ки му-ташаккил ва боинтизом бошанд.Дар марњилаи дуюми таълим дар бораи

њуќуќњои инсон, яъне дар бораи пурарзи-шии њаёти инсон, саломатї, озодї ва шаъ-ну эътибори одамон, эњтироми њуќуќњои одамон, дар бораи њуќуќњои худ ва њимояи он тасаввурот пайдо мекунад.Дар марњилаи сеюм дар бораи амалњо ва

рафтори манъкардаи ќонун, фањмондани он дониш њосил мекунанд ва кўшиш ме-намоянд, ки ќонунњоро вайрон накунанд, балки эњтиром намоянд.Дар марњилаи чорум дар бораи Конститут-

сияи мамлакат, рамзњои давлатї тасаввурот пайдо карда, мафњумњои «ќонун», «конститут-сия», «шањрванд», «давлат» ва амсоли онњоро мефањмад ва онњоро шарњ медињад.Ба назари мо, њамин усул дар хонан-

дагон малакањоеро тарбия менамояд, ки барои бењтар азхуд намудани барномаи фанњои дигари таълимї низ мусоидат ме-кунанд. Бинобар ин, ба чунин методика њар як муаллим бояд њавасманд бошад.

Роњатшоњ МАЊМАДОВ, муаллими таърих ва њуќуќи мактаби

№63, шањри Душанбе

Наќши методикаи таълими њуќуќ

Методикаи таълими нави таърихи дав-

њдспм

ткрпљ

№ 43, 25 октябри соли 20136 ОМЎЗГОР ДАРС

5 июли соли 1932 шумораи нахустини рўзномаи «Барои маорифи коммунистї» (имрўза «Омўзгор») аз чоп баромад.

ТЕХНОЛОГИЯ

МИНБАРИ МУТАХАССИС

Ин тарзи равиши дарс, мах-сусан њангоми гузаронидани дарсњои адабиёт, хосатан таъ-лими мавзўъњое, ки љанбаи пан-ду ахлоќї, фалсафї ва иљтимої доранд, хеле муњим ва боровар аст.Њар чї бештар бо луѓат сару

кор гирифтани шогирдону му-аллим, моњияти њар як калима, вожа ва таркибу ибораро дарк кардан, ба тобишњои гуногуни мазмун ва пањлуњои семанти-кии он бо такя ва истифодаи фарњангу луѓат ва муњоварањое аз ќабили «Фарњанги забо-ни тољикї», «Ѓиёс-ул-луѓот»,

«Бурњони ќотеъ», «Чароѓи њидоят» ва амсоли инњо сарфањм рафтан, ба бой гардидани љањони маънавии хонандагон мусоидат намуда, дар тарбияи ахлоќии онњо низ наќши бузург мебозад. Ба омўзиши луѓат ва маънидод кардани ибораву калимањои ба шогирдон ноши-нос сарф кардани дањ даќиќаи аввали дарс кифоя аст.Истифодаи васеи тарзњои

гуногуни пурсиш, аз ќабили тарзњои пурсиши фронталї (васеъ), фардї, пурсиш аз рўи гурўњњо, кор дар назди тахтаи синф, супориш аз рўи вараќањо ва саволномањо ва дар ин ра-ванд эълон намудани гурўњ ва ё хонандаи ѓолиб ба манфиати кор аст.Ташкил ва гузаронидани

сањначањои дарсї аз рўи њикоёт, порчањои шеърї ва ё мазмуну мундариљаи мавзўъ усули ди-гари мароќангез ва шавќовар намудани дарс ба шумор ме-равад. Муњимаш ба дарки шо-гирдон расонида тавонистани муњтаво ва мазмуни мавзўъ аст. Чун муаллим бо истифода аз мањорати баланд ва истеъ-доди касбї дар нињоди шогир-дон дарки моњияти масъалаи омўхташавандаро љо карда та-вонад, пас худи хонандагон дар намоиш додани сањнача аз рўи мавзўи барномавї тасмим ме-гиранд ва бо доварии муаллим аз уњдаи он ба хубї мебароянд. Дар раванди дарс моњирона

истифода намудани воситањои аёнї, аз ќабили расм, китоб

ва адабиёти иловагї, наќшаву таблитсањо, воситањои техни-кии аудио, видео, телевизион, DVD, проектор, кроссворду чайнворд ва ѓайра дарсро ран-гину шавќовар менамояд ва аз манфиат холї нест.Ба нутќи хонанда диќќат до-

дан, бо сухани нарм ва овардани мисолњои раднопазир костагии нутќи ўро ислоњ кардан ба ра-вонии нутќи шогирдон, сухан-дон, шеърхон ва ровию наттоќ шудани онњо мусоидат мена-мояд. Агар дар љараёни дарс муаллим шогирдро аз асолат ва моњияти сухан, бори сухан ва сухани ростину дуруст огоњ на-мояд ва дар зарфи ду-се даќиќа диќќати хонандаро ба сењри сухани мавзун ва њусни кало-ме, ки дар ќолаби шеър нињон аст, љалб намояд, бешак дунёи маънавї ва захираи зењнии шо-гирдон бою ѓанї гардида, дар дилхоњ маљлису нишаст ибро-зи аќида намудан ва дилчаспу гўшнавоз сухан гуфтани онњо осон мешавад.Дар баъзе соатњои инкишо-

фи нутќ дар байни шогирдон ва баъзан байни шогирдону худи муаллим байтбарак намудан шавќи шогирдонро бањри аз худ кардани порчањои шеърї, ѓазалу рубої ва абёти гуногун-мазмуну ахлоќии осори шоиро-ни гузаштаву муосир бедор ме-созад. Дар муњити як дарс ва як синф байтбаракро ба санъати шеъру сухандонї табдил додан аз мањорату кордонии муаллим дарак медињад. Байтбараки

байни муаллим ва шогирдон аз он лињоз манфиатнок аст, ки хонанда аз истеъдод ва санъа-ти суханварию шеърдонии му-аллим огоњ мешавад, боварию эътиќод ва эътимодаш нисбат ба ў меафзояд ва њамчун шах-си идеалї дар хотири шогирд наќш мебандад. Дар ин маврид равони хонанда майле ба худ мегирад, ки муаллим њам ба вай бовар мекунад ва њам шогирд худашро сазовори њама гуна њурмату эътибор дармеёбад.Баъд аз наќлу тањлили њикоят

муайян намудани моњияти њаётї ва маќсади мутафак-кир, намоиши сањнача аз рўи њикоят, муаллим метавонад ба тањлилу баёни њикояти дигари Љомї «Каждум ва сангпушт» аз «Бањористон» њамчун даво-ми мантиќии њикояти пешин шурўъ намояд. Муаллим бояд њангоми

ќироат ва тањлили њикояти маз-кур диќќати хонандагонро ба масъалањои некию бадї љалб намояд ва таъкид созад, ки та-вассути образњои ташхисони-дашудаи каждум ва сангпушт Љомї тавонистааст моњияти бадию некиро возењу равшан ва соддаю оммафањм ба ќалам дињад. Муаллим таъкид кар-да, ба хонандагон мегўяд, ки бачањо, бубинед, каждум ба не-кии сангпушт, ки мехост ўро аз дарё ба хушкї расонад, бо бадї љавоб дод. Дар аснои шино кар-дан сангпушт дар пушташ са-доеро мешунавад ва аз каждум суол мекунад: «Ин овози чист?»

Каждум мегўяд: «Ин овози неши ман аст, ки бар пушти ту мезанам. Њарчанд медонам, ки бар он коргар намеояд, аммо одати худро наметавонам гу-зошт». Неши аќраб на аз рањи кин

аст,Муќтазои табиаташ ин

аст…Сангпушт бо худ меандешад,

ки бењтараш ин бадгуњарро ѓарќ кунам, то осебаш ба дига-рон нарасад…Муаллим таъкид мекунад,

ки Љомї тавассути ин њикоят сари ваќт нест кардани њар гуна хасмро њамчун далели оќилї ба мардум њушдор месозад.Дар интињои дарс эълон на-

мудани бањои хонандагон бо шарњу эзоњи он яке аз унсурњои асосї ва лањзаи маќбули кору фаъолияти омўзгор ва иштиро-ки шогирдон дар љараёни дарс аст. Зеро њар ќадаре, ки омўзгор ба мењнати шогирд бањои аёнї, љиддї ва њаматарафа дода, њар як кўшишу њаракати ўро тањлил намояд, њамон ќадар хонанда мекўшад, ки сазовори њурмату муњаббати омўзгор до-ниш омўзад. Дар навбати худ дарс бояд олудаи муњаббат ва таљассумгари симои маънавии омўзгор њамчун муњандиси љону љисми инсон дар назари хонанда таљалло намояд, зероДарси муаллим ар бувад

замзамаи муњаббате,Љумъа ба мактаб оварад,

тифли гурезпойро.

Бибињаво ШАРОФОВА,сардори шуъбаи тањсилоти

ибтидоии касбии Вазорати мао-рифи Љумњурии Тољикистон

Мавќеи шеър дар тарбияи зењнї

Ин тарзи равиши дарс, мах-

«Бњираљамуахммканоав

гута(вгусиваваё ко

сапомугана

Њалли масъалањои озмунї

Муњибулло ЊАЙДАРОВ,омўзгори мактаби №10,

ноњияи Фархор,Аълочии маорифи Љумњурии Тољикистон

№ 43, 25 октябри соли 2013 7ОМЎЗГОР ТАРБИЯИ ТОМАКТАБЇ

Њамаи 11 шумораи соли 1932 ва 66 шумораи соли 1934 –и «Барои маорифи коммунистї» то њол дастрас нестанд.

ФАЪОЛИЯТ

ВОКУНИШ

МАОРИФ ВА ЗАМОН

ЊАМБАСТАГЇ

Инсон тавассути илму дониш ба љое мерасад. Бењуда нест, ки ба соњаи маориф ѓамхорињои рўзафзун аз љониби давлат ва Њукумати Тољикистон зоњир мешавад. Њоло замони пешрафти илму техника ва рушди иќтисод аст. Бе ин мо наме-тавонем љомеаи солиму шукуфонро соњиб шавем. Аз ин рў, њар омўзгор, новобаста аз фан бояд њамеша бар он кўшад, ки дар њар дарс шогир-донро бо навигарињои замон ошно созад. Фикр мекунам, дар дарсњои забону адабиёт барои диќќати то-либилмонро ба омўзиш љалб наму-дан, истифода аз диску картотека, суолномањо, луѓату вожањои нав, ки дар рафти дарс ба хонандагон супо-рида мешаванд, судманд аст. Хонан-дагони фаъол ба ин васила имкон меёбанд, бо хонандагони сустдониш њамкорї кунанд. Баробари ин, таш-кили дарсњои иловагї барои фаъо-лон як маротиба ва барои сустхонњо њафтае ду маротиба маќсаднок аст. Бо ин маќсад дар таълимгоњи мо барои саводнокии бештари шогир-дон дарсњои иловагї ва мањфилњои «Забоншиносї» ва «Хатти ниёгон» амал мекунанд. Мањз натиљаи њамин буд, ки хо-

нандагон ба ин фанњо майли беш-тар пайдо карда, дар олимпиадањои ноњиявию шањрї иштирок менамо-

янд. Хонандагони фаъол Таманно Љумъаева (синфи 6-а) ва Муни-са Алиева (синфи 7-а) љойи якум, Дилором Абдурањмонова (синфи 7-б) љойи дуюм, Шодмони Равшан (синфи 6-а) љойи сеюмро ишѓол на-муданд. Муносибати љиддї ба таъ-лиму тарбияи шогирдон устодро дар назди бачањо соњибэњтиром ме-гардонад. Мањз муносибати љиддї ба дарс, бепарво набудани устод ба имрўз ва ояндаи толибилмон асоси пешрафти љомеа хоњад буд.

Шањноз МУЊАММАДИЕВА,омўзгори мактаби раќами 70,

шањри Душанбе

Аз кўшиши мо вобаста

Масъалаи таълиму тарбияи фарзанд яке аз самтњои афзалиятноки сиёсати имрўзаи давлат ва њукумат ва ќарзи аввалини волидайн дониста мешавад. Муњити тарбия, љањонбинї, аќлу одоб ва дунёи маънавии падару модар омилњоеанд, ки кўдак аз онњо ѓизои маънавї мегирад. Њар ќадар падару модар бофарњангу бомаърифат бошанд, њамон ќадар бештар дар замири фарзанд саводу дониш, аќлу тамиз, мењру муњаббат ба наздикон ва атрофиёнро тарбия кардан мусоидтар аст. Њар як падару модар ќабл аз он ки фарзанди

худро ба мактаб биёрад, ба мањорати касбии омўзгор таваљљуњ мекунад, љањонбинию мадани-яти ўро ба назар мегирад, ба дараљаи эътиќоди маънавии ў диќќат медињад, таќдири фарзанди хешро бо дили пур ба дасти ў месупорад. Омўзгор кўдаконро бо меъёри кории мактаб

шинос менамояд, онњоро бо шароит ошно сох-та, нињодашонро ба дониш гарм мекунад. Дар ин кор волидонро мебояд ба омўзгорон ёрии њаматарафа расонанд. Табиист, ки дар дењот бачањо бештар ба

корњои хољагї банд мебошанд. Ин њолат (мањз бо хоњиши худи падару модарон) бачаро водор мекунад, ки на ба мактаб ояду на дар мањфилњо иштирок намояд. Ваќте ки муаллим ё роњбари синф бо волидони чунин хонандагон њамсуњбат мешавад, онњо бесаводии фарзандашонро ба дўши омўзгорони мактаб бор карда, худро дар канор мегиранд. Аз ин рў роњбари син-фро зарур аст, ки ин корро дар маљлиси синфї, умумимактабї ё дар шакли суњбати алоњида бо падару модарон ба анљом расонад. Фарзанд меваи умри одамизод мебошад. То

замоне ки љон дар бадани инсон аст, набояд аз тарбияи ў канораљўї кард. Дар мактаб њар як синф роњбар дорад ва тибќи наќша роњбарони синф њафтае як маротиба соати тарбиявї мегуза-ронанд. Аз ин рў волидон бояд бо роњбари синф њамкорї намуда, дар машѓулиятњои тарбиявии синфњое, ки фарзандонашон мехонанд, иштирок намоянд, дар мавридњои зарурї бо њамсинфони фарзандонашон суњбатњо гузаронанд.

Хиромон ЊИСАЙНОВА,омўзгори мактаби раќами 16,

ноњияи Њамадонї

Садо аз ду даст шунавост

Дастовардњои соњаи тањсилоти томактабї аз он шањодат медињанд, ки асосан дар солњои истиќлолиятии соња ба комёбињои назаррас муваффаќ гардидааст. Имрўз ба-рои мутахассисони муассисањои томактабї, падару модарон њуљљатњои муњим тасдиќ ва дар амалия љорї гардидаанд:Бояд ќайд кард, ки мазмуну муњтавои

дастовардњои соња роњњои босамари ба-ландбардории сифати таъмини илмию ме-

тодии раванди таълимро дар бар гирифта, тањияи барномањои таълимї, алтернативї, нишондодњои методї, дастурњои методї барои таълими босифат ва нигоњубини кўдак аз љониби мутахассисон мавриди тањќиќ ќарор ёфтаанд. Дар Маркази ин-кишофи кўдаки Академияи тањсилоти Тољикистон гурўњи корї зери роњбарии доктори илмњои педагогї, академик И.Каримова фаъолият менамояд, ки ба он олимон, мутахассисони зерсохторњо, мудирони кўдакистонњо, кормандони муассисањои томактабї шомил буда, дар робита бо асосњои педагогию психологї, ки ба инкишофи ќобилиятњои равонї (инчунин, бањисобгирии кўдакони им-конияташон мањдуд), љисмонї (ба кума-ки тиббию иљтимої эњтиёљманд) ва фи-крии кўдакон бо истифода аз равандњои инноватсионї, ки бањри самарабахшии љараёни таълиму тарбия равона шудаанд, бо тањќиќи навоварї ва таѓироте, ки дар мазмуни таълиму тарбияи кўдакистонњои

љумњурии соњибистиќлоли мо ба амал омадаанд, фаъолият менамояд. Бањри дастгирии методии кормандони

соња дар љумњурї нахустин маљаллаи ме-тодию маърифатї -«Субњи умед» ба табъ расида, мутахассисони соњаро бо усулњои нави таълим, идоракунии муассисањои томактабї, роњњои инкишофи тафакку-ри интиќодию мантиќии кўдакони синни томактабї тавассути фаъолиятњои гуногу-ни тарбиявию таълимї шинос менамояд. Имрўз барои роњандозї намудани

таъкидњои Сарвари давлат, пешравии соња, тарбияи маънавию ахлоќии кўдакон ва соњибмаърифат гардидани онњо бояд: шароити мусоиди босамар барои та-шаккули низоми тањсилоти муосир ва љавобгўи талаботи замон (гузаронидани тањќиќотњои дархури замон, баландбар-дории тахассус дар мувофиќа бо талаботи замон); татбиќи равандњои инноватсионї дар раванди таълим бо роњи омўзиш аз таљрибаи давлатњои ба ин комёбињо но-илгашта; таъмини дастурњои таълимию методї ва илмии соња; такмили роњњои љалб намудани оила ба фаъолияти муас-сисаи таълимї; тањќиќ ва мураттабсозии барномаю васоити таълим, китобњои дарсї барои таъмини пайдарпайи таъ-лим дар кўдакистон ва мактаби ибтидої роњандозї карда шавад.

