Omuzgor #31 2013

№ 31 (11892)2-юми августи

соли 2013

Бењин фарди љањон омўзгор аст,Аз ў сарсабзу хуррам рўзгор аст

www.omuzgor-news.tjНАШРИЯИ ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

ЊАФТАНОМА АЗ 20-УМИ ИЮЛИ СОЛИ 1932-ЮМ НАШР МЕШАВАД

ОМЎЗГОР

ÄÀÐ ÈÍ ØÓÌÎÐÀ:

сањ. 2-12

сањ. 14

сањ. 13

сањ. 15

сањ 14

ТАВСИФ ФАЙЗИ ИСТИЌЛОЛ

РАЊНАМОИ АЊЛИ МАОРИФ

Воќеан њам, дар кишва-ри мањбуби мо ба њуќуќу озодињои инсон ва ба воло-ияти ќонун арљ гузошта ме-шавад. Дар мамлакат пайва-ста ќонунњое тањия, баррасї ва тасдиќ мегарданд, ки ба рушди њаёти љомеа ва шу-куфоии зиндагии мардум мусоидат менамоянд, бу-нёди њуќуќии рўзгорони шањрвандонро ќавитар ме-созанд.Шоистаи тазаккур аст, ки

иддае аз ќонунњое, ки ќаблан ќабул шуда буданд, вобаста ба руњияи замон, пешрафти љумњурї ва воќеияти љањони муосир бознигарї мешаванд ва тањриру такмил меёбанд. Дар ин замина, пас аз тањияву баррасї ва муњокимаву мулоњизањои бардавом, инак, Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи моариф» ба тасвиб расид ва бо интишори расмиаш мав-риди амал ќарор дода шуд. Ин амал, пеш аз њама, дале-ли барљастаи сиёсати мао-рифпарваронаи Президенти Тољикистон, Љаноби Олї Эмомалї Рањмон мебошад. Дар тањрири ќонуни мазкур маќомоти олии ќонунгузори мамлакат – Маљлиси миллии Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон, Маљлиси на-

мояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон ва њамчунин, Вазорати мао-рифи љумњурї кўшишњои зиёд ба харљ додаанд. Як ќатор идораву муассисањои дигари дахлдор низ барои њарчї бештар мукаммалу фарогир гаштани ин ќонун њиссагузорї намудаанд.Чунон ки дар оѓози Ќонун

«Дар бораи маориф» омада-аст, «ќонуни мазкур асосњои њуќуќї, ташкилї, иљтимої, иќтисодї ва принсипњои асосии сиёсати давлатиро дар соњаи маориф муайян менамояд». Ќонун «Дар бо-раи маориф» аз 8 боб ва 69 модда таркиб ёфтааст. Дар моддаи сеюм таъкид шуда-аст, ки «сиёсати давлатї» дар соњаи маориф яке аз самтњои афзалиятноки сиё-сати иљтимоии Љумњурии Тољикистон мањсуб меё-бад».Дар ин ќонун тамоми

самтњову љабњањои соњаи маорифи кишвар, аз љумла, сиёсати давлатї дар соњаи маориф, стандартњои дав-латии тањсилот, сохтори низоми маориф, танзими давлатї дар соњаи маориф, вазифањои муассисањои таълимї, њуќуќу вазифа ва имтиёзњои кормандони соњаи маориф, асосњои фа-ъолияти омўзгорї, мавќеи волидон дар раванди таъ-лиму тарбия, фаъолияти мо-лиявию хољагидорї дар ни-зоми маориф, њамкорињои байналмилалї дар соњаи маориф… ба таври даќиќу возењ тавсиф ёфтаанд.

Дар ќонун, махсусан, ба маќому мартабаи омўзгор таваљљуњи зиёд зоњир шуда-аст, ки ин яке аз бартарињои он нисбат ба тањрирњои пе-шин мебошад. Моддањои 52 ва 53-и ќонун, ки мувофиќан «Њифзи шаъну шарафи омўзгор» ва «Имтиёзњои омўзгорон ва дигар корман-дони соњаи маориф» ном ги-рифтаанд, аз мавќеи намоён ва эњтироми вижаи омўзгор дар љомеаи кунунии мо ба-шорат медињанд.Ба тасвиб расида-

ни Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи мао-риф» марњилаи навинеро дар њаёти ањли маорифи мамла-кат ифтитоњ мебахшад. Он њуљљати асосї ва рўимизии тамоми алоќамандони кори таълиму тарбия буда, онњоро ба фаъолияти бавусъату пурсамар њидоят менамояд, барои таќвияти амалиёти муассисањои таълимї зами-наи њуќуќї фароњам меова-рад ва таваљљуњи њамагонро ба ин соњаи сарнавиштсозу азалиятноки њаёти кишвар љалб менамояд.Ќонун «Дар бораи мао-

риф» дар љодаи ислоњоти фарогиру муваффаќонаи соњаи маориф ва та-комули њар чї бешта-ри соња наќши барљаста хоњад бозид ва солиёни зиёд рањнамои асосии ањли маорифи љумњурии соњибистиќлоламон хоњад буд.

А.МУРОДЇ, «Омўзгор»

Воќеан њам, дар кишва-

Ватан, дар сар маро љуз фикри ту савдои дигар нест, Агар фориѓ шавад аз фикри ту як лањза сар, сар нест.

Туро бо љон баробар гуфтаам, густохиям бахшой, Сари садњо чу ман бо як кафи хокат баробар нест.

Њаётам бо ту пурнуру рањам равшан, Ватан, варна Дусад хуршед њам рахшад ба сар, рўзам мунаввар нест.

Дили аз ишќи ту холї, Ватан, бањрест хушкида, Ки онро мављу тўфон нест, исён нест, гавњар нест.

Њазар з-он чашму дасту сар, ки нуру зўру идрокашПаи бењбудии халќу Ватан умре сафарбар нест.

Ватан киштиву мо киштинишину зиндагї дарёст, Кас аз киштї фитад, ѓарќад, агар њам сад шиновар нест.

Ватан, њар љо, ки будам, љониби ту буд чашми дил, Ба тифлон њељ љое хуштар аз домони модар нест.

Нозирљон БОЊИРЇ

ÌÅЊÐÈ ÂÀÒÀÍ

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОНДАР БОРАИ МАОРИФЌонуни мазкур асосњои њуќуќї,

ташкилї, иљтимої, иќтисодї ва принсипњои асосии сиёсати давлатиро дар соњаи маориф муайян менамояд.

ИСТИЌЛОЛИЯТ – ШУКУФОИИ МИЛЛАТ

47 МИЛЛИОН СОМОНЇБАРОИ РУШДИ МАОРИФ

ЌАБУЛИ ДОВТАЛАБОН ИДОМА ДОРАД

15

№ 31 2-юми августи соли 20132 ОМЎЗГОР САНАД

БОБИ 1. МУЌАРРАРОТИ УМУМЇ

Моддаи 1. Мафњумњои асосїДар Ќонуни мазкур

мафњумњои асосии зерин исти-фода мешаванд:

- адабиёти таълимї - асарњои хаттї ва чопї, ки њамчун во-ситаи таълимї барои њамаи зинањои тањсилот, такмили их-тисос, бозомўзї ва тањсилоти иловагї интишор меёбанд;

- аккредитатсияи давлатии муассисаи таълимї - муайян кардани маќоми муассисаи таълимї барои пешбурди фа-ъолияти таълимї мутобиќи стандартњои давлатии тањсилот;

- аспирант - шахси дорои тањсилоти олии касбї, ки бо маќсади тањияи рисола ва да-рёфти дараљаи илмии номзади илм дар аспирантура тањсил менамояд;

- аттестатсияи хатм - тар-тиби муќаррар намудани мутобиќати мазмун, сатњ ва си-фати тайёрии хатмкунандагони муассисањои таълимї ба та-лаботи стандартњои давлатии тањсилот;

- аттестатсияи давлатии муассисаи таълимї - муайян кардани мутобиќати заминаи моддию техникї ва кадрии му-ассисаи таълимї ба талаботи стандартњои давлатии тањсилот ва мутобиќати фаъолияти муас-сисаи таълимї тибќи меъёрњои муќарраршуда;

- бањогузории маљмўї ба фаъолият - иљозатномадињии такрорї, аттестатсия ва аккре-дитатсияи давлатии навбатии муассисаи таълимї дар шакли муттањидшудаи ин амалиёт дар як мўњлат;

- бакалавр - шахси дорои дараљаи аввали тањсилоти олии касбие, ки доир ба назария ва амалияи самти ихтисосаш до-ниш, мањорат ва малакаи кас-биро соњиб шудааст;

- барномаи таълимї - њуљљате, ки дар он мазмуни фанни таълимї, маќсаду вазифањо, тарзи ташкили раванди таъ-лим, талабот ба сатњи донишу мањорат ва малакаи таълимги-ранда ифода ёфтаанд;

- интернатура - ихтисосгирии баъдидипломї барои шахсони дорои тањсилоти олии касбии тиббї ва фармасевтї;

- донишљў - шахсе, ки дар зинањои тањсилоти миёнаи касбї ва олии касбї (бакалав-риат, магистратура ва мутахас-сис) тањсил менамояд;

- зинањои тањсилот - марњилањои таълиму тарбия, ки даврањои тањсилоти умумї (ибтидої, умумии асосї ва миё-наи умумї), ибтидоии касбї, миёнаи касбї, олии касбї ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимиро дар бар мегиранд;

- китоби дарсї - воситаи таълимие, ки тибќи барномаи таълимї асосњои соњаи муайя-ни илмро пайдарњам ифода ме-намояд;

- маблаѓгузории сарикасї - маблаѓгузорие, ки дар асо-

си меъёрњои њадди аќалли маблаѓгузорї тартиб дода шуда, вобаста ба намуд ва шакл, зинаи тањсилот, мањалли љойгиршавии муассисаи таълимї ба сари њар як таълим-гиранда ва муассисаи таълимї муайян ва таќсим карда меша-вад;

- магистратура - дараљаи дую-ми тањсилоти олии касбие, ки ба хатмкунандагони муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї пас аз супоридани имтињонњои давлатї ё њимояи рисолаи магистрї дипломи намунаи давлатиро медињад;

- мазмуни таълим - сохтор, мундариља ва њаљми барно-маи таълимие, ки азхудкунии он имкони гирифтани дараљаи тањсилот ва ихтисоси муайянро медињад;

- маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф - маќоми иљроияи марказии њокимияти давлатии Љумњурии Тољикистон, ки сиёсати давла-тиро дар соњаи маориф амалї мекунад ва раванди таъли-му тарбияро дар муассисањои таълимї, новобаста ба шакли ташкилию њуќуќї, назорат ва роњбарї менамояд;

- маќомоти дахлдори давлатї - маќомоти иљроияи марказии њокимияти давлатии Љумњурии Тољикистон ва маќомоти ди-гари давлатие, ки ваколатњои муайянеро дар соњаи маориф бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї менамоянд;

- мактаби (синфи) камнуфус - муассисаи таълимие (синфе), ки дар мањалњои камањолї барои бо тањсил фаро гирифтани шу-мораи ками хонандагон таъсис дода мешавад;

- маориф - раванди таъли-му тарбия ба манфиати шахс, љамъият ва давлат, ки соњиби дараљаи муайяни тањсилот гар-дидани таълимгирандагонро таъмин мекунад;

- машѓулияти инфиродї - шакли таълим бо истифо-даи тарзњои гуногуни таъли-ми инфиродї, ки ба хонанда ё донишљў дониши иловагї медињад;

- муассисаи таълимї - таш-килоти таълимии давлатї ва ѓайридавлатї, новобаста ба шакли ташкилию њуќуќї, ки раванди муттасили таълиму тарбияро ба роњ монда, як ё якчанд барномањои таълимиро амалї мегардонад;

- муассисаи таълимии мах-сус - ташкилоте, ки дорои шароити муайяни таълиму тарбия ва муњити махсуси педагогї буда, офияти тиббию иљтимої, тањсилу касбомўзии кўдаконеро, ки ба табобати тўлонї эњтиёљ доранд, гириф-тори иллати љисмонї ё равонї мебошанд ва ё рафтори онњо барои љамъият хавфнок аст, таъмин менамояд;

- муассисаи томактабї - таш-килоте, ки барои кўдакони син-ни томактабї пешбинї шуда, онњоро бо таълиму тарбияи ав-валия фаро мегирад;

- мутахассис - шахсе, ки соњиби тањсилоти олии касбї буда, доир ба назария ва ама-лияи самти ихтисосаш дониш,

мањорат ва малакаи касбиро соњиб шудааст ва барои иљро намудани кори илмї имконият дорад;

- натиљаи таълим - маљмўи дониш, мањорат, малака, аќида, љањонбинї ва арзишњои маъна-вие, ки таълимгирандагон дар давоми тањсил дар муассисаи таълимї соњиб мегарданд;

- наќшаи таълимї - њуљљате, ки омўзиши фанњои таълимї ва таќсимоти солонаи онњоро ба-рои тамоми давраи тањсил дар муассисањои таълимї муайян менамояд;

- низоми маориф - маќомоти идоракунии мао-риф, муассисањои таълимї, субъектњои раванди таъли-му тарбия, муассисаю дигар ташкилотњои соњаи маориф, иттињодияњои муассисањои таълимї, воњидњои сохторї ва дигар сохторњое, ки дар асоси стандартњои давлатии тањсилот маљмўи барномањои таълимї ва сиёсати давлатиро дар соњаи маориф амалї менамоянд;

- нострификатсия - муай-ян кардани баробарарзишии њуљљатњои тањсилотии шах-соне, ки муассисањои таъли-мии давлатњои хориљї ва ё ташкилотњои байналмилалиро хатм кардаанд;

- омўзгор - шахси дорои тањсилоти касбї, ки ба таълиму тарбия машѓул мебошад;

- фаъолияти инфиро-дии омўзгорї - фаъолияти омўзгорие, ки дар муассисаи таълимї берун аз ваќти корї ва ё берун аз муассисаи таълимї дар асоси шартнома амалї кар-да мешавад;

- ординатура (резидентура) - тањсилоти олии касбии баъ-дидипломии тиббие, ки аз рўи ихтисосњои муайяни тиббї зери роњбарии табиби дараљаи илми-дошта ё табибони пуртаљриба анљом дода мешавад;

- сифати таълим - тарзи таш-кили дуруст ва самараноки ра-ванди таълим, ки дар натиљаи он шахс соњиби тањсилот ме-гардад;

- сифати тањсилот - маљмўи нишондињандањои стандартњои давлатии тањсилот ва талаботи давлатї;

- стандартњои давлатии тањсилот - маљмўи меъёрњое, ки мазмуни тањсилот, моњияту мўњлати таълим, њаљми сарбо-рии таълимї, сатњи азхудкунии донишро аз тарафи таълимги-рандагон ифода намуда, тала-боти асосї ба таъмини раванди таълим, мазмуну мундариљаи барномањои таълимї ва бањогузории сатњи дониш-ро дар муассисањои таълимї бо назардошти дастовардњои миллї ва умумибашарї муайян мекунанд;

- тарбия - раванди маќсадноки ба воя расонидани кўдак аз љониби падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда), муассисаи таълимї, љамъият ва ба зиндагии мустаќилона омо-да намудани ў;

- таълим - фаъолияти муш-тараки падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда), омўзгор ва муассисаи таълимї барои инкишофи кўдак, такмили ис-теъдод, мањорат, малака ва

ќобилияти фикрию љисмонии ў;

- тарбиягиранда - кўдаке, ки дар муассисањои томактабї бо тарбия ва таълим фаро гирифта шудааст;

- таълимгиранда - тарбияги-ранда, хонанда, донишљў, аспи-рант, шунавандаи муассисаи таълимї;

- тањсилот - раванди муттаси-ли таълиму тарбия, ки ба инки-шофи маънавї, зењнї, фарњангї, љисмонї ва салоњияти касбии шахс равона карда шудааст;

- тањсилоти калонсолон - маљмўи равандњои тањсилот, ки бо кўмаки он калонсолон ќобилият ва дониши худро ин-кишоф дода, дараљаи тахассуси касбї ва техникиашонро ба-ланд мебардоранд ё самти на-вро интихоб менамоянд;

- тањсилоти муттасил - дар тўли њаёт гирифтани тањсилот ва мукаммал гардонидани до-нишу љањонбинї;

- тањсилоти фосилавї - тарзи амалигардонии раванди таълим бо истифодаи технологияњои муосири иттилоотї ва телекоммуникатсионї, ки таъ-лимро дар масофа бе иштироки бевоситаи шахсии омўзгор ва таълимгирандагон имконпазир мегардонад;

- тањсилоти фарогир - барои кўдакон, новобаста ба љинс, нажод, забон, миллат, эътиќоди динї, иллати љисмонї ё равонї, ќобилият, вазъи фарњангї ва иљтимої муњайё кардани шаро-ити мусоид љињати гирифтани тањсилот;

- таљњизоти таълимї - таљњизоте, ки дар раванди таъ-лим барои ташаккули дониш, мањорат, малака, инкишофи љисмонї ва зењнии таълимги-рандагон истифода мешавад;

- раванди таълим - низоми фаъолияти таълимию тарбиявї барои расидан ба маќсадњои таълим;

- экстернат - омўзиши мустаќилонаи фанњои таълимї мутобиќи барномаи асосии таълимї бо аттестатсияи мин-баъдаи хатм дар муассисањои таълимї.

Моддаи 2. Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар

бораи маорифЌонунгузории Љумњурии

Тољикистон дар бораи маориф ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон асос ёфта, аз Ќонуни мазкур, ди-гар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон ва санадњои њуќуќии байналми-лалие, ки Тољикистон онњоро эътироф намудааст, иборат ме-бошад.

Моддаи 3. Сиёсати давлатї дар соњаи маориф

1. Сиёсати давлатї дар соњаи маориф яке аз самтњои афза-лиятноки сиёсати иљтимоии Љумњурии Тољикистон мањсуб меёбад.

2. Давлат барои амалї гар-донидани сиёсати давлатї дар соњаи маориф низоми маорифи Љумњурии Тољикистонро таш-кил намуда, фаъолияти онро ба таъмини њуќуќи шањрвандон ба тањсил равона мекунад.

3. Давлат бо маќсади рушди соњаи маориф њамоњангсозии

фаъолияти вазорату идорањо, маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти худидоракунии шањрак ва дењот, шахсони воќеї ва њуќуќиро таъмин менамояд.

4. Сиёсати давлатї дар соњаи маориф дар асоси дурнамо, кон-сепсия, стратегия ва барномањои давлатии рушди соњаи маориф тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї мегардад.

5. Дар муассисањои таълимї тарѓиб, таъсис ва фаъолия-ти сохторњои њизбњои сиёсї, њаракатњои сиёсии љамъиятї ва динї манъ аст.

Моддаи 4. Принсипњои асо-сии сиёсати давлатї дар соњаи

маорифСиёсати давлатї дар соњаи

маориф ба принсипњои зерин асос меёбад:

- баробарњуќуќии шањрвандон дар гирифтани тањсилоти босифат;

- ќонуният, эњтироми њуќуќу озодињои инсон ва шањрванд;

- бартарии соњаи маориф дар њама сатњњои идоракунии давлатї;

- њатмї будани таълими уму-мии асосї;

- дастрасии тањсилоти миё-наи умумї ва идомаи тањсил дар зинањои минбаъдаи тањсилот дар асоси озмун;

- бартарии арзишњои мил-лию умумибашарї, моњияти башардўстонаи мазмуни тањсилот, рушди озодонаи шахс;

- муњаббат ба Ватан, оила ва муњити зист;

- љанбаи илмї, дунявї ва башардўстонаи таълиму тарбия дар муассисањои таълимї;

- ягонагии фазои маърифа-тию фарњангї, рушди фарњанг ва њифзи анъанањои миллї;

- љанбаи инсондўстї, демократї ва давлатию љамъиятии идоракунии соњаи маориф ва шаффофият дар фа-ъолияти он;

- мустаќилияти муассисањои таълимї;

- раванди муттасили тањсил;- мувофиќати соњаи маориф

ба талабот ва вазифањои рушди иљтимоию иќтисодии Љумњурии Тољикистон;

- рушди соњаи маориф бо назардошти стандартњои бай-налмилалии сифати таълим ва меъёрњои байналмилалии тањсилот;

- њавасмандгардонии маъри-фатнокшавии шахс ва инкишо-фи истеъдоди ў;

- пайдарњамии раванди тањсилот, ки алоќамандии зинањои тањсилот ва ягонагии таълиму тарбияро таъмин ме-созад;

- њамгироии тањсилот, илм ва истењсолот.

Моддаи 5. ВазифањоиЌонуни мазкур

Вазифањои Ќонуни мазкур аз инњо иборат мебошанд:

- таъмини кафолати давла-тии њуќуќи шахс ба тањсил;

- фароњам овардани кафола-ти њуќуќї барои фаъолият ва ин-кишофи озодонаи муассисањои таълимї ва њамоњангсозии муносибатњои онњо бо дигар сохторњои њаёти љамъиятї;

- муќаррар намудани салоњият, ваколатњо, вазифањо, њуќуќњо, ўњдадорињо ва масъу-лияти маќомоти идоракунии давлатї, шахсони воќеї ва

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

БОБИ 1. МУЌАРРАРОТИ

смшшљт

ДАР БОРАИ МАОРИФ

№ 31 2-юми августи соли 2013 3ОМЎЗГОР САНАД

њуќуќї дар соњаи маориф ва танзими њуќуќии муносибатњои субъектњои раванди таълиму тарбия;

- муњайё намудани шароит барои азхудкунии барномањои таълимї;

- фароњам овардани заминаи устувори ахлоќ ва тарзи њаёти солим;

- мукаммал гардонидани зењн бо роњи фароњам овардани шароит барои инкишофи шахс;

- тарбияи муњаббат ба Ватан, эњтиром ба муќаддасоти миллї ва арзишњои умумибашарї, пос доштани расму ойин ва анъанањои миллї;

- тарбияи шахсияти дорои эњсоси масъулияти баланди шањрвандї бањри иштироки фаъолона дар њаёти љамъиятию сиёсї, иќтисодї ва фарњангї;

- дарки муносибати огоњонаи шахс ба њуќуќ ва ўњдадорињои худ.

Моддаи 6. Кафолати дав-латии њуќуќи шањрвандон ба

тањсил1. Давлат ба шањрвандони

Љумњурии Тољикистон, но-вобаста ба миллат, нажод, љинс, забон, эътиќоди динї, мавќеи сиёсї, вазъи иљтимої ва молумулкї њуќуќ ба тањсилро кафолат медињад.

2. Давлат ба шањрвандони Љумњурии Тољикистон таъ-лими њатмии умумии асосии ройгонро дар муассисањои таъ-лимии давлатї, инчунин дар доираи фармоишњои давлатї дар асоси озмун ройгон гириф-тани тањсилотро дар зинањои минбаъдаи тањсилот кафолат медињад.

3. Њуќуќи шањрванд ба тањсил аз рўи синну сол, вазъи саломатї, мављудияти доѓи судї ва дигар нишонањо метаво-над танњо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мањдуд карда шавад.

4. Шањрвандони Љумњурии Тољикистон, шањрвандони хориљї ва шахсони бешањрванд барои интихоби муассисаи таълимї ва шакли тањсилот: рўзона, шабона, ѓоибона, оилавї, фарогир, фосилавї ва экстернат њуќуќ доранд.

5. Давлат дар муассисањои таълимии давлатии тањсилоти ибтидоии касбї, миёнаи касбї, олии касбї ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимї як маротиба гирифтани таълими ройгонро кафолат медињад.

6. Давлат таълимгиранда-гони болаёќатро дастгирї на-муда, ба тањсилоти онњо кўмак мерасонад, аз рўи натиљаи таъ-лим барояшон стипендияњои махсуси давлатї муќаррар менамояд ва њангоми зарурат онњоро барои тањсил ба хориља мефиристад.

7. Давлат таъминот ва харољоти таълиму тарбияи кўдакони ятиму бепарастор, кўдакони дорои имконияти мањдуд, маъюбон ва дигар шахсонеро, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муай-ян менамояд, дар муассисањои таълимии давлатї аз њисоби маблаѓи буљетї кафолат дода, пас аз хатми муассисањои таълимї онњоро бо љои кор таъмин менамояд.

8. Давлат ба рои шањрвандоне, ки мудда-ти тўлонї бо сабаби беморї ба муассисањои таълимии

тањсилоти умумї рафта на-метавонанд, дар хона ё дар муассисањои тандурустї таъли-ми ройгонро ташкил мекунад.

9. Хатмкунандагони муас-сисањои таълимї барои идомаи тањсил дар зинањои минбаъдаи тањсилот њуќуќи баробар до-ранд.

10. Шањрвандони хориљї ва шахсони бешањрванд барои таълиму тарбияи томактабї, тањсилоти ибтидої, уму-мии асосї ва миёнаи умумї бо шањрвандони Љумњурии Тољикистон њуќуќи баробар доранд.

Моддаи 7. Забони тањсил1. Забони асосии тањсил

дар муассисањои таълимии Љумњурии Тољикистон забони давлатї мебошад.

2. Давлат ба шањрвандон интихоби забони тањсилро ка-фолат дода, ба забони давлатї ва дар мањалњои сукунати сер-нуфуси миллатњои дигар, дар доираи имконоти мављудаи соњаи маориф, ба забони мода-рии онњо гирифтани тањсилоти умумиро таъмин менамояд.

3. Дар муассисањои таълимии тањсилоти умумї забони тањсил бо роњи ташкил намудани шу-мораи зарурии хонандагон, синфњо, гурўњњо ва фароњам овардани шароит барои фаъо-лияти онњо муайян карда меша-вад.

4. Дар њамаи муассисањои таълимї омўзиши забони давлатї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва стандартњои давлатии тањсилот њатмист.

5. Таълими забонњои хориљї, аз љумла русї ва англисї њамчун воситаи аз бар намудани меро-си илмию фарњангии башарият, дастовардњои илму техника ва технологияи муосир дар њамаи муассисањои таълимї ба роњ монда мешавад.Моддаи 8. Стандартњои дав-

латии тањсилот ва барномањои таълимї

1. Барои њамаи зинањои тањсилот стандартњои давлатии тањсилот муќаррар карда меша-ванд, ки аз нишондињандањои зерин иборатанд:

- њадди аќалли њатмии маз-муни барномањои таълимї ва шарту шароити иљрои онњо;

- њаљми њадди аќал ва нињоии соатњои таълимї;

- талаботи асосї ба сатњ ва сифати тайёрии хатмкунанда-гон;

- мўњлати омўзиши бар-номањои таълимї;

- њуљљатњои тасдиќкунандаи меъёрии марбут ба тањсилот.

2. Барномањои таълимї ба-рои њамаи зинањои тањсилот мутобиќи стандартњои давла-тии тањсилот тањия мегарданд. Барномањои таълимї аз инњо иборатанд:

- томактабї;- тањсилоти умумї (ибтидої,

умумии асосї, миёнаи умумї);- тањсилоти ибтидоии касбї; - тањсилоти миёнаи касбї;- тањсилоти олии касбї;- тањсилоти касбии баъд аз

муассисаи олии таълимї;- тањсилоти иловагї;- тањсилоти махсус; - тањсилоти калонсолон.

3. Дар њамаи муассисањои таълимї иљрои стандартњои давлатии тањсилот ва барномањои таълимї њатмї ме-бошад.

4. Тартиби тањия, тасдиќ ва љорї кардани стандартњои дав-латии тањсилотро Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар менамояд.

5. Барои таълимгиранда-гони муассисањои таълимии тањсилоти махсус стандартњои махсуси давлатии тањсилот ва барномањои махсуси таълимї тањия, тасдиќ ва љорї карда ме-шаванд.

6. Мўњлат ва меъёри омўзиши барномањои таълимиро дар муассисањои таълимии давлатї ва ѓайридавлатї Ќонуни маз-кур ва стандартњои дахлдори давлатии тањсилот муайян ме-намоянд.

7. Дар муассисањои таълимї барои озмоиши технологияи нави таълим ва љорї кардани мазмуни нави таълим ба таври таљрибавї барномањои таълимї ва китобњои дарсї тањия карда мешаванд.

8. Дар муассисањои таълимии тањсилоти иловагї барномањои таълимии иловагї амалї карда мешаванд.

