รายงานฉบับสมบูรณ์ · 2018-01-08 · ทางกฎหมายเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตคนไร้บ้าน

รายงานฉบบสมบรณ

โครงการศกษาและวเคราะหสภาพปญหาและสนบสนนองคความร ทางกฎหมายเพอการพฒนาคณภาพชวตคนไรบาน

รหสโครงการ 59-00124-05 1 ธนวาคม 2559 – 30 พฤศจกายน 2560

ภายใตการสนบสนนทน

โครงการสนบสนนองคความรเพอการสรางเสรมสขภาวะ และคณภาพชวตคนไรบาน

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

นายไพสฐ พาณชยกล และคณะ

ผรบผดชอบโครงการ

โครงการศกษาและวเคราะหสภาพปญหาและสนบสนนองคความรทางกฎหมาย

เพอการพฒนาคณภาพชวตคนไรบาน

คณะวจย

อาจารยไพสฐ พาณชยกล หวหนาโครงการ

ผชวยศาสตราจารย ดร.ทศพล ทรรศนกลพนธ นกวจย

นายเขมชาต ตนบญ นกวจย

นางสาวสรชา สนตตรตน นกวจย

นายชชวน วรปญญาภา ผชวยนกวจย

นางสาวบงกช ดารารตน ผชวยนกวจย

นายปารณ บญชวย ผชวยนกวจย

นางสาววรรณา แตมทอง ผชวยนกวจย

นางสาววชลาวล ค าบญเรอง ผชวยนกวจย

ศนยศกษาความเปนธรรม คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม

รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการศกษาและวเคราะหสภาพปญหาและสนบสนนองคความร เพอการพฒนาคณภาพชวตคนไรบาน รหสโครงการ 59-00124-05

สารบญ หนา

สารบญ

บทสรปผบรหารและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

(1)

สวนท 1 ทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ คนไรบาน กบ การจดการพนทสาธารณะ 1-1

สวนท 2 การคมครองสทธมนษยชนคนไรบาน 2-1

1. บทบญญตกฎหมายทรบรองสทธมนษยชนของคนไรบาน 2-1

2. หลกการคมครองและบงคบตามสทธมนษยชนของคนไรบาน 2-5

สวนท 3 สภาพปญหาของคนไรบาน 3-1

3.1 สภาพปญหาของคนไรบาน 3-1

สวนท 4 คนไรบาน : สถานะทางกฎหมาย การเขาถงสทธขนพนฐาน และ ความขดแยง

4-1

1. สถานะของคนไรบานในประเทศไทย 4-1

2. ประเดนการเขาถงหลกประกนสขภาพของคนไรบาน 4-18

3. ประเดนคนไรบานและองคกรอาชญากรรม 4-40

4. ประเดนการจดการความขดแยงของคนไรบาน 4-65

5. ประเดนการเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญาของคนไรบาน 4-84

สวนท 5 พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 และ พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

5-1

1. พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 5-1

2. พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 5-20

บทสรป 6-1

บรรณานกรม 7-1


(1)

บทสรปผบรหารและขอเสนอแนะเชงนโยบาย

คนไรบานจดเปนกลมทเสยงทจะถกละเมดสทธและดอยโอกาสในการเขาถงบรการสาธารณะ สวสดการ และหลกประกนสทธดานตางๆ ดวยเหตทเปนกลมทตองปะทะโดยตรงกบการพฒนาเมองอยางไมยงยนทงทสาเหตของการออกมาอยในพนทสาธารณะนนเกยวของกบความเหลอมลาทางสงคมอนเปนผลลพธของนโยบายสงเสรมความกาวหนาทางเศรษฐกจทปราศจากการกระจายความมงคงมาเจอจนเพอนมนษยรวมสงคม โดยเฉพาะสทธในทอยอาศยตามเปาหมายการพฒนาเมองอยางยงยนและขจดความยากจน มงทาใหทกคนมปจจยการดารงชพขนตาอยางครบถวน ยงไปกวานนการขาดไรซงเอกสารยนยนสถานะตวบคคลและปราศจากภมลาเนาทชดเจนยงทาใหสญเสยสทธในการไดรบสวสดการจากบรการสาธารณะดานตางๆ รวมไปถงการรอนสทธเมอมอาจใชสทธในกลไกประกนสทธทงหลายได

การพยายามขบเคลอนนโยบายสนบสนนคณภาพชวตคนไรบานในทางการเมองสมเสยงทจะไมไดรบการตอบสนองจากภาครฐหรอองคกรธรกจ เนองจากมปรมาณคนในแตละพนทนอยและไมอาจตรวจสอบยอนหลงไดชดเจนวา เปนพลเมองตามภมลาเนาใด จนเปนสาเหตใหกลมผลประโยชนมองขามความสาคญและไมนบเปนภารกจทางการเมองเพอแลกเปลยนกบคะแนนเสยง อยางไรกด กลมคนไรบานจานวนนอยทอาจไมถกนบในทางเศรษฐกจการเมองกยงเปนมนษยทตองไดรบการคมครองสทธมนษยชนในฐานะปจเจกชนทรฐพงใหหลกประกนสทธตามพนธกรณสทธมนษยชนระหวางประเทศทไทยเปนภาค เชนเดยวกบบทบญญตของรฐธรรมนญและกฎหมายทเกยวของไดกาหนดบทบาทของรฐบาล ราชการสวนภมภาค และองคกรปกครองสวนทองถนใหมบทบาทสงเสรมสทธของคนไรทพง

กระนน การบงคบใชกฎหมายตางๆ แตเดมมเจตนารมณชวยเหลอคนไรบานและพฒนาคณภาพชวตของคนในพนทสาธารณะกลบมไดบงคบตามสทธทกฎหมายไดใหแนวทางไว นาไปสการละเมดสทธของไรบานอนเนองมาจากการจบกมคมขง และพยายามกวาดลางคนไรบานออกจากพนทสาธารณะ ภาวะความเสยงของคนไรบานทขาดเอกสารยนยนตวบคคล หรอไมอาจตรวจสอบยอนภมลาเนาตามทะเบยนบานยงซาเตม คนไรบานใหอยอยางหวาดกลวตอการดาเนนคดวาเขาเมองผดกฎหมาย หรอกลายเปนอาชญากรในสายตาเจาพนกงานของรฐ กอเปนความหวาดระแวงตอหนวยงานรฐจนผลกไสใหเขาใกลองคกรอาชญากรรมและกจกรรมผดกฎหมายในรปแบบตางๆ ทาใหหมนเหมตอการเปลยนสถานะเปนอาชญากรทงทเปนเหยอขององคกรอาชญากรรมในหลายรปแบบ อาท การถกบงคบเปนขอทาน หรอการคามนษย

การมองขามความหลากหลายของกลมคนไรบานโดยหนวยงานรฐยอมนาไปสการลดรอนสทธของ คนไรบานทงในลกษณะการกลายเปนสวนเกนของชมชน เมอมปญหาความขดแยงกถกตราบาปกดซายาวาเปนฝายผดโดยมไดมมาตรการระงบขอพพาททเปนธรรมกบกลมเสยงทดอยอานาจตอรองอยางคนไรบาน เมอตองเผชญกบความรนแรงหรอการกลาวหาทมชอบดวยกฎหมายกระบวนการยตธรรมกมไดเขาปกปองเยยวยาตามมาตรฐานทพงจะเปน เรอยไปถงการดอยโอกาสในการเขาถงบรการดานสาธารณสขทงในเชงปองกนกอนและเยยวยาจนกวารฐจะมองวากลมเปนปญหาและอาจแพรระบาดโรคอนตรายสสงคมจงจะเขามาแกไข

แมจะมพระราชบญญตการคมครองคนไรท พงเปนหลกประกนทางกฎหมายทรองรบอยแตแนวทางการบงคบตามสทธในกฎหมายยงอยในลกษณะสงคมสงเคราะห หรอการผลกดนคนออกจากพนท


(2)

สาธารณะ แลวรวบรวมไปอยในสถานทซงไมตรงตามความปรารถนาของคนไรบาน การบงคบใหทากจกรรมทไมตรงจรตความถนด ไปจนถงการขาดแคลนระบบจดการทละเอยดออนเพยงพอตอการบรหารจดการปญหารายกรณใหเหมาะสมสอดคลองกบความจาเปนของแตละบคคล เพอฟนฟศกยภาพใหกบบคคลจนสามารถพฒนาตนเองใหยนหยดไดอยางมศกดศรเตมภาคภม

พระราชบญญตควบคมการขอทานทมเปาหมายปองกนการคามนษยและแสวงหาประโยชนจากกลมเสยงโดยองคกรอาชญากรรมกถกนาไปใชอยางคลาดเคลอนไมตรงตามเจตนารมณ เนองจากผบงคบใชกฎหมายมไดเขาชวยเหลอคนไรบานหรอผทถกบงคบใหขอทานแตกลบจบกมดาเนนคดในฐานะขอทาน ทงทรฐตองพยายามสบสาวไปถงตนตอองคกรอาชญากรรมแลวนาผทแสวงหาประโยชนจากคนไรบานมาดาเนนคด แลวขยายผลไปสการตอตานการคามนษยอยางเปนระบบ

ดวยผลการวเคราะหขอกฎหมาย การบงคบใชกฎหมายและการทางานของกลไกทเกยวของ ทาใหเกดองคความรทสามารถนาไปสงเสรมสทธกลมคนไรบานควบคไปกบการพฒนาเมองอยางยงยน โดยงานวจยไดสงเคราะหขอเสนอแนะเชงนโยบายใหแกหนวยงานและองคกรทเกยวของเพอขบเคลอนประเดน พฒนาคณภาพชวตคนไรบานดงตอไปน

1. รฐบาล

1. รฐบาลควรมความตอเนองของนโยบายรฐบาลทเกยวของกบการบรหารจดการกลมคนเปราะบางทางสงคม และคนไรทพง ซงจะสงผลตอการทางานดานบรการ วชาการ รวมทงทาใหการทางานในระดบปฏบตการเปนไปไดอยางตอเนอง

2. การปรบปรงรางกฎหมายในปจจบนทสอดคลองกบสถานการณและปญหาของคนไรทพง ทาให คนไรทพงไดรบการคมครองและพฒนาทตรงกบสภาพปญหาและความตองการของคนไรทพง สามารถยนหยดดวยตนเองไดอยางมศกดศรความเปนมนษย

3. รฐบาลควรมระบบการจดสรรงบประมาณทสอดคลองกบภารกจของหนวยงานทปฏบตงานดานสวสดการของกลมเปราะบางทางสงคม เชน กระทรวงพฒนาสงคมฯ ในสวนงานฟนฟศกยภาพ และการทางานเชงรกในการจดบรหารดานสวสดการ ฟนฟ การเฝาระวง ตดตามประเมนผล โดยคานงถงความเปนสวนตวอนเปนสทธขนพนฐานของปจเจกชน

2. กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

1. การพฒนาปรบปรงบทบาทหนาทของกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย จากหนวยงานปฏบตการเปนทงหนวยงานปฏบตการและนโยบายวชาการ ซงทาใหสามารถจดทาขอเสนอเชงนโยบายทสอดคลองกบความตองการของคนไรทพง

2. การเกบรวบรวมขอมลหรอจดทาขอมลของคนไรบาน แลวนามาประสานกบขอมลขององคการบรหารสวนทองถน กระทรวงสาธารณสข และหนวยงานอนๆ เพอทาฐานขอมลในการชวยเหลอคนไรบานในดานตางๆ บนพนฐานการคมครองขอมลสวนบคคลทเปนประเดนออนไหวของคนไรบานดวย


(3)

3. จดทานโยบายหรอระเบยบตางๆ ทเออประโยชนกบคนไรบาน อาท ใหสทธแกคนไรบานในการเขาไปอยในศนยพกพงไดแมไมมบตรประชาชน

4. การยกระดบคณภาพชวตและเสรมสรางขดความสามารถใหกบคนไรทพง เชน การสรางโอกาสและชองทางในการเขาถงบรการพนฐานของรฐ การพฒนาศกยภาพในการประกอบอาชพของเครอขายคนไรทพง

5. การพฒนาความรความเขาใจเกยวกบความมนคงของมนษย และ คนไรทพง ซงการพฒนาความรความเขาใจควรมการสอสารกบผมสวนเกยวของหลายๆ ทาง และมสวนรวมทกภาคสวน โดยเปดพนททางความคดใหกลมเปราะบาง คนไรท พงกลมตางๆ เขามามสวนรวมในการกาหนดทางเลอก ทางออกทหลากหลายและสามารถนาไปปฏบตใชไดจรง

6. การพฒนาขอมลและระบบฐานขอมลของคนไรทพง ซงในปจจบนขอมลประชากรกลม เปราะบาง หรอคนไรทพงทหนวยงานของรฐไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรง อกทงขอมลแตละหนวยงานไมตรงกน ไมสามารถนาไปใชเพอการแกไขปญหาคนไรทพงไดอยางจรงจง ดงนน ควรมระบบการจดการขอมลและฐานขอมลทเปนระบบเดยวกนททกหนวยงานสามารถนาไปใชได และสอดคลองกบสภาพความเปนจรงของคนไรทพง อกทงระบบฐานขอมลควรจะตองสามารถเชอมโยง ปรบปรงแกไขใหทนตอสถานการณ

7. การบรณาการการทางานเพอการแกปญหาคนไรท พงของหนวยงานตางๆ เพอเสรมสรางประสทธภาพในการแกปญหาคนไรทพง ทงนเปนการบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงานภาครฐดวยกน หรอระหวางหนวยงานภาครฐ และภาคประชาสงคม

8. การพฒนาระบบคดกรองคนไรทพงทมมาตรฐาน โดยผปฏบตงานทมาจากหลากหลายวชาชพ

9. การพฒนาและสรางความเขาใจเกยวกบคนไรท พง คนไรบาน ใหกบบคลากรผปฏบตหนาทเกยวของกบคนไรทพง คนไรบาน และการพฒนาบคลากรใหมความชานาญเฉพาะดานทจะรองรบบทบาทภารกจใหมทเกดจาก พ.ร.บ.คมครองคนไรทพง และ พ.ร.บ.ขอทานฯ รวมไปถงตอตานการคามนษย ซงความชานาญเฉพาะดานมความจาเปนตอการปฏบตงาน

10. การเกบรวบรวมขอมลรายงานสถานการณคนไรท พง และจดทาขอมลรายงานสถานการณ คนไรทพง โดยรวบรวมขอมลจากเอกสาร รายงานการวจย ขอมลหนวยงานทเกยวของเพอประมวลใหเหนถงสถานการณคนไรทพง

11. การปรบเปลยนมมมองของผปฏบตงานทมองวาเปนหนวยงานรฐทมอานาจหนาทหลก เปนการสรางเครอขายการทางานรวมมอระหวางหนวยงานรฐ และภาคประชาสงคม เพอใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน

12. การพฒนาเครอขายความรวมมอระหวางภาครฐและภาคประชาสงคม โดยการเปดพนทใหกบกลมคนไรทพงไดมโอกาสนาเสนอความเดอดรอน ปญหาและแนวทางการแกไขปญหา รวมทงการมกลไก หนนเสรมใหเครอขายไดมความพรอมในการรบมอกบปญหาทเกดขน

13. การจดทาระบบการตดตามสถานการณปญหาและการแกไขปญหาคนไรทพงของหนวยงานภาครฐ เพอใหการแกปญหาทเกดขนกบคนไรทพงสอดคลองกบบรบท สถานการณทเปลยนแปลงไป


(4)

3. กระทรวงสาธารณสข

1. สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ภายใตกระทรวงสาธารณสขควรจดตงกองทนรกษาพยาบาลแกผทไรสถานะทางทะเบยน ซงจะสามารถครอบคลมคนไรบานทไมมบตรประจาตวประชาชนไดอยางทวถง

2. การสนบสนนใหเกดกลไกสนบสนนการจดระบบสวดการดานสขภาพ รวมถงกลไกการตรวจสอบ กากบดแล เฝาระวงดานสขภาพของคนไรทพง

3. การจดทาความรเผยแพรใหกบหนวยงานและภาคประชาสงคมในการปฏบตงานเฉพาะดานสาธารณสข เชน การดแลผปวยเรอรง ผปวยจตเวช

4. กระทรวงมหาดไทย

1. การใชเทคโนโลยในการเขามาใชในการพสจนอตลกษณ หรอความเปนพลเมองไทย โดยไมควรยดโยงเฉพาะบตรประชาชน เพอกลมคนไรทพง คนไรบานสามารถใชสทธรบบรการขนพนฐานของรฐได

2. จดทาระบบตรวจสอบขอมลทางทะเบยนราษฎรทเหมาะสมกบรปแบบการเคลอนตวของประชากร (ระบบตรวจสอบทงายตอการเขาถง ลดขนตอนและเอกสาร ระบบการตรวจสอบ/ยนยนตวบคคล/การพสจนสทธ) สามารถตรวจสอบยอนจากพนทใดกได

3. จดทานโยบายทชวยลดขนตอนหรอระเบยบปฏบตตางๆ เพออานวยความสะดวกใหกบประชาชนและหนวยงานระดบทองถน

4. สงเสรมงบประมาณและเจาหนาททมความรความเชยวชาญในเรองการดแลคนไรบานแกทองถน

5. เกบภาษลาภลอยเพอเอามาเพมงบประมาณใหแกคนไรบาน

6. การจดระบบการจดเกบขอมล ฐานขอมลคนไรทพง และคนไรบานทมสถานะทางทะเบยน และการเชอมโยงขอมลกบหนวยงานอน รวมทงการมระบบการตดตามการคนสถานะทางทะเบยนใหกบคนไรทพง คนไรบาน

5. กระทรวงยตธรรม

1. การเพมบทบญญตการลงโทษแกผทแสวงหาประโยชนจากคนไรบาน

2. การกาหนดบทลงโทษกรณทมการฝาฝนบทบญญตกฎหมาย และขยายนยามการกระทาทถอเปนความผด เพอปองกนการเลยงกฎหมายและหยดตนตอของการกระทาทจะนาไปสการหาผลประโยชนจาก คนไรบาน

3. กาหนดมาตรการทใชในการดาเนนคดแกผกระทาความผดตอคนไรบานหรอตอผดอยโอกาสในสงคมเปนการเฉพาะ เพอปองกนการสบสนของเจาหนาทในการทจะนากฎหมายมาบงคบใช (กฎหมายใหเจาหนาทใชดลยพนจ ทาใหเกดความหลากหลายในการบงคบใชกฎหมาย) และใหทกหนวยงานดาเนนการไปในทศทางเดยวกน


(5)

4. การเพมกฎหมายการคมครองสวนบคคลทอยกบภาคเอกชน

5. กาหนดมาตรการเยยวยาในกรณทคนไรบานตกเปนผเสยหายหรอถกละเมดสทธ

6. ต ารวจ

1. กรณทจบกมคนไรบานเพอดาเนนคดเกยวกระทาความผดตาม พ.ร.บ.ขอทานฯ หรอกฎหมายทมโทษทางอาญาทงหลาย ไมวาจะเปนขอหาใดใหเจาหนาทตารวจใชมาตรการกนตวคนไรบานไวเปนพยาน เพอนาไปสการจบกมตวองคกรอาชญากรรมเพอบรรลเปาหมายตอตานการคามนษย

2. การดาเนนการทเกยวของกบคนไรบาน ควรคานงถงสทธขนพนฐานในกระบวนการยตธรรม และสทธและสวสดการตาม พ.ร.บ. คมครองคนไรทพง ดวย

7. องคกรปกครองสวนทองถน

1. ทาฐานขอมลจานวนประชากรทเขาขายเปนคนไรบาน/คนไรทพง (กลมเสยง) ทมอยในพนท โดยมมาตรการคมครองขอมลทมความละเอยดออนของคนไรบาน

2. ขอมลทมตองสามารถแยกแยะคนตามความจาเปนขนพนฐานได เพอนามาจดทานโยบายตอไป

3. จดสรรงบประมาณและทรพยากรบคคลเขาสนบสนนโครงการพฒนาคณภาพชวตคนไรบาน หรอปองกนคนมใหตกอยในภาวะวกฤต โดยอาจอยในรปแบบหลกประกนทางสงคม หรอโครงการรองรบสถานการณฉกเฉนของกลมเสยงทงหลาย อาท เดก สตร คนชรา ผปวยเรอรง ตามโครงสรางสงคมผสงอาย

8. องคกรพฒนาเอกชน (NGOs)

1. นาหลกประกนดานสทธมนษยชนเปนฐานการเรยกรองสทธโดยสามารถผลกดนขอเสนอแนะเชงนโยบายทงหลายตามแนวทางกระบวนการทอางองสทธ (Rights-based Approach) เพอนาไปสการแกปญหาอยางเปนระบบ

2. ใชเปาหมายการพฒนาอยางยงยนของสหประชาชาต (Sustainable Development Goals - SDG) ทมหลายสวนเกยวของกบสทธในปจจยการดารงชพขนพนฐานของคนไรบานหลก เปนแนวทางในการแกปญหาไดอยางครบวงจรและมผลผกพนรฐใหปฏบตตาม เนองจากเนอหาของเปาหมายการพฒนาอยางยงยนนนรวบรมมาจากพนธกรณดานสทธมนษยชนทไทยเปนภาคและใหสตยาบนอยแลว


1 - 1

สวนท 1

ทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ คนไรบาน กบ การจดการพนทสาธารณะ

คนไรบานเปนกลมเสยงทดอยสทธดอยโอกาสอนเนองมาจากการมองขามโดยรฐ หรอเปนบคคล/กลมคน ซงแนวทางการพฒนาเมองบนพนฐานของลทธเศรษฐกจการเมองจ านวนมาก ตองการก าจดออกจากพนทสาธารณะ โดยการท าใหสงคมเหนกลมเขากลายเปนอน (Otherness)1 ไมตางจากกลมเสยงอนๆทคนชนกนในการท างานพฒนา วาดวยความเปนชายขอบ (Marginalized Groups) ของกลมคนดอยโอกาสอนเนองมาจากวาทกรรมการพฒนา ซงเสยงวาจะไมมสวนรวมใน การก าหนดนโยบายสาธารณะ

ลทธเศรษฐกจการเมองทมองเหนความส าคญของเพอนมนษย ไดประกอบสรางหลกภราดรภาพ หรอลทธภราดรภาพนยมขน เปนหลกการส าคญทพยายามสานสมพนธของคนในสงคม ทมความแตกตางหลากหลายกน ไปตามความเหลอมล าทางเศรษฐกจสงคมเขาไวดวยกน เพอผสานรอยราวระหวางบคคลใหสามารถเขาถงสทธขนพนฐานไดอยางเสมอภาค2 อนเปนหลกประกนทางสงคมมใหเกดความขดแยง อนน าไปสการปะทะกนดวยความรนแรง และเปนกศโลบายส าคญ ทน าสงคมออกจากวกฤตความขดแยง อนมทมาจากความเหลอล า ใหกาวน าไปสสงคมทประชาชนสามารถแบงปนเฉลยทกขเฉลยสขรวมกนได

การกลาวอางวา คนไรบาน คนเรรอน คนยากจน เปนสวนเกนของเมอง ตองไดรบการปรบปรงหรอจดใหอยในพนทเฉพาะ โดยกดกนคนเหลานนออกจากเมองของระบบทนนยม โดยเฉพาะการวางแผนพฒนาเมองของรฐ ตามแนวทางเสรนยมใหมทมองคนไรบานเปนคนทไมท าการผลต หรอเปนผปวยทงทางกายหรอทางจต เปนภาระของสงคมนนอาจไมถกตอง เนองจากคนไรบานกท าการผลตในลกษณะของการใชชวตเปนสวนหนงของเมอง เปรยบเสมอนศลปนทรวมขดเขยนและวาดภาพเมอง ใหนกทองเทยวผมาเยอนไดเหนแงมมทแตกตางหลากหลาย ไปจากตกรามบานชองทแขงทอไรชวต ซงกนบเปนแรงงานหรอศลปนผผลตของสงคมนนเชนกน3 ดงนนการพฒนาหรอก าหนดทศทางการบรหารจดการพนทสาธารณะ จงจ าเปนตองนบรวมคนไรบานเขาไปเปนสวนรวม และมสวนรวมในการใชประโยชนตลอดจนก าหนดโฉมหนาของเมองนนดวย

การปลอยใหคนไรบานเรรอนไปในพนทสาธารณะโดยไมสนใจใยด ไมตางอะไรกบการปลอยใหมนษยคนนนเปน “ชวตเปลาเปลอย” ไรหลกประกนและเครอขายทางสงคม ในการเปนเบาะรองรบ ในยามคบขน เพราะสงส าคญทท าใหมนษยสามารถด ารงชพอยไดกคอสงคม หากยงเชอวามนษยเปน สตวสงคมและสงคมมคณคาในการปกปกษรกษาสมาชกทอยรวมกนในสงคม ดงนนการจดการสงคมแบบรวบรวมเอาทรพยากร “สวนรวม” มาจดสรรใหรองรบกบคนไรบาน ทอาจมความสามารถใน

1 เกงกจ กตเรยงลาภ. (2560). Perspective. เชยงใหม: TURN. 2 ฐาปนนท นพฏฐกล. (2558). ภราดรภาพนยม ของ ปรด พนมยงค = Solidarisme. กรงเทพฯ: ชนนยม. 3 เกงกจ กตเรยงลาภ. (2560). AUTONOMIA ทนนยมความรบร แรงงานอวตถ การเมองของการปฏวต. กรงเทพฯ: ILLUMINATIONS.


1 - 2

การแสวงหาปจจยด ารงชวตไดนอยกวา ใหพอมหลกประกนพนฐานต าสดในการด ารงชพอยางมศกดศรความเปนมนษย4 ยอมเปนหนาทส าคญของสงคมรฐ

การศกษาคนไรบานซงเปนปรากฏการณทเกดพรอมกบการเกดเมอง จงตองแสดงใหเหนความเชอมโยงอยางสลบซบซอน อนสะทอนผานความสมพนธเชงเศรษฐกจการเมอง5 ทประชนขนแขงกนอยในกอรปสรางพนทสาธารณะ (public space) ใหเปลยนรปกลายรางไปตามการกระท าของกลมตางๆเมองและพนทสาธารณะจงมควรถกมองอยางวางเปลาแบบสถานท(place)ไรผคน แตตองวเคราะหผานโครงการผลตสราง “พนทเมอง” (Urbanization) ดวยนโยบายและกจกรรมจ านวนมากของรฐ ทน และผคนทใชชวตอยในเมองนน6 เนองจากเมองมการผลตของแรงงาน และในอกสถานะหนงแรงงานกคอ คนทผลตสรางพนททางสงคมรปแบบตางๆใหเกดขนในเมองนน อยางไรกดการมองเพยงรฐเปนหนวยทางการเมอง แตไมเหนเบองหลงทมกลมทนผลกดนใหเกดการปรบเปลยนพนทของเมอง ใหเออตอการผลตหรอบรโภคโดยกลมทน7 หรอบรรษท ยอมท าใหไมเหนความเปลยนแปลงและผลกระทบทมตอคนไรบาน อนเนองมาจากการพยายามเบยดขบออกจากพนทสาธารณะโดยทน ทมองวาคนไรบานไรประโยชนในเชงการผลตทางเศรษฐกจ มใชลกคาของบรรษท และท าลายสนทรยภาพทางสายตา/ผสสะตอภาพลกษณของเมอง โดยเฉพาะเมองทองเทยวและพาณชย

การมองปรากฏการณคนไรบานในพนทสาธารณะ จงตองปรบกระบวนทศนเสยใหมใหสอดคลองกบหลกกฎหมายสทธมนษยชน ทใหหลกประกนกบบคคลทงหลายไมวาจะอยในสถานภาพใดๆ วาเขาจะตองมสทธในการด ารงชวตอยางมศกดศร8 แมจะตกอยในภาวะวกฤตจนตองมาอาศยใชชวตอยในทสาธารณะกตาม การศกษาเมองและคนทอาศยอยในเมองในยคหลงแผนพฒนาแหงสหสวรรษ จงเรมมองการพฒนาเมองบน พนฐานของกระบวนการท อางองสทธมนษยชน (Human Rights –based Approach) เพอเสรมสรางก าลงใหกบบคคลทงหลายทอยในเมอง แมจะเปนผเสยงเบา ไรอ านาจไรพลงกตาม9 ทงนไดมการศกษาความพยายามในการบงคบตามกฎหมายสทธมนษยชนทเกยวของกบการพฒนา เชน ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน กตกาสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ใหมผลสมฤทธจรงในการพฒนาเมองเพอคณภาพชวตของบคคลทงหลายใน

4 เกงกจ กตเรยงลาภ. (2560). เรมตนใหมจากจดเรมตน ทฤษฎมารกซสตในศตวรรษท 21. เชยงใหม: ศนยวจยและบรการวชาการคณะสงคมศาสตร. มหาวทยาลยเชยงใหม. 5 เกรยงศกด ธระโกวทขจร. ก าเนดภมศาสตรแรงงาน และอทธพลของนกภมศาสตรสายแรดคล. ฟาเดยวกน. 11(2). 2556, 26-35 6 เกรยงศกด ธระโกวทขจร. พนทและการผลตพนทในการศกษาภมศาสตรของทน. วารสารฟาเดยวกน. 12(1). 2557, 64-72 7 เกรยงศกด ธระโกวทขจร. วาระเรอง "เมอง" ในการศกษาภมศาสตรทนตามแนวมารกซสต. วารสารฟาเดยวกน. 12(2-3). 2557, 52-66 8 Bantekas, I. Oette, L. 2nd Edition. (2016). International Human Rights Law and Practice. Cambridge UK: Cambridge University Press. 9 Oomen, B., Davis, M. F. & Grigolo, M. (editors). (2016). Global Urban Justice: The Rise of Human Rights Cities. Cambridge UK: Cambridge University Press.


1 - 3

ชวตประจ าวน10 รวมถงการผลกดนการสรางความมนคงของมนษย ใหบรรลเปาหมายแหงการพฒนาอยางยงยนของสหประชาชาต

อยางไรกดการเปลยนเมองทถกกลมทนยดครองและผลตสราง พนทเมอง ใหเออตอการผลตและลทธบรโภคนยมมายาวนานหลายศตวรรษนนไมงายดาย การพยายามสรางเครอขายทางสงคมในการเคลอนไหวประเดนความเปนธรรมทางสงคม11 หรอขบดนขบวนการเคลอนไหวทางสงคม เพอปฏวตเมองและทวงคนสทธของประชาชนทกหมเหลา ในการมชวตอยางหลากหลายและมสวนรวมในการก าหนดอนาคตเมอง12 จงตองอาศยฐานทางกฎหมายในการอางสทธ13 เนองจากการปฏวตอยางสนตและประหยดเลอดเนอ ยอมมอาจปฏเสธการเขาไปมสวนรวมวางผงและนโยบายเมองผานระบบบรหารจดการภาครฐ เพอปองกนการปะทะทางตรงระหวางกลมคนไรบานกบกลมทน ซงอาจสรางผลกระทบใหเกดขนกบผทอาศยอยในเมองกลมอน

สงทตองชใหเหนในงานวจยหรองานศกษาตางๆเกยวกบคนไรบานคอ การสะทอนใหเหนสภาพชวตประจ าวนของคนไรบาน ทงทใชชวตในลกษณะปจเจกชน หรออยรวมกนเปนกลม วามความเปนอยอยางไร มการผลตแบบไหน กนอยอาศยหลบนอนทใด วถชวตและรสนยมตางๆเปนเชนไร14 ยงท าใหเหนรายละเอยดของชวต ของคนทไมอาจเขาถงสนคาหรอบรการทจ าเปนตอการด ารงชพได แมจะพยายามท ามาหากนสายตวแทบขาด15 หรอจ าตองอยในทพกพงชวคราวหรอยานชมชนแออดเสอมโทรมทเรยกวาสลม หรอนคมเมองตางๆอยางขดสนและเสยงภยคกคามหลากหลายประการ16 ยอมท าใหเหนถงความเหลอมล าของการพฒนาเมอง และความไมเปนธรรมทางสงคมทเกดขน ยงเหนงานศกษาแสดงใหวารฐไมพยายามแกไขปญหาของคนไรบานอยางเปนระบบ หรอจดการกบคนไรบานอยางเสยมไดเสมอนเปนคนนอกสายตา17 ยงแสดงใหเหนวารฐบกพรองตอการใหหลกประกนสทธมนษยชนตอคนในเมองนน และยงมภารกจใหผลกดนอกมากกวาจะบรรลเปาหมายการพฒนาอยางยงยน

ปรากฏการณคนไรบานจงเปนสวทโผลพนพรม ทรฐและทนพยายามจะกลบเกลอนรากเหงาของปญหาในการพฒนาเมองไว ไมวาจะเปนเรองสขภาวะของคนในเมอง ความเสอมโทรมของระบบนเวศนเมอง ซงสะทอนใหเหนความลมเหลวในการบรหารจดการเมองอยางเรอรง อาจจะกลาวไดวา

10 Eslava, L. (2015). Local Space, Global Life: The Everyday Operation of International Law and Development. Cambridge UK: Cambridge University Press. 11 Harvey, D. (2010). Social Justice and the City. Georgia: University of Georgia Press. 12 Harvey, D. (2012). Rebel Cities: From the Right to the City to the Urban Revolution. London: Verso. 13 Mitchell, D. (2003). The Right to the City Social Justice and the Fight for Public Space. New York: The Guildford Press. 14 อนรรฆ พทกษธานน. ขวญประชา เชยงไชยสกลไทย. (2560) คน (ท าไม) ไรบาน: รายงานสถานการณความไมเปนธรรม. กรงเทพฯ: JustNet. 15 ออรเวลล, จอรจ. (2560). ความจนกบคนจรในปารสและลอนดอน . แปลจาก Down and Out in Paris and London. แปลโดย บญชา สวรรณานนท. กรงเทพฯ: ไตฝนสตดโอ. 16 Orwell, G. (1937).The Road to Wigan Pier. 17 บญเลศ วเศษปรชา. (2560). โลกของคนไรบาน พมพครงท 3. นนทบร: ส านกพมพฟาเดยวกน.


1 - 4

รปลกษณของเมองสะทอนการเมองของคนในเมองนน18 การถอดสลกวกฤตตางๆของสงคมจงหนไมพนการแกปญหาทางสงคมของเมองนนๆ19 เนองจากเครอขายทางสงคมทหลอหลอมและยดโยงสงคมเอาไวยอมเกดจากทรพยากรมนษยทอยในเมองเหลานน20 คนไรบานจงเปนตวละครแสดงแทนคนทมทนทางสงคมต า อยในภาวะเสยงทางสงคมสง เนองจากตกอยในเงอนไขของความไมมนคงของมนษยรปแบบตางๆ

องคกรทมบทบาทในการแกไขปญหาคนไรบาน หรออาจเขามาพฒนาเมองอยางยนยน กคอ องคกรปกครองสวนทองถนทออกแบบผานกฎหมายสงสดของรฐ ทงมหานครขนาดใหญทมลกษณะการปกครองตนเองสง ไปจนถงองคกรปกครองสวนทองถนทอยภายใตการควบคมจากรฐบาลกลาง หรออาจจะมอสระในการบรหารจดการทองถนสง21 โดยโครงสรางและอ านาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน ทท าหนาทบรหารจดการเมองนน กแตกตางกนไปตามประวตศาสตรการปกครองของรฐ โดยตองวเคราะหทงการเมองระดบชาต และความสมพนธระหวางการปกครองจากสวนกลางและทองถน22 เนองจากการบรหารเมองและคนในพนทสาธารณะ เปนภารกจส าคญพนฐานของการจดการปกครองสวนทองถน

18 พชญ พงษสวสด. (2560). เมองกนคน. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง. 19 เอนก เหลาธรรมทศน. (2560). เมอง: ยอนคด มงสอนาคต. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง. 20 อานนท กาญจนพนธ. (2560). ทนทางสงคมกบการพฒนาเมอง. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง. 21 เอนก เหลาธรรมทศน. (2560). เหตอยททองถน. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง. 22 ภญญพนธ พจนะลาวณย. (2560). เทศบาล พนท เมอง และกาลเวลา. กรงเทพฯ: ศยามปญญา.


2 - 1

สวนท 2

การคมครองสทธมนษยชนคนไรบาน

การคมครองสทธมนษยชนของคนไรบาน จ าเปนตองยนอยบนฐานของกฎหมายทประกนสทธของบคคล โดยมค านงถงความแตกตางหลากหลายทางสถานภาพใดๆ แมคนไรบานจะเปนปจเจกชน หรอกลมคนทมปรมาณนอยเพยงไร รฐกมพนธกรณในการเคารพ ปกปอง และสงเสรมสทธใหกลมเสยงนดวยเหตแหงความเปนสทธมนษยชนทรฐไดประกาศเขาผกพนตนไว

หลกกฎหมายสทธมนษยชนทจ าเปนตอการอางอง เพอสรางหลกประกนใหกบกลมคนไรบาน ประกอบไปดวย 2 สวน คอ กฎหมายเชงเนอหาทมบทบญญตรบรองสทธในหลกการ กบ หลกกฎหมายในเชงวธการบงคบตามสทธใหเกดผลในเชงปฏบต

1. บทบญญตกฎหมายทรบรองสทธมนษยชนของคนไรบาน

1.1. กฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศดานสทธมนษยชน

คนไรบานไมวาจะเปนใครอยทใดในโลกน ยอมไดรบการประกนสทธตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ซงถอเปนมาตรฐานขนต าสดในการประกนศกดศรความเปนมนษย1 โดยประชาคมโลกไดสรางระบบความสมพนธ ในการปฏบตตอกนของบรรดารฐตางๆผานปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนวา รฐทกรฐจะปฏบตตอพลเมองของตนและพลเมองโลกอยางไร ถงแมวาจะมไดมผลบงคบทางกฎหมายเหมอนอยางสนธสญญา หรอขอตกลงระหวางประเทศ แตกมพลงส าคญทางศลธรรม จรยธรรม และมอทธพลทางการเมองทวโลก รวมถงมผลผกพนรฐในฐานะกฎหมายจารตประเพณระหวางประเทศ ทรฐตองตระหนกถงหรออาจโดนเรยกรองใหตองปฏบตตาม2 นอกจากนยงเปนแนวคดในการรางรฐธรรมนญ ของบรรดาประเทศทมการรางรฐธรรมนญในเวลาตอมา นอกจากน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแทบทกฉบบ ยงมขอความทสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน โดยเฉพาะหมวดทวาดวยสทธเสรภาพ ความเสมอภาค และกลไกการประกนสทธเสรภาพทงหลาย

สทธของคนไรบานในการไดรบประกนความมนคงทางสงคม และคณภาพชวตทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อนจ าเปนตอการพฒนาตนเองอยางมศกดศรและยดหยดอยไดอยางเสร กไดมการรบรองไวในขอ 22 ของปฏญญา3 ซงขอ 25 ไดใหรายละเอยดของวตถแหงสทธทคนไรบาน ตองไดการประกนจากรฐ

1 สหประชาชาต. (1948). ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน. ม 30 ขอ ประกาศใชเมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ.1948 2 bantekas, I. & Oette, L. (2013). International human Rights: Law and Practice. Cambridge: Cambridge University Press, p.20 3 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 22 ในฐานะสมาชกของสงคมดวยความเพยรพยายาม ของชาตตลอดจนความรวมมอระหวางประเทศและโดยการสอดคลองกบการระเบยบและทรพยากรของแตละรฐ บคคลมสทธในความมนคงทางสงคมและชอบทจะไดรบผลแหงสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมซงจ าเปนตอศกดศรและการพฒนาบคลกภาพอยางเสรของตน


2 - 2

ประกอบไปดวยมาตรฐานการครองชพทเพยงพอส าหรบสขภาพ และความอยดของตนตลอดจนครอบครวรวมทงอาหาร เสอผา ทอยอาศย การรกษาพยาบาล รวมถงบรการสงคมทจ าเปน และสทธในความมนคงในกรณวางงาน เจบปวย ทพพลภาพ เปนหมาย อย ในวยชรา หรอการขาดปจจยในการเลยงชพอนใด ในพฤตการณอนเกนจากทตนจะควบคมได4

นอกจากนบคคลทงหลาย (พลเมองโลก) ยงมสทธไดรบประโยชนจากระเบยบสงคมและระหวางประเทศ อนจะอ านวยใหการใชสทธและเสรภาพอยางเตมท ดงปรากฏในการขอ 28 หรอกลาวใหชดเจน คอ ไมมขออางทางพรมแดนและเขตอ านาจใดจะมายกเวน “ศกดศรความเปนมนษย” ตามกฎบตรน ได สทธมนษยชนจงมอยในตวบคคลทกทและทกเวลา

ทงนปฏญญายงไดชใหเหนถงขอบเขตการใชสทธ และหนาทของบคคลมให เกดการลวงล ากล าเกนสทธของผอนไวในขอ 29 โดยในวรรค (2) ยงกลาวถงขอบเขตการใชสทธทอาจถกจ ากดได กโดยการก าหนดแหงกฎหมายเฉพาะ เพอความมงประสงคใหไดมาซงการยอมรบ และการเคารพโดยชอบในสทธ เสรภาพของผอน และเพอใหสอดคลองกบขอก าหนดอนยตธรรมของศลธรรม ความสงบเรยบรอยของประชาชาต และสวสดการโดยทวไปในสงคมประชาธปไตย และในวรรค (3) ไดหามมใหใชใหสทธขดกบความมงประสงคและหลกการของสหประชาชาต น นคอ สนตภาพ สทธมนษยชน และความม งค งของมวลมนษยชาต ซงขอบเขตตามขอ 29 นเอง จะกลายเปนขอบเขตทน าไปสการถกเถยงเมอมการบงคบใชสทธกบขอเทจจรงเสมอวา หากตองพจารณาวากรณนเปนการใชสทธของบคคลจนเกดขอบเขตแลว จะตองใหรฐจ ากดสทธเพอปองกนสทธของผอนแลวหรอยง อนเปนปญหาหลกในการบงคบตามกฎหมายสทธมนษยชน

ยงไปกวานนปฏญญาสากลยงไดวางหลกการ เมอเกดขอขดแยงสงสยเกยวกบการตความสทธมนษยชนไววา หากมปญหาในการตความปฏญญาเพอบงคบใชกบขอเทจจรง กใหยกขอ 30 มาปรบใช ซงบทบญญตไดระบอยางชดเจนวาขอความตางๆ ตามปฏญญานไมเปดชองทจะแปลความไดวาใหสทธใดๆ แกรฐ กลมชนหรอบคคลใดๆ ทจะประกอบกจกรรม หรอกระท าการใดๆ “อนมงตอการท าลายสทธและเสรภาพ” ทงหลายทไดระบไวในบทบญญตฉบบน นนหมายความวารฐตองระมดระวงการออกกฎหมาย นโยบาย หรอมมาตรการใดๆทอาจขดหรอแยงตอสทธทไดรบรองไวโดยปฏญญาสากล และรวมถงสทธตามสนธสญญาดานสทธมนษยชนอนๆทเกยวและรฐไทยเปนภาคอยนนเอง เชน กตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม และกตกาฯสทธพลเมองและการเมอง

1.2. สนธสญญาดานสทธมนษยชนทไทยเปนภาค

กตกาสทธพลเมองและการเมอง สรางหลกประกนเกยวกบสทธในกระบวนการยตธรรมทเกยวของกบคนไรบานไววา การจ ากดเสรภาพทงปวง ไมวาจะในกรณอาญาหรอกรณอนๆ เพอวตถประสงคทางการศกษา การควบคมคนเขาเมอง การเจบปวยทางจต คนเรรอน ผตดยาเสพตด แมบทบญญตครอบคลมบคคลทถกจ ากดเสรภาพโดยการจบกมหรอคมขง รฐภาคตองประกนการเยยวยาอยางเปนผล5

4 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 25 5 สหประชาชาต. (1982). ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธมนษยชนล ากบท 8, การประชมสมยท 16, แปลโดย มกดาวรรณ ศกดบญ, ยอหนา 1-4


2 - 3

หนวยงานภายใตองคการสหประชาชาตทเกยวของกบการสงเสรมทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมจะตองท าทกวถทางเพอประกนวา กจกรรมของหนวยงานสอดคลองกบการมสทธทางการเมองและสทธพลเมองอยางแทจรง หลกขอนมความหมายในทางละเวนวา องคการระหวางประเทศจะตองหลกเลยงการเขาไปเกยวของกบโครงการตางๆ เชน เกยวของกบการใชแรงงานซงขดแยงกบมาตรฐานสากล หรอการสงเสรมหรอสนบสนนการเลอกปฏบตตอปจเจกบคคลแตละคน หรอกลม ซงตรงกนขามกบบทบญญตของกตกา หรอเขาไปเกยวของกบการไลทคนจ านวนมาก หรอการบงคบโยกยายคนไปทอน โดยไมมการใหการคมครอง หรอคาชดเชยทเหมาะสม สวนในทางสนบสนน หมายถงวาในกรณทเปนไปได องคกรภายใต สหประชาชาตจะรณรงคใหเกดโครงการ หรอแนวทางตางๆ ทจะกอใหเกดไมเพยงแตการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ หรอบรรลวตถประสงคอน ๆ ทระบไวกวาง ๆ แตยงกอให เกดการสงเสรมการมสทธมนษยชนใหมากทสดดวย6

อยางไรกด สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมเปน “พนธกรณเชงบวก” (Positive Rights) ซงเรยกรองใหรฐรเรมด าเนนมาตรการตางๆขนมา เพอเพมพนคณภาพชวตของบคคล รฐจงจ าเปนตองมทรพยากรมารองรบซงโดยนยยะแหง ขอ 2 ของกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ไดอนญาตใหรฐภาคสามารถด าเนนมาตรการไดเปนล าดบ ตามททรพยากรของแตละรฐเอออ านวย ดงนนจงขนอยกบแตละรฐวาจะมเจตจ านงมากนอยเพยงไรในการบงคบใชสทธ มากกวาการมผลบงคบใชทางกฎหมายเดดขาด ซงศาลอาจมบทลงโทษหากไมบงคบใชสทธ7 ซงการเกดเจตจ านงทางการเมองของรฐในการบงคบใชสทธมนษยชน อาจผลกดนไดดวยการมสวนรวมของภาคประชาชนในกระบวนการนตบญญต หรอการเรยกรองผานกระบวนการทางกฎหมาย ทรฐธรรมนญของแตละรฐเปดชอง รวมไปถงการชใหองคกรทของเหนความส าคญของสทธมนษยชน ในฐานะทเปนสทธมนษยชนตามกฎหมาย ซงเกยวพนกบการตอรองทางการเมองเพอแบงปนทรพยากร มาจดบรการสาธารณะและหลกประกนสทธทงหลายใหกบกลมเสยงตางๆ ในทนคอ กลมคนไรบาน ซงแมมปรมาณคนนอยเมอเทยบกบกลมเสยงอน แตเมอเปนมนษยคนหนงจงตองไดรบการประกนสทธใหด ารงอยไดอยางมศกดศร เสมอภาคกบบคคลอนๆ

1.3. เอกสารอนๆ ของสหประชาชาตทเกยวของ

กลมคนไรบานทจดเปนกลมเสยงสงสด คอ กลมคนไรบานสงอาย กลมเสยงนไดรบการเนนย าความส าคญตงแตป ค.ศ. 1991 เมอสมชชาประชาชาตไดรบรองหลกการแหงสหประชาชาตเพอผสงอาย ซงดวยลกษณะทเปนแผนงานจงเปนเอกสารทส าคญฉบบหนงในบรบทปจจบน หลกการเพอผสงอายฯนแบงเปน 5 สวน ซงสอดประสานอยางใกลชด กบสทธทไดรบการรบรองในกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ ทไทยเปนภาค อนไดแก 8

6 สหประชาชาต. (1989). ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมล าดบท 1 . การประชมสมยท 3. แปลโดย ศรประภา เพชรมศร และ ปราณ เกาเอยน, ยอหนา 6 7 UN. (2002). E/CN.4/2002/58, p.13 8 สหประชาชาต. (1989). ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมล าดบท 1. การประชมสมยท 3. แปลโดย ศรประภา เพชรมศร และ ปราณ เกาเอยน, ยอหนา 5


2 - 4

“ความเปนอสระ” หมายถง การด ารงตนไดอยางอสระโดยสามารถเขาถง อาหาร น า ทอยอาศย เครองนงหม และการรกษาพยาบาลทเพยงพอ นอกเหนอจากสทธพนฐานดงกลาวนแลว ยงรวมถงโอกาสในการท างานทไดคาตอบแทน และโอกาสในการศกษาและการอบรม

ส าหรบ “การมสวนรวม” หมายความวา ผสงอายควรมสวนรวมอยางเตมทในการจดท า และด าเนนนโยบายทจะมผลกระทบถงความเปนอยทดของเขา กบทงควรสามารถแบงปนความรและทกษะกบคนรนเยาวกวา รวมถงสามารถกอตงสมาคมหรอกลมขนไดดวย

ในสวนทขนตนวา “การดแล” นน สวนนหมายความวา ผสงอายควรจะไดประโยชนจากการดแลจากครอบครว การดแลสขภาพ และควรมสทธและเสรภาพขนพนฐานเมออยในเคหสถาน และมสงอ านวยความสะดวกในการดแลรกษา

ส าหรบ “การพฒนาตนเอง” นน หลกการกคอผสงอายควรมโอกาสในการพฒนาศกยภาพของตนอยางเตมท โดยมโอกาสทจะไดรบทรพยากรในการศกษา ทางวฒนธรรม จตวญญาณและสนทนาการ ทมอยในสงคม และ

หลกการสดทาย คอ “ศกดศร” กลาวไววา ผสงอายควรจะมชวตอยอยางมศกดศรและความมนคงปลอดภย ปลอดจากการถกเอารดเอาเปรยบและการละเมดทางรางกายหรอจตใจ ควรไดรบการปฏบตตอดวยความยตธรรม โดยไมค านงถงอาย เพศ เชอชาต หรอเผาพนธใด ๆ และตองไมขนอยกบความพการ สถานะทางการเงนหรอสถานะอนใด และควรใหคณคาไมวาคนเหลานมสวนสนบสนนในทางเศรษฐกจหรอไม

นอกจากนยงมเอกสารส าคญของสหประชาชาตอกหนงฉบบ ทเกยวของกบการสรางความมนคงในชวตของคนไรบานอยางยงยน นนคอ เปาหมายการพฒนาอยางยงยนของสหประชาชาต

1.4. เปาหมายการพฒนาอยางยงยนของสหประชาชาต (Sustainable Development Goals – SDGs)

สหประชาชาตเลงเหนความส าคญในการพฒนาความมนคงของมนษย จงไดมการออกเอกสารส าคญ 2 ฉบบ ซงเปนกรอบการด าเนนงานดานการของรฐบาลตางๆทวโลก โดยเอกสารทงสองจะถกอางองถงในการท างานพฒนาของภาคประชาสงคมจ านวนมาก แตอาจมรฐบาลและหนวยงานภาครฐบางสวนแยงว าไมมผลบงคบทางกฎหมาย นนคอ เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals - MDGs) ซงตอมาไดพฒนามาเปนเปาหมายการพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development Goals – SDGs) แมทมาจะไมมลกษณะการใหความเหนชอบของรฐ ในการสมครใจเขารวมผกพนแบบสนธสญญา ท าใหเอกสารทงสองไมใชกฎหมายระหวางประเทศทผกพนรฐโดยตรง แตเนอหาทงหมดเปนการน าหลกการส าคญทงหลายทอยในกฎหมายสนธสญญาอนๆ ทรฐตางๆไดมผกพนตนเองกบพนธกรณเหลานนอยแลว การอางองเอกสารทงสองนเพอเรยกรองใหรฐปฏบตตาม ในลกษณะการสนบสนนสทธของคนไรบานใหบรรลเปาหมายการพฒนาอยางยงยน จงเปนแนวทางในปฏบตตามสนธสญญาดานสทธมนษยชนทไทยเปนภาคนนเอง อาท เปาหมายท 1 ของ SDGs ทตองการขจดความยากจนเพอใหบคคลสามารถด ารงตนมศกดศรความเปนมนษยอยางยน กสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขอ 22 และ 25 ทกลาวไวขางตน และเปนไปตามกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ขอ 7 และ 11


2 - 5

ดงนนการอางอง เปาหมายการพฒนาอยางยงยนของสหประชาชาต เพอเปนแนวทางในการพฒนากฎหมายและนโยบายตางๆเพอจดบรการสาธารณะ และสรางเครอขายทางสงคมเพมเตมใหกบคนไรบาน จงเปนการกลาวอางอยบนฐานของกฎหมายสทธมนษยชนทรฐไทยเปนภาค และมผลผกพนอยตามพระราชบญญตใหใชบงคบกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศเหลานนนนเอง

2. หลกการคมครองและบงคบตามสทธมนษยชนของคนไรบาน

2.1. หลกส าคญในการบงคบตามสทธมนษยชนเพอการพฒนาคณภาพชวตคนไรบาน

การสรางมาตรการรองรบทางสงคมใหกบกลมเสยง ตามแนวทางของกฎหมายสทธมนษยชนนน สะทอนออกมาในกระบวนการทองสทธเปนฐาน (A Rights-based Approach) โดยใหแนวทางทสามารถเปนกรอบสงเสรม ใหมการยอมรบสทธมนษยชนของกลมเสยง ทรฐตองประกนสทธใหเพมขนเปนล าดบ ซงจะน าไปสการบงคบตามสทธ ในฐานะทเปนสทธมนษยชนซงบคคลทงหลายพงไดรบการคมครอง โดยปราศจากการเลอกประตบตดวยเหตทเปนคนไรบาน คนเรรอน หรอคนอาศยในพนทสาธารณะ หลกการทส าคญของกระบวนการประกอบไปดวย

- หลกความรบผด

- หลกการหามเลอกประตบต

- หลกความโปรงใส

- หลกการมสวนรวม

- หลกการสงเสรมการมสวนรวม

กระบวนการดงกลาวจะเปนการสงเสรมใหผทมสวนเกยวของทงหลายไดมโอกาสเขามารวมก าหนดนโยบาย บงคบใช และตรวจสอบ สงผลใหปจเจกชนหรอกลมทไดรบความเสยหาย จากการเพกเฉยหรอละเมดสทธมนษยชนสามารถอางใหรฐ เคารพ ปกปอง และเตมเตมสทธมนษยชนใหแกตนและกลม อนจะท าใหการบงคบใชสทธมความกาวหนามากยงขน9 เรมจากการเสรมสรางความมนคงของคนไรบาน กลม ชมชน เครอขายภาคประชาสงคม ไปสการตอบสนองของภาครฐ ออกมาในรปแบบของมาตรการทองสทธ (Right-based Approach) โดยการแกปญหาสทธมนษยชน ตองเรมกระบวนการจากประชาชนไปสการตอบสนองของภาครฐ (ลาง-บน) คอ เรมจากการเสรมสรางความมนคงของปจเจกชน กลม ชมชน เครอขายประชาสงคม ไปสการตอบสนองของภาครฐ ออกมาในรปแบบกระบวนการทองสทธมนษยชน (Human Rights-based Approach) อนไดแกการจดใหม10:

กฎหมาย ยทธศาสตรและนโยบาย

9 FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 4, p.2 10 จากค าอธบายของ ศ.วทต มนตาภรณ ในการสมภาษณ ณ คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอ 25 มนาคม พ.ศ.2550


2 - 6

การปฏบตและวธการด าเนนงาน โครงการและบรการสาธารณะ สถาบนหรอองคกร ทรพยากรบคลากรและงบประมาณ การใหขอมลความรและระบบการศกษา การตรวจตราและประเมนผล การมสวนรวมของประชาชน รวมถงการสงเสรมความเขมแขงของการมสวนรวมของภาคประชาสงคม

การพฒนาสทธมนษยชนของปจเจกชน หรอกลมเสยงทอาจดอยสทธตองกระท าอยบนหลกการดงตอไปน

2.2. หลกการหามเลอกประตบตตอคนไรบาน (Non-Discrimination)

สาระส าคญของสทธมนษยชนในฐานะสทธมนษยชน คอ การหามเลอกประตบตตอบคคลในการเขาถงบรการสาธารณะ รวมทงวธการและสทธในการใชประโยชนจากบรการสาธารณะ ดวยเหตแหงความแตกตางทางเชอชาต สผว เพศ ภาษา อาย ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง ถนก าเนดทางสงคม เชอชาต ทรพยสน การก าเนด หรอ สถานภาพอนใด11 รวมทงสทธของบคคลรนใหมในอนาคต อนเปนการบนทอนหรอท าลายการไดมาหรอการใชประโยชนทาง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อยางเสมอภาคและยงยนของประชาชน แมวาจะมทรพยากรอยอยางจ ากด รฐกพงแบงปนทรพยากรออกไปอยางเสมอภาค ไมเลอกประตบตตอกลมใดกลมหนง หากมการละเมดสาระส าคญเชนวาถอเปนการละเมดสทธมนษยชน12

รฐมหนาทในการออกกฎหมายหรอมาตรการใด เพอขจดการเลอกประตบตในรปแบบตางๆ ทอาจกระทบกระเทอนตอการเขาถงสทธของบคคล อนอยในรปของกฎหมาย (de jure) รวมถงขจดการเลอก ประตบตในเชงปฏบต (de facto) ทเปนอปสรรคขดขวางตอการเขาถงสทธของบคคล โดยกลมเสยงทมกจะประสบกบความยากล าบากในการใชสทธมนษยชน13 อาท สตร เดก ชนกลมนอย ชนพนเมอง ผลภย ผพลดถน แรงงานอพยพ นกโทษ และคนไรสญชาต ไมมเอกสารราชการ

หลกหามเลอกประตบตนไดเนนย ามาตงแตปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนวาเปนหลกการส าคญของกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ จนถงกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมในขอ 2 วรรค 214 จงเปนการใหหลกประกนวาบคคลจะไดรบการคมครองสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อยางเสมอภาค

11 UN. (1999). E/C.12/1999/5, p.18 12 UN. (2002). E/CN.4/2002/58, p.14 13 FAO. (2004). IGWG RTFG/INF 3, p.10 14 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 2 …………………..