Л.ИМАТОВА, муовини директор оид ба илми Пажўњишгоњи рушди маорифи

АТТ, номзади илмњои педагогї

Кўдакистон: роњ ба сўи рушд

Аслан ба ин масъала бояд бештар масъулини соњаи маориф, мушовиро-ни шуъбањои маорифи шањру навоњї, њангоми санљишњои фарогир диќќати љиддї зоњир намоянд, на ба ибораи «Хоља, боѓ дорї? Дорам!» бепарвоё-на амал карда, аз вазъи феълї худро канор бигиранд. Нашояд, ки чунин равиши кор танњо дар њуљљатдорї бошаду дар амал не. Бар замми ин, ба њар як мактаб аз њисоби шуъбањои ма-ориф кураторон људо гардидаанд, ки масъул дар масъалањои људогона дар мактабанд. Пеш аз њама тарњрезии ин гуна масъалањо бештар дар маш-варати августї доир гардида, то оѓози соли хониш (моњи сентябр) дар љамъомадњо бояд њамаљониба њаллу фасли хешро пайдо намоянд.Даставвал дар мактабњо наќшаи

солона тартиб дода мешавад, ки дар он њамагуна масъалањо љой дода хоњанд шуд.Ба ѓайр аз он, боз наќшањои

шўрои омўзгорї, шўрои хурди назди директор, шўрои методї ва наќшаи кори иттињодияњои методї низ амал менамоянд. Љобаљогузории чунин наќшањо дар баъзе мактаб на дар моњи август сурат мегирад, ки баъ-зан то анљоми чоряки якум тўл ме-кашанд ва дар ин љода назорат бояд бурда шавад, ки кор чунин ранг на-гирад.Моњи август моњи омодагии маъ-

мурияти мактабњо ва коллективи омўзгорон ба соли нави хониш ва

њамзамон, пурра омода кардани њамагуна наќшањои корї ба шумор меравад. Дар тартиб додани наќшаи солона, масъалањои шўрои омўзгорон ва шўрои хурди назди директор маъмурияти мактаб масъуланд, ки онњоро дуруст тањия ва тарњрезї на-моянд.Њангоми санљиши масъалањои

наќшањои корї, дар давоми њар моњ на як нафар чун шахси масъул, балки се нафар вобаста гарданд, боз бењтар аст.Масалан, дар моњи ноябр агар

мавзўи «Њолати таълими фанњои за-бон ва адабиёти тољик дар синфњои 5-11, дар асоси ќонуни ЉТ «Дар бо-раи забони давлатї» баррасї гар-дад, месазад, ки директор, љонишини директор оид ба таълим ва роњбари иттињодияи методї вобаста гар-данд. Вале дар аксар мавридњо чу-нин санљишро танњо як нафар анљом медињад, ки ин амали хеле душвор аст.Њангоми санљиш дар синфњои 5-11

аз фанни забони тољик диктант ги-рифта шавад, бењтар аст.Баъзан барои осон шудани кор дар

баъзе мактабњо ба наќшаи солонаи мактаб њолати таълими фанњои за-бон ва адабиётро танњо дар синфњои 9-11 ба наќша мегиранд, ки хатост. Бояд санљиши њолати таълими ин ё он фан (ба ѓайр аз синфњои ибтидої) дар синфњои болої (5-11) пурра сурат гирад.Аз ин рў, маъмурияти мактаб-

директор, љонишини директор оид ба таълим ва тарбия, роњбарони иттињодияњои методї, раиси кумитаи иттифоќи касаба дар ин бора масъул мебошанд.Агар аз аввал таќсимоти наќшаи

солонаи мактаб дуруст ба роњ монон-да нашавад, пас дар давоми соли хо-ниш роњбарияти мактаб, љонишини директор оид ба таълиму тарбия чї гуна ба дарсњои омўзгорон дохил ме-гарданд?

Ќайд бояд намоям, ки солњои пеш дар мактабњо шўрои омўзгорї танњо дар як сол чор-панљ маротиба (танњо пас аз анљоми чорякњо) доир мегар-дид, њол он ки тайи чанд соли охир дар давоми њар як моњ доир мегардад ва дар он бояд на камтар аз се масъа-ла баррасї гардад.Банда тайи 5 сол (солњои 2005-2010)

дар яке аз мактабњои ноњия њамчун љонишини директор оид ба таълим кор карда, бо њамагуна њуљљатдории маъмурияти мактаб пурра шинос шу-даам ва дар ин масъала то њол кўмаки хешро ба масъулин мерасонам. Дар заминаи он ба омўзгорони љавон низ маслињатњои методї медињам.Муаллиф дуруст ќайд намудааст,

ки сарварони мактабњо ба корњои фаврию муњими дигар банданд, аз ин рў, љонишинњои директор оид ба таълим ва тарбия бояд масъул бо-шанд ва назорати дохилимактабиро пурзўр намоянд.Иттињодияњои методї худ як

шохаи шўрои методї ба њисоб ме-раванд ва роњбари шўрои методї, љонишини директор оид ба таълим аст. Ба наќшагирии масъалањои иттињодияњои методї низ диќќати љиддї дода шавад. Масъулини мактаб њамчунин гўшаи таљрибаи пешќадамро ташкил намоянд ва ди-гар муаллимон (махсусан, омўзгорони љавон) бештар ба дарсњои онњо дохил шуда, таљрибаи педагогї омўхта, ма-лакаю мањорати касбии худро сайќал дињанд.Дарвоќеъ, аслан ба ду масъала:

яке назорати дохилимактабї ва дуюм интизоми мењнат дар мактабњо бояд ањамияти љиддї дињем, зеро бењуда нагуфтаанд:Назму тартиб њар куљоест пойдор,Зиндагию кор мегирад барор.

Миратулло МАЊИМОВ,омўзгори забон ва адабиёти

тољики мактаби Президентии ноњияи Данѓара

Назму тартиб њар куљоест пойдор…

№ 43, 25 октябри соли 20138 ОМЎЗГОР БАЊС

Рўзномаи соњаи маориф аз 7-уми ноябри соли 1938 то 31-юми марти соли 1959 бо номи «Газетаи муаллимон» мебаромад.

НИШАСТБа наздикї Кумитаи забон

ва истилоњоти назди Њукумати љумњурї нишасти матбуотї доир кард. Дар он раиси кумита До-дихудо Саймиддинов аз фаъо-лияти шашмоњаи муассиса ба рўзноманигорон иттилоъ дод. Дар њаќиќат, кумита, ки рисолаташ аслан назорати иљрои татбиќи Ќонуни ЉТ «Дар бораи забони давлатї» аст, корњоеро ба анљом расонидааст, ки нигаронињои моро аз бисёр љињат рафъ мекунад. Дар робита зикр шуд, ки

санљиш ва вазъи забони тољикї дар манотиќи кишвар, аз љумла, дар баъзе шањру навоњии вилояти Суѓд ва шањри Душанбе сурат ги-рифта, камбудињоеро ошкор кард, ки ислоњи ногузирро металабанд. Д.Саймиддинов бо изтироб дар бораи овезањои тарѓиботие, ки бо айби шахсони алоњида ва масъуло-ни маќомоти мањаллї пурѓалат ва бо беэњтиромї ба забони давлатї дар нуќтањои марказии мавриди назар љо гирифтаанд, њарф зад.

-Дар болои як дўконе, ки дар маркази пойтахт љойгир аст (Хонаи матубот), навишта шу-дааст: «Олами гўшт», - гуфт ў. –Бемуњобот, ин дар њоле ки дар дўкон њамагї ду устухон овезон аст, дањшат аст. Ё дар вилояти Суѓд ба номгузории тољикї уму-ман эътибор намедињанд: «Пуян-бурён», «Паплавок». Њељ яке аз ин номњо суннати миллии моро ифо-да карда наметавонад. Як ташвиши дигар ин аст,

ки назорати комили овезањои тарѓиботї аосан бар дўши маќомоти мањал аст. Вале тавре њуќуќшиноси кумита Шодмонљон Мансуров дар суњбат бо мо зикр кард, ба ин масъала дар тамоми љумњурї аксаран хунукназарї мушоњида мешавад. Таъкид шуд, ки дигар муноси-

бати сарде, ки зоњир мешавад, ба номгузории шахсони маъруф ир-тибот дорад.

-Њељ зарурат надорад, ки ба номи як шахсият 62 муассиса ё кўчаву хиёбон гузошта шавад, -изњор намуд Д.Саймиддинов. – Ин њам дар њоле ки дар чанд љой ба чанд намуд ном мемо-нем, боиси тамасхури бародаро-ни хориљї мегардад. Фаразан, ба номи Рўдакї дар 4 љой 4 навъ ифода ба кор рафтааст: А.Рўдакї, Абўабдуллоњи Рўдакї, Рўдакї, Абўабдулло Р… .Воќеан, номгузорї дар љомеаи

имрўзаи мо чанд мушкил дорад: аввал ин ки шањрвандон дар ёфта-ни номи мувофиќ дучори мушкилї мешаванд. Инро ман аз мушоњида мегўям. Нурулло ном љавон аз ман барои дарёфти номи мувофиќ барои маѓозаи фурўши ќисмњои автомобилї кумак пурсид. Ростї, ба истиснои 1-2 калима дигар истилоњи тољикии ифодакунандаи дархости ўро наёфтам, бо баъзе дўстон маслињат кардам. Њамагї калимаву иборањое пешнињод кар-данд, ки мароми соњибкор, на ягон ќисми автомобилро ифода мекар-данд. Чунин њолат бисёр дучор ме-шавад. Дигар, номгузорињо барѓалат

интихоб мешаванд, ончунон ки…Дар робита ба ин нукта

Д.Саймиддинов мувофиќ будани худро ба як рўзноманигори љавон изњор намуд ва гуфт, ки бояд њар номе, ки гузошта мешавад, пояи мантиќї дошта бошад. Яъне, мо бояд мантиќан ба назар гирем, ки оё устод Айнї воќеан ба Театри опера ва балет ягон алоќа дошт ё не ва ё устод Турсунзода ба До-нишкадаи санъат, Љомї ва Зебун-нисо ба кинотеатр?Яъне, бояд фаъолияти шах-

сият ба муассиса аз ягон љињат

вобастагї дошта бошад. Мута-ассифона, ин маънї дар замони шўравї умуман ба назар гирифта намешуд ва дар замони истиќлол бештар. Бубинед, ки дар бештари таълимгоњњои мо на номи онњое, ки умри худро дар ин даргоњ сарф карда буданд, балки номи онњое гузошта шудааст, ки ба истилоњ, «љанговар» ва ё ягон «раис» бу-даанд. Ин бахшиданї нест, њатто ањли мањал ин чизро ќабул на-доранд. Пас, чаро дар ин мав-рид иќдоме сар назанад? Мавќеи комиссияњои татбиќи Ќонуни за-бон куљост?Дар бораи номњои туркиву

узбекие, ки аксарияти мањалњои моро фаро гирифтаанд ва номњое, ки мантиќан чизеро ба дурустї ифода карда наметавонанд, њољати гап њам нест. Дар тамоми минтаќањои љумњурї ба ин ќабил номгузорињо дучор шудан мум-кин аст.Ташвиши дигаре, ки моро

њамеша озор медињад, аз тарафи як рўзноманигор дар он нишаст садо дод: мо истилоњи мурољиатии мувофиќ надорем. Воќеан, дар њоле ки таљрибаи бародарони њамзабонамон љой дорад, чаро мо мушкилї мекашем? Дар соњаи маорифи бењтарин истилоњњои мурољиатї љой доранд: муаллим ва устод, вале ваќте мо бо нафари ѓайрисоња мурољиат мекунем, ба андеша меравем: ака, раис, коман-дир ва ё љаноб?Њамсуњбатон њам дар мурољиат

душворї доранд. (Ба гуфти он рўзноманигор вазире ба ањли толор «бачањо» гуфта мурољиат кард, ки ин хандаовар њам аст). Инро кї бояд муайян кунад:

Кумитаи истилоњот ё Институти забон ва адабиёти тољик? Бештари иштибоњњо дар матбуот

ба масъалаи имло тааллуќ доранд. Дар сари «й» ва њарфњои вобаста ба он (е, ё, я, ю), агарчи љанљол бисёр рехта буд, хулоса баромад: њамон гунае ки мустаъмал буданд, мемо-нанд. Вале то њанўз дар навишти калимањои таѓйир ва таъин, айём ва аён, саёњат ва сайёра духўрагї ба чашм мерасад. Тибќи имлои нав, шакли дурусти имлои ин калимањо чунин аст: таѓйир, таъин, сайёњат, сайёра, айём ва аён. Дигар набояд љойи бањс бошад.Як чизи одии дигар ба навиш-

ти калимањое ба мисли пай, тўй дахл дорад. Ин калимањо њангоми ќабули бандаки изофї њам «й»-ро аз худ дур намекунанд, зеро калимањои решагианд. Вале ин та-лабот ба чунин калимањое, ки ду шакли навишт доранд, аз ќабили љў (й), рў (й), сў (й), мў (й) ва ѓайра тааллуќ надорад. Њарфи «ї» агарчи бањси

зиёд надорад, баъзан моро ба

иштибоњ меоварад. То њол мар-дум дар шинохтани мавќеи он дар баъзе њолатњо аз дудилагї набаромадаанд. Масалан, њар кї ё њарки? Ё дар мавриди исти-фодаи пайвандакњои таркибї ва љонишинњои саволї (чи тавре ки, он чи ки) њам духўрагї дида ме-шавад. Аз нигоњи мутахассисони Кумитаи забон ва истилоњот, дар мавриди пайвандак «ї» гузошта намешавад, вале дар мавриде, ки

саволро ифода мекунад, онро ме-гузорем.Аз њама њарфи пурсару садо

«ў» ба њисоб меравад. Ин њарф аз тарафи иддае «бечора», аз тарафи дигар «зиёдатї» ном бурда шуда-аст. Вале воќеият чї гуна аст? Тав-ре, як корманди Кумитаи забон ва истилоњоти назди Њукумати Љумњурии Тољикистон баён дошт, чунин бањсњо дар њамаи забонњо вуљуд доранд. Вале таърихи «ў» аљиб ва дарднок аст.

-Гап дар сари он ки солњои 20-ум кадом донишманди ѓайритољик ба хотире, ки дар кадом кали-маи «њ» ва «ъ»-дор «ў»-ро дида-аст, њангоми гузаштан ба њарфи кириллї дар тамоми калимањои арабї, пеш аз ин њарфњо навиш-тани «ў»-ро ба њукми меъёр да-ровардааст, - гуфт бо нигаронї Д.Саймиддинов. – Њол он ки худи арабњо ин њарфро «маљњул» гуф-таанд (бегона, номаълум). Ваќте “вови маљњул” аст, бояд аз исти-фодаи он худдорї намоем. Дар навишти «ў» бояд ба асли калима такя кард, ба шакли таърихии он. (Воќеан, ин масъала дар имлои соли 1972 ва соли 1998 њам таъкид шуда буд). Худдорї аз истифо-даи «ў»-ро худи устод Айнї њам тарафдорї мекард, вале чун фар-занди замони худ буд, танњо мубо-риза бурда наметавонист. Аммо… кор барои хонанда-

гону нависандагон мушкил аст. Чунки на њама, њатто, омўзгорону рўзноманигорон, бо шаклњои таъ-рихии калимањо ошної доранд. Аслаш, мо бояд барои шинохтани мавќеи «ў» меъёр муайян кунем, чунон ки барои «ї» њаст. Мањз њамин бемеъёрї аст, ки муалли-фони китобњо њангоми таълифи китоб, омўзгорон њангоми таълим ва рўзноманигорон њангоми баёни хаттии фикр ба иштибоњњои зиёд роњ медињанд. Ба ишораи устод Айнї, њанўз дар мадрасањо забон-ро њар кас бо зењн дарк мекард, на ба ягон хел таълими грамматика. Наход, њуруфи классикиро, ки аз навишт то талафффуз ин ќадар нозукињо дошт, аз худ карда ша-ваду ин њуруфи содаи кириллиро не? Шояд рўйхати калимањои «ў»-дорро аз ибтидо дар шогирдон њазм кунонидан лозим бошад? Охир, дар њоле ки «ў» фонемаи алоњида аст, мо наметавонем аз он даст кашем. Як масъалаи дигари мавриди

таваљљуњ ба назар гирифтани таш-дид њангоми сохтани ибораву тар-киб аст. Масалан, тибќи меъёри

муќарраршуда бояд њамсадои охи-ри баъзе калимањо њангоми гириф-тани бандаки изофї ва ё пайван-даки «у» ташдид ќабул намоянд, масалан: хат-кори хаттї, рад-радду бадал. Вале дар мавриди навишта-ни хату савод ва хати кириллї акса-ран ин чиз лаѓв мегардад. Чизи дигаре, ки боиси

нигаронї гаштааст, истифо-даи исмњои хос аст. Дар ќоидаи имло, ки он бо ќарори њукумат тасдиќ шудааст, миќдори муайя-ни калимањо бо њарфи калон на-вишта мешаванд. Вале дардовар аст, ки дар тамоми маќомоти давлатї, хусусї он тараф истад, ба хотири «наранљонидан»-и шеф ё роњбаронашон кормандон исми хосро хеле фаровон ба кор меба-ранд. Гузашта аз ин, истифодаи онро на танњо дар мактубњо, бал-ки дар тамоми њуљљатњои давлатї роиљ медонанд ва касе эрод њам на-мегирад. Ман фикр намекунам, ки масалан, вазирони мо ба навиш-тани вазифаашон зимни мурољиат ва ё дигар бо њарфи хурд аз касе ранљанд ва ё талабот гузоранд. Пас, бо њарфи калон навиштани тамоми исмњо аз тарафи њар шахс тамаллуќ ва њатто, ќонуншиканї набуда чї аст? Ин њолат чунон «меъёр» шудааст, ки њатто, муди-ри шуъба, муовини декан, раиси дилхоњ корхона, бадтар аз ин, дар донишкадаву донишгоњњо номи

фанњо, ихтисосњо, кафедраву фа-култет ва дигару дигар њам бо њарфи калон навишта мешаванд.

(Дар матбуот ќонун бо зикри номаш гоње калон ва гоње хурд на-вишта мешавад. Шакли дурусташ ин будааст: Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи ….»).Яке аз пањлуњои бањсноки илм,

хусусан, дар бахши забоншиносї ва физика ба масъалаи истилоњот дахл дорад. То њанўз барои омўзгорон душвор аст муайян кардани он ки «ъ» њарф аст ё ало-мат ва он ки нидо њиссаи нутќ аст ё чизи дигар. Масъалаи истилоњот пажўњиши љиддиро интизор аст.Барои омўзгорон ва умуман,

ањли ќалам, истифодаи аломатњои китобат, аз ќабили нуќта, дунуќта, мўлнуќта, вергул, нуќтавергул, хитоб, савол, ќавс ва ќавсайн, но-хунак, тире ва дефис, фоиз, нутќи айнан наќлшуда, њолатњои истифо-да набурдани онњо, сархат ва чанде дигар меъёри муайян надорад. Ин ки шахсони алоњида китобчањо ба табъ расонида, пешнињоди шогир-дону наздикони худ гардонидаанд, меъёр буда наметавонад. Агар мо ба грамматикаи рус бештар такя дорем, тафовут айни њол аз ин љињат хеле зиёд аст. Барои мисол, дар сарлавња, охири ному суроѓаи муаллиф дар рўзномаву маљаллањо дар забони русї нуќта намегузо-ранд, ё дар мо њангоми истифодаи нутќи айнан наќлшуда, агар љумла хабарї бошад, аломати китобат баъди нохунак ва агар саволї ё хитобї бошад, пеш аз он истифода бурда мешавад, дар русњо њамеша аломати китобат дар дохили ноху-нак меояд.Дар мавриди аломати вергул

гап бисёртар. То њанўз хулосаи ягона зимни гузоштани ин аломат баъди калимаву ифодањои зерин њосил нашудааст: аз љумла, аз ин рў, бинобар ин, пеш аз њама, ин-чунин, ѓайр аз ин, умуман, њатто, аввал ин ки, бигзор, кошки, ана, мана, дар акси њол, сипас ва чанде дигар.Набояд аз хотир баровард, ки

баъзе нуктањои бањснокеро, ки до-нистани онњо танњо барои доираи муайяни илм зарур буда, ба бар-номаи мактабї мувофиќ нестанд, пешнињоди омўзгорон гардони-дан љоиз нест. Хуллас, мо соњиби “Фарњанги

имло” шудаем, ки ин шоистаи тањсин ва табрик њам аст. Вале пањлуњое, ки дар боло ќисман ишо-ра шуданд, дар илми забоншиносї тањќиќу пажўњиши љиддиро инти-зоранд. Вазири маорифи љумњурї Нуриддин Саидов пайваста як нуктаро таъкид мекунанд: “Мо бояд дар пажўњиш аз мавзўъњои забонзаду якхела даст шуста, беш-тар аз пайи дарёфти роњњои мето-дикаи таълим гардем”.