9. Дар муассисањои таъ-лимии таљрибавї бо иљозати маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф ба тариќи озмоиш барномањои таълимии давлатњои пешрафта метаво-нанд истифода шаванд.

10. Назорати татбиќи стандартњои давлатии тањсилотро дар њамаи муассисањои таълимї маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф амалї менамояд.

БОБИ 2. НИЗОМИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ

ТОЉИКИСТОНМоддаи 9. Сохтори низоми

маориф1. Низоми маорифи

Љумњурии Тољикистон аз сохторњои зерин иборат мебо-шад:

- стандартњои давлатии тањсилот;

- барномањои таълимї;- шакл ва меъёри гирифтани

тањсилот;- маќомоти идоракунии мао-

риф;- муассисањои таълимї; - субъектњои раванди таъли-

му тарбия; - муассисаю дигар

ташкилотњои соњаи маориф;- иттињодияњои муассисањои

таълимї;- воњидњои сохторї ва дигар

сохторњо.2. Дар низоми маориф инчу-

нин сохторњои дигарро таъсис додан мумкин аст, ки фаъолия-ти онњо ба вазифањои зерин во-баста мебошанд:

- гирифтани тањсилот ва таъ-мини он;

- гузаронидани имтињонњои дохилшавї ба муассисањои таъ-лимии тањсилоти олии касбї;

- таќсимоти љойњо дар муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї;

- амалї намудани барномањои миллии арзёбї;

- мусоидат барои иш-тирок дар пажўњишњои

байналмилалї;- мониторинг ва арзёбии до-

ниш аз рўи вазифањои зикршуда бо тартиби муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољи-кистон.

3. Дар низоми маориф мета-вонанд сохторњои дигаре низ таъсис дода шаванд, ки фаъоли-яташон ба гирифтани тањсилот ва таъмини он вобаста намебо-шад.

Моддаи 10. Муассисаи таълимї, сохтор ва намудњои

он1. Дар Љумњурии Тољикистон

муассисањои таълимии давлатї ва ѓайридавлатї, муштарак ва байналмилалї фаъолият мена-моянд.

2. Маќоми муассисаи таълимї ва сохтори он аз тара-фи муассис (муассисон) муайян гардида, дар оинномаи муассиса тибќи талаботи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон инъикос мегардад.

3. Низомномањои наму-навии муассисањои таъли-миро Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ менамояд.

4. Тасдиќ кардан ё таѓйир додани маќоми муассисаи таълимї дар асоси хулосаи ат-тестатсияи давлатї амалї ме-гардад.

5. Дар Љумњурии Тољикистон намудњои зерини муассисањои таълимї фаъолият менамоянд:

- томактабї;- тањсилоти умумї (ибтидої,

умумии асосї, миёнаи умумї);- тањсилоти ибтидоии касбї; - тањсилоти миёнаи касбї;- тањсилоти олии касбї; - тањсилоти касбии баъд аз

муассисаи олии таълимї;- тањсилоти иловагї;- тањсилоти махсус;- муассисањои таълимии ди-

гаре, ки раванди таълиму тар-бияро амалї мегардонанд.

6. Намудњои дигари муас-сисањои таълимї аз тара-фи Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда ме-шаванд.

Моддаи 11. Таъсис, азнавташкилдињї ва барњамдињии муассисаи

таълимї1. Муассисаи таълимї аз

љониби маќомоти давлатї, шахсони воќеї ва њуќуќї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон таъсис дода меша-вад.

2. Муассисаи таълимии давлатї бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон, маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф ва маќомоти мањаллии њокимияти давлатї таъсис дода шуда, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз ќайди давлатї мегузарад.

3. Муассисаи таълимии дав-латие, ки маќоми љумњуриявї дорад, бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон таъсис дода шуда, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз ќайди давлатї мегузарад.

4. Муассисаи таълимии давлатие, ки маќоми мањаллї дорад, бо ќарори маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї таъсис дода шуда, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз ќайди давлатї

мегузарад.5. Муассисаи таълимии

ѓайридавлатї бо ќарори му-ассис (муассисон) тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон таъсис дода шуда, бо тартиби муќарраргардида аз ќайди давлатї мегузарад.

6. Муассисањои таъли-мии љумњуриявї ба сохтори маќомоти мањаллии идораку-нии маориф ва муассисањои таълимии мањаллї ба сох-тори маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон гузаронида меша-ванд.

7. Азнавташкилдињї ва барњамдињии муассисаи таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї карда мешавад.

8. Муассисањои томактабї ва тањсилоти умумї дар шањраку дењот танњо бо рози-гии маќомоти худидоракунии шањрак ва дењоти дахлдор пас аз ба охир расидани соли хо-ниш барњам дода мешаванд.

9. Дар сурати барњамдињии муассисаи таълимї маќомоти дахлдори давлатї бо тарти-би муќарраргардида гузаро-нидани таълимгирандагонро мувофиќи хоњиши онњо ба дигар муассисањои таълимии мувофиќ таъмин менамоянд.

Моддаи 12. Тартиби баќайдгирї ва фаъолияти муас-

сисаи таълимї1. Тартиби баќайдгирии

муассисаи таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар карда мешавад.

2. Њуќуќи муассисаи таълимї барои пешбурди фаъолияти мо-лиявию хољагидорї, ки оинно-маи он пешбинї намудааст, аз рўзи баќайдгирии давлатии ин муассиса мавриди амал ќарор дода мешавад.

3. Ба муассисаи таълимї аз љониби маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф, маќомоти дахлдори давлатї бо тартиби муќарраргардида иљозатнома дода мешавад.

4. Муассисаи таълимї танњо пас аз гирифтани иљозатнома доир ба пешбур-ди фаъолияти таълимї њуќуќи фаъолият кардан ва истифода бурдани имтиёзњои пешбинина-мудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи маориф-ро пайдо менамояд.

Моддаи 13. Муассиси (муас-сисони) муассисаи таълимї1. Муассиси (муассисони)

муассисаи таълимї инњо шуда метавонанд:

- маќомоти њокимияти давлатї, маќомоти мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти мањаллии идоракунии маориф;

- иттињодияњои (ассотсиа-тсияњои, иттифоќњои) муассисањои таълимї;

- фондњои љамъиятї ва хусусї, аз љумла хориљї, ки дар Љумњурии Тољикистон ба ќайд гирифта шудаанд;

- шахсони воќеї ва њуќуќї.2. Муассис (муассисон) ме-

тавонад муассисаи таълимии муштарак таъсис дињад.

3. Муассиси њама наму-ди муассисањои таълимии њарбї Њукумати Љумњурии Тољикистон мебошад. Таълими њарбии шањрвандон мутобиќи Ќонуни мазкур ва дигар

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОНДАР БОРАИ МАОРИФ


санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон амалї мегардад.

Моддаи 14. Оинномаи муас-сисаи таълимї

1. Оинномаи муассисаи таълимї њуљљатест, ки фаъо-лияти муассисаи таълимиро танзим намуда, маълумотњои зеринро дар бар мегирад:

- ном, мањалли љойгиршавї ва маќоми муассиса;

- муассис (муассисон);- шакли ташкилию њукуќї;- маълумот оид ба намоянда-

гиву филиалњо;- маќсади раванди таъли-

му тарбия, намуд ва шаклњои барномањои татбиќшавандаи таълимї;

- тавсифи асосии ташкили раванди таълим, аз љумла за-бони тањсил, тартиби ќабул ва хориљ намудани таълимгиран-да, мўњлати тањсил, тартиби гу-заронидани санљишу имтињон, рељаи кори муассисаи таълимї, тартиботи дохилии фаъолияти муассиса, инчунин хизматрасо-нии таълимии пулакї ва тарти-би пешнињоди он;

- тартиби ба расмият даро-вардани муносибатњои муасси-саи таълимї бо тарбиягиранда-гон, хонандагон, донишљўён ва падару модари онњо (шахсони онњоро ивазкунанда);

- сохтори фаъолияти молиявї ва хољагидории муассисаи таълимї, аз љумла тартиби ис-тифодаи объектњои моликият, манбаъњои маблаѓгузорї, таъ-миноти моддию техникї, тар-тиби ташаккули моликият, на-муди фаъолияти соњибкорї ва фаъолияти пулакї;

- тартиби идоракунии муасси-саи таълимї, аз љумла салоњияти муассис (муассисон), тарти-би ташкили тарзи идоракунї, тартиби ќабул, љобаљогузории кормандон, шартњои пардох-ти музди мењнати онњо, тар-тиби ворид намудани таѓйиру иловањо ба оинномаи муассиса, тартиби азнавташкилдињї ва барњамдињї;

- њуќуќу вазифањои субъ-ектњои раванди таълиму тар-бия;

- фењристи санадњои дохилие, ки фаъолияти муассисаи таъли-миро танзим менамоянд.

2. Оинномаи муассисаи таъ-лимии давлатї бояд маќоми идоракунии дастљамъї, тарти-би ташкил ва вазифањои онро пешбинї намояд.

3. Оинномаи муассисаи таъ-лимиро муассиса тањия наму-да, онро муассис (муассисон) тасдиќ мекунад.Моддаи 15. Таълиму тарбияи

томактабї1. Таълиму тарбияи

томактабї дар Љумњурии Тољикистон бо маќсади инки-шофи ќобилият, шавќу раѓбат, хусусиятњои љисмонї, равонї, зењнї ва фарњангии кўдакони синни томактабї ва ёрии амалї ба падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда) дар таъ-лиму тарбияи кўдакон, инчу-нин омода намудани онњо ба тањсил дар муассисањои таъли-мии тањсилоти умумї ба роњ монда мешавад.

2. Дар Љумњурии Тољикистон намудњои зерини муассисањои томактабї: ширхоргоњ, шир х о р г о њ - к ў д а к и с т о н , кўдакистон, мактаб-интернат, хонаи кўдакон, маркази инки-шофи кўдакон, кўдакистони

оилавї ва дигар муассисањои то-мактабии кўтоњмуддат, рўзона, шабонарўзї ва муассисањои ба онњо баробаркардашудаи давлатї ва ѓайридавлатї амал менамоянд.

3. Барои дар оила ва муассисањои томактабї таъли-му тарбия гирифтани фарзан-дон падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда), баробар бо муассисањои томактабї масъ-ул мебошанд ва барои таъмини инкишофи љисмонї, маънавї ва зењнии давраи аввали кўдакї ва минбаъд барои ба тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти умумї омода наму-дани онњо ўњдадоранд.

4. Муносибатњои байни муассисањои томактабї ва пада-ру модар (шахсони онњоро иваз-кунанда) тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон бо шар-тномаи тарафайн танзим карда мешавад.

5. Давлат муассисањои то-мактабиро аз љињати моддї ва молиявї дастгирї карда, да-страсии хизматрасонї, таъли-му тарбияи томактабиро барои оилањои камбизоат таъмин ме-намояд.

6. Фаъолияти муассисањои томактабї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва Стан-дарти давлатии тањсилоти томактабї, ки онро Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ менамояд, танзим мегардад.

Моддаи 16. Тањсилоти умумї

1. Тањсилоти умумї дар Љумњурии Тољикистон барои гирифтани маълумоти умумї дар бораи табиат, љамъият ва арзишњои таърихию фарњангии милливу умумибашарї ташкил карда мешавад.

2. Тањсилоти умумї та-вассути муассисањои таъли-мии тањсилоти ибтидої, уму-мии асосї, миёнаи умумї, мактабњои (синфњои) камнуфус ва дигар муассисањои таълимї дар се зина: ибтидої, умумии асосї ва миёнаи умумї амалї мегардад.

3. Синну сол ва мўњлати тањсил дар њар зинаи тањсилотро Ќонуни мазкур ва Низомномаи намунавии муассисаи таъли-мии тањсилоти умумї муайян мекунанд.

4. Ба синфи якуми зинаи ав-вали тањсилот љалб кардани кўдаконе, ки ба синни 7 расида-анд, њатмист.

5. Тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти умумї дар шакли рўзона, шабона, ѓоибона, фосилавї, фарогир, оилавї ва экстернат ташкил карда мешавад, ки тартиби амалигардонии онро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф муайян мекунад.

6. Барои шањрвандони Љумњурии Тољикистон таълими умумии асосї (9-сола) њатмист.

7. Ќабули хонандагон ба зинаи сеюми тањсилот дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи умумї мувофиќи майлу хоњиш ва ќобилияту завќи онњо сурат ме-гирад.

8. Тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи умумии давлатї метавонад дар

баробари тањсили ройгон бо хоњиши падару модари (шах-сони онњоро ивазкунандаи) хонанда дар асоси шартномаи тарафайн пулакї бошад.

9. Тањсилоти умумии асосї ва миёнаи умумї бо аттестат-сияи хатм ба анљом мерасад. Тартиб ва шакли аттестатсияи хатмро маќоми ваколатдо-ри давлатї дар соњаи маориф муќаррар мекунад.

10. Бо ќарори маќоми идо-ракунии муассисаи таълимї ва дар мувофиќа бо маќомоти мањаллии идоракунии маориф барои мунтазам содир наму-дани амалњои ѓайриќонунї ва риоя накардани оинномаи му-ассисаи таълимї хонандае, ки ба синни 16 расидааст, аз му-ассисаи таълимї хориљ карда мешавад.

11. Муассисаи таълимї ўњдадор аст, ки дар бораи хориљ гардидани хонанда фавран ба падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда) ва маќомоти дахлдори давлатї хабар дињад.

12. Ќарори мазкур нисбат ба кўдакони ятиму бепарастор дар мувофиќа бо маќомоти дахлдо-ри давлатї ќабул карда меша-вад.

13. Маќомоти мањаллии идо-ракунии маориф дар мувофиќа бо маќомоти дахлдори давлатї масъалаи бо кор таъмин наму-дан ё ба муассисаи таълимии дигар гузаронидани чунин хо-нандагонро тибќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон њал менамоянд.

14. Тањсили кўдакони ятиму бепарастор дар муассисањои таълимии тањсилоти умумии барои онњо пешбинишуда таш-кил карда мешавад.

15. Дар сурати мављуд буда-ни заминаи зарурии моддию техникї дар муассисањои таъ-лимии тањсилоти миёнаи умумї тањсилоти ибтидоии касбї низ ба роњ монда мешавад.

16. Муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи умумие, ки барои фаъолияти касбомўзї иљозатнома доранд, метаво-нанд дар асоси шартнома хиз-матрасонии таълимии иловагї, аз љумла пулакиро ба роњ мо-нанд.

17. Тайёрии ибтидоии касбї ва тањсилоти касбї дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи умумї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї карда меша-вад.

18. Тайёрии њарбї дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи умумї бо хонандагони љинси мард дар давоми ду соли охири тањсил ва як маротиба гузарони-дани љамъомади таълимии њарбї аз рўи барномаи таъли-мие, ки маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф дар мувофиќа бо маќомоти вако-латдори давлатї дар соњаи му-дофиа тасдиќ менамояд, амалї карда мешавад.

19. Шањрвандон барои тањсилоти динї гирифтан дар муассисањои таълимии динї њуќуќ доранд. Фаъолияти ин муассисањо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон танњо дар асоси иљозатномае, ки

маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф медињад, амалї карда мешавад.

20. Гирифтани тањсилоти динї дар Љумњурии Тољикистон ба шањрвандони то синни 18 танњо бо ризоияти хаттии па-дару модар (шахсони онњоро ивазкунанда) иљозат дода ме-шавад.Моддаи 17. Тањсилоти ибти-

доии касбї1. Тањсилоти ибтидоии касбї

дар Љумњурии Тољикистон бо маќсади гирифтани тањсилоти ибтидоии касбї ва омўхтани касбњои коргарї ташкил карда мешавад. Шањрвандон дар за-минаи тањсилоти умумии асосї ва миёнаи умумї мувофиќи май-лу хоњиш ва ќобилияташон дар асоси озмун ё тариќи гузаро-нидани сўњбат ба муассисањои таълимии тањсилоти ибтидоии касбї њуќуќи дохил шудан до-ранд.

2. Тањсилоти ибтидоии касбї дар литсейњои касбї - техникї ва соњавї, марказњои таълимии ка-лонсолон ва дигар муассисањои таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї карда мешавад.

3. Тањсилоти калонсолон дар муассисањои таълимии тањсилоти касбї ба роњ монда шуда, он бо гирифтани њуљљати тасдиќкунандаи касбї ба анљом мерасад.

4. Тањсилоти ибтидоии касбї аз рўи ихтисосњои алоњида дар заминаи тањсилоти миёнаи умумї ташкил карда мешавад, агар муассисаи таълимї оид ба ин навъи фаъолияти таълимї иљозатнома дошта бошад.

5. Тањсилоти ибтидоии касби-ро инчунин дар курсњои таъли-мии назди ширкату љамъиятњои хољагидорї, кооперативњои тиљоратї, корхонањои давлатї, ташкилотњои ѓайритиљоратии давлатї ва ѓайридавлатї, муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи касбї ва олии касбї гирифтан мумкин аст.

6. Шањрвандоне, ки тањсилоти миёнаи умумї надоранд, ба-рои касбомўзї ба муассисањои таълимии тањсилоти ибтидоии касбї ва инчунин ба курсњои таълимие, ки дар ќисми 5 мод-даи мазкур зикр гардидаанд, ќабул карда мешаванд.

7. Тањсилоти шањрвандон дар муассисањои таълимии тањсилоти ибтидоии касбии давлатї мувофиќи фармои-ши давлатї ройгон мебошад. Шахсоне, ки дар муассисањои мазкур илова ба фармоиши давлатї тањсил мекунанд, дар асоси шартнома пулакї таълим мегиранд.

8. Тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти ибтидоии касбї дар шакли рўзона, шабо-на, ѓоибона, фосилавї ва экс-тернат ташкил карда мешавад, ки тартиби амалишавии онро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф муайян ме-кунад.

9. Муассисаи таълимии тањсилоти ибтидоии касбї дар сохтори худ метавонад намудњои мухталифи муассисањои таъли-мии тањсилоти миёнаи умумиро ташкил намояд.

10. Дар муассисањои таъ-

лимии тањсилоти ибтидоии касбї вобаста ба мављудияти заминаи моддию техникї ва кадрї барномањои таълимии тањсилоти миёнаи умумї амалї карда мешаванд.

Моддаи 18. Тањсилоти миё-наи касбї

1. Тањсилоти миёнаи касбї дар Љумњурии Тољикистон бо маќсади гирифтани тањсилоти миёнаи касбї ташкил карда мешавад. Шањрвандон баъди хатми муассисањои таълимии тањсилоти умумии асосї, миё-наи умумї ва ибтидоии касбї њуќуќи гирифтани тањсилоти миёнаи касбиро доранд.

2. Тањсилоти миёнаи касбї дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи касбї (коллељњо) амалї карда меша-вад.

3. Баъди хатми муассисањои таълимии тањсилоти умумии асосї ба шањрвандон дар асоси озмун ё тариќи гузаронидани сўњбат барои идомаи тањсил танњо ба муассисањои таъли-мии соњаи омўзгорї, тиббї ва фарњангии тањсилоти миёнаи касбї иљозат дода мешавад. Шањрвандоне, ки тањсилоти умумии асосї доранд, дар ин муассисањо баробари тањсилоти миёнаи касбї метавонанд тањсилоти миёнаи умумї ги-ранд.

4. Мўњлати тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи касбї ба-рои шахсони дорои тањсилоти умумии асосї то 4 сол, барои шахсони дорои тањсилоти миё-наи умумї то 3 сол ва барои шахсоне, ки муассисањои таъ-лимии соњаи тиб ва фарњангро мувофиќи хусусияти ихтисоса-шон хатм менамоянд, то 4 сол муќаррар карда мешавад.

5. Тањсили шањрвандон дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи касбии давлатї мувофиќи фармоиши давлатї дар асоси озмун рой-гон мебошад. Шахсоне, ки дар муассисањои мазкур илова ба фармоиши давлатї тањсил ме-кунанд, дар асоси шартнома пулакї таълим мегиранд.

6. Тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи касбї дар шакли рўзона, шабо-на, ѓоибона, фосилавї ва экс-тернат ташкил карда мешавад, ки тартиби амалишавии онро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф муайян ме-кунад.

7. Шањрвандоне, ки тањсилоти миёнаи касбї до-ранд, имконияти идомаи тањсилро дар муассисањои таъ-лимии тањсилоти олии касбї мувофиќи ихтисос пайдо ме-намоянд. Мўњлати тањсилро дар муассисаи таълимии тањсилоти олии касбї барои ин шањрвандон маќоми ваколат-дори давлатї дар соњаи маориф муайян менамояд.

8. Муассисаи таълимии тањсилоти миёнаи касбї мета-вонад филиал, шўъба, парки технологї, муассисањои таъ-лимии тањсилоти умумї, ибти-доии касбї ва дигар воњидњои сохторї дошта бошад, ки тартиби таъсиси онњоро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян менамояд.

Моддаи 19. Тањсилоти олии касбї

1. Тањсилоти олии касбї дар Љумњурии Тољикистон бо



маќсади гирифтани тањсилоти олии касбї ташкил кар-да мешавад. Шањрвандон ба муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї баъди хатми муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи умумї, иб-тидоии касбї ва миёнаи касбї ќабул карда мешаванд.

2. Тањсилоти олии касбї дар донишгоњњо, академияњо, донишкадањо ва дигар муассисањои таълимии тањсилоти олии касбии ба онњо баробаркардашуда амалї кар-да мешавад.

3. Муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї давлатї ва ѓайридавлатї, байналмилалї ва муштарак мешаванд.

4. Тањсили шањрвандон дар муассисањои таъли-мии тањсилоти олии касбии давлатї мувофиќи фармоиши давлатї дар асоси озмун рой-гон мебошад. Шахсоне, ки дар муассисањои мазкур илова ба фармоиши давлатї тањсил мекунанд, дар асоси озмун ва шартнома пулакї таълим меги-ранд.

5. Шањрвандон њуќуќ доранд дар муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї дар асо-си шартнома пулакї тањсилоти олии дуюм гиранд.

6. Дар Љумњурии Тољикистон донишгоњњо ме-тавонанд дар сохтори худ до-нишкада, филиал, академияи таълимї, коллељ, литсейи касбї - техникї, муассисањои таълимии тањсилоти умумї, муассисањои илмию методї, хољагии таълимию таљрибавї, парки технологї, марказњои илмию инноватсионї ва дигар воњидњои сохторї дошта бо-шанд.

7. Донишкада ва академияњо метавонанд дар сохтори худ литсейи касбї - техникї, муассисањои таъ-лимии тањсилоти умумї, муассисањои илмию методї, парки технологї, марказњои илмию инноватсионї ва дигар сохторњо дошта бошанд.

8. Мўњлати тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї, ба ис-тиснои муассисањои таълимии тањсилоти олии касбии тиббї, барои дарёфти тахассуси дараљаи «бакалавр» на камтар аз 4 сол, «мутахассис» на кам-тар аз 5 сол ва «магистр» на камтар аз 2 сол муќаррар карда мешавад.

9. Тањсил дар муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї дар шакли рўзона, шабона, ѓоибона, фосилавї ва экстернат ташкил карда мешавад, ки тар-тиби амалишавии онро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф муайян мекунад.

10. Дар муассисањои таъ-лимии тањсилоти олии касбии давлатї вобаста ба имконоти моддию техникї барои тайёр намудани афсарони эњтиётии Ќуввањои Мусаллањи Љумњурии Тољикистон кафедрањои њарбї ташкил карда мешаванд. Кафедрањои њарбї ба сохто-ри муассисањои таълимии тањсилоти олии касбии давлатї шомил мебошанд.

11. Ташкил ва ба роњ мон-дани таълим дар кафедрањои њарбии муассисањои таълимии тањсилоти олии касбии давлатї тибќи низомномае, ки Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ

намудааст, муайян мегарданд.Моддаи 20. Тањсилоти

касбии баъд аз муассисаи олии таълимї

1. Тањсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимї ба шањрвандон имконият медињад, ки дараљаи тањсилоти худро дар заминаи тањсилоти олии касбї инкишоф дињанд.

2. Муассисаи таълимии тањсилоти касбии баъд аз муас-сисаи олии таълимї бо маќсади тайёр кардани мутахассисо-ни илмї ва илмию омўзгорї барои муассисањои таъли-мии тањсилоти олии касбї ва муассисањои илмї ташкил кар-да мешавад. Муассисањои таъ-лимии тањсилоти олии касбї ва муассисањои илмии алоњидае, ки дорои заминаи илмї ва моддию техникї мебошанд ва аз аккре-дитатсияи давлатї гузаштаанд, метавонанд зинањои тањсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимї - магистратура, интер-натура, ординатура (резиденту-ра), аспирантура, докторантура (доктори илм, доктори фалсафа (PhD), доктор аз рўи ихтисос) таъсис дињанд ва вазифаи ходи-ми илмиро љорї намоянд.

3. Фаъолияти илмї дар му-ассисаи таълимии тањсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї карда мешавад.

Моддаи 21. Тањсилоти иловагї

1. Тањсилоти иловагї бо маќсади ќонеъ гардонидани та-лаботи шахс, љамъият ва давлат дар асоси барномањои илова-гии таълимї ва хизматрасонии иловагии таълимї татбиќ кар-да мешавад.

2. Тањсилоти иловагиро шахс дар муассисањои таълимї ва баъд аз хатми муассисањои таълимї дар муассисањои таъ-лимии тањсилоти иловагї соњиб шуда метавонад.

3. Тањсилоти иловагї дар муассисањои таълимии тањсилоти умумї ва касбї берун аз барномањои асосии таълимї ё дар муассисањои таълимии тањсилоти иловагї амалї карда мешавад.

4. Ба муассисањои таълимии тањсилоти иловагї тааллуќ до-ранд:

- марказњои эљодии кўдакон ва наврасон;

- академияњои хурди илмњо; - ќасрњо, стансияњо, клубњои

кўдакон ва наврасон;- мактабњои касбии варзишї,

њунарї, бадеї, мусиќї ва рассомї;

- курсњои кўтоњмуддати касбомўзї;

- хонањо, студияњои эљодиёти кўдакон ва наврасон, лагерњои варзишї ва сайёњї;

- мактабњои варзишии кўдакон ва наврасон, мактабњои махсуси захирањои олимпии кўдакону наврасон, клубњои варзишии кўдакон ва наврасон, варзишгоњњои кўдакона;

- клубњои тарбияи љисмонию варзишии мањалли зист;

- клубњои тарбияи љисмонию варзишии маъюбон;

- муассисањои солимгардонї, мактабњои мањорати баланди варзишї, марказњои омодагии

олимпї;- муассисањои таълимии иб-

тидоии махсуси бадеї;- муассисањои такмили

ихтисос, бозомўзї ва дигар муассисањое, ки иљозатномаи дахлдор доранд.

5. Тањсилоти иловагї ба принсипњои интихоби ихтиёрии намуди муассисаи таълимии тањсилоти иловагї ва тањсилот, майлу хоњиши таълимгиранда асос ёфта, бе мањдудият барои тамоми шахсон пешнињод ме-гардад.

6. Такмили ихтисос ва бозомўзии омўзгорон, мутахас-сисон ва кормандони муассисаи таълимии тањсилоти иловагї дар муассисањои дахлдори таълимї бо маќсади амиќтар намудани дониш ва малакаи касбї, азхудкунии касб ва их-тисоси нав амалї карда меша-ванд.

7. Такмили ихтисос ва бозомўзии омўзгорон ва мутахассисон аз тарафи муассисањои таълимии давлатї ва ѓайридавлатї, инчунин шах-сони воќеї ва њуќуќї ройгон ва ё дар асоси шартнома пулакї амалї карда мешаванд.

8. Тањсилоти иловагие, ки таъ-лимгирандагони муассисањои таълимии тањсилоти касбї дар курсњои кўтоњмуддат мегиранд, метавонад дар асоси шартнома пулакї ташкил карда шавад.

9. Фаъолияти муассисањои таълимии тањсилоти иловагї дар асоси низомномаи На-мунавии муассисањои таъли-мии тањсилоти иловагї, ки аз тарафи Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ карда ме-шавад, амалї мегардад.