2 - 7

หลกการหามเลอกประตบตนไดรบการยอมรบวามผลบงคบใชทางกฎหมาย การออกกฎหมาย หรอมาตรการใดๆของรฐ ทเกยวของกบการคมครองสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม จะเลอกประตบตตอบคคล หรอ กลมบคคล อนเนองมาจากความแตกตางทกลาวไวในขางตนมได ด งจะเหนไดจากกรณศกษาตอไปน

คณะกรรมาธการสทธมนษยชนแหงสหประชาชาตไดเนนย าหลกหามเลอกประตบต ในขอแนะน าตอกฎหมายสทธประโยชนของผวางงานในประเทศเนเธอรแลนด โดยแนะน าวาใหรบรองสทธของบรษทแตงงานแลวเทาเทยมกบสตรทแตงงานแลว15

ศาลรฐธรรมนญแหงอฟรกาใตตดสนวา กฎหมายวาดวยความมนคงทางสงคม ทไมรบรองบคคลทมถนพ านกถาวรแตมไดมสญชาตอฟรกาใต ในการเขาถงนโยบายความชวยทางสงคม ขดตอรฐธรรมนญ และมค าสงใหแกไขกฎหมายใหรบรองสทธของคนกลมน16

ศาลสงแหงสหรฐอเมรกาไดใหหลกประกนสทธในการเขาถงโครงการความชวยเหลอของรฐอยางเทาเทยมกนตามนยยะแหง รฐธรรมนญแกไขฉบบท 14 ในทสดศาลมลรฐเทกซสตดสนใหรฐตองอนญาตใหเดกทเขาเมองผดกฎหมาย สามารถเขาถงระบบการศกษาได17

ศาลสงแหงแคนาดาตดสนให มลรฐบรตชโคลมเบยตองจดสงอ านวยความสะดวกใหแกคนหหนวก เพอสรางหลกประกนวา กลมคนเหลานสามารถเขาถงสทธประโยชนไดเทาเทยมกบผอน18

จากกรณศกษาขางตนแสดงใหเหนวาสทธมนษยชนของปจเจกชน แมเปนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม กตองไดรบการคมครองภายใตหลกการหามเลอกประตบต แมศาลภายในจะยงไมมค าพพากษาออกมายอมรบหลกการในสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมของคนไรบานโดยชดแจงกตาม แตเนองจากหลกการดงกลาวเปนสาระส าคญในการบงคบใชสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม จงตองน ามาประยกตใชกบสทธของกลมคนไรบานไดดวย

แตการออกมาตรการทเปนพเศษและแตกตางเพอแกไขปญหาเฉพาะหนา หรอ ภาวะฉกเฉน หรอ ชวยเหลอกลมเสยงใดเปนพเศษ เปนสงทกระท าได เนองจากเปนการเลอกปฏบตอยางมเหตผล เพอชวยเหลอกลมผดอยโอกาสในสงคม ทมความสามารถในการปกปองตวเองนอยกวาบคคลอน อนเปนพนธะกจหลกทรฐพงกระท า และมนษยควรกระท าบนพนฐานของหลกมนษยธรรมหรอภราดรภาพ

2. รฐภาคแหงกตกานรบทจะประกนวาสทธทงหลายทระบไวในกตกานจะใชไดโดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ๆ ในเรองเชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมองหรอความคดเหนอนใด ชาตหรอสงคมดงเดม ทรพยสน ก าเนดหรอสถานะอน 15 FAO. (2004). IGWG RTFG/INF 7, p.6 16 Ibid., p.6 17 Ibid., p.6 18 Ibid., p.6


2 - 8

2.3. สทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมของคนไรบานมใชสทธเดดขาด แตรฐไมควรละเมด (Non-Restrictive Rights)

แมสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม จะมใชสทธเดดขาดดงเชนสทธพลเมองและสทธทางการเมองบางประการ เนองจากกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมมไดก าหนดไวอยางชดแจงในบทบญญต แตกตกาและความเหนทวไปของคณะกรรมการสทธมนษยชนฉบบท 12 กก าหนดใหรฐตองละเวนการกระท าทอาจละเมดตอสทธมนษยชน อาท การยกเลกหรอระงบกฎหมายทตราไวเพอคมครองสทธมนษยชน การขดขวางมใหบคคลหรอกลมชนใดเขาถงสทธโดยการเลอกประตบต ทงจากการออกกฎหมายหรอบบบงคบในทางปฏบตใหเกดการลดรอนสทธขน การขดขวางความชวยเหลอทางมนษยธรรมในยามฉกเฉน การออกกฎหมายภายในหรอนโยบายทขดตอพนธกรณระหวางประเทศ19 ความยอหยอนในการคมครองกลมเปาหมาย ทเปนกลมเสยงมใหถกอ านาจรฐหรอบคคลทสามละเมดสทธ การไมอาจควบคมการกระท าของบคคลทสาม ในการละเมดสทธมนษยชนของบคคลหรอกลมบคคลอนๆ เงอนไขเหลานลวนแสดงถงพนธกรณของรฐทจะตองคมครองสทธมนษยชนของปจเจกชน

หลกการนยอมท าใหรฐตองหามาตรการทงภายในและระหวางประเทศมารองรบ เพอปฏบตใหเปนไปตามกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศทเกยวกบสทธมนษยชน โดยรฐจะตองค านงถง20

- ประสทธภาพของมาตรการในการสนองตอพนธกรณ กลาวคอ มาตรการทน ามาใชตองท าใหสทธมนษยชนสามารถบงคบใชในกระบวนการยตธรรมได

- ประสทธผลในการปกปองคมครองสทธมนษยชนของปจเจกชน กลาวคอ ตองมมาตรการทสงเสรมสทธเนองจากสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ตองอาศยนโยบายเชงรกของรฐในการใหหลกประกนสทธ

- รฐพงผนวกสทธมนษยชนเขาในบรบทของกฎหมายภายในประเทศ เพอใหปจเจกชนสามารถเรยกรองสทธของตนไดในระบบศาลภายในประเทศ

นอกจากนสทธมนษยชนพงไดรบการเยยวยา ไมเพยงแตอาศยกระบวนการทางศาลยตธรรม แตอาจกระท าผานการชวยเหลอดานธรการ เพออ านวยความสะดวกในการเขาถงกระบวนการยตธรรมได เชน คาใชจายในการบรการทางกฎหมาย

ในการบงคบตามสทธมนษยชน ซงเปนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อาจมความแตกตางไปจากสทธพลเมองและสทธทางการเมองอยบาง เนองจากมไดมบทบญญตชดแจง วาใหเปนสทธเดดขาดทรฐตองคมครองตลอดเวลาไมวาในยามใดกตาม แตความเหนทวไปคณะกรรมาธการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ฉบบท 9 กไดชใหเหนแลววา การเยยวยาทางกฎหมายเปนกระบวนการส าคญในการรบรองสทธ แมจะมบางความเหนทเสนอวา เรอง สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม นาจะอยในการจดสรรทรพยากรของฝายบรหารมากกวาฝายตลาการ แตหากค านงถงลกษณะของสทธมนษยชนทแบงแยกไมไดจะพบวาการปกปองคมครองสทธมนษยชนเกยวของกบเขตอ านาจของฝายตลาการเปนอนมาก หากมการ

19 UN. (1999). E/C.12/1999/5, para.19 20 UN. (1999). E/1999/22, paras.7-8


2 - 9

แบงแยกอยางไมค านงถงผลลพธขางตน กอาจเปนการลดรอนอ านาจของฝายตลการในการปกปองสทธของคนไรบานซงเปนกลมเสยงทดอยโอกาสในสงคม21

เนองจากการคมครองสทธมนษยชนเกยวของกบการใชอ านาจอธปไตยของรฐ ดงนนรฐอาจใหการยอมรบสทธผานกระบวนการทางนตบญญต บรหาร ไดเชนกน ซงการยอมรบสทธมนษยชนอาจเปนไปโดยปรยายมพกตองพงค าพพากษากอนกได รฐอาจมมาตรการใดๆทงทอย ในรปของการออกกฎหมาย หรอ นโยบาย โครงการตางๆ เพอเปนการประกนสทธมนษยชนของปจเจกชน

การตความกฎหมายเพอบงคบใชสทธมนษยชนภายในประเทศ ควรค านงถงการท าใหสทธมนษยชนมผลบงคบใชตามกฎหมาย เพอใหสอดคลองกบพนธกรณของรฐทมตอกฎหมายระหวางประเทศใหมากทสด ฝายตลาการพงตความหรอพจารณาสทธในทางทเปนคณตอสทธ เพอสรางหลกประกนใหแกประชาชนหากตองไดรบการเยยวยาความเสยหาย อนเนองมาจากการละเมดสทธมนษยชนโดยอ านาจรฐ22

2.4. การบงคบตามสทธมนษยชนของคนไรบานในชนศาล (Justiciability of Human Rights)

การมผลบงคบใชของสทธมนษยชนในชนศาลจงเปนตวพสจนทส าคญวา ในแตละมาตรการมผลตอการเยยวยาสทธมนษยชนจรงหรอไม การรองรบสทธมนษยชนโดยค าพพากษาศาล ยอมแสดงใหเหนถงขอผกพนทางกฎหมายทตวตนตางๆ ซงอยภายใตอาณตของศาลตองนอมรบน าไปปฏบตใหเกดผลจรง อยางไรกตามมกมขอโตแยงวาสทธมนษยชนเปนเพยงสทธทวไป ไมมน าหนกมากพอในการน าไปกลาวอางในชนศาล ในหวขอนจงศกษาถงความเปนไปไดของการบงคบใชสทธมนษยชนในชนศาลวา หากตองการจะบงคบใชสทธมนษยชนของคนไรบานในชนศาลนน จะตองมมาตรการหรอกลไกใดบางเขามารองรบ

แมสทธมนษยชนหลายประเภทจะมใชสทธเดดขาด ดงเชนสทธพลเมองและสทธทางการเมองบางประการ เนองจากกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมมไดก าหนดไว แตกตกาและความเหนทวไปของคณะกรรมการสทธมนษยชนฉบบท 12 กก าหนดใหรฐตองละเวนการกระท าทอาจละเมดตอสทธมนษยชน อาท การยกเลกหรอระงบกฎหมายทตราไวเพอคมครองสทธมนษยชน การขดขวางมใหบคคลหรอกลมชนใดเขาถงอาหาร โดยการเลอกประตบตทงจากการออกกฎหมาย หรอบบบงคบในทางปฏบตใหเกดการลดรอนสทธขน การขดขวางความชวยเหลอทางมนษยธรรมในยามฉกเฉน การออกกฎหมายภายในหรอนโยบายทขดตอพนธกรณระหวางประเทศ23 ความยอหยอนในการคมครองกลมเปาหมายทเปนกลมเสยงมใหถกอ านาจรฐหรอบคคลทสามละเมดสทธ การไมอาจควบคมการกระท าของบคคลทสามในการละเมดสทธมนษยชนของบคคลหรอกลมบคคลอนๆ เงอนไขเหลานลวนแสดงถงพนธกรณของรฐทจะตองคมครองสทธมนษยชนของคนไรบานเทยบเทากบสทธมนษยชนอนๆ ดงปรากฏในกรณศกษาตอไปน

กรณศาลสงอนเดยมค าพพากษาในคด PUCL ใหรฐบาลตองค านงถงสทธดานอาหารของคนยากไร คนไรบาน ในฐานะทเปนสวนหนงของสทธในการมชวตของปจเจกชน ถอเปนการยอมรบสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมเทยบเทากบสทธพลเมองและการเมองอยางชดเจน เพราะนอกจาก

21 UN. (1999). E/1999/22, paras.10-15 22 Ibid., para.15 23 UN. (1999). E/C.12/1999/5, para.19


2 - 10

สทธมนษยชนแลว ศาลยงขยายขอบเขตไปถงสทธดานการศกษาดวย โดยศาลย าวาสทธทงหลายตองไดรบการคมครองอยางเทาเทยมกน24

หลกการนยอมท าใหรฐตองหามาตรการทงภายในและระหวางประเทศมารองรบ เพอปฏบตใหเปนไปตามกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศทเกยวกบสทธมนษยชน โดยรฐจะตองค านงถง25

- ประสทธภาพของมาตรการในการสนองตอพนธกรณ กลาวคอ มาตรการทน ามาใชตองท าใหสทธมนษยชนสามารถบงคบใชในกระบวนการยตธรรมได

- ประสทธผลในการปกปองคมครองสทธมนษยชนของปจเจกชน กลาวคอ ตองมมาตรการทสงเสรมสทธเนองจากสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ตองอาศยนโยบายเชงรกของรฐในการใหหลกประกนสทธ

- รฐพงผนวกสทธมนษยชนเขาในบรบทของกฎหมายภายในประเทศ เพอใหปจเจกชนสามารถเรยกรองสทธของตนไดในระบบศาลภายในประเทศ

สทธมนษยชนพงไดรบการเยยวยาไมเพยงแตอาศยกระบวนการทางศาลยตธรรม แตอาจกระท าผานการชวยเหลอดานธรการเพออ านวยความสะดวกในการเขาถงกระบวนการยตธรรมได เชน สนบสนนคาใชจายในการใหบรการทางกฎหมาย

รฐอาจด าเนนการเพมเตมโดยการจดใหมกฎหมายภายใน หรอมนโยบายรบรองกระบวนการทองสทธมนษยชน และรฐซงมสถาบนสทธมนษยชนระดบชาตหรอผตรวจการแผนดน อาจรวมเอาสทธของคนไรบานในการไดรบบรการสาธารณะ และสวสดการอยางเพยงพอเขาไปอยเขตอ านาจของตนดวย รฐซงไมมสถาบนสทธมนษยชนระดบชาตหรอผตรวจการแผนดน ควรสนบสนนใหจดตงองคกรดงกลาวขน สถาบนสทธมนษยชนควรมความเปนอสระ และท างานไดดวยตนเองเปนอสระจะการครอบง าของรฐบาล สอดคลองกบหลกการปารส รฐควรสนบสนนองคกรประชาสงคมและปจเจกชน ใหชวยเหลอการด าเนนการตรวจตราของสถาบนสทธมนษยชนแหงชาต ในเรองการยอมรบสทธในการไดรบปจจยด ารงชพอยางเพยงพอ เพมขนเปนล าดบดวย26 จงจะเปนหลกประกนวาปจเจกชนจะสามารถเรยกรองสทธของตนผานทางองคการขางตนได ซงเปนการแสดงใหเหนถงผลทางกฎหมายของสทธมนษยชนอยางแทจรง

ในการบงคบตามสทธมนษยชนของคนไรบาน ในสวนทเปนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อาจมความแตกตางไปจากสทธพลเมองและสทธทางการเมองอยบาง เนองจากมไดมบทบญญตชดแจงวาใหเปนสทธเดดขาด ทรฐตองคมครองตลอดเวลาไมวาในยามใดกตาม แตความเหนทวไปคณะกรรมาธการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ฉบบท 9 กไดชใหเหนแลววา การเยยวยาทางกฎหมายเปนกระบวนการส าคญในการรบรองสทธ แมจะมบางความเหนทเสนอวา เรองสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม นาจะอยในการจดสรรทรพยากรของฝายบรหารมากกวาฝายตลาการ แตหากค านงถงลกษณะของสทธมนษยชนท

24 FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 7, p.12 25 UN. E/1999/22, paras.7-8 26 FAO. (2004). Voluntary Guidelines to Support the Progressive Realization of the Right to Adequate Food in the Context of National Food Security, para.18.1


2 - 11

แบงแยกไมได จะพบวาการปกปองคมครองสทธมนษยชนเกยวของกบเขตอ านาจของฝายตลาการเปนอนมาก หากมการแบงแยกอยางไมค านงถงผลลพธขางตน กอาจเปนการลดรอนอ านาจของฝายตลาการในการปกปองสทธของกลมเสยงทดอยโอกาสในสงคม27 ดงนนจงตองมการใชอ านาจของฝายตางๆในลกษณะ “หนนเสรม” เพออ านวยประโยชนใหกบคนไรบาน

ในกรณของสทธมนษยชนขนพนฐานต าสดของคนไรบาน รฐมพนธกรณในการหามาตรการทจ าเปนรวมไปถงการขอความชวยเหลอระหวางประเทศ เพอปกปองสทธมนษยชนในยามฉกเฉน ทงในยามสงคราม และยามทประสบภยธรรมชาต ซงหมายความวารฐมหนาทในการปกปองสทธมนษยชนตลอดเวลา28 ดงเชนกรณทศาลสามารถมค าพพากษาใหรฐตองด าเนนมาตรการเพอสรางหลกประกนสทธใหแกประชาชนเพมขนอยบาง อาท

กรณคณะกรรมการสทธมนษยชนและสทธประชาชนแหงอฟรกา ไดท าขอเสนอแนะไปยงรฐบาลไนจเรยใหหามาตรการปกปองสทธมนษยชนชมชนชาวโอโกน จากการคกคามของกองก าลงทหารของรฐบาล29 ซงเปนการแสดงใหเหนถงผลทางกฎหมายของการคมครองสทธมนษยชนกระบวนการยตธรรม

เนองจากการคมครองสทธมนษยชนเกยวของกบการใชอ านาจอธปไตยของรฐ ดงนนรฐอาจใหการยอมรบสทธผานกระบวนการทางนตบญญต บรหาร ไดเชนกน ซงการยอมรบสทธมนษยชนอาจเปนไปโดยปรยายมพกตองพงค าพพากษากอนกได รฐอาจมมาตรการใดๆทงทอยในรปของการออกกฎหมาย หรอ นโยบาย โครงการตางๆ เพอเปนการประกนสทธมนษยชนของคนไรบาน

การตความกฎหมายเพอบงคบใชสทธมนษยชนภายในประเทศ ควรค านงถงการท าใหสทธมนษยชนมผลบงคบใชตามกฎหมายเพอใหสอดคลองกบพนธกรณของรฐ ทมตอกฎหมายระหวางประเทศใหมากทสด ฝายตลาการพงตความหรอพจารณาสทธในทางทเปนคณตอสทธ เพอสรางหลกประกนใหแกประชาชนหากตองไดรบการเยยวยาความเสยหาย อนเนองมาจากการละเมดสทธมนษยชนโดยอ านาจรฐ30

แมจะเปนการยากทฝายตลาการจะแสดงบทบาทโดยตรงในการออกค าสง หรอชใหฝายบรหารหรอนตบญญตตองพยายามอยางเตมท ในการใหหลกประกนสทธมนษยชนเพมขนเปนล าดบ แตกมกรณทศาลสามารถมค าพพากษารบรองสทธมนษยชนของประชาชนในชนศาล อาท

ศาลสงสดอนเดยมค าสงใหรฐบาลตองหาหลกประกนสทธมนษยชน เพอแบงปนอาหารไปสกลมเสยงหลงจากทรฐบาลอนเดยมนโยบายแปรรปรฐวสาหกจดานอาหารไปเปนของเอกชน31

กรณคณะกรรมการสทธมนษยชนและสทธประชาชนแหงอฟรกา ไดท าขอเสนอแนะไปยงรฐบาลไนจเรยใหหามาตรการปกปองสทธมนษยชนชมชนชาวโอโกน จากการคกคามของกองก าลงทหารของ

27 UN. (1999). E/1999/22, paras.10-15 28 UN. (1999). E/C.12/1999/5, para.38 29 FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 7, p.5 30 UN. (1999). E/C.12/1999/5, para.38 31 FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 7, p.15


2 - 12

รฐบาล32 ซงเปนการแสดงใหเหนถงผลทางกฎหมายของพนธกรณของรฐ ในการบงคบใชสทธมนษยชนในกระบวนการทางกฎหมาย

จากการวเคราะหขางตนพบวาหากสทธมนษยชนมผลบงคบใชในชนศาลแลว การด าเนนนโยบายและจดท าบรการสาธารณะของรฐกจะตองค านงถงผลกระทบตอคนไรบาน ในประเดนสทธมนษยชนอยางเลยงมได และยงเปนการสรางหลกประกนใหกบปจเจกชนวา หากมการละเมดสทธมนษยชนขน คนไรบานกสามารถเรยกรองสทธของตนตอรฐหรอศาล ใหมการเยยวยาความเสยหายทเกดขนได

2.5. พนธกรณ ของรฐในการใหหลกประกนสทธทดท สด เทาท ทรพยากรอ านวย (Progressive Realization with Maximum of its available Resource)

สทธมนษยชนของคนไรบานในการเขาถงบรการสาธารณะ และสวสดการสวนใหญเปนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ทมลกษณะเปนสทธเชงบวก (Positive Rights) กลาวคอ รฐจะตองมกฎหมาย หรอมาตรการใดๆ ออกมาเพอสงเสรมการคมครองสทธ ในการด าเนนการเชงรกของรฐนน จ าเปนอยางยงทจะตองอาศยทรพยากรในการด าเนนงาน ดงนนในแตละรฐจงมศกยภาพในการพฒนาสทธไดไมเทาเทยมกนนก ฉะนนรฐจงตองใชความพยายามมากทสด ในการสรางหลกประกนสทธมนษยชนใหแกประชาชนเทาททรพยากรจะเอออ านวย33 หากรฐไมอาจสนองตอความตองการขนต าสด ทบคคลจะด ารงชพไดอยางมศกดศรความเปนมนษย และรฐไมไดใชความพยายามอยางเตมทในการแสวงหาอาหาร เพอจดสรรใหแกกลมเสยง กถอวารฐไดละเมดสทธมนษยชนของประชาชน

ความเหนทวไปของคณะกรรมาธการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ฉบบท 12 ไดกระตนใหรฐควรด าเนนการอยางกาวหนาเปนล าดบ เพอใหบรรลเปาหมายดานสทธในการมปจจยด ารงชพอยางเพยงพอ34 ซงรฐมพนธะใหตองด าเนนการเพอบรรลเปาหมายดงกลาวเรวทสดเทาทเปนไปได รฐตองใหหลกประกนวาบคคลทอยภายใตอาณตตน จะมโอกาสเขาถงอาหารทจ าเปนขนต าซงมคณคาทางโภชนาการ และปลอดจากสารพษเพอพนจากความอดอยาก มาตรการทรฐจะตองด าเนนการนน มบางมาตรการรฐตองด าเนนการทนท ขณะทบางมาตรการรฐอาจด าเนนการในระยะยาว เพอใหบรรลเปาหมายของสทธมนษยชนเปนล าดบ ในกรณทรฐใดไมอาจสนองความจ าเปนของประชาชนขนต าสด ในการหลดพนจากความอดอยาก อนเนองมาจากการขาดแคลนทรพยากร อนเปนเหตใหไมอาจจดหาอาหารใหแกผทไมสามารถเลยงดตนเองได รฐจะตองพยายามใชความสามารถอยางเตมท เทาททรพยากรจะอ านวย เพอสนองความความจ าเปนขนต าเหลานนอยางเรงดวน หากเปนกรณทเกนกวารฐจะควบคมได รฐตองพยายามแสวงหาความชวยเหลอจากประชาคมโลก เพอประกนการจดหาและการเขาถงอาหารทจ าเปน35 ซงสามารถเทยบเคยงใชกบการเขาถงปจจยการด ารงชพอนๆ เชน ทอยอาศย เครองนงหม ยารกษาโรค ฯลฯ

การออกมาตรการตางๆ มาเพอประกนสทธอยางเหมาะสมนน หมายรวมถง มาตรการทางบรหาร งบประมาณ การใหความร การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ตลอดจนมาตรการอนๆ ทสงเสรมการ

32 Ibid., p.5 33 UN. (1999). E/C.12/1999/5, para.17 34 Ibid., para.16 35 Ibid., para.17


2 - 13

ยอมรบสทธมนษยชนเพมขนเปนล าดบ รปแบบของรฐบาลหรอระบบเศรษฐกจใดๆ ทแตกตางกน ไมเปนอปสรรคตอการออกมาตรการดงกลาว รฐสามารถเลอกรปแบบทเหมาะสมกบตวเองในการออกมาตรการได เพยงแตมาตรการเชนวาตองมความเปนประชาธปไตย และสงเสรมสทธมนษยชน เนองจากสทธมนษยชนมความเปนกลาง ไมแบงแยกออกจากบรบทของสงคม สามารถท าใหเปนจรงไดไมวารฐจะมระบบเศรษฐกจการเมองแบบใด ซงเปนการยนยนความสมพนธของสทธมนษยชนกบสทธในการพฒนา36 ดงทกลาวไปแลวในหวขอสถานะทางกฎหมาย ของเปาหมายการพฒนาอยางยงยนของสหประชาชาต

การสงเสรมความกาวหนาในการยอมรบสทธมนษยชนเพมขนเปนล าดบจ าเปนตองก าหนดเปาหมาย ตวชวด กรอบเวลา และทรพยากรทตองใชอยางชดเจน เพอประโยชนในการตรวจตรา ตรวจสอบ และประเมนผล มาตรการตางๆ ทรฐด าเนนการ

เกณฑขนต าทรฐพงใหการรบประกนอาจศกษา เทยบเคยงไดจากกรณความจ าเปนขนพนฐาน ทบคคลพงจะไดรบอาหารเพยงพอตอความตองการทางโภชนาการในแตละวน แมในพนทททรพยากรไมเพยงพอหรอ อยในภาวะฉกเฉน รฐกมหนาทและความรบผดชอบในการแสวงหาความรวมมอระหวางประเทศ เพอน าความชวยเหลอและทรพยากร เขามาแกไขปญหาความขาดแคลนอาหารภายในประเทศของตน ความรวมมอระหวางประเทศอาจอยในรปแบบ ความชวยเหลอทางวชาการ ความชวยเหลอทางเศรษฐกจ หรอ ความชวยเหลอดานอาหารโดยตรงกได ความรวมมอระหวางประเทศนยอมตองสอดคลองกบสทธในการพฒนาของแตละประเทศ บนพนฐานแหงการพฒนาอยางยงยนและมเอกลกษณของแตละทองถนดวย37

การบงคบใชสทธมนษยชนอาจมอปสรรคอยบาง แตกไมควรตความสทธมนษยชนไปในทางทถดถอยอนท าใหสาระส าคญแหงสทธตองเสอมลงไป การบงคบใชสทธตองมความยดหยน เพอใหสอดคลองกบสภาพสงคมทเปนจรงของแตประเทศ เพอสรางหลกประกนแหงสทธใหเกดขนอยางรวดเรวและมประสทธภาพทสดเทาทจะเปนได มาตรการใดๆทอาจท าใหสทธมนษยชนเสอมลง รฐจ าตองพจารณาอยางถถวนและค านงถงองครวมของสทธมนษยชน ทยดโยงอยภายใตบรบทของการใชประโยชนสงสดจากทรพยากรทมอย

แมจะเปนการยากทฝายตลาการจะแสดงบทบาทโดยตรง ในการออกค าสงหรอชใหฝายบรหารหรอนตบญญตตองพยายามอยางเตมท ในการใหหลกประกนสทธมนษยชนเพมขนเปนล าดบ แตกมกรณทศาลสามารถมค าพพากษาใหรฐตองด าเนนมาตรการ เพอสรางหลกประกนสทธใหแกประชาชนเพมขนอยบาง อาท

ศาลสงสดอนเดยมค าสงใหรฐบาลตองหาหลกประกนสทธมนษยชน เพอแบงปนอาหารไปสกลมเสยง หลงจากทรฐบาลอนเดยมนโยบายแปรรปรฐวสาหกจดานอาหารไปเปนของเอกชน38

กรณคณะกรรมการสทธมนษยชนและสทธประชาชนแหงอฟรกา ไดท าขอเสนอแนะไปยงรฐบาลไนจเรย ใหหามาตรการปกปองสทธมนษยชนชมชนชาวโอโกน จากการคกคามของกองก าลงทหารของรฐบาล39 ซงเปนการแสดงใหเหนถงผลทางกฎหมายของพนธกรณของรฐ ในการใหหลกประกนสทธเทาททรพยากรเอออ านวย

36 UN. (1991). E/1991/23, paras.9-14 37 Ibid., paras.38-41 38 FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 7, p.15 39 Ibid., p.5


2 - 14

พนธกรณของรฐในการใหหลกประกนสทธเทาททรพยากรเอออ านวย มไดหมายความวารฐมพกตองเรงรบผลกดนมาตรการหากทรพยากรมอยจ ากด ความคดดงกลาวอาจถกจ ากดลงไดดงทความเหนทวไปของคณะกรรมาธการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ฉบบท 12 ระบวา “รฐมหนาทในการด าเนนการอยางทนทวงท ในการบรรเทาความอดอยากหวโหย ในยามทรฐประสบภยธรรมชาต หรอ สาธารณภยใดๆกตาม”40 แมรฐจะมทรพยากรอยอยางจ ากด กตองพยายามแสวงหาทรพยากรเพมเตมจากความรวมมอระหวางประเทศนนเอง

หากรฐอางวาไดใชความพยายามอยางเตมท เทาททรพยากรจะอ านวยแลวแตไมสามารถด าเนนการใหบรรลวตถประสงคไดเนองจากเกดเหตสดวสย รฐนนกมภาระในการพสจนวา เหตสดวสยดงกลาวเปนเชนนนจรง และรฐกไดพยายามทจะขอความชวยเหลอจากประชาคมระหวางประเทศแลว แตไมสมฤทธผล

2.6. พนธกรณของรฐในการบงคบตามสทธมนษยชนภายในรฐ นอกอาณาเขต และระหวางประเทศ

ปจจบนกระแสโลกาภวตนไดเขามามบทบาทในการด ารงชวตของมนษยมากยงขน กจกรรมตางๆของมนษยมลกษณะขามพรมแดนทางภมประเทศ ครอบคลมไปทวทกภมภาค การด าเนนกจกรรมของตวตนตางๆ ทงทเปนรฐ และตวตนอนทมใชรฐ ลวนมผลกระทบตอมนษยทงสน ซงการด าเนนการในหลายๆ สวนของตวตนเหลาน กมผลกระทบตอสทธมนษยชน รฐบาลของแตละประเทศมหนาทในการใหหลกประกนวา ประชากรของตนจะไมตกอยในภาวะล าบากยากแคน ซงหนาทนมความส าคญเปนอนดบแรกของทกๆรฐชาต รฐตองใชความพยายามเพอตอบสนองความจ าเปนพนฐานของประชาชนมากทสด เทาททรพยากรในรฐจะอ านวย แตในโลกปจจบนทอ านาจมไดรวมศนยอยทรฐชาตเพยงอยางเดยวอกตอไป จงมความจ าเปนทจะตองขยายขอบเขตการบงคบใชกฎหมายสทธมนษยชน ไปสตวตนอนทมใชรฐดวย ทงองคการระหวางประเทศ และ บรรษทขามชาต41 เพอเปนการปองกนมใหตวตนเหลานใชอ านาจไปในทางมชอบ อนอาจกระทบกระเทอนตอสทธมนษยชนของคนไรบานได ดงนนในวจยฉบบนจงไดขยายขอบเขตการพจารณาพนธกรณในการบงคบใชสทธมนษยชนใหครอบคลมไปเกนกวาแนวคดดงดงเดม ทจ ากดอยเพยงการบงคบใชสทธมนษยชนภายในรฐ โดยไดพจารณาไปถง การบงคบใชสทธมนษยชนนอกอาณาเขต การบงคบใชสทธมนษยชนโดยองคการระหวางประเทศ รวมไปถงการยอมรบสทธมนษยชนโดยตวตนอนทมใชรฐ

พนธกรณของรฐในการบงคบใชสทธมนษยชนภายในประเทศ เกดขนโดยผลของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน และการใหสตยาบนแกสนธสญญาตางๆทเกยวของ โดยเฉพาะกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ซงความเหนทวไปของคณะกรรมาธการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ฉบบท 12 ไดชใหเหนถงพนธกรณของรฐในการบงคบใชสทธมนษยชนวา รฐบาลของแตละประเทศมพนธกรณในการเคารพ ปกปอง และเตมเตมสทธมนษยชนของประชาชนภายในรฐ42

พนธกรณของรฐในการบงคบใชสทธมนษยชนนอกอาณาเขต เดมทความรบผดชอบของรฐในการคมครองสทธมนษยชน จะเนนไปทการคมครองสทธมนษยชนของประชาชนภายในรฐ แตในปจจบนกระแสโลกาภวตนไดท าใหเกดความสมพนธระหวางประเทศทใกลชดและรวดเรวยงขน นโยบายของรฐใดรฐหนงอาจ

40 UN. (2002). E/CN.4/2002/58, p.14 41 UN. (2006). E/CN.4/2006/44, p.8 42 Ibid., p.9


2 - 15

สงผลกระทบตอประชากรในอกรฐหนงไดโดยงาย ดงนนรฐพงค านงเสมอวาการออกมาตรการ หรอนโยบายของตนจะไมสงผลกระทบตอสทธมนษยชนของประชาชนในรฐอน ยกตวอยางเชน นโยบายการคาสนคาเกษตรระหวางประเทศของประเทศพฒนาแลว มกมการอดหนนผผลตภายในประเทศ ท าใหเกดการทมตลาดสนคาเกษตรในประเทศอน ซงสวนใหญเปนประเทศก าลงพฒนา43 ถอเปนการด าเนนนโยบายของประเทศพฒนาแลว ทกระทบกระเทอนตอสทธมนษยชนของประชาชนในประเทศก าลงพฒนา ตราสารระหวางประเทศทเกยวของกบสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม และความเหนทวไปขององคกรทเกยวของมไดจ ากดการบงคบใชสทธไวเฉพาะภายในประเทศ แตในหลายๆครงไดแสดงใหเหนถงการบงคบใชสทธนอกอาณาเขตไวโดยปรยาย เชน การก าหนดใหรฐตองหาความรวมมอระหวางประเทศ เพอสงเสรมการบงคบใชสทธใหมประสทธภาพมากยงขน โดยเฉพาะในกรณทเกดภยพบตรายแรง จากการน าเสนอในการประชมระหวางประเทศหลายเวท องคกรพฒนาเอกชน และ นกวชาการ ไดชใหเหนวา ในการบงคบใชสทธมนษยชนกฎหมายระหวางประเทศ ไดเปดชองทางใหรฐมพนธกรณในการบงคบใชสทธมนษยชนนอกอาณาเขตของตนดวย โดยในวรรคสองของ ขอ 11(1) และ 11(2) แหงกตกาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ก าหนดใหรฐแสวงหาความรวมมอระหวางประเทศ โดยมตองค านงถงขอจ ากดทางอาณาเขตหรอเขตอ านาจใดๆ ซงเปนการสะทอนใหเหนถงกรอบพนธกรณนอกอาณาเขต44 แมในเบองตนภาระหนาทในการบงคบใชสทธมนษยชนจะเปนของรฐบาลในแตละประเทศ แตหากมความจ าเปนฉกเฉน หรอ ขาดแคลนทรพยากรรฐบาลของประเทศอนๆ กสามารถใหความรวมมอหรอสงความชวยเหลอในรปแบบตางๆทจ าเปน ไปยงประเทศทประสบปญหาได ในกรณของความชวยเหลอดานมนษยธรรมระหวางประเทศ หากรฐเจาของดนแดนพยายามปดกนการสงความชวยเหลอ อาจมความผดตามกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศดวย ทงนยงมความพยายามของหลายประเทศ ในการออกกฎหมายเอาผดบรรษทเอกชนสญชาตตน ทไปละเมดสทธมนษยชนในประเทศอนอกดวย

พนธกรณขององคการระหวางประเทศในการบงคบใชสทธมนษยชน ความสมพนธระหวางประเทศในปจจบนไดอาศยการผลกดนนโยบาย และระงบขอพพาทภายใตกระบวนการขององคการระหวางประเทศเปนอยางมาก ทงในสวนทอยภายใตเขตอ านาจขององคการสหประชาชาตโดยตรง และในสวนทเกยวกบองคการช านญพเศษอนๆ ในประเดนสทธมนษยชนองคการระหวางประเทศทมบทบาทเกยวของมากเปนพเศษ ค อองคการระหวางประเทศทางเศรษฐกจ ไดแก องคการการคาโลก กองทนการเงนระหวางประเทศ และธนาคารโลก องคการเหลานมอทธพลตอการก าหนดนโยบายทางเศรษฐกจ ทงในระดบระหวางประเทศและภายในประเทศ และมแนวโนมทจะเพมอทธพลมากขนเรอยๆ ตามจ านวนสมาชกทเพมขน องคการระหวางประเทศดานการเงนคอ กองทนการเงนระหวางประเทศและธนาคารโลก มสวนอยางมากในการผลกดนใหประเทศลกหนขนาดเลกปรบเปลยนโครงสรางทางเศรษฐกจภายในประเทศของตน ทงการเปดตลาดการคาเสรการลดคาใชจายภาครฐ และการแปรรปรฐวสาหกจ ซงนโยบายเหลานลวนสงผลกระทบตอสทธมนษยชนทงสน ผทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจมากทสดกคอ กลมคนยากไรเรรอนในเมอง กลมผยากไรในชนบท และกลมชนพนเมอง ซงถอเปนกลมเสยงทรฐพงตระหนกถงใหมากนนเอง เพราะนโยบายเหลานท าใหการแบงปนอาหารและทรพยากร เปลยนไปอยในการควบคมของเอกชน ท าใหเกดราคาในการซอหา แตกลมเสยงเหลานไมมก าลงทางเศรษฐกจมากพอในการซอ ธนาคารโลกยงอาศยวธการอนมตเงนใหแกโครงการตางๆ ทมลกษณะเปนการสรางสาธารณปโภคและสงกอสรางขนาดใหญในชนบทของ 43 Ibid., p.11 44 Ibid., p.11


2 - 16

ประเทศก าลงพฒนา ซงในหลายๆกรณโครงการเหลานไดผลกดนใหกลมชนพนเมอง ตองอพยพออกจากพนทและสญเสยทดนท ากน โดยไมไดรบคาชดเชยอยางเหมาะสม45 องคการการคาระหวางประเทศไดผลกดนนโยบายการคาเสรแบบลทธเสรนยมใหม ทเนนการเปดตลาดของทกประเทศใหรบการเคลอนไหวของสนคาและบรการขามพรมแดน อยางไรกดผลของการบงคบใชขอตกลงทางการคาหลายฉบบ กไดแสดงถงความไมเทาเทยมกนทางการคาทเกดขน ระหวางประเทศพฒนาแลวกบประเทศก าลงพฒนา เชน ขอตกลงสนคาเกษตรทยงไมสามารถบงคบใหประเทศพฒนาแลว ระงบการอดหนนผผลตภายในประเทศตนเองไดอยางสนเชง ท าใหการคาสนคาเกษตรในตลาดโลกบดเบอนไป ไมเปนไปตามกลไกตลาดทเปนธรรม เปนการสะทอนถงระบบการคาทไมเทาเทยมกนมลกษณะสองมาตรฐาน46 การระงบขอพพาททางการคาภายใตองคการการคาโลกในหลายๆ กรณ ยงไมมความชดเจนนก ขนอยกบเหตผลของแตละคด ยากทจะก าหนดบรรทดฐาน ท าใหประเทศทขาดทนทรพยตามสถานการณไดชากวามาก ในหลายๆคดค าตดสนมงคมครองการคาเสรมากกวาจะคมครองสขอนามยและสงแวดลอม การพยายามบรรจประเดนความมนคงดานอาหารเขาไปในขอตกลงกยงไมไดรบการยอมรบเทาทควร จากการประชมระหวางประเทศในหลายเวท ไดพยายามหาลทางเพอก าหนดกรอบการด าเนนกจกรรมขององคการระหวางประเทศ ใหยอมรบสทธมนษยชนมากยงขน ดงทปรากฏในมตท 60/165 ของทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต ไดเรยกรองใหองคการระหวางประเทศสงเสรมการยอมรบสทธมนษยชนเพมขนเปนล าดบ โดยเชญชวนใหองคกรเหลานสนบสนนนโยบายและโครงการทเปนผลดตอสทธมนษยชน และตองตรวจตราวาประเทศสมาชกทไดรบความรวมมอหรอชวยเหลอ ในโครงการตางๆจะบรณาการสทธมนษยชนเขาไปสโครงการเหลานน เพอหลกเลยงการละเมดสทธมนษยชนของกลมเสยงดวย47

พนธกรณของบรรษทขามชาตในการยอมรบสทธมนษยชน ทามกลางกระแสโลกาภวตนตามลทธเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม บรรษทขามชาตถอวาเปนตวตนทมบทบาทในการขบเคลอนเศรษฐกจเปนอยางมาก เนองจากเปนศนยรวมของทนและเทคโนโลย ท าใหมศกยภาพในการเคลอนยายองคกรไปประกอบการในดนแดนใดของโลกกได ในหลายๆกรณบรรษทขามชาตไดยายไปหาแหลงวตถดบและตลาดใหมๆ ในประเทศก าลงพฒนา ทมระบบกฎหมายยอหยอนกวาประเทศฐานผลตเดมของตน ทงระบบกฎหมายคมครองผบรโภค กฎหมายการตลาด กฎหมายปองกนการผกขาด กฎหมายคมครองแรงงาน รวมไปถงกฎหมายสงแวดลอมและผงเมอง ทงนเพอเปนการลดตนการผลตของตน และเปนการงายทจะครอบครองตลาดใหมๆทการแขงขนและการควบคมยงไมสง ในหลายๆครงจงเปนการเคลอนยายทนเพอหลกเลยงความรบผดตามกฎหมายสทธมนษยชน48 นโยบายของหลายบรรษทไดกระทบกระเทอนตอสทธมนษยชนของปจเจกชน เชน สภาพการจางงาน ผลกระทบตอสงแวดลอม การแอบสงเสรมนโยบายประพฤตมชอบในวงราชการ รวมไปถงการผกขาดตลาดและทรพยากรของประเทศทตนเขาไปตงฐาน ซงเปนการจ ากดชองทางท ากนของเกษตรกรรายยอย และจ ากดทางเลอกของประชาชน ยงในยคทองคการระหวางประเทศทางเศรษฐกจผลกดนนโยบายทางเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม ยงท าใหบรรษทขามชาตไดรบประโยชนมากยงขน ทงนโยบายการเปดตลาดการคาเสร และการแปรรปรฐวสาหกจ บรรษทขามชาตเพยงไมกบรรษทสามารถครอบครองสวนแบงตลาดสนคาสาธารณะ และครอบครองวสาหกจเกยวกบบรการขนพนฐานไปทวโลก ท าใหบรการ สนคา และโครงขายขนพนฐานอย 45 Ibid., pp.14-15 46 Ibid., p.15 47 Ibid. 48 Ibid., pp.16-17


2 - 17

ในครอบครองของบรรษท ผยากไรไมสามารถเขาถงปจจยเหลานได เนองจากมราคาสงขนตามการก าหนดของบรรษท ท าใหเกดแนวคดทจะควบคมการด าเนนกจการของบรรษทขามชาต ใหมความรบผดชอบทางสงคมและยอมรบสทธมนษยชนมากขน แตเดมทการคมครองอ านาจหนาทของรฐบาลเพยงฝายเดยว แตเมอสถานการณของโลกเปลยนไป และสงผลกระทบตอสทธมนษยชน กฎหมายสทธมนษยชนกตองปรบตวตามไปดวย พฒนาการของสทธมนษยชนในการบงคบใหบรรษทขามชาตยอมรบ และเคารพสทธมนษยชนมอย 2 ทางคอ ความรบผดโดยตรง และความรบผดโดยออม ในความรบผดโดยตรงนนไดมความพยายามของสหประชาชาต ในการรางประมวลความรบผดของบรรษทขามชาตในการด าเนนกจการทอาจสงผลกระทบตอสทธมนษยชน แมประมวลดงกลาวจะไมสมฤทธผลแตปจจบนสมชชาใหญสหประชาชาต ไดรบรองแนวทางในการประกอบธรกจและสทธมนษยชนออกมาประกาศใชแลว ซงอาจจะสรางความรบผดและแนวทางการบงคบใชสทธตอบรรษทขามชาตไดมากขน สวนความรบผดโดยออมนน ใชกระบวนการของรฐทงทเปนรฐเจาของสญชาตบรรษทและรฐเจาของอาณาเขตทบรรษทขามชาตเขาไปด าเนนการ เนองจากรฐมหนาทในการปกปองปจเจกชนมใหบคคลทสามซงในกรณนกคอ บรรษทขามชาต กระท าการใดๆทอาจละเมดตอสทธมนษยชนของปจเจกชนได49 นนคอ คนไรบานทไดรบผลกระทบจากโครงการพฒนาตางๆของรฐและบรรษท ยอมไดรบการคมครองสทธตามกฎหมาย

พนธกรณในการบงคบตามสทธมนษยชนนนมอย 4 ระดบ โดยสามารถแยกพจารณาเปนหวขอตามลกษณะของพนธกรณ 3 ประเภท ดงน

ก. พนธกรณในการเคารพ (Respect)

พนธกรณในการเคารพ หมายถง รฐไมควรละเมดสทธมนษยชน หรอด าเนนการใดๆทอาจเปนอปสรรคตอการเขาถงสทธของประชาชนทมอยตามอ าเภอใจ50 ไมวาจะเปนการละเมดกฎหมาย ยกเลกมาตรการประกนสงคมทมอย สรางความล าบากใหแกประชาชนในการเขาสบรการสาธารณะ ขดขวางการท างานของระบบตลาด หรอท าลายระบบการผลตและกระจายสวสดการ รวมทงการรกษาความมนคงดานสงคมอนๆทมความสมพนธและพงพงกนกบสทธมนษยชน ซงเปนการรกษาความมนคงของมนษยไปดวยหมายความวา หากมกฎหมายหรอมาตรการใดๆทเปนหลกประกนสทธมนษยชนอยกอนแลว รฐไมควรยกเลกหรอละเมดกฎหมายและมาตรการดงกลาวตามอ าเภอใจ พนธกรณนมลกษณะเปนพนธะเชงลบอยเหมอนกนเนองจากมลกษณะหามการกระท าของรฐ ทอาจกระทบกระเทอนตอสทธของประชาชน

การละเมดพนธกรณในการเคารพอาจเกดขนไดโดย รฐยกเลกกฎหมายหรอมาตรการใดๆทเปนหลกประกนสทธมนษยชนของบคคลลงโดยปราศจากเหตผล หรอ รฐปลอยปละละเลยใหมการละเมดกฎหมายโดยนโยบายหรอเจาหนาทของรฐเอง หรอ ไมปฏบตตามมาตรการทงหลายทรฐออกมาเพอประกนสทธ เชน ในยามฉกเฉนรฐไดอาศยอาหารเปนเครองมอ ในการบงคบฝายตรงขามใหยอมจ านนทางการเมอง หรอ การปลอยใหกองก าลงทหารของตนบกเขาท าลายพชผลทางการเกษตร และทอยอาศยของประชาชนเพอท าใหฝายตรงขามขาดเสบยงอาหารและทพกอาศยจนตาย กรณศกษาทแสดงถงการละเมดพนธกรณในการเคารพ ไดแก

49 Ibid., p.17 50 UN. (1999). E/C.12/1999/5, p.28


2 - 18

คดโอโกน รฐบาลไนจเรยไดท าลายพชผลทางการเกษตรของชนกลมนอย และผลกดนใหอพยพออกจากพนท51

คดรฐบาลเปรกบประชาชน รฐบาลไมไดสงเงนสบทบเขากองทนพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ทงทมกฎหมายก าหนดไว และเปนการละเมดอนสญญาอเมรกน ในสวนทวาดวยสทธในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน52

พนธกรณในการเคารพสทธมนษยชนในระดบตางๆ มดงตอไปน

พนธกรณของรฐในการเคารพสทธมนษยชนภายในประเทศ รฐพงระลกอยเสมอวาสทธมนษยชนมความจ าเปนตอการด ารงชพของประชาชนอยตลอดเวลา ดงนนรฐจงไมควรยกเลกมาตรการใดๆทมไวเพอประกนสทธมนษยชนทงเสยตามอ าเภอใจ ถอเปนการจ ากดการใชอ านาจตามอ าเภอใจของรฐบาลทอาจกระทบกระเทอนตอสทธมนษยชนของประชาชน ยกตวอยางเชน หามรฐบงคบใหประชาชนอพยพออกจากถนฐานละทงทดนท ากนของตน หรอสงปลกสรางชวคราว หามรฐยกเลกมาตรการประกนสงคมโดยทยงมไดหามาตรการอนๆมารองรบกลมเสยงทอาจไดรบผลกระทบ หามรฐยกเลกกฎหมายควบคมสารพษ หรอมลภาวะ หามรฐท าลายทอยอาศย พนททางการเกษตรและพชผล ปศสตวของพลเรอนในยามสงคราม และหามรฐปดกนความชวยเหลอดานมนษยธรรมจากความรวมมอระหวางประเทศ53 เสนทางล าเลยงในประเทศ

พนธกรณของรฐในการเคารพสทธมนษยชนนอกอาณาเขต รฐควรมนโยบายและมาตรการภายใน ทไมน าไปสการละเมดสทธมนษยชนของประชาชนในประเทศอน พนธกรณนไมจ าเปนตองใชทรพยากรใดเลย เพยงแตรฐไมควรรเรมมาตรการใดๆ ทอาจกระทบกระเทอนตอสทธของประชาชนในประเทศอน ยกตวอยางเชน รฐเลงเหนไดวา น า และอาหาร เปนปจจยหลกในการด ารงชพของมนษย รฐจง ไมควรมมาตรการคว าบาตร หรอลงโทษทางเศรษฐกจโดยใชอาหารและน าเปนเครองมอ เพราะประชาชนผดอยโอกาสจะเปนผทไดรบผลกระทบมากทสด การก าหนดนโยบายทางการคาและการเกษตรกเชนกน รฐไมควรใชนโยบายการอดหนนทอาจบดเบอนตลาด ทสรางความเดอดรอนใหแกประชาชนในประเทศอน รวมถงไมควรผลกดนนโยบายใดๆภายใตองคการระหวางประเทศทางเศรษฐกจ ทมลกษณะไมเปนธรรม หรอ นโยบายทอาจน าไปสการละเมดสทธมนษยชนในประเทศอน54 เชน ธรกจพฒนาอสงหารมทรพย หรอโครงการพฒนาโครงสรางขนพนฐาน ทเกดการไลรอและขบไลคนออกจากทพกอาศย

พนธกรณขององคการระหวางประเทศในการเคารพสทธมนษยชน องคการระหวางประเทศควรใหค าปรกษา นโยบาย และแนวทางการพฒนาทไมน าไปสการละเมดสทธมนษยชนในประเทศตางๆ โดยเฉพาะกองทนการเงนระหวางประเทศและธนาคารโลก ไมควรผลกดนกระบวนการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ ทอาจขบใหกลมเสยงไปอยทชายขอบแหงการพฒนา โครงการตางๆทอนมตควรพจารณาถงผลกระทบทางสงแวดลอมและสทธมนษยชนของคนในพนทดวย หากโครงการใดทอาจสรางผลกระทบกควรม

51 FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 7, p.7 52 Ibid., p.7 53 UN. (2006). E/CN.4/2006/44, p.9 54 Ibid., p.13


2 - 19

มาตรการมารองรบกลมทไดรบความเสยหายดวย องคการการคาโลกไมควรรบขอเจรจาทมลกษณะไมเปนธรรม55 เชน การเจรจาลดการอดหนนของประเทศพฒนาแลวทไมมเจตจ านงทางการเมองทแนวแน

พนธกรณของบรรษทขามชาตในการเคารพสทธมนษยชน บรรษทขามชาตควรประกอบกจการภายใตกรอบของกฎหมายทงของประเทศเจาของสญชาต และประเทศทเปนฐานการผลตของแตละสาขา หากมแนวโนมวาการด าเนนธรกจของตน อาจกอผลเสยตอสทธมนษยชนของประชาชนในประเทศทตนเขาไปลงทน บรรษทควรระงบเสย หรอหามาตรการชดเชยความเสยหายใหแกประชาชนในทองถนอยางเหมาะสม หากมประมวลหรอแนวทางควบคมการประกอบการของบรรษทขามชาตออกมาในอนาคต บรรษทกควรรบไปเปนแนวทางในการด าเนนการอยางเครงครดเพอปองกนการละเมดสทธมนษยชนของประชาชน

ข. พนธกรณในการปกปอง (Protect)

พนธกรณในการปกปอง หมายถง รฐตองด าเนนมาตรการทเปนหลกประกนวา บคคลทสามจะไมกระท าการใดๆ ทอาจกระทบกระเทอนตอสทธมนษยชนของปจเจกชน56 เพอปกปองคมครองบคคลหรอกลมเสยงไมใหถกละเมดสทธมนษยชนจากเอกชน องคกรธรกจ หรอแมแตฝายปกครองเอง รฐตองจดตงองคกรขนเพอด าเนนการสบสวนสอบสวน เพอใหการเยยวยาแกผเสยหายไดอยางมประสทธภาพ เชน หากมแนวโนมวาการด าเนนงานของบรรษทเอกชน อาจสรางความเสยหายตอสทธมนษยชนของบคคลและกลมเสยงตางๆ รฐอาจออกกฎหมายเพอปองกนและจดตงองคกรขนมา หรอใหอ านาจแกองคกรใดบงคบใชกฎหมายเพอท าการสวบสวนขอเทจจรง หากมการละเมดและตดสนไดวามความผดจรงและเกดความเสยหาย ผเสยหายกจะไดรบการเยยวยาอยางทนทวงท อนหมายความวารฐตองมมาตรการเพอปกปองบคคลและกลมเสยงภยตางๆ มใหถกละเมดสทธมนษยชน ในกรณนคอ กลมคนไรบาน

การละเมดพนธกรณในการปกปองอาจเกดขนไดโดย รฐมไดหามาตรการใดๆ มาปองกนการละเมดสทธมนษยชนของปจเจกชน จากการกระท าของบรรษทขามชาต หรอ การบงคบใชกฎหมายอยางยอหยอน จนเปนเหตใหประชาชนไดรบความเสยหาย จากการด าเนนการของบรรษทเอกชน เชน รฐไมยอมออกเอกสารสทธในทท ากนใหแกชนพนเมองดงเดม จนเปนเหตใหบรรษทเอกชนเขามาแยงทดนท ากนและออกเอกสารสทธทบทท ากนของชมชนทองถน หรอ การปลอยใหบรรษทเอกชนเขาไปไลรอทพกอาศยของคนยากไร เพอน าไปท าโครงการพฒนาอสงหารมทรพย กรณศกษาทแสดงถงการละเมดพนธกรณในการปกปอง ไดแก

คดโอโกน รฐบาลไนจเรยปลอยปละละเลยใหบรษทน ามนปลอยกากน ามนและขยะสารพษลงสระบบนเวศน ท าลายแมน า ล าธาร สตวน า พชผลการเกษตร รวมไปถงปศสตว จนเปนเหตใหชนพนเมองชาวโอโกนอยในภาวะทพโภชนาการ57 และสญเสยทดนท ากน

คดรฐบาลลทเวยไมสงเงนเขาสมทบกองทนประกนสงคมของผใชแรงงานในประเทศ และเกบเงนจากนายจางไมมากพอทงทรฐธรรมนญบญญตไว จนเปนเหตใหลกจางขาดหลกประกนทางสงคมทเพยงพอ58 เสยงทจะตกอยในภาวะสญเสยหลกประกนทางสงคม

พนธกรณในการปกปองสทธมนษยชนในระดบตางๆมดงตอไปน 55 Ibid., p.16 56 UN. (1999). E/C.12/1999/5, para.15 57 FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 7, p.8 58 Ibid., p.8


2 - 20

พนธกรณของรฐในการปกปองสทธมนษยชนของประชาชนภายในประเทศ รฐบาลควรออกกฎหมายควบคมองคกรหรอบรรษทเอกชน ทมอ านาจทางเศรษฐกจหรออทธพลทางการเมอง มใหละเมดสทธมนษยชนของปจเจกชนหรอกลมเสยงใดๆในประเทศ รฐอาจกระท าโดยจดตงสถาบนเฉพาะขนมา เพอสบสวนขอเทจจรง และใหการเยยวยาปจเจกชนทไดรบความเสยหาย หรอ สงเสรมการด าเนนงานขององคกรพฒนาเอกชน และชวยเหลอปจเจกชนใหเขาถงบรการทางการกฎหมาย และเขาถงกระบวนการยตธรรม ทงนการออกกฎหมายหรอมาตรการใดๆ เพอคมครองปจเจกชน ควรอยบนพนฐานไมเลอกประตบต ยกตวอยางเชน การออกฎหมายคมครองผบรโภค หรอ ขอบงคบบรรจภณฑอาหารวาใหตดฉลากสนคาตดแตงพนธกรรม59 หรอเปนสนคาทเกดจากระบบการคา ทเปนธรรมไมละเมดสทธมนษยชนและสงแวดลอม

พนธกรณของรฐในการปกปองสทธมนษยชนนอกอาณาเขต รฐควรควบคมบคคลทสามทอยภายใตอาณตของตนจะไมละเมดสทธมนษยชนของประชาชนในประเทศอน ทงทเปนเอกชนภายในประเทศตนเอง และบรรษทขามชาต พนธกรณนไดกอตงหนาทใหรฐออกกฎหมาย มาควบคมการด าเนนการของบรรษทมใหละเมดสทธมนษยชน ของประเทศทบรรษทเขาไปประกอบการ60 ยกตวอยางเชน การออกกฎหมายความรบผดทางสงคมของบรรษท หามมใหบรรษทของตนละเมดสทธมนษยชนตอประชาชนทองถน เชน หามการบงคบชนกลมนอยออกจากพนทท ากน หามบรรษทสนบสนนการประพฤตมชอบในวงราชการ ประเทศเจาของสญชาต หรอ ประเทศแมมบทบาทเปนอยางมาก เนองจากมความทดเทยมทางอ านาจและเทคโนโลยมากกวาประเทศทรบการลงทน การบงคบใชกฎหมายจงจะมประสทธภาพมากกวา

พนธกรณขององคการระหวางประเทศในการปกปองสทธมนษยชน องคการระหวางประเทศควรสรางหลกประกนวาหนสวนของตน ทงทเปนรฐ บรรษทขามชาต หรอองคกรเอกชนตางๆ จะไมด าเนนงานไปในทางทอาจละเมดสทธมนษยชนของประชาชนในประเทศตางๆ ยกตวอยางเชน การบงคบใหบรรษทเอกชนทรบสมปทานโครงการ ทไดรบเงนสนบสนนจากองคการระหวางประเทศ ตองประเมนความเสยงและผลกระทบตอสทธมนษยชนเสมอ และหากสรางผลกระทบตอประชาชนในทองถน กพงมมาตรการมารองรบและมการชดเชยความเสยหายอยางเหมาะสม องคการการคาโลกโดยเฉพาะองคกรระงบขอพพาท ไมควรตความบทบญญตขององคกรไปในทางทคมครองการคาเสร มากเสยจนกระทบกระเทอนตอสทธมนษยชนของประชาชน ทงในสวนสขอนามย และสงแวดลอม61

พนธกรณของบรรษทขามชาตในการปกปองสทธมนษยชน เนองจากโดยสภาพแลวบรรษทขามชาตถอเปนบคคลทสามตามนยยะแหงกฎหมาย ดงนนหนาทของบรรษทขามชาตในการปกปองสทธมนษยชน จงอยในลกษณะการปฏบตตามกฎหมายอยางเครงครด เพอหลกเลยงการละเมดสทธมนษยชนของปจเจกชนยกตวอยางเชน หากปรากฏวารฐบาลประเทศทตนเขาไปลงทน พยายามใชก าลงเขาประหตประหารชนพนเมอง เพอบงคบขบไลออกจากพนทท ากน บรรษทกควรยกเลกสญญา หรอ ระงบการลงทนในประเทศนนเสย หากสนคาของตนใชวตถดบทตดแตงพนธกรรม หรอละเมดสทธมนษยชนอยางรายแรง กควรตดฉลากใหผบรโภคในประเทศนนๆทราบ หรอแมกระทงการเขาไปรบสมปทาน หรอเขาซอกจการทเคยเปนรฐวสาหกจมากอน บรรษทกควรจดบรการสาธารณะใหออกมาตอบสนองความจ าเปนพนฐานของประชาชนดวย

ค. พนธกรณในการเตมเตม (Fulfill) 59 UN. (2006). E/CN.4/2006/44, p.10 60 Ibid., p.13 61 Ibid., p.16


2 - 21

พนธกรณในการเตมเตม หมายถง รฐควรด าเนนการเชงรกเพอบงชวากลมใดมความเสยงทอาจถกละเมดสทธ และตองบงคบใชนโยบายเพอเปนหลกประกนสทธมนษยชน โดยอ านวยความสะดวกและเพมศกยภาพใหแกกลมเสยง ในการเลยงดตนอยางมคณภาพชวตทด เมอใดกตามทบคคลไมอาจเขาถงสทธมนษยชนไดดวยความสามารถของตวเอง ดวยเหตผลทบคคลไมอาจควบคมได เชน ภยพบต รฐมหนาทจดหาทรพยากร ทพกอาศยหรออาหารใหแกปจเจกชนโดยตรง62 การปฏบตตามพนธกรณนรฐอาจด าเนนการได ทงการใชวธการทางเศรษฐกจใหเกดการจางงานทมรายไดเหมาะสม หรอการปฏรปโครงสรางการใชทดนและผงเมอง โดยเฉพาะการด าเนนมาตรการเพอตอบสนองความจ าเปนของกลมเสยง ทดอยโอกาสในสงคม ในรปแบบของมาตรการทางสงคม เพอประกนสทธของกลมเสยง (Social Safety-Net) เชน โครงการจดสรรทท ากนและทรพยากรใหแกผทขาดแคลนทท ากนและทอยอาศย หากปญหาอยในภาวะรายแรง การเพมโครงการชวยเหลอดานอาหารเปนพเศษใหแกกลมเสยง โดยใชวธการใหความชวยเหลอโดยตรง ในรปแบบของการจดใหมอาหาร เชน โครงการอาหารกลางวนและนมส าหรบเดก หรอ มโครงการชวยเหลอดานอาหารเพมเตมใหแกผยากไรและไมมทท ากน รวมถงการขอความชวยเหลอระหวางประเทศ หากอยในภาวะคกคามตอสทธมนษยชนอยางรนแรงจากภยพบตตางๆ อนหมายความวา รฐตองร เรมมาตรการใหมๆขน เพอสรางหลกประกนสทธมนษยชนใหมนคงยงขน

การละเมดพนธกรณในการเตมเตมสทธอาจเกดขนได โดยรฐเพกเฉยตอความตองการของกลมเสยงในการเขาถงสวสดการทางสงคม หรอ รฐไมพยายามแสวงหาความรวมมอระหวางประเทศ เพอน าทรพยากรเขามาชวยเหลอกลมคนทก าลงขาดแคลน เชน รฐเพกเฉยตอกลมผยากไรโดยไมจดใหมมาตรการประกนสทธมนษยชน (Social Safety-Net) ใหแกคนกลมน หรอ การปฏเสธความชวยเหลอดานมนษยธรรม หรอความชวยเหลอดานอาหารจากตางประเทศในยามภยพบต แมประชาชนของตนจะอยในภาวะขาดแคลนอาหารกตาม กรณศกษาทแสดงถงการละเมดพนธกรณในการเตมเตมสทธ ไดแก