Дар забоншиносї њам чунин аст. Ин масъалањое, ки гуфтем, дар нигоњи аввал сањл ва сода ме-намоянд, вале даќиќтар назар на-моем, дар љараёни кор монеањое дар пеш доранд, ки рафъи онњо аз омўзгорону рўзноманигорон вобаста нест. Шояд барои њалли чунин мушкилињо рисолатро кор-шиносони назди Вазорати маориф дар њамкорї бо Институти забон ва адабиёти тољики АИ Љумњурии Тољикистон бар дўш гиранд? Ба њар сурат, њадаф њамин аст:

њар чи зудтар њалли ин муаммоњои андак, вале саргарангкунанда ва муњимтар аз њама, дастрас гардо-нидани тамоми дастуру тавсияњои зарурї.Назару андешањои мутахасси-

сонро интизорем.

Саида НАБИЕВА,муаллифи китоби “Забони

тољикї” барои синфи 5, Аълочии матбуоти Љумњурии Тољикистон

Боз дар бораи имлоЧанд назар, андеша, тањлил, пешнињод

вобастагї дошта бошад. Мута- иштибоњ меоварад. То њол мар-

гоЧурўриАсмачуњафокивахароАйробаНанано

№ 43, 25 октябри соли 2013 9ОМЎЗГОР МУЛОЊИЗА

Солњои љанг (1942- 1946) «Газетаи муаллимон» чоп нашуд, шумораи нахустини баъдиљангї 1 сентябри соли 1946 аз чоп баромад.

НИГАРОНЇ

Њанўз дар матнњои «Авесто» ва сангнавиштањои Њахоманишї аз ду то шаш вожаи њамгунро метавон дучор омад, ки шинохти асли онњо пажўњиши дома-надореро таќозо мекунад. Гунаи ягонаро соњиб шудани чунин калимањо мўљиби он мегардад, ки мардум онњоро унсури яго-наи луѓавї ё ёвар пиндошта, чизи сањл ва барзиёд мењисобанд ва фурўгузор шудани онњоро як амри табиї дониста, аз чунин «њазф кардан»-њо зарар надидани забон-ро њатто таъкид њам мекунанд. Тазаккур бояд дод, ки чунин пиндор ботил буда, аз он гувоњї медињад, ки ин тоифаи мардум дар шинохти саргузашти вожањо фањмиши сањлу рўякї доранд. Борњо дар имтињоноти ќабул бо суолњое метавон дучор шуд, ки бархе аз довталабон ё волидайнашон чу-нин унсурњои забонро ночиз пиндошта, онро як хатои љузъї ё сањл мепиндоранд ва иддао мекунанд, ки онњо дар ин масъала њаќќанд. Чунин суолњо аз дониши мањдуди ин гуна ашхос дар масъалаи шинохти «чењра»- аслии вожањо гувоњї медињад. Яке аз масоиле, ки солиёни дароз дар атро-фи он оташи бањсу мунозира хомўш наме-гардад, ба имлои њарфи ї дахл дорад. Аз ин рў, ин љо мехоњем оид ба баъзе љињатњои ин њарф ба хонандаи арљманд маълумоти муќаддамотї дињем.Мавриди таъкид аст, ки ї-е, ки бар-

хе хонандагон фурўгузор гардидан ё бо бандаки изофї ба сурати ягона навишта шудани онро «чизи сањлу ночиз» мешу-моранд, як унсури ёвари њамвазифа на-буда, аз љумлаи аносире ба шумор меояд, ки дар оѓози пайдоиш решаи мухталиф дошта, бо сабабњои муайяни айниву зењнї кулли чунин аносир сурати воњиде пазируфтаанд. Ба унсури ягона ва яква-зифа набудани он ин нукта низ гувоњї медињад, ки онро дар забоншиносї бо истилоњи гуногун ном мебаранд: и-и да-

роз, и-и заданок, пасванди исмсоз, пас-ванди сифатсоз, бандаки феълї, бандаки хабарї, пасванди созандаи сифати феъ-лии замони гузашта ва монанди инњо.Аз ин рў, вобаста ба он ки ин «ї» дар кадом маврид аз љониби хонанда гузошта наме-шавад, ба њељ ваљњ наметавонад як ѓалат њисобида шавад. Њанўз хеле барваќт усто-ди равоншод, академик М.Шакурї дар як маќолаи асари арзишманди худ «Њар су-хан љоеву њар нукта маќоме дорад» аз ху-суси ягона набудани ин «ї» мулоњизаронї карда, бамавриду бемаврид истифода на-мудани онро нишон дода буданд ва дар истифодаи пасванди –ї (ва ќаринањои он «–гї», «-вї») хеле эњтиёт шуданро талаб карда буданд, зеро «яке аз нозукињои за-бони мо дар њамин љост ва аз худ кардани он бо диќќаткории собитќадамона даст медињад». Дар асари номбурда муаллиф рољеъ ба зўран сифатгардонии исмњо бо ёрии пасванди «-ї» ва дар натиља пайдо гардидани калимаву иборањои гўшхарош (фермаи ширї, љомаи корї, рўзи корї, су-туни симобї) ва њатто хандаовар (лозимї, устохонаи корї), зуњури онњо дар натиљаи бањрабардорї накардан аз адабиёти классикї, тарљумањои кўркўрона аз забо-ни русї ва монанди инњо андешањои суд-манде изњор карда буданд. Аз камсаводї ё бесаводии мо дар ин масъала, инчу-нин бо айби тарљумонњои чаласаводу таќлидкорони бесавод рўй додани ин гуна ѓалатњоро ќайд намуда, ёдовар шуда буданд, ки имрўзњо «безарурат ба калима илова кардани «–ї» бисёр дида мешавад ва рўз то рўз меафзояд. Аз чї сабаб бо-шад, ки ањли ќалам дар ибораи изофї ба њамаи навъњои нисбат бештар ранги нис-бати сифатї додан мехоњанд ва кўшиш мекунанд, ки њамаи робитањои изофї бо сифат ифода шавад. Дар натиља дар ибо-ра мантиќи муносибату робита халал ме-бинад, табиияти ифода аз байн меравад. Ин, ба назари мо, аз нуќсони тафаккур гувоњї медињад, натиљаи аз низоми табиї мањрум шудани фикр аст». Дар раванди дарс одатан устодон ба

шогирдон таъкид менамоянд, ки дар за-бони тољикї пасванди «–ї» ду вазифа до-рад: дар як маврид исми маънї месозад (дўстї, хубї, доної…); дар њолати дигар дар ташаккули сифатњои нисбї наќши са-зовор дорад. Вобаста ба ин «вазифањо»-и «-ї» бояд гуфт, ки он таърихан «як пас-ванд» набуда, балки ду унсури калима-созе мањсуб мешуд, ки яке дар бунёди исмњои маънї, дувумї дар ташаккули сифатњои нисбї мавриди истифода ќарор дошт. Њатто дар бархе осори мўътабари илмї низ сарнавишти гуногун доштани чунин пасвандњо ишора нашудааст. Мав-риди тазаккур аст, ки пасванди «-ї»- исм-соз асли худро аз «–ih»-и забони порсии миёна гирифтааст, ки решаи он, дар на-вбати худ, ба «iya-vwa»-и забони эронии

бостон мерасад, вале сарчашмаи пасван-ди «ї»-и созандаи сифати нисбї унсури «–ik» (порсии миёнаи ашконї) ё «-ig» (порсии миёнаи сосонї) ба шумор мео-яд. Њар дуи ин пасванд аз рўи хусусияти корбурд ё дараљаи истифода дар забо-

ни даврони Сосониён аз њам тафовути куллї доштанд.Чунончи, агар вижагии пасванди «–ih» дар истифодаи муштара-ки он бо асосњои номии соддаву сохта ва шаклњои мураккабу таркибии њиссањои номї мушоњида гардад, пас унсури кали-масози «–ik» ё «-ig» яке аз пасвандњои се-ристеъмолтарини сифатсози ин даврони инкишофи забони форсї-тољикї њисоб мешавад. Муњаќќиќон робита доштани маънои нисбатро дар пасванди охир бо љузъи нахусти он, яъне «-(i)ya» таъкид намудаанд. Ба таври намуна ин љо ме-тавон вожањои bum(i)ya «заминї, хокї», ahru(i)ya «ањурої»-ро зикр намуд. Тах-мин меравад, ки пасванди созандаи си-фати феълии замони гузаштаи –ї ё «–гї» бо њамин унсури «-(i)ya» иртиботи ќавї дорад (алломорфи «–гї» њоло дар забони дарии Афѓонистон низ ба кор меравад). Ёдовар бояд шуд, ки аз њар ду пасван-ди фавќуззикр: «-ih» ва «–ik» дар тўли инкишофи минбаъдаашон њамсадоњои охири онњо ихтисор гашта, боиси бо њам шабоњат пайдо кардани онњо гардид. Ре-шаи мухталиф доштани унсурњои бо як-дигар њамгуни «–ї»-ро аз як далели дигар низ метавон эњсос намуд. Маълум аст, ки феълњо дар замонњои њозира ва гузаштаи дорои бандаки «–ї» њастанд. Тазаккур бояд дод, ки дар њар ду замони зикргаш-таи феъл айни як бандак истифода нагар-дида, балки «-ї»-е, ки бо замони њозира меояд, асли худро аз «-ў(h)»-и порсии миёна (он, дар навбати худ, аз «–aya-hi»- эронии куњан ибтидо ёфтааст) ва «-ї»-и ба замони гузаштаи феъл замимашаванда бунёдашро аз «he»-и порсии миёна (он, дар навбати худ, аз «ahi»-и эронии ќадим

оѓоз гардидааст) гирифтааст. Дуруст ташхис карда нашудани вазифањои ин унсури дар нигоњи аввал ночиз, вале би-сёр муњим боиси он гардидааст, ки феъли таркиби ин порчаи шеърї:Аз Хутталон омадия,Ба рў табоњ омадия…дар китобњои дарсї ва њатто баъзе

пажўњишњо нодуруст хонда шуда, шарњ њам дода шудааст. Лозим ба ёдоварист, ки бахши охири феъли «омадан»-и шеъри фавќ на ба гунаи «омадия», балки дар шак-ли «омадењ» (порсии миёна amad heh) бояд хонда шавад.Чунон ки ќаблан зикр шуд, имрўз ин

гуна аносири мухталифи грамматикї шакли воњиде гирифта, дар назари аввал унсури ягона менамояд ва чунин њолат бо-иси њарф ё овози ягона пиндошта шудани он мегардад. Њатто дар њамин шакл низ он чун њарф ё овози таркиби решаи вожа (мисли исмњои шолї, њавлї, бињї, ањолї, тўтї, ќозї, ќумрї, курсї, яслї, Дењлї; сифатњои афъї, бўрдоќї, олї, холї, кофї, фонї, махфї, моддї, маишї, сунъї… ), њамчун пасванди исмсоз (сабзї, боѓї, кўњї, баландї, бандагї), якљоя бо алломорфаш, яъне «–гї» унсури сифатсоз (коѓазї, синфї, шишагї, оњанї) ё њамчун овози таркиби пасвандњои калимасоз (пасвандњои исм-соз: -чї: ѓазничї, фарѓоначї, чамончї «зарф барои май», мохчї/моѓчї «навъи асп», дурўѓчї, хизматчї; -чигї: босмачигї) мавриди корбурд ќарор дошт. Вобаста ба тарзи корбасти охираш њаминро бояд афзуд, ки он њанўз дар даврони Сосониён доираи васеи истифода дошт. Масалан, шакли ба забони ањди Сосониён хоси пас-ванди исми маънисоз, яъне «–ih» метаво-нист пас аз пасвандњои «-ор» (amortorih), «-ишн» (гунаи порсии миёнаи пасванди «–иш»: ziwisnih) истифода шавад. Ба ин тариќ, «-ї» метавонист боз чун овози тар-киби љонишинњои саволии «кї» ( забони эронии бостон kahya) ва «чї» ( забони эронии куњан cahya), пасоянди катї / ќатї, њиссачаи саволии «мї» (ба пиндори эрон-шинос Л.Г.Герсенберг асли он ба яке аз забонњои миёнаи шарќиэронї, яъне сокї-хутанї мерасад) љилвагар мешавад. Маври-ди таъкид аст, ки дар осори классикони мо он вазифањои дигаре низ дошт. Масалан, он дар як њолат њамвазифаи пешванди шак-лсози феълии «ме-» ба шумор меомад, ки ниёгонамон онро бо истилоњи «ё-и њикоят» ном бурдаанд: Ва ба љонибе фуруд омад, ки онро «Бохармо» гуфтандї (мегуфтанд-Њ.А.) («Таърихи Табарї»-и Балъамї). Ба ин тариќ, њар як унсури дар забон ис-

тифодашаванда сарвати он ба шумор мео-яд. Аз ин рў, ба чунин боигарии он бояд бо эњтиром муносибат намуд ва эњтиёт кард. Сањл пиндоштану дар истифодаи чунин унсурњо беэњтиромї зоњир наму-дан боиси торафт афзудани иштибоњ ва ѓалатнависињо ва паст рафтани сатњи саво-ди хаттии њар кадоми мо хоњад шуд.

Абдуљамол ЊАСАНОВ,доктори илмњои филологї, профессор,

мудири кафедраи забони тољикии ДДХ ба номи акад. Б.Ѓафуров

Ї як ѓалат нест!

Њанўз дар матнњои «Авесто» ва

рвхлимшњидмхсукми«–кбомрёрга(ф

Зимни сафари корї ба ноњияи Спитамен раиси вилояти Суѓд Ќоњир Расулзода дар љамоати дењоти Хуррамзамин бинои нави мактаби тањсилоти уму-мии № 20-ро мавриди истифода ќарор дод.Љамоати дењоти Хуррамза-

мин аз дуртарин дењоти Спи-тамен буда, дар минтаќаи наздисарњадї љойгир шудааст. Раиси вилоят зимни суњбат бо устодону хонандагони мактаб таъкид дошт, ки ба омўзиши забони давлатї ва забонњои хориљї ањамияти љиддї зоњир намоянд.Њоло дар мактаби мазкур ба

277 нафар хонандагон 24 нафар омўзгорон дарс мегўянд. Бояд гуфт, ки бунёди

мактабњои наву замонавї дар

минтаќањои наздисарњадї амри хайру шоиста аст. Ин рушду тараќќиёти кишвари соњибистиќлоли моро нишон медињад. Њамчунин таъминот

бо ашёњои зарурии таълим ва дастуру китобњои дарсї барои дар сатњи зарурї омўхтани за-бони давлатї мусоидат хоњанд кард.

Тањти унвони «Њунарманд њар љо бувад сарфароз» дар њунаристони №44, шањри Хуљанд бо ибтикори намо-яндагии Љамъияти «Дониш» дар вилояти Суѓд чорабинии адабию фарњангї баргузор гардид. Дар ин чорабинї рўзноманигори варзида Мав-луда Шарифова, шоири ши-ринбаён Саидамин Љило ва устодону муњассилини њунаристон ширкат варзи-данд.Дар оѓоз шогирдон дар

бораи њунар ва њунаромўзї шеърњо ќироат карда, сањнањои љолибро намоиш до-

данд. Шоир Саидамин Љило шеърњои тозаэљоди худро ќироат намуда, ба саволњои шогирдон посух гардонд. Шо-гирдони таълимгоњ дар наз-ди устодони сухан шеърњои тозаэљоди худро ќироат на-муданд. Мавриди зикр аст, ки

њунаристони №44, ки 80-соли фаъолияти пурсамарро паси сар кардааст, дар тайёр кар-дани мутахассисони барои љомеаи имрўзи мо зарур сањми арзанда мегузорад.

Нуъмон РАЉАБЗОДА, «Омўзгор»

МУЖДА МАЊФИЛ

Бинои нави мактаб Њунарманд њар љобувад сарфароз

№ 43, 25 октябри соли 201310 ОМЎЗГОР СИМО

ДАР ПАЙРАЊАИ МАРДОНИ НЕКНОМ

БАРДОШТ

«Газетаи муаллимон» аз оѓози соли 1958 њафтае се маротиба (соле 156 шумора) аз чоп мебаромад.

- Ња, њозир, - хитоб кард љавонмарди босалобату ќоматбаланде, ки дар як кунљи кабинет машѓули навиштан буд.

- Ман њамин њоло мебароям, - илова намуд муаллим ва даф-тарро ба даст гирифта, оњиставу бесадо аз дар баромад.Ба он духтарак, толи-

баи синфи 8 «а» суњбат оѓоз кард. Шогирди талошманду адабиётдўсташ аз устод дар ху-суси мањфили имсолаи забон ва адабиёти тољик суол кард.

- Мањфилро, албатта, таш-кил мекунем, - бо боварию эъ-тимод иброз дошт муаллим ва ба дафтари дар дасташ буда ишорат намуд:

- Мана, аллакай ному наса-би ќисме аз хонандагонро, ки узви мањфил шудан мехоњанд, дар дафтар сабт кардам. Њар синфро алоњида номнавис на-муда, ният дорем, ки бо фаро-гирии пурраи шавќмандону њаводорони ин фан журнали махсус кушоем. Чун анъанаи њарсола мањфил моње ду ма-ротиба гузаронида хоњад шуд. Боз ин ки…

- Устод, номи маро њам ме-

навиштед, - хоњиш намуд дух-тарак аз синфи 8 «а».