Моддаи 22. Тањсилоти махсус

1. Тањсилоти махсус њамчун ќисми таркибии соњаи маорифи Љумњурии Тољикистон тањсил ва офияти тиббию иљтимоии кўдаконеро таъмин менамояд, ки ба табобати тўлонї эњтиёљ доранд, гирифтори иллати љисмонї ё равонї мебошанд ва ё рафтори онњо барои љамъият хавфнок аст.

2. Барои кўдаконе, ки ба табобати тўлонї эњтиёљ до-ранд, муассисањои таълимии тањсилоти умумии солим-гардонии санаторї, мактаб-интернатњои санаторї, хонањои санатории кўдакона ташкил карда мешаванд.

3. Барои кўдаконе, ки гириф-тори иллати љисмонї ё равонї мебошанд ва дар муассисањои таълимии тањсилоти умумї имкони тањсил карданро на-доранд, муассисањои мах-суси тањсилоти умумї, мак-таб- интернатњо ва синфњои махсус таъсис дода мешаванд. Муассисањои таълимии мазкур таълиму тарбия, табобат ва офияти тиббию иљтимоии ин гуна кўдаконро таъмин наму-да, онњоро ба мењнати муфиди љамъиятї омода месозанд.

4. Кўдаконе, ки гирифтори иллати љисмонї ё равонї мебо-шанд, бо ризоияти падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда) метавонанд якљоя бо кўдакони солим дар муассисањои таълимї тањсил намоянд ё барои онњо машѓулиятњои инфиродї таш-

кил карда мешаванд.5. Кўдакони гирифтори ил-

лати љисмонї ё равонї дар комиссияњои тиббию омўзгорї, ки бо ќарори маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї таъсис дода мешаванд, дар њузури падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда) аз ташхис мегузаранд.

6. Барои кўдакони аз 10-сола боло, ки ахлоќу рафтори онњо барои љамъият хавфнок буда, ба шароити алоњидаи таълиму тарбия эњтиёљ доранд ва му-носибати махсуси омўзгориро талаб мекунанд, муассисањои таълимии мухталифи махсус, ки офияти тиббию иљтимоии онњоро таъмин мекунанд, таъсис дода мешаванд. Ба муассисањои таълимии мазкур кўдакон бо ќарори суд фири-стода мешаванд.

7. Тањсилоти махсус дар асо-си наќша ва барномаи махсус бо истифода аз технологияњои муосири таълим вобаста ба му-айян намудани дараљаи тамою-ли иллати љисмонї ё равонии кўдакон љараён мегирад.

8. Мўњлати тањсилоти мах-суси умумии њатмиро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф вобаста ба намуд ва дараљаи тамоюли иллати љисмонї ё равонии кўдакон му-айян мекунад.

9. Тањсилоти касбии хат-мкунандагони муассисањои таълимии тањсилоти махсус дар асоси фењристи самт ва ихтисосњои тањсилоти касбї, ки ба њамин гурўњи хатмкунан-дагон мувофиќ мебошад, дар муассисањои таълимии махсус ё дар муассисањои таълимии тањсилоти касбї ташкил карда мешавад.

10. Таълиму тарбияи кўдакон дар муассисањои таълимии тањсилоти махсуси давлатї ройгон аст.

Моддаи 23. Њуљљатњо дар бораи тањсилот

1. Муассисањои таълимие, ки мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз ак-кредитатсияи давлатї гузашта-анд, ба хатмкунандагоне, ки аз аттестатсияи хатм мегузаранд, њуљљатњои намунаи давлатї дар бораи тањсилот медињанд.

2. Муассисањои таълимии Љумњурии Тољикистон ба шах-сон намудњои зерини њуљљатњои намунаи давлатї дар бораи тањсилотро медињанд:

- аттестат (шањодатнома) дар бораи тањсилоти умумии асосї - барои хатмкунанда-гони муассисањои таълимии тањсилоти умумии асосї (син-фи 9);

- аттестат (шањодатнома) дар бораи тањсилоти миёнаи умумї - барои хатмкунанда-гони муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи умумї (син-фи 11 (12));

- шањодатнома дар бораи касб (дараља, синф, гурўњ) - ба-рои шахсоне, ки бо тартиби муќарраршуда касб омўхтаанд;

- диплом дар бораи тањсилоти ибтидоии касбї - барои хат-мкунандагони муассисањои таълимии тањсилоти ибтидоии касбї;

- диплом дар бораи тањсилоти

миёнаи касбї - барои хатмку-нандагони муассисањои таъли-мии тањсилоти миёнаи касбї;

- диплом дар бораи тањсилоти олии касбї (бакалавр, мутахас-сис, магистр) - барои хатмку-нандагони муассисањои таъли-мии тањсилоти олии касбї;

- намудњои дигари њуљљатњо дар бораи тањсилотро, ки Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ менамояд.

3. Муассисањои таъли-мии тањсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимї тибќи моддаи 20 Ќонуни маз-кур ба хатмкунандагон бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон њуљљатњои дахлдор медињанд.

4. Аз рўи натиљаи њимояи корњои тахассусї - рисолаи илмї, маљмўи корњои илмї бо тартиби муќарраршуда ди-пломи номзади илм, дипломи доктори илм, доктори фалсафа (PhD) ва доктор аз рўи ихтисос дода мешавад.

5. Дар муассисањои таълимї аз рўи натиљаи фаъолияти илмию омўзгорї бо тартиби муќарраршуда дипломи дот-сенти кафедра ё дотсент аз рўи ихтисос, профессори кафедра ё профессор аз рўи ихтисос ва шањодатномаи ходими калони илмї дода мешавад.

6. Ба шахсоне, ки ин ё он зи-наи тањсилотро (ба истиснои тањсилоти умумии асосї) пурра ба охир нарасонидаанд, маъ-лумотнома ва ба шахсоне, ки тањсилоти иловагї мегиранд, сертификат дода мешавад.

7. Ба хонандагони њама намудњои муассисањои таъли-мии тањсилоти умумї, ки синфи 9-ро бо бањои «5» (аъло) хатм кардаанд ва њангоми тањсил дар синфњои 10, 11 (12) бо бањои «5» (аъло) тањсил намуда, имтињони хатмро бо бањои «5» (аъло) су-поридаанд ва дорои рафтори намунавианд, медали тилло ва аттестати (шањодатномаи) на-мунаи махсус дода мешавад.

8. Ба хонандагони њама намудњои муассисањои таъли-мии тањсилоти умумї, ки синфи 9-ро бо бањои «5» (аъло) хатм кардаанд ва њангоми тањсил дар синфњои 10, 11 (12) имтињонњоро бо бањои «5» (аъло) супорида-анд ва дорои рафтори намуна-вианд, лекин аз рўи на бештар аз ду фан бањои солонаи «4» (хуб) дошта, аз фанњои дигар бањои љамъбастии «5» (аъло) до-ранд ва имтињони хатми синфи 11 (12)-ро бо бањои «5» (аъло) супоридаанд, медали нуќра ва аттестати (шањодатномаи) на-мунаи махсус дода мешавад.

9. Ба хонандагоне, ки муассисањои таълимии тањсилоти умумии асосї (синфњои 1-9)-ро бо бањои «5» (аъло) хатм кардаанд, аттеста-ти (шањодатномаи) аъло дода мешавад.

10. Ба хонандагон ва донишљўёне, ки муассисањои таълимии тањсилоти ибтидої, миёна ва олии касбиро бо бањои «5» (аъло) хатм кардаанд, ди-пломи аъло бо нишони аълочї дода мешавад.

11. Тартиби мукофотонида-ни хонандагон бо медали тилло ва нуќра ва додани аттестати (шањодатномаи) аъло ва дипло-ми аъло бо нишони аълочї, ин-чунин имтиёзњои ба њуљљатњои мазкур вобастаро маќоми ва-



колатдори давлатї дар соњаи маориф дар асоси низомно-маи тасдиќнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар менамояд.

12. Ба хонандагон ва донишљўёни дорои рафтори намунавие, ки муассисањои таълимиро бо бањои аъло хатм кардаанд, њуљљатњои намунаи давлатии махсус - аттестати (шањодатномаи) универсалї бо медали тилло ва нуќра, ат-тестати (шањодатномаи) аълои равиявї бо медали тилло ва нуќра, дипломи аъло бо нишо-ни аълочї дода мешавад.

13. Тартиби пешнињод ба њуљљатњои намунаи дав-латии махсус - аттестати (шањодатномаи) универсалї бо медали тилло ва нуќра, ат-тестати (шањодатномаи) аълои равиявї бо медали тилло ва нуќра, дипломи аъло бо нишо-ни аълочї, инчунин имтиёзњои ба њуљљатњои мазкур вобастаро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф дар асоси низомномаи тасдиќнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар менамо-яд.

14. Ба хатмкунандаго-ни муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї инчунин нишони сарисинагї дода ме-шавад, ки намунааш аз љониби маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф муќаррар карда мешавад.

15. Њуљљати намунаи давлатї дар бораи хатми зинаи тањсилот, ки бо мўњри муасси-саи таълимї тасдиќ карда ме-шавад, шарти асосии идомаи тањсил дар зинањои минбаъдаи тањсилот ба њисоб меравад.

16. Шањрвандони Љумњурии Тољикистон мутобиќи тахассу-си дар њуљљати намунаи давлатї нишондодашуда, инчунин дараљаи илмии дар њуљљати на-мунаи давлатї ќайдкардашуда ба амалигардонии фаъолияти касбї, аз љумла ишѓол наму-дани вазифањое, ки барояшон талаботи тахассусї ба дараљаи тањсилот муќаррар шудааст, њуќуќ доранд.

17. Муассисањои таълимии ѓайридавлатї, ки аз аккреди-татсияи давлатї гузаштаанд, ба хатмкунандагони худ наму-наи њуљљатњои дар њамин модда номбаршударо месупоранд, ки онњо баробари њуљљатњои наму-наи давлатї эътибор доранд.

18. Муассисањои таълимии ѓайридавлатї, ки аз аккреди-татсияи давлатї нагузаштаанд, њуљљатњо дар бораи тањсилотро бо мўњри худ тасдиќ мекунанд.

19. Тартиби ќабул, баќайдгирї, нигоњдорї ва су-поридани њуљљатњои намунаи давлатї дар бораи тањсилотро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф тањия ва тасдиќ мекунад.

20. Дар Љумњурии Тољикистон њуљљатњои дараљаи тањсилоти дигар давлатњо ба шарте эътироф мегарданд, ки агар онњоро шартномањои байналмилалї пешбинї на-муда бошанд ё он давлатњо бо Љумњурии Тољикистон шартно-ма ё созишномаи дахлдор до-шта бошанд.

21. Нострификатсияи њуљљатњои дараљаи тањсилоти дигар давлатњоро, ки бо Љумњурии Тољикистон дар

бораи эътирофи њуљљатњои тањсилот шартнома ё созишно-ма надоранд, маќоми ваколат-дори давлатї дар соњаи маориф муайян менамояд.

Моддаи 24. Бо кор таъ-мин намудани хатмкарда-гони муассисањои таълимии

тањсилоти касбї1. Хатмкардагони шўъбањои

рўзонаи муассисањои таъли-мии тањсилоти касбї тибќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон бо љойи кор таъмин карда мешаванд.

2. Шањрвандоне, ки аз њисоби буљети давлатї тибќи фар-моиши давлатї муассисањои таълимии тањсилоти касбиро хатм кардаанд, мувофиќи шар-тномаи тарафайн ва роњхати маќомоти дахлдор ўњдадоранд, ки аз рўи ихтисос на камтар аз 3 сол фаъолият намоянд, ба шар-те ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон тартиби дигареро муќаррар накарда бошад. Ин мутахассисон то 3 сол мутахас-сисони љавон ба њисоб мера-ванд.

3. Мутахассисони љавоне, ки аз њисоби буљети давлатї муассисањои таълимии тањсилоти касбиро дар хориљи кишвар тибќи шартномаи тарафайн хатм кардаанд, ўњдадоранд, ки мувофиќи роњхати маќомоти дахлдор аз рўи ихтисос на камтар аз 5 сол фаъолият намоянд.

4. Барои бо љойи кор таъмин намудани мутахассисони љавон маќомоти дахлдори давлатї ва-зифадор мебошанд.

5. Мутахассисони љавоне, ки аз њисоби буљети давлатї тањсил намуда, тибќи фармои-ши давлатї бесабаб ба љойи кори муайяншуда њозир на-мешаванд ё аз кор саркашї мекунанд, инчунин ќабл аз ба охир расидани мўњлат тала-боти шартномаи тарафайнро риоя наменамоянд, ўхдадоранд маблаѓи барои тањсили онњо харљшудаи давлатиро бо тарти-би муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон баргар-донанд.

6. Маќомот, муассисањо ва дигар ташкилотњои давлатї, ки мутахассисони љавонро бо роњхат ќабул менамоянд, ўњдадоранд барои онњо ша-роити мусоиди корї фароњам оваранд ва дар сурати набу-дани эњтиёљот ба мутахассис маќомоти дахлдори давлатиро хаттї огоњ созанд.

7. Донишљўёне, ки муассисањои таълимии тањсилоти олии касбиро бо ди-пломи аъло бо нишони аълочї хатм кардаанд, дар интихо-би љойи кор озоданд ва барои дохилшавї ба аспирантура бе навбат роњ дода мешаванд.Моддаи 25. Ташкили раванди

таълиму тарбия 1. Муассисањои таълимї

раванди таълиму тарбияро тибќи стандартњои давлатии тањсилот, наќшаву барномањои таълимї ва санадњои меъёрии њуќуќии соњаи маориф амалї менамоянд.

2. Маќомоти мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти мањаллии идоракунии мао-риф, маќомоти худидоракунии

шањрак ва дењот наќшаи таълим ва љадвали дарсњоро, ки муас-сисаи таълимї тасдиќ кардааст, таѓйир дода наметавонанд.

3. Дар муассисањои таълимї раванди таълиму тарбия дар асоси эњтироми тарафайн миёни таълимгирандагон, омўзгорон ва дигар кормандон амалї кар-да мешавад. Дар муносибат бо таълимгирандагон истифодаи усулњои зўроварии љисмонї ва таъсири равонї манъ аст.

4. Дар раванди таълиму тар-бия роњбарони муассисањои таълимї, омўзгорон ва дигар кормандон барои таъмини бе-хатарии њаёт ва саломатии таъ-лимгирандагон, инчунин риояи меъёрњои санитарию гигиенї масъул мебошанд.

5. Муассисањои таълимї бо роњи ташкил намуда-ни санљишњои љорї ва аттестатсияњои фосилавї сатњи азхудкунии барномањои таъли-миро назорат ва муайян меку-нанд.

6. Дар њамаи зинањои тањсилот азхудкунии барномањои таълимї бо атте-статсияи хатм анљом меёбад.

7. Дар муассисањои таъли-мии тањсилоти ибтидої, миё-на ва олии касбї бо маќсади мустањкам намудани дониши назариявии хонандагон ва донишљўён таљрибаомўзии касбї ба роњ монда мешавад. Мўњлати таљрибаомўзии касбї дар наќшањои таълимї нишон дода мешавад.

8. Барои ташкил ва гуза-ронидани таљрибаомўзии касбї роњбарони муассисањои таълимї, корхона, муассиса ва ташкилотњое, ки дар онњо таљрибаомўзї гузаронида ме-шавад, масъул мебошанд.

9. Аз иљрои вазифаи асосї дур сохтани кормандони соњаи омўзгорї, љалби таълимгиран-дагони муассисањои таълимї ба корњои кишоварзї ва дигар корњои ба таълиму тарбия но-вобаста манъ аст.

10. Дар муассисањои таъли-мии тањсилоти умумї, ибтидо-ии касбї ва миёнаи касбї аз та-рафи хонандагон ва донишљўён истифодаи телефони мобилї манъ аст. Дар муассисањои таъ-лимии тањсилоти олии касбї ва тањсилоти касбии баъд аз муас-сисаи олии таълимї аз тарафи донишљўён, аспирантон, док-торантон, омўзгорон ва дигар кормандон истифодаи телефо-ни мобилї дар раванди таълим манъ аст.

11. Дар муассисањои таълимї бо маќсади ташкили раван-ди таълиму тарбия нуќтањои хизматрасонии равоншиносї ва тиббию педагогї фаъолият карда метавонанд.

БОБИ 3. ТАНЗИМИ ДАВЛАТЇ ДАР СОЊАИ

МАОРИФМоддаи 26. Маќсад ва

шаклњои танзими давлатї дар соњаи маориф

1. Танзими давлатї дар соњаи маориф бо маќсади њифзи њуќуќи конститутсионии шањрвандон ба тањсил ва на-зорати сифати тањсилот амалї карда мешавад.

2. Танзими давлатї дар соњаи маориф инчунин ба пеш-

бурди фаъолияти муассисањои таълимї нигаронида шуда, сифати тањсилотро назорат ва идора менамояд.

Моддаи 27. Идоракунии сифати тањсилот

1. Идоракунии сифа-ти тањсилот сиёсати ягонаи давлатї дар соњаи маорифро амалї карда, низоми ягонаи миллии бањогузорї ба сифати тањсилотро муайян ва самара-нокии онро таъмин менамояд.

2. Идоракунии сифа-ти тањсилот бо усулњои бањогузории дохилї ва берунї дар асоси натиљањои мони-торинг ва ќабули ќарорњои идоракунї дар муассисањои таълимї амалї мегардад.

Моддаи 28. Назорати давлатї дар соњаи маориф1. Назорати давлатї дар

соњаи маориф фаъолияти таълимии шахсони воќеї ва њуќуќиро оид ба риояи иљрои талаботи стандартњои давлатии тањсилот, наќша ва барномањои таълимї бо маќсади таъми-ни сиёсати ягонаи давлатї пешбинї менамояд. Назорати давлатї дар соњаи маориф та-вассути маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф ва маќомоти мањаллии идораку-нии маориф амалї мегардад.

2. Назорати давлатї дар соњаи маориф бо тарзњои зерин амалї мешавад:

- иљозатномадињї;- бањогузории маљмўї ба фа-

ъолияти муассисањои таълимї;- аттестатсияи давлатї;- аккредитатсияи давлатї;- назорати риояи талабо-

ти ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар соњаи маориф.

3. Назорати давлатї бо роњи назорати љорї, фосилавї ва наќшавї амалї мегардад. Моддаи 29. Иљозатномадињї барои пешбурди фаъолияти

таълимї1. Иљозатномадињї барои

пешбурди фаъолияти таълимї дар соњаи маориф тибќи Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи иљозатномадињї ба баъзе намудњои фаъолият» амалї карда мешавад.

2. Муассисаи таълимї танњо пас аз гирифтани иљозатнома барои пешбурди фаъолияти таълимї њуќуќи амалї намуда-ни барномањои таълимиро пай-до менамояд.

Моддаи 30. Бањогузории маљмўї ба фаъолият, атте-статсия ва аккредитатсияи давлатии муассисаи таълимї

1. Бањогузории маљмўї ба фаъолият ва аттестат-сияи давлатии муассисањои таълимї мутобиќи Ќонуни мазкур бо тартиби муайянна-мудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон гузаронида меша-вад.

2. Аккредитатсияи давлатии муассисаи таълимї бо тартиби муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон дар асо-си аризаи муассисаи таълимї гузаронида мешавад.

3. Дар асоси натиљаи аккре-дитатсияи давлатї ба муасси-саи таълимї шањодатнома оид ба аккредитатсияи давлатї ба мўњлати 5 сол дода мешавад.

4. Ќарор оид ба тасдиќ ё боз-

хонд намудани аккредитатсияи давлатї дар асоси аттестатсияи давлатии муассисаи таълимї ќабул мегардад.

5. Муассисањои таъли-мии давлатњои хориљї ва ташкилотњои байналмилалї ё филиалњои онњо, ки дар Љумњурии Тољикистон фаъо-лият менамоянд, аз аккреди-татсияи давлатї бо тартибе, ки барои муассисањои таълимии Љумњурии Тољикистон пешбинї шудааст, мегузаранд.

БОБИ 4. ИДОРАКУНИИ СОЊАИ МАОРИФМоддаи 31. Маќомоти

давлатии идоракунии соњаи маориф

1. Идоракунии соњаи мао-рифи Љумњурии Тољикистон хусусияти давлатию љамъиятї дошта, мутобиќи Конститут-сияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, Ќонуни маз-кур, дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон ва оинномаи муассисањои таълимї амалї карда мешавад.

2. Маќомоти давлатии идо-ракунии соњаи маориф дар Љумњурии Тољикистон инњо ме-бошанд:

- Њукумати Љумњурии Тољикистон;

- маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф;

- вазорату идорањое, ки дар сохтори худ муассисањои таъ-лимию тарбиявї доранд;

- маќомоти мањаллии њокимияти давлатї;

- маќомоти мањаллии идора-кунии маориф;

- маќомоти худидоракунии шањрак ва дењот.

3. Идоракунии муассисањои таълимии ѓайридавлатиро му-ассис (муассисон) ё бо супори-ши муассис (муассисон) Шўрои сарпарастон тибќи низомно-маи намунавии тасдиќкардаи Њукумати Љумњурии Тољикистон ва оинномаи муас-сиса амалї менамояд.

4. Дахолати маќомоти идо-ракунии давлатї ба фаъолияти таълимї, илмї, илмию методї, молиявию хољагидорї ва ди-гар фаъолияти муассисањои таълимї танњо дар њолатњои пешбининамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон имкон-пазир аст.

Моддаи 32. Салоњияти Њукумати Љумњурии

Тољикистон дар соњаи маорифБа салоњияти Њукумати

Љумњурии Тољикистон дар соњаи маориф инњо мансубанд:

- муайян ва таъмин намуда-ни рушди соњаи маориф њамчун самти афзалиятноки сиёсати иљтимоии давлатї;

- таъмин кардани роњбарии самараноки соњаи маориф;

- бо пешнињоди ва-зорату идорањо таъ-сис, азнавташкилдињї ва барњамдињии муассисањои таълимии тањсилоти умумї, ибтидої, миёна ва олии касбї, тањсилоти касбии баъд аз му-ассисаи олии таълимии до-рои маќоми љумњуриявї ва муассисањои махсуси таълиму тарбия, Академияи тањсилоти Тољикистон ва сохторњои он;

- тасдиќи стандартњои давла-тии тањсилот;

- тасдиќи дурнамо, консеп-сия, стратегия ва барномањои давлатии рушди соњаи маориф, таъмини онњо аз љињати мод-



дию техникї ва молиявї;- муайян намудани самтњои

афзалиятноки тањќиќоти ил-мию техникї, технологї, инноватсионї ва рушди минбаъ-даи онњо, мусоидат намудан ба пешрафти муассисањо, паркњои технологї ва марказњои илмие, ки дар сохтори муассисањои таълимї фаъолият доранд;

- таъсиси марказњои ил-мию инноватсионї, паркњои технологї;

- њамоњангсозии бай-нисоњавии илмї ва илмию техникї бо маќсади амалї наму-дани консепсияњо, барномањо, лоињањои илмї, инноватсионї, технологию коммуникатсионї;

- муайян намудани тартиби додани иљозатнома, гузаро-нидани аттестатсияи давлатї, бањогузории маљмўї ба фаъо-лият ва аккредитатсияи дав-латии муассисањои таълимї, тартиби аттестатсияи корман-дони соњаи омўзгорї ва илмии муассисањои таълимї;

- тасдиќи фењристи касбу ихтисосњое, ки бо шакли экс-тернат гирифтани онњо манъ аст;

- тасдиќи фењрист ва тасни-фоти самт, равия ва ихтисосњои тањсилоти касбї;

- муайян намудани меъёрњои њадди аќалли маблаѓгузории соњаи маориф, тарти-би маблаѓгузории буљетии муассисањои таълимии давлатї ва ѓайридавлатї;

- ба вазифа таъин ва аз ва-зифа озод намудани ректорони муассисањои тањсилоти олии касбии давлатї бо пешнињоди вазорату идорањои дахлдор;

- тасдиќ намудани њуљљатњои намунаи давлатї дар бораи тањсилот, низомномањо дар бо-раи аттестати (шањодатномаи) универсалї бо медали тил-ло ва нуќра, аттестати (шањодатномаи) аълои равиявї бо медали тилло ва нуќра, ди-пломи аъло бо нишони аълочї, муайян намудани имтиёзњои ба њуљљатњои мазкур вобаста;

- муайян намудани андозаи музди мењнат ва маоши вази-фавии омўзгорон ва дигар кор-мандони муассисањои таълимии давлатї, меъёрњо ва тартиби пешнињоди имтиёзњо, грантњо, љоизањо ва стипендия барои кормандони мазкур, хонанда-гон, донишљўён, аспирантон, докторантон ва муњаќќиќоне, ки ба вазифаи ходими илмї гу-заронида мешаванд;

- муайян ва тасдиќ намуда-ни тартиби ягонаи љамъоварии маълумоти омории соњаи мао-риф;

- тасдиќ намудани тартиби таќсимот ва бо љои кор таъ-мин намудани мутахассисони љавон;

- амалї намудани дигар салоњиятњо тибќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон.