คด PUCL ในประเทศอนเดย หลงการแปรรปรฐวสาหกจดานการเกษตร และการแบงปนอาหารไปสเอกชน ท าใหเกดภาวะอดอยากหวโหยรนแรงในรฐโอรสสา เนองจากมลรฐมไดมมาตรการประกนสทธของกลมเสยง (Social Safety-Net) ทเพยงพอ เพอมารองรบผลกระทบทเกดขนจากการแปรรปรฐวสาหกจ63

คดสามผอพยพไรสญชาตเชอสายเชก กบ รฐบาลสวสเซอรแลนด รฐบาลไมเปดโอกาสใหบคคลทงสามหางาน และไมจดหาทรพยากรขนต าสดใหบคคลทงสามเพยงพอตอการด ารงชวต64

การปดกนการชวยเหลอดานมนษยธรรมในยามสงคราม ทเคยเกดขนในหลายพนท เชน อรก อฟกานสถาน และ

การไมยอมรบความชวยเหลอดานอาหาร ในยามประสบภยธรรมชาต จนประชาชนในประเทศขาดแคลนอาหารและทอยอาศย เชน ตอนเกดคลนยกษถลมบรเวณประเทศรมชายฝงมหาสมทรอนเดย รฐบาลพมาปฏเสธความชวยเหลอและไมแจงจ านวนผไดรบความเดอดรอน

62 UN. (1999). E/C.12/1999/5, para.15 63 FAO. (2007). IGWG RTFG /INF 7, p.9 64 Ibid., p.9


2 - 22

พนธกรณในการเตมเตมสทธมนษยชนในระดบตางๆ มดงตอไปน

พนธกรณของรฐในการเตมเตมสทธมนษยชนภายในประเทศ รฐบาลควรหามาตรการเพมเตม เพอสรางหลกประกนสทธมนษยชนทดขน ใหแกประชาชนในชาต โดยตองพยายามชชดวากลมใดบางทเปนกลมเสยง เพอทจะหามาตรการมารองรบ ไดสอดคลองกบความจ าเปนของแตละกลม ทงทเปนมาตรการสรางศกยภาพใหแกกลมเสยง และมาตรการสงเสรมการด ารงชพทดของกลมเสยง หากกลมเสยงเหลานนอยในภาวะขาดทอยอาศย ขาดอาหารและทพโภชนาการอยางรายแรง รฐอาจจดหาอาหารและความชวยเหลอเขาไปใหโดยตรง65 และตองค านงถงสภาวะทางวทยาศาสตรและวฒนธรรมดวย นนหมายความวารฐตองจดใหมมาตรการทางสงคม เพอประกนสทธใหแกกลมเสยงทงในยามปกต และยามฉกเฉน โดยอาศยการวางแผนและขอมลททนสมย นอกจากนรฐพงคาดการณถงผลกระทบทอาจเกดจากบคคลทสาม แลวหามาตรการตางๆมาเสรมสรางระบบประกนสทธเดมใหเขมแขงยงขน ตามนยยะแหงหลกความกาวหนาในการยอมรบสทธเพมขนเปนล าดบ โดยค านงถงเปาหมายในการพฒนาทประชาคมโลกสรางขน เชน เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ ควรมการก าหนดวตถประสงคและกรอบเวลาทชดเจน เพอใชในการประเมนผล66 ซงไดยกระดบจนกลายเปนเปาหมายการพฒนาอยางยงยน ในภายหลงดงกลาวไวในหวขอ 1.4 แมรฐจะขาดแคลนทรพยากรกควรแสวงหาความรวมมอระหวางประเทศ เพอพฒนาความมนคงทางสงคมและมนษยของตน โดยอยบนหลกไมเลอกประตบต (ทางเชอชาต สญชาต ฯลฯ)

พนธกรณของรฐในการเตมเตมสทธมนษยชนนอกอาณาเขต รฐมหนาทตามกฎบตรสหประชาชาตในการใหความรวมมอ และความชวยเหลอระหวางประเทศตาม ขอ 55 และ 56 อยแลว67 ดงนนรฐทพอมทรพยากรจงมหนาทใหความชวยเหลอประเทศก าลงพฒนา ทรองขอความชวยเหลอ ทงในรปแบบของการรวมมอดานขอมล การศกษา และการชวยเหลอดานทรพยากรโดยตรง แตความชวยเหลอดงกลาวควรอยในขอบเขตของสภาพแวดลอมทางสงคม และวฒนธรรมของแตละประเทศดวย เพอเปนการสงเสรมสทธในการพฒนาอยางยงยนของทกประเทศ ในยามฉกเฉนรฐตางๆควรรวมกนสงความชวยเหลอดานมนษยธรรม ไปยง 65 UN. (2006). E/CN.4/2006/44, p.10. 66 Ibid., p.11 67 กฎบตรสหประชาชาต ขอ 55

ดวยความมงหมายในการสถาปนาภาวการณแหงเสถยรภาพและความเปนอยทด ซงจ าปนส าหรบความ สมพนธโดยสนตและโดยฉนมตรระหวางประชาชาตทงหลาย โดยยดความเคารพตอหลกการแหงสทธอนเทาเทยมกน และการก าหนดเจตจ านงของตนเองของประชาชนเปนมลฐานสหประชาชาตจะตองสงเสรม

ก. มาตรฐานการครองชพทสงขน การมงานท าโดยทวถง และภาวการณแหงความกาวหนาและพฒนาการทาง เศรษฐกจและสงคม

ข. การแกไขปญหาระหวางประเทศทางเศรษฐกจ สงคม อนามยและอน ๆ ทเกยวของ และความรวมมอ ระหวางประเทศทางวฒนธรรมและการศกษา และ

ค. การเคารพโดยสากล และการปฏบตตามสทธมนษยชนและอสรภาพอนเปนหลกมลส าหรบทกคนโดยไม เลอกปฏบตในเรองเชอชาต เพศภาษา หรอศาสนา ขอ 56 สมาชกทงปวงใหค ามนวาตนจะด าเนนการรวมกนและแยกกน ในการรวมมอกบองคการฯ เพอใหบรรล ความมงประสงคทก าหนดไวใน ขอ 55


2 - 23

ประเทศทประสบภย ทงนรฐทใหการชวยเหลอตองค านงถงผลกระทบตอผผลต และตลาดภายในประเทศทประสบภย การชวยเหลอในยามฉกเฉนนตองไมท าลายความสามารถของรฐผรบ ในการพฒนาประเทศใหกลบมาพงพาตนเองไดในอนาคต นอกจากนขอ 28 แหงกฎบตรสหประชาชาตไดก าหนดใหรฐสมาชกมสวนรวมในระบบเศรษฐกจและสงคมระหวางประเทศอยางเทาเทยมกน ดงนนรฐทงหลายพงสงเสรมการเจรจาการคาอยางเปนธรรม และสงเสรมความชวยเหลอดานการพฒนาอยางเปนทางการ ใหแกประเทศก าลงพฒนาดวย เหนอสงอนใดเปาหมายของความรวมมอ และการชวยเหลอระหวางประเทศ ตองค านงถงความจ าเปนของกลมเสยงเปนล าดบแรก68

พนธกรณขององคการระหวางประเทศในการเตมเตมสทธมนษยชน องคการระหวางประเทศควรรเรมมาตรการ และโครงการใหมๆเพอใหความชวยเหลอกลมเสยงในประเทศตางๆ มาตรการชวยเหลอควรมลกษณะเสรมสรางศกยภาพของชมชนใหพงพาตนเองได และจดตงระบบขอมลแผนทเพอสรางระบบเตอนภยพบต และภาวะเสยงตอความไมมนคงของมนษย ซงจะเปนประโยชนตอประเทศตางๆในการหามาตรการปองกน และบรรเทาภยพบตธรรมชาตไดอยางทนทวงท นอกจากนองคการระหวางประเทศทเกยวของ ควรจดขอมลเสบยงคงคลง เพอสงอาหารและเครองใชอปโภคไปยงพนททขาดแคลน ไดสอดคลองกบสถานการณ องคการการคาโลกควรผลกดนการลดการอดหนนภายในประเทศพฒนาแลว และปรบปรงกฎหมายใหมการแขงขนอยางเปนธรรมมากขน69 ในการเจรจาการคาภายใตองคการการคาโลก ทมระบบกฎหมายของตนเอง ควรผนวกเงอนไขความมนคงของมนษย เขาสขอตกลงทางการคาทเกยวของ เพอเปนชองทางใหประเทศก าลงพฒนารเรมมาตรการใหมๆ ในการรกษาความมนคงทางสงคมภายในประเทศ โดยไมขดตอขอตกลง

พนธกรณของบรรษทขามชาตในการเตมเตมสทธมนษยชน บรรษทขามชาตควรใหความรวมมอในการจดท าประมวลความรบผดชอบทางสงคมของบรรษทขามชาต ทงนอาจอยในรปแบบการใหขอมล หรอ น าเสนอประสบการณและแนวทางทเปนประโยชน เพอจดท าประมวลทสมเหตสมผล และสามารถบงคบใชสทธมนษยชนไดอยางมประสทธภาพ นอกจากบรรษทจะตองเคารพและปกปองสทธมนษยชน ดวยการละเวนการด าเนนกจกรรมทอาจละเมดสทธมนษยชนแลว บรรษทควรตรวจสอบการด าเนนการของบรรษท วาไมสงผลกระทบทางออมตอสทธมนษยชน ของประชาชนและชมชนในทองถนนน70 เชน การเขาไปปลกพชทใชน ามากท าใหดนแหงจนชมชนทองถนนนไดรบผลเสย เกดความขดแยงแยงชงทรพยากร จนน าไปสการใชก าลงปราบปรามขบไลคนทองถนออกจากพนทไปดวย บรรษทยงอาจรเรมมาตรการใหมๆทสงเสรมสทธไดอกดวยเชน การแจงสถานการณละเมดสทธในประเทศทตนเขาไปลงทน ใหแกองคการระหวางประเทศทราบ การรเรมมาตรฐานด าเนนการ ภายในขอบเขตการด าเนนงานของบรรษท เชน ยกระดบมาตรฐานการจางงาน สวสดการใหแกพนกงานของตน และสงเสรมสทธมนษยชนของชมชนรอบขาง ให เหนอกวามาตรฐานของประเทศทตนเขาไปลงทน

2.7. พนธกรณตอกลมเสยง (Vulnerable Groups)

68 UN. (2006). E/CN.4/2006/44, p.14 69 Ibid., p.16 70 Ibid., p.18


2 - 24

รฐมพนธกรณในการสรางหลกประกนสทธมนษยชนใหแกกลมเสยง โดยตองจดหามาตรการสงเสรมใหกลมเสยงมความสามารถทงทางกายภาพ และทางเศรษฐกจ ในการเขาถงอาหารอยางเพยงพอ และมคณภาพแมในยามฉกเฉน รฐกตองใหความส าคญเปนพเศษกบการประกนสทธมนษยชนของกลมเสยง อนไดแก เดก สตร ผยากไร ผประสบภยธรรมชาตหรอภยสงคราม ชนพนเมอง ผสงอาย ผตดเชอเอชไอว ผพการ ฯลฯ

รฐมพนธกรณในการเคารพสทธมนษยชนของกลมเสยง โดยไมด าเนนการใดๆทจะเปนการลดรอนสทธของกลมเสยง ทงทางตรงและทางออม เชน รฐควรรบรองกรรมสทธเหนอทรพยสนของกลมเสยงเหลาน ใหมผลตามกฎหมาย ทงการรบรองเอกสารสทธของบคคล และการรบรองสทธของชมชนโดยกฎหมาย และควรเปดชองใหกลมเสยงเหลาน เขาถงการเยยวยาหากไดรบความเสยหายจากการละเมดสทธ ทงนหากมกฎหมายหรอมาตรการใดทคมครองสทธเชนวาอยแลว รฐกมควรยกเลกเสย

รฐมพนธกรณในการปกปองสทธมนษยชนของกลมเสยง โดยหามาตรการใดๆ มาปกปองกลมเสยงจากการกระท าของบคคลทสาม ทอาจสรางความเสยหายใหแกกลมเสยง รวมไปถงการปกปองสทธของกลมเสยงในการเขาถงบรการสาธารณะ และการใชสอยทรพยากรทจ าเปน เพอผลตสวสดการใหเพยงพอทงในแงปรมาณ และคณภาพ เชน รฐควรออกกฎหมายและมมาตรการปองกนมใหกลมบคคลใด เขาจบจองทรพยากรธรรมชาตไปใชอยางไมยงยน รฐควรมกฎหมายและมาตรการคมครองสทธของกลมเสยง ในการใชสอยทรพยากรธรรมชาตรวมกนเพอผลตอาหาร เชน สทธชมชนทองถนเหนอทรพยากรธรรมชาต รฐควรมมาตรการควบคมการใหขอมลอยางถกตอง เชน ออกกฎหมายคมครองสทธของผบรโภค หรอ กฎหมายการตลาด ทปองกนมใหอตสาหกรรมอสงหารมทรพยหลอกลวงผบรโภค รฐควรมมาตรการตรวจสอบความมนคงของมนษย ทงระดบประเทศและทองถน หากมการแปรรปรฐวสาหกจดานอาหารและทอยอาศย รฐควรหามาตรการประกนสทธของกลมเสยงอยางเพยงพอดวย

รฐมพนธกรณในการเตมเตมสทธของกลมเสยง โดยตองใหความส าคญตอการขยายมาตรการไปใหครอบคลมกลมเสยงตลอดเวลา เนองจากกลมเสยงแตละกลมมสภาพปญหาทแตกตางหลากหลายกนออกไป ดงนนรฐจงตองปรบมาตรการใหสอดคลอง และรองรบกบความจ าเปนของแตละกลม อยางเหมาะสมอยตลอดเวลา มาตรการทรฐพงกระท ามอยสองสวน คอ มาตรการสงเสรมความเขมแขงของกลมเสยงในยามปกต เพอใหมความสามารถในการเขาถงอาหารมากขน เชน การจดสรรทดนใหชมชนเพอการเกษตรแบบสหกรณในชนบท การสงเสรมโครงการท างานเพอแลกอาหารในเมอง และ มาตรการรองรบผลกระทบทเกดกบกลมเสยงในยามฉกเฉน เชน การเตรยมเสบยงคลงส ารองและเชอมเครอขายขอมลระหวางประเทศ การสงเสรมใหใชทรพยากรทดนอยางยงยนและหลากหลาย

จากพนธกรณขางตนทงสามแสดงใหเหนวา รฐตองจดใหมมาตรการทหลากหลายเพอประกนสทธมนษยชนของกลมเสยง โดยหลกใหญใจความกจะมมาตรการพนฐานทตองมไวเพอหลกการปฏบตงาน ไดแก

มาตรการดานขอมล รฐควรจดใหมขอมลและระบบแผนภมเกยวกบความไมมนคงของมนษยและความเสยง (FIVIMS) ตามขอผกพนของเปาหมายการพฒนาอยางยงยน เพอบงชกลมและครวเรอนทเสยงเปนพเศษตอภาวะความไมมนคงดานความยากจน ควบคไปกบเหตผลทท าใหเกดภาวะไมมนคงดานอาหาร และทอยอาศยของกลมเหลานน รฐควรพฒนาและบงชมาตรการเพอแกไขดดแปลงการจดใหมการเขาถงบรการสาธารณะและสวสดการอยางเพยงพอ ใหบงคบใชไดอยางทนทวงทและเจรญกาวหนายงขน


2 - 25

มาตรการดานการวจย รฐควรด าเนนการวเคราะหอยางเปนระบบในเรองความไมมนคงของมนษย ความเสยง และภาวะขาดแคลนของกลมตางๆในสงคม แตละกลมแยกกนไป ในการประเมนรปแบบตางๆของการเลอกประตบต ทอาจแสดงออกถงการเพมขนของความไมมนคงทางสงคม และความเสยงทจะเกดความไมมนคงของมนษยขน หรอการปรากฏภาวะขาดแคลนอยางแพรหลายในกลมประชากรกลมใดกลมหนงมากขน หรอเกดขนไปพรอมกนทงสองอยาง ดวยเจตจ านงทจะขจดและปองกนสาเหตตางๆ ทกอใหเกดความไมมนคงของมนษยและภาวะเสยงทางสงคม

มาตรการตรวจตราและประเมนผล รฐควรจดใหมเกณฑคณสมบตทโปรงใสและไมเลอกประตบต เพอเปนหลกประกนวาการก าหนดกลมเปาหมาย ทจะใหความชวยเหลอจะเปนไปอยางมประสทธภาพ เพอประกนวาจะไมมบคคลทตองการความชวยเหลอคนใดถกกนออกจากกลมเปาหมาย หรอประกนวาบคคลทไมตองการชวยเหลอคนใดจะถกรวมเขามาในกลมเปาหมาย ระบบความรบผดและการปกครองทมประสทธภาพเปนสงส าคญในการปองกนการรวไหลและการทจรตประพฤตมชอบ ปจจยทจะรวบรวมเขามาพจารณา ไดแก สนทรพยและรายไดของกลมคนไรบานและปจเจกชน ภาวะทางโภชนาการ ทอยอาศยและสาธารณสข และกลไกตางๆทเกยวของซงมอย

เนองจากการสรางมาตรการตองค านงถงความแตกตางหลากหลายของกลมเสยง ดงนนเราจงตองพจารณาถงสภาพปญหาและกรอบทางกฎหมายของแตละกลม เพอน าไปสการออกมาตรการทสามารถตอบสนองตอความจ าเปนของกลมเสยงตางๆ ไดอยางเหมาะสม ไดแก

ก. ผยากไร

ผยากไรเปนกลมเสยงทเกดจากความดอยโอกาสในการมสวนรวมทางเศรษฐกจ ท าใหโอกาสในการเขาถงอาหารทงทางกายภาพและทางเศรษฐกจยอมนอยลงไปดวย มาตรการในการแกไขปญหาของกลมผยากไรจงตองยดกระบวนการทอางองสทธเปนพนฐาน สทธทจะเนนในทนกคอ สทธมนษยชนของคนไรบาน เนองจากเปนปจจยพนฐานทสดในการด ารงชพ หากแกไขปญหาในสวนนไดสทธอนๆ กจะพฒนาอยางมนคง

มาตรการทางเศรษฐกจและการพฒนา ถอเปนแนวทางหลกในการแกปญหาสทธมนษยชนของกลมผยากไร รฐอาจด าเนนการมาตรการผานทางการเพมโอกาสในการท างาน ทไดรบผลประโยชนตอบแทนอยางเพยงพอ หรอเพมโอกาสในการเขาถงทรพยากรมากขน เนองจากสาเหตหลกของความยากจนกคอ การขาดแคลนโอกาสทางเศรษฐกจ ทงทอยในรปแบบการขาดทดนท ากน การขาดปจจยการผลต การขาดความรและเทคโนโลยในการปรบปรงการผลต ทงนอาจจะเกดจากการขาดแคลนตามธรรมชาต หรอภาวะกดดนจากระบบเศรษฐกจ หรอ การเมอง เชน การคกคามสทธในการครอบครองปจจยการผลตจากภาคอตสาหกรรม กา รลมละลายเนองจากมความสามารถในการแขงขนต า และการถกบงคบขบไลออกจากปจจยการผลตของตนโดยการกดดนจากภาครฐ ดงนนมาตรการทเหมาะสมในการแกปญหาในสวนน จงนาจะเปนการเพมโอกาสทางเศรษฐกจใหแกผยากไร ทงการจดสรรทดนใหแกผยากไรเปนรายๆไป หรอ การจดสรรทดนใหกลมผยากไรใชสอยทรพยากรรวมกนในฐานะสทธชมชน หรอ การสงเสรมระบบสหกรณการผลต โดยทรฐจะตองออกเอกสารสทธหรอกฎหมายมารบรองสทธดงกลาว เพอสรางความมนคงใหแกสทธของปจเจกชนและชมชน

การด าเนนมาตรการเพอแกไขปญหาความยากจนน จะตองตงอยบนหลก ความเสมอภาค และไมเลอกประตบต การออกมาตรการหรอนโยบายใดๆ ตองค านงถงหลกการทงสองผทจะไดรบประโยชน หรอมสวนรวมในโครงการจะตองเปนผผานเกณฑ ทเปนธรรมมลกษณะเปนการรบหลกการโดยกฎหมายหรอ


2 - 26

ขอก าหนด มากกวาการเลอกพนทลงไปแกไขปญหาโดยเฉพาะ ซงเปนการสรางผลประโยชนใหแกประชาชนบางพนท มากกวาจะเปนการกระจายการพฒนา ไปครอบคลมประชาชนทไดรบความเดอดรอนทงหมด หากจ าเปนและอยในสภาวะฉกเฉน รฐอาจใหความชวยเหลอโดยตรงแกกลมทเดอดรอนเปนพเศษ ผานโครงการชวยเหลอรปแบบตางๆ กได เนองจากเปนการเลอกประตบตทมเหตผลในการชวยเหลอผดอยโอกาส

ปญหาความยากจนนอกจากจะมสาเหตมาจากการขาดโอกาสทางเศรษฐกจแลว บางสวนยงเชอมโยงกบสทธพลเรอน และสทธทางการเมอง เนองจากการด าเนนนโยบายของภาครฐทขาดธรรมาภบาล และเกดการทจรตประพฤตมชอบในวงราชการ จะท าใหเกดการรวไหลของงบประมาณ และท าใหผลประโยชนสงไปไมถงผยากไร ดงนนรฐจงตองสงเสรมธรรมาภบาลและการมสวนรวมจากภาคประชาชน ในนโยบายการแกไขปญหาความยากจนดวย

รฐจงควรสรางกลไกความรบผดขนมา เพอเปดชองทางใหผทไดรบความเดอดรอนเรยกรองผานกระบวนการศาลได เพอเยยวยาความเสยหาย ทอาจไดรบจากการละเวนและเพกเฉยของหนวยงานรฐ

นอกจากนการพฒนาระบบการผลต และใชสอยทรพยากรทงระบบใหมลกษณะพงพาตนเองได ยงเปนแนวทางแกปญหาสทธมนษยชนของผยากไรอยางยงยนดวย

ข. ผสงอาย

แผนปฏบตการระหวางประเทศวาดวยผสงอาย ณ กรงเวยนนา ค.ศ.1982 และ หลกการแหงสหประชาชาตวาดวยผสงอาย ค.ศ.1991 ขอ 1 ระบวา “ผสงอายควรสามารเขาถงอาหาร น า ทอยอาศย เครองนงหม และบรการทางสาธารณสขทเพยงพอ ดวยการสงเสรมใหมรายไดจากการสนบสนนของครอบครวและชมชน และดวยการพงพาตนเอง” นอกจากนยงไดใหแนวทางการคมครองสทธมนษยชน และสขอนามยของผสงอายไวในขอแนะน าท 12 และ1871

71 UN. (1991). United Nations Principles for Older Persons (a) Health and nutrition Recommendation 12

Adequate, appropriate and sufficient nutrition, particularly the adequate intake of protein, minerals and vitamins, is essential to the well-being of the elderly. Poor nutrition is exacerbated by poverty, isolation, maldistribution of food, and poor eating habits, including those due to dental problems. Therefore special attention should be paid to: - Improvement of the availability of sufficient foodstuffs to the elderly through appropriate schemes and encouraging the aged in rural areas to play an active role in food production; - A fair and equitable distribution of food, wealth, resources and technology; - Education of the public, including the elderly, in correct nutrition and eating habits, both in urban and rural areas; - Provision of health and dental services for early detection of malnutrition and improvement of mastication; - Studies of the nutritional status of the elderly at the community level, including steps to correct any unsatisfactory local conditions; - Extension of research into the role of nutritional factors in the ageing process to communities in developing countries.


2 - 27

ตวอยางเปนรปธรรมของการสงเสรมสทธคนไรบานทเปนผสงอาย ในแนวทางการพฒนาสทธเชงบวก (Positive Rights) ไดแก ขอแนะน าท 12 ซงรบรองสทธของผสงอายในการไดรบอาหาร ทมคณคาทางโภชนาการเพยงพอ เพอความเปนอยทดของผสงอาย และตระหนกถงอปสรรคตอการประกนสทธมนษยชน วาเกดจากความยากจน การทอดทงผสงอาย ระบบแบงปนอาหารทแย และพฤตกรรมการบรโภคทผดสขลกษณะ แผนปฏบตการไดกระตนใหรฐ ปรบปรงนโยบายการพฒนาคณภาพชวตของผสงอายในชนบทอยางเหมาะสม เพอเพมปรมาณผลผลตอาหารใหเพยงพอตอความตองการ พฒนาระบบแจกจายอาหาร จดสรรทรพยากร รายได เทคโนโลยใหกระจายไปอยางเปนธรรม ใหความรทถกตองแกผสงอายทงในเมอง และชนบทเพอปรบปรงพฤตกรรมการบรโภค พฒนาระบบสขอนามยและทนตกรรมใหแกผสงอาย ศกษาสขภาวะของผสงอายในชมชน แลวแกไขใหมความเหมาะสมกบเงอนไขของแตละทองถน พฒนาการวจยเขาสระบบโภชนาการชมชน เพอตอบสนองความตองการของผสงอายในประเทศก าลงพฒนา ซงสามารถปรบใชแนวทางเหลานกบสทธในสนคา และบรการสาธารณะอนๆ เชน น า ทอยอาศย ยารกษาโรค ฯลฯ ไดดวย

ตวอยางการประกนสทธคนไรบาน ในลกษณะสทธในเชงลบ (Negative Rights) คอ ขอแนะน าท 18 ไดปกปองสทธผบรโภคของผสงอาย โดยก าหนดใหรฐสรางมาตรฐานความปลอดภยดานอาหาร ส าหรบผบรโภคทสงอาย ออกกฎหมายควบคมบรรษทอตสาหกรรม ใหระบค าเตอนและผลขางเคยงของอาหาร เพอสรางมาตรการปองกนใหแกผสงอาย จดใหมอปกรณชวยเหลอ เชน แวนตา หฟง เพอใหผสงอายสามารถพงพาตนเองได ควบคมการโฆษณา การใหขอมลเทจ และกจกรรมทางการตลาด ทอาจกระทบกระเทอนตอการบรหารทรพยากรของผสงอาย รฐควรรวมมอกบองคกรภาคประชาชน ในการใหความรดานการบรโภคทเหมาะสมแกผสงอาย มาตรการเหลานสามารถปรบใชกบสทธอนๆของคนไรบาน ทรฐตองละเวนการละเมดหรอออกกฎหมายมาปองปราม มใหบคคลทสามละเมดสทธกลมคนไรบานไดเชนกน

รฐควรมมาตรการทงทางเศรษฐกจและสวสดการสงคม เพอประกนสทธมนษยชนของผสงอาย มาตรการทน ามาใชอาจเปนมาตรการทางตรง ผานการใหความชวยเหลอดานการเงนแกผสงอายทไมมรายไดเพยงพอ หรอใหความชวยเหลอผานโครงการดานอาหารโดยตรง หรออาจใชมาตรการสงเสรมสวสดการสงคม

Protection of elderly consumers

Recommendation 18 Governments should: - Ensure that food and household products, installations and equipment conform to standards of safety that take into account the vulnerability of the aged; - Encourage the safe use of medications, household chemicals and other products by requiring manufacturers to indicate necessary warnings and instructions for use; - Facilitate the availability of medications, hearing aids, dentures, glasses and other prosthetics to the elderly so that they can prolong their activities and independence; - Restrain the intensive promotion and other marketing techniques primarily aimed at exploiting the meagre resources of the elderly. - Government bodies should cooperate with non-governmental organizations on consumer education programmes. The international organizations concerned are urged to promote collective efforts by their Member States to protect elderly consumers.


2 - 28

ผานการสรางเครอขายทางสงคมทเขมแขง เพอสนบสนนผสงอายใหสามารถเขาถงบรการสาธารณะ และสวสดการไดทงทางกายภาพและทางเศรษฐกจ

มาตรการทงหลายตองยดหลกการสงเสรมใหผสงอายสามารถพงพาตวเองได เพอใหผสงอายด ารงชพในชวงบนปลายชวตอยางมศกดศร และรสกมคณคาในตวเอง

ค. ผตดเชอเอชไอวระยะสดทาย หรออยในภาวะโรคเอดส

สทธมนษยชนมความสมพนธกบปญหาการแพรกระจายของโรคตดตอโดยตรง ของคนอาศยอยในพนทสาธารณะ เนองจากอาหารและยาเปนปจจยส าคญในการด ารงชพอยางสมบรณในแงสขอนามย ดงนนการเขาถงอาหารและยาอยางเพยงพอทงในแงปรมาณ และคณภาพ กจะลดความเสยงตอการตดเชอเอชไอวไดมาก เนองจากการเขาถงอาหารและยาอยางเพยงพอ จะลดพฤตกรรมเสยงตอการตดเชอของกลมคนไรบานไดมาก เชน การคาประเวณ การตดยาเสพตด ขณะเดยวกนหากผทตดเชอเอชไอว สามารถเขาถงอาหารและยาไดอยางเพยงพอ อยในภาวะโภชนาการสมบรณ กจะลดความรายแรงของการเขาสภาวะโรคเอดสลงไดเยอะเชนกน ดงนนการแกปญหาสทธมนษยชน จงเปนการปองกนและแกปญหาผตดเชอเอชไอว และอยในภาวะโรคเอดสทงทางตรงและทางออม

การออกโยบายหรอมาตรการใดๆเพอแกไขปญหาสทธมนษยชนของคนไรบานผตดเชอเอชไอวหรออยในภาวะโรคเอดส ตองอยบนพนฐานของหลกการหามไมเลอกประตบต และไมสรางตราบาปใหแกผตดเชอ ดงนนรฐจงตองระมดระวงเรองการรกษาขอมลสวนบคคล และการปฏบตทอาจกระทบกระเทอนตอสภาพจตใจ และการด ารงชวตในสงคมของผตดเชอดวย

มาตรการทเหมาะสมตอกลมคนไรบานผตดเชอเอดสควรมลกษณะสงเสรมสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการด ารงชพของผตดเชอ เชน ระบบเกษตรแบบพงพาตวเองส าหรบชมชน ระบบการแบงปนทรพยากรเพอใหผตดเชอสามารถเขาถงทรพยากรธรรมชาตในการผลตอาหารและบรการสาธารณสขได นอกจากนรฐตองขจดระบบการกดกนผตดเชอทงทอยในรปแบบของกฎหมาย และการปฏบตในชวตจรง

นอกจากนรฐยงควรสงเสรมกจกรรมตางๆ เพอการปรบเปลยนทศนคตและพฤตกรรมทางเพศ ส าหรบผตดเชอและผทมพฤตกรรมสมเสยงตอการตดเชอ เพอหลกเลยงการเพมขนของปญหาและลดความรายแรงของปญหาลง ท งนมขอสงเกตวา สงคมแบบพงพาตนเองมโอกาสเสยงตอการตดเชอนอยกวาสงคมอตสาหกรรม หรอ สงคมเกษตรแบบอตสาหกรรม เนองจากชมชนมความเขมแขงมากกวา มกจกรรมทระบายความเครยดไดมากกวา และมความมนคงทางสงคมมากกวาจ านวนเงนในกระเปา แตอาจจะมความยงยากในแงการปรบคนไรบานทอยในเมองแบบอสระ ใหเขามาด าเนนกจกรรมและมวถชวตรวมชมชน

ฌ. ผพการทพพลภาพ

คณะกรรมาธการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมไดออกความเหนทวไป ฉบบท 5 วาดวยสทธของผพการ โดยไดตระหนกถงปญหาของคนไรบานผพการวา ในหลายๆกรณผพการมอปสรรคในการเขาถงปจจยพนฐานในการด ารงชพ แมจะเปนประเทศทมพฒนาการทางเศรษฐกจสงกตาม จงไดมการผลกดนแผนปฏบตการระดบโลกวาดวยผพการขน

ความเหนทวไปฉบบดงกลาวไดกระตนใหภาครฐและเอกชน อยภายใตกฎเกณฑในการประกนสทธทเปนธรรมของผพการตามขอบเขตทสมควร ในประเดนการจดบรการสาธารณะ แมวาบรการสาธารณะหลายๆ


2 - 29

อยางจะถกแปรรปเปนเอกชน แตกตองวางกรอบการก ากบดแลใหมมาตรฐาน รวมถงตองวางมาตรการในการยกระดบจตส านกของสงคมเกยวกบผพการ สทธ ความตองการ ศกยภาพ และสงทผพการสามารถใหแกสงคมดวย เพอใหเกดการยอมรบสทธมนษยชนของผพการ ในการมสวนรวมพฒนาเศรษฐกจ และสงคม ทงนรฐตองสนองตอบตอปญหาทเกดขน โดยยกเลกกฎหมายหรอระบบการกดกนใดๆ ทเปนอปสรรคตอการเขาถงสทธของผพการ รวมทงจดใหมงบประมาณทเพยงพอ ทรพยากรทรฐมอยตองจดสรรอยางเทาเทยมกน ไมละเลยตอกลมผพการ เพอใหผพการสามารถเขาถงบรการสาธารณะ และทรพยากรการผลตทงในระดบชมชน และระดบประเทศ

ยงไปกวานนรฐตอมมาตรการประกนสทธในการเขาถงบรการสาธารณะ และสวสดการอยางเพยงพอของคนไรบานผพการ โดยจดบรการสนบสนนอนๆ เพอใหผพการสามารถชวยเหลอตวเองไดในการด าเนนชวตประจ าวนอยางเปนอสระ หากมความจ าเปนพเศษ รฐอาจจดใหมบรการความชวยเหลอเปนพเศษ แกบคคลหรอกลมบคคลใดเปนพเศษกได หากบคคลกลมนนไมสามารถชวยเหลอตนเองได

คนไรบานในฐานะบคคล จงตองไดรบหลกประกนสทธมนษยชนจากรฐ และรฐยอมตองผลกดนมาตรการสงเสรมสทธกลมคนไรบานใหเขาถงบรการสาธารณะ และสวสดการตามเปาหมายของกฎหมายสทธมนษยชนทรฐไทยมพนธกรณ โดยใชแนวทางบงคบตามสทธท ไดกลาวไวขางตน ทงในลกษณะการปรบปรง แกไขกฎหมายเกาใหไดมาตรฐาน หรอออกกฎหมายเพอคมครองสทธของคนไรบาน (de jure) รวมทงตองขจดการเลอกประตบตในรปแบบตางๆ ตอคนไรบานทเกดขนในทางปฏบตดวย (de facto) โดยเฉพาะสทธเดดขาด (Restrict Rights) ทรฐตองประกนใหทกททกเวลา มพกตองค านงถงสถานะทางกฎหมายของบคคล


3 - 1

สวนท 3

สภาพปญหาของคนไรบาน

1. สภาพปญหาของคนไรบาน

คนไรบานเปนบคคลทใชพนทสาธารณะในการด าเนนชวตประจ าวน ไมวาจะใชพนทเพอเปนทพกอาศยพกผอนนอนหลบ หรอใชท ามาหากนดวยการรบจางทวไป เกบของเกา รวมถงการขอทาน ท าใหการเขาไปใชพนทสาธารณะของคนไรบาน มกจะถกคนทวไปมองวาเปนคนทกอใหเกดภาระตอสงคม เปนปญหาสงคม และมสวนเกยวของกบปญหาอาชญากรรมตางๆ เชน การลกขโมย การคาบรการทางเพศ หรอยาเสพตด อยางไรกตาม สถานการณปญหาของคนไรบานไมไดมเพยงปญหาในดานการใชพนทสาธารณะเทานน แตยงมปญหาทเกยวของและสงผลกระทบตอคนไรบานอกหลายประการ เชน การเขาถงสทธขนพนฐาน การเขาถงกระบวนการยตธรรม และการเขาถงสทธดานสขภาพ เปนตน

ส าหรบสภาพปญหาทเกดขนกบคนไรบาน ทางทมวจยมหาวทยาลยเชยงใหมไดแบงสภาพปญหาของคนไรบานออกเปน 5 ประเดน คอ (1) ปญหาการเขาถงสถานะทางกฎหมายของคนไรบาน (2) ปญหาดานสขภาพของคนไรบาน (3) ปญหาความขดแยงและการรวมกลมของคนไรบาน (4) ปญหาอาชญากรรมและการหาผลประโยชนจากคนไรบาน และ (5) ปญหาการเขาถงกระบวนการยตธรรมของคนไรบาน โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1.1 ปญหาการเขาถงสถานะทางกฎหมายของคนไรบาน

ปญหาการขาดบตรประชาชนในการแสดงสถานะทางกฎหมายของคนไรบาน ถอเปนปญหาส าคญตอการไดรบและเขาถงสทธอยางเทาเทยมกนของของคนไรบาน เนองจากบตรประชาชนเปนสงทสะทอนถงสทธ ทบคคลจะไดรบการรบรองวาเปน “บคคลตามกฎหมาย” อนเปนสทธขนพนฐานของมนษยภายใตหลกสทธมนษยชน โดยรฐมหนาทออกเอกสารแสดงตนหรอรบรองตวบคคล ตามลกษณะของจดเกาะเกยวระหวางบคคลกบรฐไทย เพอเปนการรบรองวาบคคลนนเปนคนสญชาตไทย และท าใหบคคลนนสามารถเขาถงสทธขนพนฐานของรฐได อยางไรกตาม แมจะมกฎหมายทออกมาบงคบใชเพอจดสวสดการใหแกคนยากไร ผดอยโอกาส หรอคนไรบานแลวกตาม แตกฎหมายทน ามาบงคบใชนน กลบไมสามารถแกไขปญหาการเขาถงสทธขนพนฐานของคนไรบานใหเบาบางลงไปได

การขาดหลกฐานแสดงสถานภาพบคคลและการขาดการตดตอกบหนวยงานราชการเปนระยะเวลานาน ไดสงผลใหคนไรบานถกคดรายชอออกจากระบบทะเบยนราษฎรของทางการ สงผลใหคนไรบานประสบปญหาการเขาไมถงสวสดการขนพนฐานของรฐ นอกจากน การไมมบตรประชาชนของคนไรบานยงเสยงตอการประสบปญหาอกหลายประการ ซงเปนปญหาทเกดจากการปฏบตหนาทของเจาหนาทรฐ


3 - 2

เมอไมมบตรประชาชน คนไรบานจะประสบปญหาในการเขาถงสทธขนพนฐานอยางนอย 4 ประการ คอ 1. สทธการรกษาพยาบาล 2. สทธการศกษา 3. สทธการไดรบเบยเลยงยงชพ และ 4. การปฏบตของเจาหนาทรฐ อยางไรกตาม ในปจจบน หนวยงานรฐไดมความพยายามทจะชวยเหลอคนไรบานใหเขามาลงทะเบยนเพอท าบตรประชาชน แตมเงอนประการส าคญท คนไรบานจะตองใชหลกฐานประกอบการยนยนตวบคคล และมคนรบรองหลกฐานเหลานนดวย ซงกระบวนการเหลานสรางภาระใหกบคนไรบานในการหาหลกฐาน และบคคลเพอยนยนตวตนของคนไรบาน

1.2 ปญหาดานสขภาพของคนไรบาน

บคคลทตองใชชวตในพนทสาธารณะโดยการเรรอนและไรทพงเฉกเชนคนไรบาน ยอมมภาวะเสยงดานสขภาพหลายประการ อาท การใชยาหรอสารเสพตด โรคตดตอทางเพศสมพนธ ปญหาสขภาพจต ภาวะโรคซมเศรา รวมถงภาวะเสยงตอการพการ ทพพลภาพ และการเจบปวยเรอรง โดยภาวะความเจบปวยเหลานจะมกมอาการทรนแรง และมการรกษาทซบซอนมากกวาคนทวไป เนองจากคนไรบานมขอจ ากดในการเขาถงบรการทางการแพทย ทงน ปญหาของการเขาไมถงสทธขนพนฐานเกยวกบการรกษาพยาบาลเปนปญหาส าคญ โดยเฉพาะกบ “คนไรบาน” ทถอเปนกลมผดอยโอกาสในสงคม เนองจากสทธขนพนฐานในการรกษาพยาบาล ทรฐจะมอบใหแกพลเมองในรฐนน ผกตดอยกบบตรประชาชนหรอเอกสารยนยนตวตน ซงเอกสารเหลานถอเปนอปสรรคส าคญทท าใหคนไรบาน ไมสามารถเขาถงสทธในการรกษาพยาบาลของรฐได

ปจจบนมคนไรบานประมาณรอยละ 25 ทไมมบตรประจ าตวประชาชนหรอไมมเอกสารยนยนตวตนทางทะเบยน1 การไมมหลกฐานทางทะเบยนเชนน ท าใหคนไรบานกลายเปนกลมคนดอยโอกาส ทไมสามารถเขาถงหลกประกนสขภาพของรฐ อนถอเปนสทธขนพนฐานส าหรบประชาชนทกคนได และเมอเขาไมถงสวสดการในเรองคารกษาพยาบาล ท าใหความเจบปวยของกลมไรบานมตนทนทตองจาย ซงคนไรบานสวนใหญมอาชพทมรายไดไมแนนอน เชน เกบของเกา รบจางทวไป พนกงานรกษาความปลอดภย ฯลฯ หรอบางรายอาจไมมอาชพใดๆ เลย ดงนน การจะหาเงนมาจายคารกษาพยาบาลแมเพยงหลกสบหรอหลกรอยบาท จงไมใชเรองงายส าหรบคนไรบาน นอกจากนการทคนไรบานใชชวตอยบนพนทสาธารณะ ยงท าใหคนไรบานมความเสยงตอการตดโรคตางๆ มากกวาคนทวไป คนไรบานหลายคนจงตองเสยชวตลงกอนเวลาอนควร เนองจากความเจบปวยทไมสามารถเขาถงการรกษาได

1.3 ปญหาความขดแยงและการรวมกลมของคนไรบาน

ปญหาความขดแยงทพบในกลมคนไรบานมในหลากหลายมต กลาวคอ (1) มตสาเหตของความขดแยงทสงผลใหบคคลตองกลายมาเปนคนไรบาน เนองจากการลมสลายของสถาบนครอบครว เชน มการใชความรนแรงในครอบครว พอแมหยาราง พอหรอแมมครอบครวใหมและเดกเขากบครอบครวใหมไมได และ (2) มตในดานพฤตกรรมความขดแยงทเกดขนภายในกลมคนไรบาน หรอคนไรบานกบสงคม 1 ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2560). 8 เรองทคณอาจไมรเกยวกบคนไรบาน . แผนงานสนบสนนองคความรเพอการสรางเสรมสขภาวะและคณภาพชวตของคนไรบาน. กรงเทพ : ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.


3 - 3

ชมชน เนองจากลกษณะความไมเทาเทยมกนของสงคม ชนชน เศรษฐกจและวฒนธรรม น าไปสความขดแยง การไมมบาน การนอนขางถนน การแตงตวมอมแมม ฯลฯ เปนสงทท าใหคนไรบานถกตตราวาเปนคนแปลกหนาในสงคมทไมไดรบการยอมรบ และถกกดกนไมใหเขารวมกลมทางสงคม

การส ารวจจ านวนคนไรบานในประเทศไทย พบวา มอยประมาณ 30,000 คน โดยเฉพาะในกรงเทพมหานครมจ านวน 1,300 คน ซงคนไรบานจะกระจายตวไปยงพนทตางๆ เพออาศยหลบนอน ด าเนนกจกรรมด ารงชวตตางๆ ไมวาจะเปน เกบของเกา เรขายของจงจะพบคนไรบานไดทวทกพนทและชมชน ไมวาจะใชเปนเสนทางสญจรผานชมชนตางๆ การเขาไปหาของเกาตามถงขยะหนาบานของคนในชมชน หรอ บางชมชนมคนไรบานมาอาศยหลบนอนอย อาจสงผลการทะเลาะเบาะแวง หรอ ถกคนในสงคมทไมเขาใจผลกไสไลสง และอาจมการใชก าลงประทษรายตอรางกายและทรพยสนของคนไรบาน

ในการรวมกลมของคนไรบาน จะมการรวมกลมและท ากจกรรมรวมกน โดยองคกรภาคประชาชนหลายองคกร มการด าเนนกจกรรมเพอสาธารณะประโยชน เกยวกบคนไรบาน/คนไรทพง แตมไดจดทะเบยนหรอไมสามารถจดทะเบยนได ซงไมวาจะดวยเหตใดกตามการรวมกลมขององคกรเหลานตางเปนการรวมกลมแบบไมเปนทางการ สงผลใหการรวมกลมในลกษณะนจะไมไดรบการรบรองตามกฎหมาย และท าใหการรวมกลมกนเพอเรยกรองตางๆ ไมสามารถบรรลเปาหมายไดอยางเตมท

1.4 ปญหาอาชญากรรมและการหาผลประโยชนจากคนไรบาน

กลมคนไรบานถอไดวาเปนกลมคนอกประเภทหนงทมกจะตกเปนเหยอของการคามนษย โดยเฉพาะอยางยงการคามนษยในรปแบบขบวนการธรกจขอทาน หรอ การบงคบใชแรงงานผดกฎหมายบนเรอประมง ซงคนไรบานมกจะตกเปนกลมเปาหมายหลก ของการกระท าผดกฎหมายในลกษณะของขบวนการธรกจขอทาน การบงคบใชแรงงานผดกฎหมายบนเรอประมง หรอการคาประเวณ

ลกษณะการหาผลประโยชนจากคนไรบาน ไมวาจะเปนการหาผลประโยชนจากคนไรบานโดยตรงหรอทางออมกตาม ท าใหคนไรบานไดรบผลกระทบอยางหลกเลยงไมได การหาผลประโยชนทเกดขนมหลายลกษณะ เชน 1) การรบจางตดคกเปนการกระท าลกษณะหนง ทเปนการแสวงหาประโยชนจากอสรภาพทางรางกายของมนษยโดยมชอบ โดยอาศยความเหลอมล าของสถานะทางสงคม ชกจงใหผทมปจจยในการด ารงชพต ากวาสญเสยอสระภาพ เพอใหตนรอดพนจากบทลงโทษทจะไดรบจากการกระท าทผดกฎหมาย ซงมกจะปรากฏในรปแบบของขอเสนอทแลกเปลยนดวยจ านวนเงน กบค ารบสารภาพโดยผทไมไดกระท าความผด จะตองรบโทษจากการกระท าความผดนนแทน ซงถอไดวาเปนการกระท าทละเมดสทธมนษยชนรปแบบหนง

2) การรบจางชมนมทางการเมอง ในการชมนมเคลอนไหวทางการเมองในแตละครง จ านวนตวเลขของมวลชน ถอเปนปจจยส าคญทชวดความส าเรจของการชมนม ท าใหมการวาจางใหบคคลทไมไดมความเกยวของ หรอไมไดมทศนคตไปในทศทางเดยวกนมารวมชมนม เพอเพมฐานหรอจ านวนตวเลขมวลชน กลมคนไรบานจงถกแสวงหาประโยชนวาจางในรปแบบตางๆ เพอเปนสวนหนงของฐานตวเลขในการชมนม ซงรปแบบการใหผลตอบแทนแกคนไรบานจะใหประโยชนผานการแจกน า-อาหารหรอแจกเงน


3 - 4

3) การหาประโยชนในรปแบบอน เชน การแสวงหาประโยชนจากทางรายกายของคนไรบานทเรยกวา “หนทดลองยา” โดยใหคนไรบานทดลองรบประทานยาทบรษทตางๆ ผลตออกมาเพอตรวจสอบคณภาพและผลกระทบจากเวชภณฑนน

1.5 ปญหาการเขาถงกระบวนการยตธรรมของคนไรบาน

วถชวตของคนไรบานในการใชชวตในพนทสาธารณะในการอาศยพกนอน หรอหาเลยงชพดวยการหาและขายของเกา ลวนแลวแตถกควบคมดแลในการจดการใหเกดความเรยบรอยโดยเจาหนาทรฐ ดงนน การใชพนทสาธารณะของคนไรบานจงตองอยภายใตกฎหมาย ทออกมาควบคมกจกรรมในพนทสาธารณะ ทงกฎหมายระดบพระราชบญญตและกฎหมายของทองถนแตละพนท หากคนไรบานไดด าเนนกจกรรมในพนทสาธารณะ ในลกษณะทเปนการละเมดตอกฎหมายหรอเกนกวาทกฎหมายอนญาตใหท าได คนไรบานยอมไดรบโทษทางกฎหมาย ไมวาจะเปนการจ าคกหรอการปรบเปนเงน

การแกไขปญหาการกระท าความผดในพนทสาธารณะ ดวยวธการลงโทษทางอาญาทงการจ าคก หรอการปรบเปนเงน ไมวาจะเปน การคายาเสพตด การคาบรการทางเพศ การขอทานของคนไรบาน อาจท าใหการกระท าความผดเกดขนนอยลงในพนทเปด แตจะท าใหเกดพนทนอกเหนอจากการควบคมของเจาหนาทรฐ ซงกฎหมายหรอหนวยงานรฐเขาไปจดการไมถง ท าใหการด าเนนชวตของคนไรบานในพนทสาธารณะ ยงเสยงตอการถกละเมดจากเจาหนาทรฐและผทแสวงหาผลประโยชนจากคนไรบานอยางหลกเลยงไมได ทงน เมอคนไรบานถกกลาวหาวาเปนผกระท าความผด การเขาถงกระบวนการยตธรรมของคนไรบาน กลบถกจ ากดทงในดานของตนทนในการเขาถงกระบวนการยตธรรม ไปจนถงการปฏบตอยางเทาเทยมจากเจาหนาทรฐ


4 - 1

สวนท 4

คนไรบาน : สถานะทางกฎหมาย การเขาถงสทธขนพนฐาน และ ความขดแยง

คนไรบาน ถกอธบายวาเปนรปแบบของกลมคนจนเมองทรนแรงทสด1 ทอาศยหลบนอนในพนทสาธารณะ ขาดทพกพงอยางเปนหลกแหลง คนเหลานมสาเหตทท าใหกลายมาเปนคนไรบานทตางกน ไมวาจะเกดจากปญหาครอบครวทมฐานะยากจน มปญหาเรองหนสน ครอบครวหยาราง อาจกลาวไดวาเปนกลมคนทเดนออกจากสภาพปญหาครอบครวทอยในสภาวะออนแอ นอกจากน คนไรบานบางรายยงเปนผพการทางจตซงสรางภาระใหกบครอบครว จนกลายเปนบคคลทถกทอดทงไรผอปการะ2 รวมถงการไรญาตพนอง ไรบาน ไรอาชพ ปญหาความยากจน ปญหาการถกลอลวงจากทหนงแลวไปปลอยทงในอกทแหงหนงซงหางไกลจากภมล าเนา และยงมกลมคนทสมครใจออกมาใชชวตในทสาธารณะ เพราะไมมความสขเมอตองอาศยอยในบานตนเอง รวมถงบรรดาผตองขงทพนโทษ ไดรบการปลอยตวออกสสงคม แตไมประสงคจะกลบไปยงภมล าเนาจงเรรอนไปโดยไมมหลกแหลงและกลายเปนคนเรรอนไรทพงในทสด3

โดยกลมคนทกลายมาเปนคนไรบาน หรอคนเรรอน ยงประกอบดวยบคคลและชวงอายทแตกตางกนไป เชน เดกเรรอน ครอบครวเรรอน ผตสรา ผปวย ผใหบรการทางเพศ ผทพนโทษจากเรอนจ าแตไมสามารถอยรวมกบสงคมได คนจนเมอง คนทใชพนทสาธารณะส าหรบหลบนอนชวคราว คนเรรอนไรบาน ชาวตางชาตตกยาก และครอบครวแรงงานจากประเทศเพอนบาน ทตองใชพนทสาธารณะในการพกอาศย4 ดวยสภาพปญหาเหลานจงท าใหคนกลมนเขามาใชพนทสาธารณะเปนทพกพง และท าใหคนกลมนกลายเปนคนชายขอบของสงคม

นอกจากกลมคนไรบานสญชาตแลวยงพบวา ปจจบนมคนไรบาน คนเรรอน และขอทานทเปนมาจากประเทศเพอนมาเพมขน โดยจากการจดระเบยบของกระทรวงการพฒนาและความมนคงของมนษย (พม.) ในพนทกรงเทพมหานคร และปรมณฑล พบคนไรบานจ านวนทงสน 105 คน แบงเปนคนไรทพง 51 ราย คนขอทาน 54 ราย แยกเปนขอทานไทย 28 ราย และขอทานตางดาว 26

1บญเลศ วเศษปรชา. (๒๕๖๐). โลกของคนไรบาน. นนทบร : ฟาเดยวกน. พมพครงท ๓. หนา ๔ 2 สดารตน แกวก าเหนด. (๒๕๕๙). ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการคมครองคนเรรอน ตามพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. ๒๕๕๗. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยศรปทม. หนา ๑ 3 สดารตน แกวก าเหนด, หนา ๑๓ 4 ประชาไท. “คณกบเขาเราเทากน” กบการเรมตน “วนผใชชวตในทสาธารณะ”, เผยแพรเมอ วนจนทรท ๔ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๕๖. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: https://prachatai.com/journal/๒๐๑๓/๑๑/๔๙๕๖๕. สบคนวนท ๖ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

1. สถานะของคนไรบานในประเทศไทย

https://prachatai.com/journal/2013/11/49565


4 - 2

ราย5 ตวอยางดงกลาวแสดงใหเหนวาปญหาของคนไรบาน คนเรรอนมไดจ ากดอยเฉพาะแตคนสญชาตไทยเทานน

ปญหาดงกลาวเปนผลสบเนองจากการเคลอนยายเขามาคาแรงงาน ทมลกษณะการท างานของกลมน มกจะเคลอนยายและปรบเปลยนไปตามสภาพของงานเสมอ มกจะเปนการท างานทไมประจ าเพยงพนทใดพนทหนง ท าใหสวนหนงของคนกลมนไดกลายมาเปนคนไรบาน ทขาดแคลนเงนทนในการด ารงชวต จงท าใหตองมการพกอาศยในพนทสาธารณะ6 ทงยงมกรณแรงงานขามชาตทมลกขณะท างานในประเทศไทย เดกทเกดมานนยอมไมไดรบสญชาตไทยและสญชาตของประเทศตนทาง เนองจากประเทศตนทางไมใหการยอมรบ จงท าใหเดกกลมนกลายเปนเดกชายขอบ ดอยโอกาสในการเขาถงสทธไมวาจะดานการศกษาหรอการรกษาพยาบาล7 ทแมรฐไทยจะมกฎหมายหรอแนวนโยบายทอ านวยสทธดานการศกษาของเดกไรสญชาตกตาม8

นอกจากน ยงมแรงงานอกกลมหนงทลกลอบเขาเมอง หรอเขาเมองอยางผดกฎหมาย จงท าใหคนกลมนไมมเอกสารแสดงตวตนตามพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2560 จงท าใหคนกลมนไมสามารถเขาถงสทธทางกฎหมายทรฐไทยจดไวให อาท ประกนสงคม ประกนสขภาพ รวมถงสทธในการเขาถงกระบวนการยตธรรม ชองวางดงกลาวทเกดขนจงท าใหคนกลมนเสยงตอการคาและถกคามนษย ทจะกระท าโดยล าพงคนเดยว, ลกษณะครอบครว, การบงคบใหเดกไปขอทาน หรอมลกษณะเปนขบวนการคามนษย9

แมวารฐไทยจะมความพยายามในการแกไขปญหาการเขาเมอง หรอการใหสถานะทถกตองตามกฎหมายของแรงงานขามชาต โดยตงแตป พ.ศ. 2547 มนโยบายทตองการจะบรการจดการแรงงานขามชาตทงระบบ ก าหนดใหแรงงานขามชาตทท างานในประเทศไทยทงหมด ไมจ ากดวาจะเคยขออนญาตท างานหรอไม รวมถงครอบครวและผตดตามขนทะเบยนรายงานตวตอกระทรวงมหาดไทย โดยแรงงานกลมนจะไดรบเลขประจ าตว 13 หลก ขนตนดวยรหส 00 และสามารถยนขอใบอนญาตท างาน 5 มตชนออนไลน. (๒๕๖๐). “พม.จดระเบยบ ‘คนเรรอน-คนขอทาน’ ๕ วน จบแลว ๑๐๕ ราย ก าชบ กทม.-ต ารวจรวมปฏบตการ”. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: https://www.matichon.co.th/news/๔๘๖๑๖๓. สบคนวนท ๘ ธนวาคม ๒๕๖๐. 6 อางแลว, เชงอรรถท (4) 7 ธนวฒน มงพาลชล. (๒๕๖๐). “สทธมนษยชนของคนไรสญชาตทก าเนดจากแรงงานตางดาว”, ประชาไท. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: https://prachatai.com/journal/๒๐๑๗/๐๔/๗๐๙๒๘. สบคนวนท ๘ ธนวาคม ๒๕๖๐. 8 ส านกนโยบายและแผนการศกษา ส านกเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ. (2548). นโยบายการจดการศกษาส าหรบเดกดอยโอกาส. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: http://backoffice.onec.go.th/uploads/Book/684-file.pdf. สบคนวนท ๘ ธนวาคม ๒๕๖๐. 9 กรงเทพธรกจ. (๒๕๖๐). “ตม.สระแกว กวาดลางจบกมแกงขอทานชาวเขมร”. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/๗๖๐๑๐๕. สบคนวนท ๘ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐. “จนท. (เจาหนาท – ผเขยน)น าก าลงเขาไปถงตลาดนดชมชนภายในวดโคกสะแบงฯ พบวามประชาชนและพอคาแมคา ท าการคาขายเลอกสนคากนเปนจ านวนมาก ... และจนท. กสามารถจบกมหญงชาวกมพชาก าลงถอขน พลาสตกเดนสะกดขอทานจากประชาชนทมาเลอกซอสนคาในตลาดนดฯ ท าใหมประชาชนบางสวนเกดความร าคาญตองเดนหน จนท. จงแสดงตวเขาท าการควบคมตวไวไดจ านวน ๕ คน เปนหญงสงอายชาวกมพชาจ านวน ๔ คน และเดกหญงชาวกมพชาอก ๑ คน ตรวจสอบไมมเอกสารการเดนทางหรอเอกสารอนญาตเขามาท างานในประเทศไทยแตอยางใด”

https://www.matichon.co.th/news/486163


http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/760105


4 - 3

จากกระทรวงแรงงานได10 การมเอกสารทถกตองตามกฎหมายยงสงใหเขาถงสทธสวสดการ และไดรบความคมครองตามกฎหมายของรฐไทยในเรองสาธารณสข และความปลอดภยจากการท างาน

อยางไรกตามปญหาแรงงานขามชาตทผดกฎหมายยงไมถกแกไขอยางจรงจง เพราะมแรงงานบางสวนทไมไดด าเนนการขนทะเบยนดงกลาว ท าใหขาดเอกสารยนยนตวตนของแรงงานยงสงผลกระทบตอการเขาถงสทธการรกษาพยาบาล การเขาถงกระบวนการยตธรรม และส าหรบเดกทเกดจากแรงงานกลมนกกลายเปนเดกไรสญชาต ถกมายาคตของการเปนคนชายขอบปดกนโอกาสในการเขาถงการศกษา ซงอาจท าใหเกดปญหาการคามนษย ยาเสพตด อาชญากรรม ปญหาทางสงคมหลายๆ ดานตามมา11 แตกระนนหากพจารณาถงความเปนมนษยของคนไรบาน คนเรรอน คนไรทพงในประเทศไทยจะพบวาในสายตากฎหมายจะพบวาคนกลมนยงคงมสทธทไดรบความคมครองเสมอ ดงตอไปน

1.1 สทธทางกฎหมายของคนไรบาน คนไรทพง คนขอทานในประเทศไทย

สถานะความเปนมนษยในทางกฎหมายนน จะพบวามทงกฎหมายระหวางประเทศ และกฎหมายภายในประเทศรบรองสถานะอยางสมบรณ ดวยความทคนไรบานเปนมนษยเฉกเชนเดยวกบบคคลทวไป ภายใตปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights) ซงถอเปนเอกสารทรบรองสทธของความเปนมนษยและสงเสรมการคมครองสทธมนษยชน โดยประเทศไทย ไดเขารวมปฏญญาสากลฉบบนทมการรบรองสถานะของมนษย วาเกดมามอสระและมความเสมอภาคกนในศกดศรและสทธ12 ทงยงรบรองวามนษยทกคนมสทธในการมชวต เสรภาพ ความมนคงแหงบคคล13 ยอมมความเสมอภาคกนตามกฎหมาย และมสทธทจะไดรบการความคมครองของกฎหมายอยางเทาเทยมกน โดยปราศจากการเลอกประตบต14