- Чаро не? – хандаи завќфизое дар лаб посух дод муаллим. -Гап дар сари он аст, ки њоло хонандагони њамаи синфњоро, ки ба мањфил аъзо шуданиянд, сабти ном накардаем. Ба син-фи шумо њам навбат мерасад. Аз хусуси узви мањфил шудан, метавонї бепарво бошї. Ман, ростї, хурсанд мешавам, ваќте чунин хонандагонро дучор ме-оям…Шогирди муаллим

ќаноатманду хушњол сўи синф-хонаашон ќадам бардошт.Устод Асрор Маљидов дар

навбати худ дубора ба дафта-ри муаллимон ворид гардид. Зангро заданд, њамкорон даф-тару китобњо дар даст аз паи машѓулиятњо шитобиданд. Вале акаи Асрор дар байн соа-ти фароѓатї дорад. Аз ин хо-тир, дафтари мањфили забон ва адабиётро мекушояд, ба фењристи аъзои мањфил назар медўзад. Дар њар синф, албатта, ба номњои шинос дучор меояд. Эшон хонандагони серѓайрат

ва шеърдўсте ба шумор мера-ванд, ки дар ќироату њифзи шеър номбардори таълимгоњ гардидаанд. Сарбаландии акаи Асрор дар он њувайдо мегардад, ки яке аз шогирдо-наш, ки узви фаъоли мањфил аст, аз «Шоњнома»-и безаволи Абулќосими Фирдавсї абё-ти фаровонеро азёд медонаду дар ќироат ва хониши ифода-ноки он порчањо лаёќати ба-

ланде дорад, дигаре ѓазалњои зиёди Хоља Њофизу саввумї рубоиёти Умари Хайём, чањорумї порањои таъсирбах-ше аз «Маснавии маънавї»-и Љалолиддини Балхї, панљумин панду андарзњои Саъдї ва бад-ин назму тартиб бисёр-бисёр хонандагон (низ аъзои мањфил) аз кулли шоирони дигари гу-заштаву муосири тољик ашъори пурмуњтавою љаззоберо ќироат ва њифз кардаанд.Ба тасдиќи муаллим,

мањфили забон ва адабиёти тољики мактаб 35 нафар аъзо дорад. Ва мањз дар заминаи фаъолияти муассиру марѓуб ва шавќангези мањфили маз-кур устод Асрор Маљидов дар ташкил ва гузарондани љамъомадњои гуногуни мактабї, шабњои саволу љавоб, озмунњои бадеї, сабќати «Кї ифода-нок мехонад?» сањначањои

њаљвї, мањфили ёдбуди ади-бон ва вохўрию мулоќотњо бо эљодкорону њунармандон сањми босазо мегузорад. Аз боби рўзгор ва амали омўзгории Ас-рор Маљидов метавон соатњои тўлонї сухан ронд. Зиёда аз 35 сол мешавад, ки хамчун муал-лими забон ва адабиёти тољик дар мактаби №61-и зодгоњаш, дењаи Шањринави ноњияи Рашт ба толибилмон дарс мегўяд. Ў 35 соли расо зањмату ранљ ме-кашад, то шогирдонеро тарбия карда ба камол расонад, ки аз назокату нафосати осори бадеъ ва латифию хушоњангии кало-ми мавзун огањии комил дошта бошанд. Ба аќидаи омўзгори варзида, барои фурў рафтан ба умќу пањлуњои ноаён, вале дар айни њол пурмуњтавою ранго-ранги ѓояњои нодиру падида-ангези осори бадеъ – хонан-даи мактаби муосирро мебояд нахуст худи адибу адабиётро сидќан дўст дорад. Оре, танњо сидќан, аз тањти дил, на аз рўи њавову њавас ва бо таъбири мардумї, «аз ќатор ќафо намо-нам», гўён хештанро набояд ба ин майдон «зад». Адабиётро, ба таври мушаххас осори насрию назмиро ба зоњир наметавон дўст дошту шефтаву шайдои он гардид. Фањмишу дарки ѓояву консепсияи бадеии осори ман-зуму мансур ранљу мењнат та-лаб мекунад. Шогирдонро тав-ре бояд аз љузъиёту нозукињои осори бадеъ хабардору огоњ кард, ки дар зењни онон мукар-раран як андеша чарх бизанад:

паси миз нишастан, нишастан, нишастан ва мутолиа карда-ну мутолиа кардану мутолиа кардан. Ба ибораи дигар, кор, кор, кор. Яќинан њамин вожањо ба шиори њаррўзаи омўзиш ва љустуљўи шогирдон табдил ёфта.Ва ин устод Асрор Маљидов

аст, ки хамвора ба хонандагон талќин мекунад, ки ашъори баландѓояи адибони асили чї гузашта ва чї имрўза њаргиз ва ба њељ ваљњ кўњна нахоњанд шуд. Бад-ин хотир, ў дар синфхонаи фаннии забон ва адабиёти тољик гўшаи «Адибони Тољикистон»-ро ташкил намудааст, ки дар он як ќисматро эљодкорони ши-нохтаи минтаќаи Рашт фаро гирифтаанд. Асрор Маљидов тафохури зиёд аз он дорад, ки адибони маъруфе, чун Алї Хуш, Боќї Рањимзода (шодравонњо), Мењмон Бахтї, Муњтарам Њотам, марњум Муњаммадрањими Сайдар, Ди-ловари Мирзо ва чанд тани ди-гар зодаи ин ноњияанд ва дар пешбурди адабиёти кунунии тољик сањмгузорї кардаанду мекунанд.Чанде ќабл А.Маљидов як

мањфили адабиеро бахшида ба љашни Мењргон хеле шавќовар ва пурмуњтаво гузаронд. Зим-ни ќироати ашъори шоирони гузашта аз љониби хонандагон, дар байни синфњо озмуни «Хони бењтарин» баргузор гардид.Устод А.Маљидов ният до-

рад, ки дар арафаи таљлили Рўзи Конститутсия барномаи љадиди дигареро тарњрезї на-муда, бо иштироки шогирдон ин санаи таърихиро бо шукўњи хоса истиќбол намояд.

Шодї РАЉАБЗОД, «Омўзгор»

Арљманду мањфилоро

- Ња, њозир, - хитоб кард

нт

д-хксфАм

Собиќ мудири маорифи ноњияи Ванљ (њоло муовини раиси ноњия Хушќадам Холиќов) дар асари худ «Ванљ дар роњи маърифат» аз њаёти нахустин омўзгорони ном-дори ин мулки куњистон, аз љумла Муаллими хизматнишондодаи Љумњурии Тољикистон Умаршо Шеров њикоят кардааст.Ба рустои Гушхун, дењае, ки

Умаршо Шеров ба дунё омада-аст, рањсипор гардидем. Директо-ри мактаб Аброр Сурхов гуфт, ки вай ва боз дањњо нафар сокинони дења, ки алњол аксарияташон дар гўшаю канори гуногуни кишвар кору фаъолият доранд, њамагї шогирдони ўянд.Марњум Умаршо Шеров дар њамин дењаи ка-

нори Ванљоб ба дунё омадаву солњои бачагиаш ба давраи Љанги Бузурги Ватанї рост омадааст. Ќобилияти баланди донишомўзї, ки дошт, пас аз хатми мактаби њафтсола ўро омўзгор таъин намуданд. Сипас, курси яксолаи омўзишгоњи муаллимтайёркунии шањри Хоруѓро ба итмом расонд. Донишманду кордон, ки буд, аз бай-ни њама ўро роњбари мактаб таъийн карданд. Мардони дењ ба љанг рафта буданд, аз ин рў, вай њамроњи дигарон ба корњои киштукор низ машѓул мегардид. Ба занон ва пирони дења кўмак мерасонданд. Барои фронт озуќа ва сару-либос љамъ оварда, мактубњои аз фронт омада-ро хонда медоданд. Мушкилтарин корашон он буд, ки мазмуни хати сиёњро ба самъи модарону падарон мерасонданд. Аз рўзгори ин омўзгори пурмањсул маълум шуд, ки ду сол сармуњаррири рўзномаи ноњиявии «Њаќиќати Ванљ» буда, боќии умр (тўли ќариб чил сол) директори мак-таби дењаи Гушхун будааст.Чи хуш аст, ки ду писар ва як духтари муаллим

У.Шеров ба пайрањаи ќиблагоњ рањсипор шуда, рањнаварди соњаи маориф шуданд. Алалху-сус, Ёдгоршо Шеров ба касби омўзгорї садоќати беандоза до-рад. Ў пас аз хатми Донишгоњи омўзгории шањри Душанбе, њамон маърифатгоње, ки пада-ри нексиришташон замоне илм омўхтанд, солњост, ки ба ин кас-би наљиб шуѓл меварзад. Тўли ќариб 15 сол асосњои донишњои техникиро (факултаи индустрия-вию педагогиро хатм кардааст) ба шогирдон таълим доданд. Ќариб дањ сол њамчун сармута-хассиси шуъбаи маорифи ноњия шуда адои вазифа намудааст.

Ваќте ки ба мактабњои шањру навоњии куњистон, аз љумла, ноњияи Ванљ аввалин компютерњо аз њисоби Президенти мамлакат ва Вазорати мао-риф дохил шуданд, бо таќозои рўзгори навин ва эњсоси масъулиятшиносї пеш аз дигарон кор бо компютерро омўхт. Дар ин љода донишњои дар мактаби олї бадастовардааш дар бобати азхудкунии таљњизоти техникии таълимї даст дод. Вай дар баробари ин, малакањои хешро ба омўзгорони таълими компютер дар мактабњои Ванљи боло, Язгулом ва Вотхуд ёд дод. Ё.Шеров њамчун раиси иттифоќњои касабаи кормандо-ни соњаи маорифи ноњия дар ташкил кардани лагерњои истироњатї сањм дорад. Њамасола хо-нандагони мактабњои шањри Хоруѓ, ноњияњои Шуѓнон, Рўшон, Роштќалъа дар дараи хушман-зараи Ванљ истироњат мекунанд.Оре, «Мероси падар хоњї, илми падар омўз!» -

фармудааст маќоли халќї. Ё.Шеров бо пайрањаи падар рафта, хато накард.

Сироншо ДИЛОВАРОВ, ноњияи Ванљ

Касби падар омўхтаДар бораи наќши омўзгор ва

моњияти пешаи ў бисёр гуфтаан-ду навиштаанд ва воќеан њам, са-мимонаю пурмењр навиштаанд. Омўзгорро, аз љумла, машъали рањнамою фурўѓбахши дилњо ва маърифатафзою њидоятгари љомеа номидаанд, ки сад дар сад созгор бо воќеият аст. Омўзгор, ба вижа, дар дењот мавќею мартабаи бештару баландтаре дорад. Ў ин љо маслињатгари њамешагї ва роњнамои боэъти-бор аст. Рисолатњои зиёди маъ-рифатпарварона дорад омўзгор

дар дењот илова ба машѓулияти асосии њамарўзааш. Ин гуфтаро метавон дар мисоли фаъолияти аксар омўзгорони фазилатоини дењот собит кард. Аз њамин гуна омўзгорон њаст Тољиддин Бобо-ев – устоди мактаби раќами 25-и дењаи Куми ноњияи Айнї. Ў соли чилу дуюм аст, ки пас аз хатми муваффаќонаи ДДОТ ба номи С.Айнї дар мактаби зодгоњаш фаъолияти босамару бовусъат дорад. Нахуст аз фанњои физи-каю математика дарс мегуфт, сипас, соле чанд дар вазифаи љонишини директор кор кард. Аз соли 2009 то њол директори мактаби мазкур мебошад. Бо шарофати кордонию созмон-бахшии ин омўзгори варзида мактаби дењаи кўњсори Кум дар љодаи таълиму тарбияи сазо-вори шогирдон пешрав гашт, шуњрат ёфт, муљањњазу обод гашт. Т.Бобоев тавонист, ки

дар мактаб як гурўњ омўзгорони соњибистеъдоду дилсўзи шо-гирдонро гирд оварад ва байни онњо робитаю њамкории сами-монаю самаровар ва табодули таљрибаи њамдигарро љорї на-мояд. «Њар рўзи фаъолияти мо дар мактаб бояд шогирдонро ќадаме ба пеш барад, њар рўзи њаёти мактаб бояд рангину љолиб бошад, дилбастагии шо-гирдонро ба омўзиш афзун на-мояд, њар субњ њам мо ва њам шогирдон бояд бо дили гарм ва бо майли том ба сўи мак-таб оем», - пайваста таъкид ба омўзгорон мекунад директори

мактаб Тољиддин Бобоев.Ин роњбари шарафманд дар

корњои ободонию созандагии дења низ фаъол аст. Маъракаю љамъомадњои ањли дења акса-ран бо роњбарию маслињатњои муфиди ў баргузор мешаванд. Аз ин љост, ки ањли љамоати дењоти Дар-дари ноњияи Айнї, ки дењаи Кум низ дар њайати он аст, Т.Бобоевро аз сари эътиќоду боварї вакили худ дар маљлиси намояндагони љамоати дењот баргузидаанд. Тољиддин Бобоев барои

хидматњои шоистааш дар кори таълиму тарбия ва барои ташрењу тарѓиби сиёсати хирад-бунёду мардумпарваронаи Пре-зиденти мамлакат бо мукофотњо сарафроз гардонида шудааст. Ў дорандаи нишони «Аълочии ма-орифи Љумњурии Тољикистон» мебошад.

М.АБДУРАУФ

МАШЪАЛАФРЎЗ

Мањбуби ањли дења

№ 43, 25 октябри соли 2013 11ОМЎЗГОР КИТОБИЁТ

ТАЊЛИЛ

НАВГОНЇ

Газета аз моњи апрели соли 1959 номи «Маориф ва маданият» ва аз 1 январи соли 1981 номи пешинааш- «Газетаи муаллимон» -ро гирифт.

Аз соли тањсили равон ки-тоби нави дарсии ў барои ма-котиби олии љумњурї ба забо-ни тољикї бо номи «Назарияи бањисобгирии бухгалтерї» аз чоп баромад. Дар оѓоз омада-аст, ки дастури таълимии мазкур барои донишљўёни мактабњои олї, ки аз рўи тахассуси «Бањисобгирии бухгалтерї, тањлил ва аудит» тањсил ме-кунанд, дигар ихтисосњое, ки асосњои бањисобгирии бухгал-териро меомўзанд, бухгалтерон ва магистрони тахассуси маз-кур тавсия мешавад.Бо вуљуди ин, ваќте китоби

мазкурро вараќ мезанед, дар-меёбед, ки он на танњо барои мутахассисон, балки тамоми хоњишмандон, ки ба њисоби зиндагї, ќимати зиндагї ме-расанд, дастури муњим буда метавонад. Зеро он чун дигар асарњои устод Зариф Шари-фов бо забони шево ва равону осонфањм эљод шудааст. Дар навбати аввал китоб ба-

рои донишљўён дар назар до-шта шуда, дар асоси барномаи таълимї таълиф гаштааст. Бар-номаи таълимї, омўзиши маќсад ва вазифањои бањисобгирї, пред-мет ва методњои бањисобгирии бухгалтерї, мувозинаи бухгалтерї, масъалањои муњими

назарияи бањисобгирии бухгал-териро дар назар дошта, њамаи он дар китоби мазкур инъикоси худро ёфтааст. Китоб аз дањ боб иборат

буда, дар боби аввал омадааст, ки бањисобгирии хољагї яке аз рукнњои асосии соњибкорї мањсуб меёбад. Њамин тавр њам аст. То ду дањсола пеш дар илми тољик дар ин бора њарф задан имкон надошт. Умуман, кори бањисобгирї дар доираи фаъо-лияти давлатї мањдуд мегашт. Имрўз оид ба илми мазкур ошкор бањсу мунозира баргузор мегардад. Акнун бањисобгирї яке аз ќисматњои муњими руш-

ди иќтисодии субъектњои соњибкорї ва дар маљмўъ омили рушди иќтисодиёт ва иљтимоиёти љомеа мањсуб меё-бад. Њарчанд бањисобгирї манфиати бевоситаи молї надорад, аммо харољоте, ки барои он масраф мешавад, ќусури худро зуд мебарорад. Муаллиф дуруст зикр карда-аст, ки ахбороти љамъовардаи низоми бањисобгирї дар кори ба наќшагирї, њисобу кито-би зиёну манфиат, ояндабинї ањамияти муњим дорад. Њамин тавр, маќсади асосии бањисобгирии хољагї ба даст овардани ахбороти сањењ, сариваќтї оид ба фаъолияти молиявию истењсолии ташки-лот, ќабули ќарорњои хусусия-ти техникї ва стратегї доштаи идоракунї мебошад. Муаллиф нахуст оид ба

љузъиёти муњими мавзўъ маъ-лумоти комил додааст. Аз љумла, ченакњое, ки дар кори бањисобгирї истифода меша-ванд, тавзењ ёфтаанд. Вазн, њаљм, миќдор ва ѓайраро бо чї метавон чен кард? Дар ин бора маълумоти зарурї пешнињод гардида, илова шудааст, ки дар бањисобгирии бухгалтерї се шакли ченакро фарќ мекунанд:

натуралї, мењнатї ва пулї. Ба ченаки натуралї (аслї)

вазн, дарозї, майдон, адад до-хил мешавад. Бояд гуфт, ки дар таркиби ченаки натуралї чена-ки шартї-натуралї њам њаст, ки барои њисоби объектњои хусусияти дугона дошта исти-фода мешавад. Масалан, барои њисоби ќувваи барќ киловатт-соат, кори наќлиёт-тонна-километр, саноати консерва туб (њазор банкаи шартї) мав-риди истифода ќарор мегирад. Агар аз илми бањисобгирї бо-хабар набошед, намедонед, ки чаро ин кору мањсулотро бо чунин ченакњо њисоб мекунанд.

Ченаки мењнатї бошад, ба-рои бањисобгирии ваќти корї, мењнати сарфшуда (одам-рўз, одам-соат) истифода мешавад. Ченаки пулї маълум аст, ки ба-рои њисоби тамоми фаъолияти молиявї, истењсолї, додуги-рифти корхона ба кор мера-вад. Дар мамлакати мо ченаки бањисобгирї бо пули миллї-сомонї анљом меёбад. Усул ё шаклњои бањисоб-

гирии хољагї аз шаш на-муд ё ќисми таркибии ни-зоми бањисобгирї иборат аст: бањисобгирии фаврї, оморї, экологї, иљтимої, ан-доз, бухгалтерї, молиявї ва

идоракунї. Муаллиф оид ба њар намуди бањисобгирї му-фассал маълумот дода, барта-риву норасоињои онњоро низ дар фаъолияти амалии њар муњосибу мутахассис зикр кар-дааст. Зариф Шарифов навгонї будани баъзе аз намудњои зикршуда, чун бањисобгирии экологї, иљтимоиро дар ама-лияи бањисобгирии хољагии љумњурии мо таъкид сохта, дар бораи вазифаю маќсади њар яки онњо маълумоти кофї пешнињод кардааст. Дар ин бобат аз таљрибаи иќтисодшиносони хориља ва мамлакатњои пеш-рафта истифода бурдааст. Таъ-

кид намудааст, ки истифодаи чунин намудњои бањисобгирї дар мамлакати мо њам зарур буда, ба рушди иќтсиодиёт со-згор аст. Сипас, дар бораи мафњуми

бањисобгирии бухгалтерї, бањисобгирии молиявї ва идоракунї, предмет, маќсад ва вазифањои онњо, фарќи бањисобгирии бухгалтерї аз молиявї, таърихи рушди бањисобгирии бухгалтерї маъ-лумоти васеъ баён шудааст. Дар бораи он ки калимаи бух-галтер кай ва чаро пайдо шуд, бањисобгирї чї маънї дорад, ватани он куљост ва ѓайра маълумотњое оварда шудаанд, ки дар ягон китоби соњавї ба забони тољикї то ба њол пай-до кардан ѓайри имкон буд. Маълум мешавад, муаллиф аз адабиёти зиёди илмии соњавї, таърихї ва адабї низ исти-фода кардааст. Њамин тавр, калимаи бухгалтер решаи олмонї дошта, дар асри 15 ба ин маъно (бањисобгиранда) нахустин бор дар Аврупо арзи вуљуд кардааст. Сипас, дар бораи љињатњои илмии соња, принсипњо, тарзи кори бух-галтер, мафњумњои асосии он чун активу пассив, сармоя,

вазифањои асосии бањисобгирї дар соњањои алоњида, харољот, даромад, активњо, воситањо, иљора (лизинг), таснифоти њар яки онњо, ќарз, кредит, дебет, нархгузорї, баланс, навишти дутарафа, тавозун ва ѓайра маълумоти сањењ дода шуда-аст. Муњим он аст, ки муал-лиф тарзи тартиб додан, сох-тан, њуљљатикунонї ва дигар амалиётњои бањисобгириро содда ва фањмо нишон до-дааст. Ба ў барои иљрои ин кор љадвалњо (24 адад) ва формулањои зиёд ёрї расон-даанд. Дар бобњои шашум ва њафтуми

китоб, ки ба бањисобгирии амалиётњои хољагї, ченаки ар-зиши сиёсати бањисобгирии таш-килот, ба ќайдгирии фаъолияти воќеии хољагї бахшида шуда-анд, тарзи пур кардани њуљљатњо, тартиб додани њуљљатњои гуно-гун чун дохилї, амрдињанда, берунї, ибтидої, љамъбастї, њисоббаробаркунї, нигањдории љорї, талаботњо оид ба дуруст тартиб додани онњо, коркарди њуљљатњо, нигањдории онњо ни-шон дода шудааст.Хуллас, дар дастури таълимї

аз мисолу масъалањо, формула ва љадвалњои аёнї зиёд истифо-да шудаанд, ки онњо барои хо-нанда дастури муњими омўзишї мебошанд. Дар охир тестњо аз фан-

ни «Назарияи бањисобгирии бухгалтерї» љой дода шуда-аст, ки барои азхудкунї ва мустањкамкунии мавзўи мазкур муњим мебошад. Дастури таълимии «Назари-

яи бањисобгирии бухгалтерї», ки мањсули зањмати чандинсо-лаи профессор Зариф Шари-фов мебошад, асари арзанда ва сариваќтист барои доираи васеи хонандагон.