Моддаи 33. Ваколатњои маќоми ваколатдори давлатї

дар соњаи маорифБа ваколатњои маќоми вако-

латдори давлатї дар соњаи мао-риф дохил мешаванд:

- амалї намудани сиёсати давлатї дар соњаи маориф;

- таъмини риояи њуќуќ ва озодињои конститутсионии шањрвандон дар соњаи маориф;

- назорати раванди таълим дар асоси стандартњои давла-

тии тањсилот дар муассисањои таълимї;

- ба имзо расонидани шар-тнома ва дигар санадњо оид ба њамкорї дар соњаи маориф бо тартиби муќарраршуда;

- тањияи низомномањои на-мунавии муассисањои таълимї ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии танзимкунандаи соњаи маориф ва пешнињод намудани онњо барои тасдиќ ба Њукумати Љумњурии Тољикистон;

- дар асоси низомномањои намунавии муассисањои таълимї ва дигар санадњои меъёрии њуќуќї тасдиќ наму-дани оиннома, дастурамал ва ќоидањои намунавї, ки фаъо-лияти муассисањои таълимии дахлдорро танзим менамоянд;

- пешнињод намуда-ни таклифњо ба Њукумати Љумњурии Тољикистон оид ба таъсис, азнавташкилдињї ва барњамдињии муассисањои таълимии тањсилоти умумї, ибтидої, миёна ва олии касбии дорои маќоми љумњуриявї;

- додани иљозатнома ба-рои амалї кардани фаъолияти таълимї ба муассисањои таъли-мии давлатї ва ѓайридавлатї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон;

- тањияи стандартњои дав-латии тањсилот ва барои тасдиќ ба Њукумати Љумњурии Тољикистон пешнињод кардани онњо;

-тасдиќ ва назорати ри-ояи наќша ва барномањои таълимии намунавї ба-рои муассисањои таълимии Љумњурии Тољикистон дар асоси стандартњои давлатии тањсилот;

- муайян кардани теъдо-ди нашри адабиёти таълимї, тасдиќи нашри китобњои дарсї, воситањои таълимї ва маво-ди таълимию методї тибќи талаботи стандартњои давла-тии тањсилот ва барномањои таълимї барои њамаи зинањои тањсилот;

- баррасї ва њалли масъалањои таъмин ва љобаљогузории му-тахассисон, муайян кардани мазмун, тартиби такмили ихти-сос ва бозомўзии кормандони соњаи маориф;

- дар мувофиќа бо вазорату идорањои дахлдори Љумњурии Тољикистон тањия намудани санадњои меъёрии њуќуќї оид ба таъмини заминањои мод-дию техникї, низоми молиявї, меъёрњои маблаѓгузорї, ме-ъёри музди мењнат ва маоши вазифавии омўзгорон ва ди-гар кормандони соњаи мао-риф ва ба Њукумати Љумњурии Тољикистон барои тасдиќ пешнињод намудани онњо;

- дар мувофиќа бо маќомоти дахлдори давлатї муайян наму-дани андозаи маблаѓи тањсил, аз љумла маблаѓи таълими пулакї барои муассисањои таълимї;

- бо маќсади муайян наму-дани дараљаи тахассус ва так-мил додани мањорати касбии мутахассисон тибќи талаботи стандартњои давлатии тањсилот њар 5 сол мутобиќи низомно-ма ва ќоидањои муќарраршуда гузаронидани аттестатсияи омўзгорон ва дигар кормандо-ни муассисањои таълимї;

- барои бањогузории маљмўї ба фаъолияти муас-сисаи таълимї тибќи тала-боти стандартњои давлатии тањсилот њар 5 сол бо тартиби муќарраргардида ташкил кар-дани аттестатсияи давлатии муассисањои таълимї;

- тибќи натиљаи аттестатсияи давлатї ва бањогузории маљмўї ба фаъолияти муассисаи таълимї бо маќсади муќаррар намудани маќоми муассисаи таълимї њар 5 сол дар асоси низомномаи дахлдор ташкил намудани аккредитатсияи дав-латии муассисаи таълимї;

- тасдиќ кардани меъёрњои муайянкунандаи маќоми муассисањои таълимї;

- бо пешнињоди ректорони муассисањои таълимии дав-латии тањсилоти олии касбї ба вазифа таъин ва аз вазифа озод кардани муовинони ав-вал ва муовинони онњо, инчу-нин роњбарони муассисањои таълимии давлатии тањсилоти ибтидої ва миёнаи касбї, мактаб - интернатњои дорои маќоми љумњуриявї ва ди-гар муассисањои таълимии тањсилоти махсуси сохтори маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф;

- ба вазифа таъин ва аз ва-зифа озод кардани роњбарони воњидњои сохтории муассисаю дигар ташкилотњо, ба истис-нои муассисањои таълимии тањсилоти олии касбие, ки бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда меша-ванд;

- дар мувофиќа бо маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї ба вазифа таъин ва аз вазифа озод кардани сардо-ри раёсати маорифи Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон, сардорони раёсати маорифи вилоятњо, шањри Душанбе ва мудирони шўъбањои маорифи шањру ноњияњо;

- дар мувофиќа бо маќомоти дахлдори давлатї муайян кар-дани ихтисос ва равияњо оид ба тайёр намудани мутахас-сисон вобаста ба эњтиёљоти иќтисодиёти миллї ва бозори мењнат дар муассисањои таъли-мии тањсилоти касбии љумњурї бо назардошти имконияти воќеии муассисањои таълимии тањсилоти касбї;

- додани иљозат ба муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї ва кас-бии баъд аз муассисаи олии таълимї, Академияи тањсилоти Тољикистон ва воњидњои сохто-рии он барои таъсиси магистра-тура, аспирантура, докторанту-ра ва таъсиси вазифаи ходими илмї;

- тасдиќ кардани ќоидањои умумии ќабули тарбиягиран-дагон ва таълимгирандагон ба муассисањои томактабї, таъли-мии тањсилоти умумї, ибтидої, миёна, олии касбї ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимї ва назорати иљрои онњо;

- тасдиќ кардани тартиб ва тарзи ќабули имтињонњои ќабул, санљишу имтињонњои љорї ва хатм барои њамаи зинањои тањсилоти муассисањои таълимї;

- дар мувофиќа бо маќомоти дахлдори давлатї амалї на-мудани тањсили шањрвандони Љумњурии Тољикистон дар давлатњои хориљї;

- ташкил кардани такмили ихтисос, бозомўзї ва тањсилоти иловагии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф;

- бо маќсади истифодаи сама-раноки мањорати касбї ва пеш-гирии зуњуроти коррупсионї тасдиќ намудани ќоидањои љойивазкунии роњбарони маќомот ва муассисањои сохто-рии худ;

- таъмини њамоњангии фа-ъолияти маќомоти идораку-нии маориф бо муассисањои таълимї;

- таъмин ва назорати фа-ъолияти муассисањои таъли-му тарбияи соњаи маориф, маблаѓгузории онњо аз њисоби маблаѓи дар ихтиёрашон буда;

- назорати раванди таъ-сис ва фаъолияти марказњои инноватсионї ва паркњои технологї;

- бо тартиби муќарраргардида амалї намудани њамкорї бо муассисањои таълимї дар асоси созишномањои тарафайн;

- тибќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон амалї намудани дигар ваколатњо.

Моддаи 34. Ваколатњои ва-зорату идорањое, ки дар сохто-ри худ муассисањои таълимию

тарбиявї дорандВазорату идорањое, ки дар

сохтори худ муассисањои таъ-лимию тарбиявї доранд, дорои ваколатњои зерин мебошанд:

- оид ба таъсис, азнавташкилдињї ва барњамдињии муассисањои таълимии тањсилоти умумї, ибтидої, миёна, олии касбї ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимии дорои маќоми љумњуриявї, тањсилоти мах-сус ва марказњои тањсилоти калонсолон дар сохтори худ дар мувофиќа бо маќоми ва-колатдори давлатї дар соњаи маориф ба Њукумати Љумњурии Тољикистон таклифњо пешнињод менамоянд;

- бо пешнињоди ректо-рони муассисањои таъли-мии тањсилоти олии касбї ва тањсилоти касбии баъд аз муассисањои олии таълимї, муовинони якум ва муовино-ни онњо, инчунин роњбарони муассисањои таълимии тањсилоти ибтидої ва миёнаи касбї ва тањсилоти махсуси сохтори худро ба вазифа таъин ва аз вазифа озод менамоянд;

- раванди таълиму тарбияро тибќи талаботи стандартњои давлатии тањсилот дар муассисањои таълимии сохтори худ таъмин менамоянд;

- наќшаю барномањои таълимї, адабиёти таълимии муассисањои таълимии соњањои марбутаро баррасї намуда, ба-рои тасдиќ ба маќоми ваколат-дори давлатї дар соњаи маориф пешнињод менамоянд ва нашри онњоро вобаста ба имконоти молиявї амалї менамоянд;

- такмили ихтисос, бозомўзї, тањсилоти иловагї ва аттестат-сияи омўзгорон ва дигар кор-мандони муассисањои таълимии

тањсилоти касбї ва воњидњои сохтории худро ташкил ва таъ-мин менамоянд;

- фаъолияти муассисањои таълиму тарбияи сохтори ху-дро назорат намуда, аз њисоби маблаѓи дар ихтиёрашон буда онњоро маблаѓгузорї меку-нанд;

- дар раванди назорат, ат-тестатсия ва аккредитатсияи давлатї, инчунин бањогузории маљмўї ба фаъолияти муассисањои таълимии сохтори худ ва раванди иљозатномадињї ба онњо, ки бо тартиби муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон гузаро-нида мешаванд, иштирок мена-моянд;

- якљоя бо маќоми вако-латдори давлатї дар соњаи маориф стандартњои давлатии тањсилотро барои муассисањои таълимии тањсилоти касбии соњавї ё муассисањои зерто-беи худ тањия намуда, бо тар-тиби муќарраргардида барои тасдиќ ба Њукумати Љумњурии Тољикистон пешнињод менамо-янд;

- ба нашри китобњои илмию таълимии тахассусї ва соњавї мусоидат менамоянд;

- аттестатсияи омўзгорон ва кормандони ихтисосњои (фанњои) тахассусии муассисањои таълимию илмии худро мегузаронанд;

- ба хатмкунандагони муассисањои таълимии зерто-беи худ роњхати корї дода, бо кор таъмин намудан ва раванди ба кор рафтани онњоро назорат менамоянд;

- низоми тањсилоти муттаси-ли касбию тахассусии соњавии худро муайян менамоянд;

- тибќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон дигар ваколатњоро амалї мена-моянд.

Моддаи 35. Ваколатњои маќомоти мањаллии њокимияти давлатї

Маќомоти мањаллии њокимияти давлатї дар соњаи маориф ваколатњои зеринро доранд:

- сиёсати давлатиро дар соњаи маориф дар мањалњо амалї ме-намоянд, барномањои мањаллии рушди соњаи маорифро бо на-зардошти хусусиятњои миллї, иљтимої, фарњангї, демографї ва дигар хусусиятњо тањия на-муда, амалї мегардонанд;

- фаъолияти маќомоти мањаллии идоракунии маориф-ро назорат менамоянд;

- муассисањои томактабї, муассисањои таълимии тањсилоти умумї ва иловагии давлатиро, ки маќоми мањаллї доранд, дар мувофиќа бо маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф ва дигар маќомоти дахлдори давлатї таъсис, аз нав ташкил ва барњам медињанд;

- буљети мањаллї, аз љумла буљети соњаи маориф ва фондњои дахлдори рушди мао-рифро ташаккул дода, на кам-тар аз меъёрњои њадди аќалли аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќгардида меъёрњои мањаллии маблаѓгузории соњаи маориф-ро тањия ва тасдиќ менамоянд;

- шароити мусоидро барои инкишофи заминаи моддию техникии муассисањои таълимї, муассисаю дигар ташкилотњои



соњаи маориф таъмин менамо-янд;

- ба дуруст тањия намудан ва ба маќомоти болої пешнињод кардани њисоботи омории му-ассисаи худ масъул мебошанд;

- барои аз муассисањои таълимии тањсилоти миёнаи асосї дур нашудани хонанда-гон тадбирњо андешида, љалби онњоро ба зинањои минбаъдаи тањсилот назорат менамоянд;

- аз њисоби маблаѓи иловагии худ барои инкишофи заминаи моддию техникии муассисањои таълимї ва ташкилотњои мањаллии маориф шароити му-соид фароњам месозанд;

- такмили ихтисос, бозомўзї ва тањсилоти иловагии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маорифро маблаѓгузорї менамоянд;

- тарбиягирандагон ва хонан-дагони муассисањои таълимии давлатиро бо хизматрасонии ройгон ва ё имтиёзноки тиббї таъмин мекунанд;


Моддаи 36. Ваколатњои маќомоти мањаллии идоракунии

маорифМаќомоти мањаллии идо-

ракунии маорифи вилоятњо, шањрњо ва ноњияњо дар фаъоли-яти худ дорои чунин ваколатњо мебошанд:

- муассисањои таълимиро, ки аз буљети мањаллї маблаѓгузорї мешаванд, намояндагї меку-нанд;

- кўдакони синни томактабї ва мактабиро ба њисоб гирифта, таълиму тарбияи онњоро то да-рёфти тањсилоти умумии асосї зери назорат мегиранд;

- васояту парастории кўдакони ноболиѓро, ки аз па-растории падару модар (шах-сони онњоро ивазкунанда) мањрум мондаанд, муќаррар намуда, онњоро ба хонањои кўдакон ё мактаб-интернатњо љойгир мекунанд, дигар васї ё парасторро таъин мекунанд ва фаъолияти онњоро тањти назо-рат мегиранд;

- мутобиќати мазмуни ра-ванди таълиму тарбияро ба талаботи стандартњои давла-тии тањсилот дар муассисањои таълимии сохтори мањаллї дар доираи ваколатњои худ таъмин мекунанд;

- аттестатсияи омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маорифро гузаронида, ба онњо дараљањои тахассусї медињанд;

- фармоиши давлатиро оид ба тайёр кардани коргарон ва мутахассисон дар асоси озмун дар муассисањои таълимии тањсилоти ибтидої ва миёнаи касбии мањаллї иљро меку-нанд;

- роњбарони муассисањои томактабї, муассисањои таъ-лимии тањсилоти умумї ва иловагии давлатиро, ки аз буљети мањаллї маблаѓгузорї мешаванд, дар мувофиќа бо маќомоти мањаллии њокимияти давлатї, инчунин муовинони роњбарони муассисањои мазкур-ро дар мувофиќа бо роњбарони онњо ба вазифа таъин ва аз ва-зифа озод мекунанд;

- ба маќомоти болої дар бораи масъалањои тањсилоти томактабї, умумї ва иловагї њисоботи оморї пешнињод ме-

намоянд;- барои аз муассисањои таъ-

лимии тањсилоти умумии асосї дур нашудани хонандагон масъул буда, љалби онњоро ба зинањои минбаъдаи тањсилот таъмин менамоянд;

- фаъолияти хатмкунанда-гони муассисањои таълимии тањсилоти умумии асосї ва ми-ёнаи умумиро зери назорат ги-рифта, барои ба зинањои мин-баъдаи тањсилот љалб намудани онњо тадбирњо меандешанд;

- барои ба муассисањои таъ-лимии тањсилоти олии кас-бии Љумњурии Тољикистон ва хориљи кишвар тайёр намудани хонандагони муассисањои таъ-лимии тањсилоти миёнаи умумї тадбирњо андешида, омодагии онњоро якљоя бо муассисањои таълимї зери назорат меги-ранд;

- оинномаи муассисањои таъ-лимии давлатиро, ки аз буљети мањаллї маблаѓгузорї меша-ванд, тасдиќ мекунанд;

- такмили ихтисос ва бозомўзии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маорифро тавассути шабакаи кабинетњои методї ба наќша мегиранд ва ташкил мекунанд;

- муассисањои таълимии маќоми мањаллидоштаро аз ат-тестатсия мегузаронанд ва ба фаъолияти онњо бањо мегузо-ранд;


Моддаи 37. Ваколатњои маќомоти худидоракунии

шањрак ва дењотМаќомоти худидоракунии

шањрак ва дењот дар доираи фа-ъолияти худ ваколатњои зерин-ро доро мебошанд:

- барои барњам додани муассисањои томактабї ва тањсилоти умумии давлатї дар њудуди дахлдор ризоият медињанд;

- ба бењтар намудани раван-ди таълиму тарбия ва шароити моддию маишии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи мао-риф мусоидат менамоянд;

- дар бобати бењбудии шаро-ити иљтимоии омўзгорон ва ди-гар кормандони соњаи маориф чорањо меандешанд;


Моддаи 38. Вазифањои муассисањои таълимї

1. Муассисањои таълимї дар амалї намудани раван-ди таълиму тарбия, интихоб ва љобаљогузории мутахас-сисон, фаъолияти илмї ва молиявию хољагидорї дар доираи меъёрњои муайяннаму-даи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва оинномаи муас-сисаи таълимї мустаќил мебо-шанд.

2. Муассисањои таълимї дар доираи фаъолияти худ вазифањои зеринро иљро мена-моянд:

- оинномаи худро тањия на-муда, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз ќайд мегузаронанд;

- ќоидањои тартиботи дохи-

лии муассисаи таълимии худро тасдиќ менамоянд;

- наќшањои таълим, љадвали солонаи тањсил ва љадвали дарсњоро тасдиќ менамоянд;

- талаботи иљозатномаро барои пешбурди фаъолияти таълимї риоя менамоянд;

- дар раванди таълиму тар-бия усулњои фаъоли таълимро љорї менамоянд;

- аттестатсияи мобайнї ва аттестатсияи хатми хонандагон ва донишљўёнро гузаронида, сатњи сифати таълимро назорат менамоянд;

- шаклњои нави таълим, аз љумла таълими кредитиро татбиќ менамоянд;

- такмили ихтисос ва бозомўзии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маорифро тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї менамоянд;

- баќайдгирї (инвентаризат-сия), њифз ва нигоњубини мол, ашё ва таљњизоти таълимиро таъмин менамоянд;

- бо маќсади амалигардо-нии фаъолияти оинномавї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон барои љалби сарчашмањои иловагии мо-лиявию пулї тадбирњо меанде-шанд;

- тарзи њаёти солимро дар байни таълимгирандагон тарѓиб намуда, меъёрњои сани-тарию гигиенї ва бехатариро риоя мекунанд;

- барои аз тањсил дур намон-дани кўдакони синни мактабї якљоя бо маќомоти дахлдори давлатї маълумоти оморї љамъ намуда, љалби хонандагонро ба зинањои тањсилот назорат ме-намоянд;

- ба таълимгиранда-гони эњтиёљманд тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон имтиёзњои иловагї муќаррар намуда, онњоро бо маводи зарурї таъмин менамо-янд;

- хонандагонро барои дохил шудан ба муассисањои таъли-мии тањсилоти ибтидої, миёна, олии касбии кишвар ва хориља омода менамоянд;

- ба хонандагон тарзи дуру-сти интихоби касбро таълим дода, роњнамоии касбиро ба роњ мемонанд;

- ба дуруст тањия намудан ва ба маќомоти болої пешнињод кардани њисоботи омории му-ассисаи худ масъул мебошанд;

- сохтор, љадвали вазифаю маош, таќсимоти ўњдадорињои вазифавии омўзгорон ва дигар кормандони муассисаи худро тасдиќ менамоянд;

- ба маоши вазифавии омўзгорони муассисаи худ иловапулињо муќаррар на-муда, тартиб ва андозаи мукофотпулињоро тибќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муайян менамоянд;

- омўзгорон ва дигар кор-мандони худро ба мукофотњои соњавї ва давлатї пешбарї ме-намоянд;

- ба заминањои моддию тех-никии муассисаи худ тањким бахшида, мутобиќи талаботи меъёрї бо таљњизот ва ашёи таълимї таъмин менамоянд;

- тибќи ќонунгузории

Љумњурии Тољикистон манбаъњо ва воситањои илова-гии моддию молиявиро љалб менамоянд;

- фаъолияти нуќтањои хўроки умумї ва тиббиро таъмин ва тањти назорат ќарор дода, ба-рои бењтар намудани шароити онњо тадбирњо меандешанд;

- ба фаъолияти омўзгорон, дигар кормандон ва маќомоти худидоракунии муассисањои таълимї мусоидат менамоянд;

- вазифањои дигареро, ки оинномаи муассисаи таълимї пешбинї кардааст, иљро меку-нанд.

3. Муассисањои таълимии ѓайридавлатї њамчун ќисми таркибии соњаи маорифи Љумњурии Тољикистон баро-бари муассисањои таълимии давлатї вазифањои дар моддаи мазкур пешбинишударо иљро менамоянд.

Моддаи 39. Идоракунии муассисањои таълимии давлатї

1. Идоракунии муассисањои таълимии давлатї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва њуљљатњои таъ-сисии онњо амалї мегардад.

2. Роњбарии умумии муасси-саи таълимии давлатиро шўрои муассиса, роњбарии бевоситаро мудир, директор, ректор ё ди-гар роњбар иљро менамояд.

3. Роњбарони муассисањои томактабї, муассисањои таъли-мии тањсилоти миёнаи умумї, ибтидої, миёна ва олии касбї ва тањсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимї, мах-сус ва иловагии давлатї бо тар-тиби муќарраршуда аз тарафи маќомоти дахлдори давлатї ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда мешаванд.

4. Ба роњбарони муассисањои таълимї ишѓоли дигар вазифањои роњбарикунанда, ба ѓайр аз роњбарии илмї, илмию методї дар дохили муассиса ё берун аз он манъ аст.

Моддаи 40. Идораку-нии муассисањои таълимии

ѓайридавлатї 1. Муассисањои таъли-

мии ѓайридавлатї бо тар-тиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва њуљљатњои таъ-сисии онњо идора карда меша-ванд.

2. Муассисањои таъ-лимии ѓайридавлатї бо муассисањои таълимии давлатї баробарњуќуќ буда, бо тарти-би муќаррарнамудаи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон фаъолият менамо-янд.

3. Тарзњои идоракунии бе-воситаи муассисањои таълимии ѓайридавлатиро муассиси (му-ассисони) онњо муайян меку-над.

Моддаи 41. Худидоракунии муассисањои таълимї

1. Дар муассисањои таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон маќомоти худидо-ракунии муассисањои таълимї таъсис дода мешаванд.

2. Ба маќомоти худидора-кунии муассисањои таълимї шўрои муассисаи таълимї, шўроњои омўзгорон ва оли-мон, шўроњои истењсолию педагогї, илмию методї,

шўроњои љамъиятї, директо-рон, ректорон, донишљўён, аспирантон, сарпарастон, но-зирон, ташкилотњои хонан-дагон, сохторњои кумитањои кор бо љавонон ва занон, кумитањои падару модарон, ассотсиатсияњои падару мо-дарон, омўзгорон ва ѓайра до-хил мешаванд, ки номгўй ва вазифањои онњо бо назардошти низомномањои дахлдори наму-навии муассисањои таълимї дар оинномаи муассисаи таълимї пешбинї мегарданд.

3. Ба њайати маќомоти ху-дидоракунии муассисањои таълимї намояндагони њайати профессорону омўзгорон, хо-нандагон, донишљўён, аспи-рантон ва иттињодияњои муассисањои таълимї дохил мешаванд.

4. Маќомоти худидора-кунии муассисањои таълимї тадбирњои зеринро меанде-шанд:

- раванди таълиму тарбияро ташаккул дода, иљрои онро на-зорат менамоянд;

- фаъолияти молиявию хољагидории муассисањои таъ-лимиро назорат менамоянд;

- ба бењтар шудани вазъи молиявию хољагидории муассисањои таълимї мусоидат менамоянд.

Моддаи 42. Асосњои илмї ва таъминоти илмии соњаи

маориф1. Соњаи маориф дар

Љумњурии Тољикистон дар асо-си дастовардњои илму техника, фарњанг, анъанањои миллї ва арзишњои умумибашарї та-шаккул меёбад.

2. Маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф якљоя бо Академияи илмњои Љумњурии Тољикистон, Акаде-мияи тањсилоти Тољикистон, дигар академияњои соњавї, муассисањои илмию тањќиќотї, дастовардњои илмї, техникї, технологї, инноватсионї ва фарњангиро дар муассисањои таълимї љорї менамоянд.

3. Таъминоти илмии соњаи маорифро Академияи тањсилоти Тољикистон, муассисањои таълимии тањсилоти олии касбї, пажўњишгоњњои ил-мию тањќиќотии соњавї, донишкадањои такмили их-тисос, дигар муассисањои илмию методї дар њамкорї бо иттињодияњои эљодї ва ташкилотњои дахлдор амалї менамоянд.

БОБИ 5. ЊУЌУЌ ВА ЎЊДАДОРИЊОИ

СУБЪЕКТЊОИ РАВАН-ДИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ. МАЌОМИ ОМЎЗГОРМоддаи 43. Субъектњои

раванди таълиму тарбияБа субъектњои раванди таъ-

лиму тарбия дохил мешаванд:- таълимгирандагон,

коромўзон, интернњо, ординаторњо, докторантон, унвонљўёни дараљањои илмии муассисањои таълимї ва илмї, кормандони соњаи такмили их-тисос ва бозомўзї;

- мураббиён, устоњои таъли-ми истењсолї, омўзгорон ва ди-гар кормандони соњаи маориф;

- ходимони илмї, корман-дони муассисањои таълимии тањсилоти иловагї;

- падару модарон (шахсони онњоро ивазкунанда);

- намояндагони муассиса-



ву дигар ташкилотњои сар-параст, иттифоќњои касаба, ташкилотњои љамъиятї, дигар шахсони воќеї ва њуќуќї, ки дар соњаи маориф фаъолият ме-намоянд.Моддаи 44. Њуќуќњо ва њифзи

иљтимоии субъектњои раванди таълиму тарбия

1. Њуќуќњо ва њифзи иљтимоии субъектњои раванди таълиму тарбия мутобиќи Конститут-сияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, Ќонуни мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќаррар карда мешаванд.

2. Хонандагон ва донишљўёни муассисањои таълимие, ки аз аккредитатсияи давлатї гузаш-таанд, баъди анљоми тањсил њуќуќи гирифтани тањсилотро дар зинаи минбаъдаи тањсилот доранд.

3. Хонандагон ва донишљўёне, ки дар муассисањои таълимии ѓайридавлатии аз аккреди-татсияи давлатї нагузашта тањсил мекунанд, њуќуќ доранд имтињонњои хатмро бо иљозати маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф ва маќомоти мањаллии идоракунии маориф дар муассисањои таълимии дав-латие, ки аз аккредитатсияи давлатї гузаштаанд, супоранд.

4. Хонандагон ва донишљўёни муассисањои таълимии тањсилоти касбии давлатї ва ѓайридавлатї њуќуќ доранд ба муассисањои дигари таъли-мии тањсилоти касбии давлатї ва ѓайридавлатї, ки иљрои барномањои таълимии ба њамон сатњ ва ихтисос мувофиќро таъ-мин мекунанд, ба таври истис-но гузаранд. Тартиби ба таври истисно аз як муассисаи таъли-мии тањсилоти касбї ба муасси-саи дигари таълимии тањсилоти касбї гузаштани хонандагон ва донишљўён, аз љумла рой-гон ё пулакї будани таълимро, маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф муайян ме-кунад.

5. Таълимгирандагони муассисањои таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон њуќуќ доранд ху-дро аз амали ѓайриќонунии маъмурият, омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф, ки њуќуќ, шаъну шараф ва ё ќадру эътиборашонро паст мезананд, њифз намоянд.

6. Таълимгирандагони муассисањои таълимии давла-тиро муассис (муассисон) бо стипендия, ёрдампулї, хобгоњ (барои сокинони дењот ва шањрњои дигар), ёрии тиббию солимгардонї ва дигар ёрии моддие, ки санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќаррар намудаанд, таъмин менамояд.

7. Харољоти тањсили аспи-рантон, докторантон ва дигар унвонљўёни дараљањои илмї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пардохт карда ме-шавад.

8. Хонандагон ва донишљўён њангоми таълим ва таљрибаомўзии касбї бо тарти-би муќарраршуда бо љойи кор, шароити бехатари мењнат ва дар асоси шартнома бо музди мењнат таъмин мегарданд.

9. Барои шахсони дар муассисањои тарбиявї ва ислоњї ќарордошта, роњбарияти чунин муассисањо якљоя бо маќомоти

идоракунии маориф барои гирифтани тањсилоти уму-мии асосї ва тањсилоти ибти-доии касбї, тайёрии касбї ва њамчунин худомўзии онњо ша-роит муњайё менамоянд.

10. Хонандагон ва донишљўён аз оилањои кам-бизоат, ки дар муассисањои таълимии тањсилоти ибти-доии касбї, миёнаи касбї ва олии касбии давлатї дар асо-си шартнома тањсил менамо-янд ва имтињонњои љориро бо бањои «4» (хуб) ва «5» (аъло) месупоранд, бо тартиби муќарраргардида ба гурўњњои тањсили ройгон гузаронида мешаванд. Тартиби ба таври истисно ба гурўњњои тањсили ройгон гузаронидани чунин хонандагон ва донишљўёнро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф муайян ме-кунад.

11. Муассиси (муассисо-ни) муассисањои таълимии ѓайридавлатї, ки аз аккре-дитатсияи давлатї гузашта-анд, таълимгирандагон ва дигар унвонљуёни дараљањои илмии муассисањои мазкурро бо имтиёзњое, ки барои таълимги-рандагон ва дигар унвонљуёни дараљањои илмии муассисањои таълимии давлатї пешбинї шудаанд, таъмин менамояд.

12. Шахсоне, ки аз истењсолот људо нашуда дар муассисањои таълимии давлатї ва ѓайридавлатї тањсил меку-нанд, дар мавриди мављуд бу-дани даъватномаи муассисаи таълимї ба рухсатии иловагї аз љойи кор ва дигар имтиёзњое, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар карда-аст, њуќуќ доранд.

13. Муассиси (муассисони) муассисањои таълимї метаво-над дар доираи имкониятњои худ барои таълимгиранда-гон дигар намуди имтиёзњоро муќаррар намояд.

Моддаи 45. Стипендия ва дигар пардохтњои пулї

1. Стипендия маблаѓе ме-бошад, ки барои хонанда-гон, донишљўён, интернњо, ординаторњо ва аспирантони гурўњњои тањсили рўзона пар-дохт карда мешавад.

2. Дар Љумњурии Тољикистон шаклњои зерини стипендия таъ-сис дода мешаванд:

- стипендияи Президенти Љумњурии Тољикистон;

- стипендияи байналмила-лии Президенти Љумњурии Тољикистон «Дурахшандагон»;

- стипендияи давлатии академї барои донишљўён;

- стипендияи давлатї барои аспирантон ва докторантон;

- стипендияи номї.3. Стипендияи Президенти

Љумњурии Тољикистон бо тар-тиби муайяннамудаи Прези-денти Љумњурии Тољикистон барои хонандагон, донишљўён ва аспирантони болаёќат, ки дар тањсил ва фаъолияти илмї дастовардњои назаррас доранд, пардохт карда мешавад.

4. Стипендияи байналми-лалии Президенти Љумњурии Тољикистон «Дурахшанда-гон» бо тартиби муайянна-мудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон бо маќсади даст-

гирии шахсони болаёќат ва бо назардошти талаботи иќтисодиёти миллї барои тай-ёр намудани мутахассисон дар муассисањои таълимї ва илмии давлатњои хориљї пардохт кар-да мешавад.