นอกจากการยอมรบความเปนมนษยทปรากฏในปฏญญาสากลฉบบดงกลาวแลว ประเทศไทยได เขารวมเปนภาคของกตการะหวางประเทศว าดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR)ดวยการภาคยานวต เมอวนท 27 ตลาคม พ.ศ. 2539 ซงมผลใชบงคบกบประเทศไทยเมอวนท 30 มกราคม พ.ศ. 2540 การเขารวมดงกลาว สงผลใหรฐไทยมพนธะกจตามกฎบตรสหประชาชาต และมหนาททจะตองสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนใหกบประชาชนในดาน การเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมอยางเทาเทยม

10 อางแลว, เชงอรรถท (7) 11 เพงอาง 12 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ ๑ “มนษยทงปวงเกดมามอสระและเสมอภาคกนในศกดและสทธ ตางในตนมเหตผลและมโนธรรม และควรปฏบตตอกนดวยจตวญญาณแหงภราดรภาพ” 13 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ ๓ “ทกคนมสทธในการมชวต เสรภาพ และความมนคงแหงบคคล” 14 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ ๗ “ทกคนเสมอภาคกนตามกฎหมายและมสทธทจะไดรบความคมครองของกฎหมายเทาเทยมกน โดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ทกคนมสทธทจะไดรบความคมครองเทาเทยมกนจาการเลอกปฏบต อนเปนการลวงละเมดปฏญญานและจากการยยงใหมการเลอกปฏบตดงกลาว”


4 - 4

โดยภาพรวมแลว รฐจะตองมหนาททรบรองและประกนสทธเสรภาพของบคคล และตองไมเลอก ประตบตดวยเหตผลทางเชอชาต สผว ภาษา ศาสนา ความคดทางการเมอง สญชาต สถานะทางเศรษฐกจ สงคม ถนก าเนด หรอสภาพอนใด

นอกจากน ในสวนของสทธพลเมองและสทธการเมอง กตการะหวางประเทศฉบบนไดก าหนดให ประชาชนสามารถมสทธเสรภาพในหลากหลายดาน เชน การหามบคคลมใหถกจบกมตามอ าเภอใจ เสรภาพในการโยกยายถนฐาน ความเสมอภาคของบคคลภายใตกฎหมาย หรอสทธการไดรบรองเปนบคคลตามกฎหมาย การคมครองสทธเดก ทงนการรบรองสทธของประชาชนของรฐจะตองเปนไปอยางเสมอภาคกนตามกฎหมาย และไดรบความคมครองอยางเทาเทยมกน15

ฉะนน การเขาเปนภาคตอปฏญญาฉบบดงกลาว ท าใหประเทศไทยตองมหนาทปฏบตตอประชากรในรฐเชนกน โดยในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2560 ไดบญญตรบรองศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ทยอมจะไดรบความคมครองจากรฐอยางเทาเทยมกน16 จงท าใหการใหบรการของรฐทมตอประชาชนภายในรฐ ไมสามารถทจะเลอกปฏบตตอบคคลใดบคคลหนงได17 ขณะเดยวกนส าหรบคนเรรอนหรอคนไรบาน ทมสถานะเปนผยากไรกยอมจะตองไดรบสทธดานการบรการสาธารณสขอนเปนบรการขนพนฐานของรฐ โดยไมเสยคาใช จาย18 ทงน รฐยงมหนาทสงเสรมสรางความเขมแขงของครอบครว ดวยการจดใหประชาชนอยอาศยอยางเหมาะสม และสรางเสรมพฒนาการดานสขภาพใหประชาชนมความเปนอยทด และรฐจะตองใหความชวยเหลอตอเดก เยาวชน สตร ผสงอาย คนพการ ผยากไร และผดอยโอกาสใหสามารด ารงชวตอยางมคณภาพ รวมทงการบ าบด ฟนฟ และเยยวยาผทถกกระท าโดยความรนแรง19 รวมทงตองสงเสรมใหประชาชนม 15คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.___. “หลกกฎหมายระหวางประเทศทวเกยวกบสนธสญญาดานสทธมนษยชน”. (กรงเทพฯ : หางหนสวนจ ากด มราเคลครเอชนอนเตอร พรนท). หนา ๑๕- ๑๘ 16 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๔

“ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครอง” 17 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๒๗

“บคคลยอมเสมอกนในกฎหมาย มสทธและเสรภาพและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคล ไมวาดวยเหตความแตกตางในเรองถนก าเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญหรอเหตอนใด จะกระท ามได” 18 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๔๗

“บคคลยอมมสทธไดรบบรการสาธารณสขของรฐ บคคลผยากไรยอมมสทธไดรบบรการสาธารณสขของรฐโดยไมเสยคาใชจายตามทกฎหมายบญญตบคคล

ยอมมสทธไดรบการปองกนและขจดโรคตดตออนตรายจากรฐโดยไมเสยคาใชจาย” 19 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๗๑

“รฐพงเสรมสรางความเขมแขงของครอบครวอนเปนองคประกอบพนฐานทส าคญของสงคม จดใหประชาชนมทอยอาศยอยางเหมาะสม สงเสรมและพฒนาการสรางเสรมสขภาพเพอใหประชาชนมสขภาพทแขงแรงและมจตใจเขมแขง รวมตลอดทงสงเสรมและพฒนาการกฬาใหไปสความเปนเลศและเกดประโยชนสงสดแกประชาชน รฐพงสงเสรมและพฒนาทรพยากรมนษยใหเปนพลเมองทด มคณภาพและความสามารถสงขน รฐพงใหความชวยเหลอเดก เยาวชน สตร ผสงอาย คนพการ ผยากไร และผดอยโอกาสใหสามารถด ารงชวตไดอยางมคณภาพ และคมครองปองกนมใหบคคลดงกลาวถกใชความรนแรงหรอปฏบตอยางไมเปนธรรม รวมตลอดทงใหการบ าบด ฟนฟและเยยวยาผถกกระท าการดงกลาว


4 - 5

ความสามารถในการท างานทเหมาะสมกบวย และตองคมครองผใชแรงงานใหรบความปลอดภ ย มสขอนามยทดในการท างาน20 ในดานกระบวนการยตธรรมรฐธรรมนญยงไดรบรองสทธบคคลวารฐจะตองจดการใหประชาชนเขาถงกระบวนการยตธรรมไดอยางเปนธรรม และไมเลอกประตบต21

จะเหนไดวา รฐไทยไดเคารพและปฏบตตอประชาชนในประเทศดวยการยนยนสทธ เสรภาพ ความเสมอภาค การไมเลอกประตบต และการฟนฟเยยวยาผดอยโอกาสทางสงคมอยางเตมท ดงทเหนไดจากการรบรองสทธทปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ทงไดประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม22 อนเปนกฎหมายทตองการพฒนาชวตความเปนอยของประชาชน ทตกอยในสภาวะยากล าบากและจ าเปนทจะตองไดรบการชวยเหลอ23 โดยก าหนดใหมองคการสวสดการสงคมจ าเปนตองใหบรการแกบคคลเหลาน ซงตองค านงถงเรองความจ าเปนในบรบทตาง ๆ เชน การใหบรการทางสงคม การศกษา สขภาพอนามย ทอยอาศย การฝกอาชพ24 และตอมา ในป พ.ศ. 2557

ในการจดสรรงบประมาณ รฐพงค านงถงความจ าเปนและความตองการทแตกตางกนของเพศ วย และสภาพบคคล ทงน เพอใหความเปนธรรม” 20 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๗๔ “รฐพงสงเสรมใหประชาชนมความสามารถในการท างานอยางเหมาะสมกบศกยภาพและวยและใหมงานท า และพงคมครองผใชแรงงานใหไดรบความปลอดภยและมสขอนามยทดในการท างานไดรบรายได สวสดการ การประกนสงคม และสทธประโยชนอนทเหมาะสมแกการด ารงชพ และพงจดใหมหรอสงเสรมการออมเพอการด ารงชพเมอพนวยท างาน รฐพงจดใหมระบบแรงงานสมพนธททกฝายทเกยวของมสวนรวมในการด าเนนการ” 21 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๖๘ “รฐพงจดระบบการบรการงานในกระบวนการยตธรรมทกดานใหมประสทธภาพเปนธรรม และไมเลอกปฏบต และใหประชาชนเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยสะดวก รวดเรว และไมเสยคาใชจายสงเกนสมควร รฐพงมมาตรการคมครองเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรม ใหสามารถปฏบตหนาทไดโดยเครงครด ปราศจากการแทรกแซงหรอครอบง าใด ๆ รฐพงใหความชวยเหลอทางกฎหมายทจ าเปนและเหมาะสมแกผยากไรหรอผดอยโอกาสในการเขาถงกระบวนการยตธรรม รวมตลอดถงการจดหาทนายความให” 22 วตถประสงคของพระราชบญญตฉบบนกเพอเปนการสงเสรมการจดสวสดการสงคม เพอเปนกฎหมายแมบทในการจดสวสดการสงคมทงในสวนของภาครฐและภาคเอกชน และเพอสงเสรมและสนบสนนใหบคคล ครอบครว ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และองคกรอน ไดเขามามสวนรวมในการจดสวสดการสงคม ทงน เพอประโยชนในการเสรมสรางความมนคงทางสงคมใหเปนไปอยางทวถง เหมาะสม และเปนธรรม 23 พระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. ๒๕๔๖ มาตรา ๓ “ในพระราชบญญตน ... ‘ผรบบรการสวสดการสงคม’ หมายความวา บคคลหรอกลมบคคลซงอยในสภาวะยากล าบากหรอทจ าตองไดรบความชวยเหลอ เชน เดก เยาวชน คนชรา ผยากไร ผพการ หรอทพพลภาพ ผดอยโอกาส ผถกละเมดทางเพศ หรอกลมบคคลอนตามทคณะกรรมการก าหนด...” 24 พระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. ๒๕๔๖ มาตรา ๕ “ในการจดสวสดการสงคมขององคการสวสดการสงคมใหแกผรบสวสดการสงคมใหค านงถงเรอง ดงตอไปน (๑) สาขาตาง ๆ ทจะด าเนนการตามความจ าเปนและเหมาะสม เชน การบรการทางสงคม การศกษา สขอนามย ทอยอาศย การฝกอาชพ การประกอบอาชพ นนทนาการ และกระบวนการยตธรรม เปนตน (๒) ลกษณะหรอรแบบและวธการในการด าเนนการ เชน การสงเสรมการพฒนาการสงเคราะห การคมครอง การปองกน การแกไข และการบ าบดฟนฟ เปนตน


4 - 6

ไดมการประกาศใชพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 อนเปนกฎหมายทมเปาประสงคทตองการจะคมครองดแลใหคนไรทพง25 สามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข โดยมปจจยขนพนฐานในการด ารงชวต และมสภาพรางกายและจตใจเชนเดยวกบบคคลทวไป

นอกจากนรฐไทยยงใหความส าคญแก ผสงอาย ผพการ ผปวยจตเวช และเดกโดยม การประกาศใชพระราชบญญตสขภาพจต พ.ศ. 255126 ทมงบ าบดรกษาบคคลทมความผดปกตทางจต ทงคมครองความปลอดภยของบคคลนนและสงคม โดยมสทธไดรบการบดรกษาตามมาตรฐานทางการแพทย โดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย 27 ดานผส งอายก าหนดใหมการประกาศใชพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 ท าใหผสองอายไดรบความคมครอง รวมถงสงเสรมและสนบสนนในดานการบรการทางการแพทย การศกษา ศาสนา การประกอบอาชพ การจดหาทพกอาศย รวมถงเบยยงชพ และอนๆ แกผสงอาย28 ดานพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ.

ในการจดสวสดการสงคมตามวรรคหนง ใหมการสงเสรมและสนบสนนใหบคคล ครอบครว ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา และองคกรอนไดมสวนรวมดวย” 25 พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. ๒๕๕๗ มาตรา ๓ “ในพระราชบญญตน “คนไรทพง” หมายความวา บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากลากและไมอาจพงพาบคคลอนได ทงน ตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด” 26 พระราชบญญตผสงอาย (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๓ หมายเหต : เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทรฐแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา ๕๓ ก าหนดใหบคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ มสทธไดรบสวสดการสงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะอยางสมศกดศรและความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ ดงนน เพอใหสอดคลองกบบทบญญตรฐธรรมนญดงกลาว สมควรแกไขเพมเตมบทบญญตเกยวกบอ านาจหนาทของคณะกรรมการผสงอายแหงชาต สทธเรองเบยยงชพของผสงอาย และอ านาจหนาทของคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอายเพอใหผสงอายมสทธไดรบเบยยงชพเปนรายเดอนอยางทวถงและเปนธรรมจากรฐ จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน 27 พระราชบญญตสขภาพจต พ.ศ. ๒๕๕๑มาตรา ๑๕ “ผปวยยอมมสทธดงตอไปน (๑) ไดรบการบ าบดรกษาตามมาตรฐานทางการแพทย โดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย (๒) ไดรบการปกปดขอมลเกยวกบการเจบปวยและการบ าบดรกษาไวเปนความลบ เวนแตมกฎหมายบญญตไวใหเปดเผยได (๓) ไดรบความคมครองจากการวจยตามมาตรา ๒๐ (๔) ไดรบการคมครองในระบบประกนสขภาพและประกนสงคม และระบบอน ๆ ของรฐ อยางเสมอภาคและเทาเทยมกน” 28 พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. ๒๕๔๖ มาตรา ๑๑ “ผสงอายมสทธไดรบการคมครอง การสงเสรม และการสนบสนนในดานตาง ๆ ดงน (๑) การบรการทางการแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ (๒) การศกษา ศาสนา และขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอการด าเนนชวต (๓) การประกอบอาชพหรอฝกอาชพทเหมาะสม (๔) การพฒนาตนเองและการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การรวมกลมในลกษณะเครอขายหรอชมชน (๕) การอ านวยความสะดวกและความปลอดภยโดยตรงแกผสงอายในอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอการบรการสาธารณะอน


4 - 7

2550 ทก าหนดใหคนพการสามารถเขาถงสทธ และใชประโยชนจากสงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ ตลอดจนสวสดการและความชวยเหลออนจากรฐ ไมวาจะเปนดานการแพทย การศกษา การฟนฟสมรรถภาพดานอาชพ เบยยงชพ และดานอน ๆ29 และสงส าคญทรฐจดสวสดการใหคอ การ

(๖) การชวยเหลอดานคาโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม (๗) การยกเวนคาเขาชมสถานทของรฐ (๘) การชวยเหลอผสงอายซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรมเหมอนถกแสวงหาประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอถกทอดทง (๙) การใหค าแนะน า ปรกษา ด าเนนการอนทเกยวของในทางคด หรอในทางการแกไขปญหาครอบครว (๑๐) การจดทพกอาศย อาหารและเครองนงหมใหตามความจ าเปนอยางทวถง (๑๑) การสงเคราะหเบยยงชพตามความจ าเปนอยางทวถงและเปนธรรม (๑๒) การสงเคราะหในการจดการศพตามประเพณ (๑๓) การอนตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด...” 29 พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๒๐ “คนพการมสทธเขาถงและใชประโยชนไดจากสงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะตลอดจนสวสดการและความชวยเหลอจากรฐ ดงตอไปน (๑) การบรการฟนฟสมรรถภาพโดยกระบวนการทางการแพทยและคาใชจายในการรกษาพยาบาล คาอปกรณ เครองชวยความพการ และสอสงเสรมพฒนาการ เพอปรบสภาพทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคม พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร หรอเสรมสรางสมรรถภาพใหดขนตามทรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขประกาศก าหนด (๒) การศกษาตามกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาตหรอแผนการศกษาแหงชาตตามความเหมาะสมในสถานศกษาเฉพาะหรอในสถานศกษาทวไป หรอการศกษาทางเลอกหรอการศกษานอกระบบ โดยใหหนวยงานทรบผดชอบเกยวกบสงอ านวยความสะดวกสอ บรการ และความชวยเหลออนใดทางการศกษาส าหรบคนพการใหการสนบสนนตามความเหมาะสม (๓) การฟนฟสมรรถภาพดานอาชพ การใหบรการทมมาตรฐาน การคมครองแรงงาน มาตรการเพอการมงานท า ตลอดจนไดรบการสงเสรมการประกอบอาชพอสระ และบรการสอ สงอ านวยความสะดวกเทคโนโลยหรอความชวยเหลออนใด เพอการท างานและประกอบอาชพของคนพการ ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงานประกาศก าหนด (๔) การยอมรบและมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม เศรษฐกจและการเมองอยางเตมทและมประสทธภาพบนพนฐานแหงความเทาเทยมกบบคคลทวไป ตลอดจนไดรบสงอ านวยความสะดวกและบรการตาง ๆ ทจ าเปนส าหรบคนพการ (๕) การชวยเหลอใหเขาถงนโยบาย แผนงาน โครงการ กจกรรม การพฒนาและบรการอนเปนสาธารณะ ผลตภณฑทมความจ าเปนตอการด ารงชวต การชวยเหลอทางกฎหมายและการจดหาทนายความวาตางแกตางคด ใหเปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการก าหนด (๖) ขอมลขาวสาร การสอสาร บรการโทรคมนาคม เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารและเทคโนโลยสงอ านวยความสะดวกเพอการสอสารส าหรบคนพการทกประเภทตลอดจนบรการสอสาธารณะจากหนวยงานของรฐหรอเอกชนทไดรบงบประมาณสนบสนนจากรฐ ตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทรฐมนตรวาการกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารก าหนดในกฎกระทรวง (๗) บรการลามภาษามอตามระเบยบทคณะกรรมการก าหนด (๘) สทธทจะน าสตวน าทาง เครองมอหรออปกรณน าทาง หรอเครองชวยความพการใด ๆ ตดตวไปในยานพาหนะหรอสถานทใด ๆ เพอประโยชนในการเดนทาง และการไดรบสงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ โดยไดรบการยกเวนคาบรการ คาธรรมเนยม และคาเชาเพมเตมส าหรบสตว เครองมอ อปกรณ หรอเครองชวยความพการดงกลาว


4 - 8

คมครองและดแลเดก ซงรวมถงเดกเรรอน30 การจดสวสดการแกบคคลเหลานเปนการแสดงใหเหนถงความพยายามของรฐ ทจะใหความส าคญแกในทกกลมประชากร

นอกจากนในป พ.ศ. 2559 รฐไทยยงไดมการประกาศใชพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 ซงเปนกฎหมายทปรบปรงมาจากพระราชบญญตควบคมการขอทาน พทธศกราช 2484 โดยมการปรบใหการจดสวสดการ ระเบยบเกยวกบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตของผท าการขอทานใหดขน และดานบทบญญตการควบคมขอทาน ไดมการแยกประเภทผทแสดงความสามารถออกจากการเปนผท าการขอทาน เพอเปนการแกปญหาสงคมและคมครองสวสดภาพของบคคลใหเหมาะสมมากยงขน31

ในสายตาของรฐไทยไดมองเหนและใหความส าคญตอกลมคนไรบาน ผานการออกกฎหมายทถอเปนความพยายามในการจดสวสดการของรฐใหแกกลมคนไรบาน ไมวาจะเปนการสรางศนยพกพงในแตละจงหวด หรอการจดระบบสวสดการในการดแลทงดานการศกษา ฝกหดอาชพ หรอดานกา รรกษาพยาบาลกตาม แตกระนน ภายหลงจากการประกาศใชพระราชบญญตคนไรท พง และ พระราชบญญตการควบคมขอทานมาแลวประมาณ 3 ป กลบพบวา จ านวนคนไรบานทวประเทศถกคาดการณวามจ านวนมากราว 30,000 คน32 โดยพบวาปญหาของคนไรบานสวนมากมปญหาดานสขภาพ ทมปญหาโรคประจ าตว ทงนคนไรบานทอาศยอยในพนทสาธารณะกมปญหาความเสยงดานสขภาพเชนกน และปญหาทรองลงมาคอการขาดบตรประชาชน ซงจะสงผลตอการเขาถงสทธดานสาธารณสขและการรกษาพยาบาล ปญหาการขาดบตรประชาชนนเอง ทกลายเปนสงส าคญส าหรบการไดรบสทธอยางเทาเทยมกบพลเมองในประเทศทกคน

บตรประชาชน ไดสะทอนถงสทธทจะไดรบการรบรองความเปนบคคลตามกฎหมาย อนเปนสทธขนพนฐานของมนษยภายใตหลกสทธมนษยชน ท าใหรฐมหนาทออกเอกสารแสดงตนหรอรบรองตว

(๙) การจดสวสดการเบยความพการ ตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมก าหนดระเบยบ (๑๐) การปรบสภาพแวดลอมทอยอาศย การมผชวยคนพการ หรอการจดใหมสวสดการอนตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการก าหนดในระเบยบ...” 30 พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. ๒๕๔๖ มาตรา ๔ “ในพระราชบญญตน ... “เดกเรรอน” หมายความวา เดกทไมมบดามารดาหรอผปกครองหรอมแตไมเลยงดหรอไมสามารถเลยงดได จนเปนเหตใหเดกตองเรรอนไปในทตาง ๆ หรอเดกทมพฤตกรรมใชชวตเรรอนจนนาจะเกดอนตรายตอสวสดภาพของตน...” 31 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. ๒๕๕๙ “เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทพระราชบญญตควบคมขอทานพทธศกราช ๒๔๘๔ ไดใชบงคบมานานแลว บทบญญตเกยวกบการสงเคราะหผท าการขอทานตามพระราชบญญตดงกลาวไมเหมาะสมกบสถานการณในปจจบน สมควรใหมการจดระเบยบเกยวกบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตผท าการขอทาน การควบคมการขอทาน และแยกผแสดงความสามารถออกจากการเปนผท าการขอทาน ทงนเพอเปนการแกปญหาสงคมและคมครองสวสดภาพของบคคลใหเหมาะสมยงขน อกทงสมควรก าหนดความผดอาญาแกผซงหาประโยชนจากความไมสมประกอบทางรางกาย ความออนดอยทางสตปญญาหรอสภาพจตใจของบคคลอน จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน 32โพสตทเดย. (๒๕๖๐). “สสส. เผยสถานการณคนไรบานทวประเทศกวา ๓ หมนคน”. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: http://www.posttoday.com/social/PR/๔๙๘๘๒๓. สบคนวนท ๒๑ กนยายน ๒๕๖๐.

http://www.posttoday.com/social/PR/498823


4 - 9

บคคลตามลกษณะของจดเกาะเกยวระหวางบคคลกบรฐไทย33 เพอเปนการรบรองวาบคคลนนเปนคนสญชาตไทย และท าใหบคคลนนสามารถเขาถงสทธขนพนฐานในแตละดานของรฐได ฉะนน แมจะมกฎหมายทออกมาบงคบใชเพอจดสวสดการแกคนยากไร ผดอยโอกาส หรอคนไรบ านกตาม แตกลบไมไดท าใหการแกไขปญหาทมตอคนไรบานเบาบางลงไปได และไมไดท าใหคนไรบานเขาถงสทธในการรกษาพยาบาลอยางทวถง เนองจากปญหาการไมมบตรประชาชน ทเปนตวแทนของความเปนคนของรฐ และเปนบคคลทรฐมหนาทจะตองใหความคมครองอยางไมเลอกประตบต

ขณะเดยวกนปญหาของคนไรบาน คนไรทพง ขอทานเรรอนทเปนคนขามชาต หรอเดกไรสญชาตทเกดจากกลมแรงงานเหลาน ซงลวนไมมเอกสารเขาเมองทถกตองตามกฎหมาย ถกละเลยทอดทงจนท าใหกลายเปน “คนชายขอบ” ยงเปนปญหาทรฐไทยไมสามารถด าเนนไดอยางครอบคลม ดงนน ในประเดนการศกษาดงตอไปน จงแสดงกรณศกษาทสะทอนถงปญหาการไมมเอกสารแสดงตวตน ซงท าใหเหนถงการเสยสทธของคนไรบานเมอไรบตรประชาชน หรอเอกสารแสดงตวตน ทงนปญหาของคนไรบานมลกษณะทแตกตางกน จงจะแบงการศกษาออกเปน 2 รปแบบ คอ 1. ปญหาของคนไรบานสญชาตไทย และ 2. ปญหาคนไรทพงขามชาต ดงน

1.) ปญหาของคนไรบานสญชาตไทย

บตรประจ าตวประชาชน ไดกลายเปนหลกฐานชนส าคญทรฐไทยออกใหส าหรบประชาชนภายในรฐ เพอเปนการจ าแนกคนในรฐหรอรบรองวาเปนคนสญชาตไทย นอกจากนการมบตรประชาชนยงเกยวพนกบใชบรการ หรอการเรยกรองใหรฐตองมหนาทปฏบตดแลคนในรฐ ทงการเขาถงสทธขนพนฐานหรอสทธดานอนๆ ของประชาชนไทย ยงผกผนกบการใชบรการขนพนฐานกบหนวยงานของรฐไทยอยางเขมขน และในทางปฏบตประชาชนจะถกเรยกรองจากหนวยงานของรฐ ใหตองมหลกฐานมาแสดงตวตน หรอยนยนเพอรบการบรการเสมอ เชน การใชสทธดานสขภาพกบโรงพยาบาล จะตองมการถามถง “เอกสารพสจนทราบตวบคคล” (identification paper) หรอบตรประชาชนทรฐออกให34 เพอยนยนสถานะบคคลกอนเขารบการบรการ หรอแมกระทงสทธในการศกษาทจะตองมการยนเอกสารใบสตบตร หรอส าเนาทะเบยนเพอใชเปนหลกฐานประกอบของนกเรยนเสมอ และในทางกลบกน หากบคคลใดขาดไรซงบตรประชาชน เอกสารแสดงตวตน หรอเอกสารพสจนทราบตวบคคลแลว เชน คนไรบาน มกจะพบปญหาและความยากล าบากในการเขาถงสทธขนพนฐานท บคคลเหลานนควรจะไดรบเชนกน

งานศกษาของ อจฉรา รกยตธรรม ทเนนการศกษาคนไรบานทอยอาศยในศนยพกพงส าหรบคนไรบาน ไดท าใหเหนถงสาเหตการไมมบตรประจ าตวประชาชนของคนไรบานวา คนไรบานสวนมากไมมบตรประจ าตวประชาชน เพราะขาดการตดตอกบทางบานและทางราชการนาน บางคนไมมหลกฐานทางทะเบยน เพราะเตบโตในครอบครวทบานแตกสาแหรกขาด35 การไมมบตรประชาชนของ 33กรกนก วฒนภม. (๒๕๕๙). “บตรสกใบ” มนยงส าคญเสมอ”, ใน วารสารนตสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ปท ๙ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม – ธนวาคม), หนา ๒๐๘ 34เพงอาง, หนา ๒๐๙ 35อจฉรา รกยตธรรม. (๒๕๕๙). “คนไรบานการเดนทางสความโดดเดยว”. เสนาะ เจรญพร (บรรณาธการ). กรงเทพฯ : หางหนสวนจ ากดภาพพมพ. หนา ๑๙๔ -๑๙๕


4 - 10

คนไรบานยงสงผลกระทบตอสทธการด ารงชวตในอกหลายดาน เชน สทธการรกษาพยาบาล สทธการศกษา หรอสทธส าหรบผสงอายทจะไดรบเบยคนชรา สทธในการท างาน

เชนเดยวกบรายงานการถอดบทเรยน การด าเนนงานมาตรฐานการจดบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง โดย กรมพฒนาสงคมและสวสดการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และมหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดสะทอนปญหาการขาดบตรประชาชนวา ผใชบรการทเขามาใชบรการศนยพกพงมหลายกรณ ทไมสามารถใหขอมลทเพยงพอตอการวางแผน การใหบรการและการเขาถงบรการ เพราะเนองมาจากการขาดหลกฐานเอกสารแสดงสทธ/ รบรองสถานะตวบคคล (เลขบตรประชาชน) เพอใชบรการดานสขภาพตามสทธในการรกษาพยาบาล ตามหลกประกนสขภาพถวนหนา36

ปญหาการขาดไรบตรประชาชนหรอเอกสารแสดงตวตนของคนไรบาน จงไมสอดคลองกบหลกเกณฑทหนวยงานภาครฐก าหนดขน เพอพจารณาจดสรรสวสดการให อาท กรณการยนค าขอรบการสงเคราะหของส านกคมครองสวสดภาพชมชน กรมพฒนาสงคมและสวสดการทก าหนดใหนกสงคมสงเคราะห หรอผซงอธบดมอบหมายใหเปนผด าเนนการศกษาพจารณา วนจฉยปญหา และตดตามผล กบใหเรยกหลกฐานตางๆ เชน ใบมรณะบตร หรอส าเนาทะเบยนบานหรอใบรบรองแพทย หรอหนงสอรบรองจากเรอนจ า หรอเอกสารอนใดอยางหนงมาประกอบพจารณาและเสนอความ37

นอกจากน ยงคงมรายงานขาวจ านวนหนงทสะทอนปญหาของคนไรบานทไมมบตรประจ าตวประชาชนวา การขาดหลกฐานแสดงสถานภาพบคคล และการขาดการตดตอกบหนวยงานราชการมาเปนเวลานาน สงผลใหคนไรบานถกคดรายชอออกจากระบบทะเบยนราษฎรของทางการ ซงท าใหคนไรบานประสบปญหาการเขาไมถงสวสดการของขนพนรฐทจดไวใหประชาชน นอกจากนการไมมบตรประชาชนของคนไรบานยงเสยงตอการประสบใหเกดปญหาการถกตรวจคน หรอถกจบกมจากเจาหนาทรฐเชนกน38 จะเหนไดวา การไมมบตรประชาชนไดสงผลใหคนไรบานขาดหนทางในการเขาสทธทรฐจดเตรยมไวให และเพอใหเหนตวอยางทชดเจน ผศกษาจงจะยกตวอยางกรณศกษาเกยวกบปญหาทคนไรบานตองประสบเมอไมมบตรประชาชนออกเปน 4 ประเดน คอ 1. สทธการรกษาพยาบาล 2. สทธการศกษา 3. สทธการไดรบเบยเลยงยงชพ และ 4. ทศนคตของเจาหนาทรฐ ดงน

1.1. กรณศกษาดานสทธการรกษาพยาบาล

36กรมพฒนาสงคมและสวสดการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และมหาวทยาลยธรรมศาสตร. (๒๕๕๙). “การถอดบทเรยนการด าเนนงานมาตรฐานการจดบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง”. กรงเทพฯ :เจพรนท. หนา ๑๒๓ 37 สดารตน แกวก าเหนด. (๒๕๕๙). “ปญหาทางกฎหมายในการคมครองคนเรรอนตามพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. ๒๕๕๗”. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยศรปทม. หนา ๑๐๓ 38 Voicelabour.org. (๒ ๕ ๕ ๖ ). “ ค น ไ ร บ า น แ ร ง ง า น ท ถ ก ล ม . [ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http://voicelabour.org/คนไรบาน-แรงงานทถกล/ . สบคนวนท ๒๑ กนยายน ๒๕๖๐.

http://voicelabour.org/%E0%B8%84%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99-%E0%B9%81%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%96%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B8%A5/


4 - 11

“ ‘ลงเจด’เปนชายวยใกลหาสบ ทะเบยนประวตของลงถกคดออกจากทะเบยนบานเดมไปอยในทะเบยนกลางของจงหวดเชยงใหม39 ลงเลาวาพอแมเคยเปนคนยโสธรแตยายไปท างานทกรงเทพฯ ลงเรยนจบ ม.6 ทโรงเรยนบางกะป และเคยเปนชางปนในบรษทกอสรางชอดงแหงหนง เมอบรษทไดงานรบเหมากอสรางทจงหวดเชยงใหมเมอราวยสบปทแลว ลงเจดไดยายมาท างานทเชยงใหมดวยชว ตของลงเจดผกผนเพราะเกดอบตเหตขณะท างาน ลงตกมาจากนงรานกอสราง ตองรกษาตวอยนาน แตสภาพรางกายกไมไดกลบมาปกตไดเหมอนเดม แมจะยงคงเดนได แตแขงขากออนแรง นงนานไมได และตองนอนคว า มฉะนนกระดกจะทบเสนประสาทท าใหปวดหลง ในชวงทบรษทยงท างานกอสรางไมเสรจ ทางบรษทไดจายคารกษาพยาบาลให แตเมองานกอสรางสนสดลงบรษทกยายกลบไป ลงเจดตองเลยงตวเองดวยการเกบของเกาขายและอาศยอยกบฝรงคนหนง กอนทจะมาอยทศนยพกคนไรบาน และขอทานหาเลยงตวเองเมอสภาพรางกายย าแยลงกวาเดม

เอน เจาหนาทมลนธพฒนาทอยอาศย (มพศ.) ทเปนพเลยงเครอขายคนไรบานในจงหวดเชยงใหมเลาวา ลงเจดอยากท าบตรคนพการเพอจะไดรบเบยยงชพ เขาชวยคนขอมลจากระบบทะเบยนทางการพบชอและเลขประจ าตว 13 หลกของลง แตไมปรากฏภาพของลงเจดขนมาในคอมพวเตอร และทางการไมยอมรบใหเจาหนาท มพศ. เซนรบรองตวตน ลงเจดจงท าบตรประชาชนไมได แตไดรบสทธรกษาพยาบาลจากการท มพศ. ท าหนงสอขอความอนเคราะหจากโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม การเดนเรองกบทางเทศบาลนครเชยงใหมเพ อท าบตรประชาชนยงไมทนมความคบหนา แตลงเจดกเสยชวตไปเสยกอน”40

จากกรณศกษาขางตนเหนไดอยางชดเจนวา คนไรบานเมอไดรบการดแลจากศนยพกพงกตาม แตเมอจ าตองเขารบการรกษาพยาบาล ปญหาการขาดเอกสารระบตวตนเชนบตรประจ าตวระชาชน หรอเลขประจ าตว 13 หลก ไดสงผลกระทบตอการเขาถงสทธในการรกษาพยาบาล ททางโรงพยาบาลจ าเปนทจะตองใชเปนหลกฐานประกอบในการรกษา และยงคงตองด าเนนกระบวนการผลกดนใหคนไรบานมบตรประจ าตวประชาชน ทจะตองใชระยะเวลาสกพกในการพสจนสทธจากทางราชการ นอกจากนกรณศกษานจะเหนถงความพยายามในการใหความชวยเหลอของเจาหนาท หรอพเลยงของเครอขายคนไรบาน ทสะทอนใหเหนชองทางในการผลกดนใหคนไรบานไดรบการรกษาพยาบาล ผานวธการขอความอนเคราะหจากโรงพยาบาล ซงวธการดงกลาวยอมขนอยกบดลยพนจของโรงพยาบาลเปนรายกรณไป

39ทะเบยนบานกลาง คอ ทะเบยนทส านกทะเบยนจดท าขนส าหรบลงรายการบคคลทไมอาจมชอในทะเบยนบานได ดวยสาเหตตาง ๆ เชน เจาบานไปแจงยายบคคลทมชอในทะเบยนบานของตนเองแตไมมตวตนออกจากทะเบยนบาน หรอ เจาบายซอบานตอจากผอนแลวยายชอทคางออกจากทะเบยนบาน เปนตน เมอชอคนเหลานนถกยายออกจากทะเบยนบานโดยไมมทไปท าใหบคคลนนกลายเปนบคคลตกหลนไมอาจมชออยในทะเบยนบานปกตไดจงตองน าชอบคคลนนไปไวในทะเบยนบานกลาง 40 อจฉรา รกยตธรรม. (๒๕๕๙). “คนไรบานการเดนทางสความโดดเดยว”. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากดภาพพมพ. หนา ๕๗ – ๕๙


4 - 12

1.2. กรณศกษาดานสทธการศกษา

จากการศกษาจะพบวา คนไรบานจ านวนหนงจะมลกเกดขนกอนและระหวางเปนคนไรบานและการเลยงเดกในสภาวะเชนทยากไร และไมมทอยอาศยจงท าใหมคนไรบานจ านวนหนงทฝากลกไวกบสถานสงเคราะหเดกก าพรา จงท าใหลกของคนไรบานบางคนประสบปญหาในการศกษาเลาเรยน ดงกรณน

“ ‘หนอย’และ‘ชมพ’ เดกสาวรนราวคราวเดยวกนทมกพบเจอตามสถานททเครอขายคนไรบานไปจดกจกรรม ถอเปนกรณตวอยางดานสทธการศกษาทตางกนไดเปนอยางด เรมตนจาก ‘หนอย’กเปนเดกอกคนทตองออกมาจากสถานสงเคราะหตอนทเรยนอย ป. 2 และเมอตองการเขาเรยนตอในโรงเรยน จงท าใหหนอยตองตดขดเรองเอกสารทตองในการเขาเรยน เพราะหนอยไมไดยายชอทางทะเบยนออกจากสถานสงเคราะห ท าใหเธอตองหยดเรยนพกใหญ และตอมาจงเลอกเขาศกษาในระบบนอกโรงเรยนจนตอนนเธอยงไมจบชน ป.6 เพยงแคอานออกเขยนไดบาง41

แตส าหรบ ‘ชมพ’ ความโชคดของเธออยตรงทชมพสามารถเรยนตอเนองมาเรอยๆ เพราะไมมปญหาเรองทะเบยนบานและเอกสารหลกฐานทางการเรยน จงท าชมพสามารถศกษาตอในโรงเรยนไดอยางราบรน”42

ความแตกตางของหนอยและชมพ ไดท าใหเหนตวอยางของความส าคญดานเอกสารหลกฐานทใชแสดงตวตน เพอใหไดรบสทธในการศกษา เพอทจะสามารถศกษาเลาเรยนไดอยางเตมท ซงปญหาการขาดหลกฐานยนยนดงกลาว แมจะดเปนเพยงเอกสารทเรองเลกนอย แตกถอเปนหวใจส าคญทสถานศกษาจะใชเปนเกณฑในการรบเดกเขาศกษา

1.3 กรณศกษาดานสทธการไดรบเบยเลยงยงชพ

เบยยงชพ เปนสวสดการทรฐก าหนดจดสรรใหกบผสงอาย ผพการ ซงเปนสทธทมรากฐานจากรฐธรรมนญซงก าหนดใหรฐดแลและอปถมภใหกบประชากรกลมน แตในทางปฏบตกล บพบวา การเขาถงสทธดงกลาวยงคงมขอจ ากดในเรองการแสดงหลกฐานยนยนตว ดงทเกดขนกบกรณของ “ลงเครา” คนไรบาน

“‘ลงเครา’ เปนคนไรบานคนหนงทประสบกบปญหาเรองบตร ลงเคราเลาใหฟงวา ตอนเรมเปนคนไรบาน หลบนอนในพนทสาธารณะ เมอประมาณ 2-3 ปทแลว บตรทแสดงตวตนของลงเคราหายไปทงหมด ไมวา บตรประชาชน บตรทหารผานศก ใบขบขรถยนต รถจกรยานยนต รวมถงรถสบลอ ซงเปนในขบขตลอดชพกไมมเหลอ ท าใหขาดเครองมอมายนยนสทธและตวตนของลงเครา โดยเฉพาะสทธทหารผานศก ทไดมสวสดการพเศษทงทางสขภาพและสงคม จนเมอเครอขายคนไรบานและมลนธพฒนาทอยอาศย ไดพาไปท าบตรประชาชน ท าใหลงเครามบตรประชาชนใบใหม น าหอยคอไวพกตดตวตลอดเวลาเพอปองกนการสญหาย ซงการ

41 เพงอาง, หนา ๑๐๙. 42 เพงอาง, หนา ๑๑๐.


4 - 13

มบตรประชาชนน ท าใหลงเคราสามารถไปด าเนนการท าบตรทหารผานศกทจงหวดลพบรได ซงลงเคราจะไดรบสวสดการทหารผานศก หากมบตรใบนการไดบตรประชาชนของลงเครา อาจเปรยบไดวาเปนการ ‘พลกชวต’ ทมาพรอมกบสทธตางๆ ทโยงกบบตรประชาชน ไมวาเปน สทธทางสขภาพ สทธทางทหารผานศก และสทธผสงอาย”43

จะเหนไดวาความส าคญของบตรประชาชนไดกลายเปนหลกฐานส าคญอยางมาก ทหนวยงานรฐใชเปนหลกฐานในการยนยนสทธเพอจะไดรบการดแลจากรฐ ซงบตรเพยงใบเดยวของลงเครา ไดท าใหลงสามารถเขาถงสทธสวสดการของรฐในหลายๆ ดาน ไมวาจะเปนสทธการดแลสขภาพของผสงอาย หรอทหารผานศก และในทางกลบกนหากคนไรบานทเปนผสงอายทไมมบตรประชาชนหรอเอกสารแสดงตวอน ๆ กจะท าใหการเขาถงสวสดการของรฐยากเปนไปไดยากกวา

1.4 ปญหาจากทศนคตของเจาหนาทรฐ

ในปจจบนภาครฐไดตระหนกตอสทธและปญหาของคนไรบานมากขน โดยมความพยายามทชวยเหลอใหคนไรบานเขามาลงทะเบยนเพอท าบตรประชาชน แตกระนนดวยขอเทจจรงทวา การลงทะเบยนเพอท าบตรประชาชนใหม จะตองมการใชหลกฐานประกอบยนยนตวบคคล และตองมคนรบรองเปนหลก ซงกระบวนการเหลานจะตกอยภายใตหลกเกณฑบางอยางท เจาหนาทภาครฐ ใชเปนเกณฑในการยอมรบพยานหลกฐานเหลานน จงมกรณศกษาอกหนงกรณทท าใหกา รจดท าบตรประชาชนใบใหมของคนไรบานไมอาจลลวงส าเรจไดดงน

“ เชาวนท 14 พฤษภาคม 2558 ทลานหนาศาลหลกเมองจงหวดขอนแกน คนไรบานหลายคนมารวมกจกรรม ‘การพบปะคนไรบาน จ.ขอนแกน ครงท 3’ หนวยงานภาครฐและเอกชนหลายองคกรรวมพนจดขน และมค าบอกตอ ๆ กนวาจะมการท าบตรประชาชนให

หนอย เยาวชนคนไรบาน ท าหนาทรบลงทะเบยนเธอบอกใหคนไรบานเขยนชอ ทอย ของตนเองในใบลงทะเบยนผทไมมบตรประชาชนใหเขยนลงไปดวยวา “ไมมบตร” จนกระทงถงเวลาทหลายคนรอคอย พอดประกาศใหผทไมมบตรประชาชนไปรวมตวแลวพากนเดนไปทเตนทของเทศบาล

‘ตองมหลกฐาน หรอไมกมคนมารบรอง’ เจาหนาทเทศบาลขอนแกนคนหนงทเตนทกลาวย าหลายครง

‘นบตรหมดอายมานานแลว ตองมคนมารบรองดวยเหมอนกน’ เจาหนาทคนเดมกลาวกบคนไรบานอกราย พรอมกบยนบตรประชาชนเกา ๆ ใบนนคนให

ลงวยหกสบเศษเดนงกๆ เงนๆ เขาไปเจรจา ‘ผมเปนคนทน อยทขอนแกนนละ’ แกพดดวยส าเนยงภาษาอสาน

43 อน ร ร พ ท ก ษ ธ า น น . (๒ ๕ ๕ ๘ ). “ ค น ไ ร บ า นแ ละ คน ไ ร บ ต ร ” . [ข อ ม ล อ อน ไ ลน ] แ ห ล ง ข อม ล : http://www.aftershake.net/?p=๑๕๖๐. สบคนวนท ๒๒ กนยายน พ.ศ. ๒๕๖๐.

http://www.aftershake.net/?p=1560


4 - 14

เจาหนาทเทศบาลยงคงย าคงเดม ‘ตองมหลกฐานหรอมคนมารบรอง’ ลงไดแตพยกหนาหงกๆ แตดวงตาสบสนไรความหวง

‘มญาตไหม เคยเรยนหนงสอหรอเปลา ทะเบยนบานมไหม’ เจาหนาทถาม

ลงพยกหนา ‘เรยนจบ ป.4 ทโรงเรยน...’ ลงตอบ

‘ถาอยางนนไปทโรงเรยน ไปขอหลกฐานมา...’

...ลงผตองการท าบตรประชาชนพยกหนาแบบงงๆ แลวคอยๆ ถอยหลงออกมาจากโตะของเจาหนาทเทศบาล

ในทสดผไมมบตรประชาชนทงหมด ท าไดเพยงการเขยนชอและนามสกลรวมกนไวในแผนกระดาษยบยนใบหนง แลวยนใหเจาหนาทเทศบาล เจาหนาทรบปากวาจะน าไปตรวจสอบใหวา ชอเหลานนปรากฏอยในทะเบยนราษฎรหรอไมเรองจบแคนน ไมมก าหนดเวลา ไมมการนดหมายวาคนไรบานซงไมมทอยเปนหลกแหลง จะมารบฟงค าตอบจากเจาหนาทไดทไหนและเมอไหร”44

จากกรณศกษาทงสกรณสะทอนปญหาทคนไรบานตองพบเจอเมอปราศจากบตรประชาชน ไมวาจะเปนดานสทธการรกษาพยาบาล การศกษาเลาเรยน หรอการไดเบยยงชพ ทแสดงใหเหนวาแมจะมกฎหมายออกมาเพอแกไขปญหาคนไรบานดานทพกพงอาศย หรอการสรางงานสรางอาชพ การอ านวยการดานสขภาพ หรอการจดท าบตรประชาชนใบใหมขนกตาม การขาดไรบตรประชาชนกลายเปนอปสรรคและเปนปจจยส าคญ ทหนวยงานของรฐใชเปนสงพจารณาเปนอนดบหนง ฉะนน ปญหาของคนไรบานนอกจากจะมปญหาทางสภาพจตใจ สภาพแวดลอมทบบบงคบใหพวกเขาตองออกมาเปนคนไรบานแลว ปญหาจากรฐเองกเปนสวนหนง ทลดทอนการเขาถงสทธขนพนฐานของรฐเชนกน ทท าใหคนไรบานตองสญเสยสทธและโอกาส การไดรบสวสดการอนพงไดเหลานนในการด ารงชวต ฉะนน การท างานของเจาหนาทรฐผซงมหนาทอ านวยความสะดวกแกประชาชน จงจะตองค านงถงบรบทและเขาใจสภาพความเปนอยของคนไรบาน ทมเงอนไขจ ากดมากกวาประชาชนโดยทวไป

2) ปญหาของคนไรทพงขามชาต

การทประชากรจากประเทศเพอนบานเขามาในประเทศไทย ไมวาจะมาจากกรณการเขามาเปนแรงงาน อพยพถนฐาน หรอการลกลอบเขาประเทศ การเขามาดวยวธตางๆ เหลานหากปราศจากเอกสารแสดงตวตนทถกตองตามกฎหมาย ซงหากคนกลมนกลายเปนคนเรรอน และขอทาน ยอมจะกลายเปนกลมทถกเพงเลงจากเจาหนาทของรฐไทยอยเสมอ ชองวางดงกลาวกอใหเกดปญหาดานอาชญากรรมตามมาไมวาจะเปนปญหาการคามนษย ปญหาดานยาเสพตด เปนตน

นอกจากน เดกทเกดจากคนไรบานขามชาตยงตกอยในสถานะ “เดกไรสญชาต” ตามทไดกลาวไวในแลวขางตนซงเปนกลมทไมอยในสายตาของกฎหมายไทย เนองจากไมถกนบวาเปนประชากรของรฐไทย สงผลใหเดกทเกดจากคนกลมนไมไดรบสทธการเปนพลเมอง และไมไดรบความคมครองทางกฎหมาย ทงนปญหาดงกลาวไดทวความรนแรงมากยงขนในพนทเศรษฐกจพเศษซงมอาณาบรเวณตดกบชายแดน เชน อ าเภอ แมสอด จงหวดตาก ทพบปญหาการเขามาเรรอนของกลมแมและเดกเรรอน 44 อางแลว, เชงอรรถท (40), หนา ๑๙๕ – ๑๙๖.


4 - 15

(ชาวพมาและชนกลมนอย) ทอพยพมาจากพมา สงทตามมากบการไมไดรบสทธและสวสดการของรฐไทยสงผลใหคนกลมนมความเปนอยทไมปลอดภย ไมถกสขลกษณะ อาจน ามาซงปญหาโรคตดตอ โรคระบาด และปญหาการคามนษย ดงกรณน

“ชมชนหลงมสยด เปนชาวมสลมทอพยพมาจากพมา อยในชมชนนมานานแลว และก าลงทจะตองยายไปอยทอน แตกลมนสวนมากแมและเดกเรรอนตางดาวจะพากนมาขอเงนทซอยนานาในกรงเทพฯ ซงมครอบครวหนงมาท างานในกรงเทพตงแตรนแมจนมารนลกกวา 20 ป และเพงโดนจบในกรณการคามนษยเมอป พ.. 2556 เพราะเดกทไปขายดอกไมเปนหลาน เมอตรวจ DNA ออกมาจงพบวาเปนการคามนษย ทบงคบใหหลานท างาน

ตามสภาพความเปนจรง คนกลมนรวมตวกนอยทชมชนมนบรซงมญาตทเคยอยในชมชนแลวแตงงานมครอบครว จงพกอาศยอยในชมชนซงตกกลางคนกจะพาลกหลานออกไปขายดอกไม ขายลกอม หรอเดกเลกๆ ไปขอทาน ณ ซอยนานาซงเปนแหลงทเตมไปดวยนกทองเทยวชาวตะวนออกกลางเปนสวนใหญ สงผลใหเดกเหลานไมคอยไดเรยนหนงสอ และเมอเดกโตขนแตละครอบครวจะพาลกไปท างานดวย สวนมากจะเปนงานเกบขยะขาย รวมถงเปนกรรมกรกอสราง นอกจากนยงมกลมเดกผหญงทเขามาขอทานในพนทกรงเทพฯ แลวขายบรการทางเพศ สงผลใหเดกภายในชมชนเกดการเรยนแบบ และใชชวตเสยงตอการตดโรคทางเพศสมพนธ และยาเสพตด เมอเดกหญงกลมนกลบเขามาในชมชนจงมโอกาสเสยงทเดกเหลานจะพาโรคตดตอทางเพศกลบเขามาดวย”45

จากกรณตวอยางขางตนไดสะทอนใหเหนปญหาการเขามาในประเทศไทย ของประชากรจากประเทศเพอนบาน ทไมมเอกสารแสดงตวตนอยางถกตองตามกฎหมายของรฐ เมอเขามาแลวเกดการอพยพยายถนฐานเพอหาเลยงชพไปยงพนทอน ท าใหเดกจ าเปนทจะตองเรรอนตดตามครอบครว การทเดกหรอครอบครวของประชากรเหลานไมสามารถเขาถงสทธตามกฎหมายของรฐไทย ไดท าใหคนกลมนกลายเปนกลมเสยงตอการคามนษย และปญหาอาชญากรรมดานอน ๆ ทงยงเปนกลมทเสยงตอการแพรระบาดของโรคซงยอมสงผลกระทบโดยตรงตอสงคมไทย การเขาไมถงสทธดานการศกษาของกลมเดกเรรอนไดสงผลให เดกเหลานกลายเปนเหยอของกระบวนการคามนษยเชนกน แตหากมการจดขนทะเบยนหรอการออกแบบระบบทเหมาะสมตอการขนทะเบยนของคนกลมน ยอมเปนชองทางหนงทจะชวยสงเสรมท าใหคนกลมนไดรบความคมครองจากกฎหมายของรฐไทยมากยงขน และหากมการพฒนาศกยภาพดานการศกษารวมกบระบบสาธารณสข ดงเชนโครงการสรางเสรมสขภาวะประชากรขามชาตโดยระบบการศกษา มลนธเพอเยาวชนชนบท (มยช.) ทผลกดนใหเดกไรสญชาตเขาสระบบการศกษาเพอใหไดเขาถงสทธดานสาธารณะสข 46ยอมเกดประโยชนตอทกฝายเพราะเดกกลมนยอมจะสราง

45 มลนธสรางสรรคเดก. (๒๕๕๘). “โอกาสทางการศกษาของเดกเรรอนแมสอด”. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: http://www.fblcthai.org/?name=news&file=readnews&id=๑๕. สบคนวนท ๘ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐. 46 โพสทเดย. (2560). ระนองโมเดล เชอมโยงการศกษาไทย-เมยนมา. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.posttoday.com/life/life/497343 สบคนวนท 14 ธนวาคม 2560

http://www.fblcthai.org/?name=news&file=readnews&id=15


4 - 16

อนาคต และสงคมความเปนอยทดใหแกสงคมไทย เพราะจะเปนการลดปญหาอาชญากรรม รวมถงปญหาดานอน ๆ ทตามมา

1.2 ขอเสนอแนะ

หากคณคาของความเปนมนษยอยทการมองวามนษยทกคนมคณคาเทาเทยมกน การปฏบตตอบคคลเหลานนจะตองมความเสมอกนในฐานะความเปนมนษย แตเมอมองสถานะของ “คนไรบาน” ในความเปนมนษยจะพบวา นอกจากเขาเหลานจะไมมทอยอาศยอยางเปนหลกแหลง และเปนบคคลทตองใหการชวยเหลอ จงท าใหสถานะของพวกเขาเหลานกลายเปนบคคลทอยในสภาวะชายขอบของสงคมทถกมองวาไรคณคา และไรตวตน ฉะนน การทรฐไทยรบรองสทธของคนไรบานในไวรฐธรรมนญ พ.ศ. 2560 ทงมการประกาศใชพระราชบญญตคนไรทพง พ.ศ. 2557 และพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 กลายเปนสงสะทอนวารฐตระหนกถงปญหาของคนไรบาน และมความพยายามทจะชวยเหลอใหคนกลมสามารถกลบเขาสสงคมและด าเนนชวตไดอยางปกตสข

เมอพจารณาพระราชบญญตคนไรทพง พ.ศ. 2557 จะพบหนาทของรฐในการจดสวสดการดวยการก าหนดใหมการจดตงสถานคมครองคนไรทพงในเขตพนททใหความคมครอง โดยก าหนดใหกรมพฒนาสวสดการ มหนาทรบผดชอบการด าเนนของสถานคมครองคนไรทพง47และก าหนดใหสถานคมครองคนไรทพงมอ านาจในการ ส ารวจ ตดตาม สบเสาะขอมลของคนไรทพง จดหาทพกอาศย อาหาร ฯลฯ48 ซงถอเปนสงทดทรฐพยายามจะจดสรรสวสดการใหแกคนไรบาน แตกระนนหนวยงาน

47 พระราชบญญตคนไรทพง พ.ศ. ๒๕๕๗ มาตรา ๑๓ “ในกรณทกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เหนสมควรจดตงสถานคมครองคนไรทพงในเขตพนทใด หรอเหนสมควรใหสถานสงเคราะหใดทด าเนนการคมครองคนไรทพงเปนสถานคมครองคนไรทพง ใหเสนอตอคณะกรรมการเพอพจารณาประกาศการจดตงสถานคมครองคนไรทพง ประกาศการจดตงสถานคมครองคนไรทพงใหก าหนดเขตพนททใหการคมครองไวดวย ใหกรมพฒนาสงคมและสวสดการมหนาทรบผดชอบการด าเนนงานของสถานคมครองคนไรทพง” 48 พระราชบญญตคนไรทพง พ.ศ. ๒๕๕๗ มาตรา ๑๔ “สถานคมครองคนไรทพงมอ านาจหนาทในการคมครองคนไรทพง ตอไปน (๑) ส ารวจและตดตามสภาพและปญหาเกยวกบคนไรทพงในเขตพนททรบผดชอบ (๒) สบเสาะขอมลทเกยวกบคนไรทพงทขอรบการคมครองหรอทถกสงตวมายงสถานคมครองคนไรทพงตามมาตรา ๒๐ หรอมาตรา ๒๒ และใหการคมครอง รวมทงรบตวคนไรทพงไว (๓) จดใหมทพกอาศย อาหาร และเครองนงหมทเหมาะสมและถกสขลกษณะ จดใหมการตรวจสขภาพกายและสขภาพจต ฝกอบรมและฝกอาชพ รวมทงอาชพใหแกคนไรทพง (๔) ประสานงานเพอจดสงคนไรทพงไปยงหนวยงานทรบผดชอบในกรณทมกฎหมายเฉพาะเพอคมครองคนไรทพงประเภทนน (๕) ใหค าปรกษา แนะน า และชวยเหลอคนไรทพงในดานการด ารงชวต ดานกฎหมาย หรอดานอน เพอใหสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขเชนเดยวกบบคคลทวไป (๖) ตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลในการคมครองคนไรทพง (๗) ด าเนนการอนใดตามทคณะกรรมการก าหนด


4 - 17

ภาครฐตองตระหนกเสมอวา คนไรบานมใชคนทไมสามารถชวยเหลอตวเองได เพราะมคนไรบานจ านวนมากทสามารถท างานหาเลยงชพดวยตนเอง แตสงทคนไรบานตองการคอการแกไขเยยวยาสทธ ทบกพรองหรอขาดหายในการเขารบสทธขนพนฐานจากภาครฐ ซงตวกลางในการเชอมใหคนไรบานสามารถเขาถงสวสดการของรฐไดนนคอ “บตรประชาชน” ทจะท าใหคนกลมนเขาถงการบรการจากรฐไดอยางเทาเทยมกบคนในสงคมไดอยางแทจรง ฉะนน หากภาครฐตระหนกถงความส าคญของปญหาการสญเสยบตรประชาชนของคนไรบานแลว คงจะเกดกลไกความรวมมอจากหนวยงานภาครฐเขามาแกไขปญหา พสจน ตรวจสอบสถานะบคคลของคนไรบาน ซงเปนกลไกทจะตองด าเนนควบคไปกบกระบวนการฟนฟดแลซงภาครฐไดด าเนนมาแลว เพอทจะท าใหเกดแนวทางการแกไขปญหาคนไรบานทมประสทธผลเพมมากยงขน

ดานแกไขปญหาของคนไรทพงขามชาต หลกการพนฐานในการดแลประชาชนของรฐมกจะจ ากดอยเพยงการดแลการดแลตามสญชาตของรฐนนๆ เสมอ แตหากค านงถงความมมนษยธรรมและการปฏบตตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน จะพบวาการใหความดแลคมครองดานการบรการสาธารณสข การศกษา การไดรบการปฏบตอยางเปนธรรม เสมอภาค และเคารพศกดศรความมนษย ยงเปนหลกการพนฐานทรฐทกรฐ ควรจะปฏบตตอเพอนมนษยดวยกน และหากรฐไทยใหความส าคญและพยายามจดสรรสทธและสวสดการใหกบคนเหลานยอมจะสงผลทางออมทส าคญคอ การมประชากรในสงคมทมคณภาพ ลดปญหาอาชญากรรม ลดปญหาโรคตดตอและโรคระบาด ซงจะเปนการปกปองและพฒนาสงคมไทยใหประชาชนมคณภาพชวตทดในอนาคต ทงน หากรฐไทยพยายามหาแนวทางการแกไขปญหารวมกนกบประเทศเพอนบานเพอสรางระบบในการดแลประชากรอาเซยนใหไดรบความเปนอยทดขน กจะเปนอกทางหนงในการแสวงหาทางออกตอการลดปญหาทจะเกดขนในสงคมไทย

การปฏบตงานของสถานคมครองคนไรทพงใหเปนไปตามมาตรฐานทคณะกรรมการก าหนด ทงน ใหค านงถงการสงเสรมใหคนไรทพงสามารถด ารงชวตอสระในชมชนและการมสวนรวมในการแสดงความคดเหนของคนไรทพงดวย”


4 - 18

สทธดานสขภาพเปนสทธขนพนฐานทมความจ าเปนส าหรบมนษยทกคน ไมวาจะเปนสขภาพกายหรอสขภาพจต ตางเปนสงทตองไดรบการดแลรกษาทางการแพทย เมอเกดความเจบปวยขนระบบการบรการสาธารณสขของรฐในเรองการรกษาพยาบาล จงควรจะเปนสงแรกทประชาชนทกคนสามารถเขาถงได เพราะสทธดานสขภาพเปนสทธขนพนฐาน ทรฐมหนาทตองจดหาใหแกประชาชนของตน ไมวาจะในรปแบบของสวสดการหรอหลกประกนสขภาพกตาม อยางไรกตาม แมวาสทธดานสขภาพจะสทธขนพนฐานทถกรบรองไวในกฎหมาย ทงกฎหมายระหวางประเทศและกฎหมายภายใน แตในความเปนจรงยงมประชาชนอกจ านวนหนง ทไมสามารถเขาถงสทธในการรบบรการสาธารณสขตามสวสดการหรอระบบประกนสขภาพแหงชาตของรฐได