Мањмадшарифи РУСТАМ,«Омўзгор»

Бањисобгирї оѓози хољагидорист

Нигоштањои Мањмадёр Шарифов дорои њам эњсоси фаъол ва њам саршор аз завќи ирфонист ва дар онњо љањони минуии поке тасвир шудааст, ки дар мењвари он инсони комил мавќеъ дорад. Ў мегўяд, маънии шеър донистан ва ши-нохти олам аст, ки аз роњи омўхтан ва эњсос кардан сарчашма мегирад. Каломи бадеъ завќи зебоишиносии инсонро ка-мол мебахшад. Шеърро маънї агар донистан аст,Дониш аз омўхтан обистан аст.Маънии волову аснофи сухан,Дар низом овардану пайвастан аст.Шеър эњсос аст аз бунёди завќ,Бо тааммул дар вафо биншастан

аст…Маљмўаи шеърие, ки Мањмадёр

Шарифов бо номи «Корбанди шеър» нашр кардааст, саршор аз эњсос, завќ ва зебоишиносї аст. Шеър дар муќаддимаи китоб зикр

мекунад: «Ман њам моили рўи хушу рои (андешаи) хушу бўи дилкашам ва дар олам камтар касе њаст, ки шефтаву шай-

до ва волаи ин се рукни муњими зебої набошад. Ин се шарт њидоят ба сухани хуш мекунанд, ки шакли аълои он сухани мавзун аст».Сухани мавзун, ки дар асоси завќи эсте-

тикии инсон ба вуљуд меояд, њамзамон оњанги мавзуне дар худ дорад, ки бештар хоси меъёри шеъри тољикї аст. Ба гуф-таи Ибни Сино, барангезандаи илњому завќи эстетикии инсон аст.Дар ашъори М.Шарифов мавзўи худ-

шиносии инсон мавќеи умда дорад. Ман киям?- Гарди ѓубори коинот,Ё асире дар масири мумкинот.Ахтарам ё ахгарам дар бори дил,Ё ки шабнам рўи як барги набот.Њар чї њастам, зодаи сидќам бидон,Сидќро тасдиќ зеб асту субот…Мазмуни ин шеър аз пурсиши худи

инсон шурўъ мешавад. Ў мегўяд, ки оё ман «гарди ѓубори коинотам ё асире дар банди моддии ин коинот» На ман њар чи њастам, сидќ њастам ва содиќият (ростї) зеби инсонии ман аст ва њар чи ба ман аён мегардад, яъне њар чи аз олами пинњон ба ман ошкор меша-вад, аз олами барот (олами худої) бо ман мерасад. Њар кї аз роњи инсоф љўёи адл гашт ва ихлос кард, аз зулма-

ти љањлу нодонї наљот ёфт. Ин љањон рози пўшида аст, танњо њамон ваќт ба огоњи мерасї, дилу нияти худро пок созї. Ин он мазмуне аст, ки аз шеъри шоир бармеояд. Ин мазмун бештар љанбаи ирфонї дошта, аз шинохти ху-дии инсон шурўъ мегардад ва оламро низ дар мањдудаи манфиатњои инсонї таъриф мебахшад. Он дар пардаи роз нуњуфта аст, яъне агар аз олами барот дар синаи мо рўшноие шарора набах-шад, мо наметавонем, олами пинњонро ба худ ошкор созем. Мавзўи дигари шеъри устод ишќ аст. Дар ирфон низ ишќ як омили асосии ошкор гаштани олами пинњон аст. Ишќ аз назари устод њам заминист ва њам илоњї. Дар ишќи илоњї устод мегўяд: Дил тавбакунон рафт ба даргоњи

Илоњї,Авзоъ дигар гашту бурун шуд зи

табоњї.Дар марњалаи ишќ чунонам, ки

бигўянд,Дар масъала он бош, ки гўиву бихоњї…Дар баробари ишќи Илоњї шоир ишќи

заминиро низ сурудааст. Дар ашъори ў зебоии дилбарони дилнавозу танноз ва дар њусн ягона тавсиф мешавад.

Туро дидам ба чашми омиёна,Баландахтар, ба зебої ягона…Ба ќадду чењра моњи дилнавозе,Ба нозу дилбарї таннози хона…Дар шеъри ошиќонаи дигар шоир

мањбубаи худро бо чунин тасвирњо на-возиш мекунад ва вафодории худро ба ин тарз баён мекунад:Ман масти туам, ки дил ба дастат

надињам,Зулфони ту шасту дил ба шастат

надињам.Гуфтї, ки туро ба шањри худ боз

баранд,Њошо, ки ба дасти худпарастат

надињам.Гуфтї, ки туро ба њар макон

металабанд,Бархез, дило, дигар нишастат

надињам.Неруи Шариф ишќу зебоиро бештар

дар мисоли дилбарони, нозанин ва дар суњбат њалим меофарад. Тавсифи зебої ва ишќ ду унсури мењварие њастанд, ки шеъри шоирро мазмуни баланд эњдо ме-кунанд.

Ёрмањмад НИЁЗОВ, номзади илми фалсафа

Шеъри ирфонї-завќбахши рўњи инсон(Зикре чанд дар њошияи маљмўаи «Корбанди шеър» -и устод Мањмадёр Шарифов - Неруи Шариф)

Нигоштањои Мањмадёр Шарифов

донхум

№ 43, 25 октябри соли 201312 ОМЎЗГОР РАНГОРАНГ

ЉАМЪОМАДИ ЊОФИЗ

ЁДВОРА

Аз 29 апрели соли 1989 минбари асосии омўзгорон бо номи «Омўзгор» ба таври њафтанома чоп мешавад.

Ду мањаллаи бузург дорад бо номњои Кўйи пойин ва Кўйи боло ва чанд мањаллаи хурд.Вожаи кўй дар гузашта ба маъ-

нии гузар, мањалла ва барзан исти-фода мешудааст. Дар фарњанги за-бони тољикї ин ду байт аз Саъдї ва Камол ба унвони шоњид зикр шудааст:Бизорид ваќте зане пеши

шўй, Ки дигар махар нон зи

баќќоли кўй.***

Њар хона, ки дар кўйи тараб сохта будем,

Селоби ѓаме омаду баркандзи бунёд.

Ин калима дар забони тољикї фаромўш шуда ва дигар корбурд надорад. Вале дар забони форсї њамоно роиљу маъмул аст. Ма-салан, эронињо мегўянд: «кўйи донишљўён», « кўйи устодон» ва ѓайра. Ин чанд љумла барои он оварда

шуд, ки аввалан, ба баракати ин ду ном вожаи кўй њифз шудааст ва дигар ин ки аксари ревадињое, ки дар берун аз дења шинохта шуда ва ба он ном овардаанд, аз Кўйи пойин бархостаанд. Кўйи пойин маркази дења

аст. Мактабу китобхона, клубу маѓоза дар ин љост. Устод Муњаммадрабеъ низ аз

Кўйи пойин буданд ва аз гузари Сафариён, ки банда ифтихори њамсоягї, хешу таборї ва шогир-дии муаллимро доштам. Бинобар ин, устодро ќабл аз он ки ба мак-таб биравам, мешинохтам. Ёдам меояд, ки нарм-нарм роњ мераф-танд ва садояшон мањину муас-сир буд. Њар гоњ кори нохубе аз сўи мо, кўдакони гузар сар мезад, аз роњ бозмеистоданд ва моро ба нањве насињату рањнамої мекар-данд. Баъдњо фањмидам, ки

Муњаммадрабеъ, фарзанди до-мулло Абдусамеъ буда ва дар нављавонї падарро аз даст дода-анд. Зиндагии эшон дар наврасї

ва даврони донишљўї њамроњ бо мушкилоту мањрумиятњо буда-аст. Њарчанд ки аз тарбияти

мустаќими падари фозили худ бебањра будаанд, боз њам ѓаризаи фитрї ва авлодї кори худро кар-дааст ва Муњаммадрабеъ пайва-ста дар пайи љустуљў ва омўзиш будаанд. Муаллим бо вуљуди душворињои зиндагї макта-би миёнаи раќами 1-и маркази ноњия, Институти муаллимтай-ёркунии шањри Самарќанд ва фа-култети биологияи Донишкадаи омўзгории шањри Ленинободро хатм кардаанд. Аз соли 1954 то 2012 , яъне 58 сол барои таъли-му тарбияти насли навраси дења хидмат кардаанд. Дар мактаб 5 сол рањбари син-

фи мо буданд ва чун теъдоди шо-гирдон дар синфамон андак буд, ба њар яке аз мо расидагї мекар-данд. Марде буданд ботавозўъ ва шикастанафс.Мо њељ гоњ сухани дурушт ва

тунду тези эшонро нашунидаем. Ва аммо дар мавридњои зарурат њарфњояшон духўра, дупўста ва тањдор мешуд, ки шогирди бо-фаросат бахубї мефањмид ва дар пайи ислоњи иштибоњаш мегар-дид. Ба мо аз фанњои химия ва биология дарс мегуфтанд. Чун ихтисосашон зистшиносї буд, ба боѓу боѓдорї алоќаи вижае до-штанд. Боѓашон дар даромадгоњи дења аст ва дарахтони зиёде до-рад, ки худашон парвариш ме-карданд. Боре зимистон барфи зиёде

борид ва шохњои чанде аз дарах-тони муаллимро шикаст. Дидем, ки рўзи дигар њамаи шохњои ши-кастаро арра ва људо кардаанд. Бањорон, ба њангоми дара-

ви аввали алафи юнучќа моро ба боѓи худашон бурда ва пеши чашми мо дарахтњои солмандро, ки танаи бузург доштанд, иски-напайванд ва дарахтњои љавонро муѓчапайванд карданд. Дар љараёни кор хосияту тафовути пайвандњоро ба мо тавзењ медо-данд ва гуфтанд, ки навдањоеро аз боѓашон гирифта ва дар боѓњои худамон муѓчапайвандро машќ кунем. Баъд аз ду- се сол дидем,

дарахтњое, ки муаллим искина-пайванд карда буданд, борвар

шуда, сурати зебое ба худ гириф-таанд: танаи бузург ва шохањои љавони пур аз мева. Муаллим, барои ин ки шохањои љавон на-шкананд, ба зери онњо њачча гу-зошта буданд. Бањорон, ваќте ки гулу гиёњ

мерўйид ва зебоињои дењаи моро меафзуд, муаллим шогирдонро ба сайругашт, ба талу теппањо мебурданд ва мефармуданд, ки аз њар гиёњ намунае бигирем. Ба мактаб, ки бозмегаштем, бо кўмаки шогирдон њар кадоми онњоро дар вараќе часпонида ва дар зераш ному хусусияти онро менавиштанд. Гиёњони шифобах-шро махсус таъкид мекарданд ва ба чї дарде даво будани онњоро мефањмониданд. Бар асари талошњои муаллим

дар мактаб гербария ташкил шуда буд, ки дар дарсњои биоло-гия истифода мешуд. Бад-ин тариќ, муаллим

донањои мењру муњаббати худро дар ќалби шогирдон мекоштанд, ки хушбахтона, акнун шоњиди борвар шудани он њастем. Хеле аз шогирдони муаллим ихти-соси эшонро ќабул намудаанду њоло доктору профессору ном-зади илму муаллимони намуна њастанд. Устод чун дарсњои химияро дар

лаборатория ва бо истифода аз асбобњои аёнї мегузарониданд, дар ин ришта низ шогирдони зи-ёде тарбият намудаанд, ки кори муаллимро идома медињанд. Дар синфи мо њафт бача буду

њафт духтар. Соле, ки мактабро хатм кардем, аз њафт бача чор нафар ба мактаби олї дохил шу-данд: ду нафар ба Донишгоњи миллии Тољикистон, як нафар ба Донишгоњи тиббї ва як нафар ба Донишгоњи омўзгории Ленино-бод. Ин натиљаи хубе барои мак-таб ва роњбари синфи мо буд. Ваќте имтињонњоро супурда ба

дења баргаштем, муаллим хабари ќабул шудани моро шунида, би-сёр хушњол гардиданд ва эњсос мешуд, ки то љое ифтихор њам мекарданд. Мо низ аз доштани устоде чун

Муњаммадрабеъ Самиев њамеша ифтихор мекунем ва ёдашонро гиромї медорем.

АбдуќањњориАБДУХАЛИЛ, рўзноманигор

Кўйи пойин

Ба иттилои NEWSru.com, 20-уми октябри соли љорї дар синагогае конгресси муаллимони яњудитабори макотиби тањсилоти уму-мии Москва дар мавзўи “Тоќатпазирии диниву миллї” баргузор гардид. Иштирокдорони конгресс асосан аз ноњияњои Бирю-лево ва Тсентралное Чер-таново буданд. Воќеан, дар ин минтаќа чанде пеш задухўрди шадиди динї

ва миллатгароёна ба амал омадааст. Ба њамоиши мазкур

устодоне, ки аз фани асосњои дин ва этикаи дунявї дарс мегўянд, даъ-ват шудаанд. Дар асоси ин пружа тариќи омўзиши ди-гар динњои дунё маърўзањо хонда шуданд.

Тањияи Ситорабонуи СОЊИБНАЗАР,

“Омўзгор”

Аз соли 2015 китобњои дарсї дар Россия электронї мешаванд

Чунон ки дар Ќонун “Дар бораи маориф”-и Федератси-яи Россия омадааст, аз 1-уми январи соли 2015 дар њудуди ин мамлакат китобњои таъ-лимие, ки намунаи электронї надоранд, ба чоп рухсат дода намешаванд. Ин чунин маънї дорад, ки китобњои интишор-меёфта бояд њатман њам нус-хаи чопї дошта бошанду њам нусхаи электронї. Ќонуни мазкур та-

лаб мекунад, ки китобњои электронї набояд њамагї нусхаи коѓазии онњо бо-шанд. Дар назар аст, ки муаллифони китобњои электронї дар он, инчунин бояд њар гуна воситањои интерактивии омўзишї, аз љумла, аз фанњои физика ва химия корњо лаболаторї

љой дињанд. Ѓайр аз ин дар назар аст, ки иќтибосњо аз китобњову фанњои дигар, аудио ва сабтњои видеої ва нусхаи санади таърихї низ љой дода шаванд.Ин навъ китобњо дар ваќти

дарс ба шабакаи умумї пай-васт карда мешаванд ва муал-лимон ба талабањо ба воситаи он вазифаву супоришњоро ир-сол мекунанд.

Вале дар баробари ин устодон дар интихоби навъи китобњо (электронї ва ё чопї) соњибихтиёранд. Њоло маълум нест, ки шогирдони мактабњо китобњои электро-ниву планшетњоро ройгон мегиранд ё не. Ќонуни нави маорифи

Россия 1-уми сентябри соли љорї ба имзо расидааст.

Бино ба иттилои ВВС, Малала Юсуфзай аз Покистон ба љоизае, ки ба занони шуљоъ ва сарсупурдаи њимояи њуќуќи башар махсус таъсис дода шудааст, сазовор дониста шуд.Малала Юсуфзай яке аз аввалин нафаронест, ки дар По-

кистон барои ба имзо расидани њуќуќ ба тањсил мубориза кар-дааст. Соли 2009 дар водии Сват, ки толибон дар сари ќудрат

буданд, давлатдорон ба духтарон тањсилро манъ карданд. Он ваќт Юсуфзай дар Интернет блоги худашро боз карда, дар он аз талошњояш дар роњи барќарорсозии њуќуќи духтарон дар ин росто наќлњо мекардааст. Толибон ба ин духтари наврас њукми ќатл эълон карда, таъкид доштанд, ки ўро наљот нест. Октябри соли 2012 Малала Юсуфзайро аз сараш паррон-данд, аммо ў зинда монд. Њоло бошад, дўшизаи љавон дар Англия њамроњи волидонаш зиндагї мекунад. Толибон аз ў ќатъиян талаб доранд, ки ба зодгоњ баргардад ва «аз рўйи та-лаботи анъаноти исломиву паштуї ба мадраса шомил шаваду Ќуръон азбар намояд ва ба халќу ватан аз рўйи шариат” хиз-мат кунад. Юсуфзай, инчунин ба љоизањои Нобелї ва Андрей Сахаров барои “Озодии баён” пешбарї шудааст. Ў аллакай љоизаи Симона де Бовуарро, ки барои њимояи њуќуќи занњо супурда мешавад, соњиб аст.

Љоизаи ба номи АннаПолитковская ба духтари 16-сола

Муаллимони Бирюлевои Россияро тоќатпазирї меомўзанд

Бо ибтикори факултаи филологи-яи Донишгоњи давлатии Хуљанд дар њамкорї бо сафорати Љумњурии Ис-ломии Эрон бахшида ба Рўзи љањонии Њофиз нишасти илмї баргузор гардид. Мудири кафедраи адабиёти классикии донишгоњ, номзади илми филологї Нуралии Нурзод мањфили илмиро њусни оѓоз бахшида, шеъри љањонгири Њофизро рамзи пайванди љовидонии инсон бо арзишњои олии башарї унвон карда, рољеъ ба хусусият, љозибањои шеъри Њофиз ва таъсири каломи Лисонулѓайб ба сурудањои шоиро-ни Варорўд ва шоирони сабки њиндї мулоњизаронї намуд. Њољї Њусайнї, намояндаи Сафорати

Љумњурии исломии Эрон дар вилояти Суѓд, рољеъ ба «Таъсирпазирии шеъри Њофиз аз Ќуръон» сухан рон-да, зикр намуд, ки: «Њофиз дар ашъораш аз оятњои

Ќуръони маљид истифодаи фаровон до-штааст ва дар ин маврид дар ѓазалњояш низ ишора намудааст. Ѓазалњои Њофиз бо мазмуни оятњои Ќуръон бисёр назди-канд ва атри хуши оёти раббонии Ќуръон аз девони ў комилан пайдост. Шуњрати Њофиз берун аз марзњои Шарќ низ до-ман густурда, адибон ва мутафаккирони шинохтаи Ѓарб назири Гёте, Ломартин, Волтер ва дигарон аз муътаќидон ва мух-лисони ашъори Њофиз будаанд».Дар идомаи таљлили рўзи љањонии

Њофиз устодони Донишгоњи давла-тии Хуљанд доктор Матлуба Хољаева ва Њалимљон Зоиров баргузории рўзи љањонии Њофизро барои тамоми мухлисо-ни ашъори ноби порсї тањният гуфтанд.