5. Стипендияи давлатии академї барои донишљўёне, ки дар муассисањои таъли-мии тањсилоти миёна ва олии касбї аз њисоби буљети давлатї тањсил мекунанд, пардохт кар-да мешаванд. Стипендияи маз-кур барои донишљўён вобаста ба дастовардњояшон дар тањсил ва фаъолияти илмї таъин карда мешавад.

6. Барои донишљўёни соли ав-вали тањсил, ки аз њисоби буљети давлатї тањсил мекунанд, аз ав-вали соли тањсил то санљиши аввал (санљиши нимсола) сти-пендияи давлатии академї пар-дохт карда мешавад. Андоза ва тартиби пардохти стипендия аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда ме-шаванд.

7. Барои донишљўёни яти-му бепарастор, маъюбони гурўњњои I ва II стипендияи давлатии академї, новобаста ба натиљаи тањсил пардохт кар-да мешавад.

8. Стипендияи давлатї ба-рои аспирантон ва докторанто-не, ки аз њисоби буљети давлатї тањсил мекунанд, пардохт кар-да мешавад. Андоза ва тартиби пардохти стипендияи давлатї барои аспирантон ва доктор-антон аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда мешаванд.

9. Стипендияи номї аз љониби маќомоти давлатии идоракунии маориф, маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти худидораку-нии шањрак ва дењот, инчунин шахсони воќеї ва њуќуќї таъ-сис дода мешавад. Андоза ва тартиби пардохти стипендияи мазкурро таъсисдињандагони он муайян менамоянд.

10. Ба шањрвандони хориљї ва шахсони бешањрванд, ки тибќи квотањои људонамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон тањсил мекунанд, стипендияи давлатии академї аз њисоби буљети давлатии Љумњурии Тољикистон пардохт карда мешавад.

11. Ба таълимгирандагон ди-гар пардохтњои пулї бо тарти-би муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда мешаванд.

Моддаи 46. Њуќуќ ва ўњдадорињои падару модар

(шахсони онњоро ивазкунанда) дар соњаи маориф

1. Падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда) њуќуќ до-ранд:

- барои фарзандони ноболиѓашон муассисањои таъ-лиму тарбия ва шакли таълим-ро интихоб намоянд;

- дар кори маќомоти худидо-ракунии муассисањои таълимї иштирок намоянд;

- ба маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф ва маќомоти худидоракунии муассисањои таълимї оид ба масъалањои таълиму тарбияи фарзандон мурољиат намоянд;

- манфиатњои ќонунии фар-зандони худро вобаста ба таъ-лиму тарбия дар маќомоти давлатї ва суд њифз намоянд;

- барои сифати пасти таъ-лим ва мувофиќ набудани сатњи тањсили фарзандон ба стандартњои давлатии тањсилот, барномањои таълимї, њангоми муќаррар намуда-ни чунин њолат аз тарафи ко-миссияи босалоњият, маблаѓи барои тањсил супурдаи ху-дро аз муассисањои таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон талаб намоянд.

2. Падару модар (шах-сони онњоро ивазкунанда) ўњдадоранд:

- барои сињатии љисмонї ва равонии фарзанд пайваста ѓамхорї кунанд, ўро ба муас-сисаи таълимї омода ва барои инкишофи ќобилияти вай ша-роити зарурї муњайё созанд;

- њуќуќ ва шаъну шарафи фарзандонро њифз намоянд;

- фарзандонро дар рўњияи инсондўстї, ватанпарастї, накўкорї, эњтироми оила, забо-ни модарї, анъанањои миллї ва фарњангии халќи худ ва халќњои дигар, њуќуќу озодињои инсон ва шањрванд, рамзњои давлатии Љумњурии Тољикистон ва риояи тарзи њаёти солим тарбия намо-янд;

- ба фарзандон барои гириф-тани тањсилот дар муассисањои таълимї мусоидат намуда, дар хона шароити мусоид муњайё созанд.

3. Падару модари (шахсони онњоро ивазкунандаи) таълим-гирандагон ўњдадоранд, ки бо раванди таълиму тарбия, мазмуну давомоти тањсилот ва сатњи дониши фарзандонашон шинос шаванд.

4. Падару модар (шахсо-ни онњоро ивазкунанда) ин-чунин дорои дигар њуќуќу ўњдадорињое мебошанд, ки онњоро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян намудааст.

5. Падару модаре (шахсони онњоро ивазкунандае), ки ба тањсили фарзандон монеъагї мекунанд, ба тарбияи онњо беэътиборї зоњир мекунанд, мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.Моддаи 47. Мазмуни маќоми

омўзгорМазмуни маќоми омўзгор

вобаста ба хусусиятњои касбї маљмўи омилњои зеринро, ки маќоми омўзгорро дар љамъият муайян менамоянд, дар бар ме-гирад:

- ќадру ќимати касби омўзгорї;

- талабот ба меъёрњои тайё-рии касбї ва мањсули мењнати омўзгор;

- дараљаи эътироф ва дастги-рии омўзгор аз тарафи давлат;

- њурмату эњтироми омўзгор дар љамъият, муассисаи таълимї, оила ва байни таъ-лимгирандагон;

- шароити таъминоти мод-дии омўзгор;

- њолати њифзи њуќуќї ва кафолатњои њифзи иљтимоии омўзгор.

Моддаи 48. Фаъолияти омўзгорї

1. Ба фаъолияти омўзгорї

шахсоне, ки тањсилоти ибтидої, миёна ва олии касбї ва малакаи зарурии касбї доранд, машѓул шуда метавонанд.

2. Омўзгорон давра ба дав-ра аз аттестатсия мегузаранд. Дар асоси натиљаи аттестатсия дараљаи ихтисоси касбии онњо муайян карда мешавад.

3. Омўзгороне, ки ама-ли содирнамудаашон барои минбаъд давом додани фаъо-лияти омўзгорї мухолифат мекунад, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз вази-фаи омўзгорї озод карда меша-ванд.

4. Омўзгороне, ки вазъи са-ломатиашон дар асоси хуло-саи тиббї барои фаъолияти омўзгорї мувофиќат наме-кунад, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз вази-фаи омўзгорї озод карда меша-ванд.

5. Омўзгорон бо тар-тиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон њуќуќи машѓул шу-дан ба фаъолияти инфиродии омўзгориро доранд.

6. Фаъолияти инфиродии омўзгорї, ки ба гирифтани да-ромад равона шудааст, фаъоли-яти соњибкорї њисоб мешавад ва бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон он бояд аз ќайди давлатї гузарад.

7. Барои фаъолияти инфи-родии омўзгорї гирифтани иљозатнома њатмї нест, аммо бе ќайди давлатї машѓул шу-дан ба фаъолияти инфиродии омўзгорї манъ аст.

8. Пурра кардани њайати кормандони соњаи омўзгории муассисањои таълимї дар асоси оинномањои онњо танзим ме-гардад. Муносибатњои мењнатї бо шартномаи (ќарордоди) мењнатие, ки байни корманд ва муассисаи таълимї баста шуда-аст, муайян карда мешаванд.

Моддаи 49. Усулњои фаъо-лияти омўзгорї

Фаъолияти омўзгорї бо усулњои зерин амалї мегардад:

- муносибати маљмўї ба таъ-лим ва тарбия;

- хусусияти башардўстонаи таълиму тарбия ва эњтироми њуќуќу озодињои таълимгиран-дагон;

- риояи принсипњои умуми-башарии ахлоќ ва арзишњои маънавї;

- дар назар доштани аломатњои љинсї, мансубияти этникї, забонї, мазњабї ва ди-гар хусусиятњои шахсии таъ-лимгирандагон;

- тарбияи таълимгиранда-гон дар рўњияи муњаббат ба Ватан ва арзишњои милливу умумибашарї;

- риояи принсипи муттаси-лии тањсилот;

- муносибати эљодї ба инти-хоби шакл ва усулњои фаъолия-ти омўзгорї вобаста ба маќсаду вазифањои таълим;

- дар асоси дастовардњои на-втарини илм, техника, техноло-гия ва фарњанг такмил додани дониши худ;

- робита бо таълимгиран-дагон ва падару модари онњо (шахсони онњоро ивазкунанда);

- њамкорї бо иттињодияњои кўдакон ва наврасон, коллективњои мењнатї, инчунин ташкилотњои дахлдори давлатї ва ѓайридавлатї, ки фаъолия-



ти онњо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба роњ монда шудааст.

Моддаи 50. Њуќуќњои омўзгорон ва дигар кормандони

соњаи маориф1. Омўзгорон ва дигар кор-

мандони соњаи маориф њуќуќ доранд:

- шаъну шарафи касбии ху-дро њифз намоянд;

- фаъолияти касбї, такмили ихтисос ва бозомўзии худро тањким бахшанд;

- барои мутолиа ва рушди мањорати касбии худ шароит муњайё намоянд;

- ташаббус ва таљрибаи пешќадами худро дар амал татбиќ намоянд;

- шаклу усулњои самара-бахши таълимро интихоб ва татбиќ кунанд;

- барои такмили мањорати касбї бо тар-тиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз рухсатии эљодї истифода намоянд.

2. Омўзгорон ва дигар кор-мандони соњаи маориф дорои дигар њуќуќњое низ мебошанд, ки онњоро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян намудааст.

Моддаи 51. Ўњдадорињо ва масъулияти омўзгорон ва ди-гар кормандони соњаи маориф

1. Омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф дар раванди таълиму тарбия ўњдадорињои зеринро доранд:

- оиннома, ќоидањои тарти-боти дохилии муассисаи таъ-лимиро риоя намоянд;

- сатњи дониш, љањонбинї, мањорат ва малакаи касбии худро такмил дињанд;

- азхудкунии барномањои таълимию илмиро дар асо-си стандартњои давлатии тањсилот аз таълимгиранда-гон талаб намоянд;

- дарсњои назариявї, амалї, таљрибавї, истењсолї ва дигар намуди дарсњо ва машѓулиятњоеро, ки барномањои таълимї ва ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян намуда-анд, дар сатњи баланди касбї гузаронида, аз усулњои фаъоли таълим истифода баранд, бе-сабаб аз фаъолияти омўзгорї худро дар канор нагиранд;

- таълимгирандагонро аз амалњои зўроварии љисмонию равонї њифз намоянд ва ба-рои пешгирии истеъмоли нўшокињои спиртї (аз љумла оби љав), воситањои нашъа-дор ва моддањои психотропї, мањсулоти тамоку (аз љумла нос) ва маводи сахттаъсир корњои таблиѓотї баранд;

- аз доираи мавзўе, ки бар-номаи таълимї муќаррар на-мудааст, берун набароянд;

- дар ваќти дарс аз телефони мобилї истифода набаранд;

- вобаста ба имконот дарсњои кушод ташкил карда, падару модарони (шахсони онњоро ивазкунандаи) таълим-гирандагонро барои шинос шудан бо мањорати касбии худ љалб намоянд;

- меъёрњои санљиш ва бањогузориро ба дониши хо-нандагон ва донишљўён дар раванди дарс риоя намоянд;

- журнали синфї (гурўњї) -ро дар доираи муќаррарот пур намоянд;

- ашёи таълимї, таљњизот ва

маводи таълимиро њифз кар-да, таълимгирандагонро дар њамин рўњия тарбия намоянд;

- бо маќсади такмили мањорати касбї њар 5 сол аз такмили ихтисос гузаранд;

- меъёрњои забони давлати-ро риоя намоянд;

- дар ваќти дарс ва берун аз он аз алфози ќабењ худдорї намоянд;

- аз тарѓиби ѓояњои бегона ва ташвиќи њар гуна масъалањое, ки аз доираи мавзўи дарс бе-рун аст, худдорї намоянд;

- ба дарс тайёрии амиќ дида, санљиши дафтарњоро љиддї гузаронанд;

- дар раванди фаъолияти худ аз таљрибаи пешќадам ис-тифода намуда, ба таълифи маќолањои илмї, назариявї ва методї љиддї муносибат намо-янд;

- вобаста ба ќобилият китобњои дарсї, методї, назариявї ва дастурњои методї тањия намоянд;

- маводи нави илмї, таъ-лим, методї, рўзнома, маљалла, китобњои бадеї, оммавї, илмї ва назариявиро пайваста муто-лиа намоянд;

- маводи таълимї, конспект, наќшањои таќвимї, лексияњо ва корњои санљишиву озмоишии хаттии худро дар сатњи касбї дар доираи меъёрњои мављуда тањия ва тасдиќ намоянд;

- барои инкишофи мањорат ва малакаи хаттї ва нутќи шифоњии таълимгирандагон кўшиш намоянд;

- барои дар озмунњои (олимпиадањои) ноњиявї, шањрї, вилоятї, љумњуриявї ва байналмилалї иштирок наму-дани таълимгирандагон саъю талош намоянд;

- ќобилияти зењнї, илмї, тањќиќотї, ихтироъкории таъ-лимгирандагонро муайян на-муда, нисбат ба онњо ѓамхорї кунанд;

- барои рушди камолоти таълимгирандагон шароит фароњам оваранд;

- аз таълимгирандагон њамроњи худ овардани ма-води таълимиро талаб кар-да, омодагии онњоро ба дарс, машѓулиятњои таълимї на-зорат намоянд, онњоро ба хондани китобњои илмию бадеї, рўзномаю маљаллањо ташвиќ намуда, барои рушди љањонбинии онњо тадбирњо ан-дешанд;

- услуби коргузорї ва исти-фодаи технологияњои нави ит-тилоотиву коммуникатсиониро омўзанд ва таълимгирандагон-ро ба омўзиши онњо ташвиќ на-моянд;

- санљишу имтињонњои ќабул ва љориро аз рўи меъёрњои му-айянгардида гузаронида, дар ваќти бањогузорї ба амалњои субъективї роњ надињанд;

- аттестатсияи хатм ва имтињонњои хатмро дар дои-раи талаботе, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муай-ян намудааст, ташкил намуда, ба дониши таълимгирандагон бањои воќеї гузоранд;

- рўзномаи хонандагон ва дафтарњои санљишии донишљўёнро санљида, бањои дар журнал ва вараќаи имтињонї ќайдгардидаро ба

онњо гузаронанд;- дарсњои худро дар

кабинетњои фаннї бо тартиби муќарраршуда ба роњ монанд;

- иштироки таълимгиран-дагонро дар корњои љамъиятї, мањфилњои илмї, адабї, эљодї ва дигар мањфилњо таъмин на-муда, ба фаъолона ширкат вар-зиданашон мусоидат намоянд;

- таълимгирандагонро дар рўњияи эњтироми падару модар (шахсони онњоро ивазкунан-да), њамсолон, насли калонсол, арзишњои фарњангию миллї, таърихї ва рамзњои давлатии Љумњурии Тољикистон тарбия кунанд;

- љалби таълимгирандагон-ро ба ташкилотњои хонандагон ва донишљўён таъмин карда, онњоро дар рўњияи ватандўстї, риояи ќонун ва эњтиром ба њуќуќу озодињои инсон ва шањрванд, расму ойин, муњити зист ва риояи тарзи њаёти со-лим тарбия намоянд;

- корњои илмї, эљодии адабї, ихтироъкорї, татбиќи лоињањои инноватсионї ва дигар корњои таълимгиранда-гонро роњнамої намуда, барои рушди ќобилияти зењнии онњо шароит муњайё намоянд;

- нисбат ба хонандагон ва донишљўёне, ки тартиботи до-хилии муассисаи таълимиро ха-лалдор менамоянд, ба дарсњо бе тайёрї меоянд ва сару либоси тавсиявиро намепўшанд, маъ-мурияти муассисаи таълимї ва падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда) -ро сари ваќт тариќи хаттї ё шифоњї огоњ на-моянд;

- нисбат ба таълимгиранда-гоне, ки аз тањсил саркашї на-муда, аз хондан дур мемонанд, падару модар (шахсони онњоро ивазкунанда), роњбарияти му-ассисаи таълимї ва маќомоти дахлдорро сари ваќт тариќи хаттї ё шифоњї огоњ намоянд;

- дар тањия ва омода на-мудани иншо, кори санљишї, корњои хаттии эљодиву илмї, реферат, кори курсї, тањќиќоти илмї, рисола, лоињаи дипломї ва инноватсионї ба таълимги-рандагон роњбарї намоянд;

- дафтарњои фаннии таълим-гирандагонро назорат намуда, маводи хаттиро аз рўи меъёрњои муќарраргардида бањогузорї намоянд.

2. Омўзгорон ва дигар кор-мандони соњаи маориф оид ба таълиму тарбия масъуланд:

- ба истеъмоли нўшокињои спиртї (аз љумла оби љав), воситањои нашъадор ва моддањои психотропї, мањсулоти тамоку (аз љумла нос) ва маводи сахттаъсир дар муассисаи таълимї роњ надињанд;

- ба хонандагон ва донишљўён маслињати методї ва илмї дода, дигар хизматрасонии таълими-ро амалї намоянд;

- дар ваќти корї ва раван-ди дарс бесабаб аз муассисаи таълимї берун нараванд;

- ќобилияти иљтимої ва љисмонии хонандагон ва донишљўёнро ба манфиати шахсї истифода набаранд;

- ўњдадорињои роњбари синф (гурўњ) -ро дар доираи меъёрњои муќарраршуда иљро карда, бо падару модар (шахсони онњоро

ивазкунанда) робита барќарор намоянд;

- ба намуди зоњирии худ диќќат дода, дар муассисаи таълимї либоси тавсиявиро пўшанд, таълимгирандагонро дар рўњияи зебопарастї тарбия кунанд;

- њуќуќњои таълимгиранда-гонро риоя карда, ќадру эъти-бори онњоро паст назананд;

- одобу ахлоќи омўзгориро риоя намоянд.

3. Омўзгорон ва дигар кор-мандони соњаи маориф оид ба таълиму тарбия ўњдадорї ва масъулиятњои дигареро, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, оинномаи муасси-саи таълимї ва санадњои дохи-лии он пешбинї намудаанд, ба зимма доранд.

Моддаи 52. Њифзи шаъну шарафи омўзгор

1. Шаъну шарафи омўзгор тањти муњофизати давлат ќарор дорад.

2. Дахолати ѓайриќонунии маќомоти давлатї ва шахсо-ни мансабдор ба фаъолияти омўзгор манъ аст.

3. Санљиши фаъолияти омўзгор ва бањогузорї ба кори ў танњо ба маќомот ва шахсо-ни ваколатдор, ки мутобиќи санадњои меъёрии њуќуќии дахлдор муайян шудаанд, иљозат дода мешавад.

4. Аз иљрои вазифаи касбї бе асосњои муайяннамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дур кардани омўзгорон ва дигар кормандо-ни соњаи маориф манъ аст.

5. Назорати фаъолият ва ат-тестатсияи омўзгорон тибќи низомномањое, ки маќомоти дахлдори давлатї тасдиќ наму-даанд, амалї карда мешавад.

6. Фаъолияти касбии омўзгор танњо дар доираи касбї, аз љониби шахсон ва маќомоти дахлдори давлатии соњаи маориф баррасї карда мешавад. Њангоми љой дошта-ни камбудињо дар фаъолияти касбии омўзгор шахсияти ў на-бояд тањќир карда шавад ва ба фаъолияти ў воќеъбинона ва беѓаразона бояд бањо дода ша-вад.

7. Камбудињои содиркардаи омўзгор танњо пас аз санљиши касбии маќомоти дахлдори давлатї мавриди баррасї ќарор дода мешавад. Санљиши фаъо-лияти омўзгорро танњо дар асо-си мурољиати хаттї ё санади тартибдодаи маќоми (шахси) ваколатдор оѓоз кардан мум-кин аст.

8. Омўзгор њуќуќ дорад дар хусуси бањогузории нодуруст ба фаъолияташ ба маќомоти дахл-дори давлатї ва ё суд мурољиат кунад ва љуброни зарари моддї ва маънавии ба ў расонидашу-даро талаб намояд.

Моддаи 53. Имтиёзњои омўзгорон ва дигар кормандони

соњаи маориф1. Омўзгорон ва дигар кор-

мандони соњаи маориф дорои чунин имтиёзњо мебошанд:

- мўњлати даъвати омўзгорон ба хизмати њарбї ба таъхир гу-зошта шавад;

- ба рухсатии эљодї бо нигоњ доштани музди мењнат баро-янд;

- њангоми беморї бо тарти-

би муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон бо доруворї ва табобати ройгон таъмин гарданд;

- аз хизматрасонии коммуналї ройгон ё имтиёз-нок истифода баранд, ки тар-тиби онро Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар менамо-яд;

- барои дастовардњо дар фа-ъолияти омўзгорї ва тарбияи насли наврас бо мукофотњои соњавї, давлатї ва унвонњои фахрї сарфароз гардонида ша-ванд;

- барои мењнати шоиста ва дастовардњои педагогию илмї ба њавасмандии моддї ва маънавї сарфароз гардонида шаванд;

- омўзгороне, ки бори аввал аз фонди давлатї бо манзи-ли истиќоматї таъмин карда мешаванд ё ба бењтар наму-дани шароити манзилиашон эњтиёљ доранд, бо тартиби муќаррарнамудаи Кодекси манзили Љумњурии Тољикистон дар навбати аввал бо хо-наи истиќоматї ё ќитъаи за-мин барои сохтмони манзили истиќоматї таъмин карда ме-шаванд;

- ба омўзгорони муассисањои таьлимї, ки бори аввал хонаи истиќоматї месозанд, тибќи ќонунгузорї аз њисоби маблаѓи ѓайрибуљетї ё ташкилотњои ќарздињанда ќарзњои бефоиз ё имтиёзноки барои омўзгор ќобили ќабул муќаррар карда мешаванд;

- барои омўзгороне, ки дар хонањои истиќоматии фонди манзили давлатию љамъиятї зиндагї мекунанд, дар сура-ти доштани собиќаи кории омўзгории на камтар аз 15 сол манзили истиќоматиашон рой-гон хусусї карда мешавад;

- бо пешнињоди хулосаи тиббї роњхатњои ройгону им-тиёзноки муассисањои табо-батию истироњатї, инчунин сайёњию туристиро бо тартиби муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон истифо-да кунанд;

- омўзгорони љавон дорои имтиёзњои иловагї мебошанд, ки онњоро тибќи ќонунгузорї Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян менамояд;

- бо тартиби муќар-рарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон аз њуќуќи истифодаи рухсатии да-розкардашудаи пардохтшаван-да истифода намоянд;

- омўзгороне, ки собиќаи ко-рии бефосилаи на камтар аз 25 сол доранд, бо хоњиши худашон метавонанд ба нафаќа бароянд ва дар асоси шартнома дар му-ассисаи таълимї ё дигар соња кор кунанд;

- омўзгороне, ки бемории музмин доранд, баъди на кам-тар аз њар 10 соли кори мут-тасили омўзгорї ба рухсатии дарозмуддати то яксолаи пар-дохтшаванда њуќуќ доранд. Номгўи беморї, тартиб ва шар-ти пардохти музди рухсатии да-розмуддат аз тарафи Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда мешаванд;

- барои омўзгорони љавоне, ки дар дењот фаъолият менамо-янд, барои 3 сол иловапулї ба маош муќаррар карда мешавад, ки андоза ва тартиби пардох-ти онро Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян менамояд;



- барои омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф, ки дар муассисањои таълимии низомаш махсус фаъолият ме-намоянд, иловапулї ба маош муќаррар карда мешавад, ки андоза ва тартиби пардох-ти онро Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян менамояд.

2. Омўзгорон ва дигар кор-мандони муассисањои таълимии ѓайридавлатї аз имтиёзњое, ки барои омўзгорон ва дигар кор-мандони муассисањои таъли-мии давлатї пешбинї шудаанд, њуќуќи баробар истифода бур-данро доранд.

Моддаи 54. Таъминоти мод-дии омўзгорон ва дигар корман-

дони соњаи маориф1. Андозаи музди мењнати

омўзгорон ва дигар кормандо-ни соњаи маорифи муассисањои таълимии давлатиро Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян мекунад. Андозаи музди мењнати омўзгорон ва дигар кормандо-ни соњаи маорифи муассисањои таълимии ѓайридавлатї набояд аз андозаи музди мењнат дар муассисањои таълимии давлатї кам бошад.

2. Музди мењнат ба омўзгорон ва дигар кормандо-ни соњаи маориф бо тартиби муќарраргардида барои иљрои кор ва ўњдадорињои вазифавие, ки дар шартномаи (ќарордоди) мењнатї пешбинї шудааст, пардохт карда мешавад. Шар-тномаи (ќарордоди) мењнатї набояд сатњи кафолатњои мењнатии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф-ро аз сатњи муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон пасттар пешбинї намояд.

3. Музди мењнати омўзгорон ва дигар кормандони соњаи ма-ориф аз андозаи меъёри кафо-латдодаи давлат иборат буда, ба он иловапулии ба музди мењнат муќарраргардида зам карда мешаванд. Њамчунин музди мењнати омўзгор аз њавасмандгардонии самара-нокии мењнати ў вобаста ба тањсилот, ихтисос, собиќаи кор, мањорати омўзгорию мањсули мењнатї, дараљањои тахассу-сии аз натиљаи аттестатсия гирифтаи омўзгор ифодаёбан-да, унвонњои илмию фахрии давлатї ва иловапулї барои корњои аз меъёри муайяншуда барзиёду иловагї иљронамуда иборат мебошад. Муассисањои таълимї дар доираи маблаѓи људокардашуда метавонанд мустаќилона шаклу низоми пардохти музди мењнат, меъё-ри (ставкаи) иловагии музди мењнат ва маоши вазифавии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маорифро тибќи Кодекси мењнати Љумњурии Тољикистон муќаррар намуда, шаклњои тафриќаи (дифференсиатсияи) љоизи пардохти иловапулї ва мукофотпулиро истифода ба-ранд. Маблаѓи сарфагардида-ро барои њавасмандгардонии омўзгорон ва дигар корман-дони соњаи маориф вобаста ба натиљаи фаъолияти мењнатии онњо, инчунин барои мустањкам намудани заминаи моддию техникии муассисаи таълимї истифода бурдан мумкин аст, ки тартиби истифодаи онро маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф дар мувофиќа

бо маќомоти дахлдори давлатї муайян менамояд.

4. Ба омўзгорон барои роњбарии синф, санљиши корњои хаттї ва лабораторї, мудирии кабинетњои фан-нию методї ва дигар корњо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон иловапулї муќаррар карда мешавад.

5. Ба музди мењнати омўзгорон ва дигар корман-дони соњаи маориф, ки дар ноњияву мањалњои шароити табиию иќлимї ва маишиа-шон номусоид кор мекунанд, коэффитсиентњо ва иловапулї муќаррар карда мешаванд. Номгўи чунин мањалњо, ан-доза ва тартиби пардохти коэффитсиентњо ва илова-пулиро Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар менамо-яд.

6. Омўзгорон ва дигар корман-дони соњаи маориф барои њифзи манфиатњои худ метавонанд бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон иттињодияњои љамъиятї, ассотсиатсияњо ва фондњо ташкил намоянд. Фондњои дастгирии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф аз њисоби сањмияњои ихтиёрии шахсони воќеї ва њуќуќї, аз љумла хориљї, тибќи муќаррароти ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ташкил карда мешаванд.

7. Маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон омўзгорони дар дењот зиндагикунандаро бо ќитъањои замин ва дигар молу мулк таъмин менамоянд.

8. Давлат муњайё кардани шароитро барои такмили их-тисос ва бозомўзии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи ма-орифи муассисањои таълимии давлатї кафолат медињад.

БОБИ 6. ФАЪО-ЛИЯТИ МОЛИЯВИЮ

ХОЉАГИДОРЇ ДАР НИЗОМИ МАОРИФМоддаи 55. Фаъолияти молиявию хољагидорї

1. Манбаи маблаѓгузории тамоми фаъолияти таъ-лимию истењсолї, илмї ва хољагидорї, инкишо-фи иљтимоию иќтисодии маорифро маблаѓи буљетї ва ѓайрибуљетї, аз љумла маблаѓи худи муассис (муас-сисон) ва дигар сарчашмањое, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон манъ накардааст, ташкил медињанд.