คนไรบานจดอยในกลมประชาชนทตองประสบปญหาการเขาไมถงสทธดานสขภาพ เนองจากสทธในการรกษาพยาบาลของรฐนน ผกตดอยกบบตรประจ าตวประชาชนหรอเอกสารยนตวบคคลทางทะเบยนราษฎร ซงปจจบนมคนไรบานประมาณรอยละ 25 ทไมมบตรประจ าตวประชาชนหรอเอกสารยนยนตวตนทางทะเบยน49 การไมมหลกฐานทางทะเบยนดงกลาว เปนอปสรรคส าคญทท าใหคนไรบาน ไมสามารถเขาถงสทธในการรกษาพยาบาลของตนเองได เมอเขาไมถงสวสดการรฐในเรองการรกษาพยาบาลแลว ท าใหความเจบปวยของคนไรบานมตนทนทตองจาย ซงคนไรบานสวนใหญมอาชพทมรายไดไมแนนอน เชน เกบของเกา รบจางทวไป พนกงานรกษาความปลอดภย ฯลฯ หรอบางรายอาจไมมรายไดเลย ดงนน การจะหาเงนมาจายคารกษาพยาบาล แมเพยงหลกสบหรอหลกรอยบาทนน จงไมใชเรองงาย ส าหรบคนทมตนทนทางสงคมนอยกวาคนทวไปอยางคนไรบาน นอกจากนวถชวตทตองใชชวตอยในพนทสาธารณะตลอดเวลา ท าใหคนไรบานมความเสยงสงตอการตดโรคตางๆ มากกวาคนมบานทวไป มคนไรบานหลายคนทตองจบชวตลงกอนวยอนควร เนองจากความเจบปวยทไมสามารถเขาถงการรกษาได

2.1 สภาพปญหาดานสขภาพของคนไรบาน

บคคลทตองใชชวตในพนทสาธารณะโดยการเรรอนและไรทพงเฉกเชนคนไรบาน ยอมมภาวะเสยงดานสขภาพหลายประการ เชน การมโภชนาการทไมถกสขลกษณะอาจสงผลตอปญหาสขภาพในระยะยาว การใชยาหรอสารเสพตด โรคตดตอทางเพศสมพนธ ปญหาสขภาพจต ภาวะโรคซมเศรา รวมถงภาวะเสยงตอการพการ ทพพลภาพ และการเจบปวยเรอรง โดยภาวะความเจบปวยเหลานจะมกมอาการทรนแรงและซบซอนในการรกษามากกวาบคคลทวไป เนองจากตวผปวยเองมขอจ ากดในการเขาถงบรการทางการแพทย ทงนการเปนบคคลทไรสถานะในการเขารบการรกษาพยาบาล ประกอบกบความยากล าบากทางเศรษฐกจ บรบทเหลานสงผลใหปญหาทางสขภาพทงทางกายและทางจตของผใช

49 อนรรฆ พทกษธานน และคณะ . (2560). 8 เรอของ ‘คนไรบาน’ ทคณอาจไมเคยร. นกขาวพลเมอง. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.citizenthaipbs.net/node/20410 สบคนวนท 6 ธนวาคม 2560

2. ประเดนการเขาถงหลกประกนสขภาพของคนไรบาน


4 - 19

ชวตในพนทสาธารณะมความซบซอนและเรอรงมากขน50 เนองจากคนไรบานเปนกลมบคคลทมวถชวตทมความเสยงตอการเจบปวย หรอเปนโรคตดตอตางๆ สง แตกลบเปนกลมบคคลทเขาไมถงระบบประกนสขภาพของรฐไดอยางทควร

มลนธกระจกเงาเปดเผยวา บคคลทอาศยอยตามพนทสาธารณะ สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท51 คอ คนหายและคนปวยจตเวช ซงมสาเหตมาจาก

1. มอาการปวยทางจตแบบไมรตววาตวเองเดนไปไหน จงกลายเปนคนหาย ซงบางครอบครวกออกตามหา แตบางครอบครวกไมไดออกตามหา เนองจากครอบครวมฐานะยากจน ไมสามารถเขาถงกระบวนการตดตามคนหาย หรอการรกษาทางจตเวชได

0. มปญหาทางครอบครว เชน ไมเหลอคนในครอบครวตองอยตวคนเดยว ครอบครวมองวาผปวยจตเวชเปนภาระ หรอบางคนไมอยากเปนภาระของคนในครอบครว จงออกมาใชชวตอยคนเดยว

คนทใชชวตอยในพนทสาธารณะและมอาการปวยทางจต ทงทเปนอยกอนแลวหรอเปนภายหลงจากการออกมาใชชวตขางถนนเปนเวลานานกตาม ท าใหคนไรบานในกลมผปวยจตเวชจดอยในขายของกลมเสยงพเศษ ทตองไดรบการดแลอยางเรงดวน เนองจากผปวยจตเวชเรรอนจะสญเสยความสามารถในการดแลตวเอง ตางจากคนไรบานทวไปทสามารถหาทางเอาชวตรอดในพนทสาธารณะไดในระดบหนง ผปวยจตเวชเรรอนมกจะมอาการพดคนเดยว หวเราะคนเดยว หวาดระแวง เหนภาพหลอน หรอหแวว กลมผปวยเหลานจงจ าเปนตองไดรบยาและการชวยเหลอฟนฟ เพอไมใหสภาพจตใจและอาการแยลงกวาเดม ซงนายแพทยสนตชย ฉ าจตรชน รองผอ านวยการฝายการแพทย โรงพยาบาลศรธญญา เปดเผยวา โรคทคนเรรอนเปนมากทสดจะเปนโรคจตเภท ซงท าใหคนไขมความผดปกตทางจตเวช และกอใหรางกายเกดความผดปกตหลายดาน ซงในการเขารบการรกษาทางโรงพยาบาลจะตรวจสอบเลขบตรประจ าตวประชาชน 13 หลกของผปวยกอน ถาไดเลขบตรประจ าตวประชาชนแลวผปวยจะไดรบสทธในการรกษาพยาบาลตามหลกประกนสขภาพถวนหนา (บตรทอง) และหากแพทยประเมนวาผปวยเปนผพการทางจตเวช กจะไดรบสทธผพการดวย ดงนน สงทส าคญคอจะตองหาเลขบตรประชาชนของผปวยเรรอนใหได52

นอกจากน ผลส ารวจของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) พบวา คนไรบานเปนกลมประชากรทมปญหาทางสขภาพมากกวาคาเฉลยของสงคมไทยโดยรวม อาท ปญหาโรคประจ าตว โดยเฉพาะโรคความดนโลหตสงในกลมคนไรบานมจ านวนถงรอยละ 51 ขณะทคนทวไปมจ านวนอยทรอยละ 20 ปญหาสขภาพจตทไมรนแรง (ไมเปนอนตรายตอสงคม) มคนไรบานปวยประมาณรอยละ 70 ในขณะทคนทวไปมจ านวนอยทประมาณรอยละ 17 โรคประจ าตว โดยเฉพาะโรคไมตดตอเรอรง (NCDS) มคนไรบานปวยจ านวนรอยละ 31 ขณะทคนทวไปอยทประมาณรอยละ 22

50 กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2559). รายงานฉบบสมบรณ การถอดบทเรยนการด าเนนการมาตรฐานการจดการบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง. หนา 41 - 42 51 ไทยรฐออนไลน. (2558). คนจรจดเกลอนกรง EP.1 เรรอน VS ปวยจต เจาะมลเหตก าเนดคนขางถนน!?. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.thairath.co.th/content/541696 สบคนวนท 14 กนยายน 2560 52 เพงอาง


4 - 20

และปญหาสขภาพชองปากมคนไรบานปวยในจ านวนรอยละ 70 สวนคนทวไปมจ านวนอยทประมาณรอยละ 5053 เปนตน

ความยากล าบากของคนไรบานทกวาจะเขาถงสทธดานสขภาพของรฐ เหนไดชดในกรณของปาไข

“ปาไขเปนคนไรบานทไมมบตรประจ าตวประชาชน แตไดรบบตรประจ าตวผทไมมสถานะทางทะเบยน หลงจากทกรงเทพมหานครไดเปดใหมการลงทะเบยน “คนไรรากเหงา”54 เมอเดอนมถนายน 2554 ไดบตรมาในเดอนมนาคม 2555 ปาไขจงมสทธในการเขารบการรกษาพยาบาลและสทธขนพนฐานอนๆ เชาวนหนงฉนพบปาไขนงสดยาดมอยหนาบาน และบนเรองอาการปวยไขทแกไมไดไปหาหมอ ปาไขมโรคประจ าตวคอโรคหอบหด เมอเปนหวดจงตองรบรกษาใหหาย “จะเอาเงนทไหนไป อยางต าตองมสกสองสามรอย” แมจะมสทธรกษาพยาบาลฟรแลว แตการตองไปโรงพยาบาลยงหมายถง การตองมเวลามากพอทจะหยดท ามาหากน มคารถ และคาใชจายอนๆ”55

จากกรณของปาไขเหนไดวา เสนทางในการเขาถงสทธการรกษาพยาบาลของคนไรบานไมใชเรองงาย ปาไขตองใชระยะเวลาเกอบ 1 ปเตมกวาจะรบบตรประจ าตว เพอยนยนสทธของตน หากไมมการลงทะเบยนคนไรรากเหงา เปดชองทางใหคนทไมมสถานะทางทะเบยนเหลาน ใหกลบเขามาในระบบอกครง คงจะเปนเรองยากทปาไขและคนไรบานคนอนๆ จะมโอกาสมชอทางทะเบยนราษฎรและเขาถงสทธขนพนฐานของตนเอง

เมอคนไรบานเปนประชากรชายขอบของการเขาถงสทธในระบบประกนสขภาพ การเยยวยารกษาความเจบปวยของตนเองจงไมใชเรองงาย โดยสทธดานสขภาพทคนไรบาน ตองเสยไปจากการเขาไมถงระบบประกนสขภาพของรฐนน มสทธประโยชนหลายประการทจ าเปนตอผใชชวตในพนทสาธารณะซงไมสามารถเขาถงสวสดการใดๆ ได เชน การเขาถงการรกษาพยาบาลโดยไมเสยคาใชจาย การคมก าเนด การดแลสขภาพหญงมครรภ การคลอดบตร การยาตานไวรสเอดส การรกษาโรคเรอรงตางๆ เชน เบาหวาน ไต เอดส มะเรง ฯลฯ

53 ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). (2560). คนไรบานกวา 3 หมนคน ยงเขาไมถงสทธขนพนฐาน. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thaihealth.or.th/Content/37004-คนไรบานกวา%203%20หมนคน%20ยงเขาไมถงสทธขนพนฐาน.html สบคนวนท 14 กนยายน 0962 54 คนไรรากเหงาในทนหมายถง บคคลทไมปรากฏบพการ หรอบพการทอดทงตงแตวยเดก ไมมเอกสารทางทะเบยนราษฎร และไมมเลขบตรประจ าตวประชาชน 13 หลก ทงทเปนผเกดในประเทศไทย หรอคนตางดาวทเขามาอยในประเทศไทยกอนวนท 18 มกราคม 2548 55 อจฉรา รกยตธรรม. (2559). คนไรบาน การเดนทางสความโดดเดยว. กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.), หนา 73


4 - 21

2.2 กฎหมายทเกยวของกบสทธดานสขภาพ

กฎหมายระหวางประเทศทเกยวของกบสทธดานสขภาพ ตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights หรอ

UDHR) อนเปนกฎหมายแมบทดานสทธมนษยชน ทรบรองสทธมนษยชนขนพนฐานใหแกประชาชนทวโลก ซงเปนหลกประกนดานสทธและเสรภาพขนพนฐานของปจเจกชน ทงน ประเทศไทยไดรวมลงนามรบรองปฏญญาสากลฉบบดงกลาวดวย ท าใหประเทศไทยมหนาทตองปฏบตตอประชาชนภายในรฐอยางเสมอภาคและเคารพในศกดศรความเปนมนษย โดยไมมการเลอกประตบตตามหลกการของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน56 สวนในดานสทธสขภาพนน ปฏญญาสากลฉบบนยงคมครองใหมนษยทกคน วามสทธทจะมสขภาพทดและมหลกประกนในยามเจบปวย ซงสงเหลานเปนหนาทของรฐทจะตองดแลสขภาพของประชาชนของตน57

นอกจากน ประเทศไทยยงไดเขารวมเปนภาคสมาชกในสนธสญญาดานสทธมนษยชนของสหประชาชาตทเกยวของกบสทธดานสขภาพ (The Right to Health) ของพลเมอง 3 สนธสญญาดวยกน คอ กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ( International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม(International Convent on Economic, Social and Cultural Rights – ICESCR)และ อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกร ปแบบ (Convention on the Elimination of all Forms of Racial Discrimination – CERD)58 ซงการเขาเปนภาคของสนธสญญาดงกลาวไดกอใหเกดพนธกรณทประเทศไทยจะตองปฏบตใหสอดคลองกบสนธสญญาเหลานน ถอเปนพนธกรณระหวางประเทศทเกยวของกบสทธมนษยชนของประเทศไทยนนเอง

56 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 1 มนษยทงปวงเกดมามอสระและเสมอภาคกนในศกดศรและสทธ ตางในตนมเหตผลและมโนธรรม และควรปฏบตตอกนดวยจตวญญาณแหงภราดรภาพ

ขอ 2 ทกคนยอมมสทธและอสรภาพทงปวงตามทก าหนดไวในปฏญญาน โดยปราศจากการแบงแยกไมวาชนดใด อาท เชอชาต ผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง หรอทางอน พนเพทางชาตหรอสงคม ทรพยสน การเกด หรอสถานะอน นอกเหนอจากน จะไมมการแบงแยกใดบนพนฐานของสถานะทางการเมอง ทางกฎหมาย หรอทางการระหวางประเทศของประเทศ หรอดนแดนทบคคลสงกด ไมวาดนแดนนจะเปนเอกราช อยในความพทกษ มไดปกครองตนเอง หรออยภายใตการจ ากดอธปไตยอนใด 57 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 25 (1) ทกคนมสทธในมาตรฐานการครองชพอนเพยงพอส าหรบสขภาพและความอยดของตนและของครอบครว รวมทงอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และการดแลรกษาทางการแพทย และบรการสงคมทจ าเปน และมสทธในหลกประกนยามวางงาน เจบปวย พการ หมาย วยชรา หรอปราศจากการด ารงชพอนในสภาวะแวดลอ มนอกเหนอการควบคมของตน (2) มารดาและเดกยอมมสทธทจะรบการดแลรกษาและการชวยเหลอเปนพเศษ เดกทงปวงไมวาจะเกดในหรอนอกสมรส จะตองไดรบการคมครองทางสงคมเชนเดยวกน 58 คณะกรรมการสทธมนษยชนแห งชาต . พนธกรณระหว างประเทศ . [ขอมลออนไลน ] แหล งท มา : http: //www.nhrc.or.th/Human-Rights-Knowledge/ International-Human-Rights-Affairs/ International-Law-of-human-rights.aspx สบคนวนท 10 กนยายน 2560


4 - 22

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ( International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR) เปนสนธสญญาทกลาวถงพนธกรณของรฐดานสทธมนษยชนตามกฎบตรสหประชาชาต รวมทงหนาทของบคคลทจะสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนของพลเมองในรฐโดยรฐภาคจะตองเคารพและประกนสทธของพลเมองในรฐอยางเทาเทยมกน หามมการเลอกปฏบตไมวาจะดวยเหตผลทางเชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง สญชาต สถานะทางเศรษฐกจ สงคม ถนก าเนด หรอสภาพอนใด ซงประเทศไทยไดเขาเปนภาคสมาชกโดยการภาคยานวตของกตการะหวางประเทศนเมอวนท 05 ตลาคม พ.ศ. 0935 และมผลใชบงคบกบประเทศไทยในวนท 05 มกราคม พ.ศ. 0902

โดยกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองไดบญญต ใหพลเมองทกคนมสทธในการเขาถงบรการสาธารณะอยางเทาเทยมกนโดยปราศจากขอจ ากดอนไมควร59 และตองไมมการเลอกประตบตทางกฎหมาย กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองถอวากฎหมายจะตองเปนหลกประกนในการคมครองสทธใหแกประชาชนทกคน60

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Convent on Economic, Social and Cultural Rights – ICESCR).ประเทศไทยเขาเปนภาคของสนธสญญานโดยการภาคยานวตเมอวนท 5 กนยายน พ.ศ. 2542 และมผลใชบงคบกบประเทศไทยในวนท 5 ธนวาคม พ.ศ. 2542 ซงกตการะหวางประเทศฉบบนไดกลาวถงสาระส าคญของสทธตางๆ ไดแก สทธในการท างานและมเงอนไขการท างานทเหมาะสม เปนธรรม สทธทจะกอต งสหภาพแรงงานและสทธทจะหยดงาน สทธทจะไดรบสวสดการและการประกนดานสงคม การคมครองและชวยเหลอครอบครว สทธทจะมมาตรฐานชวตทดพอเพยง สทธทจะมสขภาวะดานกายและใจทดทสดทเปนไปได สทธในการศกษา สทธในวฒนธรรม และประโยชนจากความกาวหนาทางวทยาศาสตร61

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ไดก าหนดใหรฐภาคสมาชกคมครองสทธดานสขภาพแกพลเมองในรฐ กลาวคอ รฐภาคแหงกตกานจะตองรบรองสทธของประชาชนทกคนใหมสขภาพกายและสขภาพจตทดตามมาตรฐานสงสดเทาทเปนได62 เพอเปนการ

59 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

ขอ 25 พลเมองทกคนยอมมสทธและโอกาส โดยปราศจากความแตกตางดงกลาวไวในขอ 2 และโดยปราศจากขอจ ากดอนไมควร

(ก) ในการทจะเขาไปมสวนรวมในการบรหารรฐกจโดยตรง หรอผานทางผแทนซงไดรบเลอกมาอยางเสร (ข) ในการทจะออกเสยงหรอไดรบเลอกตงในการเลอกตงอนแทจรงตามวาระซงมการออกเสยงโดยทวไปและ

เสมอภาคและโดยการลงคะแนนลบ เพอประกนการแสดงเจตนาโดยเสรของผเลอก (ค) ในการทจะเขาถงการบรการสาธารณะในประเทศของตน ตามหลกเกณฑทวไปแหงความเสมอภาค

60 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 26 บคคลทงปวงยอมเสมอกนตามกฎหมาย และมสทธทจะไดรบความคมครองอยางเทาเทยมกนตาม

กฎหมาย โดยปราศจากการเลอกปฏบตใดๆ ในกรณนกฎหมายจะตองหามการเลอกปฏบตใดๆ และตองประกนการคมครองบคคลทกคนอยางเสมอภาคและเปนผลจรงจงจากการเลอกปฏบตดวยเหตผลใด เชน เชอชาตผวเพศ ภาษาศาสนาความคดเหนทางการเมองหรอความคดเหนอนใดเผาพนธแหงชาตหรอสงคม ทรพยสน ก าเนด หรอสถานะอนๆ 61 อางแลว, เชงอรรถท (58) 62 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม


4 - 23

ปองกนและควบคมโรคทงยงเปนการสรางหลกประกนการบรการทางแพทยแกประชาชนทกคนในยามเจบปวย

นอกจากน ประเทศไทยยงไดลงนามเขารวมเปนภาคในอนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ (Convention on the Elimination of all Forms of Racial Discrimination – CERD) โดยการภาคยานวต เมอวนท 08 มกราคม พ.ศ. 0906 ซงมผลใชบงคบกบประเทศไทยเมอวนท 07 กมภาพนธ พ.ศ. 0906 อนสญญานไดใหค าจ ากดความ ค าวา “การเลอกปฏบตทางเชอชาต” ไววา หมายถง การจ าแนก การกดกน การจ ากด หรอการเอออ านวยพเศษ เพราะเชอชาต สผว เชอสาย หรอชาตก าเนด หรอเผาพนธ โดยไมรวมถงการปฏบตทแตกตางระหวางบคคลทเปนพลเมองและไมใชพลเมอง

ตวอยางนโยบายของรฐภาคสมาชกทมขนเพอขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ เชน การประกนสทธอนเทาเทยมกนของบคคลภายใตกฎหมาย ทงในดานสทธพลเมอง สทธทางการเมอง สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม การเยยวยาเมอถกละเมด รวมถงการใหความส าคญดานมาตรการในการศกษา และวฒนธรรม63 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ ยงไดก าหนดใหประเทศสมาชกประกนสทธในการบรการสาธารณสข และการดแลทางการแพทยใหแกประชาชนของตน ไมวาจะจดอยในรปแบบของประกนสงคมหรอสวสดการรฐกตาม64 เพอใหประชาชนทกคนมสทธเทาเทยมกนโดยไมมการเลอกปฏบต

ขอ 12 1 .รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนทจะมสขภาพกายและสขภาพจตตามมาตรฐานสงสดเทาทเปนได

2. ขนตอนในการด าเนนการโดยรฐภาคแหงกตกาน เพอบรรลผลในการท าใหสทธนเปนจรงอยางสมบรณจะตองรวมถงสงตางๆ ทจ าเปนเพอ

(ก) การหาหนทางลดอตราการตายของทารกกอนคลอดและของเดกแรกเกดและการพฒนาทมประโยชนตอสขภาพของเดก

(ข) การปรบปรงในทกดานของสขลกษณะทางสงแวดลอมและอตสาหกรรม (ค) การปองกน รกษาและควบคมโรคระบาดโรคประจ าถน โรคจากการประกอบอาชพและโรคอนๆ (ง) การสรางสภาวะทประกนบรการทางแพทย และการใหการดแลรกษาพยาบาลแกทกคนในกรณเจบปวย

63อางแลว, เชงอรรถท (58) 64 อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ

ขอ 5 เพอใหสอดคลองตามพนธกรณพนฐานทไดจดวางไวตามขอ2 ของอนสญญาน ซงรฐภาคจะหามและขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตทกรปแบบ และจะตองประกนสทธของทกคนใหมความเสมอภาคกนตามกฎหมายโดยไมจ าแนกตามเชอชาตสผว หรอชาตหรอเผาพนธก าเนดโดยเฉพาะอยางยง ในการใชสทธดงตอไปน

(ฉ) สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยง

)1 ( สทธในการมงานทา ในการเลอกงานอยางเสรในการมสภาพในการทา งานทเหมาะสมและนาพอใจในการไดรบการคมครองจากสภาพการตกงาน ในการไดรบคาจางทเทาเทยมกนกบงานทท า ในระดบเดยวกนในการไดรบผลตอบแทนทยตธรรมและนาพอใจ

(2) สทธในการจดตงและเขารวมสหภาพแรงงาน

(3) สทธในการมทอยอาศย


4 - 24

เปาหมายการพฒนา (Development Goals) แมไมใชกฎหมายระหวางประเทศดงท ไดน าเสนอไปแลวขางตน แตเปนแนวทางทรบมาจากปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนชน เนอหาของเปาการพฒนาจงสอดคลองและเปนไปตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนชน กลาวใหชดคอ การด าเนนยทธศาสตรของรฐใหสอดคลองเปาหมายการพฒนา ยอมเปนการด าเนนไปตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนชนนนเอง

เปาหมายแหงสหสวรรษ หรอ Millennium Development Goals ) MDGs ซ งเปนเปาหมายการพฒนาระหวางพ.ศ. 2543 ถงพ.ศ. 2558 การประชมสดยอดสหสวรรษของสหประชาชาต (Millennium Summit) เปนวาระการพฒนาเพอสงเสรมการพฒนาคนและลดชองวางในการพฒนา และเมอเปาหมายการพฒนาตาม MDGs สนสดลงในพ.ศ. 2558 องคกรสหประชาชาตจงไดเสนอเปาหมายการพฒนาฉบบใหมทสบเนองมาจาก MDGs เรยกวา เปาหมายการพฒนาทยงยน Sustainable Development Goals (SDGs) ซงใชเปนทศทางในการพฒนาตงแตพ.ศ. 0998 ถง พ.ศ. 0973 ครอบคลมระยะเวลา 19 ป และประกอบไปดวย 17 เปาหมายซงครอบคลมมากกวาเปาหมายการพฒนาตาม MDGs โดยเปาหมายท 3 ของ SDGs คอ การมสขภาพและความเปนอยทด มเปาหมายในการสรางหลกประกนใหทกคนมชวตทมคณภาพทด และสงเสรมใหมสขภาวะทดส าหรบคนทกเพศทกวย โดยมงมนทจะยตการระบาดของโรคเอดส วณโรค มาลาเรย และโรคตดตออนๆ ใหไดภายในพ.ศ. 0973 ซงมจดมงหมายเพอใหบรรลหลกประกนสขภาพถวนหนา และจดใหมการเขาถงยาและวคซนอยางปลอดภย และมประสทธภาพส าหรบทกคน65

กลาวไดวา กฎหมายระหวางประเทศดานสทธมนษยชนของสหประชาชาตตลอดจนเปาหมายการพฒนาทยงยน ตางใหการรบรองสทธดานสขภาพ (The Right to Health) ไวเปนสวนหนงของสทธขนพนฐานทรฐตางๆ พงจดหาใหแกประชาชนโดยทวกน ซงเปนการบญญตสทธภายใตกรอบความคดทวา สทธดานสขภาพเปนสทธขนพนฐานอยางหนง ทมนษยทกคนพงไดรบอยางเทาเทยมกน โดยถอวาสขภาพเปนปจจยพนฐานทส าคญ ทจะท าใหประชาชนทกคนเขาถงสทธขนพนฐานในดานอนๆ ของตน และเปนหลกประกนในการด ารงอยของบคคลและรฐ66 ดงนน ประเทศไทยในฐานะทเปนหนงในรฐลงนามรบรองปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน และยงเปนรฐภาคสมาชกของทงกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม และอนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ จงมหนาทตองจดวางกลยทธและแผนนโยบายของรฐ ใหสอดคลองและเปนไปตามกตกาสากลระหวาง

)0( สทธในการไดรบบรการสาธารณสขการดแลทางการแพทยการประกนสงคม และการบรการทางสงคม

)9 ( สทธในการไดรบการศกษาและการฝกอบรม

)6 ( สทธในการเขารวมในกจกรรมทางวฒนธรรมอยางเทาเทยมกน 65 United Nations Thailand. เปาหมายการพฒนาอยางยงยนของประเทศไทย . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.un.or.th/globalgoals/th/global-goals/good-health-and-well-being/ สบคนวนท 7 ธนวาคม 2560 66 สวจ จนทรถนอม-กด. โครงการวจย การคนหาแนวคดเรองสทธและความเปนธรรมในสขภาพจากมมมองทางสงคมและวฒนธรรมเพอการปฏรปการดแลสขภาพในประเทศไทย. อางใน แสวง บญเฉลมวภาส . นตเวชศาสตรและกฎหมายการแพทย. (กรงเทพฯ: วญญชน), หนา 163


4 - 25

ประเทศดงกลาว ซงประเทศไทยกไดรบเอาหลกการในเรองสทธดานสขภาพตามกฎหมายระหวางประเทศเขามา เปนสวนหนงของรฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสด และพระราชบญญตตางๆ ทเกยวของเพอคมครองสทธในสขภาพขนพนฐานของพลเมองภายในรฐ

กฎหมายภายในประเทศไทยทเกยวของกบสทธดานสขภาพ

เมอยอนกลบมาดกฎหมายทเกยวของกบสทธดานสขภาพภายในประเทศไทย จะพบวาสทธดานสขภาพของประชาชนภายใตรฐธรรมนญของไทย มการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอดเวลา กลาวคอรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 เปนรฐธรรมนญทมการบญญตใหสทธดานสขภาพแกประชาชนอยางเสมอภาพกน ทงยงมการค านงถงสทธดานสขภาพของผยากไรเปนการเฉพาะ โดยบญญตใหสทธแกผยากไรในการเขารบการรกษาพยาบาล จากสถานบรการสาธารณสขของรฐ โดยไมเสยคาใชจาย67 ท าใหประชาชนทจดอยในกลมผมรายไดนอย หรอผยากไรสามารถเขาถงสวสดการดานสขภาพของรฐไดอยางทวถง เพราะการใหสทธดานสขภาพตามหลกการของรฐธรรมนญฉบบ พ .ศ. 2540 น ท าใหเกดนโยบายการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาใหแกประชาชน หรอทรจกกนในโครงการ “30 บาทรกษาทกโรค” ตามมา ภายใตพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 0909 ตอมาในสมยของรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2550 สทธดานสขภาพของผยากไรยงคงเปนสงทรฐตระหนกถง จงมการบญญตใหสทธในการรกษาพยาบาลแกผยากไร ในสถานพยาบาลของรฐโดยไมเสยคาใชจายไวเชนเดม68 ทส าคญรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2550 ยงมการบญญตเพมสทธดานสวสดการรฐใหแกประชาชนกลม

67 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 มาตรา 52 “บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการสาธารณสขทไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐ โดยไมเสยคาใชจาย ทงนตามบทบญญตของกฎหมาย การบรการทางสาธารณสขของรฐจะตองเปนไปอยางทวถงและมประสทธภาพ โดยจะตองสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถน และเอกชนมสวนรวมเทาทจะท าได การปองกนและขจดโรคตดตออนตราย รฐตองจดใหแกประชาชนโดยไมคดมลคาและทนตอเหตการณ ทงนตามกฎหมายบญญต มาตรา 82รฐตองจดและสงเสรมการสาธารณสขใหประชาชนไดรบบรการทไดมาตรฐาน มประสทธภาพอยางทวถง 68 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550

มาตรา 51 บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทเหมาะสมและไดมาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสขของรฐโดยไมเสยคาใชจาย

บคคลยอมมสทธไดรบการบรการสาธารณสขจากรฐซงตองเปนไปอยางทวถงและมประสทธภาพ

บคคลยอมมสทธไดรบการปองกนและขจดโรคตดตออนตรายจากรฐอยางเหมาะสมโดยไมเสยคาใชจายและทนตอเหตการณ


4 - 26

เสยง อนไดแก เดกและเยาวชน69 ผพการหรอทพพลภาพ70 คนไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ71 เปนตน โดยใหสทธแกประชาชนในกลมเสยงเหลาน สามารถไดรบความชวยเหลอจากรฐอยางเหมาะสม แตในปจจบนรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2560 สทธดานสขภาพของประชาชนถกบญญตไวในภาพรวมอยางกวางๆ คอ ใหรฐมหนาทด าเนนการใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมประสทธภาพอยางทวถง72 โดยไมมการบญญตถงสทธดานสขภาพของผยากไรดงเชนทเคยมมาในรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 หรอ รฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2550 ท าใหสทธดานสขภาพของผยากไรและสทธในสวสดการรฐของประชาชนกลมเสยงขาดหายไปจากรฐธรรมนญฉบบปจจบน

69 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550

มาตรา 52 เดกและเยาวชน มสทธในการอยรอดและไดรบการพฒนาดานรางกาย จตใจและสตปญญา ตามศกยภาพในสภาพแวดลอมทเหมาะสม โดยค านงถงการมสวนรวมของเดกและเยาวชนเปนส าคญ

เดก เยาวชน สตร และบคคลในครอบครว มสทธไดรบความคมครองจากรฐ ใหปราศจากการใชความรน แรงและการปฏบตอนไมเปนธรรม ทงมสทธไดรบการบ าบดฟนฟในกรณทมเหตดงกลาว

การแทรกแซงและการจ ากดสทธของเดก เยาวชน และบคคลในครอบครว จะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอสงวนและรกษาไวซงสถานะของครอบครวหรอประโยชนสงสดของบคคลนน

เดกและเยาวชนซงไมมผดแลมสทธไดรบการเลยงดและการศกษาอบรมทเหมาะสมจากรฐ

มาตรา 55 บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ มสทธไดรบสวสดการ สงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะอยางสมศกดศร และความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ 70 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550

มาตรา 55 บคคลซงพการหรอทพพลภาพ มสทธเขาถงและใชประโยชนจากสวสดการ สงอ านวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ และความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ

บคคลวกลจรตยอมไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ 71 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550

มาตรา 55 บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ ยอมมสทธไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ 72 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560

มาตรา 55 รฐตองด าเนนการใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมประสทธภาพอยางทวถง เสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐานเกยวกบการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค และสงเสรม และสนบสนนใหมการพฒนาภมปญญาดานแพทยแผนไทยใหเกดประโยชนสงสด

บรการสาธารณสขตามวรรคหนง ตองครอบคลมการสงเสรมสขภาพ การควบคม และปองกนโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสขภาพดวย

รฐตองพฒนาการบรการสาธารณสขใหมคณภาพและมมาตรฐานสงขนอยางตอเนอง

มาตรา 257 การปฏรปประเทศตามหมวดนตองด าเนนการเพอบรรลเปาหมาย ดงตอไปน ช. ดานอน ๆ (4) ปรบระบบหลกประกนสขภาพใหประชาชนไดรบสทธและประโยชนจากการบรหารจดการ และการ

เขาถงบรการทมคณภาพและสะดวกทดเทยมกน


4 - 27

สวนในกฎหมายล าดบรองอยางพระราชบญญตทเกยวของกบสทธดานสขภาพของประชาชนนน พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 0909 เปนกฎหมายส าคญทท าใหเกดการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาท ครอบคลมสทธในการรกษาพยาบาลส าหรบประชาชนทกคนในสงคม73 สงผลใหประชาชนทกคนสามารถเขามามสวนรวม ในระบบหลกประกนสขภาพของรฐทมมาตรฐานไดอยางทวถง ภายใตโครงการ 30 บาทรกษาทกโรค และมพระราชบญญตสขภาพแหงชาตเปนกฎหมายทออกมาเพอสนบสนนกลไกตางๆ ในเรองสทธดานสขภาพของรฐ74 เชน กลไกตามพระราชบญญต 73 พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2555

มาตรา 5 บคคลทกคนมสทธไดรบบรการสาธารณสขทมมาตรฐานและมประสทธภาพตามทก าหนดโดยพระราชบญญตน

คณะกรรมการอาจก าหนดใหบคคลทเขารบการบรการสาธารณสขตองรวมจาย คาบรการในอตราทก าหนดใหแกหนวยบรการในแตละครงทเขารบการบรการ เวนแตผยากไรหรอ บคคลอนทรฐมนตรประกาศก าหนดไมตองจายคาบรการ

ประเภทและขอบเขตของบรการสาธารณสขทบคคลจะมสทธไดรบใหเปนไปตามท คณะกรรมการประกาศก าหนด

มาตรา 6 บคคลใดประสงคจะใชสทธตามมาตรา 5 ใหยนค าขอลงทะเบยนตอ ส านกงานหรอหนวยงานทส านกงานก าหนด เพอเลอกหนวยบรการ เปนหนวยบรการประจ า

การขอลงทะเบยนเลอกหนวยบรการประจ า การขอเปลยนแปลงหนวยบรการ ประจ าและหนาทของหนวยบรการประจ าทพงมตอผรบบรการ ใหเปนไปตามหลกเกณฑวธการ และ เงอนไขทคณะกรรมการก าหนด โดยค านงถงความสะดวกและความจ าเปนของบคคลเปนส าคญ

ในกรณทบคคลใดมสทธเลอกหนวยบรการเปนอยางอนตามหลกเกณฑการไดรบ สวสดการหรอตามสทธทบคคลนนไดรบอยตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ ประกาศ มตคณะรฐมนตร หรอค าสงอนใด ใหการใชสทธเขารบการบรการสาธารณสขในหนวยบรการเปนไปตามหลกเกณฑการ ไดรบสวสดการหรอสทธของบคคลนน

มาตรา 7 บคคลทไดลงทะเบยนแลว ใหใชสทธรบบรการสาธารณสขไดจากหนวยบรการประจ าของตนหรอหนวยบรการปฐมภมในเครอขายหนวยบรการทเกยวของ หรอจากหนวยบรการอนทหนวยบรการประจ าของตนหรอเครอขายหนวยบรการทเกยวของสงตอ เวนแตกรณทมเหตสมควร หรอกรณอบตเหตหรอกรณเจบปวยฉกเฉ น ใหบคคลนนมสทธเขารบบรการจากสถานบรการอนได ทงนตามทคณะกรรมการก าหนด โดยค านงถงความสะดวกและความจ าเปนของผใชสทธรบบรการ และใหสถานบรการทใหบรการนนมสทธไดรบคาใชจายจากกองทนตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทคณะกรรมการก าหนด 74 พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.2550

มาตรา 5 บคคลมสทธในการด ารงชวตในสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ บคคลมหนาทรวมกบหนวยงานของรฐในการด าเนนการใหเกดสงแวดลอมและสภาพแวดลอมตามวรรคหนง มาตรา 6 สขภาพของหญงในดานสขภาพทางเพศและสขภาพของระบบเจรญพนธซงมความจ าเพาะ

ซบซอนและมอทธพลตอสขภาพหญงตลอดชวงชวต ตองไดรบการสรางเสรม และคมครองอยางสอดคลองและเหมาะสม

สขภาพของเดก คนพการ คนสงอาย คนดอยโอกาสในสงคมและกลมคนตางๆ ทมความจ าเพาะในเรองสขภาพตองไดรบการสรางเสรมและคมครองอยางสอดคลองและเหมาะสมดวย พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.2551

มาตรา 15 ผปวยยอมมสทธดงตอไปน (1) ไดรบการบ าบดรกษาตามมาตรฐานทางการแพทย โดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย (0) ไดรบการปกปดขอมลเกยวกบการเจบปวยและการบ าบดรกษาไวเปนความลบ เวนแตมกฎหมายบญญต

ไวใหเปดเผยได


4 - 28

กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) กลไกตามพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช) ฯลฯ เพอใหกลไกของกฎหมายเหลานสามารถขบเคลอนไปได พระราชบญญตสขภาพแหงชาตจงเปนกฎหมายทมงเนนไปทการสรางนโยบาย และยทธศาสตรดานสขภาพ โดยพระราชบญญตทง 2 ฉบบนมความเกยวของกบการสรางระบบประกนสขภาพแหงชาตของไทย ซงจะอธบายโดยละเอยดในหวขอตอไป

2.3 ระบบประกนสขภาพของประเทศไทย

หลกคดในเรองระบบประกนสขภาพแหงชาตนนประเทศไทยสอดคลองกบSDGs เปาหมายท 3 ซงสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนและ ICESCR –ขอท 12 ดงทไดกลาวไปแลวขางตน โดยทรฐไทยไดมการเรมการสรางระบบประกนสขภาพใหแกประชาชนตงแตพ.ศ. 0906 ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 7 พ.ศ. 0939 - 0935 และตอเนองมาจนถงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 พ.ศ. 0902 - 0900 แตเมอแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 ไดสนสดลง ยงมประชาชนอกประมาณรอยละ 32 ของประเทศทย งไมสามารถเขาถงหลกประกนสขภาพใดๆ ในยามเจบปวย ดงนน ในป 0900 รฐบาลจงไดประกาศใชนโยบายการใหระบบประกนสขภาพถวนหนาภายใตโครงการ 32 บาทรกษาทกโรค ซงในปจจบนเปลยนเปน 32 บาทชวยคนไทยหางไกลโรค เพอแกปญหาการเขาถงบรการสาธารณสขในกลมผดอยโอกาส75

โดยระบบประกนสขภาพของประเทศไทยแบงเปน 3 ระบบดวยกน คอ

1. ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ

2. ระบบประกนสงคม

(3) ไดรบการคมครองจากการวจยตามมาตรา 02 (0) ไดรบการคมครองในระบบประกนสขภาพและประกนสงคม และระบบอนๆ ของรฐอยางเสมอภาคและ

เทาเทยมกน มาตรา 22 บคคลทมความผดปกตทางจตในกรณใดกรณหนงดงตอไปนเปนบคคลทตองไดรบการ

บ าบดรกษา (1) มภาวะอนตราย (2) มความจ าเปนตองไดรบการบ าบดรกษา มาตรา 23ผใดพบบคคลซงมพฤตการณอนนาเชอวาบคคลนนมลกษณะตามมาตรา 22 ใหแจงตอพนกงาน

เจาหนาท พนกงานฝายปกครองหรอต ารวจโดยไมชกชา มาตรา 25 เมอผรบผดชอบดแลสถานทคมขงหรอสถานสงเคราะห หรอพนกงาน คมประพฤต พบบคคลทอยในความดแลรบผดชอบตามอ านาจหนาท มพฤตการณอนนาเชอวาบคคลนนมลกษณะตามมาตรา 22 ใหด าเนนการสงตวบคคลนนไปยงสถานพยาบาลของรฐหรอสถานบ าบดรกษาซงอยใกลโดยไมชกชา เพอรบการตรวจวนจฉยและประเมนอาการเบองตนตามมาตรา 27

การสงตวบคคลตามวรรคหนง ใหเปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการก าหนด 75 ส า น ก ง า น ห ล ก ป ร ะ ก น ส ข ภ า พ . ค ว า ม เ ป น ม า . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ท ม า : https://www.nhso.go.th/frontend/page-contentdetail.aspx?CatID=MTA2OA==# สบคนวนท 13 กนยายน 2560


4 - 29

3. ระบบประกนสขภาพแหงชาต

ระบบประกนสขภาพทง 3 ระบบนใหความคมครองกลมประชาชนในสดสวนทตางกน โดยระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ เปนระบบทใหความคมครองแกขาราชการและครอบครว ผทไดรบความคมครองในระบบน มประมาณ 9 ลานคน สวนระบบประกนสงคมเปนระบบทใหความคมครองแกลกจางหรอผประกนตนจ านวนประมาณ 12 ลานคน ในขณะทระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตเปนระบบทใหความคมครองแกประชาชนทอยนอกเหนอจากสทธความคมครองของสวสดการขาราชการและระบบประกนสงคม ซงประชาชนทไดรบความคมครองภายใตระบบประกนสขภาพแหงชาตมมากถงประมาณ 08 ลานคน76

ระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตเปนระบบประกนสขภาพทใหความคมครองแกประชาชนภายในประเทศมากทสดราว 48 ลานคน โดยด าเนนการภายใตหลกการ “เฉลยทกข เฉลยสข” หรอ “ดชวยปวย รวยชวยจน” มงใหความส าคญตอการคมครองสทธดานสขภาพของประชาชนตามรฐธรรมนญ โดยเนนการเพมประสทธภาพดานการบรหารจดการ การใชทรพยากรสาธารณสข และการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของ เพอใหประชาชนผมสทธสามารถเขาถงบรการทมคณภาพ และมมาตรฐานในทกระดบ โดยเฉพาะอยางยงในพลเมองกลมทยงไมสามารถเขาถงบรการไดตามความจ าเปน77 โดยส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตไดตงเปาให “ทกคนทอาศยอยบนแผนดนไทยไดรบความคมครองหลกประกนสขภาพอยางถวนหนา ดวยความมนใจ” และคาดหวงใหระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตสามารถครอบคลมทกคนได78

การสรางหลกประกนสขภาพใหแกประชาชนจงเปนภารกจทรฐจ าตองปฏบตตามทงในฐานะทเปนสทธขนพนฐานของประชาชน และเปนพนธะกรณระหวางประเทศ สทธดานสขภาพตามหลกประกนสขภาพถวนหนา จงเปนสทธทประชาชนทกคนควรมโอกาสเขาถงได ทงนระบบประกนสขภาพของประเทศไทย กองทนสขภาพแตละกองทนจะอยภายใตความรบผดชอบของหนวยงานทตางกน กลาวคอ ระบบประกนสงคมอยภายใตส านกงานประกนสงคม สงกดกระทรวงแรงงาน ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ อยภายใตการบรหารจดการของ กรมบญชกลาง สงกดกระทรวงการคลง และระบบระบบประกนสขภาพแหงชาตอยภายใตส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตสงกดกระทรวงสาธารณสข79

ในป งบประมาณ 2559 กระทรวงสาธารณส ข ได ร บ ส วนแบ ง งบประมาณท งส น 247,386.1021 ลานบาท จากเงนงบประมาณทงประเทศราว 3 ลานลานบาท80 โดยทงบประมาณ

76 สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2556). รายงานฉบบสมบรณ โครงการพฒนาแนวทางอภบาลระบบหลกประกนสขภาพ. เสนอตอ ส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย, หนา 10 77 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต . (2559). รายงานการสรางหลกประกนสขภาพแหงชาต ประจ าปงบประมาณ 2559, หนา 3 78 เพงอาง, หนา 8 79 อางแลว, เชงอรรถท (76), หนา 10 80 ภาพรวมวงเงนราง พ.ร.บ. งบประมาณ ป2560 กระทรวงสาธารณสข . [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : http://bps.moph.go.th/new_bps/sites/default/files/4.2%20budget60%20%20270959%20v4.pdf สบคนวนท 7 ธนวาคม 2560


4 - 30

ดงกลาวถกสรรใหกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต ทตองดแลประชาชนผมสทธราว 49 ลานคน จ านวน 163,190.18 ลานบาท81 และยงพบวามประชากรในภาคเอกชน ทยงไมลงทะเบยนสทธอย 0.03 ลานคน (รอยละ 0.05) และมบคคลทไมอยในทะเบยนบาน (รอยนยนสทธ) อก 0.13 ลานคน82

นอกจากนสดสวนของรายจายดานสขภาพ ทใชในภาครฐ มแนวโนมทจะมากกวารายจายดานสขภาพในภาคเอกชน83

แหลงทมา :รายงานการสรางหลกประกนสขภาพแหงชาต ประจ าปงบประมาณ 2559

จากขอมลขางตน แสดงใหเหนถงความไมสมดลของการจดสรรงบประมาณ ในระบบประกนสขภาพระหวางขาราชการและเอกชน ประกอบกบประการส าคญคอ การไมสามารถขนทะเบยนเพอรบสทธในระบบประกนสขภาพแหงชาต ท าใหยงมประชาชนอกจ านวนหนงทไมสามารถเขาถงระบบประกนสขภาพของรฐได เนองจากเปนบคคลทยงตองรอการยนยนสทธ เพราะไมมชออยในระบบทะเบยนราษฎรของรฐ หรออกกรณหนงคอบคคลนนยงไมไดลงทะเบยนสทธ เชน เปนบคคลทไมมบตรประชาชน หรอเอกสารยนยนตวตน เปนตน โดยสาเหตหลกทท าใหประชากรกลมนไมสามารถเขาถงระบบประกนสขภาพของรฐไดนน เปนผลมาจากการขาดหลกฐานทางทะเบยนราษฎร ทงน เพราะระบบประกนสขภาพแหงชาตเปนระบบประกนสขภาพทมงคมครองคนไทยท มเลขบตรประจ าตวประชาชน 13 หลกเทานน ซงปญหาจากการเขาไมถงสวสดการดานสขภาพของรฐในประชากรกลมน กอใหเกดความเหลอมล าในการเขาถงสทธดานสขภาพของประชากร ทงทสทธในหลกประกนสขภาพเปนสทธขนพนฐานตามกฎหมาย ทประชาชนทกคนควรไดรบ และสามารถเขาถงสทธไดอยางเทาเทยมกนในยามเจบปวย

81 อางแลว, เชงอรรถท (77), หนา 8 - 9 82 เพงอาง, หนา 9 83 เพงอาง


4 - 31

2.4 การเขาไมถงระบบประกนสขภาพของคนไรบาน

พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 0909 ระบใหคนไทยทกคนมสทธไดรบบรการสาธารณสขทมมาตรฐานและมประสทธภาพ โดยจดใหม “กองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต” ขน เพอดแลเรองคาใชจาย สนบสนนและสงเสรมการจดบรการสาธารณสขของหนวยบรการ และสงเสรมใหคนไทยสามารถเขาถงบรการสาธารณสข ทมประสทธภาพไดอยางทวถง ซง “สทธหลกประกนสขภาพ” หรอทรจกกนในนาม “สทธ 30 บาท หรอสทธบตรทอง” เปนสทธตามกฎหมายส าหรบคนไทยทมเลขบตรประจ าตวประชาชน 13 หลก ทไมไดรบสทธสวสดการขาราชการ หรอสทธประกนสงคม หรอสทธสวสดการรฐวสาหกจ หรอสทธอนๆ จากรฐ84

สทธในระบบประกนสขภาพดงกลาว ถอเปนสวสดการรฐส าหรบประชาชนทกคน แตเอกสารประกอบการลงทะเบยนส าหรบผตองการใชสทธหลกประกนสภาพ อนไดแก 1. ส าเนาบตรประจ าตวประชาชน ส าหรบเดกใชส าเนาสตบตร (ใบเกด) 0. ส าเนาทะเบยนบาน หรอหนงสอรบรองการพกอาศยจรง เปนอปสรรคส าคญทท าใหประชากรบางกลมทแมจะเปนคนไทย แตกลบไมสามารถเขาถงสทธในหลกประกนสขภาพได เพราะขาดหลกฐานทางทะเบยนในการขอรบสทธของตน

คนไรบานหรอผทใชชวตในพนทสาธารณะ เปนประชากรกลมหนงทตองประสบปญหาดานการเขาไมถงสทธในระบบประกนสขภาพ จากสาเหตการขาดหลกฐานทางทะเบยน สอดคลองกบรายงานของส านกงานประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ทระบวาปญหาการเขาไมถงสทธในการรกษาพยาบาลจากรฐของประชาชน สวนใหญบคคลทไมไดรบการรบรองดงกลาว มกจะเปนผประกอบอาชพอสระ ซงไมไดเปนผประกนตน โดยปญหาส าคญทท าใหบคคลเหลานไมไดรบสทธขนพนฐานเกยวกบสขภาพ เนองมาจากการทบคคลเหลานนไมมบตรประจ าตวประชาชนและส าเนาทะเบยนบาน85 จากการส ารวจของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพพบวา ปจจบนมคนไรบานประมาณรอยละ 25 ทไมมบตรประจ าตวประชาชน หรอไมมเอกสารยนยนตวตนทางทะเบยน86

เหตผลทคนไรบานไมมบตรประจ าตวประชาชน หรอเอกสารยนยนตวตนทางทะเบยนนน เปนผลมาจากรปแบบการใชชวตของคนไรบาน ทสวนใหญซงใชชวตอยในพนทสาธารณะเปนเวลานาน ท าใหขาดการตดตอในระบบทะเบยนราษฎร เชน บางคนเมอออกมาเปนคนไรบานแลวกไมไดไปตออายบตรประจ าตวประชาชนอกเลย หรอบางคนไมเคยมบตรประจ าตวประชาชนเลย เพราะออกจากบานมาตงแตเดกโดยทยงไมมบตรประชาชน หรอคนไรบางคนถกขโมยทรพยสนจนหมด ท าใหไมมเอกสารไปยนยนตวตนกบทางราชการ เพอขอท าบตรประจ าตวประชาชนใหมได เปนตน87 สงเหลานท าใหคนไรบานจ านวนมากถกคดชอออกจากระบบทะเบยนราษฎร หรอยงไปกวานนบางคนถกบคคลอนน าชอไปสวมสทธเรยบรอยแลว

84 ส านกงานประกนสขภาพแหงชาต . (2556) . 10 เรองทควรรสทธหลกประกนสขภาพ . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.nhso.go.th/files/userfiles/file/PR/10%20%เร องควรร สทธหลกประกนฯ%20Update.pdf สบคนวนท 30 กนยายน 2560 85 อางแลว, เชงอรรถท (80) 86 อางแลว, เชงอรรถท (49) 87 อางแลว, เชงอรรถท (55)


4 - 32

อกหนงปญหาของคนไรบาน ทแมจะมบตรประจ าตวประชาชน แตมทอยอาศยในปจจบนไมตรงกบภมล าเนาในบตรประจ าตวประชาชน ท าใหยากตอการเขาถงสทธในการเขาการรกษาพยาบาล ในเขตทองททตนเองอาศยอยได ดงนน เมอรฐใชวธการควบคมการเคลอนทของประชากร โดยน าทะเบยนราษฎรมาผกกบสทธตางๆ ของประชาชนเชนน ท าใหคนไรบานกลายเปนกลมคนทถกบงคบใหตองใชชวตอยางยากล าบาก มากกวาประชาชนทวไปในสงคม โดยเฉพาะอยางยงการเขาไมถงสทธและโอกาสตางๆ ทพลเมองพงมพงไดตามกฎหมาย88 ดงนน คนไมมบานหรอไมมเอกสารทางทะเบยนจงถกกดกนไมใหไดรบการบรการจากสวสดการของรฐ และการถกกดกนการเขาถงสทธขนพนฐาน

สทธดานสขภาพทคนไรบานตองสญเสยไปจากการเขาไมถงระบบประกนสขภาพ

ผใชสทธหลกประกนสขภาพมสทธเขารบบรการสาธารณสขทอยในหนวยบรการตามระบบ จะไดรบการคมครองคาใชจายบรการสาธารณสข โดยแบงการคมออกเปน 4 ประเภท คอ

1. บรการสงเสรมสขภาพและการรกษาโรค

บรการสงเสรมสขภาพและการรกษาโรค ส าหรบผใชสทธตามหลกประกนสขภาพถวนหนา จะไดรบคมครองขนพนฐานทครอบคลมการรกษาในหลายดาน เชน บรการวางแผนครอบครว การคมก าเนด การฉดวคซน การตรวจหาโรคทมความเสยง การรบยาตานไวรส เอชไอวจากแมสลก การคลอดบตร บรการทนตกรรม การตรวจรกษาโรคทวไป89 การยกเวนคายาและเวชภณฑตามประกาศของคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต การยกเวนคาหองสามญและคาอาหารขณะพกรกษาตว การจดการสงตอเพอการรกษาระหวางหนวยบรการ บรการแพทยแผนไทย บรการฟนฟสมรรถภาพคนพการ ตามพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต พ.ศ. 0992 เชน กายภาพบ าบด จตบ าบด กจกรรมบ าบด ฟนฟการไดยน ฟนฟการมองเหน และรบอปกรณเครองชวยตามประเภทความพการไดตามเกณฑ ทส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตก าหนด90

2. การรกษาพยาบาลในกลมโรคเรอรง

สทธหลกประกนสขภาพยงคมครองการรกษาพยาบาลในกลมโรคเรอรง และมคาใชจายสงตามการวนจฉยทางการแพทยอกดวย อาท91

โรคมะเรง

ผปวยมะเรงสามารถไดรบการดแลรกษาตามสทธในหลกประกนสขภาพ ดงน

1. การตรวจวนจฉยโรคมะเรงตามทแพทยสง

88 อางแลว, เชงอรรถท (5), หนา 13 – 32 89 การตรวจ การวนจฉย การรกษา ตงแตโรคทวไป เชน ไขหวด จนถงการรกษา โรคเรอรง โรคเฉพาะทางทมคาใชจายสง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง มะเรง ไตวายเรอรง เอดส ผาตดตาตอกระจก ผาตดหวใจ ฯลฯ รวมถงการฟนฟสมรรถภาพตามขอบงชทางการแพทย 90 อางแลว, เชงอรรถท (80) 91 เพงอาง


4 - 33

0.การรกษาอาการทวไป และการรกษาเฉพาะทาง เชน การผาตด การฉายแสง การใหยาเคมบ าบด

3.การดแลแบบประคบประคองทบาน (Palliative Care)

0.วคซนไขหวดใหญตามฤดกาล (เฉพาะผปวยมะเรงทไดรบการรกษา ดวยเคมบ าบด)

โรคไตวายเรอรง

ผปวยโรคไตวายเรอรงทลงทะเบยนใชสทธหลกประกนสขภาพ ตองเขารบการรกษาในหนวยบรการตามสทธ เพอใหคณะกรรมการกองทนฟนฟสมรรถภาพระดบจงหวด พจารณาการใหบรการทดแทนไตทเหมาะสมส าหรบผปวยในแตละราย

โดยเปนไปตามเกณฑมาตรฐานในการรกษาของสมาคมโรคไตแหงประเทศไทย ไดแก

- การลางไตผานทางชองทองอยางตอเนอง

- การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม

- การผาตดปลกถายไต ส าหรบการลางไตผานทางชองทองอยางตอเนอง

3. การรกษาพยาบาลในกลมโรคระบาด

สทธในการรกษาในกลมโรคระบาดนน ไดแก ผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส

ผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส สามารถเขารบบรการและค าปรกษาไดโดยไมเสยคาใชจาย ไดทหนวยบรการในระบบหลกประกนสขภาพ หากตรวจเลอดและพบวามการตดเชอเอชไอว จะไดรบการประเมนเพอเรมการรกษาดวยยาตานไวรส และใหยาปองกนโรคตดเชอฉวยโอกาสตามขอบงชทางการแพทย โดยไมตองเสยคาใชจายเชนกน และผปวยเอดสยงสามารถรบยาตานไวรสกบโรงพยาบาลอนทไมใชหนวยบรการประจ าตามสทธไดอกดวย

4.กรณอบตเหตหรอเจบปวยฉกเฉน

ถาผมสทธหลกประกนสขภาพเกดอบต เหต หรอภาวะเจบปวยฉกเฉนสามารถใชสทธหลกประกนสขภาพ เขารบบรการทหนวยบรการของรฐหรอเอกชนทเขารวมโครงการทอยใกลทสดได ตามความจ าเปนโดยไมจ ากดจ านวนครง และในกรณเจบปวยฉกเฉนถงแกชวต ผปวยสามารถเขารกษาพยาบาลไดทกโรงพยาบาลทใกลทสดได โดยใชบตรประจ าตวประชาชนเพอแสดงตนในการเขารบบรการ ซงจะไดรบสทธในการรกษาโดยไมถกปฏเสธและไมตองส ารองจาย และหากผปวยเจบปวยฉกเฉนถงแกชวตพนวกฤตโรงพยาบาลทใหการรกษา จะสงตวผปวยกลบไปยงหนวยบรการประจ าตามสทธของผใชสทธหลกประกนสขภาพ หรอโรงพยาบาลในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ทพรอมใหการรกษาตอไป โดยผปวยจะยงคงไดรบการคมครองคาใชจาย ในการรบบรการสาธารณสขตามการวนจฉยทางการแพทย92

จะเหนไดวา สทธในหลกประกนสขภาพของรฐทกลาวมาแลวนคอนขางครอบคลมถงการรกษาพยาบาลในหลายดานและหลายโรคทส าคญ ซงคนไรบานเปนกลมประชากรทมปญหาทางสขภาพ

92 เพงอาง


4 - 34

มากกวาคาเฉลยของสงคมไทยโดยรวม คอมปญหาโรคประจ าตว โดยเฉพาะโรคความดนโลหตสงถงรอยละ 51 ขณะทคนทวไปอยทรอยละ 20 ปญหาสขภาพจตทไมรนแรง (ไมเปนอนตรายตอสงคม) มคนไรบานปวยประมาณรอยละ 70 ในขณะทคนทวไปอยทประมาณรอยละ 17 โรคประจ าตว โดยเฉพาะโรคไมตดตอเรอรง (NCDS) มคนไรบานรอยละ 31 ขณะทคนทวไปอยทประมาณรอยละ 22 และปญหาสขภาพชองปากมคนไรบานปวยในจ านวนรอยละ 70 สวนคนทวไปอยทประมาณรอยละ 5093 ผลกระทบจากการเขาไมถงสทธในการเขาถงระบบประกนสขภาพของรฐ ท าใหคนไรบานตองสญเสยสทธดานสขภาพทจ าเปนในการด ารงชวตไปจากเหลอมล าและไมเทาเทยม ทงทคนทใชชวตในพนทสาธารณะอยางคนไรบาน เปนประชากรกลมเสยงตอการตดโรคตางๆ มากกวาคนทใชชวตปกตทวไปซง นายสทธพล ชประจง หวหนาโครงการผปวยขางถนน มลนธกระจกเงา ยงไดกลาวถงปญหานไววา ระบบสวสดการของประเทศไทยทมอยขณะน ครอบคลมเฉพาะผทมบตรประกนตนรกษาสขภาพ อาท บตรทอง บตร 32 บาทรกษาทกโรค แตสทธในการรกษาอนๆ ไมเกดผล เนองจากระบบสวสดการตางๆ ในประเทศไทยยงตองอาศยหลกฐานทเปนทางการจ านวนมาก โดยเฉพาะบตรประชาชน ซงผปวยขางถนนเปนหนงในกลมคนทไรสทธดงกลาว94

เหนไดชดวา ผปวยขางถนน คนไรบาน หรอคนไรทพงตางเปนกลมบคคลทเขาไมถงสวสดการดานสขภาพจากรฐ โดยงบประมาณทภาครฐตองเสยไปอยางมหาศาลเพอจดท าระบบประกนสขภาพแหงชาตแกประชาชนในแตละปนน ไมสามารถจดสรรการบรการการดานสขภาพใหแกประชาชนทกคนไดอยางทวถง โดยเฉพาะประชาชนทดอยโอกาสในสงคม ท าใหกลมบคคลเหลานขาดโอกาสในการเขาถงสทธในสขภาพจากระบบประกนสขภาพของรฐหลายประการ ดงทไดกลาวมาขางตน