Гурўње аз донишљўёни факулта аз ашъори Њофиз ѓазалњо ќироат намуданд.

Нуъмон РАЉАБЗОДА

Таљлили Рўзи љањонии Њофиз

№ 43, 25 октябри соли 2013 13ОМЎЗГОР ТАЊЌИЌОТ МАОРИФИ ШАРЌ СОЛГАРД

Солњои њаштодум «Газетаи муаллимон» бо теъдоди аз њама зиёд- бештар аз 40 њазор нусха чоп мешуд.

Бо вуруд ба љомеаи иттилоотї ва вобаста ба њаљми азиме аз иттилоот мутасаддиёни улуми педагогика аз паи ёфтани шевањои навин барои пар-дозиш, маънибахшї ва тавлиди усули нави донишомўзї њастанд, барои ра-сидан ба ин њадаф дарёфтанд, ки ни-зоми омўзишро аз муаллиммењварї (дар љойи аввал таълимдињанда) ба донишомўзмењварї (дар љойи аввал талаба) таѓйир дињанд ва омўзгор ба омўзёр табдил шавад, ки ин ибтикори то-зае дар љомеаи педагогї мебошад. Тибќи ин нигоњ низоми омўзиш таѓйир ёфт ва дигар таъкид ба омўзиш нест, балки таъ-кид бар ёдгирї бар пояи технологияњои навин аст. Ин рўйкард дар бисёре аз кишварњои љањон иљро шуд. Барои ву-руд ба ин аср шояд битавон гуфт, наќши мутахассисони соњаи педагогика ба сифати дорандагони ин тафаккур ба-рои фарњангсозї наќши калидї аст ва њамчунин, фароњам сохтани зерсохтњои технологї, фарњангї, иќтисодї, мудири-яти зарурї вуруд ба љомеаи иттилоотї аст. Њоло бесаводони ќарни ХХI касо-не нестанд, ки наметавонанд бихонанд ва бинвисанд, балки касоне њастанд, ки наметавонанд омўхтањои куњнаро дур бирезанд ва дубора биомўзанд. Имрўз донишњо дар тўли 72 соат иваз мешава-ду таѓйир мекунад.Бо чунин андеша дар љустуљўи аф-

кори илмии устод Иброњим Обидов шудем.Академик Иброњим Обидов пеш аз

њама барои њаллу фасли масоили му-брами назария ва амалияи тарбият ва тањсилоти насли љавон муттањидсозии нерўњои инсонии коромад дар соњаи илми педагогикаро муњим медонист. Дар иртибот бо ин, саволе ба миён меояд, ки мавќеъ ва љойгоњи таърихи педагогика дар рушди педагогикаи муосир чї манзалатеро доро аст ва ба-рои посух ба чунин савол зарур аст, ки вижагињо ва самтњои пажўњишњои пе-дагогии анљомшударо дар ин иртибот мушоњида намоем.Аз соли 1980 то 2005 дар шўрои

диссертатсионии Донишгоњи давла-тии омўзгории Тољикистон 115 рисола таълиф гардидааст, ки беш аз 50 фои-зи он ба масъалаи таърихи педагогика ва афкори педагогї тааллуќ дорад. Аз ин 16 нафар дар кишварњои дигар ва 18 нафар докторї аз рисолаи худ бо роњбарии акалемик Иброњим Обидов дифоъ кардаанд. Аз ин 15 рисола ба масоили умумии мактаб, маориф, таъ-рихи маорифи дар манотиќи мухтали-фи кишвар тааллуќ дорад. Китобњои људогонаи монографї

12 номгўй ва 2 китоби дигар ба забони англисї ва форсї-дарї таълиф гарди-даанд. Оё мумкин аст, ки бидуни исти-

фода ва арзёбии китобу маќолоти таърихї таърих ва назарияи педаго-гикаро тањќиќу баррасї намуд. Дар китоби устод Иброњим Обидов ма-води зиёди таърихї мављуд аст, ки ме-тавон онњоро ба унвони маводи дасти аввал мавриди истифода ќарор дод. Омўзиши ин мероси тањќиќотии таъ-рих барои муњаќќиќон бори дигар им-кон медињад, ки воќеиёт ва падидањои таърихї нодида гирифта нашавад ва ба онњо бањои воќеї дода шавад. Ва ё гирем пажўњишњои дигари ишон дар мавриди зайлро ки воќеан манобеи да-сти аввал аст.Ба забони русї навиштани чунин

рисолањо барои баррасии таърихи ма-орифи Тољикистон дар сатњи љањонї яке аз роњњои дигари муаррифии дастовардњои кишвар дар ин мавзўъ буд, ки баъдтар ва ё њамзамон устод онњоро ба забони тољикї таълиф наму-даанд. Китобњое, ки ба забони тољикї дар даврањои мухталифи таърихї на-виштаанд, аз дидгоњи таърихнигорї љолиб ва муфид мебошанд, ки дар онњо бори аввал сањифањои рангини таърихи маорифи Тољикистон мав-риди бањрабардорї ќарор гириф-таанд (Обидов И.О. Очерки мухтасари таъ-рихи маорифи халќи Тољикистон.-Душанбе, 1965; Обидов И.О. Маорифи халќ дар Тољикистони шўравї.-Душанбе, 1985. Оби-дов И.О. Педагогикаи мактаб.-Душанбе, 1977; Обидов И. Аз таъли-ми ибтидої ба маълу-моти миёнаи умумї.-Душанбе: Маориф, 1986).

Бо роњбарии бе-воситаи устод солњои 1980-2005 55 рисолаи номзадї ва 13 докторї дифоъ шудаанд. Дар рисолањо ва китобњои таълифгардида кулли масоили педагогї, мактабу маориф, муассисоти фориѓазмактабї мавриди пажўњиш ќарор гирифтаанд.Солњои охир баъзењо эътироз наму-

даанд, ки гўё кулли таърихи педагоги-ка навишта шудаасту афкори педагогї дигар ба пажўњиш ва тањќиќ зарурат надорад, ки чунин дидгоњ иштибоњи аслии дастандаркорони ин умур буда-аст. Устод њамеша ишора бар он до-

штанд, ки ба тањќиќ дар бораи аф-кори педагогї, бо итминони комил на бояд як унвонљўи тозакор машѓул бошад, балки шахси ботаљриба, ки чењраи воќеии олим ва ё донишман-дро арзёбї менамояд, машѓул ба кор бошад. Надонистани таърихи воќеии мактаб, вазъияти сиёї, фарњангї ва маърифатии он давр имкон намедод, ки таърихи воќеии мактаб аз дидгоњи илмї баррасї гардад. Устод Иброњим Обидов, ки худ дар саргањи ифтитоњи мактабу маориф буданд ва ба чашми сар њамаи онњоро диданд ва онњоро дар таърихи маорифу мактаби киш-вар сабт карданд, навиштањои ишон воќеъбинона ва аснодманд буд. Дар кишвар доир ба таърихи мактабњо рисолањо навишта шудаанд. Тањќиќи таърихи мактабу маориф,

роњњои сипаригардидаи илми педаго-гика дар Тољикистон боз њамеша дар афкору андеша ва баррасињои устод боќї монд. Аз он ранљ мебурданд, ки гўиё омўхтани таърихи педаго-гика ва маориф дар кишвар кифоят бошад, розї шуда наметавонистанд. Дар баробари омўзиши ин ё он масъа-лаи таърихї боз масоили дигар арзи вуљуд мекард. Дар натиљаи љустуљў ва ковишњои наву тоза проблемањо ва пахлуњои тањќиќнагаштаи он боз ошкору равшан мегардид. Масалан, тањќиќи давраи солњои 20-30 педаго-гикаи тољик оё бо њамон назарияњо мувофиќат мекунад? Кадом сањифањои нонавишта ва нодидагирфтаи он боќї мондааст? Чанд маротиб иваз кар-дани алифбо ба мактабу маориф чї натиљањо додаст ва ё берун сохтани ќишри рўњоният ва ашхоси босавод аз иљтимои љомеа ба мактабу маориф чї осебњое расонид? Устод мегуфтанд, ки тањќиќи ин осебњо масъалаи дигар аст, ки бояд рўи ин низ андеша ронд ва воќеияти таърихро аз дидгоњњои илмї баррасї намуд.Ба назари устод он замон илми таъ-

рихи педагогика ва назарияи он бояд

бештар рўи дастовардњо, фаровардањо ва муваффаќиятњо суњбат намояд, нисбат ба он ки рўи мушкилињо ва осебњо. Шояд он замон чунин муноси-батро таќозо мекард ва тафаккурронї њам дар чунин њолат буд. Аз назари устод истиќлоли фикрї, андешаи нав ва халлоќияту ибтикор дар соњаи пе-дагогика танњо дар солњои истиќлоли кишвар ба амал омад.Имрўз илми педагогика мушкилу

печидатар гардидааст. Љањонишавї ва дигар масоили ит-

тилоотсозии љомеа, аз байн рафта-ни марзњои сунъї байни педагоги-каи буржуазию советї, њамгироии тахассусњои гуно-гуни педагогика ва имрўзњо њатто эљоди унвони илмии доктори фалсафа (Phd) худ ифшогари њамгироии илм ме-бошад. Дар педагоги-

ка ва тањќиќотњои соњаи маорифи мо пажўњишњои гурўњї камтар мушоњида мешавад, ки устод рўи ин масъала таъ-кид доштанд ва ранљ

њам мебурданд, ки чаро муассисањои тањќиќотї, марказњои таълимї њатто донишгоњњо аз њам људо ба фаъолиятњои тањќиќї машѓуланд. Ба-рои он ки якравиягї ва якнавохтї дар пажўњишњои илмї, бавижа дар анљоми рисолањои номзадї аз байн равад, устод роњнамои «Диссертационный совет»-ро таълиф карданд ва нишон доданд, ки кадом рисолањо ба анљом расидаанд.

Дар пажўњишњои илмии устод чу-нин равияњо тањлилу баррасї гарди-даанд:

-њамгироии назария ва амалия, тарбият дар даврањои мухталифи таъ-рихи Тољикистон; тањлили равияњои педагогї ва љараёнњои вобаста ба он; проблемаи таърихи маориф дар даврањои гуногун; системаи навъњои гуногуни омўзиш ва парвариш; мак-таб ва проблемањои он дар масири таърих; омўзиши монографии таъ-рихи мактабњои људогона; мактаб ва тањсилоти ѓоибона, мактаб ва коргарљавонон; тарбияти касбии му-аллим; таърихи интернатњо ва ѓайра.Бо таваљљўњ ба ин имрўз зарур аст,

ки фанњои таърихи педагогика ва тањсилот ва таърихнигории таърихи педагогика дар тахассусњои марбута ба таври густарда омўхта шаванд, ки чунин рањёфт ба муаллимони оянда имкон медињад, то аз назари касбї идеяњои педагогї, педагогика ва проблемањои гузаштаро, ки барои имрўз муфиданд ва арзишњои муњимро доро мебошанд, хуб битавонанд таш-хис дињанд.Устод Иброњим Обидов аз он анде-

шамандоне буданд, ки дар байни му-тафаккирону олимони муосир наќши умдае дар тањаввулоти таълиму тар-бияти љомеа ифо намудаанд. Як шах-сияти илмї, ки аз тариќи пажўњишњои мухталиф тањаввули њамаљониба, хусусан дар риштаи таърихи педаго-гикаи навин ва назарияи он эљод на-муданд ва роњи таърихи маорифи киш-варро мунаввар сохтанд ва ба афкору андешањояшон барои рушди маорифи кишвар сањми босазо ва арзандае гу-зоштанд, њаќ дорем ба унвони як муњаќќиќи пурталош, ки хадамоте ба фарњанг ва таълиму тарбияти кишвар гардидааст, онро пири таърихи педа-гогика номид.

Сафар СУЛАЙМОНЇдоктори илмњои педагогї, профессор

Муњаќќиќи ояндабин

Бо вуруд ба љомеаи иттилоотї ва

риорякедасбудондаадарвиљоонтаъри

Аз бањри коѓаз мебарояндБа ќарибї раиси маркази омор ва фанова-

рии иттилоот ва иртибототи Вазорати омўзиш ва парвариши Эрон љаноби Юсуф Нурї ба ха-баргузории вазорат «Поно» изњороте дод, ки тибќи он дар системаи идораи соњаи омўзиш ва парвариши мамлакат то моњи сентябри соли оянда аз бањри истифодаи коѓаз хоњанд баромад. Зеро коѓазбозї ваќт ва харољоти бештар мехоњад. Мавсуф шарњ дод, ки то муњлати зикршуда ба

љуз маконњое, ки дар он љо хатти иртибот мављуд нест, фаъолияти Вазорат ба сурати Paper Less ё бидуни истифода аз коѓаз анљом хоњад ёфт. Дар посух ба ин пурсиш, ки фароянди њазфи коѓаз бар чї бахшњое беасар аст, гуфт: китоб, муал-лим, мадраса ва тахтаи сиёњ ба унвони авомиле, ки дар ёдгирї муассир аст, монанди ќабл исти-фода хоњанд шуд. Ба таври куллї, мукотиботи идории вазорат то соли оянда электронї хоњад шуд. Баъди саросарї гаштани ин амал он бо номи автоматикунонии идорї шинохта меша-вад.

Волидон њам масъул бошандНамояндаи идораи кулли омўзиш ва парва-

риши остони Симнони Эрон Саид Муњаммад Шоњчароѓї дар вохўрї бо устодон ва мураб-биёни вилоят зикр кард, ки иртиботи мадраса бо хонавода яке аз корњои барљастаи омўзиш ва парвариш мебошад ва дар сабки зиндаго-нии хоси мардуми Эрон асаргузор ва муфид аст. Мавсуф таъкид кард: волидон дар кори омўзиш ва парвариши фарзандон масъулияти бузург ба зима доранд. Илова кард, ки фарзан-дон аз ањлоќ ва амволи падар ва модар мерос мебаранд, аз ин рў, масъулияти хонаводањо дар ин бобат хеле сангин аст. Хуллас, ваќтњои охир масъулон ва мутахас-

сисони Вазорати омўзиш ва парвариши Эрон ба масъалаи уњдадории падару модарон дар таълиму тарбияи фарзанд таваљљуњи бештар зоњир мекунанд. Аммо дар ин љо то ба њол дар ин бобат њуљљати меъёрї мављуд нест.Муаллим нафаќаашро ба таълимгоњ бахшидВаќте Асади Киё - муаллими њунаристони

кори иршоди шањри Машњадро ба нафаќа гуселониданд, аз мактабу шогирдон дил канда натавонист. Баъди чанде маблаѓи 10 миллион риёл нафаќапулии аввалинашро ба унвони ёрдами мардумї ба суроѓаи омўзишгоњ ир-сол намуд. Маблаѓи нафаќаи устоди бозни-шаста бањри рушди кори таълиму тарбия дар омўзишгоњи мазкур истифода мешавад. Дар ин бора сайти интернетии «Пойгоњи иттилоъ-расонии Вазорати омўзиш ва парвариш» -и Эрон хабар додааст.

Њошими Рафсанљонї:Хонумњо соњиби аќли бузурганд

Ба иттилои сайти Рўзи ахбори донишгоњњои кишвар 16 октябри соли равон яке аз сиёсат-мадорони машњури Эрон Њошими Рафсанљонї зимни сафар ба Кирмоншоњ бо донишљўён ва фарњангиёни шањр дидор кард. Ў гуфт, дар муддати сафари кўтоњаш баъзе мушкилоти мављудаи донишгоњњоро мавриди њаллу фасл ќарор дод. Аз љумла, «бузургтарин коре, ки анљом дод, хонумњои тарки хонишкардаро аз нав вориди донишгоњ кард». Њамчунин, сиё-сатмадор илова кард, ки «Ин гуна, ки гуфта мешавад, маѓзи хонумњо кўчак ва ќалбашон бузург аст, акнун мушаххас шуд, ин гуна нест. Албатта, эњсосоти хонумњо раќиќтар (но-зуктар) аст, аммо аќли болое њам доранд». Дар идомаи суњбаташ Рафсанљонї изњори умед кард, ки донишљўдухтарон минбаъд њам љасурона ба майдони кору пайкор ворид ме-шаванд ва дар пешрафти мамлакат сањмгузор мегарданд.

Тањияи Мањмадшарифи РУСТАМ

№ 43, 25 октябри соли 201314 ОМЎЗГОР ЉАМЪБАСТИ ОЗМУНТАФСИР

Нахустин шумораи идонаи «Газетаи муаллимон»- шумораи дањњазорумини он буда, 27 июли соли 1982 аз чоп баромадааст.

Муфассирони ѓолибОзмуни «Тафсири се байт»-и шоири малакутї Њофизи Шерозї

љамъбаст карда шуд. Бояд зикр намуд, ки тафсир ва маънидоди моњияти абёти пешнињодгардида аз љониби омўзгорон таќрибан њашт моњ идома ёфт. Дар баёни њадафу мазмунњои гуногун ва дар айни њол олию рамзомези шоири лисонулѓайб омўзгорони зиёди мактабњои шањру навоњї ва устодони коллељу литсей ва донишгоњу донишкадањо фаъолонаву эљодкорона ширкат намуда, аз тарафњои мухталиф ба ѓавру кунњи муњтавои абёти шоири ѓазалсаро наздик шуда, аз бањри бекарони байтњои пешнињодкардаи мо њар нафаре алоќадри фањмишу дарки хештан дурру садафрезањо ба каф овар-данд.

- Аммо, чунон ки раиси њайати њакамон, доктори илмњои филологї Ш.Исрофилниё дар робита ба маводи воридгардида иброз дошт, бахши аъзами иштирокчиёни озмун бештар ба пањлуњои ирфо-нию тасаввуфии байтњои Њофиз таваљљуњ зоњир намуда, аз дарёфти маънињои бикру тозаи дигари он дур мондаанд. Бо вуљуди ин, талош ва азму саъйи эљодкоронаи омўзгорон дар тавсифи ањдофи нињоии Хоља Њофиз то љое судманд ва љолиб ба назар мерасид. Табиист, ки на њама иштирокдорони озмун аз љињати сатњу савияи донишу та-факкур ва ќобилияти шеърфањмї дар як поя ќарор доштанд. Њайати њакамон дар заминаи тањлилу баррасии амиќ ва њамаљониба нафаро-ни зеринро дар тафсиру маънидоди бењтари абёти Њофизи Шерозї дастболо ва пирўз шуморид:

1. Содиќ Ашўров – директори мактаби №3-и ноњияи Мастчоњ, љои якум;

2. Мирзо Одина – омўзгори мактаби №32-и ноњияи Ќумсангир, љои дуюм;

3. Файзулло Бобоев – омўзгори мактаби №5-и ноњияи Айнї, љойи сеюм.Тибќи шартњои озмун ба ѓолибон мукофотњои муќарраршуда су-

пурда хоњад шуд.Њайати эљодї ва кормандони њафтаномаи «Омўзгор» ѓолибонро

табрику шодбош мегўянд ва изњори умедворї менамоянд, ки эшон дар озмунњои дигар низ фаъолона иштирок хоњанд кард.