2. Маблаѓгузории соњаи маориф њар сол дар буљети давлатї бо сархати алоњида зикр гардида, он бо назар-дошти меъёрњои њадди аќалли маблаѓгузории муассисањои таълимї сурат мегирад. Ин меъёрњо вобаста ба намуд, шакл, зинањои тањсилот, мањалли љойгиршавї ба як таълимгиранда, ба як муас-сисаи таълимї ва ё дар дигар асос муайян карда шуда, бояд барои пурра пўшонидани харољоти љории вобаста ба ра-ванди тањсилот мусоидат намо-янд. Тартиби њисоб намудани меъёрњои маблаѓгузории хиз-матрасонии таълимї, аз љумла

маблаѓгузории сарикасї, аз њисоби буљети давлатї аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон муќаррар карда мешавад.

3. Таъмини маблаѓгузории фаъолияти илмию тањќиќотии муассисањои таълимии тањсилоти миёна ва олии касбї ба таври људогона дар шакли кўмаки молиявї (субсидияњо) барои иљрои мавзўъњои наќшавии тањќиќотї бо супо-риши муассис (муассисон) дар шакли озмун амалї карда ме-шавад.

4. Ба муассисањои таълимї дар њудуди маблаѓи људокардашуда ва аз ди-гар сарчашмањо воридшу-да мустаќилияти молиявию хољагидорї дода мешавад. Раванд ва тартиби истифодаи маблаѓи муассисањои таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва оинномаи му-ассисаи таълимї сурат меги-рад.

5. Фаъолияти хољагидории муассисањои таълимї дар дои-раи маќсад ва вазифањое, ки дар оинномаи онњо пешбинї шу-даанд, аз љумла фармоишњои давлатї, муайян карда меша-вад. Муассисањои таълимї ўњдадоранд, ки фармоиши давлатї ва фармоишњоро оид ба фурўши мањсулот (кор ва хизматрасонї) дар њаљми на бештар аз фармоишњои дахлдор иљро намоянд. Муассисањои таъ-лимии давлатї њуќуќ до-ранд барои ќонеъ гардони-дани талаботи худ мањсулот, кор ва хизматрасониро бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузорї оид ба хари-ди давлатии мол, кор ва хизматрасонї харидорї на-моянд.

6. Муассисаи таълимї метавонад бо тарти-би муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон маблаѓи иловагї, аз љумла асъориро, бо роњи хизматрасонии иловагии пулакї ва амалигардонии фа-ъолияти дигар, ки оиннома-аш пешбинї кардааст, инчу-нин аз њисоби эњсонкорї ва пардохтњои маќсадноки шах-сони воќеї ва њуќуќї, аз љумла хориљї, љалб намояд.

7. Манбаъњои иловагии маблаѓгузории муассисањои таълимї инњо мебошанд:

-даромад аз фурўши мањсулот, иљрои кор ва хизма-трасонии муассисањои таъли-мию истењсолї;

- воридот аз иљрои кор ва хизматрасоние, ки хусусияти илмї ва илмию методї до-ранд;

- тайёркунї, такмили ихти-сос ва бозомўзии пулакии му-тахассисон дар муассисањои таълимии давлатї дар асоси шартнома;

- фаъолияти истењсолию тиљоратї дар раванди таълим ва дигар намудњои фаъолият, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон манъ накардааст, ба шарте ки онњо бар зарари фаъолияти асосии муассисаи таълимї набошанд;

- пардохтњои ихтиёрии эњсонкорї ва дигар маблаѓе,

ки аз ташкилотњои давлатї, ѓайридавлатї ва шахсони воќеї ворид мешаванд;

- грантњо;- ќарзњои ташкилотњои

ќарзї.8. Меъёрњои маблаѓгузории

муассисањои таълимии ѓайридавлатї аз меъёрњои маблаѓгузории муассисањои таълимии давлатї дар ќаламрави дахлдор кам буда наметавонанд. Маблаѓгузории муассисањои таълимии ѓайридавлатї аз њисоби му-ассис (муассисон) сурат меги-рад.

9. Давлат, аз љумла маќомоти мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти худидоракунии шањрак ва дењот, метавонанд муассисањои томактабї ва таълимии тањсилоти умумии ѓайридавлатиро, ки аз аккре-дитатсияи давлатї гузаш-таанд, дар доираи харољоти таълиму тарбияи тарбияги-рандагон ва хонандагони муассисањои томактабї ва таълимии тањсилоти умумии давлатї аз љињати молиявї дастгирї намоянд.

Моддаи 56. Андозбандї дар соњаи маориф

1. М у а с с и с а њ о и таълимї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон андоз месупоранд, аз андоз озод карда мешаванд ва ё аз дигар имтиёзњои андозбандї исти-фода мебаранд.

2. Бо маќсади љалби сармояи (инвеститсияи) до-хилию хориљї ба соњаи мао-риф давлат барои шахсони воќеї ва њуќуќї, аз љумла хориљї, ки соњаи маорифи Љумњурии Тољикистонро маблаѓгузорї мекунанд, мета-вонад њама гуна имтиёзњо, аз љумла имтиёзњои андозбандї пешбинї намояд. Тартиб ва андозаи имтиёзњои мазкур-ро Кодекси андози Љумњурии Тољикистон ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќаррар меку-нанд.

Моддаи 57. Њуќуќњои молу-мулкии муассисањои таълимї

1. Молу мулки муассисањои таълимиро воситањои асосї ва гардон, инчунин молу мулки дигаре, ки муассис (муассисон) бо њуќуќи идора-кунии оперативї вобаста на-мудаанд, ташкил медињанд. Муассисањои таълимї молу мулки мазкурро бо тартиб ва шарту шароитњои муайянна-мудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон соњибї, истифода ва ихтиёрдорї менамоянд.

2. Муассисањои таълимї молу мулки бо њуќуќи идо-ракунии оперативї воба-сташударо тибќи таъиноти вазифавии онњо истифода ме-баранд ва њуќуќ надоранд, ки онро њамчун воситаи кафола-ти иљрои ўњдадорињои худ ё ўњдадорињои шахсони сеюм, аз љумла ба сифати гарав, ис-тифода баранд ва њамчунин њуќуќ надоранд, ки молу мул-ки аз њисоби маблаѓи буљети давлатї ба даст овардашу-даро бегона кунанд, њамчун ќарз дињанд ё ба таври дигар ихтиёрдорї намоянд.

Моддаи 58. Фаъолияти пула-кии муассисањои таълимї

1. Муассисањои таълимї њуќуќ доранд, ки фаъолия-ти таълимї ва мувофиќ ба ихтисосњои дахлдори соњавї фаъолияти таълимии пулакиро ба роњ монанд.

2. Фаъолияти таълимии пулакї ќисме аз фаъолияти таълимии муассисаи таълимї мебошад, ки бо фармоиш ва аз њисоби фармоишгар дар асоси ќарордоди хизматрасонии таъ-лимии пулакї ба роњ монда ме-шавад.

3. Иљрокунанда (муассисаи таълимї) тибќи ќарордоди хизматрасонии таълимии пулакї ўњдадор мешавад, ки бо супориши фармоишгар бо роњи амалї намудани барномањои таълимии дахлдор, барномањои тайёр намудани мутахассисо-ни касбї талаботи фармоиш-гарро (ё шахсро) ба тањсилот ќонеъ гардонад. Фармоишгар ўњдадор мешавад, ки маблаѓи хизматрасонии мазкурро тибќи муќаррарот пардохт кунад ва дар раванди тањсил фаъолона иштирок намояд.

4. Муассисаи таълимї њуќуќ дорад маблаѓи тањсилро барои хонандагон ва донишљўёни дорои дастовардњои намоёни таълимї ё илмї, инчунин хо-нандагон ва донишљўёни ба дастгирии иљтимої ниёздошта кам кунад. Асосњо ва тартиби кам кардани маблаѓи тањсил барои њамаи хонандагон ва донишљўён набояд хусусияти табъизї (дискриминатсонї) ва (ё) интихобї дошта бошад.

5. Маблаѓи хизматрасонии таълимии пулакї бо муассис (муассисон), маќомоти дахлдо-ри идоракунии маориф ва сиё-сати зиддиинњисорї мувофиќа карда мешавад.

6. Шакли намунавии ќарордод оид ба хизматрасо-нии таълимии пулакї аз љониби маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф тасдиќ кар-да мешавад.

7. Дар муассисањои таъли-мии давлатї бо хоњиши па-дару модари (шахсони онњоро ивазкунандаи) хонандагон ва донишљўён таълими иловагии пулакї дар асоси шартнома ташкил карда мешавад.

8. Таълими иловагии пулакї берун аз наќшаи таълимї аз рўи самтњои зерин амалї мегардад:

- барномањои алоњидаи таълимї ва фанњое, ки дар стандартњои давлатии тањсилот пешбинї нашудаанд;

- омўзиши амиќи мавзўи дарсњо, агар чунин омўзишро намуди дахлдори муассисаи таълимї муайян накарда бо-шад;

- дигар намудњои таълим бе-рун аз стандартњои давлатии тањсилот.

9. Ба омўзгорон ва ди-гар кормандони соњаи мао-риф, роњбарони синфњо, мураббињо, парасторон, маъ-мурияти муассисањои таълимї љамъоварии маблаѓи наќд ва ѓайринаќдї аз таълимгиран-дагон ва падару модари онњо (шахсони онњоро ивазкунан-даи) манъ аст.

10. Ба омўзгорони њамаи намудњои муассисањои таълимї амалї намудани фаъолияти пулакии омўзгорї ва дигар намуди фаъолияти тиљоратї,



ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон манъ накардааст, дар асоси шартнома иљозат дода мешавад.

11. Муассисањои таълимии ѓайридавлатї њуќуќ доранд, ки дар асоси шартнома хиз-матрасонии пулакии таъли-мию тарбиявї, аз љумла таъ-лим дар доираи стандартњои давлатии тањсилотро ба роњ монанд. Муносибати байни муассисаи таълимии ѓайридавлатї, таълимгиран-да ва падару модар (шахсо-ни онњоро ивазкунанда) бо шартномае танзим мегардад, ки дараљаи тањсилот, мўњлати таълим, андоза ва тартиби пардохти таълим ва шартњои дигарро муайян менамояд.

12. Фаъолияти пула-кии муассисањои таълимии ѓайридавлатї фаъолияти тиљоратї њисобида намешавад, ба шарте ки даромад аз чунин фаъолият пурра барои пардох-ти харољоти раванди таълиму тарбия ва такмили он, аз љумла барои пардохти музди мењнат дар муассисаи таълимии мар-бута, сарф карда шавад.

Моддаи 59. Љуброни зарари аз тањсилоти бесифат расон-

дашуда1. Муассисаи таълимї

ўњдадор аст зарари ба таълим-гиранда аз тањсилоти бесифат расондашударо љуброн намо-яд. Зарари аз тањсилоти беси-фат ба таълимгиранда расони-дашуда зараре мебошад, ки бо гуноњи муассисаи таълимї дар њолати номатлуб иљро карда-ни талаботи стандартњои дав-латии тањсилот, барнома ва наќшањои таълимї, миќдор ва давомнокии соатњои таъли-мии дар наќшаи таълимї пеш-бинишуда расонида шудааст.

2. Шахсе, ки аз тањсилоти бесифат зарар дидааст, њуќуќ дорад аз муассисаи таълимї љуброни онро дар шаклњои зе-рин талаб намояд:

- тањсилоти такрорї дар њаљми зарурї дар њамон муас-сисаи таълимї;

- маблаѓи барои тањсил пар-дохтшударо пас гирад.

3. Зарари аз тањсилоти бесифат расонидашуда дар њолати ба мувофиќа нарасида-ни тарафњо тибќи ќарори суд љуброн карда мешавад.

Моддаи 60. Заминаи мод-дию техникии муассисањои

таълимї1. Ба заминаи мод-

дию техникии муассисањои таълимї бино, иншоот, комму-никатсия, таљњизоти таълимї, воситањои наќлиёт, ќитъаи за-мин ва дигар молу мулк, ки ба муассисањои таълимї дахл до-ранд, дохил мешаванд.

2. Заминаи мод-дию техникии муассисањои таълимї дар асоси принсипи афзалиятнокї ва мутобиќи меъёрњои муќарраргардида ташаккул меёбад.

3. Воситањои наќлиёт, ашё ва таљњизоти таълимро ѓайримаќсаднок истифода бурдан ва ё аз муассисањои таълимї берун баровардан манъ аст.

4. Ќитъаи замин ба муассисањои таълимї барои истифодаи бемўњлат бо тарти-би муќаррарнамудаи Кодекси замини Љумњурии Тољикистон дода мешавад. Истифодаи ќитъаи замини ройгон ба

муассисањои таълимї додашу-да хилофи таъиноти он манъ аст.

5. Дар ќитъаи зами-не, ки барои истифода ба муассисањои таълимї дода шудааст, сохтани дигар бино ва иншооти ѓайрисоњавї манъ аст.

Моддаи 61. Шартнома дар бораи тайёр намудани мута-

хассисонМутахассисон дар асо-

си шартномањои байни муассисањои таълимї ва вазоратњо, идорањо, шах-сони воќеї ва њуќуќї, аз љумла хориљї, бо тар-тиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон тайёр карда ме-шаванд.

Моддаи 62. Фондњои соњаи маориф

1. Дар соњаи маориф мум-кин аст барои бењтар гардо-нидани раванди таълиму тар-бия ва такмили он, тањкими заминањои моддию техникии соња, њифзи иљтимої ва даст-гирии омўзгорон ва дигар кормандони соња, таълимги-рандагон фондњои мухталиф таъсис дода шаванд, ки тарти-би таъсис ва фаъолияти онњоро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар мена-мояд.

2. Дар муассисањои таъли-мии тањсилоти умумии асосї ва миёнаи умумї фонди таъ-лим ба андозаи на бештар аз 1 фоизи сметаи харољоти муассисањои таълимї таъсис дода мешавад. Фонди мазкур инчунин аз манбаъњои зерин ташаккул ёфта метавонад:

- маблаѓи хайрияе, ки аз эњсонкории шахсони воќеї ва њуќуќї ба даст омадааст;

- маблаѓњои дигаре, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар наму-дааст.

3. Фонди таълим барои таъмини талаботи моддї ва истеъмолии хонандагон аз оилањои камбизоат, ди-гар намудњои ёрии моддї, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар на-мудааст, гузаронидани чорабинињои солимгардонию маънавї, њавасмандгардонии омўзгорону хонандагон сарф карда мешавад.

Моддаи 63. Эњсонкорї дар соњаи маориф

1. Шахсони воќеї ва њуќуќї, аз љумла хориљї, ме-тавонанд тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба-рои муассисањои таълиму тарбия, манзилгоњ (хонањои истиќоматї, хобгоњњо), биноњои таълимї ва ёрирасон сохта, онњоро бо таљњизот, ас-бобу анљоми лозимї муљањњаз намоянд, тариќи эњсонкорї китоб, молу мулк ва маблаѓ хайр намоянд. Барои чунин шахсони воќеї ва њуќуќї имтиёзњо муќаррар карда мешаванд, ки тартиб ва ан-дозаи онњоро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян менамояд.

2. Барои шахсони воќеї ва њуќуќие, ки тариќи эњсонкорї муассисањои таълимї сохта, онњоро ба

моликияти давлатї месупо-ранд, мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон имтиёзњои иловагї муќаррар карда ме-шаванд.

3. Муассисањои таьлимї метавонанд маблаѓи хайрияи аз њисоби эњсонкорон ба даст омадаро бо маќсади такмил додани заминаи моддию тех-никии муассиса, таъсиси фон-ди таълим ва бењтар гардони-дани раванди таълиму тарбия истифода баранд.Моддаи 64. Њифзи саломатї

ва ташкили хўроки умумї дар соњаи маориф

1. Фаъолияти соњаи маориф бо назардошти зарурати таъ-мини њифзи њаёт ва салома-тии таълимгирандагон ба роњ монда мешавад.

2. Муассисањои таълимї шароити заруриро, ки ба њифз ва тањкими саломатии таълим-гирандагон, инчунин инкишо-фи љисмонии онњо нигаронида шудааст, муњайё месозанд.

3. Муассисањои таълимї њуќуќ доранд, ки хўроки умумии таълимгиранда-гону омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф-ро мустаќилона аз њисоби маблаѓи дар ихтиёрашон буда ташкил намоянд.

4. Маќомоти мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти худидоракунии шањрак ва дењот, шахсони воќеї ва њуќуќї метавонанд дар таш-кили хўроки умумии ройгон барои тарбиягирандагони муассисањои томактабї, хонан-дагони муассисањои тањсилоти умумї ва хўроки умумии им-тиёзнок барои хонандагону донишљўёни муассисањои таъ-лимии тањсилоти ибтидої ва миёнаи касбї кўмак расонанд.

5. Маќомоти дахлдори давлатї ба муассисањои таъ-лиму тарбия барои таъмини њифзи њаёт ва саломатї, инчу-нин инкишофи љисмонии таъ-лимгирандагон ёрии зарурї мерасонанд.

6. Барои ташкили хиз-матрасонии тиббї ва бехата-рии шароити таълиму тарбияи таълимгирандагон маќоми ва-колатдори давлатї дар соњаи маориф, маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї, маќомоти мањаллии идора-кунии маориф, маќомоти идоракунии тандурустї ва ташкилотњои он, роњбарони бевоситаи муассисањои таъли-му тарбия масъул мебошанд.

7. Хизматрасонии тиббї бо тартиби муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон барои таълим-гирандагони њама намудњои муассисањои таълимї ройгон аст.

8. Муассисањои таълимї барои аз ташхиси тиббї гуза-ронидани омўзгорон маблаѓи зарурї људо менамоянд.

БОБИ 7. ЊАМКОРИИ БАЙНАЛМИЛАЛЇ

ДАР СОЊАИ МАОРИФМоддаи 65. Њамкории

байналмилалї дар соњаи мао-риф

1. Њамкории байналмилалї дар соњаи маориф тибќи

ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва дар асоси шартномањои байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон амалї мегардад.

2. Маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф маќоми мутамаркази тамо-ми сохторњои соњаи мао-риф дар бахши њамкории байналмилалї бо муассисаю дигар ташкилотњои байнал-милалии давлатњои хориљї ва муќими Љумњурии Тољикистон ба њисоб меравад.

3. Маќомоти дахлдо-ри давлатї, муассисањои таълимї, муассисаю дигар ташкилотњои соњаи маориф њуќуќ доранд дар мувофиќа бо муассис (муассисон) ва маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф бо муас-сисаю дигар ташкилотњои хориљї ва байналмилалї ро-бита барќарор намоянд.

4. Тањсил, такмили ихтисос ва бозомўзии шањрвандони хориљї дар муассисањои таъ-лимии Љумњурии Тољикистон, инчунин тањсил, такми-ли ихтисос ва бозомўзии шањрвандони Љумњурии Тољикистон дар муассисањои таълимии дигар давлатњо бо тартиби муќаррарнамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон ва шартномањое, ки аз љониби маќомоти дав-латии идоракунии соњаи мао-риф, муассисањои таълимї ва дигар ташкилотњо ба имзо ме-расанд, дар мувофиќа бо му-ассис (муассисон) амалї карда мешаванд.

Моддаи 66. Фаъолияти иќтисодии хориљї

1. Маќоми ваколатдори давлатї дар соњаи маориф, муассисањои таълимї, ди-гар ташкилотњои соњаи ма-ориф тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мета-вонанд дорои њуќуќ ба фа-ъолияти иќтисодии хориљї бошанд, аз номи худ бо та-рафи хориљї дар мувофиќа бо муассис (муассисон) созишномањо банданд ва дигар санадњоро ба имзо ра-сонанд.

2. Муассисањои таълимие, ки бо фаъолияти иќтисодии хориљї машѓуланд, метаво-нанд дар бонкњои тиљоратии Љумњурии Тољикистон бо асъори миллї ва хориљї суратњисобњо кушоянд.

3. Маблаѓе, ки аз фаъо-лияти иќтисодии хориљї ба муассисањои таълимї ворид мешавад, бо њуќуќи молики-ят ба онњо тааллуќ доранд ё дар њуќуќи идоракунии опе-ративии онњо ќарор мегиранд ва онњоро бидуни иљозати муассисањои мазкур гириф-тан мумкин нест. Маблаѓи мазкур ба маќсади рушди му-ассисаи таълимї, тањкими за-минаи моддию техникии он, њавасмандгардонии омўзгорон ва дигар кормандони соњаи маориф истифода бурда ме-шавад.

4. Муассисањои таълимї, дигар ташкилотњои соњаи ма-ориф якљоя бо ташкилотњои хориљї метавонанд тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон корхонањои муш-

тарак таъсис дињанд.БОБИ 8. МУЌАРРАРОТИ

ХОТИМАВЇМоддаи 67. Љавобгарї барои риоя накардани талаботи

Ќонуни мазкурШахсони воќеї ва њуќуќї

барои риоя накардани та-лаботи Ќонуни мазкур бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї ка-шида мешаванд.

Моддаи 68. Дар бораи аз эътибор соќит донистани

Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи маориф»

Ќонуни Љумњурии Тољикистон аз 17 майи соли 2004 «Дар бораи маориф» (Ах-бори Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон, с. 2004, №5, мод. 345; с. 2005, №12, мод. 655; с. 2006, №12, мод. 546; с. 2008, №6, мод. 465; с. 2009, №3, мод. 81; №5, мод. 336; №7-8, мод. 500; с. 2010, №7, мод. 566; с. 2011, №3, мод. 176) аз эътибор соќит дониста шавад.Моддаи 69. Тартиби маври-

ди амал ќарор додани Ќонуни мазкур

Ќонуни мазкур пас аз ин-тишори расмї мавриди амал ќарор дода шавад.

Президенти Љумњурии Тољикистон

Эмомалї РАЊМОНш. Душанбе, 22 июли соли

2013, № 1004 Ќарори Маљлиси намоянда-

гони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон

Оид ба ќабул кардани Ќонуни Љумњурии Тољикистон

«Дар бораи маориф»Маљлиси намояндагони

Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон ќарор мекунад:

1. Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи мао-риф» ќабул карда шавад.

2. Ќарори Маљлиси на-мояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон аз 14 апрели соли 2004, № 1103 «Оид ба ќабул намудани Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи маориф» (Ахбо-ри Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон, с.2004, № 4, мод. 271; с. 2005, № 8-10, мод. 480; с. 2006, № 11, мод. 499; с. 2008, № 2, мод. 118; с. 2009, № 3, мод. 140; № 4, мод. 241; № 6, мод. 445; с. 2010, № 4, мод. 302; с. 2011, № 1, мод. 11) аз эътибор соќит дониста шавад.

Раиси Маљлиси намоянда-гони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон Ш. ЗУЊУРОВш. Душанбе, 6 марти соли

2013, № 1095Ќарори Маљлиси миллии

Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон

Оид ба Ќонуни Љумњурии Тољикистон

«Дар бораи маориф»Маљлиси миллии Маљлиси

Олии Љумњурии Тољикистон Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи маориф»- ро баррасї намуда, ќарор меку-над: Ќонуни Љумњурии

Тољикистон «Дар бораи мао-риф» љонибдорї карда шавад.

Раиси Маљлиси миллии Маљлиси Олии Љумњурии

ТољикистонМ. УБАЙДУЛЛОЕВ

ш. Душанбе, 4 июли соли 2013, № 537


№ 31 2-юми августи соли 2013 13ОМЎЗГОР ИФТИХОР

Яке аз муњимтарин арзишњои сиёсиву иљтимоии башари-ят истиќлолият мебошад, ки он њамсангу њамарзиш бо озодист. Аз ќадимулайём ањли олам дар њар минтаќаи замин, ки зиндагї дошта бошанд, баробари ба зинаи муайя-ни дарки аслу моњияти њастї майл ба озодї намудаву бањри он талош варзидаанд. Таърихи инсоният пур аз муборизањои бардавому фидо-корона бањри озодист. Аз ин лињоз нигоње ба пањнои таърих ба овони ѓуломдориву мустамликадорї аф-кандан кофист, то бифањмем, ки истиќлолияту озодї чї арзишњоеро дороянд. Њазрати Иќбол њакимона фармудааст:Бандаи озодро ояд гаронЗистан андар љањони дигарон.Халќи тољик табиатан

истиќлолиятпарасту озодидўст аст ва ба ин, пеш аз њама, таърих гувоњ бувад, таърихи пур аз муборизањои љонфидоёнаи ин халќи хирадоин. Ва кулли ин муборизањо барои њимояи марзу буми хеш, яъне, барои њимояи истиќлолият будаанд. Дар ин љодаи сангину вазнин тољикон борњо ба бархўрдњои шадид дучор шудаву аксаран пирўзу сарбаланд мондаанд ва агар гоње истиќлолияту озодї аз даст додаанд, аз нияту азму мароми хеш нагаштанд, боз њам ба њар гунаву њар васила ба талошњои озодихоњонаашон идома бахшида-анд…Асри ХХ барои миллати та-

маддунпарвари тољик ањди басо таърихиву сарнавиштсоз гар-дид. Дар ин асри пуртазод ва пур аз љангу љидолу беадолатињову ќисматсозињо халќи тољик се зинаи хеле муњими инкишофу ташаккули давлату давлатдориро барои раси-дан ба истиќлолияти воќеии миллї

тай намуд: Тољикистон (соли 1924),2.Таъсиси ЉШС Тољикистон дар

њайати ИЉШС (соли 1929)3.Расидан ба истиќлолияти

комил ва эълони Љумњурии соњибистиќлолу мустаќил ва комилњуќуќи Тољикистон (соли 1991).Дар оѓози охирин дањсолаи асри

ХХ барои халќи тољик њадяи бена-

зиру дилпазири таърихї насиб гар-дид. 9-уми сентябри соли 1991 дар Иљлосияи ѓайринавбтии Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон (даъ-вати дањум) изњорот дар бораи Истиќлолияти давлатии Љумњурии Тољикистон ва Ќарори Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон «Дар бораи эълон намудани

истиќлолияти давлатии Љумњурии Тољикистон» ќабул шуд.Њамин тавр, пас аз садсолањо

тољикон ба орзуи дерини худ раси-данду соњибдавлату соњибистиќлол гардиданд. Тањкимбахши асосии ин истиќлолият Иљлосияи таъри-хии ХУ1 Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон гардид, ки моњи ноя-бри соли 1992 дар Хуљанди бостонї

баргузор гашт.Му т а а с с и ф о -

на, дар натиљаи низоъњои дохилї ва бар асари дахола-ти неруњои берунаи бадхоњи миллати тољик муддате чанд истиќлолияти тоза-падиди мо зери ха-тар монд, вале дар нињоят гурўњњои солимфикру ватан-параст ба пирўзї расиданд, вањдату њ амди г а рфа њмї тантана кард, и с т и ќ л о л и я т и давлатї њифз гарди-ду устувор монд ва минбаъд рушд ёфт.