2.5 แนวทางการแกปญหาในการเขาไมถงระบบประกนสขภาพแหงชาตของคนไรบาน

ภาครฐ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) รวมกบมลนธพฒนาทอยอาศย (มพ

ศ.) เคยมความพยายามในการคนสทธใหแกคนไรบานกวา 3 ,222 คน ทไมมบตรประจ าตวประชาชน โดยมงหวงใหกลมบคคลเหลานไดรบสทธในการศกษา การท างาน และการรกษาพยาบาลอกครงซงเมอวนท 08 มกราคม พ.ศ. 0998 ทผานมา จงหวดขอนแกนไดเรมโครงการน ารองขนเปนทแรก ในโครงการ ‘ขอนแกน’ คนสทธคนไรบาน”มการจดเวทสอสาธารณะ เรอง “การเขาถงสทธขนพนฐานของคนไรบาน เรองบตรประชาชน" โดยดร.ประกาศต กายะสทธ ผอ านวยการส านกสนบสนนสขภาวะประชากรกลมเฉพาะ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดกลาววา “สสส. มเปาหมายเพอลดความไมเปนธรรมทางสงคมและสขภาพประชากรกลมเฉพาะ หรอกลมชายขอบหลายกลม อาท คนพการ ผสงอาย แรงงานนอกระบบ ผมปญหาสถานะบคคล กลมชาตพนธ ซงส าหรบคนไรบานทเรยกไดวาเปนกลมคนชายขอบ เขาไมถงโอกาสทางสงคมหลายๆ ดานดงทคนไทยสวนใหญเขาถง 93 อางแลว, เชงอรรถท (53) 94 สทธพล ชประชง. ชวต‘ผปวยขางถนน’สงคมตตรา‘คนบา’ ถกทงขณะสงร.พ.-หลดระบบดแลรกษา, [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.tcijthai.com/news/0210/20/scoop/0109 สบคนวนท 31 มนาคม 0962


4 - 35

ได เชน รถไฟฟร เบยคนพการ เบยผสงอาย การมทอยอาศย ฯลฯ สสส. จงมงใหคนไรบานมศกยภาพดแลชวยเหลอตนเอง สามารถเขาถงสทธและสวสดการขนพนฐานทมนษยและคนไทยพงม โดยโครงการนไดน ารองด าเนนงานใน 0 พนท คอ กรงเทพฯ และเชยงใหม เนนท างานรวมกบองคกรพฒนาเอกชน และหนวยงานรฐสวนกลาง”95

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ ไดวางแผนการด าเนนงานคนสทธใหแกคนไรบานโดยปรบการท างานรวมกบหนวยงานรฐสวนกลาง เพอลดขนตอนในการออกบตรประจ าตวประชาชนคนสทธแกคนไรบาน และเนนการท างานรวมกบองคกรพฒนาเอกชนในพนท อยางไรกตาม แมโครงการคนสทธแกคนไรบานจะฟงดเปนโครงการทด สรางความหวงในการมบตรประจ าตวประชาชนและสทธตางๆ ใหแกคนไรบานได แตจากผลส ารวจของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)ในการด าเนนงานตามโครงการคนสทธแกคนไรบาน ตงแตป 2558-2560 พบวา ในปจจบนยงมคนไรบานประมาณรอยละ 25 ทไมมบตรประจ าตวประชาชนหรอไมมเอกสารยนยนตวตนทางทะเบยน ซงจะเหนไดวาปญหาเรองการไรสถานะทางทะเบยนของคนไรบานยงไมหมดไป แมภาครฐจะพยายามออกโครงการมาชวยเหลอกตาม คนไรบานทไมมหลกฐานทางทะเบยนราษฎรและเขาไมถงสทธขนพนฐานยงคงมอยเปนจ านวนมาก

องคกรพฒนาเอกชน (NGO) 1. มลนธพฒนาทอยอาศย (มพศ.) มลนธพฒนาทอยอาศยไดเสนอแนวทางการแกไขปญหา ในการเขาไมถงระบบประกนสขภาพ

แหงชาตของกลมคนไรบาน โดยเสนอเปนนโยบายตอส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) ใหจดตงกองทนรกษาพยาบาลแกผทไรสถานะทางทะเบยน ซงจะสามารถครอบคลมคนไรบานทไมมบตรประจ าตวประชาชน96ไดอยางทวถง

2. สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) (พอช.) สถาบนพฒนาองคกรชมชน หรอ พอช. ไดมโครงการใหเงนสนบสนนคนไรบานทมการรวมกลม

กน เพอใชในการจดหาทอยอาศย การท ากจกรรมและการจดสวสดการ เรมจากศนยคนไรบานสวทย วดหนทกรงเทพมหานคร ซงคนไรบานในจงหวดเชยงใหมเองกไดรบเงนสนบสนน จากสถาบนพฒนาองคกรชมชนเชนกน โดยคนไรบานในเชยงใหมไดเรมรวมตวกนตงแตป 2551 เปนตนมา มสมาชกทมาจากหลากหลายแหง ตงแตคนจากภาคกลาง เหนอ อสาน เชน กรงเทพฯ เชยงใหม ตาก แมฮองสอน นครพนม ยโสธร ฯลฯ โดยเปนการรวมกลมกนของคนไรบานบรเวณทาแพ ชางเผอก สามกษตรยมการประชมกนทกวนจนทร และท าโครงการธนาคารคนไรบาน ซงตอมาในเดอนตลาคม ป 2590 สถาบนพฒนาองคกรชมชนไดสนบสนนงบประมาณ ใหมการส ารวจคนไรบานในจงหวดเชยงใหม พบวามจ านวน 196 คน และในป 0993 สถาบนพฒนาองคกรชมชนและมลนธพฒนาทอยอาศยจงไดรวมกน

95 ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). น ารอง ‘ขอนแกน’ คนสทธคนไรบาน. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thaihealth.or.th/Content/27279-น ารอง%20‘ขอนแกน’%20คนสทธคนไรบาน%20.html สบคนวนท 16 กนยายน 0962 96 อางแลว, เชงอรรถท (55), หนา 164


4 - 36

จดหาทอยอาศยใหแกคนไรบานกลายเปน “ศนยคนไรบาน จงหวดเชยงใหม”97ทเดมเชาตกแถวอยบรเวณชางมอย แตในปจจบนศนยคนไรบาน จงหวดเชยงใหม ก าลงด าเนนการสรางอยางถาวรในทดนของตนเองบรเวณถนนววลาย ต าบลหายยา

การรวมตวกนของคนไรบานท าใหเกดโครงการ “สวสดการวนละบาท” ขนโดยเปนสวสดการเพอคาใชจายตางๆ ของคนไรบานทเขารวมโครงการ เชน คาน า คาไฟในศนยคนไรบาน คาเดนทางไปรกษาพยาบาล โดยคนไรบานจะตองจายเงนเขาสกองกลางของสวสดการ ทกวนคนละหนงบาท และกองทนคนไรบานเชยงใหม เครอขายคนไรบานสลม 4 ภาค และศนยคมครองคนไรบานจะรวมสมทบอกวนละบาทตอคน โดยสวสดการวนละบาทนจะชวยใหคนไรบาน มสวนในการดแลกนเองไดภายในกลม98

จากการสมภาษณคณวเชยร ทาหลา เจาหนาททท างานรวมกบคนไรบานในจงหวดเชยงใหม ไดสะทอนใหฟงวา

“แนวคดสวสดการหนงบาทของคนไรบาน มาจากแนวคดสวสดการของคนไรบานทเกดขนในกรงเทพมหานคร คนไรบานมองวาระบบสวสดการตางๆทรฐกด กฎหมายกด เปนผจดสรรสวสดการใหนน ไมสอดคลองกบการด าเนนชวตของคนไรบาน ยกตวอยางเชน โครงการ 32 บาทรกษาทกโ รคทครอบคลมแคคารกษาพยาบาล แตไมไดครอบคลมเกยวกบคาเดนทาง หรอคาขนสงคมนาคมทคนไรบานจะตองจ าเปนจะตองมคาใชจาย ในสวนนเพอการเดนทางไปรกษาพยาบาลเมอมปญหาสขภาพ ซงไมสอดคลองกบสภาพความเปนอยของคนไรบาน ทมรายไดไมเพยงพอตอคาใชจายในการเดนทางสวสดการหนงบาท จงมขนเพอชวยเหลอคนไรบานดวยกน ในการออกคาใชจายในการเดนทางเพอจะไปรกษาสขภาพทโรงพยาบาล อกดานหนงของสวสดการหนงบาทของคนไรบานน มลนธพฒนาทอยอาศย (มพศ.) กไดเขามาชวยเหลอสมทบดวย คอ คนไรบานจาย 1 บาท มพศ. กจายใหอก 1 บาท แตอยางไรกตามสวสดการดงกลาวกยงไมเพยงพอ มพศ. จงไดจดกจกรรมขนมาชวยเหลออกหนงกจกรรม คอ การเกบขยะรไซเคล เพอหารายไดเสรมในสวนของกองกลางสวสดการน”

กลาวไดวา องคกรพฒนาเอกชนอยางมลนธพฒนาทอยอาศยและสถาบนพฒนาองคกรชมชน ตางพยายามเขามาชวยเหลอคนไรบาน ใหสามารถพงพาตนเองได ทงในดานทอยอาศยและคณภาพชวตทดขนของคนไรบาน

2.6 บทสรป

ความเปนจรงประเทศไทยเปนประเทศทมการรบรองในเรองสทธดานสขภาพของประชาชนไวอยางชดเจน ภายใตรฐธรรมนญและพระราชบญญตล าดบรองอกหลายฉบบ ทงรฐบาลยงมนโยบายการสรางระบบประกนสขภาพถวนหนา อนเปนหลกประกนดานสขภาพใหแกประชาชนทกคนทไมสามารถเขาไมถงสทธในการรกษาพยาบาลของรฐจากระบบสวสดการอยางอนได เชน ระบบสวสดการ

97 Penguin Homeless. คนไรบานเชยงใหม รวมกนจดสวสดการเพอสรางความมนคงดานทอยอาศยและรายไดโดยการออมเงน ปลกผกอนทรยขาย. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://penguinhomeless.com/homeless-chiangmai-oganicfood/ สบคนวนท 18 กนยายน 0962


4 - 37

รกษาพยาบาลขาราชการ หรอระบบประกนสงคม ท าใหประชาชนกลมทไมไดรบความคมครองดงกลาวถกดงกลบเขามาเปนสวนหนงของระบบประกนสขภาพแหงชาตของรฐไดอยางทวถง แตเงอนไขภายใตระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตของรฐในเรองบตรประจ าตวประชาชนและเอกสารทางทะเบยนราษฎรกลบเปนอปสรรคส าคญในการกดกนคนบางกลม อาท คนไรบาน หรอคนทไมมเอกสารทางทะเบยนราษฎร ฯลฯ ใหออกหางไปจากสทธดานสขภาพทพวกเขาพงม ท าใหรฐไทยกลายเปนทงผใหสทธและผกดกนสทธดานสขภาพของประชาชนในคนเดยวกน

การอยในพนทสาธารณะในระยะเวลานาน เปนปจจยส าคญทท าใหคนไรบานสขภาพแยลง แตคนกลมนกลบไมสามารถเขาถงระบบการรกษาพยาบาล ตามหลกประกนสขภาพแหงชาตไดเพยงเพราะไมมบตรประชาชน หรอเอกสารยนยนตวตนทางทะเบยนราษฎร การเขาไมถงสทธดานสขภาพของคนไรบานจงกลายเปนภาพสะทอนของปญหาในระบบสวสดการ และบรการสาธารณสขของไทยทไมสามารถครอบคลมประชาชนไดอยางแทจรง


4 - 40

ในปจจบนการคามนษยถอเปนการกระท าในรปแบบองคอาชญากรรมรปแบบหนง ทมการพฒนาขนตามยคสมยจนท าใหเกดความซบซอนและยากทจะแกไข ท าใหเกดปญหาทลกลามจนสงผลตอภาพลกษณของประเทศไทยเปนอยางยง ซงกลมคนไรบานกถอไดวาเปนกลมคนอกประเภทหนงทมกจะตกเปนเหยอของการคามนษย โดยเฉพาะอยางยงการคามนษยในรปแบบขบวนการธรกจขอทาน หรอ การบงคบใชแรงงานผดกฎหมายบนเรอประมง ซงคนไรบานมกจะตกเปนกลมเปาหมายหลก ของการกระท าผดกฎหมายในลกษณะดงกลาวเสมอ

1) องคกรอาชญากรรมทางเศรษฐกจ

โดยทวไป แมการขอทานจะเปนการแสวงหาผลประโยชน ทอาจไมไดกอความเดอดรอนหรอเสยหายตอสงคม ในแงของความปลอดภยตอรางกายหรอทรพยสน จงเปนทนยมกระท ากนในหมคนไรบานทไมมตนทน ความสามารถ หรอ ทกษะในการประกอบอาชพอน แตในทางภาพลกษณและความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคมนนมองวาการขอทาน เปนสงทเสอมเสยตอภาพลกษณและความมนคงของประเทศ จงมการระบใหการกระท าในลกษณะขอทานเปนสงทผดกฎหมาย 98 และมบทลงโทษทางอาญาทไมรนแรงมานก 99 ซงปรากฏใน พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 2559 แตยงไงกตามนอกจากการขอทานโดยทวไปของเหลาคนไรบาน ทไมไดสรางผลกระทบอยางรนแรงตอสงคมแลว ยงมลกษณะการขอทานอกประเภท ทเปนลกษณะการขอทานทผดกฎหมายลกษณะอน และสงผลกระทบในหลายดาน นนคอการขอทานในรปแบบธรกจ

การขอทานในรปแบบธรกจนน ถอเปนกระท าทมลกษณะเขาขายการคามนษยประการหนง โดยปญหาทเกยวกบธรกจขอทานถอเปนปญหาทางสงคม ทเกดขนมาอยางยาวนานในประเทศไทย โดยเฉพาะกลมบคคลผมลกษณะเปนคนไรบาน ซงมกจะถกเชอมโยงกบการกระท าความผดในรปแบบขอทานอยเสมอ โดยในสวนของงานศกษาเกยวกบการธรกจขอทานบางสวน อนเกยวของกบกฎหมายยงมจ านวนไมมากนก เนองจากพระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 2559 ไดประกาศบงคบใชภายในระยะเวลาไมนานนก งานศกษาสวนหนงจงเปนการศกษาในบรบทของกฎหมายเกยวกบขอทาน

98 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 มาตรา 13

หามบคคลใดท าการขอทาน การกระท าอยางหนงอยางใดดงตอไปน ใหถอวาเปนการขอทาน

(๑) การขอเงนหรอทรพยสนจากผอนเพอเลยงชวต ไมวาจะเปนการขอดวยวาจา ขอความ หรอการแสดงกรยาอาการใด (๒) การกระท าดวยวธการใดใหผอนเกดความสงสารและสงมอบเงนหรอทรพยสนให

การแสดงความสามารถ ไมวาจะเปนการเลนดนตรหรอการแสดงอนใด เพอใหไดมาซงเงนหรอทรพยสนจากผชมหรอผฟง การขอเงนหรอทรพยสนกนฐานญาตมตร หรอการเรยไรตามกฎหมายวาดวยการควบคมการเรยไร ไมถอวาเปนการขอทานตามพระราชบญญตน 99 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 มาตรา 19

ผใดฝาฝนมาตรา ๑๓ วรรคหนง ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ

3. ประเดนคนไรบานและองคกรอาชญากรรม


4 - 41

ทถกยกเลกการบงคบใชไปแลว จงตองศกษางานเหลานนในสวนของลกษณะปจจย หรอเงอนไขบางประการทเกยวของกบธรกจขอทาน ทมการเชอมโยงกบคนไรบาน

ในงานศกษาของ สมศกด ชนอรณชย ศกษาถงมาตรการทางกฎหมายตอขอทาน และผถอประโยชนตอขอทานในประเทศไทย ในบรบทของสงคมภายใตกฎหมาย พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2484 และ ประกาศของคณะปฎวต ฉบบท 294 ลงวนท 27 พฤศจการยน พ.ศ. 2515 (กฎหมายทง 2 ฉบบถกยกเลกไปแลวในปจจบน) ซงมองวาไดมการพฒนารปแบบขอทานจากอาชพทไมมกฎหมายรบรอง ไปสรปแบบธรกจผดกฎหมายทมความซบซอนมากขน โดยมการจดรปแบบและใหการอ านวยความสะดวก กบผแสวงหาประโยชนจากภายนอก ท าใหผกระท าการขอทานบางสวนนนถก ลอลวง ลกพา หรอถกชกน ามาบงคบใหท าการของทาน จงท าใหมคนขอทานเขาสขบวนการธรกจขอทานทงโดยสมครใจและไมสมครใจ 100

สมศกด ชนอรณชย มองวากฎหมายทบงคบใชในชวงเวลานน (2537) ไมมประสทธภาพหรอมไมเพยงพอ ทจะควบคมและแกไขปญหาขอทานในรปแบบดงกลาวได ประกอบกบการทเจาหนาทรฐไมไดใสใจและบกพรองตอหนาท101 ทงน เพราะแมแตในกรณทผถอประโยชน ไดกระท าความผดทางอาญา ไมวาจะเปนความผดตอเสรภาพ หรอความผดตอรางกาย แมบคคลเหลานจะสามารถถกด าเนนคดทางอาญาได แตกไมไดมการเลงเหนถงความส าคญ หรอใหความส าคญกบกฎหมายมาตราเหลานนแตอยางใด เพราะผกระท าความผดมกไมถกด าเนนคด ซงในกรณน สมศกด ไดใหขอมลทนาสนใจจากการสมภาษณเจาหนาทกรมประชาสงเคราะหวา ผทถอประโยชนจากคนขอทานนนสวนใหญยงไมถกด าเนนคด เพราะคนขอทานสวนใหญทถกจบกมนน มกจะใหปากค าไปในท านองทวากระท าการขอทานของตนนน กระท าโดยสมครใจและไมไดถกขมขหรอบงคบมา เนองจากความเกรงกลวตออทธพลของขบวนการธรกจขอทาน หรอ เกรงกลววาจะขาดแหลงอ านวยสะดวกจากขบวนการธรกจขอทาน หากตนไดออกจากสถานสงเคราะหและกลบไปขอทานดงเดม102

สงทชใหเหนถงความเชอมโยงระหวาง ขบวนการขอทานและคนไรบานไดอยางชดเจน คอ นโยบายหรอมาตรการของรฐทมงแกไขปญหาการคามนษย ผานกลมคนไรบาน อาท โครงการฟนฟและพฒนาศกยภาพคนเรรอนเพอปองกนการถกลอลวง ทจดตงขนโดยกรมพฒนาสงคมและสวสดการ อนเปนสวนหนงของยทธศาสตรหลกคอการตอตานการคามนษย มวตถประสงคคอ

1. เพอใหคนเรรอนและกลมเสยงไดรบการคมครองสทธ มความรความเขาใจเรองสทธสวสดการและสทธพลเมอง ในการปองกนมใหถกลอลวงและตกเปนเหยอการคามนษย

2. เพอใหคนเรรอนและกลมเสยงเขาถงบรการ ตามความจ าเปนขนพนฐานในการด ารงชวต รวมทงบรการสวสดการสงคมและสงคมสงเคราะห ส าหรบพฒนาศกยภาพใหสามารถพงตนเองได

3. เพอใหคนเรรอนและกลมเสยงไดรบการพฒนาศกยภาพทกษะดานอาชพ สามารถประกอบอาชพและมรายได

100 สมศกด ชนอรณชย. (2537). มาตรการทางกฎหมายตอคนขอทานและผถอประโยชนจากคนขอทานในประเทศไทย. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต.จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนา 1-2 101 เพงอาง, หนา 13-19 102 อางแลว, เชงอรรถท (100), หนา 42-44


4 - 42

4. เพอด าเนนการรวมมอกบภาคภาคตางๆ ในการปองกน แกไขปญหาคนเรรอนและสราง เจตคตของสงคมเชงบวกในการใหโอกาสไดรบการพฒนา 103

เนองจากโครงการดงกลาวเปนโครงการทจดขนโดยทางรฐ จงมการประเมนความส าเรจจากตวชวดคอ จ านวนประชากรเปาหมายทไดรบการคมครองและพฒนาศกยภาพ ซงมกจะมผลลพธความส าเรจในอตราทสง 104

ภายหลงจากทประเทศไทยถกจดใหอยในบญชกลมท 3 (Tier 3) หรออนดบต าสดของประเทศทมปญหาเรองการคามนษย ในรายงานประจ าป เรอง สถานการณการคามนษย (TIP Report) ทกระทรวงการตางประเทศของสหรฐอเมรกาไดจดท าขน ประเทศไทยถกจดใหอยในกลมดงกลาวตอเนองกนเปนระยะเวลา 2 ป (ป 2557-2558)105 รฐบาลไทยจงไดใหความส าคญตอปญหาการคามนษยมากยงขน โดยมการประกาศใหการปองกนปราบกรามการคามนษยเปนวาระแหงชาต โดยเฉพาะอยางยงขบวนการขอทาน กถอเปนสวนหนงทสงผลตอการจดอนดบดงกลาว106 โดยเฉพาะการปฏบตงานของเจาหนาทต ารวจ ในแกไขปญหาขบวนการขอทานทพงเปาไปทกลมคนไรบาน (จะกลาวถงในภายหลงในสวนของทศนคตของรฐ)

ดงน เมอกฎหมายฉบบทบงคบใชอยในชวงเวลานน ไมสามารถแกไขปญหาการขอทานทเชอมโยงกบการคามนษยได เนองจากเปนกฎหมายทไมมบทบญญตลงโทษแกผแสวงหาประโยชนจากขอทาน จงน าไปสการบญญตกฎหมายพระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 2559 ขนมาบงคบใชแทน กฎหมายพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2484107

กฎหมายควบคมการขอทานฉบบใหมไดบญญตเพมเตมในสวนของ “ผทแสวงหาประโยชนจากขอทาน” ไว โดยก าหนดบทลงโทษทงการจ าคกและปรบ ตอผทท าการ ใช จาง วาน สนบสนน ยยง สงเสรม รวมไปถงวธการอนๆ ทท าใหผอนท าการขอทาน ทงน แมในบทบญญตดงกลาวจะไดก าหนดถง

103 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. แผนปฏบตราชการ (Action Plan) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 ( ตลาคม 2557 - กนยายน 2558). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.bps.m-society.go.th/uploads/content/download/54c61cebe116b.doc สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 104 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. สรปผลประเมนความส าเรจในภาพรวมของการด าเนนงานทกนโยบายและยทธศาสตรของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.m-society.go.th/download/article/article_20130703112526.pdf สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 105 รายงานคามนษยป 58 สหรฐอเมรกาจดอนดบไทยอยบญชรงทายปท 2 ตดตอกน. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://prachatai.com/journal/2015/07/60560 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 106 นายกรฐมนตรประกาศ "การปองกนปราบปรามการคามนษย. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.thaigov.go.th/th/government-th1/item/91126-id91126.html สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 107 กม.ขอทานฉบบใหม มผลบงคบใช 28 ก.ค.น ลงโทษหนกมาเฟยหาผลประโยชน. (2559). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.isranews.org/isranews-news/item/48001-kor27.html สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

https://www.bps.m-society.go.th/uploads/content/download/54c61cebe116b.doc

https://www.m-society.go.th/download/article/article_20130703112526.pdf

http://prachatai.com/journal/2015/07/60560

http://www.thaigov.go.th/th/government-th1/item/91126-id91126.html

http://www.isranews.org/isranews-news/item/48001-kor27.html


4 - 43

ลกษณะการกระท าทเปนเหตในการเพมโทษไวหลายรปแบบกตาม แตยงคงมขอยกเวนในสวนของการกระท าระหวางบพการและผสบสนดานในบางประการไว108 นอกจากน ยงมบทบญญตทกลาวไวอยางชดเจนถงเรอง “การแสดงความสามารถ” วา ไมวาจะเปนการเลนดนตรหรอการแสดงอน เพอการไดมาซงเงนหรอทรพยสนจากผรบชมหรอผฟง รวมไปถงการขอเงน หรอทรพยสนกนฐานญาตมตร หรอการเรยไรตามกฎหมาย ไมถอวาเปนการขอทานตามกฎหมายฉบบน109 อกทงยงไดก าหนดขนตอนและวธการในการขออนญาตเจาหนาท เพอกระท าการแสดงความสามารถดงกลาวไว โดยไมไดบญญตถงบทลงโทษในกรณทมการฝาฝนไว เพยงแตมขอก าหนดใหพนกงานเจาหนาท หรอเจาพนกงานทองถนในเขตพนท มอ านาจสงใหหยดหรอยกเลกการกระท าดงกลาวไวเทานน110

บทบญญตในลกษณะดงกลาวยงคงถอวาเปนการเปดโอกาสใหผประกอบธรกจขอทาน หรอคามนษยปรบเปลยนรปแบบการกระท า ไปเปนการบงคบใหท าการแสดงหรอเรยไร เพอหลกเลยงการกระท าทตองหามตามบทบญญตดงกลาว ประกอบกบปจจยบางประการทท าใหบคคลไรบานนนยนยอมกระท าตาม ท าใหกฎหมายฉบบดงกลาวไมสามารถแกไขปญหาขบวนการธรกจขอทาน และการคามนษยไดอยางแทจรง ฉะนน การด าเนนการทางกฎหมายกบขบวนการขอทาน จงตองน า พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 2559 มาพจารณารวมกบ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551 ซงภายหลงจากการประกาศใหการคามนษยเปนวาระแหงชาต นอกจากจะมการประกาศใชพระราชบญญตควบคมการขอทานฉบบใหมแลว ยง ไดมการประกาศใช

108 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 มาตรา 22

ผใดแสวงหาประโยชนจากผท าการขอทานโดยการใช จาง วาน สนบสนน ยยงสงเสรม หรอกระท าดวยวธการอนใดใหผอนท าการขอทาน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนสามหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ

ถาการกระท าความผดตามวรรคหนงเปนการกระท าดงตอไปน ผกระท าตองระวางโทษจ าคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหาหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ (๑) กระท าตอหญงมครรภ ผสงอาย คนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพ หรอผเจบปวย (๒) รวมกนกระท าหรอกระท ากบบคคลตงแตสองคนขนไป ... (๔) กระท าโดยผปกครองหรอผดแลของผท าการขอทาน ...

ความในวรรคหนง และวรรคสอง (๑) (๒) และ (๔) ไมใชบงคบกบการกระท าระหวางบพการและผสบสนดาน 109 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 มาตรา 13 วรรคทาย

การแสดงความสามารถ ไมวาจะเปนการเลนดนตรหรอการแสดงอนใด เพอใหไดมาซงเงนหรอทรพยสนจากผชมหรอผฟง การขอเงนหรอทรพยสนกนฐานญาตมตร หรอการเรยไรตามกฎหมายวาดวยการควบคมการเรยไร ไมถอวาเปนการขอทานตามพระราชบญญตน 110 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 มาตรา 14

ผใดประสงคจะเปนผแสดงความสามารถ ไมวาจะเปนการเลนดนตรหรอการแสดงอนใดตามมาตรา ๑๓ วรรคสาม ใหผนนแจงเพอเปนผแสดงความสามารถตามระเบยบทคณะกรรมการก าหนด และเมอจะแสดงความสามารถในพนทใด ใหแจงตอเจาพนกงานทองถนในเขตพนทนน เมอเจาพนกงานทองถนในเขตพนทไดรบแจงแลว ใหออกใบรบแจงไวเปนหลกฐาน ทงน ใหเจาพนกงานทองถนในเขตพนทประกาศเปนการทวไปเพอก าหนดเขตพนทหรอสถานทใดอนเปนทสาธารณะ วนเวลา การใชอปกรณ หรอสงอนใด ใหใชในการแสดงความสามารถ

ผใดกระท าการฝาฝนตามวรรคหนง พนกงานเจาหนาทหรอเจาพนกงานทองถนในเขตพนทมอ านาจสงใหผนนหยดหรอเลกกระท าการดงกลาวได


4 - 44

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย เพมเตมอก 2 ฉบบ คอ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2558 เพอเพมประสทธภาพในการปองกนและปราบปรามการคามนษย โดยก าหนดใหมมาตรการสรางแรงจงใจใหผพบเหนเหตการคามนษย แจงขอมลตอเจาหนาทของรฐ และก าหนดมาตรการเพมอ านาจทางปกครองใหแกเจาหนาท รวมทงปรบปรงบทก าหนดโทษท เกยวของใหเหมาะสมยงข น 111 และ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 3) พ.ศ. 2560 ทมการแกไขค านยาม และเพมลกษณะความผดฐานคามนษยใหมความชดเจนมากขน และมการปรบเพมโทษปรบใหสงขนกวาเดม112

กฎหมายฉบบดงกลาวนไดมการบญญตถงการกระท า ทเปนการคามนษยไวอยางกวางขวาง รวมไปถงการนยามใหการกระท าความผดฐานคามนษย วามลกษณะเปนองคกรอาชญากรรม โดยสรปนยามของการกระท าไดเปน 3 สวน คอ ลกษณะการกระท า วธการ และวตถประสงค ทน าไปสการหาประโยชนโดยมชอบจากบคคลอนไมวาจะในรปแบบใด และไมวาบคคลนนจะยนยอมสมครใจหรอไมกตาม โดยการกระท าทตรงกบนยามค าวา “ แสวงหาประโยชนโดยมชอบ” คอ การคาประเวณ การเอาคนลงเปนทาส การน าคนมาขอทาน การบงคบใชแรงงานหรอบรการ113 ทงน กฎหมายฉบบดงกลาวยงไดก าหนดบทลงโทษไวส าหรบบคคลและนตบคคล ในกรณทมการกระท าทมลกษณะเปนการคามนษยหรอการกระท าอนใด ทเปนการเกยวของกบการคามนษยตามทกฎหมายบญญตไว 114 โดยมโทษสงสดถงขนประหารชวต115 ซงนอกจากบทลงโทษแลว กฎหมายฉบบดงกลาวยงไดบญญตถงมาตรการเยยวยา ชวยเหลอ และคมครองสวสดภาพผเสยหาย จากการคามนษยไวอกดวย116

ในสวนของกรณคนไรบานทตกเปนเหยอของการขบวนขอทาน เปนเดกทมอายต ากวา 18 ป ซงมไดท าการสมรสนน ตองน ากฎหมาย พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 มาพจารณาควบคกบกฎหมาย 2 ฉบบขางตน โดยเฉพาะบทบญญตทหามมใหมการกระท า ทเปนการบงคบ ขเขญ ชกจง

111 ประกาศแลว พ.ร.บ.ปองกนและปราบปรามการคามนษย โทษหนกผฝาฝน. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1430208867 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 112 รฐบาลประกาศใชกฎหมายคามนษย ฉบบท 3 เพม. (2560). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=6807&filename= index สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 113 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 3) พ.ศ. 2560 มาตรา 4 ...การแสวงหาประโยชนโดยมชอบตามวรรคหนง หมายความวา การแสวงหาประโยชนจากการคาประเวณ การผลตหรอเผยแพรวตถหรอสอลามก การแสวงหาประโยชนทางเพศในรปแบบอนการเอาคนลงเปนทาสหรอใหมฐานะคลายทาส การน าคนมาขอทาน การตดอวยวะเพอการคา การบงคบใชแรงงานหรอบรการ หรอการอนใดทคลายคลงกนอนเปนการขดรดบคคล ไมวาบคคลนนจะยนยอมหรอไมกตาม 114 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 หมวด 6 115 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2558 มาตรา 9

ถาการกระท าผดตามมาตรา ๕๒ หรอมาตรา ๕๓ วรรคสอง เปนเหตใหผถกกระท า (๑) รบอนตรายสาหส ตองระวางโทษจ าคกตงแตแปดปถงยสบป และปรบตงแตหนงแสนหกหมนบาทถงสแสนบาท หรอจ าคกตลอดชวต (๒) ถงแกความตาย ตองระวางโทษจ าคกตลอดชวต หรอประหารชวต 116 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 หมวด 4

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1430208867

http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=6807&filename=index


4 - 45

สงเสรม ยนยอม หรอ การอน ใหเดกไปเปนขอทาน เดกเรรอน หรอเปนเครองมอในการขอทาน หรอการกระท าอนทเปนการแสวงหาประโยชนโดยมชอบจากเดก117 อนเปนบทบญญตทก าหนดพฤตการณการกระท าทถอเปนความผดกบเดกทมอายต ากวา 18 ป

แตอยางไรกตาม แมจะมกฎหมายหลายฉบบทบงคบใชแกกรณดงกลาว แตกลบมการน ากฎหมายไปบงคบใชอยางบดเบอน ไมเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมาย โดยเฉพาะใน กฎหมายพระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 2559 ทมการปรบปรงแกไขใหมบทลงโทษแกผแสวงหาประโยชนจากขอทาน เพอหยดยงตนตอของการกระท าทน าไปสการขอทาน แตทวาผบงคบใชกฎหมายทมสวนเกยวของยงคงน ากฎหมายไปบงคบใชเพยงแคลงโทษกลมคนขอทานเทานน

ทงน จากการรวบรวมขอมลของ โครงการรณรงคยตธรกจเดกขอทาน มลนธกระจกเงา พบปญหาจากการบงคบใชกฎหมายอกประการ นนคอ ตวเจาหนาทผบงคบใชกฎหมายนน ยงมความสบสนวาจะบงคบใชกฎหมายฉบบใดเปนหลก ในการด าเนนคดกบผทพาเดกมาขอทาน เนองจากปญหาขอทานเดกนนมหลายกรณดวยกน ทงกรณคามนษย บพการกระท ากบผสบสนดาน (ทมทงการบงคบและเดกสมครใจมาท าการขอทาน) เดกถกทอดทง หรอ เปนเดกทมาขอทานเพอประทงชพเอง ความสบสนเหลาน ไดสงผลใหเจาหนาทต ารวจหรอหนวยงานทเกยวของบางแหง น ากฎหมายทมอตราโทษทรนแรงเกนความจ าเปนมาบงคบใชแกกรณ ซงเปนผลมาจากการทเจาหนาทใชเพยงดลพนจของตน แตไมไดน ากรณศกษาตางๆ มาท าการวเคราะหและก าหนดวธการหรอขนตอนการปฏบต เพอใหทกหนวยงานทเกยวของด าเนนการไปในทศทางเดยวกน ทงน มลนธกระจกเงาไดเสนอแนะใหหนวยงานทเกยวของกบปญหาเดกขอทาน ทงภาครฐและเอกชนไดมการหารอถงแนวทางการปฏบต ใหเปนไปในทศทางเดยวกน เพอมใหเกดการลกลนในการบงคบใชกฎหมาย และมความเปนระบบระเบยบมากยงขน 118

2) การบงคบใชแรงงานผดกฎหมายบนเรอประมง

นอกเหนอจากขบวนการขอทานแลว การคามนษยทมกจะเชอมโยงกบกลมคนไรบานอกประเภทหนงกคอ การบงคบใชแรงงานผดกฎหมายบนเรอประมง ซงการหลอกไปใชแรงงานบนเรอประมงนน เปนลกษณะการแสวงหาแรงงานในรปแบบทผดกฎหมาย และมกจะมการสรางเครอขายกบกลมคนในสายอาชพตางๆ เพอเสาะหากลมชายทวไป โดยไมค านงถงสมครใจ และอาย เพอไปท างานบนเรองประมง โดยมการหกคาหนานายจากการท างานเหลานน ซงกลมคนไรบานกตกเปนกลมเปาหมายของการเสาะหาดงกลาวเชนกน119

117 พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 มาตรา 26 อน 5

ภายใตบงคบบทบญญตแหงกฎหมายอน ไมวาเดกจะยนยอมหรอไม หามมใหผใดกระท าการ ดงตอไปน … (๕) บงคบ ขเขญ ชกจง สงเสรม ยนยอม หรอกระท าดวยประการใดใหเดกไปเปนขอทาน เดกเรรอน หรอใชเดกเปนเครองมอในการขอทานหรอการกระท าผด หรอกระท าดวยประการใดอนเปนการแสวงหาประโยชนโดยมชอบจากเดก … 118 มลนธกระจกเงา เผยรายงานสถานการณปญหาเดกขอทานรอบป 59. (2560). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : https://prachatai.com/journal/2017/01/69505 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 119 อาชพสดเสยง‘แรงงานบนเรอประมง’ ถกหลอก งานหนก เฆยนต ไมไดคาแรง. (2559). [ขอมลออนไลน].



4 - 46

จากการส ารวจของ ศนยปฏบตการตอตานการคามนษยมลนธกระจกเงา (2551) พบวามผเดนทางเขามาหางานท าในเมองหลวงจ านวนมาก ตกเปนเหยอของขบวนการคามนษย โดยเฉพาะอยางยงการถกบงคบใหใชแรงงานบนเรอประมง ซงลกษณะพฤตกรรมของขบวนการคามนษย จะเรมจากการมองหาเหยอทเดนทางเขามาหางานท าในกรงเทพฯ เหยอทไมมงานท าและเหยอทไมมทพกอาศยเปนหลกแหลง ขบวนการคามนษยกลมนจะเขาไปท าทตสนท พดคย ชกชวน และน าเสนอวามงานใหท า เปนงานสบาย รายไดด ซงผเสยหายสวนใหญมกจะหลงเชอ ผลสดทายจงถกน าไปขายตอใหกบเรอประมงในราคาประมาณ 1-3 หมนบาทตอหว120

งานวจยทเกยวของกบคนไรบานของ อ.บญเลศ วเศษปรชา ทถกถายทอดออกมาเปนหนงสอ ในชอเรองวา “ โลกของคนไรบาน ” นน ไดเลาถงประสบการณของคนไรบานทตกเปนเหยอการคามนษยบนเรอประมง โดยอธบายถงการถกบคคลทแสดงตนวาเปนนายหนาหลอกไปลงเรอประมง และใหท างานในลกษณะงานทหนกและไดคาแรงไมครบ เนองจากมการหกคาแรง คนไรบานทเผชญกบประสบการณดงกลาว บางคนสามารถไหวตวทนหลบหนมาได สวนบางคนไมสามารถหลบหนมาได อกทงยงตองประสบเหตท าใหพการ โดยเรอประมงไมรบผดชอบใดๆ เพยงแคน าตวไปสงใหกองทพเรอเทานน121

อกหนงขอมลเกยวกบเรองดงกลาวนน นท สรวาร นายกสมาคมสรางสรรคกจกรรมอสรชน ซงไดท างานกบเดกเรรอนมาเปนระยะเวลานาน ไดอธบายวาสถานการณเดกเรรอนในปจจบนนน ก าลงเลวรายลงเปนอยางมาก ดวยสถานการณทเดกเรรอนจ านวนมาก ถกชกจงเขาสกระบวนการของธรกจผดกฎหมายรปแบบตางๆ โดยเฉพาะธรกจคามนษย ไมวาจะเปนการคาบรการทางเพศจนถงแรงงานเถอน นท ใหขอมลวาเรองแรงงานทาสบนเรอประมงนน จะมเรอประมง 2 ล า โดยล าหนงจะมการจดทะเบยนถกตองตามกฎหมาย ท าหนาทคอยสงแรงงานทาสไปใหเรออกล าหนง ทจะลอยอยกลางทะเล ซงวธการพาตวเดกขนไปบนเรอกจะมดวยกนหลายวธ ตงแตการมอมยาไปจนถงการใชก าลง และเมอขนไปอยบนเรอแลว เจาของเรอกจะควบคมเดกเหลานนดวยวธตางๆ ตงแตการทรมานทบต การบงคบใหเสพยาเสพตด ไปจนถงการน าผหญงไปขายบรการทางเพศบนเรอ ทงน กลมคามนษยเหลานจะอาศยพนทแถวฝงธน วงเวยนใหญ มหาชย เปนสถานทด าเนนการดงกลาว

นท ยงไดกลาวอกวา ในแตละปมกมเดกเรรอนจ านวนนบไมถวนหายไปจากทองถนน สวนใหญจะถกน าเขาสกระบวนการคามนษย ซงเมอถกใชงานจนถงระยะหนงหรอจนแรงงานหมดแรงแลว แรงงานเหลานนจะถกฆาดวยการถบลงเรอใหจมน าตาย หรอในธรกจยาเสพตดกมกจะปดปากเดกเหลานโดยการใหเสพยาจนเกนขนาดตาย หรอใหเสพยาจนมนเมาแลวผลกตกคลอง ใหเดกชวยตวเองไมไดจนตายไปเอง ซงเมอต ารวจมาพบศพกจะสรปวาเดกเหลานน เสพยาจนมนเมาและตกคลองตายไปเอง โดย นท เองนนกไมทราบจ านวนเดกเรรอน ผตกเปนเหยอของขนวนการคามนษยทแนนอน เนองจากเดกเรรอนสวนใหญทหายไปแลวนน มกจะไมไดรอดกลบมา อกทงสาเหตส าคญทท าใหเดก

แหลงทมา : http://www.tcijthai.com/news/2016/10/scoop/6454 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 120 5 จดเสยงในกทม.แหลงคามนษยลอลวงคนงาน. (2551). [ขอมลออนไลน]. แหล งท ม า : http: / /www.mirror.or. th/autopagev4/ show_page.php?topic_id=976&auto_id=10& TopicPk= สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 121 บญเลศ วเศษปรชา. (2546). โลกของคนไรบาน. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร. หนา 77,138

http://www.tcijthai.com/news/2016/10/scoop/6454

http://www.mirror.or.th/autopagev4/show_page.php?topic_id=976&auto_id=10&%20TopicPk



4 - 47

เรรอนเปนเหยอของธรกจผดกฎหมายเหลาน เพราะเดกเรรอนเหลานไมมเอกสารทางราชการมาเปนหลกฐานในการยนยนตวตน ไมมแมแตบตรประชาชน เดกสวนใหญออกเรรอนตงแตอาย 12-14 ป เมอแจงความกบต ารวจกมกจะไมไดรบความสนใจ อกทงบางครงยงมปญหาเรองสญชาต ดงน แทนทเดกจะไดรบการชวยเหลอ กลบถกเขาใจผดวาเปนแรงงานตางดาว และถกผลกดนออกนอกประเทศแทน

นอกจากน นท ยงไดถายทอดประสบการณโดยตรงของ เพชร คนไรบานทถกหลอกลงเรอ และไดเลาถงประสบการณทเขาถกตดตอ ใหท างานบนเรอหาปลาดวยคาตอบแทนทนาสนใจ แตกลบถกบงคบใหท างานโดยไมมวนหยดตอเนองกนถง 4 เดอน วนละมากกวา 20 ชวโมง โดยตองท างานทกรปแบบ ตงแตหาปลาไปจนถงเปนกะลาสเรอจ าเปน ทแมจะไดรบบาดเจบจากการท างานแตกยงตองท าตอไป เพราะหากหยดจะไดรบการลงโทษ ทโหดรายและทารณมากกวาแผลทไดรบบาดเจบ บางครงมการขฆาและน าศพทงลงทะเล หากไมท างานตอโดยใหเหตผลวาเรอนนอยบนนานน าประเทศอน หากเรยกใหต ารวจชวย กจะโดนต ารวจประเทศนนจบกมอก เพชร เลาวา หลงจากทหนออกมาได กลบถกกลมผคามนษยพาไปท างานลกษณะดงกลาวอกครง โดยการอมพาตวไปโดยไมไดยนยอม และแมจะท าการหนกอนขนเรอเพอไปแจงต ารวจ แตต ารวจกลบน าตวมาสงใหกลมคามนษยนนอกครงเพราะรจกกน เมอรวาต ารวจไมสามารถชวยได จงยอมกลบไปท างานอกครงและไดหลบหนออกมาในภายหลง เพชร ยงไดใหขอมลอกวา กลมผคามนษยมกอาศยพนทแถววงเวยนใหญ และแถววดดงมลเหลก พระประแดง มองหาเดกเรรอน โดยท าทเขาไปชกชวนกอนหนงคน ถาเดกไหวตวทนกจะพาพวก 4-5 คนเดนตาม บางครงกอมพาตวไป หรอบางครงกใชปน หรอมดจไป บางครงกมอมยาใหหลบ เพอน าตวไปขนเรอ122

ในสวนของกฎหมายระหวางประเทศ แมใน ป 2543 ประเทศไทยจะไดลงนามเขารวม ในอนสญญาสหประชาชาตเพอการตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร (United Nations Convention against Transnational Organized Crime ) และไดรวมลงนามอกครงในป 2544 ในพธสารเพมเตมวาดวยการปองกน ปราบปราม และลงโทษการคามนษย โดยเฉพาะสตรแ ล ะ เ ด ก (Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children) และ โดยเฉพาะอยางยงใน พธสารวาดวยการตอตานการลกลอบขนผโยกยายถนฐานโดยทางบก ทะเล และอากาศ (Protocol Against the Smuggling of Migrants by Land, Sea and Air) ซงมความเกยวของกบ การคามนษยในรปแบบการบงคบใชแรงงานผดกฎหมายบนเรอประมง โดยตรง

และในป 2556 ประเทศไทยไดใหสตยาบนเขารวมเปนภาคใน อนสญญาสหประชาชาตเพอการตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร และ พธสารวาดวยการปองกน ปราบปรามและลงโทษ การคามนษยโดยเฉพาะสตรและเดก123 แตไมไดใหสตยาบนใน พธสารวาดวยการตอตานการลกลอบขนผโยกยายถนฐานโดยทางบก ทะเล และอากาศ สงผลใหมเพยง

122 นท สรวาร. (2555). คนเรรอน กบความเสยง โดนหลอกขนเรอประมง. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.gotoknow.org/posts/165695 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 123 พระองคเจาพชรกตยาภาทรงยนสตยาบนสารและพธสาร.... (2556). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http:// http://www.tijthailand.org/main/th/content/117.html สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

https://www.gotoknow.org/posts/165695

http://www.tijthailand.org/main/th/content/117.html


4 - 48

ขอก าหนดในอนสญญาและพธสาร ทมการใหสตยาบนเทานนทมผลบงคบใชในประเทศไทยได สวนพธสารวาดวยการตอตานการลกลอบขนผโยกยายถนฐานโดยทางบก ทะเล และอากาศ ท ประเทศไทยไดลงนามแตไมไดใหสตยาบนนน ยงคงไมมผลบงคบใชในประเทศ ประเทศไทยจงมฐานะเปนเพยงรฐสงเกตการณในปญหาดงกลาว และไมสามารถใชกลไกความรวมมอตามพธสารฉบบดงกลาวได ดงน กฎหมายทจะสามารถน ามาบงคบใชกบปญหา การบงคบใชแรงงานผดกฎหมายบนเรอประมง คอ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551 เพยงฉบบเดยว ท าใหการปองกนและปราบปรามการคามนษยในรปแบบการบงคบใชแรงงานผดกฎหมายนน ยงคงไมมประสทธภาพเพยงพอ

3) การคาประเวณ

การคาประเวณหรอการขายบรการทางเพศนน เปนอาชพทนยมในกลมคนไรบานบางกลม โดยเฉพาะในกลมคนไรบานทยงเปนเดกหรอเยาวชน เนองจากการเปนสงทท าไดงาย และไดรบคาตอบแทนงายกวา เมอเทยบกบการท างานแบบอน โดยใชเพยงแครางกายของตนเอง ซงมกจะกอใหเกดปญหาตามมา ทงในกลมคนไรบานเองและสงคมภายนอก เชน การตงครรภในขณะทยงไมพรอม หรอ เกดการแพรระบาดของโรคตดตอทางเพศ หรอ ภาพลกษณของสงคม

จากขอมลของ ทศพล บวศร ผประสานงานมลนธสรางสรรคเดก ทไดเกบรวบรวมขอมลเกยวกบเดกเรรอนในป 2553 พบวา ในชวงเวลาดงกลาว เดกเรรอนนยมขายบรการกนมากขน เพราะสามารถหาเงนไดงาย เมอเทยบกบการรบจางทวไปหรอการเกบขยะ โดยไมไดค านงถงโรคตดตอหรอภาพลกษณของตน ซงเดกทขายบรการสวนมากจะเปนเดกผชายอายประมาณ 14-24 ป 124

การคาประเวณ มกฎหมายเฉพาะทบญญตไวนนคอ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 2539 โดยไดก าหนดการกระท าผดเกยวกบการคาประเวณเปนความผดซงจะตองไดรบโทษ โดยมทงโทษปรบและโทษจ าคก ซงครอบคลมไปถงตวผคาประเวณ ผเปนธระจดหา ลอหรอชกพา บคคลอนไปคาประเวณ รวมถงผเขาไปใชบรการดวย125 และในกรณของผแสวงหาประโยชนนน ยอมสามารถด าเนนการทางกฎหมายได โดยพจารณารวมกบ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551 ท าใหในแงของกฎหมายในเรองการคาประเวณนน มกฎหมายทคลอบคลม และเพยงพอตอการยบยงและปองกนการคาประเวณ

แตในทางปฏบต การคาประเวณยงคงมใหเหนกนอยางทวไป โดยคนไรบานยงคงตกเปนเหยอจากการคามนษยในรปแบบดงกลาว และถงแมในทกปจะมการปราบปรามและจบกมอยางตอเนอง แตปญหาการคาประเวณกยงคงไมหมดไปหรอมททาวาจะลดลง ซงอาจเปนปญหาทมาจากการบงคบใชกฎหมายของเจาหนาทผบงคบใชกฎหมาย จนท าใหมการประกาศมาตรการลงโทษภายในหนวยงานทรบผดชอบตอพนท ทมผลการปฏบตนอยหรอไมกวดขนจบกม 126

124 ทศพล บวศร. อางถงใน เดกเรรอนฮตขายตวพง. (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.posttoday.com/analysis/report/34773 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560 125 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 2539 126 บช.น.แถลงจบคามนษย 5 ราย คาดโทษจนท.ละเลยสงชวยราชการ 30 วน. (2560). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.khaosod.co.th/breaking-news/news_508640 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

http://www.posttoday.com/analysis/report/34773

https://www.khaosod.co.th/breaking-news/news_508640


4 - 49

3.1 ทศนคตของรฐตอคนไรบานและอาชญากรรม

1) ในทางกฎหมาย

จะสงเกตไดวาใน พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 ทไดกลาวมาขางตน บญญต ค าวา “เดกเรรอน” วาเปนการกระท าทตองหามในหมวดหมเดยวกบ “การขอทาน” โดยไดนยามค าวา “เดกเรรอน” ไวในลกษณะทคลายคลงกบ “เดกไรบาน” กลาวคอ เดกทไมมบพการหรอผปกครองดแล หรอมแตไมสามารถเลยงดได จนเปนเหตใหตองเรรอนไปในทตางๆ รวมไปถงเดกทมพฤตกรรมใชชวตเรรอนจนอาจจะเกดอนตรายได127 โดยรฐไทยในปจจบนมกจะใชค าวา “คนเรรอน” เพอนยามถงบคคลทไมมทอยอาศยเปนหลกแหลง อนเปนลกษณะหนงของกลมคนทเรยกวาคนไรทพง 128

การแสดงทศนคตของรฐตอคนไรบานผานบทบญญตของกฎหมาย ไมไดปรากฏขนครงแรกในพระราชบญญตฉบบดงกลาว แตกฎหมายบางฉบบในอดต กไดมการบญญตถงบคคลทมลกษณะใกลเคยงกบคนไรบาน โดยใชค านยามลกษณะอน อาท

กฎหมายตราสามดวง

ในสวนของพระอยการลกษณะพยานนน ไดบญญตถงบคคลทมลกษณะ “คนไมมเรอนทอย” เปน 1 ใน 33 จ าพวกพยานทตองหามรบฟง ดวยเหตผลทวา คนจรจดในลกษณะดงกลาว มฐานะทางสงคมหรอมอาชพบางอยางทไมยอมรบ ท าใหถอยค าของบคคลเหลานไมนาเชอถอและสงคมไมยอมรบ129 แมตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) จะมการบญญตแกไขเปลยนแปลงกฎหมาย ดวยการตราพระราชบญญตเรองพยานบคคลทรบฟงไดเพม 11 จ าพวก ซงทงหมดเคยเปนพยานจ าพวกตองหามรบฟง ท าใหพยานจ าพวกตองหามรบฟงเหลอเพยง 22 จ าพวกเทานน แต “คนไมมเรอนทอย” ยงคงมสถานะเปนพยานตองหามรบฟงเชนเดม130 จนกระทงมการยกเลกบทบญญตเรองพยานตองหามรบฟงดงกลาว ในพระราชบญญตลกษณะพยาน ร.ศ.113 และเปลยนเงอนไขในการรบฟงพยานหลกฐาน เปนคณสมบตทางรางกายของพยานบคคลแทนจนถงปจจบน 131

พระราชบญญตดดสนดานคนจรจดและคนทเคยตองโทษหลายครง ร.ศ. 127

มใจความส าคญในตอนตนวา

127 พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 มาตรา 4

... “เดกเรรอน” หมายความวา เดกทไมมบดามารดาหรอผปกครองหรอมแตไมเลยงดหรอไมสามารถเลยงดได จนเปนเหตใหเดกตองเรรอนไปในทตาง ๆ หรอเดกทมพฤตกรรมใชชวตเรรอนจนนาจะเกดอนตรายตอสวสดภาพของตน 128 กรมพฒนาสงคมและสวสดการ. คนไรทพง. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://61.19.50.68/dsdw/page.php?module=service&pg=servicedetail&ser_id=1 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 129 อภนนท ศรศร. (2552). เปรยบเทยบแนวคดและหลกเกณฑในการรบฟงพยานหลกฐานตามกฎหมายตราสามดวงกบคดอาญาไทยในปจจบน. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 68,71 130 เพงอาง, หนา 95 131 อางแลว, เชงอรรถท (129), หนา 101

http://61.19.50.68/dsdw/page.php?module=service&pg=servicedetail&ser_id=1


4 - 50

“มพระบรมราชโองการในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาจฬาลงกรณ พระจลจอมเกลาเจาอยหว ด ารสเหนอเกลาฯ สงวา เวลานมคนบางจ าพวกทปรากฏวา มไดประกอบการท ามาหาเลยงชพอยางใด และไมมหลกแหลง เทยวอาศยนอนตามศาลาวดบาง ตามโรงบอนบาง โดยมากเปนคนทประพฤตการชวฉกชงวงราว ลกทรพยของสาธารณชน ตองรบพระราชอาญาคนละหลายๆ ครงกม คนจ าพวกเหลาน สมควรทจะมทดดสนดานใหกลบเปนคนประพฤตด ประกอบการท ามาหาเลยงชพเปนประโยชนแกตนตอไป จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบญญตไวสบไป”132

ถอยค าดงกลาวแสดงใหเหนวากฎหมายฉบบน เกดขนในบรบทของยคสมยทคนไรบานทไมมทอยอาศย และไมไดประกอบอาชพอนใด จงถกรฐไทยในสมยนนมองวาสวนใหญเปนผทมพฤตกรรมในทางทไมดและเปนอาชญากรรม จงไดท าการบญญตเหตเพมโทษไวหลายประการ เชน การขบไลออกไปอยหวเมองอน133

อยางไรกตาม แมภายหลงจะมการบญญต พระราชบญญตกกกนผมสนดานเปนผราย พ.ศ. 2479 เพอยกเลกกฎหมายฉบบดงกลาวแลว แตยงคงมขอความทระบวา “นอกจากบทบญญตทเกยวกบคนจรจด”134ยกเวนไว ซ งกฎหมายดงกลาวยงคงบงคบใชจนกระท งมการบญญต พระราชบญญตยกเลกกฎหมายบางฉบบทไมเหมาะสมกบกาลปจจบน พ.ศ. 2546 เพอยกเลกกฎหมายฉบบดงกลาว รวมกบกฎหมายฉบบอนทไมเหมาะสมกชวงเวลานนดวย135

พระราชกฤษฎกาควบคมคนจรจดและผไมประกอบอาชพ พ.ศ. 2485

เปนกฎหมายทมการบญญตถงบคคลทมลกษณะเปน “คนไรบาน” ภายใตนยามค าวา “คนจรจด” ไวอยางชดเจน ในความหมายทวาเปนบคคลทไมมทอยเปนหลกแหลง และไมปรากฏการท ามาหาเลยงชพอยางไร136 โดยมการบญญตถงอ านาจของเจาหนาทในการเรยกตว หรอจบกมผตองสงสยวาเปนคนจรจดเอาไว137 รวมถงมมาตรการฟนฟเยยวยา ดวยการสงตวไปยงกรมประชาสงเคราะห เพอใหมการจดหางานทเหมาะสมกบบคคลเหลานน138 ซงหากพจารณาบทบญญตดงกลาว จะพบวาสงคมและรฐไทยในชวงเวลานนภายหลงจากการตงกรมประชาสงเคราะห รฐเรมมทศนคตทยอมรบคนไรบานในฐานะประชาชนมากขน โดยแสดงออกผานมาตรการชวยเหลอและฟนฟตามกฎหมายดงกลาว

พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

132 ค าน า ใน พระราชบญญตดดสนดานคนจรจดและคนทเคยตองโทษหลายครง รวมรวมโดย นายรอยต ารวจโท สเถยร วชยลกษณ 133 พระราชบญญตดดสนดานคนจรจดและคนทเคยตองโทษหลายครง มาตรา 1 - 2 134 พระราชบญญตกกกนผมสนดานเปนผราย พ.ศ. 2479 มาตรา 3 135 บญชทายพระราชบญญตยกเลกกฎหมายบางฉบบทไมเหมาะสมกบกาลปจจบน พ.ศ. ๒๕๔๖ 136 พระราชกฤษฎกาควบคมคนจรจดและผไมประกอบอาชพ พ.ศ. 2485 มาตรา 3 137 พระราชกฤษฎกาควบคมคนจรจดและผไมประกอบอาชพ พ.ศ. 2485 มาตรา 4 138 พระราชกฤษฎกาควบคมคนจรจดและผไมประกอบอาชพ พ.ศ. 2485 มาตรา 6


4 - 51

กฎหมายฉบบนถอวาเปนกฎหมายฉบบหลงสดทมการบญญตถงนยามบคคลทมลกษณะเดยวกบคนไรบานไว โดยนยามใหอยในกลมบคคลประเภท “คนไรทพง” ซงหมายความถง บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ รวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได139 ซงกฎหมายฉบบดงกลาวนไดบญญตขน เพอก าหนดมาตรการคมครองคนไรทพงในรปแบบตางๆ อยางเปนกจจะลกษณะ ซงเปนการสะทอนถงมมมองของรฐไทยตอคนไรบาน ผานบทบญญตของกฎหมายทพฒนามาถงชวงเวลาปจจบน

2) พฤตการณของรฐ

คนไรบานกบภาพลกษณของประเทศ

สงทสะทอนทศนคตของรฐตอคนไรบานไดดทสดคงหนไมพน มาตรการหรอนโยบายทมขนตอคนไรบาน โดยเฉพาะในเขตพนทสนามหลวง ซงถอวาเปนพนทสาธารณะทมกจะเปนทอยอาศยของคนไรบานในกรงเทพมหานครมาเนนนาน

โดยในป พ.ศ. 2544 สมยท สมคร สนทรเวช เปนผวาราชการกรงเทพมหานคร มการออกประกาศโดยส านกงานเขตพระนคร หามบคคลเขาไปใชพนทตงแตเวลา 23.00-05.00 น. และไดมการตงเตนทใกลกบอนสาวรยหมขางคลองหลอด เพอใหคนไรบานหรอคนทมาจากตางจงหวดใชเปนทหลบนอนชวคราว ดวยเหตทไทยรบเปนเจาภาพจดการประชมสดยอดผน าเอเชย-แปซฟก(เอเปค) จงท าใหกรงเทพตองปรบปรงพนทสนามหลวงทงหมด

ตอมาป พ.ศ. 2548 ในสมย อภรกษ โกษะโยธน เปนผวาราชการกรงเทพมหานครไดประกาศจดระเบยบสนามหลวงรอบใหม โดยหามบคคลใดๆ เขาไปใชพนทดงกลาว ตงแตเวลา 23.00-05.00 น. มผลตงแตวนท 1 กนยายน 2548 เปนตนไป เพอแกปญหาการคาประเวณ ปญหาอาชญากรรม ปญหาคนเรรอน-คนจรจด และหาบเรแผงลอย140