«Омўзгор»

Баррасии шарњу тафсир омўзгорон нишон дод, ки му-аллифон бештар ба Њофизи ориф таваљљуњ намудаанду Њофизи шоирро фаромўш кар-даанд. Яъне, иштирокчиёни озмун бештар ба шарњи маънии байтњо диќќат додаанду њунари шоирии Лисонулѓайбро сарфи назар кардаанд. Њол он ки бу-зургии Њофиз мањз дар њунари шоирии ўст. Њофиз шоири ориф аст, на орифи шоир. Орифони шоир шеърро василаи баёни андешањои ирфониашон ќарор додаанд, аммо барои шоирони ориф чун Њофиз њунари шоирї маќоми аввалро дорад. Камина дар китоби хеш «Су-

хани ањли дил» (Душанбе, 2007) доир ба шевањои шарњу тањлили каломи бадеъ ба тафсил маъ-лумот додаам. Ин љо ба таври фишурда мушаххасоти тањлили шеърро меоварем ва як бай-ти озмуниро аз нигоњи њунари шоирї баррасї мекунем, ки аз назари иштирокчиёни озмун дур мондааст. Барои дарки дурусти шеър

ва таъйини њунару дарёфтани маќсади шоир нахуст, устод бояд диќќат дињад, то хонандагон шеърро дуруст ќироат кунанд, зеро барои шинохти шеър ва да-рёфти маънии маќсуди шоир ав-вал бояд байтро дуруст ќироат кард. Ќироати сањењи шеър ба дарёфти дурусти вазну ќофияву радиф ва маънии шеър мусоидат мекунад. Масалан, дар мисраи дуюми байти аввали озмун бояд вожаи «андоз» аз «хок» људо та-лаффуз шавад, зеро ягар ин ду калима якљо хонда шавад, маъ-нии дигаре дар зењн меояд:Хезу дар косаи зар оби

тарабнок андоз,Пештар з-он,ки шавад косаи

сар хок, андоз. Дар ин масъала миёни

њофизшиносон ихтилофи назар аст, баъзе «хокандоз» (њамон абзори хонагии маъруф) до-ниста бошанд, аксар «хок» ва «андоз» (феъри амр) ќабул кар-даанд. Бањоуддин Хуррамшоњї дар дар ин масъала ба таф-сил сўњбат кардааст («Такро-ри ќофия дар шеъри Њофиз», «Њофизнома», сањ. 837). Дар шеъри Њофиз на танњо калимо-ту иборот, њатто, њуруф љойи худро доранд. Бо дигар карда-ни яке аз онњо зебої ва вусъати маъноии шеъри шоир мекоњад, чї расад ба калимот. Аз сўйи дигар, дар суннани бани башар аз косаи сар љоми шаробнўшї месохтаанд (шарњашро дар зер меоварем), аммо гўши касе на-шунида, ки аз косаи сари инсон василаи хокбардорї сохта бо-шанд. Хокандозро ба маънии «ба хок андохташуда ё анбошта аз хок» ќабул кунем, пазируфта-нист. Вале дар байти мавриди назар хок калимаи ќофия буда, андоз (феъли амр, ба маънии бирез) радиф аст. Абёти дигари ѓазал далели ин гуфтањост. Сониян, муайян намудани

вазни шеър ва дарёфтани ка-лимоти ќофия, радиф ва њарфи равї низ дар дарки маънї ва таъйини њунари шоир наќши муњим доранд. Барои хонан-даи мактаб донистани њиљоњои арўзї, ќофияву радиф ва дарёф-тани њарфи равї кофист. Барра-сии хелњои ќофия, таъйини вазни шеър ва дигар масоили поэтикаи шеър барои донишљўёни риштаи суханшиносї ва муњаќќиќони ин соња тавсия мешавад. Ин байт дар бањри рамали мусам-мани махбуни аслами мусаббаѓ суруда шудааст.

Солисан, бояд калимањоро шинохт ва маъонии онњо да-рёфт. Дар се байти ба озмун пешнињодшуда њама калимот фањмост ва дар шеъри форсии тољикї фаровон ба кор рафта-анд, вале аксари таъбирот ки-ноявию истиорї буда, ба маъ-нии ирфонї ба кор рафтаанд (ба ѓайр аз байти савум: Ман пири солу моњ наям…). Чањорум, бояд истилоњоту

таъбироти шоиронаро дуруст дарёфт ва дастурмандии шеъ-рро риоят кард. Устод бояд дар ин масъала ба шогирдон мадад расонад. Масалан, дар абёти мавриди назар агар таъбироти «оби тарабнок», «хонаи аќл», «оби харобот», «хирќаи зўњд», «оташи майхона» равшан на-гарданд, даст ёфтан ба маънї ѓайриимкон аст.

Панљум, дарёфтани корбур-ди санъатњои бадеї, тасвироти шоирона ё худ сувари хаёл дар шеър аст. Хаёлангезї, бино ба гуфтаи суханшиносон, асл ва љавњари шеър аст. Тахайюл пайвандест миёни табиат ва авотифу эњсосоти шоир. Мањз њамин сувари хаёл аст, ки ба шеър зебої мебахшад ва њунари шоир низ дар тасвири шоирона таљассум мегардад. Бояд зикр кард, ки шеъри Њофиз дорои чанд соњати маънист, масалан, «оби тарабнок», яъне, оби шо-диангез, истиора аз шароб аст ва шароб дар шеъри Њофиз беш-тар маврид ба маънии ишќ ба кор рафтааст. «Оби харобот» ва «оташи майхона» низ ба истио-ра маќсуд май аст ва бодаву май дар шеъри орифон ба ѓалаботи ишќ таъбир мешавад. Дар шеъри Њофиз корбур-

ди санъатњои бадеї, хусусан инсиљоми аљзо ё худ таносуби калом то ба њаддест, ки њар як калима ва њатто њарф љойи ху-дро дорад ва дар шеъри њељ як шоири дигар ба андозаи шеъри ў нест. Дар наќди адабї барои

дарёфтани њунари шоир аслан байтро аз нигоњи наќди сох-торгаро (Formalism) баррасї мекунанд, ки он низ вобаста ба инсиљоми аљзо ё худ таносуби калом аст. Инсиљоми аљзо, яъне, њељ љузве ќобили њазф шудан нест. Масалан, ѓазали Њофиз аз он рў зебост, ки инсиљоми аљзо дорад. Мо ба тариќи наму-на байти аввали озмунро аз ин дидгоњ баррасї мекунем:Хезу дар косаи зар оби

тарабнок андоз,Пештар з-он ки шавад касаи

сар хок, андоз.

Дар ин байти Њофиз њама калимот ба њамдигар таносу-би маъної доранд. Масалан, «касаи зар» бо «оби тарабнок», «косаи сар», «хок», «андоз» ва њатто, бо «хез» низ таносубу њамоњангї дорад. «Косаи зар» бо «косаи сар» илова бар он ки таљнис шуда, иртиботи маъної низ дорад: аз косаи сар низ коса, љоми шаробнўшї месохтаанд. Шоњон аз косаи сари душма-нонашон баъд аз ѓолиб омадан љоми шаробнўшї месохтаанд ва аљибтар он аст, ки косаи сари душмани кушташударо бо зар (тилло) рўпўш мекардаанд. Коса бо хок низ иртиботи бе-восита дорад: а) Косаро аз хок

(гил) месохтанд, б) Коса баъд аз шикастану аз байн рафтан ба хок мубаддал мегардад. Њамин гуна таносуб «коса» бо «хез» (феъли амр) дорад: а) Шаробро аз љой бархоста (хеста) ба ќадањ ё коса ва ё љом мерезанд, б) Яке аз ойини боданўшї чунин буда, ки агар ба саломатии бу-зургворе (масалан, шоњ ё амир ва ё пир) шароб нўшиданї ша-ванд, барои эњтироми ў њатман аз љой бархоста менўшиданд. Чунин таносуби маънойї бай-ни дигар калимоти ин байт низ вуљуд дорад. Масалан, феъли амри «андоз» (ба маънии рез, масалан, љой андоз, об андоз, ки дар шеваи водии Зарафшо-ни Тољикистон хеле маъмул аст, аммо дар Эрони имрўза ба маънии ќасд ва майли њамла кардан, андоза, миќёс ба кор ме-равад) бо «хез» (аз љой бархоста андохтан (рехтан), бо «коса» (ба коса андохтан (рехтан), бо «хок» (хок андохтан (рехтан), бо «оби тарабнок-бо истиора шароб» (шароб андохтан), бо «сар» (ба сар хок андохтан(рехтан) тано-суби маъної дорад. Дар байти Њофиз наметавон калимае бељо ё њазф кард ва ба љояш калимаи дигар гузошт. Агар ин кор су-рат гирад, шояд маънї ва вазн халал наёбад, аммо зебоии байт ва ин вусъати маъної аз байн

меравад. Аз сўи дигар, дар ин байт та-

крори њарфи «з» дар калимоти «хез», «зар», «андоз», «з-он» ва боз «андоз» оњанги мусиќоии байтро таъмин намудааст. Шашум, донистани

љањонбинии шоир, зеро оми-ли аз њама муассир дар маънии шеър љањонбинии шоир аст. Масалан, бидуни донистани ирфони ошиќона дарки шеъри шоирони ориф, монанди Саъ-дию Њофиз аз имкон берун аст. Муаллим бояд сараввал шогир-донро бо тасаввуф ва ирфони адабиёти форсии тољикї ошно созад. Мо ба тариќи фишурда моњияти ирфони ошиќонаро баён мекунем.

Бояд зикр кард, ки орифон эътиќод доранд, ки мабдаъ ва холиќи њастї Худованди мута-ъол аст, яъне тамоми мављудот аз љониби Ў офарида шуда ва дар њамаи онњо заррае аз нури Ў мављуд аст. Агар дар љамодот камтар, дар наботот бештар аст ва нисбат аз наботот дар њайвонот бештар ва дар инсони-ят аз њама беш аст. Дар байни инсонњо низ нури худовандї як-сон нест, ашхосе, ки зеботаранд, њусни худовандиро бештар инъ-икос мекунанд, новобаста аз он ки кофаранд ё мусалмон, бутпа-растанд ё насоро, зананд ё мард. Орифон њастиро бар ду навъ ме-донанд: олами рўњонї ва олами моддї. Ин ду олам дар мактабу мазњабњо ва љараёнњои ирфонию фалсафї бо номњои мухталиф ёд шудааст. Масалан, мутакалли-мин онњоро олами маъќулот ва олами мањсусот ё олами амру олами халќ, ањли фалсафа ола-ми метафизик ва олами физик ё олами мовароуттабиаву олами табиат, ишроќиён олами нуру олами зулмот ва бархе олами улвию олами сифлї ва амсоли инњо номидаанд. Вобаста ба ин орифон бар онанд, ки вуљуди њаќиќии инсонро рўњ ташкил медињад ва рўњи инсон, парта-ве аз рўњи Худованд аст. Рўњи инсон пеш аз он ки ба ин ду-нёи модию хокї ояд, дар олами рўњонї будааст. Ин рўњи инсон ё зурроти бани Одам дар рўзи азал, ки бо унвони «ањди аласт», «рўзи азал» ва мисоќи олами зур ёд мешавад ва ишора ба пеш аз оѓози офариниш дорад, бо мушоњида љамоли маъшуќи азалї ба Ў ошиќ мешавад ва Худованд низ ба офаридаи худ ошиќ мегардад. Ишќе, ки ори-фон аз он ёд мекунанд, реша ба рўзи азал дорад ва дуљониба аст, њам ошиќ ба маъшуќ ошиќ асту њам маъшуќ ба ошиќ илти-фот дорад. Ба таъбири дигар, дар рўзи мисоќ рўњи инсон бо мушоњидаи љамоли Худованд ба Ў ошиќ шуд ва Худованд низ ба Одам муштоќ гардид. Чунончї, Њофиз мегўяд:Сояи маъшуќ агар уфтод бар

ошиќ чї шуд,Мо ба ў муњтољ будем, ў ба

мо муштоќ буд. Орифон ин ањдро ањди

муњаббат номидаанд ва дар баёни он таъбироте, монани «шароби аласт», «бодаи аласт» ва ѓайра офаридаанд. Шои-рони ориф дар ин амал такя ба Ќуръон доранд, ки Худованд бар вањдонияти худ аз бани Одам бар худашон гувоњ ги-рифтааст (Сураи «Аъроф», ояи 172). Њамчунин, бино ба аќидаи

эшон, рўњи инсон дар як замо-ни мушаххас аз ватани аслии хеш, яъне, олами рўњонї (ба ќавли Мавлоно, «найистон») људо шуда, вориди дунёи моддї мегардад. Рўњи инсон дар оѓоз сайри нузулї мекунад ва дар ин дунёи моддї асир мегардад ва аз он мањдудтар побанди ќафаси љисм мегардад. Рўњи инсон њамон ваќт комил мегардад, ки сайри суудї кунад ва худро аз банди нафсу шањвоти нафсонї ва аз ќайди дунёву тааллуќоти дунявї озод созаду дубора ба ва-тани аслии худ олами рўњонї би-расонад. Дар ин масъала, яъне, расидан ба ватани аслї олами рўњонї, ё ба таъбири соддатар расидан ба Худо низ орифон дар як аќида нестанд. Баъзе аз онњо, монанди Хоља Абдуллоњи

Шеъри Њофиз њама байтулѓазали маърифат аст

дарёфтани њунари шоир аслан

(гиазхогу(фазё ЯкбузуваваазЧунивуаммакиниасма

№ 43, 25 октябри соли 2013 15ОМЎЗГОР ЭЉОД

Нахустин мукофоти давлатии «Газетаи муаллимон» Грамотаи фахрии Президиуми Шўрои Олии ЉШС Тољикистон (соли 1982) мебошад.

Шеъри Њофиз њама байтулѓазали маърифат астАнсорї муътаќиданд, ки солики роњи тариќат, ки мехоњад ба висоли маъшуќ ва маъбуди худ бирасад, бояд аз сад майдон гузар созад. Гурўњи дигар, аз љумла, ишроќиён, мо-нанди Шињобиддин Яњёи Сўњравардї бар онанд, ки толиби маъшуќ бояд аз ёздањ кўњ убур ку-над. Файласуфи бузурге монади Ибни Сино, ки дар охири умр ба тасав-вуф гаравид, њашт кўњ ё маќомро пешнињод кардааст. Аммо аксари орифон муътаќиданд, ки барои расидан ба камол ва мушоњидаи њазрати улуњият бояд аз њафт водї гузар кард, ки он водињо ба тариќи зайланд: 1) та-лаб, 2) ишќ, 3) маърифат, 4) истиѓно, 5) тавњид, 6) њайрат ва 7) фано. Дар байти дуюм

«хирќаи зўњд», ки ни-шони таќвову порсоист, маќсуд аз он манзили зўњд, яке аз манрозили ирфони обидона аст. Њофиз барои дарёфти њаќќу њаќиќат замоне дар ин манзил љадал до-штааст. «Оби харобот», ки истиора аз шароб аст, мурод аз он манзили муњаббат, яке аз мано-зили ирфони ошиќона аст. «Хонаи аќл» низ нишоне аз зўњду зоњидї ва ирфони обидона аст, зеро аќлу хирад хоси зоњид аст, на ринди ошиќ. Зоњид аќлгаросту маслињатандеш ва зўњд бо аќл созгор аст, аммо ишќ бо аќл ихтилоф до-рад: «Љаноби ишќро даргањ басе болотар аст ишќ аст». Ё ба таъбири Саної: «Аќл дар кори ишќ нобиност, Оќилї кори Буалї Синост». Яъне бо рањнамоии аќл наметавон ба «њарими њарами љонон» роњ ёфт. (Камина дар маќолаи «Ихтилофи аќлу ишќ дар шеъри Њофиз» («Адаб», 1996) дар ин масъала ба тафсил сўњбат кардам).

«Оташи майхона» таъ-бири дигари «оби ха-робот» аст, ки истиора аз шароб буда, маќсуд аз он ѓалаботи ишќ аст. Яъне, Њофиз дарёфта, ки бо зўњду зоњидї ё худ бо маслаки ирфони обидо-на наметавон ба маќсуд расид, аз ин рў, аз ман-зили зўњд ба манзили муњаббат ќадам менињад. Ба таъбири дигар, Њофиз чун мебинад, ки бо мас-лаки ирфони обидона ба сарманзили маќсуд на-мерасад, ба маслаки ир-фони ошиќона мегара-вад ва хирќаи зоњидиро бо ќабои майфурўшон иваз мекунад, зеро: Дар ин хирќа басе олудагї њаст, Хушо ваќте ќабои майфурўшон. (Дар ин масъала дар китоби «Хамриёти Њофиз», («Душанбе», 2010) ба тафсил маълумот до-дам). Байти саввумро ак-

сари муаллифон дуруст шарњ додаанд. Воќеан, аз ин байт љустани маъ-нии ирфонї зарурате на-дорад. Ин љо як лутфу латофати сухан, таъби-роти шоирона асту баст. Њофиз мегўяд, ки ман бо гузаштани солу моњ пир нашудаам. Беилтифотию зудгузарии ёр бар ман, ки монанди умри зудгузар аст, маро пир кард. Беил-тифотию зудгузарї ва но-дидигирии ёр ба гузашти умр монанд шудааст. Муаллимони адабиёт

њангоми тањлили шеър бояд ба ин нуктањо, ки дар боло ишора шуд, таваљљуњ дошта бошанд ва тавонанд шогирдона-шонро ба дарки дурусти шеър рањнамої кунанд. Танњо бо ин шева метавон њунари шоирро шинохт ва маънии маќсудро да-рёфту адабиётро ба њайси як санъату њунар таълим дод.

Ш. ИСРОФИЛНИЁ,директори ПРМ АТТ,

профессор

Туро дар љустуљўям, эй гули ман,Сифотатро бигўям, эй гули ман.Лаби пурхандаатро ёд кардам, Хиромон о ба сўям, эй гули ман.

Туро пазмон шудам, пазмон шудам ман,

Парешонњолу саргардон шудам ман.Саропоям пур аз дард асту њасрат,Биё, ки бе ту бесомон шудам ман.

Аё, эй дилситон, баргард, баргард,Машав номењрубон, баргард,

баргард.Ба ман хушбахтиамро бозгардон,Тўї бењтар зи љон, баргард,

баргард.

Туї, эй љони ширин, нимаи ман,Биё, ки бе ту њастам нимаи тан.Набошї дар барам, дунёст торик,Љањони ман фаќат бо туст

равшан.

Ду чашми пурадоятро бибўсам,Рухони пурсафоятро бибўсам.Чунон пазмони ту гаштам, чу ої,Зи сар то нўги поятро бибўсам.

Биё, холї бувад бе ту канорам,Биё, бе ту каси дигар надорам.Биё, њастии ман бе њастиат њељ,Биё, бо ту дар оѓўши бањорам.

Ту њусни зиндагонии ман, эй гул,Ту ёде аз љавонии ман, эй гул.Фаќат бо ту бувад хушрўзии ман,Ту бахти осмонии ман, эй гул.

Њамеша дар хаёли ман ту бошї,Ки бахти безаволи ман ту бошї.Дар оѓўши дабистони муњаббатЉавоби њар саволи ман ту бошї.

Мањи тобони ман, боз ой, боз ой,Фидоят љони ман, боз ой, боз ой.Саропоям њама дард аст, дард аст,Туї дармони ман, боз ой, боз ой.