Дар ин раванди сарнавиштсозу бу-нёдкор наќши мењварї мутааллиќ ба Президенти Љумњурии Тољикистон, мўњтарам Эмомалї Рањмон буд. Ин абармарди миллат дар марњилаи њассосу пуртазоди мамлакат инони роњбариро ба даст гирифта, љонфидоёна кишварро аз њама гуна вартањо берун кашид

ва ба бахту саодат расонд. Солњо мегузаранд, вале номи Сарвари кунунии тољикон бо Истиќлолияти давлатии љумњурї то абад пайванд боќї хоњад монд.Истиќлолияти миллию давлатї

њодисаи бошарофат ва бафай-зу нишотовар аст. Ба туфайли он Тољикистон њамчун давлати мустаќил дар харитаи љањон падид омад, соњиби Нишон, Парчам ва Суруди миллї гардид. Соли 1994

аввалин Конститутсияи давлати соњибистиќлоли Тољикистон аз тариќи раъйпурсии умумихалќї ќабул карда шуд, ки он Ватани мањбуби моро ба љањониён њамчун давлати демократї, њуќуќбунёд, дунявї ва иљтимої муаррифї на-муд.Ба муомилот баровардани асъо-

ри миллї, густариши робитањои иќтисодию иљтимоии хориљї, роњандозии ислоњот дар соњањои муњимтарини њаёти халќ, таъсиси чандин мактаби олї ва муассисањои сатњи љањонї ва амсоли инњо низ дар заминаи истиќлолият ба киш-вари мо муяссар гардиданд.Истиќлолият чењраи фарњангии

миллатро равшантар намуд, љилои тоза бахшид. Бисёр чорабинињои фарњангї ба ташаккули њисси ифтихори миллї ва ватандўстии шањрвандон мусоидат карданд. За-бони тољикї њамчун забони давлатї мавќеъ ва нуфузи баланд пайдо на-муд, заминаи ќонунияш устувор гардид. Як силсила чорабинињои вусъатманде, ки дар љумњурї бар-гузор шуданд, ба такомули маъна-вии мардум ва афзудани эътибори давлати тољикон дар арсаи љањон

мусоидат карданд. Бузургљашнњои 100-солагии давлати Сомони-ён, 680-солагии Мир Саид Алии Њамадонї, 675-солагии Камоли Хуљандї, 2500-солагии шањри Иста-равшан, 1000-солагии «Шоњнома», 1000-солагии Носири Хусрав, 2700-солагии шањри Кўлоб… аз њамин ќабил чорабинињо буданд.Њамчун давлати соњибистиќлол

обрўи Тољикистон дар саросари љањон марњила ба марњила меаф-

зояд. Ба ин, аз љумла, бо ибтико-ри Тољикистон ва бо ќатъномањои СММ дар арсаи бдайналхалќї эъ-лон шудани Соли байналхалќии оби тоза, Дањсолаи «Об-барои њаёт», Соли байналхалќии њамкорињо дар соњаи об, чун љашни љањонї пази-руфтани Наврўз… мусоидат карда.Њадиси истиќлолият хеле барда-

вому рангин аст. Он бояд пайваста тарѓибу ситоиш шавад, бояд боиси ифтихору шукргузории мо бошад. Мо, ањли кишвари бињиштосои тољикон, бояд њамеша ва дар њама љо гуфтањои зерини Сарвари мам-лакатамон, муњтарам Эмомалї Рањмонро дар ёд дошта бошем ва мутобиќ ба онњо амал бинамоем: «Вазифаи аввалиндараљаи њамаи мо истиќлолияти давлатиамонро мустањкам карда, насли навра-су љавонро дар рўњияи вањдату ягонагї, ватандўстиву ифтихо-ри миллї, садоќат ба анъанаву суннатњои таърихиву фарњангии миллат ва эњтиром ба арзишњои умумибашарї тарбия намудан аст».

Гулнора АМИНОВА, омўзгори гимназияи №1 барои

кўдакони болаёќати шањри Душанбе

БА ПЕШВОЗИ РЎЗИ ИСТИЌЛОЛИЯТИ ДАВЛАТИИ ТОЉИКИСТОН

ИСТИЌЛОЛИЯТ – ШУКУФОИИ МИЛЛАТ

Муњаммад Љарири Табарї њангоми тасвири њодисањои соли 709 дар хусуси фатњи Шумон аз љониби арабњо дар асараш «Таърихи Табарї» чу-нин нигоштааст.

- «Филенашб Бозиќ (Бода) ё Ќисбиштон (шояд Гуштаспон бо-шад) – малики Шумон омили (намояндаи ) Ќутайбаро аз кишвари худ ронд ба додани фи-дияро, ки барои он бо Ќутайба (сарлашкари араб) сулњ баста буд, ќатъ намуд. Ќутайба Айёши Ѓазнавиро бо як марди порсои хуросонї назди малики Шумон фири-стод, то малик фидияро бар онон бидињад. Чун ба он љой расиданд, онњоро ањли шањр тирборон намуданд. Марди хуросонї аз Айёш људо шуда бирафт. Айёш пурсид: «Оё ту дар љињоди ман алайњи онњо ёрї медињї?» Гуфт: - «Бале». «- Ин тавр бошад, аз пас маро муњофизат бикун» - гуфт Айёш. Номи он мард Муњаллаб буд. Айёш ба онњо њуљум оварда љангид ва онон ( муњофизони шањри Шумон) аз ў бигурех-

танд. Муњаллаб аз ќафо ба Айёш њуљум оварда ўро би-кушт, захмњои ўро шумурданд – ададашон шастто буд. Ин њол онњоро ѓамгин кард ва гуфтанд:

- «Марди шуљоеро куштем».Хабар ба Ќутайба расид ва

ў шахсан худаш ба роњ баро-мада, то ба Балх расид. Ма-лики Шумон бо Солењ ибни Муњсин (бародари Ќутайба) дўстї дошт. Солењ мардеро назди ў фиристода талаб на-муд, ки малики Шумон сар аз итоати Ќутайба напечад ва ба сулњи ў бигардаду фи-дия бидињад. Малики Шумон ќабул накард ва ба фиристо-даи Солењ чунин бигуфт:

- Ту маро аз Ќутайба

метарсонї, ваќте, ки ќалъаи ман аз ќалъањои дигар мустањкамтар аст? Ман аз Ќутайба тарс надорам! Ќутайба аз Балх барома-

да аз дарёи Ому бигзашт ва ба Шумон омад. Ў дарёфт, ки малики Шумон ќалъаро мустањкам намудааст. Ќутайба манљаниќњое (механизме, ки ба воситаи он сангњои калон-ро ба масофаи нисбатан дур партофтан мумкин буд)-ро сўи ў ва дарбориёнаш рост намуд. Малики Шумон чун ин њол би-дид, тарсид,, ки маѓлуб мегар-дад ва тамоми сарвату дороии худро ба чашмаи бетаги миёни ќалъа партофт. Сипас, ў дар-возаи ќалъаро кушода бурун баромад ва бо арабњо љангида,

кушта гардид. Ќутайба ќалъаро бо зўрї ку-шод ва љанговарони муњофизро кушта, зану фарзандони онњоро асир намуд. Аз маълумотњои

мављуда маълум мегар-дад, ки ќалъаи Њисор хеле баланд буда, бар замми ин дар дохили он чашма низ будааст. Ин маълумоти Табарї бо маълумоти асари љуѓрофии «Њудуд-

ул-олам» мушобењ аст. Дар асоси ин ду далел ва ба на-зар гирифтани маълумоти љуѓрофишиносони араб оиди мавќеи Шумон мо ба хуло-сае омадем, ки шањри Шу-мон мањз дар атрофи ќалъаи Њисори имрўза воќеъ гардида буд. Зеро деворњои ќалъаи Њисор имрўз њам хеле баланд буда, дар дохили он чашмаи об мављуд аст.

Зафар ДЎСТОВ, муаррих

БА ИФТИХОРИ 3000-СОЛАГИИ ЊИСОРИ ШОДМОН ВОХЎРЇ

ИСТИЛОИ ЊИСОРАЗ ЉОНИБИ АЪРОБ

Муњаммад Љарири Табарї танд. Муњаллаб аз ќафо ба

бкммбрпўМдд

30-юми июли соли љорї дар Ва-зорати маориф вохўрии вазири маорифи Љумњурии Тољикистон Нуриддин Саидов бо ректори До-нишкадаи энергетикии шањри Мо-сква Рогалев Николай Дмитриевич, муовини ректор оид ба робитањои байналмилалии донишкада Замо-лодчиков Владимир Николаевич

ва директори филиали Донишка-даи энергетикии шањри Москва дар шањри Душанбе С.Абдулкаримов доир гардид. Зимни вохўрї вобаста Николай Рогалев баробари барра-сии як ќатор масъалањо пешнињод намуд, ки њамкории филиалро бо ди-гар донишгоњу донишкадањо вусъат бахшида, миёни филиал ва дигар муассисањои таълимї созишномањо баста шавад.

-Њамчунин, хуб мешуд, ки миёни филиал ва дигар донишгоњњо олим-

пиадаи проблемавї ва конфронсњои илмї баргузор гарданд. Ѓайр аз ин, мо мехоњем дар назди филиал литсей ва дар базаи литсей маркази забони русї таъсис дода шавад,-пешнињод намуд Н.Рогалев.Вазири маориф Н.Саидов

пешнињодоти мењмононро пази-руфта, илова намуд, ки Донишгоњи

энергетикї таљрибаи кофї дорад, аз ин рў, хуб мешуд дар базаи марказ чопи луѓату фарњангњо ва омўзиши забони русї бо додани сертифи-кат барои муњољирон ба роњ мон-да шавад. Дар баробари ин, барои баланд бардоштани сатњу сифати таълим омўзгорону мутахассисони ботаљриба аз Федератсияи Россия даъват карда шаванд, бењтар хоњад шуд.

Эњсони ХУШБАХТ, «Омўзгор»

ЊАМКОРИЊО ВУСЪАТ МЕЁБАНД

«БЕШАИ САБЗ» ОЃЎШ БОЗ КАРД Бо дастгирии раёсат ва иттифоќи касабаи донишгоњ дар мавзеъи

зебоманзараи ноњияи Муъминобод истироњатгоњи «Бешаи сабз» ку-шода шуд. Дар маросими кушодашавии истироњатгоњ раиси ноњияи Муъминобод Пирмад Зарифов ва ректори донишгоњ Абдулло Табаров иштирок доштанд. Айни њол дар ин истироњатгоњ 50 нафар фарзанди омўзгорон ва кормандони донишгоњ дар давраи таътили тобистона ба истироњат фаро гирифта шудаанд. Дар замини атрофи истироњатгоњ 300 нињоли мевадињанда ва гулу гулбутта шинонда шудааст, ки барои таъми-ни озуќавории истироњатгоњ мададгор мебошад.

Шариф АБДУЛЊАМИД,«Омўзгор»

№ 31 2-юми августи соли 201314 ОМЎЗГОР ЊИСОБОТ

ШАФЌАТ

АНДЕША

Дар нишасти матбуотие, ки ба фаъолияти ним-соли Вазорати молияи ЉТ бах-шида шуда буд, вазир Сафаралї Наљмиддинов баро-мад карда, ќайд на-муд, ки шаш моњи аввали соли љорї њаљми Маљмўи Мањсулоти Дохилї - 15,8 млрд. сомо-ниро ташкил дода, афзоиши реалии он ба 7,5 фоиз баробар гардид, ки ин нисбат ба њамин давраи соли гузашта 2,0 млрд. сомонї зиёд мебошад.Аз њисоби буљети

љумњуриявї ба буљетњои мањаллї, барои сариваќт пар-дохт намудани музди мењнат, рухсатпулии муаллимон ва инчунин барои чорабинињои омодагї ба мавсими тирамоњу зимистонгузаронї субвенсия ба маблаѓи 289,0 млн. сомонї ва бо роњи њисоби байнињамдигарї 5,5 млн. сомонї љамъ ба маблаѓи 295,0 млн. сомонї људо карда шудааст. Ба-рои пардохти сариваќтии нафаќа ва кўмакупулињою љубронпулињо ба Агентии давлатии суѓуртаи иљтимої ва нафаќа аз њисоби буљети љумњуриявї - 29,5 млн. сомонї маблаѓњои иловагї људо кар-да шудааст. Дар ин доира

маблаѓгузории иншоотњои муњими давлатї, аз ќабили сохтмони иншоотњои энергетикї, бунёди Гимна-зияњои Президентї дар ноњияи Њисор, шањри Кўлоби вилояти Хатлон, биноњо таълимии Донишгоњи дав-латии омўзгорї, Донишгоњи техникї, Донишгоњи славя-

нии Тољикистону Россия, на-вбати 2-и Донишгоњи Миллї, сохтмони варзишгоњњо дар ноњияњои Муминобод, Фар-хори вилояти Хатлон, шањри Исфараи вилояти Суѓд, ноњияи Њисор, толорњои варзишї дар шањри Хоруѓ, ноњияи Темурмалики вилоя-ти Хатлон ва дигар иншоотњо таъмин карда шудааст.Маблаѓњои мазкур ба

соњањои наќлиёт - 383,0 млн. сомонї, энергетика - 82,0 млн. сомонї, хољагии манзилию коммуналї - 52,0 млн. сомонї, кишоварзї - 64,0 млн. сомонї, маориф - 47,0 млн. сомонї, тандурустї - 5,9 млн. сомонї, иљтимої - 1,3 млн. сомонї ра-вона гардид.Маблаѓи умумии ќарзи

беруна ба 1 июли соли 2013 - 2131,9 млн. доллари амрикої ё ин ки ин ба 25,3 фоизи Маљмуи мањсулоти дохилї баробар мебошад. Аз љумла, ќарзи бевоситаи давлатї, ки хизматрасонї он аз та-рафи Њукумати Љумњурии Тољикистон таъмин мегар-дад, ба 1930,20 млн. доллари Амрико баробар буда, 22,9 фоизи номиналии Маљмўи мањсулоти дохилиро ташкил медињад.

Шодї РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ НИШАСТИ МАТБУОТЇ

47 МИЛЛИОН СОМОНЇБАРОИ РУШДИ МАОРИФ Дар толори Маркази миллии

тадќиќоти стратегї бо ишти-роки хабарнигорони дохиливу хориљї нишасти матбуотии Ку-митаи забон ва истилоњоти назди Њукумати Љумњурии Тољикистон шуда гузашт. Дар он њисоботи раиси кумита Додихудо Сай-миддинов дар бораи фаъолия-ти шашмоњаи Кумитаи забон ва истилоњот мавриди баррасї ќарор гирифт. Д.Саймиддинов ба њозирин дар бораи пањлуњои муњими фаъолияти муассиса, аз љумла, назорати татбиќи Ќонун «Дар бораи забони давлатї», истилоњот ва мавриди корбасти

онњо дар номгузории ташкилоту муассисањо, меъёри номгузорї, нашри китобу дастурњои зарурї… иттилоъ дод.

- Кумита барои љараёни ама-лишавии Ќонун «Дар бораи забо-ни давлатї» як ќатор иќдомњоро пеш гирифт,- гуфт ў. – Аз љумла, санљиши назоратии онро дар шањру ноњияњои Хуљанд, Љаббор Расулов, Ќайроќќум дида барома-дем. Маълум шуд, ки дар ќисмати зиёди ин минтаќањо маќомоти масъули ноњия ба масъалаи риояи тозагии забони давлатї аз пушти панља менигаристаанд. Дањшат аст, ваќте ки бо ду порча устухон

дар болои дўкони хеш менави-санд: «Олами гўшт».Зикр шуд, ки сањлангории

маќомоти масъули мањал, ба хусус, дар масъалаи ташки-ли курсњои бозомўзии забони тољикї зиёд ба чашм мерасад. Рўзноманигорон аз монеањои зиёди мављуда оид ба им-лои имрўзаи забони тољикї, номгузорињои барѓалат ва чанд масоили дигари вобаста изњори нигаронї намуда, њамзамон пешнињодњои љолиб ироа кар-данд.

Саидаи ФАЗЛ,«Омўзгор»

МУСОИДАТИ БЕШТАР БА ТАКОМУЛИ ЗАБОН

Шумораи хонандагон нисбат ба соли хониши 2011 – 2012 дар муассисањои тањсилоти умумї 10721 нафар зиёд шудаанд, ки 8443 нафари онњо духта-ронанд. Дар ин бора, дар нишасти матбуотї раиси Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон Сумангул Таѓоева иттилоъ дод. Раиси Кумита аз он изњори нигаронї намуд, ки

дар соли тањсили 2012 – 2013 аз 2630 нафар хонан-дагон аз таълими њатмї дур монда, 1499 нафара-шонро духтарон ташкил додаанд. Тањсили духтарон, пешравии онон дар

соњањои интихобкардаашон дар маркази диќќати њамешагии њукумат ва Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Њукумати Љумњурии Тољикистон ме-бошад. Чунон ки ироа гардид, дар назди кумита аз

соли 2009 – ум инљониб Хадамоти дастгирї барои духтарони ноболиѓи ќурбони намудњои гуногуни зўроварї гардида, таъсис дода шудааст. Аз лањзаи таъсиси ин Хадамот ќариб 211 нафар духтаро-ни ноболиѓ аз шањру навоњии мамлакат омада,

барќароршавии љинсию рўњиашонро таъмин на-муданд. Чунон ки дар нишаст гуфта шуд, Кумита бо

маќсади њавасмандгардонии донишљўдухтарони лаёќатманд ва аълохони донишкадаю донишгоњњо чун њамасола 30 нафари ононро бо идрорпулї таъ-мин менамояд. Рўзноманигорон аз таќдири бону-вони муњољир ва барваќт ба шавњар додани духта-рон дар дењот пурсон шуданд. Раиси Кумита гуфт, мутаассифона, дар шаш моњи охири соли љорї 38 нафари онњо вафот намудаанд, ки ин нисбат ба њамин давраи соли гузашта 3 нафар зиёд аст. Дар байни фавтшудагон се нафар кўдак низ њаст. Ба таври маълум, синну соли никоњї аз 18 – солагї муайян шудааст, мутаассифона, баъзе волидон ќонунро риоя накарда, духтаронашонро барваќт ба шавњар медињанд. Дар давраи њисоботї 56 њодисаи дар синну соли ноболиѓї ба шавњар до-дани духтарон ба ќайд гирифта шуда, ба волидон љазоњои маъмурї шудааст.

Њотами ЊОМИД, «Омўзгор»

ЗАНОН ЊАМЕША БА ЃАМХОРЇ НИЁЗ ДОРАНД

Чунон ки дар ниша-сти матбуотии маќомоти иљроияи њокимияти давла-тии шањри Душанбе ќайд гардид, маљмўи мањсулоти минтаќавї дар ќаламрави шањр дар шаш моњи соли љорї ба маблаѓи 3400,0 миллион сомонї љамъбаст шуда, суръати афзоиш 107, 5 фоизро ташкил додааст. Корхонањои мављуда – 57,9 фоиз сатњи истењсолро ба-ланд бардоштанд ва њаљми истењсоли мањсулоти саноатї дар моњњои январ – июни соли 2013-ум 11,3 фоиз коњиш ёфта, 439602,5 њазор сомониро ташкил додааст.Рўзноманигорон ба ма-

соили гуногуни њалталаб ва мушкилоти мављуда дахл карда, зимнан аз сари ваќт тоза накардани зуболадонњо, ки кўчањои мањаллањои истиќоматиро бадбўй гардо-нидаанд, изњори норизоиятї намуданд. Муаллифи ин сатрњо доир ба проблемањои бахши маориф сухан рон-да, зикр намуд, ки боястї муассисањои таълимї ва идоравии соња муљаддан сох-та шуда, бо шукуњу љалоли худ аз дигар бинои маќомот тафовуте надошта бошанд.

Фарзи мисол, идораи шуъбаи маорифи ноњияи Фирдавї дар як кўчаи дур аз назарњо ва дар бинои куњансохте љойгир аст. Айни њамин њолро метавон дар бинои шуъбаи маорифи ноњияњои Сино ва Исмоили Сомонї ба мушоњида гирифт. Ќисмати зиёди мактабњо дар замони Шўравї бунёд гардидаву имкони пурраи фарогирии хонандагонро надоранд.Дар посухи ин суолњо

масъулон иброз доштанд, ки воќеан шумораи мактабиён сол то сол меафзояд. Тибќи нишондодњои оморї теъдоди хонандагон соле то 3,5 њазор зиёд мегардад.Сардори раёсати маори-

фи шањр Њ.Фаќеров гуфт, ки соли равон мактабњои №№ 7,8,56 сохта ба истифода дода шуданд.

- Бо људо гардида-ни маблаѓњо аз љониби роњбарияти Њукумати кишвар ва шањри Душанбе сохтмони муассисањои дигари таълимї ва идоравии соњаи маориф љиддан ба роњ монда хоњад шуд, - баён дошт Њ.Фаќеров.

Шодї РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

МАКТАБЊОИ НАВБУНЁД МЕШАВАНД

Дасти дармондагон гирифтан, ба эњтиёљмандон мадад расондан ва махсусан, ятиму бепарасторонро на-возиш кардан ва ба кўмакашон ши-тофтан, ба эътирофу таъкиди ањли хирад, аз волотарин фазилатњои инсонист. Хеле хушоянд ва шарофа-товар аст, ки дар љомеаи имрўзаи мо таваљљуњ ба ятимон пайваста меаф-зояд ва њамагон майл ба ятимнавозї мекунанд. Ин, пеш аз њама, таъсири бафайзи хислати њамидаи Сарва-ри мањбуби кишварамон Эмомалї Рањмон аст, ки њамеша дасти мењру шафќат ба ятиму бепарасторон да-роз мекунанд ва мекўшанд, ки онњо худро яккаву танњою вомонда эњсос накунанд.Мактаб-интернати №1-и шањри

Душанбе, ки маъвои гурўње аз кўдакони ятиму бепарастор аст, як зумра ѓамхору мададгороне до-рад, ки пайваста кори хайр меку-

нанду эњтиёљмандони ин даргоњро њољатбарорї менамоянд. Сардо-ри Академияи Вазорати корњои дохилии Љумњурии Тољикистон, генерал-майори милитсия Розиќзода Абдулњакими Шералї аз зумраи њамин гуна ашхоси соњибфазилат аст. Ин марди некнињод бо вуљуди серкориаш борњо ба таълимгоњи мо омада, бо хонандагон мулоќотњо ороставу барояшон њадяњо эњдо на-мудааст. Сардори академия хонанда-гони ятиму бепарасторро барои идо-маи тањсил дар Академияи Вазорати корњои дохилї њидоят менамояд ва мањз дар њамин замина соле чанд ќабл аз ин як шогирди мо – Зокиров Собир ба академияи мазкур дохил гардида, онро бомуваффаќият хатм намуд ва њоло корманди Вазорати корњои дохилист. Соли равон бо њидояту дастгирии А.Розиќзода боз ду нафар шогирди таълимгоњи мо,

ки њар ду ятиманд (Мењроб Давлат-беков ва Фарњод Обидов), муњассили Академияи Вазорати корњои дохилї гардиданд.Онњо хурсандию сарафрозии

бењад доранд ва шукронаи чунин Ва-тани мањбуб мекунанд.Мо, кормандони мактаб-

интернат, аз Розиќзода Абдулњакими Шералї барин фарзандони шоистаи миллат, ки дар иртибот бо сиёсати Президенти мамлакат дар баро-бари дигар корњои хайру шоиста ятимнавозї мекунанд, дасти мадад ба бепарасторон дароз менамоянд, ифтихорманду сипосгузорем ва аз номи кулли ятимону бепарасторон барояшон рўзгори бардавому босао-дат таманно дорем.

Ф.ЃАЙРАТОВ, директори мактаб-интернати

№1-и шањри Душанбе

ГЕНЕРАЛ ЃАМХОРЇ МЕКУНАД

Тўли чанд сол аст, ки омўзгорам-омўзгори синфњои ибтидої. Аз пешаи интихобкардаам ро-зиям. Мутаассифона, имрўзњо нисбат ба ин касби пуршараф ќисме аз ањли љомеа ба назари тањќир менигаранд. Омўзгор барои баъзењо нафарест, ки танњо фарзандони онњоро нигањбонї мекунад, то дар давоми 4-5 соати дарсї онњо бо њамдигар љанљол нанамоянд. Бархе аз падару модароне њастанд, ки нисбат ба омўзгор бењурматии зиёде зоњир менамо-янд. Омўзгорро тањќир намуда, фарзандони худро «бегунањ» мењисобанд. Дар назди фарзандони худ аз омўзгор бартарияти худро нишон медињанд. Дар ин маврид бача на танњо эњтироми худро ба омўзгор аз даст медињад, инчунин, дар назди њамсинфонаш худ-ситоиву маѓрурї карда: «Агар муаллим маро љанг кунад, падарам адабашро дода мемонад», -мегўяд.

Барои тасдиќи фикр воќеаеро, ки худ шоњиди он будам, мисол меорам. Боре њангоми дарс ба синф падари духтарчае бе ягон иљозатпурсї ба синф до-хил шуда, ба сўи ман бо ѓазаб нигариста гуфт: «Дар

кадом давру замон ба хонандаи синфи якум вазифаи хонагї барои аз ёд кардан супорида шудааст?! Ту чї хел муаллим њастї? Минбаъд ба фарзанди ман ягон хел вазифаи хонагї насупор! Фарзанди маро дигар танбењ мадењ!...»

Чунин волидайн аксаран онњое њастанд, ки бо кадом роње як миќдор маблаѓро ёфта, худро даст-норасу дастдароз тасаввур мекунанд. Омўзгоре, ки баробари ў маблаѓ надорад, албатта хомўширо аф-залтар медонад. Зеро ў яќин медонад, ки дигарон бетарафиро ихтиёр карда такякоњаш намешаванд. Имрўз њама бетарафем, ки ин як сабаби пастравии масъулияти муаллим ва тарбия аст.Маќсади мо, омўзгорон, ин аст, ки ќарорњоро

тавассути ахбори омма, матбуот бисёртар пешкаши омма гардонанд, то ин ки волидайн мазмуну маќоми ин ќонунро дарк карда, аз рўи он амал намоянд.

Гулљамол БОБОЕВА,муаллимаи мактаби №7-и

ноњяи Ѓончї

ОМЎЗГОРРО ЌАДР КАРДАН МЕБОЯД

№ 31 2-юми августи соли 2013 15ОМЎЗГОР СИМО

ЗАБОНОМЎЗЇ ТАЊСИЛОТИ КАСБЇ

ЉАШНВОРА

Вай роњи пуршарафи зин-дагиашро аз коргари фабри-каи пойафзолдўзї шурўъ кар-да, омўзгор, агроном – олим, роњбари хољагї њам шуд. Мин-баъд дар вазифањои мудири китобхона, сарпешоњанг, му-аллими биология, роњнамо (ин-структор), љонишин, мудири шуъбаи тарѓибот ва ташвиќоти кумитаи њизбї њам кор кардааст. Нињоят, ба касби омўзгорї содиќ монд…Ў зодаи дењаи Пуличуќури

ноњияи ба номи Бобољон Ѓафуров буда, дар њамон љо ба воя раси-дааст. Ду сол дар ќисми њарбии шањри Советск, вилояти Кали-нингради Федератсияи Россия хизмати Модар – Ватанро ба љо овард. Њ. Каримов сарбози ин-тернатсионалист низ њаст. Соли 1980 ба Љумњурии Афѓонистон дар њайати мањдуди Ќушўнњои Мусаллањи собиќ ИЉШС њамчун афсар бо рутбаи лейтенанти ка-лон даъват шуд. Ў дар њайати гурўњи генерал В.Н. Сполников ќарзи интернатсионалистии ху-дро то моњи апрели соли 1982

сарбаландона иљро намуд. Дар амалиёти љангї дар шањрњои Кобул, Шиндант, Фарањ, Лашид Љаван, Њирот, Ќандањор, Ќундуз, Љалолобод, Ѓазнї фаъолона шир-кат намудааст. Барои мардонагї ва шуљоати њарбї дар ваќти иљрои вазифаи интернатсионалї чандин маротиба бо ифтихорно-маю медалњо мукофотонида шу-дааст. Тўли солњо вай дар њар муас-

сисае, ки кор кард, худро њамчун мутахассиси даркорї, чашми-кордон ва пурмасъулият нишон дод. Хоксорї, њимматбаландї, шикастанафсї аз бењтарин хислатњои ўст. Мањз бо њамин васила байни ањли зањмат ном ба-ровард. Маълум, ки ин њама

пешравињо осон ба даст намео-янд. Аз мутахассис мењнати со-фдилона ва дониши казої талаб мегардад. Вай инро њанўз аз дав-рони љавонї дарк намуда, чун мактаби миёнаро хатм кард, боз аз пайи омўзиши илм гардид. Биноан, Донишкадаи давлатии Хуљанд баъдтар Донишгоњи аграрии Тољикистон ва минбаъд Донишгоњи тайёр намудани роњбарони хољагидориро хатм намуд. Донишу таљрибаашро ба назар гирифта, моњи марти соли 1988 Њасан Каримовро дирек-тори литсейи касбї – техникии раќами 75 – и ноњияи Б. Ѓафуров

таъин намуданд. Дар ин муддат тањти роњбарии Њ. Каримов ком-плекси нави бинои литсей барои 720 љой дар маркази ноњияи Б. Ѓафуров (моњи январи соли 1989) ба пуррагї сохтаю ба ис-тифода дода шуд. Мутаассифо-на, солњои љанги бемаънї, ки як навъ бесарусомонї њукмфармо буд, бинои литсей ба ќисми њарбї дода шуд. Њамин тавр, байни солњои 1988 – 1998 лит-сей се маротиба љой иваз намуд. Бо вуљуди њамин, таълимгоњ њељ гоњ соате аз фаъолият боз

намондааст, дари он барои то-либилмон њамеша кушода буд. Айни њол литсей дар як ќисми бинои мактаб – парваришгоњи ноњия дар алоњидагї фаъолият мебарад. Њамаи биноњои дарсї аз таъмир бароварда шуда, шо-гирдон боз аз соли нави хониш сабаќ мегиранд. Умуман, хислати ин марди

кордон он аст, ки дар њама њолат устодону шогирдонро ба дастги-рии њамдигар ташвиќ месозад. Њамин буд, ки таъмир сариваќт ба анљом расида, биноњо мун-тазири дар бар гирифтани ањли литсейанд. Бояд афзуд, ки литсейи касбї

– техникии раќами 75- и ноњияи Б. Ѓафуров, ки ба он Њ. Кари-мов роњбарї менамояд, аз рўйи ихтисосњои челонгар – таъмир-гари автомобилњо (ронандаи дараљаи С), кафшергари газию барќї, тракторчї – мошини-сти истењсолоти кишоварзї ва дўзанда мутахассис тайёр меку-над. Дар литсей бањри касбомўзии

шогирдон шароити хуб фароњам оварда шудааст. Њуљрањои барњавои таълимї, лабораторияњо, устохонањо дар ихтиёри касбомўзонанд. Литсей бештар аз 6500 нафар мутахассис тайёр намудааст, ки њоло аксарияти онњо дар соњањои мухталифи хољагии

халќи ноњияву шањр, вилоят фа-ъолият мебаранд. Донишљўёни литсей чи дар хониш ва чи дар корњои љамъиятї намунаи ибра-ти дигаронанд. Онњо њамчунин дар озмунњои вилоятии байни литсейњо борњо љойњои намоён-ро ишѓол кардаанд. Бо роњбарии бевоситаи Њ. Каримов барои ташкили љойњои нави корї ва ќонеъ гардондани талаботи ањолии ноњияи Б. Ѓафуров дар литсей гурўњњои кўтоњмуддати ронандаи дараљаи «С» ва «В» таъсис дода шудааст. Њ. Каримов дар бароба-

ри роњбарї вазифањои зиёди љамъиятиро низ ба уњда дорад. Раиси Шўрои директорони муассисањои тањсилоти ибтидо-ии касбии вилояти Суѓд, раиси Шўрои ташкилоти љамъиятии Иттифоќи собиќадорони бай-налмилалии Афѓонистон дар ноњияи Б. Ѓафуров аст. Ном-бурда дар байни коллективњои таълимгоњ ва муассисањои тањсилоти ибтидоии касбии ви-лоят обрўю эътибори калон до-рад. Дар баробари ин, Њ. Кари-мов љамоатчии фаъол ва падари мењрубон низ њаст. Се фарзанду шаш набера дорад. Њасан Каримов ба синни му-

бораки шастсолагї расиданд. Роњбари кордон, омўзгори асил, љамоатчии фаъолро ба ин му-носибат табрик гуфта, бароя-шон тандурустии комил, барору комёбї ва њузуру њаловати оила-виро таманно дорем.