ตอมาภายหลงป พ.ศ.2552 หมอมราชวงศสขมพนธ บรพตร ไดเขามาด ารงต าแหนงผวาราชการกรงเทพมหานคร แมเจาหนาทรฐทมสวนเกยวของกบพนทสนามหลวงในยคสมยดงกลาว บางสวนจะพนวาระออกไปแลวกตาม แตเจาหนาทรฐใหมทเขามาแทนยงคงน าทศนคตทมองคนไรบานเปนปญหา เฉกเชนเดยวกบการกระท าผดกฎหมายประเภทอน และยงคงมการใชมาตรการกวาดลางคน

139 พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 มาตรา 3

...“คนไรทพง” หมายความวา บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได ทงน ตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด 140“สนามหลวง” มหากาพยไลรอทไมจบสน(1). (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?NewsID=9530000029105 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?NewsID=9530000029105


4 - 52

ไรบานในบรเวณดงกลาวเปนนโยบายหลก141 142 โดยเรมจากการใชมาตรการทางกฎหมายภายใตพระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 เพอจดระเบยบสนามหลวง โดยมเปาหมายส าคญทจะกวาดลางคนไรบาน และผชมนมทางการเมองออกไปจากสถานทดงกลาว143 144 รวมถงมการปดสนามหลวงกวาดลางคนไรบานดวยเหตอาศยเหตเรองอาชญากรรม 145

งานวจยของ บญเลศ วเศษปรชา ทไดกลาวมาแลวในขางตนนน มเนอหาทแสดงใหเหนถงขอมลการปดสนามหลวงในชวงป 2544 พบวา ในระหวางการประกาศปดสนามหลวงนน มการแสดงออกในรปแบบทศนคตจากทางรฐและเจาหนาทรฐ ผานการจดกลมคนเรรอนไวใหอยในประเภทเดยวกบโสเภณและมจฉาชพ ประกอบกบการใชค าเรยกวา “จรจด” เฉกเชนเดยวกบ “หมาจรจด” ของทางเจาหนาระดบสงของรฐหรอผวาราชการ และใหเหตผลในการปดสนามหลวงวา เพอปองกนอาชญากรรมหรอการกระท าใดๆ ทอาจจะเปนเหตแหงความไมปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชนทวไป และ การกวาดลางคนเรรอนออกจากสนามหลวง กเพอเปนการปรบภมทศนบรเวณสนามหลวง เพอใหเกดความสวยงามและเหมาะสมกบการเปนเมองหลวงและสถานททองเทยว146

ในกรณดงกลาว ปฐมฤกษ เกตทต อาจารยประจ าคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดแสดงทศนะ บนเวทเสวนาเรอง "ปดสนามหลวง (2) : แกไขปญหาคนเรรอน คนดอยโอกาส และคนขายบรการไดจรงหรอ?" (2548) โดยมใจความวา

"ประวตศาสตรการปดสนามหลวงทผานมามกมนยยะเบองหลง อยางการปดครงแรกในสมยทคณสมคร สนทรเวช เปนผวาราชการกรงเทพมหานคร กเปนการปดเพอการประชม APEC เปนการกวาดลางคนเหลานไปเกบไว การปดสนามหลวงครงท 2 กเพราะรฐบาลจะมการจดงานทอยอาศยสากล จงมการน าคนเหลานไปเกบไวเพอเปนการหลบฝรง สวน "ผลกระทบจากการปดสนามหลวงทง 3 ประเดนใหญ (คนไรบาน ผทคาขายในพนทสนามหลวง และผขายบรการทางเพศ) ตางมจดรวมกน คอเปนประเดนเรองคนจนเมอง เปน

141 “สขมพนธ” โวขอเวลา 2 ป กวาด “คนเรรอน-ขอทาน-ขายตว” เกลยงสนามหลวง. (2552). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?NewsID=9520000099917 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 142 พรงน! ดเดยจดระเบยบคนเรรอน กทม. เลงสนามหลวงท าตลาดนดดอกไมแทนปากคลอง. (2552). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?NewsID=9520000099295 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 143 ‘จดระเบยบสนามหลวง’ ใครจะอย ใครจะไป?. (2552). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9520000103084 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 144 แตงโฉม สนามหลวง สวย สะอาด ปลอดสงไมนามอง ! แตซอนปญหาไวเบองหลง ?. (2554). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1312877457 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 145 ปดสนามหลวงเขตอทธพลเถอน หยดอาชญากรรม-คนเรรอน-หญงขายตว. (2552). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.ryt9.com/s/nnd/837454 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 146 อางแลว, เชงอรรถท (121), หนา 5-6



http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9520000103084


http://www.ryt9.com/s/nnd/837454


4 - 53

ปญหาในการสรางวาทกรรมวา คนพวกนขเกยจ เพราะถาไมขเกยจมนไมจน คนพวกนมนเปนโจร เปนคนบา ถาไมบามนไมท า เปนการน าความเลวของมนษยชาตไปหอยคอคนพวกน เปนการสรางภาพประทบใจใหคนรสกกลว เจาหนาทเองกตดภาพจากวาทกรรมเหลานน ท าใหประพฤตกบพวกเขาอยางรนแรง เปนการท าใหเขาเปนอาชญากรทงๆ ทเขาไมไดท า เปนการผลกดนใหเขาออกไปจากสงคม กอเกดอาชญากรรมแหงความโกรธ ความเกลยด (Hate Crime) อยางในตางประเทศกจะมการไลทบตคนเรรอน เพราะรสกวาคนเหลานไมใชสวนหนงของสงคม ทงทคนจนเปนคนเลยงเมอง ไมอยางนนอาหารจานละ 10 บาทจะมาจากไหน สงคมตองเขาใจวาคนจนมคณปการอยางไรกบเมอง" 147

ในมตดานความงามและมมมองดานความศกดสทธของสนามหลวง งานของ บภาพร ตะรงส มองวา การจ ากดเวลาเปด-ปดสนามหลวงนนกเพอเปนการปองกน กลมคนทไมพงประสงคหรอกลมคนทไมมคณสมบตทจะเปนสวนหนงของคนกลมใหญ ไมใหเขาไปใชสอยพนทสนามหลวงในทางทไมเหมาะสม คนเรรอน หรอ คนไรบาน ทเปนสวนหนงของกลมคนไมพงประสงคเหลานน จงไมมคณสมบตทจะสามารถเขาไปใชพนทในแบบของตนได เนองจากกจกรรมของพวกเขาไมสอดคลองกบแนวคด ทสนบสนนสถานะพเศษของสนามหลวง 148

นอกจากน อกหนงการกระท าของรฐทบงชใหเหนถงการจดกลมคนไรบาน ใหอยในกลมเดยวกบการขอทาน ทเขาขายการคามนษยภายใตมมมองของรฐ นนคอภายหลงจากทมการประกาศการปองกนปราบกรามการคามนษยเปนวาระแหงชาตในป 2558 นน กเรมมการกวาดลางกลมบคคลบางประเภทเพอตอบสนองนโยบายดงกลาว โดยขอทานคอกลมคนประเภทหนงทถกกวาดลาง และในการกวาดลางขอทานดงกลาวนน กลมคนไรบาน หรอทรฐไทยใชค าทเรยกวาคนเรรอนนน กลบถกกวาดลางไปดวย แมกลมคนไรบานเหลานนอาจจะไมไดท าการขอทานกตาม 149 150

การกวาดลางของรฐในรปแบบทพงเปาไปทคนไรบานลกษณะดงกลาว ไมไดเกดขนภายหลงจากทมการประกาศให การปองกนปราบปรามการคามนษยเปนวาระแหงชาต ในป 2558 เปนครงแรกแตอยางใด แตมาตรการในลกษณะดงกลาวมกจะเกดขนในชวงเวลาเทศกาล หรอเนองในวาระพเศษ หรอเกดขนโดยอาศยเหตผลเรองภาพลกษณของการทองเทยว ปรากฏใหเหน โดยเฉพาะอยางยงในเมองทองเทยวหลกของประเทศ ซงกลมคนไรบานมกจะถกกวาดลางไปพรอมกบกลมผกระท าความผดลกษณะอน ทถกกลาวอางวาท าใหเสอมเสยภาพลกษณเสมอ เชน

147 ปดสนามหลวง" แกไขปญหาคนเรรอน คนขายบรการไดจรงหรอ?. (2548). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://prachatai.com/journal/2005/11/21610 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 148 บภาพร ตะรงส. มตความงาม พนทสาธารณะ และการเมองในพนทสนามหลวง. วารสารมหาวทยาลยศลปากร ปท 38(2). หนา 104 149 ผบช.น.แถลงกวาดลางขอทานแกปญหาคามนษย. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://goo.gl/zXjn9y สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 150 จบขอทานเมองกรง101คน สนองนโยบายคามนษย. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/642372 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560


http://goo.gl/zXjn9y



4 - 54

- การกวาดลางจบคนเรรอนและขอทานในกรงเทพมหานคร ชวงเทศกาลสงกรานต ป 2556151 และ ป 2557152

- การจดระเบยบคนเรรอนหลงการชมนมคนเสอแดง เพอใหทนการจดงานเฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวาคม (2553)153

- การกวาดลางจบกมขอทาน คนเรรอนจรจด ใหหมดในพนทจงหวดภเกต สรางภาพลกษณเมองทองเทยวระดบโลกในชวงวนวาเลนไทน (2555)154

- การกวาดลางขอทานเรรอนรบประชมครม.สญจรทภเกต (2555)155

- การกวาดลางจบกมคนเรรอนและผจ าหนายสนคา ทกอความร าคาญใหกบนกทองเทยวเพอขจดปญหานกทองเทยวเบอหนาย และเสรมสรางความมนใจเรองความปลอดภย ในเมองพทยา (2553)156

- การกวาด ลาง บรเวณชายหาดเมองพทยา เพอท าการกวาดลางและปราบปรามบคคลเรรอน และผใหบรการ และคาประเวณโดยผดกฎหมาย หลงจากไดรบการรองเรยนจากนกทองเทยว (2555)157

- กวาดลางจบกมแกงขอทาน และบคคลเรรอนจรจดทวเมองพทยา (2556)158

151 ดส.ระดมจบคนเรรอนและขอทาน ชวงเทศกาลสงกรานต. (2556). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.chaoprayanews.com/2013/04/10/ดส-ระดมจบคนเรรอนและข/ สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 152 ผกก.ดส.ระดมกวาดลางขอทานเรรอนกวา50คน. (2557). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.innnews.co.th/shownews/show?newscode=529534 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 153 กทม.เรงเคลยรเตนทแดงสนามหลวง เดนหนาปรบภมทศนระลอก 2. (2553). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9530000054224 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 154 ภเกตดเดยกวาดลางขอทาน 14 ก.พ. สรางภาพเมองทองเทยวระดบโลก. (2555). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/South/ViewNews.aspx?NewsID=9550000017557 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 155 กวาดลางขอทานรบครม.สญจรภเกต.... โลก. (2555). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.posttoday.com/local/south/140144 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 156 พทยาระดมกวาดลางคนเรรอนกอความร าคาญใหนกทองเทยว. (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9530000176074 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 157 จ.ชลบร ตร.กวาดจบหญงบรการรวม 30 คนชายหาดพทยา. (2555). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.legendnews.net/index.php?lay=show&ac=article&Id=539359126 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 158 กวาดลางจบกมแกงขอทานและบคคลเรรอนจรจดทวเมองพทยา. (2556[ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://th.pattayadailynews.com/กวาดลางจบกมแกงขอทานและบคคลเรรอนจรจดทวเมองพทยา สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

http://www.chaoprayanews.com/2013/04/10/ดส-ระดมจบคนเรรอนและข/

http://www.innnews.co.th/shownews/show?newscode=529534

http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9530000054224

http://www.manager.co.th/South/ViewNews.aspx?NewsID=9550000017557

http://www.posttoday.com/local/south/140144

http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9530000176074

http://www.legendnews.net/index.php?lay=show&ac=article&Id=539359126

http://th.pattayadailynews.com/กวาดลางจบกมแกงขอทานและบคคลเรรอนจรจดทวเมองพทยา


4 - 55

- จดระเบยบสนามหลวง คดกรองคนจรจด เพอไมใหคนเหลานเขามากนอย เนองจากเปนพนทใหคนเขามากราบสกการะ เบองหนาพระโกศพระบรมศพพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช จงอาจจะดไมเหมาะสม (2559)159

3.2 กรณคนไรบานกบอาชญากรรม

นอกจากการแสดงออกของรฐผานบทบญญตกฎหมาย หรอการก าหนดนโยบายและมาตรการตอคนไรบานแลว การแสดงออกของเจาหนาทรฐ โดยเฉพาะเจาหนาททมหนาทเกยวกบการดแลความสงบเรยบรอยในสงคม เจาหนาทบางสวนมกจะมทศนคตทมองวา คนไรบานเปนผตองสงสยในการกออาชญากรรม หรอการกระท าผดกฎหมายในทสาธารณะ โดยจะใชการรวบรวมขอมลผานวาทะหรอพฤตการณของเจาหนาทรฐทถกน าเสนอผานขาว หรอบทความ

งานวจยเรองคนไรบานของ บญเลศ วเศษปรชา ไดน าเสนอขอมลขาวซงพาดหววา

“ต ารวจลอมคอก 7 สะพานอนตราย เสยงปลน-ขมขน” มเนอหาขาววา “ต ารวจยอมรบใตสะพานกรงเทพ อนตราย เผย 7 จดทตองระวง ไมเวนแมแตตกรางกลางกรงอกกวา 500 แหง ทเปนแหลงมวสม “สมคร” เหนบตองยงขาพวกจรจดเทานนถงแกปญหาได”

บญเลศ ไดอธบายวารายงานขาวดงกลาวนน สบเนองมาจากกรณทมหญงสาวถกฉดไปขมขนในชวงป 2546 โดยเนอหาขาวไดระบสถานทจดอนตราย ซงลวนแลวแตเปนทพกของคนไรบาน เปนการสะทอนใหเหนถงความรสกของคนทวไป ทมตอคนไรบานทหลบนอนในทมดตามทสาธารณะไดเปนอยางด160

กรณฆาตกรรมตอเนอง ท าการฆาคนเกบของเกาและคนเรรอน 4 ศพ ในพนทจงหวดปทมธาน ป 2559 ทแมจะมการจบตวผตองหาซงเปนชาวพมาไดแลว161 แตในระหวางท าการลงพนทสบสวนสอบสวนนน เจาหนาทต ารวจไดพงเปาไปทกลมคนเรรอน โดยเจาหนาทต ารวจระดบสงผมสวนเกยวของไดแสดงทศนะกบเรองดงกลาววา

“จากเหตการณฆาปาดคอ 3 ศพทเกดขนน ท าใหประชาชนหลายคนทอยในพนทเกดเหตมความระแวงมากขน เพราะยงจบตวคนรายไมได ซงทางเจาหนาทต ารวจไมไดนงนอนใจ ไดสงชดสบสวนลงพนท ควานหาตวคนรายโดยเฉพาะบคคลเรรอน ขอทาน ตางๆทอยในพน จงประชมจดก าลงเจาหนาทต ารวจและเจาหนาททเกยวของ ใหออกมากวาดลางขอทาน คนเรรอน ไมใหมในพนทเพอลดปญหาอาชญากรรมลกเลกขโมยนอยใหหมดไป และปองกนภยอนตรายใหสงคมไดหนาอยมากยงขน” 162

159 จนท.จดระเบยบสนามหลวง-คดกรองคนจรจด-เตอนเซลฟไมเหมาะสม มพระบรมมหาราชวงเปนฉากหลง. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://morning-news.bectero.com/social-crime/03-Nov-2016/90531 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 160 อางแลว, เชงอรรถท (24), หนา 102 161 จมมฆาเรยบ4ศพ ผลDNAโยงรายลา. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.thaipost.net/?q=จมมฆาเรยบ4ศพ-ผลdnaโยงรายลา สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 162 ปทมธาน – เจาหนาทกวาดลางขอทานคนเรรอนท าประวตกอนสงกลบบาน. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : https://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_37218 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

http://morning-news.bectero.com/social-crime/03-Nov-2016/90531


http://www.thaipost.net/?q=จมมฆาเรยบ4ศพ-ผลdnaโยงรายลา

https://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_37218


4 - 56

ทศนคตดงกลาวของเจาหนาทรฐแสดงใหเหนวา กลมคนไรบานนนถกตงขอสงสยรวมกบกลมขอทานวาเปนผกระท าความผด ซงนอกเหนอจากรปคดแลว ยงมการแสดงทศนคตทมองวา คนไรบานเปนตนเหตของปญหาอาชญากรรมอน ทเปนอนตรายในสงคมอกดวย

อกหนงพฤตกรรมทตอกย าถงทศนคตดงกลาวกคอ ในระหวางการสบคดไดมการกวาดลางและจดระเบยบคนเรรอน เพอท าการตรวจคนและจดท าประวต โดยมการจดระเบยบพนทสาธารณะใหเปนระเบยบเรยบรอย โดยเฉพาะบรเวณทมบคคลจรจดพกอาศยอย โดยมองวาเปนแหลงเพาะอาชญากรรมและยาเสพตด สรางความไมปลอดภยแกประชาชน163 ซงนอกจากพนทเกดเหตแลว ในชวงเวลาดงกลาว ยงมการกวาดลางคนเรรอนในเขตพนอนทวกรงเทพ ถงแมจะไมไดมการเชอมโยงกบคดดงกลาวกตาม 164 165 166

การจดระเบยบหรอกวาดลางคนไรบาน โดยอาศยเหตผลดานการลดการเกดอาชญากรรมในพนทนนมกจะเกดขนเสมอ แมในชวงทไมมการกออาชญากรรมเชอมโยงไปสคนไรบานกตาม ดงเชนในกรณการชวยเหลอคนไรบาน ของเจาหนาทต ารวจในเขตพนบางซอในป 2558 แมจะมเจาหนาทบางคนทมองวาคนไรบานไมใชบคคลทกอเหตอาชญากรรม และการชวยเหลอนนเปนไปเพอความเปนระเบยบเรยบรอยในพนท และพฒนาคณภาพชวตของกลมคนไรบานเองกตาม แตกมเจาหนาทบางคนทมการแสดงทศนคตวาคนไรบานนน อาจจะเปนผกออาชญากรรมเสยเอง โดยในกรณดงกลาวมเจาหนาทคนหนงไดแสดงทรรศนะไววา "พวกเขาตองอาศยอยตามปายรถเมล ตามทองถนน ตากแดดตากฝน เสยงกบภยอนตรายตางๆ นานา อกทงภยอาชญากรรมทอาจจะเปนคนกอขนเอง หรอเปนเหยอ ทางผบญชาการต ารวจนครบาลจงเลงเหนความส าคญ…” 167 จะเหนไดวาทศนคตของเจาหนาทรฐนนไมไดมลกษณะเปนไปในทศทางเดยวกนทงหมด อาจจะขนอยกบตวบคคลเอง หรอ โดยสถานการณและบรบทของสภาพแวดลอมกมสวนส าคญเชนเดยวกน

ในสวนทเกยวกบทศนคตของเจาหนาท บญเลศ วเศษปรชา ในฐานะผเชยวชาญเรองคนไรบาน ไดถายทอดขอมลในสกปขาวเรอง "แจกอาหารอยางเดยวไมชวยแกปญหาคนไรบาน" (2559) มใจความวา

163 หาเบาะแสฆาตกรตอเนอง 3 ศพ-ตร.ปทมฯ ปลอยแถว จดระเบยบคนเรรอน. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/745957 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 164 สงตร.นครบาล ระดมกวาดลาง ขอทาน คนเรรอน คนวกลจรตตามทเปลยว แกปญหาอาชญากรรม. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://prachatai.com/journal/2016/10/68310 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 165 ต ารวจกวาดตอน 19 คนเรรอนยานขาวสาร สงเขาสถานสงเคราะห หลงเกดคดฆาตอเนอง. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.matichon.co.th/news/319690 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 166 น.1 สงจดระเบยบตรวจคนวกลจรต-เรรอน พบประสาน พม.เขาดแล. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?NewsID=9590000102446 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 167 ลดปญหาเรรอน! ตร.บางซอ ชวยคนไรบาน อาบน า-แตงตว สงหนวยงานดแล. (2558). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/533630 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

http://www.thairath.co.th/content/745957


http://www.matichon.co.th/news/319690

http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?NewsID=9590000102446



4 - 57

“ผมเคยคยกบคนไรบานทถกลกขโมยขนโรงพกไปแจงต ารวจ ต ารวจไมคอยใสใจรบเรอง นคอเหตผลทวาท าไมคนไรบานถงตกเปนเหยอไดงาย เพราะโจรจะรวาคนไรบานเปนอะไรไปกไมมใครสนใจ ต ารวจเองยงระแวงวาพวกเขาเปนอาชญากรรม มเหตอะไรขนกพงเปาทไปคนไรบาน จบขนโรงพก ท าประวต แตกตางจากคนไรบานอกประเภทหนง ทอาศยหลบนอนจนคนหนาคนตา ชาวบาน พวกนจะชวยเปนยามให สายตรวจในทองทจะรวา คนไรบานทอยประจ าจะไมลกเลก ขโมยนอยชวยเปนห เปนตาใหดวย ผมมองวาจ าเปนมากทจะตองมความสมพนธกบคนไรบาน เพอลดความหวาดระแวง แลวเราจะเหนคนเปนคน เหนเขาเปนมตรมากขน ไมใชมองกนแตแงราย” 168

ลกษณะทแตกตางกนของทศนคตดงกลาว ปรากฏใหเหนในสภาพสงคมทบรบทของคนไรบานนนตางออกไป เชน ในจงหวดเชยงใหม จากการประมาณการณโดยทวไปมจ านวนประชากรและคนไรบานนอยกวากรงเทพมหานครซงเปนเมองหลวง จากการสอบถาม สบตร รฐศาสตร ตาสม เจาหนาทต ารวจในจงหวดเชยงใหม ซงท าหนาทประจ าอยท สถานต ารวจภธรเมองเชยงใหม สรปความไดวา เหตทไดรบแจงจากการกระท าความผดของคนไรบาน สวนใหญจะเปนคดลหโทษ ประเภท ขอทาน หรอ กอความเดอดรอนร าคาญ ซงหากไดรบแจงกจะท าการตกเตอนวาหากกระท าซ าอกกจะถกจบ แตกยงคงท าการจบตาเฝาระวงกลมคนไรบานเหลานน เพอไมใหเกดการกอเหตในอนาคต โดยมการกลาวถงทฤษฎหนาตางแตก (Broken Windows Theory) ผานเหตผลวา หากท าการจบกมจะท าใหเกดปมในจตใจของผกระท าผด จงเลอกใชวธการตกเตอนและใหโอกาสแทน และหากในกรณทมการจบกมกไปกจะปลอยตวภายหลงในเวลาไมนานนก เพราะคนไรบานสวนมากนนไมมเงนจายคาปรบ ซงพนกงานสอบสวนสวนใหญจะไมคดวาคนไรบานจะเปนผกออาชญากรรมรายแรง และไมอยากจะจบกมหากไมใชโทษรายแรง169

3.3 การแสวงหาผลประโยชนจากคนไรบาน

1) รบจางตดคก

การรบจางตดคกนนถอเปนการกระท าลกษณะหนง ทเปนการแสวงหาประโยชนจากอสรภาพทางรางกายของมนษยโดยมชอบ โดยอาศยความเหลอมล าของสถานะทางสงคม ชกจงใหผทมปจจยในการด ารงชพต ากวาสญเสยอสรภาพ เพอใหตนรอดพนจากบทลงโทษทจะไดรบจากการกระท าทผดกฎหมาย ซงมกจะปรากฏในรปแบบของขอเสนอ ทแลกเปลยนดวยจ านวนเงนกบค ารบสารภาพ โดยผทไมไดกระท าความผด จะตองรบโทษจากการกระท าความผดนนแทน ซงถอไดวาเปนการกระท าทละเมดสทธมนษยชนรปแบบหนง

ในสกปขาวของ ทมลาความจรง (2559) ไดน าเสนอวา การรบจางตดคกนนไมไดเพงเกดขน แตเปนปญหาเรอรงมานานแลว และมทงในกรงเทพมหานครและจงหวดหางไกล โดยไดน าเสนอขอมลทไดรบมาจากเจาหนาทต ารวจชดสบสวนนครบาลวา การรบจางตดคกแทนในรปแบบขบวนการนนมอย

168 บญเลศ วเศษปรชา. (2559). แจกอาหารอยางเดยวไมชวยแกปญหาคนไรบาน. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.posttoday.com/analysis/interview/465097 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 169 เจาหนาทต ารวจ สบตร รฐศาสตร ตาสม. (2560). สมภาษณเมอวนท 25 กมภาพนธ 2560.

http://www.posttoday.com/analysis/interview/465097


4 - 58

จรง โดยเฉพาะในบอนการพนน หรอ แผงขายสนคาละเมดลขสทธ ซงถายทอดผานประสบการณการจบบอนการพนนขนาดใหญของเจาหนาทสายสบดงกลาว ซงไดพบวธการทนายบอนใชในการจดหาคนตดคกแทน คอเมอถกเจาหนาทจบกมนน ในแตละบอนจะม "นกวง" คอยวงเคลยรกบเจาหนาท และจดหาคนมารบจางตดคกแทนนกพนน ทงเปลยนตวผตองหา เปลยนบตรประจ าตวประชาชน โดยกระบวนการทงหมดตองเรยบรอยกอนทรอยเวรจะลงบนทกประจ าวน นอกจากนนทมลาความจรงยงไดอางขอมลของมลนธอสรชน ทชใหเหนวามผมสวนรวมในขบวนการรบจางตดคก ประกอบดวย ผกระท าผดตวจรง ผรบจาง และเจาหนาทของรฐทมสวนรเหนตงแตชนจบกมไปจนถงขนตอนการสงฟอง170 โดยในสกปขาวดงกลาว นท สรวาร เลขาธการมลนธอสรชน ไดใหขอมลในสวนทเกยวของกบคนไรบานวา อาชพรบจางตดคกนนมคนเรรอนเขาไปอยในขบวนการดงกลาวจ านวนไมนอย สวนใหญเปนคดความทเกดในกรงเทพมหานครหรอในเขตเมอง โดยมการมาตดตอใหไปตดคกแทนในคดละเมดลขสทธ เชน การขายซดเถอน หรอคดลกลอบเลนการพนน เมอมการจบกมผคาซดหรอนกพนนตวจรง กจะมการจดหาคนเรรอนมา "สมอาง" เปนผกระท าผด เพอรบโทษและตดคกแทน โดยไดกลาววา “เจาหนาทรฐทเกยวของกบคดพวกนจะคนชนกบคนเรรอน จะมการบอกกลาวเจรจาใหมาตดคกแทน เพราะคนทท าผดตวจรงไมอยากใหประวตเสย กจะมการตอรองหาคนมาตดคกแทน ราคาอยทหลกพน ตดคก 1-2 วน แลวกเปรยบเทยบปรบ คนทกระท าผดตวจรงเปนคนจายเงน แตไมตองเสยประวต" โดยกลาวอกวา "คาจางของคนเรรอนทไปตดคกแทน เทาทเคยคย ราคาอยท 3-5 พนบาท เพราะเปนคดไมรายแรง คนทรบงานพวกนไมมขาจร สวนใหญเปนขาประจ า เจาหนาทเองกรจกด"171

สกปขาวเรอง “รบจางตดคก” อาชพสะทอนความเหลอมล า กบชองโหวของ กบก.ยตธรรม” ของ ธนธรณ แซอง (2556)ไดน าเสนอกรณคนไรบานทรบจางตดคกแทนผกระท าความผดตวจรง 3 เหตการณ คอ กรณของ นายด า คนไรบานคนแรก ทรบจางตดคกแทนในขอหาจ าหนายซดลามกอนาจาร ดวยจ านวนเงนเพยง 500 บาท ซงไดเปดเผยขนตอนการรบจางตดคกวา ทกครงจะมคนขจกรยานยนตรมาตะโกนดวยถอยค าวา “ซดๆ ไปไหม” โดยเปนถอยค าทเขาใจกนในกลมผรบจางตดคกแทนวามการจางใหไปตดคกในขอหาขายซดลามกอนาจาร และเมอไปถงรานซด ผจางจะใหถอถงซดวงบาง หรอบางครงเจาหนาทกจดหาซดไวเปนหลกฐานแลว หลงจากนนกไปทสถานต ารวจและท าเรองสอบพยานหลกฐานตามปกต โดยนายด าเลาวา “พอไปถงโรงพก ผมกรบสารภาพ ต ารวจกจะบนทกขอมลทกอยาง โดยใชชอ-นามสกลจรง ตามบตรประชาชน และจะตดคก 1 คน เพอรอสงตวไปทศาล พอขนชนศาล จะมคนมาประกนตว จากนนเขาใหคาจาง บางครงทหนาศาล บางครงกไปเอาทราน”

คนไรบานคนตอมา เลาวาเคยไดรบจางไปตดคกในคดการพนน โดยมนายหนาจากบอนมาเรยกตว เมอไปถงทบอนแลว อปกรณทใชเลนพนนซงเปนหลกฐานการจบกมถกจดเตรยมไวหมด เขามหนาทใหรอยเวรจดชอนามสกลและไปโรงพก โดยเจาของบอนจะใหเงนสดตดตวไว เมอศาลตดสนใหเสยคาปรบกจายคาปรบเอง สวนเงนทเหลอกถอเปนคาจาง ครงลาสดไดเงนมาจ านวน 2,000 บาท โดยใหเหตผลในการกระท า ทแมจะถกตงค าถามถงความเสยงในกรณทถกจบและไดรบโทษนกกวาเดมวา ไมมใครอยากท าเพราะมนเสยง แตไมท ากไมมอะไรกน และคนไรบานคนสดทายไดเลาถงประสบการณท

170 ทมลาความจรง. (2559). ผาขบวนการ "รบจางตดคก". [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล :http://www.now26.tv/view/94663 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 171 เพงอาง


4 - 59

ครงหนงเคยไปรบจางตดคกขอหาขายซดลามกอนาจาร แตกลบไมมใครมาเสยคาปรบให จงตองตดคกประมาณ 20 วน และถงแมออกมาแลว เจาของรานจะใหคาจาง 2,000 บาทกตาม แตเขากไมคดจะท าอก โดยกลาววา “แตเหตการณครงนนท าใหผมเขด และไมไปรบจางแบบนอก”172

นอกจากน สกปขาวของ ธนธรณ แซอง ยงไดใหขอมลทอางจากทศนคตของบคคลทมความรและความเชยวชาญในแงมมตางๆ ดงน

นท สรวาร เลขาธการมลนธอสรชน มองวาการรบจางตดคกเปนหนทางหนงของคนเรรอนในการหาเลยงชพใหอยรอด ซงแบงไดเปน หนง การรบจางเขาไปอยในคกโดยไมไดรบคาตอบแทนเปนตวเงน แตแลกกบการอยในพนททมอาหารมเสอผาให กบ สอง การรบจางตดคกแบบไดคาตอบแทนเปนเงน โดยเหตผลทคนไรบานรบจางตดคกในลกษณะดงกลาวกเพราะตนทนทางสงคมต า ขาดความนาเชอถอ โดยเฉพาะอยางยงการไมมความรทางกฎหมาย จงไมทราบวาการกระท านนจะเปนการท าใหเสยประวต หรอไมทราบวาคดจะสนสดเมอใด

วนชย สอนศร ผเคยประกอบอาชพทนายความ ซงมชอเสยงมาจากการเผยแพรความรทางกฎหมาย นนมองวา สาเหตหลกทคนเรรอนยอมแลกอสรภาพตวเองกบคาตอบแทนเพยงเลกนอย นนคอการขาดความรดานกฎหมาย ท าใหคนถกเอาเปรยบและตองเผชญกบความเสยงในการตกเปนจ าเลยในขอหาอน ทหากพวกเขาถกจบไดวารบจางถกจบ-รบจางตดคกแทนผกระท าผดตวจรง วนชย ยงไดกลาวอกวา คนเรรอนสวนมากคดวาการประกนตวคอคดสนสดเพราะไมรกฎหมาย ซงความจรงแลวเขาจะถกออกหมายจบ แตสวนมากไมมใครลงไปจบ เพราะคนเรรอนไมอยเปนท หรอถาเจาทรเหนกไมตามจบ เพราะกลวเรองขนสชนศาลแลวเสยงถกจบได ซงเปนการแสดงใหเหนถงความบดเบยวของกระบวนการยตธรรมชนตน ทเกดจากการทจรตโดยอาศยชองวางทางกฎหมาย และความเหลอมล าทคนรวยอาศยโอกาสในความออนดอยทางสงคม ทางดานเศรษฐกจและความรของคนทดอยกวา เพอผลประโยชนแกตนเอง

นอกจากน วนชย ยงไดใหขอมลถงมาตรการการลงโทษตามกฎหมายวา กรณรบจางตดคกนนเปนความผดตามกฎหมายดวย หากถกจบไดคนเรรอนนนอาจจะมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา ในหลายๆ กรณ อาท มาตรา 137 ฐานแจงความเทจ หรอมาตรา 167 ฐานตดสนบนเจาพนกงาน สวนผจางจะมความผดตามมาตรา 189 ฐานชวยผอนกระท าผด หรอมาตรา 267 ฐานแจงใหพนกงานจดขอความอนเปนเทจในเอกสารราชการ สวนคดทขนสการพจารณาของศาล ยงมความผดตาม ป.อาญา มาตรา 177 ฐานเบกความเทจ หรอมาตรา 180 ฐานใหการเทจ วนชย ยงกลาววา กรณรบจางตดคก หากมเจาหนาทของรฐ อาท ต ารวจ เขาไปเกยวของดวย กมอาจมความผดตาม มาตรา 157 ฐานปฏบตหนาทโดยมชอบ มาตรา 201 ฐานรบสนบน หรอมาตรา 177 ฐานะเบกความเทจ

ในสวนชองโหวของมาตรการทางกฎหมายนน จากการใหขอมลของ ร.ต.ท. นพดล บวปรอท กลาววา เหตผลทท าใหอาจมการจบตวผตองหาผดตว เนองจากตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 87 ก าหนดไววา หามมใหควบคมผตองหาผถกจบไวเกนกวา 48 ชวโมง และหากเปนผท

172 ธนกรณ แซอง. (2556). “รบจางตดคก” อาชพสะทอนความเหลอมล า กบชองโหวของ กบก.ยตธรรม . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www. isranews.org/ isranews-scoop/22819-1-sp-997_22819.html สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

https://www.isranews.org/isranews-scoop/22819-1-sp-997_22819.html


4 - 60

ถกจางมาจรง เมอขนโรงพกกมกจะสารภาพ พอท าประวตเขยนส านวนเรยบรอย กตองสงเรองไปทศาล ท าใหต ารวจไมมเวลามาพสจนวาใชตวจรงหรอไม อกทงในกรณทรบจางตดคกโดยใชชอปลอม หลายๆ กรณพบวาผถกจบอางวาไมไดพกบตรประชาชน ซงระบบการสบคนทะเบยนราษฎรในเวลาดงกลาว ยงไมสามารถตรวจสอบจากหนาคนได ท าไดเพยงตรวจสอบประวตเทานน เพราะฉะนนปญหาทแทจรงคอจ านวนคนเรรอนทไมไดลดลง และตองด ารงชวตดวยการรบจางตดคก ซงเปนปญหาทหนวยงานรฐทเกยวของควรจะท าการทบทวน

ในมมมองดานสทธมนษยชน กรรมสทธมนษยชนแหงชาต นพ. นรนดร พทกษวชระ มองวา อาชพรบจางตดคก ถอเปนการละเมดสทธมนษยชนของคนเรรอนหรอคนไรบานอยางแนนอน เพราะพวกเขาท าดวยความไมรถงหลกกฎหมาย ท าไปดวยความจ าเปน คนเรรอนอาจมองวาไมไดถกละเมดสทธ เพราะไดเงน หรอมทใหอย มขาวใหกน ซงเปนความคดทผด เพราะตามหลกสทธมนษยชนถอเปนละเมดศกดศรความเปนมนษย ทมองวาคนเปนวตถทสามารถซอขายได โดยไดกลาวผานแนวคดสทธมนษยชนวา แมในกรณคนเรรอนรบจางตดคก ในแงกฎหมายถอวามความผด แตในหลกสทธมนษยชนแลว รฐควรจะแยกใหออกระหวางผทจงใจละเมดและท าผดกฎหมาย กบผทตองอยในสภาพทยอมจ านน ฉะนนการใชกฎหมายจงตองมองถงหลกสทธมนษยชนดวย รฐตองแกไขตนตอสาเหตทท าใหเขาถกละเมด และตองบงคบใชกฎหมายไปเอาผดคนทจงใจบดเบอนความจรง173

รายงานการวจยโครงการถอดบทเรยนรปแบบชวยเหลอเดกเรรอน กรณครขางถนนและบานพกส าหรบเดก โดย นางสาวทองพล บวศร และ นางแววรง สบงกฎ (2552) ทท าการลงพนทส ารวจขอมลพบวา ในพนทแทบสะพานพทธ เดกเรรอนจะมการรบจางตดคกแทน โดยใชศพทเรยกแทนวา ไป “ชวยราชการ” โดยไปรบผดแทนเจาของ โดยเฉพาะรานซดเถอน เพราะมอาหารการกนทโรงพก เมอออกมาแลวจะไดรบคาจาง 10 วน ไดประมาณ 1,000-1,500 บาท174 อกทงยงมการน าเสนอ ความสมพนธระหวางเดกไรบานกบเจาหนาทต ารวจวามความคนเคยกนพอสมควร เนองจากมการเผชญหนากนบอยๆ แตเดกมความรสกทไมดกบต ารวจ เนองจากมต ารวจบางคนท าการไถเงนจากพวกเขา บางครงเดกไมไดกระท าความผด แตกถกจบไปโดยอาจเสยคาปรบ หรอหากสนทกนต ารวจกอาจใหท าความสะอาดทส านกงานให หรอบางคนกมการรบจางตดคกแทนโดยเฉพาะเรองการขายซด175

2) รบจางชมนมทางการเมอง

การชมนมเคลอนไหวทางการเมองในแตละครงนน ฐานหรอจ านวนตวเลขของมวลชน ถอเปนปจจยส าคญทชวดความส าเรจของการชมนม ดงนนในบางครงจงมการวาจางใหบคคลทไมไดมความเกยวของ หรอไมไดมทศนคตไปในทศทางเดยวกนมารวมชมนม เพอเพมฐานหรอจ านวนตวเลขมวลชน ซงมกจะปรากฏขอเทจจรงวา การชมนมในระดบใหญหลายครง ทมกจดตงขนในบรเวณพนทสาธารณะ ซงเปนทอยอาศยของกลมคนไรบาน ประกอบกบการทกลมคนไรบานถกมองวาเปนผวางงานหรอม

173 เพงอาง 174 นางสาวทองพล บวศร และ นางแววรง สบงกฎ. (2553). รายงานการวจยโครงการถอดบทเรยนรปแบบชวยเหลอเดกเรรอน กรณครขางถนนและบานพกส าหรบเดก. มลนธสาธารณสข. หนา 21 175 เพงอาง, หนา 205


4 - 61

รายไดนอย จงท าใหกลมคนไรบานมกจะถกแสวงหาประโยชน จากการเปนฐานตวเลขของการชมนมลกษณะดงกลาว ผานทางกศโลบายการแจกน า-อาหารหรอการวาจางในรปแบบดงกลาวเสมอ

สกปขาวเรอง “รบจางตดคก-มอบ-หนทดลองยา” โดย ธนธรณ แซอง (2556) ไดท าการน าเสนอประสบการณการรบจางชนนมของคนไรบานผหนง ทไดเลาวา เคยรบจางไปอยในกลมผชนนม โดยมนายหนามาหารบคนไปนงโบกธงหรอตะโกนตามแกนน าหรอผชมนมคนอนๆ ซงคาจางหลงโดนหกคานายหนาวนหนงได 100-300 บาท แตจะไดรบเงนแบบผลดวน เชน มาวนจนทรจายวนองคารเหมอนบงคบ ถาอยากไดเงนอกวนตองมา โดยไดเปดเผยอกวา ไมใชคนไรบานทกคนทถกจางไป แตคนไรบานบางคนนนไปดวยความเตมใจ บางไปอาศยทานอาหาร อาบน า ฟร รวมถง น าเอาของทแจกฟรมาท าการขายตอ แตจะกลบในชวงเวลาทเรมมด เพราะยงคงเกรงกลวอนตรายทอาจจะเกดขน176

การรายงานขาว ทางสถานโทรทศนไทยพบเอส TPBS ในชวงการชมนมทางการเมองของกลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) ในป 2552 ไดน าเสนอขอมลจากคนไรบานทมประสบการณในการรบจางเขาไปรวมกบการชมนมดงกลาว คนไรบานรายแรก ไดถายทอดประสบการณวา ตนเคยเขาไปรวมชมนมโดยไดรบเงนครงละ 200 บาท และหากอยตอในเวลากลางคน กจะไดเพมอกครงละ 200 บาท โดยลกษณะงานคอเขาไปนงฟงการปราศรย โดยบางครงกไมเตมใจฟง เพราะไมไดสนใจเรองความขดแยงทางการเมอง แตบางครงกมการไปนงฟงการปราศรยโดยไมไดรบการวาจาง เพราะตองการเขาไปทานอาหารฟร คนไรบานรายทสอง ไดใหขอมลวา ตนไดเขาไปท าการขายแผนพลาสตกใหกลมผชมนมใชรองนง ระหวางนนไดรบฟงการปราศรยซ าไปซ ามา ท าใหซมซบความขดแยงทางการเมองอยางหลกเลยงไมได นอกจากนนยงมการน าเสนอขอมลทอางวา มคนไรบานอกหลายคนทเขาไปรวมชมนมเพยงเพอตองการเพอน และอาหารฟร เปนประจ า จนท าใหคลอยตามเรองราวทถกถายทอดในทชมนม

ในการรายงานขาวดงกลาว สมพร หารพรม เจาหนาทมลนธพฒนาทอยอาศยใหคนไรบาน ไดใหทรรศนะทนาสนใจโดยกลาววา การทคนไรบานเขารวมชมนม นอกจากการแสวงหาประโยชนจากการด ารงชวตและแสวงหาก าไรแลว การเขารวมชมนมยงท าใหพวกเขารสกมสวนรวมและมบทบาทในสงคม เรมมการแลกเปลยนทศนะทางการเมองกบผอน เนองจากตอนทอาศยอยสนามหลวงตามปกตนน พวกเขารสกถกรงแก และรสกวาตวเองไรคา แตการเขารวมดงกลาวน ท าใหพวกเขารสกเทาเทยม และมคณคามากขน177

ความสมพนธระหวางคนไรบานกบการชมนมทางการเมอง ปรากฏในทศนคตของผน าประเทศทมกจะมองวาคนไรบานนนเปนสวนหนงของการชมนมในแตละครง เชน ในป 2549 ทกษณ ชนวตร นายกรฐมนตรในสมยนนไดแสดงความคดเหนวา กลมผทออกมาชมนมเคลอนไหวขบไลและลมลางรฐบาลของตนนนมทงกลมคนทรบจางและกลมคนเรรอน จงตองใหกระทรวงการพฒนาสงคมและความ

176 ธนกรณ แซอง. (2556). เปดอาชพแปลกคนเรรอน ‘รบจางตดคก-มอบ-หนทดลองยา’. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http: //www. isranews.org/ isranews-scoop/ item/21503- lldddlw.html สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 177 รายงานขาวจากทางสถานโทรทศนไทยพบเอส TPBS. (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : https://www.youtube.com/watch?v=QttIVWM_XTM สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

http://www.isranews.org/isranews-scoop/item/21503-lldddlw.html

https://www.youtube.com/watch?v=QttIVWM_XTM


4 - 62

มนคงของมนษยรวมกบต ารวจนครบาล น าคนเรรอนเหลานไปบ าบดฟนฟ เพราะคนเรรอนเหลานไม มอะไร ใครจางหรอใหไปไหนกไป178

อยางไรกตาม แมการเขารวมชมนมดงกลาวจะสงผลดตอกลมคนไรบานในบางประการ แตกยงคงสงผลกระทบในระยะยาวกบสงคม นนคอการเพมจ านวนคนไรบานในพนท ภายหลงจากการชมนมเสรจสน

ในป 2557 มลนธอสรชนไดเปดเผยขอมลผลส ารวจคนเรรอนป 2556 พบวาคนไรบานมอตราเพมขนอยางกาวกระโดด จากสดสวนทเพมขนปละ 100 คน แตป 2556 นนเพมขนจากปกอนกวา 200 คน โดยระบวาปจจยชมนมทางการเมอง สงผลใหคนเรรอนมจ านวนมากขน สวนหนงมาจากการตกคางของคนทมารวมชมนมทางการเมองทยงคงมอยขณะนน เมอท าการส ารวจพบวามคนเรรอนหนาใหมทเดนทางมาจากภาคใตเปนจ านวนมาก เมอสอบถามจงทราบวาเปนการเดนทางมาเพอรวมชมนมทางการเมอง และไมอยากกลบบาน179

นท สรวาร ไดใหขอมลเกยวกบเรองดงกลาววา การตกคางของคนกลมผชมนมในป 2557 นนไมไดมเฉพาะการชมนมทเพงเกดขนในป 2556-2557 เทานน แตพบวามการสะสมและตกคางมาเกอบทกๆ การชมนม ตงแตป 2516 ป 2519 ป 2535 และป 2546 ซงจากการสอบถามคนไรบานทตกคางจากการชมนมครงกอนๆ พวกเขายงคงสามารถเลาเหตการณตางๆ ไดอยางแมนย า โดย นท ยงไดกลาวอกวา จากการท างานในพนทมากกวา 10 ปทผานมา จากการชมนมใหญ 3-4 ครง กจะพบวามคนตกคางอยตลอด ฉะนนแลว การชมนมในแตละครงควรจะตระหนกถงผลกระทบทจะเกดขน และผทพาคนเหลานมาชมนม กไมควรปฏเสธความรบผดชอบเชงสงคม180

3) การหาประโยชนในรปแบบอน

นอกจากการหาประโยชนจากคนไรบานทน าเสนอไปขางตนนน ยงมการแสวงหาประโยชนจากทางรายกายของคนไรบานอกรปแบบหนงทเรยกวา “หนทดลองยา” โดยมการเปดเผยในบทความ สกปขาวเรอง “รบจางตดคก-มอบ-หนทดลองยา” ของ ธนธรณ แซอง ไดมการน าเสนอวา อาชพทดลองยาเปนอกหนงอาชพทคนเรรอนใชท ามาหาเลยงชพ โดยไดเปดเผยประสบการณของคนไรบานผหนงทเคยยดอาชพนมากวา 6 ป ซงมทศนคตวาการกระท าดงกลาวเปนการชวยเหลอรกษาคนใหหายจากความเจบปวยไดหลายชวต คนไรบานดงกลาวไดเลาวา ครงแรกทเรมท างาน เกดจากการอยากตรวจสขภาพ จงไปเจาะเลอดเพอท าการตรวจ แตเมอไปถงหมอกลบใหยามารบประทาน และไดท าการจดชอประวตของเขาและบอกใหมากนยาทกวน วนละ 1 เมด โดยจะไดเงนวนละ 70 บาท และถาภายในหนงอาทตยมากนยาตามนดโดยไมขาด จะไดโบนส 400 บาท โดยมการเจาะตรวจเลอดทก 3 เดอน และไดเลาอกวาคนทไปลองยานนมทงคนทเปนโรคเอดสและไมเปน เพราะถงเวลาเจาะเลอดหมอจะเอาไป 178 “แมว” เดอดซดมอบแคคนเรรอน-พวกโกงแบงกรวมหวไล สงรอคดฟน. (2549). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9490000007219 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 179 สถตคนเรรอนป 56 พง พบการด กปปส.ใชบรการทางเพศแบบไมใสถงยาง. (2557). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thairath.co.th/content/409433 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 180 ส ารวจคนเรรอนตกคาง “มอบการเมอง”. (2557). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thairath.co.th/content/409475 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9490000007219




4 - 63

เปรยบเทยบปฏกรยาทเกดขน แตหมอกไมไดแจงใหทราบวายานนมสารอะไรบาง หรอกนเพออะไร ในตอนแรกกมอาการกลว เพราะอาทตยแรกทกนรสกออนเพลยและทองเสย 1 อาทตย แตหลงจากกนไปเรอยๆ กไมมอะไรเกดขน ในระหวางน าเสนอขาวกยงแขงแรงดและโครงการนกยกเลกไปแลว181

จากการลงส ารวจภาคสนามโดยการสอบถามขอมลคนไรบาน ในโครงการพฒนาศกยภาพนกสอสาร โดย มลนธพพธภณพแรงงานไทย (2558) พบวา กระบวนการหลอกลวงคนไรบานนนเกดขนในหลายรปแบบ เชน หลอกใหคนไรบานทมบตรประชาชนไปซอรถมอเตอรไซค โดยจายคาจางตอบแทน แตกลายเปนหนเมอคนทใหออกรถไมยอมผอนรถตอ หลอกใหเปดบญชธนาคาร หรอรบจางทดลองยาตานไวรส ไดคาจางวนละ 120 บาท ซงคนไรบานบางคนทดลองยาจนตวเหลอง อกอาชพคอรบจางตดคกแทน เมอมคดความ ไมวาจะเปนคดยาเสพตด หรอเลนการพนน หรอกลวเสยงานเมอโดนต ารวจจบกจะมาจางคนไรบานไปตดคกแทน คนไรบานบางคนถกจบในคดรายแรงตองตดคกโดยไมมความผด และยงถกต ารวจจบตาดพฤตกรรม182

นอกจากนนยงมการแสวงหาประโยชนในเชงนามธรรม นนคอการสรางชอเสยงผานการชวยเหลอคนไรบานจนท าใหเกดผลเสย มากกวาประโยชนตอคนไรบาน โดยในสกปขาวเรอง "แจกอาหารคนไรบาน" เมอความปรารถนาดกลายเปนความเดอดรอน?....” โดย อนทรชย พาณชกล (2559) เปดเผยวา หลงจากรถหมแดง ของมลนธกระจกเงา ไดเรมเขาไปแจกอาหาร เครองดม ขนมนมเนย และยารกษาโรคแกคนไรบาน ภายใตโครงการ Food for Friends ณ ลานคนเมอง ยานเสาชงชา ทกคนวนจนทร 20.00-22.00 น. ในป 2557 นน โครงการนเรยกเสยงชนชมอยางกวางขวาง วรกรรมดงกลาวไดจดกระแสและเรยกความสนใจจากสงคมไดไมนอย ปลกกระแสใหดารา คนดง ผใจบญทงหลาย หลงไหลเขามาบรจาคของกนอยางลนหลาม กระทงจ านวนคนไรบานเพมขนตามจ านวนผทมาแจก จนสงผลกระทบท าใหทตามมาคอ ปญหาทงขยะเรยราดสกปรก ขบถายไมเปนทเปนทาง กนเหลาเมาเสยงดง ทะเลาะววาทกนภายในกลมคนไรบาน สรางความเดอดรอนร าคาญใหชาวบานทอาศยอยละแวกนนเปนอยางมาก 183 ซงปญหาเหลานลวนแลวแตสงผลตอภาพลกษณของคนไรบานทงสน

ในกรณน บญเลศ วเศษปรชา (2559) ไดใหความเหนไววาการแจกอาการนนเปนการกระท าทไมผดแตไมใชการแกปญหาคนไรบานทแทจรง ควรจะมกจกรรมอยางอน เชน การพดคยแลกเปลยนขอมลดวย เพอใหทราบถงปญหา เพอน าไปสการแกไขปญหาในระยะยาว184

อกหนงการแสวงหาประโยชนจากคนไรบานโดยใชเหตผลทางศลธรรมนน อยในรปแบบการใชแรงงานเพอแลกเปลยนทอยอาศยหรออาหาร อนเปนการกระท าทอยนอกเหนอการก ากบดแลทางกฎหมาย นนคอการท างานใหกบวด ซงเปนททราบโดยทวไปวาวดนนมกเปนสถานพกพงของคนไรบาน และตาม พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 ในสวนทเกยวของกบวดนน ไดก าหนดใหเจาอาวาสมอ านาจสงใหบรรพชตและคฤหสถทมทอยหรอพ านกอาศยในวด ท างาน หรอใหท าทณฑบน หรอใหขอ

181 อางแลว, เชงอรรถท (176) 182 นกสอสารแรงงานกบชวตคนไรบาน. (2558). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://voicelabour.org/นกสอสาร-ศกษาชวตคน/ สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 183 "แจกอาหารคนไรบาน" เมอความปรารถนาดกลายเปนความเดอดรอน?.... . (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/457969 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 184 เพงอาง

http://voicelabour.org/นกสอสาร-ศกษาชวตคน/


4 - 64

ขมาโทษ เมอบรรพชตหรอคฤหสถนนประพฤตผดค าสงเจาอาวาสได185 ซงยอมตความไดวา คนไรบานทอาศยอยในวด มฐานะเปนคฤหสถทพ านกอาศยในวด จงตองอยภายใตอ านาจการสงการของเจาอาวาส ถอเปนการเปดโอกาสใหเกดการแสวงหาประโยชนดานแรงงาน จากคนไรบานโดยไมมคาตอบแทน

3.4 กฎหมายทเกยวของในประเดนคนไรบานและองคกรอาชญากรรม

กฎหมายทเกยวของในประเดนคนไรบานและองคกรอาชญากรรมในระดบระหวางประเทศ

ประเทศไทยไดใหสตยาบนเขารวมเปนภาคใน อนสญญาสหประชาชาตเพอการตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดต งในลกษณะองคกร (United Nations Convention against Transnational Organized Crime ) และ พธสารเพอปองกน ปราบปรามและลงโทษ การคามนษยโดยเฉพาะสตรและเดก (Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children, supplementing the United Nations Convention against Transnational Organization Crime) ตอผแทนเลขาธการสหประชาชาต ณ นครนวยอรก ในป 2556 ท าใหอนสญญาทง 2 ฉบบมผลบงคบใชในประเทศไทยนบตงแตชวงเวลาดงกลาว186 ซงถอเปนการใหสตยาบนททงชวงหางจากระยะเวลาทท าการลงนาม มากกวา 10 ป (ประเทศไทยไดลงนามอนสญญาสหประชาชาตเพอการตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร เมอวนท 13 ธนวาคม 2543 และพธสารเพอปองกน ปราบปราม และลงโทษการคามนษย โดยเฉพาะสตรและเดก เสรมอนสญญาฯ เมอวนท 18 ธนวาคม 2544) การใหสตยาบนดงกลาวจงเปนสงทแสดงใหเหนวาประเทศไทยในปจจบนนน มการตนตวและใหความส าคญกบการแกปญหาองคกรอาชญากรรม ในรปแบบการคามนษยอยมากพอสมควร

อนสญญาสหประชาชาตเพอการตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร ถอเปนการก าหนดกรอบความรวมมอทางกฎหมายทก าหนดมาตรฐานในระดบสากล ทเกยวกบการตอตานอาชญากรรมขามชาต ซงการคามนษยกถอเปนการกระท าทเขาขายดงกลาว โดยมการก าหนดขอบเขตการบงคบใชในดานการปองกน การสบสวนและการด าเนนคดเกยวกบฐานความผดทก าหนดไวในอนสญญาดงกลาว โดยไดมการระบถงการใหความรวมมอระหวางรฐภาค ในหลายรปแบบ

พธสารเพอปองกน ปราบปราม และลงโทษการคามนษย โดยเฉพาะสตรและเดก มวตถประสงคหลกเพอปองกนและตอตานการคามนษย เปนพธสารเพมเตมในสวนของการตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร โดยมงเนนไปทสตรและผทมสถานะเปนเดก เนนย าถงการใหความส าคญกบปญหาการคามนษย และก าหนดใหการกระท าทเปนการคามนษยเปนการกระท าทมความผดทางอาญา โดยไดก าหนดมาตรการในคมครอง และชวยเหลอผเสยหายจากการคามนษย อกหลายประการ

185 อน 3 มาตรา 38 แหงพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 186 อางแลว, เชงอรรถท (123)


4 - 65

นอกจากนน ยงมลกษณะของความรวมมอระหวางประเทศในการแกไขปญหาดงกลาวทประเทศไทยไดเขาไปมสวนรวมในระดบ ทวภาค หรอ ภมภาค ประกอบดวย 187 188

- อนสญญาแรงงานฉบบตางๆ ทเกยวของ เชน ฉบบท 29 และ 106 วาดวยการ เกณฑแรงงานหรอแรงงานบงคบ และการยกเลกแรงงานฉบบท 13 วาดวยอายขนต าทอนญาตใหจางงานได ฉบบท 182 วาดวยรปแบบทเลวรายทสดของการใชแรงงานเดก

- ประเทศไทยไดมความตกลงกบ ประเทศ กมพชา ลาว เวยดนาม และเมยนมาร โดยจดท าบนทกความเขาใจวาดวยการขจดการคาเดกและสตรและการชวยเหลอเหยอของการคามนษย (MOU on Bilateral Cooperation for Eliminating Trafficking in Children and Women and Assisting Victims of Trafficking)

- จดท าบนทกความรวมมอระหวางไทยกบญปนวาดวยการแลกเปลยนขาวสารส าหรบการปองกนและตอตานการคามนษย (Memorandum of Cooperation between the Government of Japan and Thailand concerning the Exchange of Information for the Purpose of Preventing and Combating Trafficking in Persons)

- จดท าบนทกความเขาใจระหวางรฐบาลวาดวยความรวมมอดานการจางแรงงาน เพอลดความเสยงของการคามนษยในภาคแรงงาน ซงประเทศไทยมความตกลงในลกษณะนกบประเทศอสราเอล และก าลงอยพจารณารางความตกลงกบประเทศบงกลาเทศ

- เขารวมประชมในระดบรฐมนตรของประเทศในภมภาคเอเชยแปซฟก เกยวกบการลกลอบขนคนเขาเมอง การคามนษย และอาชญากรรมขามชาตกระบวนการบาหล (Regional Ministerial Conference on People Smuggling, Trafficking in Persons and Related Transnational Crime - Bali Process)

- จดท าบนทกความเขาใจระดบพหภาคระหวางประเทศสมาชกในอนภมภาคลมแมน าโขง

- ประเทศไทยไดเขาเปนภาค ใน ASEAN Declaration Against Trafficking in Persons Particularly Women and Children ในป 2547 ซงมงเนนเรองการบงคบใชกฎหมาย การคดแยกเหยอออกจากผกระท าผด และการก าหนดบทลงโทษทรนแรงแกผกระท าผดฐานคามนษย

- ประเทศไทยไดใหสตยาบนในสนธสญญาวาดวยความชวยเหลอซงกนและกนในเรองทางอาญาของภ มภาคอาเซยน (The Treaty on Mutual Legal Assistance in Criminal Matters among Like-Minded ASEAN Member Countries) ในป 2556

- ประเทศไทยก าลงพจารณารวมกบชาตอาเซยนในการจดท า อนสญญาอาเซยนวาดวยการคามนษย (ASEAN Convention on Trafficking in Persons)

187 การด าเนนความรวมมอระหวางประเทศดานการปองกนและปราบปรามการคามนษย. (2557). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.mfa.go.th/main/th/issues/9894-การคามนษย.html สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560 188 ศบด นพประเสรฐ. (2558). การคามนษยในไทย. จลสารความมนคง มถนายน 2558 ฉบบท 158. หนา 25-28

http://www.mfa.go.th/main/th/issues/9894-การคามนษย.html


4 - 65

4.1 สภาพปญหาทเกดขนในคนไรบาน

ในประเดนเรองของความขดแยงในคนไรบานนน พบวา ปญหาความขดแยงทพบในกลมคนไรบานนนมในหลากหลายมต ซงโดยสาเหตหลกคอ ความขดแยงเนองจาก ระบบความสมพนธทลมเหลว และ คนไรบานถกสรางความเปนอน (otherness) เนองจากวฒนธรรมทแตกตาง น าไปสปญหาความรนแรง

รปแบบความขดแยงทพบในคนไรบาน ซงจะแบงเปนประเดนไดดงน

1. ความขดแยงทเกดขนภายในกลมของคนไรบานเอง

เกดจากกรณการสรางวฒนธรรมระหวางคนไรบานเอง งานศกษาของบญเลศ พบวา ในกลมคนไรบานกไดมการแบงกลมชนชนกนเองดวย คอ กลมระดบกลาง คอ คนไรบานทประกอบอาชพขายของเกา กลมระดบลางคอ ชนชนพนฐาน คอ กลมคนไรบานพวก “ผ” ซงหมายถง กลมคนไรบานทไมมงานประจ า และมกลมหนงทถกจดประเภทเปนชนชนลางสด คอ กลม “คนเดนชนตงค” คอ กลมคนไรบานทอาศยการไดเงนมาจากการขอเงน หรอ ขอทาน โดยกลมนจะไมไดรบการยอมรบ และถกกดกนไมใหเขารวมกลมของคนไรบาน189