Сафои рўзгори ман, куљої?Гули доимбањори ман, куљої?Биё, њар лањза ёдат мекунам ман,Аё, шириннигори ман, куљої?

АБДУРАУФ

Њàñðàò

Салом, эй Вањдати тољикзаминам,Салом, эй Вањдати рўи заминам.Салом, эй навбањори кишвар бахт,Дигар рўи хазонатро набинам.

Салом, эй њамдиёри ориёнам,Салом, эй вориси Сомониёнам.Салом, эй нури чашму љони љонам,Салом, фарзанди дилбанди замонам.

Аё эй миллати оринажодам,Муборак бод, љашни вањдати ту.Худовандо, набинам њељ гоње,Сари хам гаштаву рўзи бади ту.

Муборак љашни вањдат, тољики ман,

Шукуњу шаъну шуњрат, тољики ман.

Муборак бод љашни вањдату сулњ,Барои халќу миллат, тољики ман.

МЭЛС НУРОВ,омўзгори мактаби Президентї

дар вилояти Суѓд, Аълочиимаорифи Љумњурии Тољикистон

ÂÀЊÄÀÒÍÎÌÀ

МУЊАММАС БАР ЃАЗАЛИ БОЗОР СОБИРБин, куртаи гулдўзї ба бар ёри Душанбе,Гул карда њама кўчаву бозори Душанбе,Пирўз шуда дилбари гулкори Душанбе.«Чидам гули садбарг зи гулзори ДушанбеБурдам ба дари хонаи дилдори Душанбе»

Дидам, ки ду чашмаш рањи моро нигарон аст,Дил аз алами ман ба бараш навњакашон аст,Чанд ќатраи ашке ба бари рўш равон аст,«Гуфтам, ки дар ин њар вараќи ѓунча нињон астРози ману рози туву асрори Душанбе».

Чун ќалби кушодам ба барам мояи ман нест,Љуз шеър дар ин бодия пирояи ман нест,Љуз маънии ногуфта дигар ояи ман нест,«Њар сояи беманзара њамсояи ман нест,Њамсояи ман сояи девори Душанбе».

Äóøàíáå То омадани роњи ту афтода шуд аз даст,Дил аз ѓами дурии туам ранги њино баст,Њарчанд ки дурам ман аз он хонаву

бунбаст,«Чун риштаи дил, риштаи љон, риштаи

умр астДар гардани ман риштаи тумори

Душанбе».

Аз ёди Ватан манзили ман љунбаду љунбад,

Бо номи Ватан мањмили ман љунбаду љунбад,Аз дарди ў обу гили ман љунбаду љунбад,«Дар сина ба љои дили ман љунбаду љунбад,Умре њама гањвораи гулдори Душанбе».

Эй кош, ба рўям бирасад дидаи чораш,Бо љорўби мижгон бикунам тоза ѓубораш,Хоњам, ки сари ман бишавад зинати дораш, «Мањтоб авезон ба лаби шохи чинораш,Фонуси шаби шоири бедори Душанбе».

Ислом САИД, омўзгор

(ќитъањо)

ходими калони илмї фаъолият дошт. (Дар ин коргоњ чунин кормандон дар заминаи озмуни хеле љиддї пазируфта мешаванд). Соли 2009 дар њаёту фаъоли-яти ин омўзгори варзида марњилаи дига-ре оѓоз ёфт. Ў барои идомаи фаъолият ва вусъат бахшидан ба корњояш ба пой-тахти кишвар – шањри Душанбе омад ва дар Маркази рушди истеъдодњои раёса-ти маорифи шањри Душанбе ба фаъо-лият пардохт. Њамакнун соли чањорум аст, ки ин љо кор мекунад, кораш пур-самару муваффаќона аст. Њамзамон дар Маркази такмили ихтисоси омўзгорони шањри Душанбе ба муаллимони химия дарс мегўяд, роњбари иттињодияи мето-дии омўзгорони химияву биология ме-бошад.Фаъолияти фарогири А.Ёќубов дар

Маркази рушди истеъдодњо худ шои-стаи гузоришу гуфтугўи алоњидаест. Баробари оѓози кор дар ин маркази бонуфуз ў ба љустуљўи истеъдодњо ба-ромад ва ба тамоми мактабњои пой-тахт ворид гашта, бо омўзгорону хо-нандагон сўњбат орост, хонандагони болаёќату њавасманди омўзиши амиќи

фанни химияро ба марказ љалб кард. Агар дар соли аввал (2009) теъдоди шо-гирдонаш њамагї 8-10 нафар буд, њоло аз 50 нафар бештар гардидааст. Њар сол беш аз 90 фисади шогирдони гурўњаш дар озмунњои шањриву љумњуриявї ва байналмилалї ѓолибият ба даст мео-ранд ва соњибимтиёзу соњибљоиза ме-гарданд. Агар ному насаби шогирдони ѓолибу љоизадори А.Ёќубовро сабт на-моем, рўйхате хоњад шуд иборат аз чан-дин сањифа. Дар радифи он ки шогирдо-ни зиёди ў имрўз дар соњањои гуногуни иртиботманд бо фанни химия кор меку-нанд, айни замон беш аз 50 нафар шогир-даш дар Донишгоњи давлатии тиббии Тољикистон ба номи Ибни Сино тањсил менамоянд ва аксари онњо пас аз пирўзї дар озмунњо аз тариќи суњбат шомили донишгоњ гардидаанд. Дар мактабњои олии тиббии хориљї 10 шогирдаш бомуваффаќият тањсил доранд. Шогир-дони А.Ёќубов дар баробари омўзиши амиќи фанни химия ба корњои эљодию

тањќиќї машѓул мешаванд ва аксар узви фаъоли Академияи хурди фанњо мебо-шанду дар конфронсу њамоишњои илмии он бо маърўзањои муњтавоманд ширкат меварзанд. Худ низ гароиш бо нигори-ши маќолањои илмию методї дорад. Чандин маќолаву дастураш дар ин боб тавассути нашрияву нашриётњо ба табъ расидаанд, чунончи: «Њалли масъалањо ва супоришњои мустаќилона аз фанни химия», «Маљмўи пурсишњои тестї аз фанни химия»…Имрўз ин омўзгори хушсалиќаву

писандида ба синни мубораки 60 раси-дааст, вале ба назар хеле љавонтар аз синни хеш менамояд. Дўстонаш гоњ-гоње њамин нуктаро ба ў таъкид мена-моянд ва нимшўхию нимљиддї сабаб мепурсанд. Абдумўмин бо табассуми малењ посух мегўяд: - Дар зиндагї омилњои умдае мављуданд, ки то љое ба љавону неруманд мондани шахс мусоидат мекунанд. Барои ман аз ин љињат омили асосї шогирдонам, љидду

љањд ва комёбињои эшон мебошад. Аз њар муваффаќияти шогирдонам не-руи тоза мегирам, дилам мешукуфад, хаёлам, ки соле чанд љавонтар меша-вам. Дигар ин, ки ман дўстони зиёде дорам, ки бештарашон омўзгоранд ва суњбату мубодилаи афкори њамарўза бо онњо бароям гуворою рўњбахш аст, нерўафзост. Ва низ ба лутфи таќдир, маро зављаи бофаросату рав-шанзамире насиб гардида, (Хуршеда Ќиёмиддинова, ки њампешаам аст, дар омўзгорї комёбињо дорад, шогирдо-ну њамкоронаш эњтиромаш мекунанд. Шукр, мо фарзандони шоиста дорем, ки дар зиндагии мустаќилона љодањои муносиби худро дарёфтаанд..Таманнои онро дорем, ки ин њама

омилњои созгору гуворову хушоянд њамеша мададгору рўњу нерубахши ин-сони наљиб ва омўзгори соњибфазилату маърифатманд, Аълочии маорифи Љумњурии Тољикистон Абдумумин Ёќубов бошанд ва ба идомаи фаъолияти самармандаш мусоидат намоянд.

А.МУРОДЇ,С.МАШИДОВ

Рушдбахши истеъдодњо(Аввалаш дар сањ.3)

№ 43, 25 октябри соли 201316 ОМЎЗГОР

Суњбати љонпарвар аст суњбати «Омўзгор»

Муассис: Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

Сармуњаррир: Ноилшо НУРАЛИЕВ

Њайатитањрир:

Н.САИДОВ, Ф.РАЊИМОВ, Т.МАЊМАДОВА, Ф.ИСМОНОВ, А.РАЊМОНОВ, М.САЙФИДДИНОВ, А.МУРОДЇ (љонишини сармуњаррир), М. РУСТАМ (котиби масъул)

Почтаи электронї: info@omuzgor-news.tjСайти њафтанома: www.omuzgor-news.tj

Суроѓа: 734024, ш.Душанбе, к.Нисор Муњаммад, 13а. Телефонњо: ќабулгоњ – 221-63-36, љонишини сармуњаррир – 227-36-29, котиби масъул ва шуъбањо – 227-25-49

Њафтанома дар Муассисаи ХЊЊФ «Мушфиќї» ба табъ расидааст. | Индекси обуна – 68850 | Адади нашр: 29 435 нусха | Тарроњ: С. Ниёзов | Њуруфчинон: О.Љабборова ва Ш. Зафарзода

«Омўзгор» дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон тањти раќами 21Р – 405 19.12.2000 сабти ном шуда, тањти раќами 0018/рз, аз 14.09.2007 дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон аз нав номнавис гардидааст. Нашрия ба хотири чандандешї маводе низ ба табъ мерасонад, ки идораи њафтанома метавонад бо муаллифон њамфикр набошад ва барои онњо масъулият ба уњда нагирад. Дастхатњо ва суратњо ба муаллифон баргардонида намешаванд.

ОМЎЗГОР

ХАНДАРЕЗПАНЉ ЛАТИФА

АНЉОМ

Ду маст дар кўча вомехўранд:Масти якум: - Медонї,

соат чанд аст?Масти дуюм: - Медонам! Масти якум: - Рањмат!

ХХХИмтињон.Профессор:-Ња, саволномаро наги-

рифта, аллакай дастат мелар-зад, бача!Донишљў:- Шумо њам меларзидед,

устод, агар дар љои ман ме-шудед.

ХХХМарде дар рўзнома таъ-

зияро дар бораи ногањон ва-фот кардани худаш хонда, ба рафиќаш телефон кард:

- Ту таъзияро дар бораи ва-фот кардани ман хондї?

- Бале, хондам, - љавоб мегўяд рафиќаш. – Исто, ки ту дар он дунё њам телефон дорї магар?!

ХХХ- Духтур, чї кор кунам?

Мехоњам 100 сол умр бинам.- Ин душвор не: сигор на-

каш, араќ нахур, муошират бо занонро кам кун.

- Ин тавр бошад, ман аз 100 сол умр дидан даст мекашам.

ХХХПисар.- Дадољон, имрўз ман бо

мошинатон гардам, майлаш?Падар: -Худо барои чї ба ту ду

пой додааст?!Писар: -Яктояш барои газ ва ди-

гараш барои тормузро зер кардан.

ЭЪТИБОР НАДОРАДШањодатномаи гумшудаи

А №610958 дар бораи хатми мактаби миёнаи нопурра, ки онро соли 1991 мактаби миёнаи раќами 16-и шањри Душанбе ба Журавец Тимур Томович додааст, эътибор надорад.

Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ №0007139, ки онро соли 2002 мактаби миёнаи №49-и ноњияи Фирдавсї ба Одинабекова Заррина дода-аст, эътибор надорад.

Шањодатномаи гумшудаи АБ №079934, ки онро соли 1999 мактаби миёнаи №10-и ноњияи Сомонї ба Гиясов Са-иджон Джамолджонович до-дааст, эътибор надорад.

Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТА №0094092 дар бораи хатми синфи 9, ки онро соли 2005 мактаби миёнаи №49-и ноњияи Фирдавсї ба Љунайев Далер додааст, эътибор надо-рад.

Шањодатномаи гумшудаи А №001383, ки онро соли 1987 гимназияи №53-и ноњияи Ис-моили Сомонї ба Рањмонова Гулбањор додааст, эътибор надорад.

Дафтарчаи имтињонии гумшудае, ки Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи М.Осимї ба донишљўи соли 4-уми гуруњи 260101-01, факултети соњибкории муњандисї ва менељменти Имонов Оятулло додааст, эътибор надорад.

НАВИД«УРОЛЕЗИН ФОРТЕ»-ДАВОИ ГУРДА БО УСУЛИ ГИЁЊЇ

Маљмўи растанигии ин даво барои бењтар наму-дани вазъи функсионалии гурда ва роњњои пешоб-гузар таъсир расонида, инкишофи илтињоб ва боќї мондани пешобро нест меку над. Хунукињои гурда ва пешобдонро аз байн мебарад ва пайдои-ши сангро пешгирї меку-над. Фитомаљмўъ мубодилаи моддањоро ба меъёр дароварда, организмро аз токсинњо ва дигар моддањои зараррасон тоза мегардонад. Истифода: ба калонсолон 1-2 њаб 3 бор дар як рўз, њангоми

хўрок. Давомнокї 1 моњ. Шакли барориш: №60 њаб нархаш 40 сомонї. Раќ. ќайд №001558. Тел: Душанбе 95-178-85-08, в. Суѓд ва ноњияњои он 927-49-33-47. Аз дорухонањо пурсон шавед

Истењсолкунанда Россия

ТАНАКСОЛ -БАР ЗИДДИ ИХРОЉИ ЛЯМБЛИЙ!

Ширкати илмию истењсолии Рос-сия воситаи нодиреро коркард на-мудааст бо номи ТАНАКСОЛ, ки он аз љамъи гиёњњо (пижма, полын, тысячелистник, девясил) иборат буда, њангоми беморињои паразитї ва сироятї (лямблиоз, амебиоз, аскаридоз, энтеробиоз) истифода бурда мешавад. Он имрўз воситаи аз њама самараноки зидди лямбли-оз барои кўдакон ва калонсолон мањсуб меёбад. Дар њолатњои ваз-нин, Танаксолро якљоя бо дигар воситањои синтетикии зидди ихрољ истифода бояд бурд. Танаксол таъ-

сири манфии доруњои синтетикиро кам мекунад. Тарзи истифодабарї: Кўдакони аз 1-сола 1/6ќ, аз 2 то 7-сола

1/3ќ, аз 7 то 12-сола 2/3ќ, аз 12-сола боло аз 1 то 2 ќошуќча рўзе 3 маротиба, 30 даќиќа пас аз хўрок. Давомнокї: аз 7 то 14 рўз, барои калонсолон то 30 рўз.

Аз дорухонањо пурсон шавед!

Дар Иттифоќи нависандагони Тољикистон ма-росими ботантанаи супоридани љоизањои адабї ба шоиру нависандагон баргузор шуд. Тавре ки ќаблан иттилоъ дода будем, љоизањои ба номи Са-дриддин Айнї ба носирон Насими Раљаб ва Ма-рямбонуи Фарѓонї, ба номи Мирзо Турсунзода ба шоирон Раънои Мубориз ва Давлат Сафар лоиќ дониста шуда буданд. Зимни љаласаи вижаи раёса-ти ИН раиси он Мењмон Бахтї дар хусуси эљодиёти соњибљоизањо сухан ронда, ба эшон дар вазъияти тантанавї нишон ва шањодатномаи љоизањоро супорид. Сипас, адибон Аскар Њаким, Гулназар, Ато Мирхоља, Кароматуллои Мирзо, Гулрухсор, Љонибек Акобир перомуни осори назмию насрии чањор нафар адиби шинохта самимона њарф зада, номбурдагонро ба муносибати сазовор гардида-

нашон ба љоизањои Айнї ва Турсунзода табрику шодбош гуфтанд.

Ш.РАЉАБЗОД, «Омўзгор»

Љоиза ба соњибќаламон

Аз боло ба поён:2. Вилоят дар Љумњурии

Ўзбекистон. 3. Рањмкунанда. 4. «Ихтиёр аст, чї ***- ву чї душоб хўранд» (Њофиз). 5. Роњбари ин ё он рўзнома ё нашрия. 6. *** Эргашева, Њунарпешаи халќии Тољикистон. 8. Илми геометрияро гўянд. 9. Шакли љамъи калимаи ќишр. 10. Пайванда-ки хилофї. 11. Навъи маймун.Аз чап ба рост:1. Воситаи хоку регкашонї тавас-

сути ду нафар. 4. Як навъи њайвон. 6. Оне, ки таъриф шудааст. 7. Њамсафар. 9. Љамъи вожаи мулк. 12. Рангу бор додан. 13. Исми маъмули занона. 14. Асбоби дурегарї.

МураттибЊотами ЊОМИД

Муаммои «Њандаса»

14-уми октябри соли љорї директори коллељи по-литехникии ноњияи Зафаробод Холмуродов Холму-род Љумабоевич дар синни 54-солагї аз љањон дар-гузашт. Холмуродов Холмурод 27-уми августи соли 1959

дар дењаи Овчии ноњияи Ѓончї таваллуд шудааст. Баъди хатми мактаби раќами 19-и дењаи Овчї ба фа-култети математикаи Донишгоњи миллии Тољикистон дохил шуда, соли 1981 онро бо бањои аъло хатм кар-дааст.Фаъолияти мењнатиашро соли 1982 дар Академи-

яи илмњои Тољикистон ба њайси лаборант оѓоз наму-да, то соли 1984 дар вазифањои муњандис-барномарез, муњандис-барномарези калони лаборатория адои ва-зифа намудааст.Сипас, дар вазифањои тарбиятгари хобгоњи техни-

куми обёрикунии ноњияи Зафаробод, раиси иттифоќи

касабаи техникум, омўзгори математика, љонишини ди-ректор оид ба корњои тарбия, љонишини директор оид ба корњои таълимї фаъолият кардааст.Мавсуф аз соли 2009 то

рўзњои охирини њаёт дар вази-фаи директори коллељи поли-техникии ноњияи Зафаробод адои вазифа намудааст. Ў дорандаи нишони «Аъло-чии маорифи Тољикистон» буд. Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон, Шўрои

директорони муассисањои тањсилоти миёнаи касбии Љумњурии Тољикистон, њайати устодону донишљўёни коллељи политехникии ноњияи Зафаробод ба наздико-ну пайвандони марњум изњори њамдардї менамоянд.

Ањли эљоди њафтаномаи «Омўзгор» ба собиќ корманди њафтанома Пўлоди Нурзод ба сабаби вафоти ПАДАРАШ њамдардї

изњор мекунанд.

Гуруњи дўстон ба директори мактаби №25-и шањри Панљакент Шоев Ислом

бинобар даргузашти МОДАРАШ изњори њамдардї менамоянд.

Маъмурият, омўзгорони мактаби шабо-наи №2, мактаби тањсилоти миёнаи умумии №17 –и шањри Вањдат аз марги ногањонии омўзгор Њикматов Њайдар сахт андўњгин буда, ба ањли байти марњум њамдардии амиќ

баён менамоянд.

Раёсати маориф ва Кумитаи иттифоќи касабаи кормандони маорифи шањри Ду-шанбе аз вафоти собиќ директори хонаи кўдакони №1-и шањри Душанбе, собиќадори

мењнат Шукурова Любов Набиевна андўњгин буда, ба наздикону пайвандони

марњум сабри љамил хоњонанд.

Холмуродов Холмурод