ВУСЪАТИ ФАЪОЛИЯТ

Омўзиши забонњои хориљї имрўз, ба вижа, ба-рои љавонон ањамияти муњим пайдо кардааст. Ин нук-та дар суханронињои Пре-зиденти кишвар Эмомалї Рањмон батакрор таъкид мешавад. Омўхтани забони русї аз он љињат муфид аст, ки мардуми мо дар зиндагии њамарўзаашон ва муноси-бат бо шањрвандони ИДМ ба кор мебаранд. Забони англисї бошад, дар замони љањонишавї яке аз воситањои пешбарандаи иќтисодиёту сиёсат, иљтимоиёту бозор ва варзиш гаштааст. Мо бо боварии калон гуфта метаво-нем, ки њар як донишљўи мо дар дил њаваси омўхтани за-бони хориљиро дорад. Ифода ва иборањои «забони англисї - забони байналмилалї», «за-бони англисї - забони биз-нес», «забони англисї - забо-ни иќтисодиёт»-ро дар њамаи гузоришњои васоити ахбори умум метавонем мушоњида намоем. Аз ин хотир, устодо-ни забони англисї вазифадор њастанд, ки роњњо ва усулњои навини таълими забони ан-глисиро бо забономўзон дар љустуљў бошанд. Дар замо-ни љањонишавї, ки њамаи воситањои техникї фароњам аст, замоне, ки интернет корро хеле осон гардонда-аст, замоне, ки маводи зиё-дро ба воситаи як тирезаи хурд ( компютер - интернет) дастрас карда метавонем, сифати таълими забонњои хориљиро низ ба њамон сатњи љањонї бояд роњандозї на-моем. Инкишоф додани нутќи

шифоњии донишљўён дар раванди таълим яке аз њадафњои асосии њар як

устод ва донишљў мебошад. Њар як донишљў мехоњад нутќи шифоњии худро ин-кишоф дињад, вале бисёр шахсоне њастанд, ки солњои зиёд аз паи омўзиши забони хориљї њастанд ва бо афсўси зиёд изњор мекунанд, ки бо ин забон сухан гуфта на-метавонанд. Инчунин, мо имрўзњо дар кору фаъолияти донишљўён мебинем, ки чї тавр онњо дар пайи љустуљўи бахшњои омўзиши забонњои хориљї њастанд, вале мо њоло њам гуфта наметавонем, ки донишљўёни мо нутќи раво-ни забони хориљї доранд. Албатта, ба маќсад на-

расидани омўзандагони забонњои хориљї сабабњои гуногун дорад. Агар донишљўён аз пайи барта-раф кардани мушкилињои омўзиши забон шаванд, омўхтани забонњои хориљї дучанд осонтар мегар-дад. Яке аз калонтарин мушкилие, ки муњаќќиќон таъкид мекунанд, монеаи равонї аст. Шахсе, ки за-бон меомўзад, аз суханронї бо ин забон метарсад. Тарс аз он ки мабодо хато кунад. Мушкилии дигар фикри «ваќте ки калимаи зиёд аз бар кунам, баъд бо ин ё он забон сухан мегўям» мебо-шад. Албатта, ин дуруст аст, бе донистани калима ва иборањо сухан гуфтан мушкил аст, вале бо ќадри имкон бояд калимањои азёдшуда истифода шаванд. Шахсоне њастанд, ки бо донистани 200-300 калима бо забони хориљї суњбат мекунанд ва чунин шахсон аз хато гуфтан њарос на-доранд ва дар натиља дар ваќти кўтоњ ба маќсадашон

мерасанд. Ин њолат даъват мекунад, ки дар забономўзї љасоратманд бояд буд.Тарафи дигари ин масъала

доштани њавасмандї (моти-вация) мебошад. Дар ќатори омўзиши забонњои русї ва англисї дар Тољикистон ихтисосмандони забони франсавї ва немисї низ кам нестанд. Забони франсавї яке аз забонњои зеботарин ва дипломатии рўи дунё ба њисоб меравад ва бо он дар бисёр гўшаю канори љањон њарф мезананд. За-бони немисї низ нуфузаш-ро коњиш намедињад. Ба ин пешрафт ва сатњи баланди иќтисодии Олмон сабаб шуда метавонад. Дар шароити

истиќлолияти Тољикистон имконоти васеи равоби-ти мустаќил бо мамолики хориљї ба миён омадааст ва мо њамчун устодони забонњои хориљї, чун шањрванди њамин кишвар метавонем бо дуруст ба роњ мондани таъ-лиму тарбияи забономўзї ба пешрафти кишварамон сањмгузор бошем. Хулоса, инкишоф додани

нутќи шифоњии донишљўён муњимтарин амалест, ки њамаи пањлўњои зањмати устодони забонњои хориљиро ошкор месозад. Сайќал додани нутќи шифоњї аз омехтани назария бо амалия њосил мешавад.

СУХАНВАРЇ ЊУНАРИ ВОЛОСТ

Фаридун ЃИЁСОВ

ЌурбоналїПИРОВ,

Чунон ки муовини директор оид ба корњои таълими коллељи муњандисї – омўзгорї Амиргулхон Наимов ва ко-тиби комиссияи ќабул Худоёр Ширин-беков иттилоъ доданд, то 25 – уми июл (аз рўйи 6 ихтисос) 49 нафар њуљљат супоридаанд. Аз рўйи мушоњидањои солњои гузашта наќшаи ќабули до-вталабон бояд иљро гардад, - гуфт А. Наимов, - мутаассифона, ягон на-фар то имрўз ба факултаи таълимоти кишоварзї њуљљат насупорида исто-дааст. Шояд сабаб дар он бошад, ки алњол бо ташкил шудани хољагињои дењќонї (фермерї) таъмини техни-каи соња ба дараљаи даркорї нест ва хоњишмандони омўзиши техникаи кишоварзї низ як навъ дилхунук шу-даанд. Имрўз њар як хољагии фермерї соњиби техникаи кишоварзии худист ва ба мутахассис ниёз надорад. Имсол бори нахуст ба факултаи

наќлиёти автомобилї баъди хатми синфи нуњум барои 13 љой иљозат дода шуд. Коллељи номбурда ягона муасси-саест, ки барои омўзишгоњњои касбї – техникї ва литсейњои љумњурї устоњои таълимї – истењсолї тайёр менамояд. Коллељи информатика ва техникаи

компютерї (директораш Рањмоналї Шарифов) низ аз рўйи 6 ихтисос (пас аз хатми синфњои 9 ва 11) довталабон-ро ќабул мекунад. Таълим бо ду забон – тољикию русї буда, тибќи наќша им-сол 425 нафар (ба шакли шартномавї, буљавї ва ѓоибона) хоњишманд ќабул мегарданд. То њол 200 нафар њуљљат супоридаанд.

- Имсол мо бо коллељњои инфор-матика ва техникаи њисоббарори шањри Томск дар масъалаи тањсили тољикбачањо дар муассисањои онњо шартнома бастем, - гуфт Р. Шарифов. - Он љо донишљўён аз рўйи 40 ихтисос касбу њунар меомўзанд. Довталабон аз суњбат бо омўзгорони коллељи мо ва намояндагони Вазорати маорифи

Љумњурии Тољикистон мегузаранд ва дањуми август ба шањри Томск фири-стода мешаванд. Намояндаи коллељ ва Вазорати маориф онњоро роњбаладї намуда, то љойгиршавиашон њамроњї менамоянд. Албатта, тањсил, љойи хоб, хўрок ройгонанд. Идрорпулї низ дода мешавад. Хатмкунандагони коллељ ба курси дуюм ва дорои дипломи аъло дошта ба курсии сеюми донишгоњњо

ба тариќи суњбат ќабул карда меша-ванд. Ў гуфт, яке аз шартњои асосї донистани забони русист, зеро он љо машѓулиятњо бо њамин забон сурат мегиранд. Тамоми коллељу литсейњои љумњурї дар мувофиќа бо супориши Вазири маорифи Љумњурии Тољикистон Нуриддин Саидов ќабули довталабонашон ба Томск тавассути коллељи мо сурат мегирад. Муовини директори литсейи касбии

саноати дўзандагии шањри Душан-бе Зебо Ниёзова бар он назар аст, ки агар хоњишмандон ба литсейи мазкур њуљљат супоранд, хато нахоњанд кард, зеро ин љо аз рўйи 9 ихтисос касбу њунар омўзонда мешавад. Бурандагї, дўзандагї, мўдшиноси либос, интер-нет – технология, системаи компутерї аз љумлаи он тахассусњоеанд, ки муш-тариёни зиёд доранд. Аз суњбат бо раиси комиссияи

ќабули њуљљатњо дар коллељи касбї – техникии раќами 30 Љамолиддин Бењбудов маълум гардид, ки ба ин му-ассиса то 25 июли соли љорї 115 довта-лаб њуљљат супоридаанд. Дар литсейи касбї – техникии

раќами 63 аз рўйи 8 ихтисос таълим дода мешавад. Аз теъдоди умумии ќабулшавандањо, ки 245 нафар-ро ташкил додаанд,145 нафар аз њисоби буља ва 100 нафар аз њисоби шартномавианд. Муассисањои Роњи оњани Тољикистон ба кадрњои ин муассиса талаботи хоса дошта, њамасола 40 – 45 нафарро ба кор ќабул менамоянд. Вазъи ќабули њуљљатњо ба

муассисањои номбурда бозгўи он аст, ки минбаъд барои таъмин ва таълими кадрњои коргарї дар љумњурї мушки-лот нахоњад љой дошт.


ЌАБУЛИ ДОВТАЛАБОН ИДОМА ДОРАД

дастВнамхўмкудо

ЌАБУЛИ ДОВТАЛАБО

№ 31 2-юми августи соли 201316 ОМЎЗГОР

Суњбати љонпарвар аст суњбати «Омўзгор»

Муассис: Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

Сармуњаррир: Ноилшо НУРАЛИЕВ

Њайатитањрир:

Н.САИДОВ, Ф.РАЊИМОВ, Т.МАЊМАДОВА, Ф.ИСМОНОВ, А.РАЊМОНОВ, М.САЙФИДДИНОВ, А.МУРОДЇ (љонишини сармуњаррир)

Почтаи электронї: [email protected]Сайти њафтанома: www.omuzgor-news.tj

Суроѓа: 734024, ш.Душанбе, к.Нисор Муњаммад, 13а. Телефонњо: ќабулгоњ – 221-63-36, љонишини сармуњаррир – 227-36-29, котиби масъул ва шуъбањо – 227-25-49

Њафтанома дар Муассисаи ХЊЊФ «Мушфиќї» ба табъ расидааст. | Индекси обуна – 68850 | Адади нашр: 29 440 нусха | Тарроњ: С. Ниёзов | Њуруфчинон: О.Љабборова ва Ш. Зафарзода

«Омўзгор» дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон тањти раќами 21Р – 405 19.12.2000 сабти ном шуда, тањти раќами 0018/рз, аз 14.09.2007 дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон аз нав номнавис гардидааст. Нашрия ба хотири чандандешї маводе низ ба табъ мерасонад, ки идораи њафтанома метавонад бо муаллифон њамфикр набошад ва барои онњо масъулият ба уњда нагирад. Дастхатњо ва суратњо ба муаллифон баргардонида намешаванд.

ОМЎЗГОР

ХАНДАРЕЗПАНЉ ЛАТИФА

АНЉОМ

- Холаљон, њамин конфетро намехўред?

- Бидењ, писарљон.- Бомазза аст, хола?- Хеле бомазза, маъќулам шуд.- Аљиб, њамин конфетро ба сагу

гурба додам, як-ду маротиба ма-кида аз дањон берун афканданд. Маззаро намефањмидаанд-дия.

хххМарде аз дорухона берун ме-

шавад. Лањзае пас аз ќафои ў доруфурўш фарёд мекунад:

- Бародар, мебахшед, ман сањван ба шумо доруи тамоман дигар ва ќимматтареро додаам.Мард: - Ман онро алакай фурў

бурдам.Доруфурўш: - Ин тавр бошад,

њар чї зудтар пули иловаро дињед, ки њаётатон дар хатар аст.

хххХонанада аз мактаб бармегар-

дад. Бибиаш аз ў мепурсад: - Хўш, писарам, имрўз дар мактаб ба чї машѓул шудед?

- Дар дарси химия бо моддањои тарканда таљриба гузаронидем.

- Бисёр хуб. Пагоњ дар мактаб боз чї машѓулияте хоњед гуза-ронд?

- Кадом мактаб, бибиљон? Мактаб дигар нест!

ххх - Бону, - мурољиат мекунад га-

дое бо илтиљо ба зане. – басо гу-руснаам, чизе бидињед.

- Хўроки шабмонда мехоњї? – мепурсад зан.

- Албатта, бонуи мењрубон .- Ин тавр бошад, рав, пагоњ

биё.ххх

Љавонмарде пас аз тўй ба як дўсташ мегўяд:

- Аз пагоњ барои занам моњи асал оѓоз меёбад.

- Чаро танњо барои занат? Ба-рои худат чї?

- Не, барои ман не, чунки ман касалии ќанд дорам.

ЭЪТИБОР НАДОРАДШањодатномаи гумшудаи №410937,ки онро соли

1976 мактаби №65-и ноњияи Шоњмансур ба Муминов Рустам Ибрагимович додааст, эътибор надорад.Шањодтномаи гумшудаи Т-ШТУ №0501488, ки

онро соли 2012 мактаби №21-и ноњияи Шоњмансур ба Пулотова Мафтуна Нодировна додааст, эътибор надорад.Дипломи гумшудаи ДТК №0026074, ки онро соли

2008 Омўзишгоњи омўзгории ноњияи Рўдакї ба Бобо-муродова Ихбол Эшдавлатовна додааст, эътибор на-дорад.Шањодатнома гумшудаи Б №539100, ки онро соли

1977 мактаби 18-и ноњияи Фирдавсї ба Алимова Марњабо додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ №0369715, ки

онро соли 2010 мактаби №76-и ноњияи Фирдавсї ба Бобоёрзода Замира додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ №0364932, ки

онро соли 2010 мактаби №22-и ноњияи Варзоб ба Ази-зов Лоиќ Муњаммадович додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ №0502396, ки

онро соли 2012 мактаби №20-и ноњияи Шоњмансури шањри Душанбе ба Турдыев Миран додааст, эътибор надорад.

СУГВОРЇЭЪЛОНВазорати маорифи Љумњурии Тољикистон барои тањсил дар Ака-

демияи молиявии назди Њукумати Федератсияи Россия дар соли тањсили 2013-2014 ќабули довталабонро эълон менамояд.Ба имтињони ќабул шањрвандони Љумњурии Тољикистон, ки до-

рои тањсилоти миёнаи умумї мебошанд ва бо бањои хубу аъло тањсил намуда, забони русиро хуб медонанд, роњ дода мешаванд. Инчунин, аз рўи ихтисосњои номбурда донишљўёни курсњои якуми муассисањои тањсилоти олии љумњурї низ дар озмун иштирок карда метавонанд.Иштирокчиён ва ѓолибони олимпиадањои шањрї, ноњиявї ва

љумњуриявї, дорандагони шањодатнома ва дипломи аълочї метаво-нанд дар озмун иштирок намоянд.Довталабон бояд њуљљатњои зеринро дар ду нусха ба забони русї

ба комиссияи кабул пешнињод намоянд:а) анкета (дар комиссияи ќабул пур карда мешавад);б) нусхаи аттестат;в) гувоњномаи тиббї ( справка ) оид ба гирифтор набудан ба бе-

мории СПИД;г) гувоњномаи тиббии намуди 086;ѓ) нусхаи шиносномаи шањрвандї;д) нусхаи шањодатномаи таваллуд;е) 4 дона расми 3х4Барои довталабоне, ки ба Академияи молиявии назди Њукумати

Федератсияи Россия ќабул мегарданд, тањсил ба таври буљавї буда, дар њаљми барои шањрвандони Федератсияи Россия муќаррар гарди-да стипендия дода мешавад. Масрафи роњ то љои тањсил ва бозгашт ба уњдаи худи донишљўён мебошад. Донишљўён бо хобгоњ таъмин карда мешаванд, ки маблаѓи он ба андозаи нархи ба шањрвандони Федератсияи Россия муќаррар шуда баробар аст. Хизматрасонии тиббї дар асоси суѓуртаи тиббї, сурат мегирад, ки онро донишљў дар њаљми 250 (дусаду панљоњ) доллари амрикої аз њисоби маблаѓњои шахсиаш ўњдадор аст дар давоми соли тањсил пардохт намояд.Њуљљатњои довталабон дар Муассисаи давлатии «Маркази

барномањои байналмилалї» (суроѓа: шањри Душанбе, кўчаи Мирзо Турсунзода- 47, тел: 221-11-75 ) аз 01-уми август то 3-юми августи соли 2013 (аз соати 9: 00 то 17: 00) ќабул карда мешаванд.Имтињони ќабул рўзи 3-юми августи соли 2013 (оѓоз аз соати 9:00)

дар бинои Муассисаи давлатии «Маркази барномањои байналмилалї» дар шакли диктант (аз фанни забон ва адабиёти рус) ва имтињони тестї аз рўи ихтисос аз рўи барномањои таълимии мактабњои тањсилоти умумї доир мегардад. Инчунин довталабон баъди гузаштан аз озмун дар Академияи молиявии назди Њукумати Љумњурии Тољикистон аз суњбат мегузаранд. Ба номгўи ихтисосњо довталабон метавонанд дар комиссияи марказии ќабули њуљљатњо шинос шаванд.

Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

Собирљон Наврўзов. Дар до-ираи илмии Тољикистон, махсу-сан, дар байни олимони фанњои даќиќ ин ном шинос аст. Ўро њама њамчун мутахассиси варзида ва олими барљаста хуб мешиносанд ва эњтиром мекунанд. Ва ин ши-нохту эњтиром солиёни дароз боќї хоњад монд. Ин марди шариф дар 55-умин рўзи таваллудаш, лањзае, ки аз телевизиони Љањоннамо дар Таќвими рўз номи ўро дар замони њозира ба забон мегирифтанд, аз љањон даргузашт. Доктори илмњои техникї, про-

фессор, узви вобастаи Академияи илмњои табиатшиносии Федерат-сияи Россия Наврўзов Собирљон Тошпўлотович зодаи шањри бо-стонии Истаравшан аст. Соли 1980, баъди хатми фа-

култети механика ва математикаи Донишгоњи миллии Тољикистон, бо назардошти донишу мањорати касбї ўро барои идомаи тањќиќоти илмї ба Маркази њисоббарории Институти математикаи Академи-яи илмњои Љумњурии Тољикистон равон намуданд. Ў корњои ил-мии худро солњои 1980-1983 дар Маркази њисоббарории Акаде-мияи илмњои ИЉШС (ш.Маскав) идома дода, дар аспирантураи ин марказ ба омўзиши пробле-маи идоракунии оптималии системањои динамикї, алалхусус, масъалањои идоракунии оптималї бо мањдудиятњои мураккаби интегралї машѓул гардид ва ри-солаи номзадиашро дар соњаи ки-бернетикаи математикї соли 1986 дифоъ намуд. Њарчанд имконияти идомаи кору тањќиќот дар Маскав барояш фароњам омада буд, аммо кор дар Тољикистонро афзалтар донист ва солњои 1987-1994 фаъо-лияти илмиро дар Институти ма-тематикаи АИ ЉТ аввал њамчун ходими хурди илмї ва сипас ба си-фати ходими калони илмї идома дод. Соли 1988 ў сазовори муко-фоти њарсолаи АИ ЉТ дар байни олимони љавон гардид.Фаъолияти минбаъдаи илмї

ва мењнатии Собирљон Наврўзов басо доманадор ва сермањсул буд. Солњои фаъолияташ дар Институ-ти илмї-тадќиќотии гидротехника ва мелиоратсияи Вазорати хољагии оби Љумњурии Тољикистон (ба њайси роњбари шуъбаи идора-кунии захирањои об) њамчун роњбари гурўњи корї дар њамкорї

бо Барномаи наљоти бањри Арал системаи иттилоотї-идоракунии захирањои обу замин дар њавзаи дарёњои Љумњурии Тољикистонро тартиб дод, њамчун узви гурўњи њамоњангсоз ва техникии барно-маи Созмони Милали Муттањид дар мураттаб намудани тамсилањо (моделњо)-и математикии идора-кунии каскади обанборњои њавзаи дарёи Сир сањми арзанда дошт.Баъдан, солњои 1999-2001

дар ташкилоти Агентии њалли масъалањои кўли Сарез њамчун мутахассиси калон оид ба сохта-ни системањои информатсионї ва идоракунии ”Системаи мушоњида ва огоњонии бармањал” фаъолият намуд. Омўзгорї дар мактабњои олии

љумњурї аз муњимтарин соњаи фаъолияти шодравон Собирљон Наврўзов буд. Ў солњои гуно-гун дар Донишгоњи миллии Тољикистон ва Донишкадаи иќтисод ба шогирдони сершумо-раш аз информатика ва барно-масозии компютерї, тамсиласо-зии математикї, технологияњои информатсионї дар иќтисод ва ѓайра дарс додааст. Аз моњи июли соли 2010 то охирин лањзањои њаёташ дар Донишгоњи техноло-гии Тољикистон фаъолият мекард ва аз моњи сентябри соли 2011 сар-варии факултети системањои ин-форматсиониро ба уњда дошт. Собирљон њамеша бар он ан-

деша буд, ки илм метавонад ва бояд ёвари сиёсати давлат бошад, чи сиёсати дохилї ва чи сиёса-ти хориљї. Ў тањќиќоти истифо-даи самараноки захираи обњои дарёњои байнисарњадиро мавзўи рисолаи доктории худ ќарор дод ва пас аз зањмату талошњои тўлонї онро соли 2008 дар Маскав бомуваффаќият дифоъ намуд. Эъ-тимоди ќавї дошт, ки натиљањои ин тањќиќот дар амалї намудани сиёсати давлат дар мавриди ба-ромадан аз бунбасти энергетикї ва низоми бунёди неругоњњои барќи обї мавриди истифода ќарор хоњад гирифт. Бо ин маќсад бањори соли љорї дар Маркази фарњангии Исмоилия маърўзаи оммавї доир намуд. Моњи июл ўро барои рўнамоии китоби на-ваш ба Бишкек даъват намуданд. Он ваќт њељ кас гумон намекард, ки ин охирин сафари ўст... Ў душмани ашаддии

зоњирпарастї ва миќдорпарастї буд. Њамеша мегуфт, ки аз ин њисоботњои пучи “фалон ќадар номзаду доктор” шуданд чї фои-да, ваќте ки кори онњо боздење на-дорад? Ў, ки аз зиндагии мардуми Ѓарб огоњии комил дошт, аз муно-сибати илму амал дар он кишварњо ба ваљд меомад ва орзу дошт, ки кишвараш низ ба чунин рўзе мера-сад. Собирљон Наврўзов зиёда аз 180 маколаи илмї, 4 монография, 5 китоби дарсї ва якчанд дастури таълимиро ба табъ расонидааст.Якуми сентябр фаро мерасад...

Дањњо шогирдонаш аз холї дида-ни курсии устод ангушти њайрат хоњанд газид. Аммо умедворем, ки онњо низ, бо идома додани кори устодашон, љойи холии ўро пур ва рўњашро пурнур месозанд. Собирљон дар баробари ин

њама шавњари мењрубон, падари ѓамхор ва бобои наберадўст буд. Духтараш Умеда Донишгоњи технологии Тољикистонро бо дипломи аъло хатм намуда, дар яке аз марказњои таъли-мии шањри Душанбе фаъолият мекунад. Нилуфар донишљўи Донишгоњи тиббии шањри Санкт-Петербург ва Фирўзљон донишљўи Донишгоњи ба номи Плуяи Украина аст. Се набераи дўстрўяш њанўз дарк накар-даанд, ки бобояшонро акнун фаќат дар аксњо хоњанд дид...Зи дидањо бирафту љо ба дил

гузошт,Ба зиндагон гузошт, њар чи аз

хеш дошт...

Гурўњи дўстон

АЗ ДИДА БА ДИЛЊО

Ањли шуъбаи маорифи ноњияи Шањритус ва кумитаи иттифоќи касабаи кормандони соњаи маориф ва илми ноњия аз даргузашти

нобањангоми директори мактаби №13-и ноњия, Аълочии маорифи Тољикистон Шерматов Оран ва собиќадори маориф, собиќ омўзгори мактаби №1-и ноњия, Аълочии маорифи Тољикистон Ка-молов Муродалї сахт андуњгин буда, ба ањли оила ва хешовандони марњумон њамдардии амиќ

изњор менамоянд.

Гурўњи дўстону њамкурсон ба роњбари дастгоњи раиси ноњияи Панљ Нидоев Њусейн би-нобар даргузашти нобањангоми ЊАМСАРАШ

њамдардии амиќ изњор менамоянд.

Ањли маорифи шањри Хуљанд, кормандони куми-таи иттифоќи касабаи маорифи шањри Хуљанд, муассис ва љомеаи омўзгории муассисаи таъ-лимии «Мактаби П. Пулотов» нисбати марги бемањали омўзгори асил, муаллимаи математи-ка Вафодорова Мастибегим Ашўуровна нињоят андўњгин буда, ба хешу табор ва пайвандони

марњум њамдардї баён менамоянд.

Documents

Omuzgor #31 2013