0. ความขดแยงทเกดกบสงคมภายนอก

พฤตกรรมความขดแยงทเกดขนในคนไรบานและสงคมนน เกดจากลกษณะความไมเทาเทยมกนของสงคม ชนชน เศรษฐกจ และ วฒนธรรม ไดน าไปสความขดแยง เนองจากการเขากนไมได จงสรางวฒนธรรมของตนขนมาใหม โดยไดรบการยอมรบกนเองในกลม ซงวฒนธรรมทสรางขนมาใหมนน อาจจะสอดรบกบวฒนธรรม หรอขดแยงกนกไดเชน การไมมบาน การนอนขางถนน การแตงตวมอมแมม ฯลฯ เปนสงทท าใหคนไรบานถกตตราวาตางจากบคคลทวไป กอใหเกดความแปลกแยก และน าไปสความขดแยง

3. ความขดแยงในความสมพนธของสถาบนครอบครวคอสาเหตในการเปนคนไรบาน

กลายเปนคนไรบานเนองจากความขดแยง เชน เนองจากความขดแยงภายในครอบครวน าไปสการลมสลายของสถาบนครอบครว190 จากรายงานการวจย โครงการถอดบทเรยนรปแบบการชวยเหลอเดกเรรอน กรณครขางถนนและบานพกส าหรบเดก191 พบวา เดกเรรอนทออกมาใชชวตนอกบานสาเหตสวนใหญมาจาก ปญหาครอบครว เชน มการใชความรนแรงในครอบครว พอแมหยาราง พอหรอแมมครอบครวใหมและเดกเขากบครอบครวใหมไมได

189 บญเลศ วเศษปรชา. (2552). โลกของไรบาน. กรงเทพ: ศนยมานษยวทยา, หนา 122-125,149 190 เพงอาง, หนา 63 191 ทองพล บวศร และ แววรง สบงกฎ. (2553). รายงานการวจยโครงการถอดบทเรยนรปแบบชวยเหลอเดกเรรอน : กรณครขางถนนและบานพกส าหรบเดก. ชดโครงการพฒนาการมสวนรวมในการก าหนดนโยบายสาธารณะ ดานสทธทเชอมโยงกบสขภาวะ มลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช.), หนา 2-3

4. ประเดนการจดการความขดแยงของคนไรบาน


4 - 66

0. พฤตกรรมความขดแยงจนน าไปสความรนแรงของคนไรบาน

จากการศกษาเกยวกบพฤตกรรมและสขภาพ พบวาเดกในชวงวยรนทออกจากบานมากอนทจะไดการดแลจากมลนธ สงคมสงเคราะหลวนเคยผานความรนแรงไมวาจะเปน ชกตอย ทะเลาะววาท เนองจากอยในชวงวยคกคะนองกเปนสาเหตหนง และ มพฤตกรรมทมกจะมปญหาและความขดแยงกบผอนไดงาย 192 มการแบงพรรคแบงพวก บางคนตงตนเปนมาเฟย ท าใหเกดเหตการณการทะเลาะเบาะแวงกน193 สอดคลองกบงานศกษาของเกยวกบความขดแยง ซงน าไปสการจบกมคนไรบานเดกและวยรน พบวา เดกและวยรนกลมนมปญหาเรองของความยากจนและปญหาครอบครวแตกแยก 194

4.2 แนวคดในการจดการความขดแยง

มาตรการในการจดการความขดแยงของคนไรบาน

1.1) การจดการความขดแยงโดยวธใชความรนแรง

1. การบบบงคบ (Forcing) วธนจะใชไดผลเมอคกรณมอ านาจ (power) ทไมเทากน โดยฝายทดอยกวามกจะยนยอมแตไมไดหมายถงยอมรบหรอเหนดวย ซงการแกวธนใชไดระยะสนเทานน โดยมงลดผลทตามมาไมไดลดทเหตของปญหา เชน กรณศกษาของบญเลศ ทกลมคนไรบานตอตานสงคมสงเคราะหซงเปนหนวยงานของรฐ แมจะถกจบตวไป แตสดทายกกลบมาอยด หรอพยายามหลบหนเจาหนาทของรฐ195 ซงผเขยนไดเคยลงไปสมภาษณคนไรบาน และถามวา เหตใดจงไมไปอยทบานทรฐจดให ซงไดค าตอบมาหลายทาง เชน ไมอยากไปอย เพราะทนนไมใหดมเหลา หรอ บางคนไมอยากไปอยเพราะชอบอสระ หรอมกระทงพอถามค าถามเหลานกเดนหนกลมผเขยนไปเลย เหนไดวาคนไรบานบางกลมไมไดเหนดวยกบวธการในการใหความชวยเหลอของรฐ จงตอตานและไมยอมรบความชวยเหลอจากรฐ แตในทางกฎหมายนน ตามพระราชบญญตคนไรทพง พ.ศ. 0997 เปนมาตรการในเชงบงคบ กลาวคอ คนไรบานบางคนทไมไดเขาไปอยในสถานคมครองคนไรบานโดยยนยอม การอาศยหลบนอนยงทสาธารณะกอาจกระท าผดตามกฎหมายทองถน ในเรองการอาศยหลบนอนในทสาธารณะ มขอก าหนดวา หากคนไรบานไมปฏบตตามเงอนไขของสถานคมครอง กจะสงตวคนไรบานมายงเจาหนาทใหด าเนนการตามกฎหมาย เนองจากมความผดเรองอาศยหลบนอนในทสาธารณะ ซงคนไรบาน คนเรรอนทไมอยากเขาศนยคมครองกมความเสยงทถกมาตรการนใชบงคบ

192 ภาวนา บญมสก,ปรยกมล และรชนกล ศรพร ขมภลขต, (2554) พฤตกรรมสขภาพและความตองการการดแลเรองสขภาพของวยรนเรรอน, Thai journal of nursing council Vol.26 special issue Jan-Mar 2011, หนา 89 193 อนทรชย พานชกล. (2559). “แจกอาหารคนไรบาน” เมอความปรารถนาดกลายเปนความเดอดรอน . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/457969 สบคนวนท 16 กนยายน 2560 http://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/457969 194 Horowitz V. Sandra, Boardman K.Susan,and Redlener Irwin. (2537). Constructive Conflict manager and coping in Homeless Children and adolescent, Journal of social Issues, Vol.50,No.1 195 อางแลว, เชงอรรถท (189), หนา 80

http://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/457969


4 - 67

2. การใชก าลง วธการนจะเหนในการจดการความขดแยงของคนไรบาน ไมวาจะเปนการววาทของคนไรบานและคนไรบานดวยกนเอง หรอ กบบคคลอน ทมกจะใชก าลงเพอจดการปญหา และลงเอยดวยการบาดเจบและปญหาบานปลาย

1.2) การจดการความรนแรงโดยไมใชความรนแรง

1. ใชความรวมมอ รฐมการออกกฎหมายมากมายเพอใหคนไรบาน อยในสงคมไดอยางสนตสขไมวาจะเปนการจดตงศนยทพกพงแกคนไรบาน จดตงองคกรในการชวยเหลอคนไรบาน ซงโครงการตางๆ ส าเรจไดดวยดกโดยอาศยความรวมมอของไรบานเปนส าคญ ทมการส ารวจความตองการคนไรบานเพอคนไรบานอยางแทจรง เชน ในสวนของรฐไดจดสรางบานสรางโอกาส 3 แหงคอ กรงเทพมหานคร ปทมธาน และ นนทบร196 โดยเปนสทธของคนไรบาน เพอเสรมสรางศกยภาพในการประกอบอาชพ เพอใหมรายไดเพยงพอส าหรบการมทพกอาศยเปนของตนเอง รวมไปถงการจดตงศนยคมครองและพกพงแกคนไรบานทวประเทศ โดยการจดท าสวสดการแกคนไรบานดงน ชวยลดปญหาและความขดแยงทจะเกดในอนาคต หรอ เมอมคดเกดจากความขดแยงขน ซงมาตรการนเปนมาตรการทจะไดผลและไมเกดความรนแรง ตอเมอเกดจากความยนยอมของคนไรบานในการเขาสกระบวนการคมครองโดยรฐ ซงไมเกดกบทกกรณ

4.3 กรณความขดแยงระหวางคนไรบานและชมชน

คนในสงคมมกจะมมมมองทไมดตอคนไรบาน และมกจะมองวาเปนปญหาสงคม ทงไมไดรบการยอมรบ อยางเชน สหรฐอเมรกา คนไรบานคอ ปญหาสงคมทสงสมเรอรงยาวนาน คนไรบานจะถกมองวา เปนคนเกยจคราน เฉอยชา และ มชวตอยเพอรอสวสดการจากรฐ โดยเบยดเบยนเงนจากภาษทตองจายเพอน ามาใชในปญหาคนไรบาน197 ท าใหคนไรบานไดรบการปฏบตทไมดจากคนในสงคม ซงหากจะอธบายผานแนวคดเรองทนนยม ในประเดนความขดแยงของคนไรบานและชมชนผานมมมองของคารล มารก (Karl Marx)198 สามารถอธบายไดวา ในสงคมนนมมนษยอย 2 ชนชน คอ ชนชนนายทนและ ชนชนแรงงาน ชนชนนายทนมกจะเอาเปรยบชนชนแรงงาน กดกนแรงงานออกจากความจ าเปนพนฐานของมนษย เชน อาหาร หรอ ทอยอาศย ขณะท ชนชนแรงงาน เชอวา นายทนจะสามารถเปนหลกประกนในความกนอยทดของตนได แตความจรงแลวนายทนนนมงนกถงแตการสรางความมงคงซงชนชนแรงงานเปนเพยงผลประโยชนของนายทนเทานน โดยภายใตทฤษฎความขดแยง ผคนจ านวนมากในระบอบทนนยมนยามความมงคง คอ สงซงไดรบผานการศกษา การอทศตนเพองานหนก

196 มงคล ยะภกด. (2552). คนไรบาน : การจดบรการดานทพกอาศยชวคราว . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.gotoknow.org/posts/267536 สบคนวนท 16 กนยายน 2560 197 Ultius. (2560). An Analysis of Homelessness Using the Conflict Theory. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.ultius.com/ultius-blog/entry/an-analysis-of-homelessness-using-the-conflict-theory.html สบคนวนท 20 กนยายน 2560 198 Marvelous-Essays Blog. Applying the Conflict Theory to the Issue of Homelessness. (2560). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://marvelous-essays.com/blog/applying-the-conflict-theory-to-the-issue-of-homelessness.html สบคนวนท 16 กนยายน 2560

https://www.gotoknow.org/posts/267536%20สบคน

https://www.ultius.com/ultius-blog/entry/an-analysis-of-homelessness-using-the-conflict-theory.html


https://marvelous-essays.com/blog/applying-the-conflict-theory-to-the-issue-of-homelessness.html

https://marvelous-essays.com/blog/applying-the-conflict-theory-to-the-issue-of-homelessness.html


4 - 68

ซงคนจนและคนไรบานถกมองวาเปนผทเฉอยชา เกยจคราน ขาดการศกษา และเชอวากลมเหลานตองการสวสดการจากรฐ ซงมาจากน าพกน าแรงของพวกเขาจากการจายภาษ ซงมารกอธบายโดยทฤษฎความขดแยงวา ระบอบทนนยมและ คนไรบาน คอผลลพธจากความไมพอใจทเกดขนตลอดเวลา ระหวางคนทม และ ไมม ซงความแตกตางของอ านาจระหวางชนชนนนถกอธบายในสงคมทนนยม และ ทวทกประเทศทถกปกครองโดยกลมผมงคง ซงสามารถควบคมสงตางๆ ไดผานการแขงขนและอ านาจ ซงจะเหนไดวา ระบอบทนนยมนน สามารถใชอธบายถงความขดแยงของคนไรบานและคนในสงคม

ในประเทศไทย คนไรบานนนจะพบเหนไดโดยทวไปโดยกระจายตวไปยงพนทตางๆ เพออาศยหลบนอน ด าเนนกจกรรมด ารงชวต ไมวาจะเปน เกบของเกา เรขายของ เราจงจะพบคนไรบานไดทวทกพนทและชมชน ไมวาจะใชเปนเสนทางสญจรผานชมชน การเขาไปหาของเกาตามถงขยะหนาบานของคนในชมชน หรอ บางชมชนมคนไรบานมาอาศยหลบนอนอย ดงนน สงทจะหลกเลยงไมไดเลยคอ ความขดแยง อกทงคนไรบานถอเปนประชากรกลมทมความเปราะบางอยแลว จงมความเสยงทจะเกดการความขดแยง เชน ทะเลาะเบาะแวง หรอ ถกคนในสงคมทไมเขาใจผลกไสไลสง และบางครงเปนไปในลกษณะการใชก าลง ซงเปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญา ทงคนไรบานเปนผกระท าความผดและเปนเหยอ ในการใหความชวยเหลอของรฐนน ไดมมาตรการในการชวยเหลอคนไรบานในการเขาถงกระบวนการยตธรรม ซงในบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2560199 คนไรบานถอเปนผยากไร ซงรฐจะตองใหความชวยเหลอทางดานกฎหมาย ไมวาจะเปนการจดหาทนาย ใหค าแนะน าปรกษาเกยวกบการเขาสกระบวนการยตธรรม และการกระท าความผดทพบในคนไรบาน มกจะเปนความผดในความผดตอชวตและรางกายและทรพยสน ไดแก ความผดฐานท ารายรางกาย (มาตรา 295-300) ซงอาจรายแรงจนถงขนเสยชวต (มาตรา 288-291) หรอ คนไรบานบางกลมกมนสยลกเลกขโมยนอย ซงอาจมความผดฐานลกทรพย (มาตรา 334) ตามประมวลกฎหมายอาญา 200 ดงตวอยางในกรณศกษาน

199 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยมาตรา 68 รฐพงจดระบบการบรหารงานในกระบวนการยตธรรมทกดานใหมประสทธภาพเปนธรรม และไมเลอกปฏบต และใหประชาชนเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยสะดวก รวดเรวและไมเสยคาใชจายสงเกนสมควร รฐพงมมาตรการคมครองเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรม ใหสามารถปฏบตหนาทไดโดยเครงครด ปราศจากจากการแทรกแซงหรอครอบง าใดๆ รฐพงใหความชวยเหลอทางกฎหมายทจ าเปนและเหมาะสมแกผยากไรหรอผดอยโอกาสในการเขาถงกระบวนการยตธรรม รวมตลอดถงการจดหาทนายความให 200 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 059 ผใดท ารายผอน จนเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจของผอนนน ผนนกระท าความผดฐานท ารายรางกาย ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสองป หรอปรบไมเกนสพนบาท หรอทงจ า มาตรา 056 ผใดกระท าท าความผดฐานท ารายรางกาย ถาความผดนน มลกษณะประการหนงประการใดดงทบญญตไวในมาตรา 085 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกพนบาท หรอทงจ าทงปรบ มาตรา 057 ผใดกระท าความผดฐานท ารายรางกาย จนเปนเหตใหผถกกระท ารายรบอนตรายสาหส ตองระวางโทษจ าคกตงแตหกเดอนถงสบป อนตรายสาหสนนคอ (1) ตาบอด หหนวก ลนขาด หรอเสยฆานประสาท (0) เสยอวยวะสบพนธ


4 - 69

1) กรณศกษาการเดนนบแจงส ารวจคนไรบาน จงหวดเชยงใหม

เมอวนท 16-17 กมภาพนธ 2560 ผเขยนไดมโอกาสเดนแจงนบเพอส ารวจขอมลสถตจ านวนของคนไรบานจงหวดเชยงใหมผานการสงเกตและสมภาษณจากแบบสอบถาม ในพนทขนสงชางเผอก จงหวดเชยงใหม ปญหาทพบในเรองความขดแยงของคนไรบานและชมชน มขอเทจจรงคอ คนไรบานไดมปญหากบคนในชมชน จากการสอบถามพบวา คนไรบานไดท ารายรางกายหญงคนหนงซงอาศยอยบรเวณขนสงชางเผอก และในวนดงกลาวเวลากลางคนไดมกลมวยรนและชายฉกรรจเขามาหา

(3) เสยแขน ขา มอ เทา นวหรอ อวยวะอนใด (0) หนาเสยโฉมอยางตดตว (9) แทงลก (6) จตพการอยางตดตว (7) ทพพลภาพ หรอ เจบปวยเรอรงซงอาจถงตลอดชวต (8) ทพพลภาพ หรอปวยเจบดวยอาการทกขเวทนาเกนกวายสบวนหรอจนประกอบกรณยกจตามปกตไมไดเกนกวายสบวน มาตรา 055 ผใดเขารวมในการชลมนตอสระหวางบคคลแตสามคนขนไป และบคคลหนงบคคลใดไมวาจะเปนผทเขารวมในการนนหรอไมรบอนตรายสาหส โดยการกระท าในการชลมนตอสนน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงปหรอปรบไมเกนสองพนบาท หรอทงจ าทงปรบ ถาผทเขารวมในการชลมนตอสนนแสดงไดวา ไดกระท าไปเพอหามการชลมนตอสนน หรอเพอปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ผนนไมตองรบโทษ มาตรา 322 ผใดกระท าโดยประมาท และการกระท านนเปนเหตใหผอนรบอนตรายสาหส ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกพนบาท หรอทงจ าทงปรบ มาตรา 088 ผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต จ าคกตลอดชวต หรอจ าคกตงแตสบหาปถงยสบป มาตรา 085 ผใด (1) ฆาบพการ (0) ฆาเจาพนกงาน ซงกระท าการตามหนาท หรอ เพราะเหตทจะกระท า หรอไดกระท าการตามหนาท (3) ฆาผชวยเหลอเจาพนกงาน ในกาทเจาพนกงานนนกระท าตามหนาท หรอ เพราะเหตทบคคลนนจะชวยหรอไดชวยพนกงานดงกลาวแลว (0) ฆาผอนโดยไตรตรองไวกอน (9) ฆาผอนโดยทรมานหรอกระท าทารณโหดราย (6) ฆาผอนเพอตระเตรยมการ หรอ เพอความสะดวกในการทจะกระท าความผดอยางอน หรอ (7) ฆาผอนเพอจะเอา หรอเอาไวซงผลประโยชนอนเกดแตการทตนไดกระท าความผดอน เพอปกปดความผดอนของตน หรอ เพอหลกเลยงใหพนอาญาในความผดอนทตนไดกระท าได ตองระวางโทษประหารชวต มาตรา 052 ผใดมไดมเจตนาฆา แตท ารายผอนจนเปนเหตใหผนนถงแกความตาย ตองระวางโทษจ าคกตงแตสามปถงสบหาป ถาความผดนนมลกษณะประการหนงประการใด ดงทบญญตไวในมาตรา 085 ผกระท าตองระวางโทษจ าคกตงแตสามปถงยสบป มาตรา 051 ผใดกระท าโดยประมาท และการกระท านนเปนเหตใหผอนถงแกความตาย ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสบป และปรบไมเกนสองแสนบาท มาตรา 334 ผใดเอาทรพยของผอน หรอทผอนเปนเจาของรวมอยไปโดยทจรตนน ผนนกระท าความผดฐานลกทรพย ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป และปรบไมเกนหกหมนบาท


4 - 70

เรองคนไรบานซงผเขยนและกลมก าลงสมภาษณ และสอบถาม ถงเรองราวทเกดขนในการทคนไรบานท ารายผหญง โดยมทาทคกคามและหาเรอง จนกลมผสมภาษณไดเขาไปไกลเกลยจนกระทงชายสองคนไดจากไป แตกไดฝากบอกวา “อยามาใหเหนทนอก ไมงนโดนแน” และกอนทผเขยนและกลมจะไดออกจากพนทตรงนน พบวา ชายวยรนคนนน ก าลงขรถจกรยานยนตไปรอบๆ บรเวณขนสงชางเผอกมทาทเหมอนก าลงตามหาบางอยาง ซงจากการสงเกตเบองตนขณะเขาสมภาษณคนไรบานคนดงกลาวพบวา คนไรบานคนนน มอาการปวยทางจต และเปนคนไรบานซงอยในกลมทเหนควรจะตองไดรบความชวยเหลออยางเรงดวน

2) กรณศกษา ปฏสมพนธของคนไรบานและชมชน

จากสถตการส ารวจจ านวนคนไรบานในประเทศไทยพบวามอยประมาณ 32,222 201 เฉพาะคนไรบานในกรงเทพมหานครป พ.ศ.2557 พบวา มจ านวนคนไรบานอาศยอยในบรเวณตางๆ จ านวน 3,249 คน กระจายตวไปตามเขตตางๆ ไมวาจะเปน เขตพระนคร จตจกร บางซอ ปทมวน สมพนธวงศ โดยสวนใหญพบบรเวณสนามหลวง เปนเพศชายถงรอยละ 60 และ รอยละ 10-20 ของคนไรบานทพบเปนผปวยจตเวช 202

อกหนงเหตการณทเปนขาวสะเทอนขวญในชวงปลายป พ.ศ. 2559 ทพบศพคนเรรอนทเกบของเกาขายถกฆาตกรรมตอเนองกวา 5 ราย ทกรายทพบเปนศพลวนมสถานะเปนคนเรรอน ท าใหทงชาวบานและคนเรรอนเองตางหวาดผวา 203

จากขอมลเชงปรมาณขางตน และขาวซงเปนขอมลทเผยแพรสาธารณะ เหลานเปนสาเหตหนงทท าใหบคคลทวไปมองภาพของคนไรบานไมดนก ไมวาจะเปนคดใหญทมค าวา “คนไรบาน” มาเกยวของรวมถงขอมลสถตทพบวามผปวยจตเวชในกลมคนไรบานดวย ท าใหคนในชมชนทมคนไรบานอาศยอย หรอ คนทพบเหนบางคนทไมเขาใจมความหวาดกลวและรงเกยจคนไรบาน แตในความเปนจรงแลวความหวาดกลวทชาวบานหรอชมชนมตอคนไรบาน เปนความเชอทผด จากบทความของไทยรฐออนไลนเรอง คนจรจดเกลอนกรง เรรอน VS ปวยจต เจาะมลเหตก าเนดคนขางถนน ไดลงพนทสมภาษณ นายสทธพล ชประจง หวหนาโครงการผปวยขางถนน มลนธกระจกเงา ซงเปดเผยวา แมจะมคนไรบานจ านวนหนงเปนผปวยจตเวชซงตองควรไดรบยาทกวน คนเหลานคอ คนไรบานในกลมทควรไดรบการชวยเหลออยางเรงดวน แตกระนน พฤตกรรมของคนไรบานกลมน ไมไดมพฤตกรรมทรนแรงและกอเหตราย สวนมากจะเปนในลกษณะทพดคนเดยว หวเราะคนเดยว ไมท ารายใคร สวนพฤตกรรมกาวราว รนแรง และคมคลงจะพบเหนไดในกลมคนทเสพยาเสพตดมากกวา สอดคลองกบสถตการส ารวจคนคนไรบานในกรงเทพฯ พบวากลมคนไรบานเปนกลมบคคลทเสยงจะถกท าราย มากกวาจะเปนผกอความรนแรง โดยคนไรบานรอยละ 32.5 เคยมประสบการณชวงใชชวตเปนคนไรบาน ตกเปน

201 ปยวรรณ อร. (2558). เขาใจและใหโอกาสคนไรบาน เรองเลาภาค สสส. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : /Content/28652%27เขาใจใหโอกาส%27%20คนไรบาน.html สบคนวนท 18 กนยายน 2560 202 ไทยรฐออนไลน. (2558). คนจรจดเกลอนกรง EP.1 เรรอน VS ปวยจต เจาะมลเหตก าเนดคนขางถนน. [ขอมลอ อ น ไ ล น ] . แ ห ล ง ข อ ม ล : http://www.thairath.co.th/content/541696http://www.thairath.co.th /content/541696 สบคนวนท 16 กนยายน 2560 203 มตชนออนไลน. (2559). เขยาขวญ ชาวบานกลวหลงพบศพท !5 คนเรรอนถกฆาตายสะพานลอยนวมนทร 92. ขอมลออนไลน]. แหลงขอมล : http://www.matichon.co.th/news/324654 สบคนวนท 16 กนยายน 2560



4 - 71

เหยอของการละเมดและความรนแรงจากคนในสงคม เชน ผใชสารเสพตด วยรนทค กคะนอง หรอ อนธพาล204

ในงานของบญเลศกไดมค าอธบายในเรองนเชนเดยวกน205 กลาวคอ การทคนเขาใจภาพวาคนไรบานทนอนขางถนนในทมดและเปลยว ท าใหคนมองวาสถานททคนไรบานอาศยหลบนอนอยเปนพนททสามารถเกดอาชญากรรมไดทกรปแบบนน แตในความเปนจรง สถานทดงกลาว กเปนคนสถานททคนไรบานหลกเลยงดวยเชนกน เชน สถานรถไฟทคนไรบานเขาไปอาศยหลบนอน ซงในเวลานกไดมกรณทคนไรบานถกขบไลจากการรถไฟจากแหงประเทศไทย กรงเทพมหานคร โดยขอเทจจรงคอ การรถไฟแหงประเทศไทยไดออกประกาศ ไมอนญาตใหคนไรบานเขามาอาศยหลบนอนคางคน ภายในบรเวณชานชาลาสถานรถไฟหวล าโพง ท าใหคนไรบานตองออกมานอนขางนอก จนมผพบเหนและถายลงโซเชยลมเดย พรอมวพากษวจารณวาอาจไมปลอดภย พรอมทงเรยกรองใหผทเกยวของลงมาจดการ ผสอขาวไดสอบถามไปยงนายสรพงษ กลนศร ทปรกษาผวาการรถไฟแหงประเทศไทย ไดกลาวถงสาเหตทออกประกาศ หามไมใหคนไรบานเขามาอาศยหลบนอนอกตอไป พบวาสาเหตนนมาจากกอนหนานมคนทเปนผโดยสาร ทเดนทางโดยรถไฟจ านวนมากรองเรยนวา กลมคนไรบานนน ไมมระเบยบและกอความเดอดรอนร าคาญ เชน กดขวางตามทางเดน การรถไฟแหงประเทศไทยจงไดมการจดระเบยบเพอรกษาความปลอดภย ซงมาตรการนมมาตงแตเดอนมนาคม ป 2558 206 และหลงจากการจดระเบยบแลวพบวา จ านวนของคนไรบานมจ านวนนอยลง แตกยงมบางทยงมาวนเวยนอยบรเวณสถานรถไฟ

จะเหนไดวา ชมชนนนมองภาพคนไรบานไมด และ มองวาเปนปญหาสงคม ทกอความเดอดรอนร าคาญ ซงจากการสอบถามจากการรถไฟฯ ในท าการสอบถามสวนของคนไรบาน ทเขามาอาศยหลบนอนในสถานรถไฟ พบวากลมคนดงกลาว ไมอยากกลบบานของตนเอง เนองจากมปญหาไมมเงน จงเขามาอาศยทสถานรถไฟ เหนวามาตรการการขบไลคนไรบานออกจากบรเวณสถาน ไมไดมทพกอาศยชวคราวมารองรบ ในการทจะแกไขปญหาเรองน ท าใหกลมคนไรบานยายออกไปขางนอกบรเวณสถานรถไฟแทน จงไมไดเปนการแกไขปญหาอยางแทจรง

4.4. มาตรการในการจดการปญหาคนไรบานโดยอาศยการมสวนรวมของทกภาคสวน

คนไรบานในภาวะปจจบนถกมองวาเปนปญหาสงคม เชน ปญหาในเรองการจดการพนท ตวอยางในกรณศกษา การไลทของสถานรถไฟ หรอ ปญหาอาชญากรรม ซงมผลตอความปลอดภยตอชวตและทรพยสน เพอใหคนไรบานสามารถอยรวมกบชมชนได ส านกงานกองทนสนบสนนการสราง

204 อนรรฆ พทกษธานน อางถงใน รณภม สามคคคารมย . (2559). นยาม และมายาคตกบความเปนจรงของคนไรบานในพนทกรงเทพมหานคร การส ารวจขอมลทางประชากรเชงลกของคนไรบานในเขตกรงเทพมหานครและพนทเกยวเนอง นยาม และมายาคตกบความเปนจรงของคนไรบานในพนทกรงเทพมหานคร. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล :https://www.facebook.com/Penguinhomeless/photos/ms.c.eJwzNTc3NDUwMrQ0NDIxsLTU M4XwjYxMTM1NjI0AZJoGRQ~-~-.bps.a.577100559129065.1073741829.197235950448863 /577150219124099/?type=3&theater สบคนวนท 20 กนยายน 2560 205 อางแลว, เชงอรรถท (185), หนา 92 206 Live ไทยรฐเจาะประเดน. (2560). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : https://www.thairath.co.th/clip/112207 สบคนวนท 20 กนยายน 2560

https://www.thairath.co.th/clip/112207%20สบคน


4 - 72

เสรมสขภาพ หรอ สสส. ไดมจดกจกรรมโดยอาศยความรวมมอจากทกภาคสวน ไมวาจะเปนหนวยงาน องคกรตางๆ และเครอขายภาคประชาสงคม ในการพฒนากลไกระดบพนทเพอแกไขปญหาคนไรบานอยางยงยน ในโครงการ “ดงศกยภาพทองถน คนสทธคนไรบาน”207 โดยไดเรมในพนทจงหวดขอนแกน ซงมหลกการคอ ใหชมชนทองถนคอผทมบทบาทมากทสด เพราะความยงยนทแทจรงคอ การสรางสงคม และครอบครวทอบอน รวมกนแกไขปญหา คนไมหนออกชมชนโดยเฉพาะเดก ซงเปนอนาคตของชาต

การขบเคลอนในภาพรวมจะท า 3 สวนดวยกน สวนแรกคอการรวมกบภาคประชาสงคม โดยด าเนนการเรองของบตรประจ าตวประชาชน ซงพบวาคนไรบานจ านวนมากไมมบตรประชาชน ทอาจมาจากหลายสาเหต ทงนการมบตรประชาชนเปนสงส าคญ เพราะชวยใหคนไรบานสามารถเขาถงสทธ และสวสดการขนพนฐานของรฐได แตปญหาคอ โดยปกตในการจะท าบตรประชาชน ตองเปนผมสญชาตไทยและมชอในทะเบยนบาน แตการทคนไรบานซงอาจพลดถนมา แมมสญชาตไทย แตกมปญหาในเรองเอกสารทางทะเบยน เมอมหนวยงานมาชวยประสานงานในเรองการท าบตรประชาชนใหแกคนไรบาน สทธขนพนฐาน เชน การรกษาพยาบาล หรอ การออกสทธออกเสยงในคนไรบานกจะพงมในฐานะของประชาชนไทย ในกรณบคคลทไมใชสญชาตไทย กเปนเรองทตองพสจนอตลกษณ ซงจากประสบการณของผเขยนทเคยเดนแจงส ารวจคนไรบาน พบวา คนไรบานสวนใหญมสญชาตไทย มทงมบตรประชาชนและไมมบตรประชาชน สวนทสอง เนองจากพบวาคนไรบานมขอมลสวนตวนอยมาก อาจเปนเพราะยายทอยไมมหลกแหลง และบางคนไมตองการเปดเผยตวตน มการจดทมทเขามาชวยแกปญหาในสวนน และท าใหคนไรบานกลบเขามาในชมชนได สวนท 3 คอ การผลกดนดานนโยบาย โดยใหเกดการบรณาการนโยบาย

สถานการณคนไรบานในประเทศไทย ตองยอมรบวามใชปญหาทแกไดในเรววน และคนไรบานกยงคงมอยในสงคมไทยสบเนองไป ดงนน การแกปญหาเฉพาะหนาในการใหความชวยเหลอคนไรบาน ดงเชน โครงการแจกอาหารแกคนไรบานของหนวยงานตางๆ เปนมาตรการเบองตนในการใหความชวยเหลอคนไรบาน เชน ปรากฏการณ “รถหมแดง”208 จากมลนธกระจกเงาทเรมเขาไปแจกอาหาร เครองดม ขนม และยารกษาโรคแกคนไรบาน ภายใตโครงการ Food for Friends ณ ลานคนเมอง ยานเสาชงชา ทกคนวนจนทร 20.00 - 22.00 น. เรยกเสยงชนชมอยางกวางขวาง เหตการณดงกลาวจดกระแสใหผคนมากหนาหลายตาแหกนเขาไปบรจาค สงผลใหจ านวนคนไรบานเพมขนจากหลกสบเปนรอย จากแวะเวยนมาเฉพาะวนทมการแจกของกลายเปนปกหลกรอคอยไมไปไหน ผลกระทบตามมาคอ ปญหาทสงสมไวไมวาเปนทงขยะเรยราดสกปรก ขบถายไมเปนทเปนทาง กนเหลาเมาเสยงดง เปนเหตใหเกดความร าคาญแกคนในละแวกนน และผเดนสญจรไปมา

งานศกษาวจยเกยวกบการจดการความขดแยงของคนไรบานมปรากฏออกมาอยางตอเนองเหนไดจากงานศกษาของ สทธพล ชประจง 209 หวหนาโครงการไดกลาวและยอมรบวา โครงการแจก

207 ภาวณ เทพค าราม. (2558). ดงศกยภาพทองถน คนสทธคนไรบาน, สสส. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thaihealth.or.th/Content/07381 สบคนวนท 19 กนยายน 2560 208 "ร ถห ม แ ด ง " เ ม อ ล า น คน เม อ ง ไ ม ต อน ร บ คน ไ ร บ า น . 2559. [ข อ ม ล อ อน ไ ลน ] แ ห ล ง ข อ ม ล : https://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/414624 สบคนวนท 16 กนยายน 2560 209 อางแลว, เชงอรรถท (153)

http://www.thaihealth.or.th/Content/27381

https://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/414624%20สบคน


4 - 73

อาหารแกคนไรบานพบปญหาเกดขนหลายประการ เนองจากการจดการทไมดไมวาจะเปนเรองขยะ ทพบวามการทงขยะเรยราด หรอ เกดเหตการณทคนไรบานจ านวนมาก ตางเฝารอแจกอาหารจงปกหลกอยบรเวณดงกลาว และ บางคนอาศยหลบนอนอยบรเวณหนาบานของคนชมชน ขบถายไมเปนทเปนทาง บางกลมตงวงดมสราและกอเหตทะเลาะววาท ท าใหขาวของชาวบานเสยหาย อกทง ยงพบพฤตกรรมกลมมาเฟย ทมคนไรบานบางคนตงตนเปนมาเฟย จดการระเบยบการแจกอาหารโดยใชความรนแรง มการเรยกผลประโยชน ไมวาจะเปนใหพวกของตนไดรบของกอน หรอ น าของทไดรบมาน าไปขายตออกทอด และบอยครงเกดการปะทะคารมกบเจาหนาเนองจากชกชาและไมไดดงใจ น ามาซงความรนแรงในบางครง

สทธพล ชประจง ยงพบวา เปนปรากฏการณหนงซงท าใหชมชนบรเวณยานเสาชงเกดความเดอดรอน ร าคาญ รวมไปถงเจาหนาททบางครงมปฏปกษกบคนไรบาน การแจกอาหารใหแกคนไรบานในโครงการตอมาจะไดถอปรากฏการณนเปนบทเรยน เพอไมใหเกดปญหาอกในโครงการอนๆ

ในเรองของการแจกอาหารแกคนไรบาน บญเลศ วเศษปรชา210 ไดใหขอเสนอวา การแจกอาหารนนไมผด แตควรกจกรรมอยางอนควบคไปดวย บญเลศไดใหความเหนเกยวกบการแจกอาหารคนไรบานไววา

“ผมอยากใหกาวพนค าวาแจกของ เปลยนเปนคณมานงฟงเขาดกวา จะไดเรยนรอะไรจากชวตของเขากลบไป มากกวาแจกอาหารแลวกลบบาน การแจกอาหารท าไดแตตองท าอยางอนควบคไปดวย ควรท าใหการแจกอาหารนนเปนเครองมอ ทจะน าไปสการท าใหคนมาแจกไดเจอกบคนไรบาน ไดเขาอกเขาใจปญหาทแทจรง คดถงการแกไขปญหาในระยะยาว การแจกอาหารกเหมอนท าบญ แตพอพดวาจะท ายงไงใหคนไรบานมทอยอาศย คนจะรสกวาเปนเรองยาก ซบซอน เปนไปไมได ซงเราควรมาบรหารจดการตรงน ท าใหไปไกลกวาการแจกอาหารไปวนๆ”

อยางไรกตาม การชวยเหลอคนไรบานดวยวธการแจกอาหารนนมขอด เนองจากไมมความยงยากในการจดเตรยม และเปนการใหความชวยเหลอไดรวดเรว แตกไมตางจากการแกปญหาระยะสน สงทควรใหความส าคญคอ การแกปญหาระยะยาว และตงค าถามวาท าอยางไรใหคนไรบานมทอยอาศย สามารถท ามาหาเลยงตนเองหรอครอบครวไดอยางเปนกจจะลกษณะ ซงเปนผลดในระยะยาวมากกวา และมาตรการตางๆ ทเกดขนมาเพอแกไขปญหาและชวยเหลอคนไรบาน ไมใชทกวถทางทจะเกดผลด และตอบโจทยของปญหา ซงในอนาคตกตองมการปรบเปลยนมาตรการ โดยศกษาจากมาตรการทไดผลด และ มาตรการทไมไดผล

4.5 ความขดแยงของคนไรบานกบนโยบายพฒนาเมอง (ระบบทน)

คนไรบานเปนกลมประชากรทพบไดทวโลก สวนมากจะพบในเมองใหญและเจรญแลว จากสถตจ านวนคนไรบานในเมองใหญ มมากทสดในเมองมะนลา ประเทศฟลปปนส รองลงมาคอ นวยอรก

210 "แจกอาหารอย า ง เ ด ย ว ไม ช วยแก ปญหาคนไ รบ าน " . (2559) . [ ข อม ลออนไลน ] แหล งข อม ล : https://www.posttoday.com/analysis/interview/465097 สบคนวนท 18 กนยายน 2560

https://www.posttoday.com/analysis/interview/465097%20สบคน


4 - 74

ลอสแองเจลลส ประเทศสหรฐอเมรกา มอสโก ประเทศรสเซย ตามล าดบ211 ซงสาเหตในการท าใหคนกลายมาเปนคนไรบานนน แตกตางกนไปในแตประเทศ แตทคลายกนกคอ ผลจากปญหาเศรษฐกจ ปญหาครอบครวบางประเทศ ปญหาภยพบตทางธรรมชาต แตทนาชวนคด คอ เหตใดคนไรบานจงมกพบในเมองใหญ โดยจดรวมของเมองเหลานคอ เปนเมองใหญและเขาถงการพฒนาเมอง และ เมอกลาวถงวาทกรรมการพฒนานน สงทจ าเปนน ามาใชเปนแนวคดในการศกษา คอ SDGs (Sustainable development goals) คอ วาระการพฒนาภายหลงป พ.ศ. 2558 คอ การจดท าเปาหมายการพฒนาทยงยนโดยองคการสหประชาชาต (United nation) โดยในเปาหมายทสามารถน ามาปรบใชเพอแกไขปญหาคนไรบาน ม 3 เปาหมายทจะไดน ามาปรบใชเพอจดการกบปญหาคนไรบานอยางยงยน คอ

เปาหมายท 1 คอ ขจดความยากจน 212 ในสถานการณความยากจนของโลกนน พบวากวา 800 ลานคน ยงขาดการเขาถงสงจ าเปนขนพนฐาน ซงตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขอ 25 (1)213 ไดก าหนดถงการเขาถงมาตรฐานการครองชพ และ ปจจยทจ าเปนในการด ารงชวต แตคนไรบานนน พบวาขาดการเขาถงสาธารณปโภคขนพนฐาน คอ ทอยอาศย ดงนน การทคนไรบานมกจะอาศยอยในเมองใหญ และ เปนเมองทคาครองชพสงในประเทศนนๆ แนนอนวาการเขาถงสทธอาศยของคนไรบาน ถกจ ากดดวยเหตผลทางเศรษฐกจเปนส าคญ แตทงนนการทจะเขาถงปจจยการด ารงชพอยางอนนน คนไรบานจ าเปนทจะตองอาศยอยในเมองใหญ เชน อาหารทคนไรบานอาจใชวธการขอทาน หรอ รบอาหารทแจกฟร หรอ การเขาถงการประกอบสมมาชพ ทจะมโอกาสมากกวาหากอยในเมองใหญ ท าใหปญหาคนไรบานเปนปญหาทยากตอการแกไข ดงนน การทจะแกไขปญหาคนไรบานนน จ าเปนทจะตองแกไขปญหาความยากจน เพอใหสามารถเขาถงปจจยขนพนฐานทหลากหลายมากขน และมโอกาสทจะหลดพนจากการเปนคนไรบาน

เปาหมายท 11 214 การจดการพนทในเมองอยางอยางยน ในสถานการณปจจบนนน การเตบโตอยางรวดเรวของเมอง ในประเทศทก าลงพฒนาท าใหเกดการเคลอนยายประชากร จากชนบทเขามาในเมองเพอมาเสาะแสวงหาโอกาส และในการพฒนาเมองนนสงทตองพฒนาควบคไปดวยคอ การ 211 โ ส ภ ณ พ ร โ ชค ช ย .( 2559) . แก ป ญหาคน เ ร ร อนอย า ง ไ ร ด . [ข อ ม ล อ อน ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http://www.area.co.th/thai/area_announce/area_press.php?strquey=press_announcement1609.htm สบคนวนท 18 กนยายน 2560 212 เปาหมายของการพฒนาทยงยน (Sustainable development goals) เปาหมายท 1 คอ ขจดปญหาความยากจนในทกรปแบบในทกพนทภายในป ค.ศ.2030 รวมไปถง การสรางความเชอมนแกคนยากจนและกลมคนเปราะบางและถกปกปองจากสงคม และเพมอตราการเขาถงบรการขนพนฐาน รวมถงการปองกนภยพบต ไมวา ภยธรรมชาต หรอ ภยพบตทางเศรษฐกจ รวมถงชวยเหลอชมชนทไดรบผลกระทบจากความขดแยง 213 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนขอ 25 (1) ทกคนมสทธในมาตรฐานการครองชพอนเพยงพอส าหรบสขภาพและความอยดของตนและครอบครว รวมทง อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย การดและรกษาทางการแพทย และบรการทางสงคมทจ าเปน และมสทธในหลกประกนยามวางงาน เจบปวย พการ หมาย วยชรา หรอปราศจากการด ารงชพอนในสภาวะ แวดลอมนอกเหนอการควบคมของตน 214 เปาหมายของการพฒนาทยงยน (Sustainable development goals) เปาหมายท 11 ในการสรางความเปนเมองและถนฐานมนษยอยางยงยน ท าใหเมองและการตงถนฐานของมนษยมความปลอดภย ทวถง พรอมรบการเปลยนแปลงและพฒนาอยางยงยน

http://www.area.co.th/thai/area_announce/area_press.php?strquey=press_announcement1609.htm



4 - 75

พฒนาสาธารณปโภค เพอรองรบบรการสาธารณะใหเพยงพอตอความตองการของประชากร ทหลงไหลเขามาในเมอง ซงการสรางสาธารณปโภคเหลาน ลวนเปนการทรฐตองเขาจดการพนท ท าใหอาจสงผลกระทบตอประชาชน เชน ถกเวนคนทดนเพอสรางถนน ดงนน จงจ าเปนทจะตองมการท าประชาพจารณ และ รบฟงความคดเหนของประชาชน ซงในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยตงแต พ.ศ. 2540 เปนตนมา ไดใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชน และจนมาถง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 กไดบญญตถงการมสวนรวมของประชาชนในการทเปนสวนหนงของรายงานการประเมนผลกระทบตอคณภาพชวตของประชาชน215 อกทงยงตองค านงถงสทธมนษยชนคอ สทธขนพนฐานส าหรบมนษยทกคนโดยไมเลอกประตบต โดยใชคมครองรวมกบสทธเสรภาพทประกาศจากรฐ (Freedom from The State) และสทธและเสรภาพทก าหนดบงคบใชโดยผานรฐ (Freedom though The State)216 เชน สทธในการไดรบการสงเคราะหชวยเหลอใหสามารถมทพกอาศยทเหมาะสม หรอ สทธทจะมเสรภาพหรอไดรบอสระจากการถกขบไลเชงบงคบ ทด าเนนการโดยรฐ นอกจากนน สทธมนษยชนไดถกใหความส าคญโดยกฎหมาย ระดบกฎหมายทงกฎหมายภายในประเทศ เขตทองถนและระดบนานาชาต ไมวาจะเปนกฎหมายขนล าดบตางๆ ระเบยบขอบงคบ มาตรการตางๆ นน จะตองอยบนแนวพนฐานของสทธมนษยชน เพอใหเปนหลกประกนไดวา บคคลผเปนมนษยทกคนนนตองไดรบการปฏบต และไดรบการคมครองสทธตางๆ ตามสทธมนษยชน เพอปองกนการถกละเมดหรอปฏเสธสทธ รวมถง การด าเนนตามหลกการทตองไมถกเลอกประตบต (Non-Discrimination)

215 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 มาตรา 67 วรรคสอง ซงบญญตวา "การด าเนนโครงการ หรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรง ทงทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตและสขภาพ จะกระท ามได เวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชน และจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมทงไดใหองคการอสระ ซง ดานสงแวดลอม หรอทรพยากรธรรมชาต หรอดานสขภาพ ใหความเหนประกอบกอนมการด าเนนการดงกลาว" รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 มาตรา 98 “การด าเนนการใดของรฐจะอนญาตใหผ ใดด าเนนการ ถาการนนอาจมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต คณภาพสงแวดลอม สขภาพ อนามย คณภาพชวต หรอ สวนไดเสยส าคญอนใดของประชาชนหรอชมชนหรอสงแวดลอมอยางรนแรง รฐตองด าเนนการใหมการศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนหรอชมชน และจดใหมการรบฟงความคดเหนของผมสวนไดเสยและประชาชนและชมชนทเกยวของกอน เพอน ามาประกอบการพจารณาด าเนนการหรอ อนญาตตามทกฎหมายบญญต บคคลและชมชนยอมมสทธไดรบขอมล ค าชแจง และเหตผลจากหนวยงานของรฐกอนการด าเนนการหรออนญาตตามวรรคหนง ในการด าเนนการหรออนญาตตามวรรคตามวรรคหนง รฐตองระมดระวงใหเกดผลกระทบตอประชาชน ชมชน สงแวดลอม และความหลากหลายทางชวภาพนอยทสด และตองด าเนนการใหมการเยยวยาความเดอดรอนหรอ เสยหายใหแกประชาชนหรอชมชนทไดรบผลกระทบอยางเปนธรรมและโดยไมชกชา” 216 สเทพ เอยมคง. (2556). สทธและเสรภาพของชนชาวไทย. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://wiki.kpi.ac.th/ index.php?title=สทธและเสรภาพของชนชาวไทย สบคนวนท 20 กนยายน 2560

http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2



4 - 76

หรอไมกดกนใหเปนบคคลอน (Excluded) หรอ ท าใหถกกลายเปนบคคลชายขอบ (Marginalized Groups) 217

จากการพฒนาประเทศไทยในเวลาทผานมา ท าใหคนจากชนบทอพยพหลงไหลเขามาหางานท าในเมอง ท าใหเกดการประกอบสรางเปนคนไรบาน เนองจากปญหาเชงโครงสรางซงเปนผลมาจากการพฒนาเศรษฐกจ มการอพยพจากชนบทเขาสเมอง เนองจากนโยบายการพฒนาเมองทเออเฉพาะ “ในเมอง” ไมวาจะเปนการพฒนาระบบสาธารณปโภคททนสมย หรอ อตราการจางงานทมาก เปนตน คนจนซงกระจายตวอยตามพนทตางๆ ตามพนทรอบนอกจงถกกดกนจากทรพยากรของเมอง และระบบสวสดการไมสามารถเขาถงได ท าใหเคลอนยายเขามาสเมองและเกดปญหาทางเศรษฐกจ จนกลายมาเปนคนไรบาน ถอไดวาบรบทของเมองเออใหเกดคนไรบาน เดมทการอพยพชวงแรกเรมกไดมการบกเบกทดนสรางบานเรอน ตงถนฐานอาศยอยรวมกนเปนยานชมชนแออดหรอสลม แทรกอยตามความเจรญของเมอง ตอมาเมอมการเคลอนยายเขาสตวเมองมากขน และการเสาะแสวงหาทอยอาศยนนกเปนสงทยากล าบากขนตามกาลเวลา ทดนมราคาแพงขนเรอยๆ ท าใหคนทเคลอนยายเขามาในชวงหลงไมสามารถเสาะแสวงหาทอยอาศยได จงมการปรบตวเกดชมชนใตสะพาน กระทงมคนจนเมองรปแบบใหมทตองอาศยหลบนอนในทสาธารณะแทน “บาน” นานเปนเดอน เปนป กลาวคอ คนไรบานนนเอง218 ปญหาส าคญทท าใหกลายเปนคนไรบาน คอ ไมสามารถจายคาทอยได219 จงอาศยทสาธารณะเปนทพกหลบนอน แมน าหรอวด กลายเปนทช าระลางรางกาย เสอผา

ผลลพธจากการพฒนาเมองทท าใหคนกลายมาเปนคนไรบานอกประการหนงคอ การพฒนาอยางไมหยดยงกอใหเกดความเหลอมล าทางสงคม เปนผลจากการกระจายรายไดทไมเทาเทยม บางคนผดหวง ลมเหลวจากการเขามาท าในเมอง และ เมอกลายมาเปนคนไรบานกมความเปนไปไดยาก ทจะกลบตวขนมาเปนปกตอกครง ซงจะไดใชแนวคดอธบายดงน

คนไรบาน ถอไดวาเปนกลมคนชายขอบของสงคม พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร220 ไดนยามค าวา “คนชายขอบ” คอ คนดอยโอกาส ตรงขามกบ คนไมดอยโอกาส คอ คนทอยในศนยกลางของการพฒนาทไดรบความเอาใจใสจากสงคมและรฐ มนษยทไมดอยโอกาสยอมม “ตนทน” ทบรโภคและอปโภคไดอยางความเทาเทยมกบบคคลอนๆ โดยจะจ าแนกธรรมชาตของความดอยโอกาสทท าใหมนษยตกเปนคนชายขอบไว 3 กรณดวยกน กลาวคอ 1. ความดอยโอกาสทางเศรษฐกจและสงคม 0. ความดอยโอกาสทางการศกษา และ 3. ความดอยโอกาสทางกฎหมาย

คนไรบาน คอ คนทดอยโอกาสทางสงคมทมกจะดอยโอกาสทางเศรษฐกจ ซงในขณะเดยวกน คนทดอยโอกาสทางเศรษฐกจมกดอยโอกาสทางสงคม การเปลยนแปลงของสงคมทมการพฒนา

217 กรมพฒนาส ง คมและสว ส ด ก า ร ก ร ะทร ว งกา รพฒนาส ง คมและความม น ค งขอ งมน ษย และ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2559). รายงานฉบบสมบรณ การถอดบทเรยนการด าเนนงานมาตรฐานการจดบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง . กรงเทพฯ : เจพรนท, หนา 36-37 218 อางแลว, เชงอรรถท (185), หนา 185 219 เพงอาง, หนา 84 220 พนธทพย กาญจนะจตร. (2551). คนชายขอบ (Marginal People) ในความหมายของ ICCPR Country Report. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.gotoknow.org/posts/ 020503 https://www.gotoknow.org/posts/204923 สบคนวนท 24 กนยายน 2560




4 - 77

เศรษฐกจกสงผลกระทบตอคนไรบานดวย เชน เหตการณในปพ.ศ. 0900 ซงประเทศไทยเปนเจาภาพในการจดประชม APEC ในสมยรฐบาลของนายสมคร สนทรเวช ไดมการจดระเบยบบานเมองใหสวยงามเพอตอนรบแขกบานแขกเมอง คนไรบานคอ กลมคนทไดรบผลกระทบเนองจากสงผลตอภาพลกษณของประเทศ จงไดมการจดระเบยบโดยการกกขงคนไรบานไวทเดยวกน221 หรอ ประเทศอนๆในเอเชย อยางเวยดนามกไดมการจดระเบยบคนไรบานโดยใชวธการทรนแรง ในรายงานของ ฮวแมนไรซวอชเปดเผยวา รฐบาลเวยดนามไดจดระเบยบโดยการยดขอหา และ กกขงเดกเรรอนขางถนน222 โดยเหตการณเหลานสะทอนถง ภาพการมองเหนถงปญหาคนไรบานอยางตนเขนวา คอ ปญหาทสงผลตอความสวยงามของประเทศ แตไมไดมองถงปญหาทแทจรงวา กลมคนเหลานคอสงสะทอนถงความลมเหลวของการบรหารประเทศ และรฐไมไดใหความสนใจทจะแกปญหาอยางแทจรง

และผลกระทบทกลมคนไรบานไดรบจากการพฒนาอกประเดนคอ ในเรองการจดสรางสาธารณปโภคพนฐาน (infrastructure) เพอสอดรบกบการพฒนาเมอง ซงโดยปกตในโครงการ การจดสรางระบบสาธารณปโภคพนฐานโดยรฐโครงการใหญๆ จะตองมการจดท า EIA เพอประเมนผลกระทบสงแวดลอม หรอ EHIA ในการประเมนผลกระทบดานสขภาพกอนมการท าโครงการตางๆ เพอรบฟงความคดเหนของประชาชน ในเรองทมผลกระทบชวตของประชาชนทกคน โดยการจดท า ประชาพจารณ โดยเฉพาะผมสวนไดเสยตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.0992 ในเรองกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสย ซงปญหาดงกลาวสงผลกระทบตอคนไรบานคอ กลมคนไรบานซงมหลากหลายกลม อาจจะเขามาอาศยอยพนททก าลงมการจดท าประชาพจารณ เพอสรางโครงการใดโครงการหนง เชน ถนน โรงไฟฟา แตกลมคนไรบานไมเคยมสวนรวมในการท าประชาพจารณ ทงทเปนผไดรบผลกระทบหรอเปนสมาชกในชมชน ซงยอมไดรบผลกระทบในการจดสรางโครงการตางๆของรฐ อาจจะเนองจากเหตผลการไมมสญชาต หรอ เปนผพลดถนมาจากทอนจงไมมทะเบยนในทองททอาศยอยตามความเปนจรง จงไมมสวนรวมในการตดสนใจ

และ เปาหมายท 16223 คอการสงเสรมสนตสข ควบคกบการพฒนาสงคมอยางยงยน โดยอยบนฐานของนตธรรม (Rule of law) เนองจาก การอยรวมกนอยางสนตนนมความจ าเปนทจะตองตระหนกถง หากตองการทประสบความส าเรจในวาระการพฒนาอยางยงยน โดยทกคนตองเปนอสระจากความกลวจากความรนแรง ความขดแยง และรสกปลอดภยไมวาจะอย ณ ทใด ไมมการแบงแยก ซงการทจะเขาถงเปาหมายของความยตธรรม และ สนตภาพนนสงทส าคญคอ รฐ ประชาสงคม และ ชมชนท างาน ควรท างานรวมกนชวยกนแกปญหา ลดความขดแยง ตอตานการทจรต มงทจะลดความรนแรงทกรปแบบ

221 อางแลว, เชงอรรถท (185), หนา4 222 แฉเวยดนามกวาดเดกข างถนนโรยหนาประ ชมเอเปก . (2549) . [ขอมลออนไลน ] แหล งขอมล : http://www.manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9490000140347 ส บ ค น ว น ท 20 กนยายน 2560 223 เปาหมายของการพฒนาทยงยน (Sustainable development goals) เปาหมายท 16 สนตและความยตธรรมสงเสรมสงคมทมความสงบสข ไมมการแบงแยกเพอการพฒนาอยางยงยน ใหมความยตธรรมส าหรบทกคนและสรางสถาบนทมประสทธภาพ เปนทพงของสวนรวมและเปนทยอมรบในทกระดบ

http://www.manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9490000140347


4 - 78

การสรางสนตสข สงบสขนน บคคลทกคนจ าตองมสทธทจะด าเนนชวตอยางมอสรเสร มความปลอดภย และไมถกเลอกปฏบตในการเขาถงความยตธรรม ซงประเดนเรองดงกลาวกไดบญญตไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนดวย224 แตสถานการณของคนไรบาน พบวาความปลอดภยเชงกายภาพของคนไรบาน มกจะอยภายในภาวะถกคกคาม เนองจากขาดพนททปลอดภยในการด ารงชวตอย บคคลไรทพงจงด าเนนอยในภาวะเสยงตอการเปนอนตรายถกกออาชญากรรม และถกท ารายไดโดยงาย225 ในดานของสทธในการไมถกเลอกปฏบตของบคคลไรทพง ซงมสทธไดรบความเทาเทยมและอสระจากการถกเลอกปฏบตอนเปนสทธขนพนฐานของมนษย แตในความเปนจรงคนไรทพงสวนใหญมกจะถกตตรา (stigmatization) ถกเลอกปฏบตในหลายลกษณะทงในการใหท างานท า การเขาถงบรการสขภาพ การเขาถงการศกษาหรอการฝกอบรม รวมถงการถกเอาไปเปรยบเทยบเทยบกบบคคลกลมอนในสงคม ปจจยเหลานลวนเปนสาเหตท าใหเกดความขดแยงในกลมคนไรบาน ไมวาจะเปนการตกอยความเสยงของวงวนความขดแยง การถกเลอกปฏบตจากสงคมและคนรอบขาง จงแสดงออกมาใหปรากฏเหนในความขดแยงรปแบบตางๆ

4.6 การรวมกลมของคนไรบาน

1) สทธในการเรยกรองของกลม

การรวมกลมนน เปน สทธขนพนฐานของประชาชนทกคน ทงบญญตเปนมาตรฐานไวใน ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal declaration of Human right) 226 และจากแนวคดตามปฏญญาสากลดงกลาว เปนฐานคดในเรองของการมสวนรวมของประชาชนไมวาระดบไหน ดงทปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.0962 227

ในการรวมกลมของคนไรบาน เกดจากการทเกดความขดแยงระหวางสงคม และคนไรบาน ไมวาจะเปน การพฒนาเมองตามนโยบายรฐ และคนไรบานถกไลทอยอาศยหลบนอนของเขา อาจจะเนองมาจากการพฒนาภมทศนของเมอง หรอ การเวนคนพนทเพอสรางสาธารณปโภค การถกไลทหรอ

224 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 3 บญญตวา “ทกคนมสทธในการมชวต เสรภาพและความมนคงแหงบคคล” ขอ 7 บญญตวา “ทกคนเสมอกนตามกฎหมายและมสทธทจะไดรบความคมครองของกฎหมายเทาเทยมกน โดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ๆ ทกคนมสทธทจะไดรบความคมครองเทาเทยมกนจากการเลอกปฏบตใดๆอนเปนการลวงละเมดปฏญญา และจากการยยงใหเลอกปฏบตดงกลาว” 225 อางแลว, เชงอรรถท (217), หนา 48. 226 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal declaration of Human right) ขอ 20 “ทกคนมสทธในอสรภาพแหงการรวมประชมและการตงสมาคมโดยสนต” 227 ดงทปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพ.ศ.2560 มาตรา 42 “บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหกรณ สหภาพ องคกร ชมชน หรอ หมคณะอน โดยการจ ากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทตราขนเพอคมครองประโยชนสาธารณะ เพอรกษาความสงบเรยบรอย หรอ ศลธรรมอนดของประชาชน หรอ เพอการปองกนหรอขจดการกดกนหรอการผกขาด”


4 - 79

เวนคนพนทอาจสรางความไมพอใจแกคนไรบาน ความขดแยงทเกดขนนจงท าใหเกดการรวมตวกนขนของคนไรบาน

2) สภาพปญหาในเรองการรวมกลมของคนไรบาน

คนไรบานกถอเปนกลมคนทเปนสมาชกของสงคม ดงนน ในกลมคนไรบานเองกไดการรวมกลมและมกจกรรมรวมกน ซงรฐธรรมนญไดบญญตรบรองสทธของการรวมกลมไวในรปแบบของ สมาคม สหกรณ สหภาพ องคกร ชมชน หรอ หมคณะอน แตในทางปฏบตมการออกกฎหมายล าดบรอง หรอขอบงคบซงเปนการจ ากดเสรภาพการรวมกลม เชน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมการก าหนดใหตองจดทะเบยนตอหนวยงานของรฐในการรวมกลมแบบนตบคคล ซงเปนไปโดยชอบดวยกฎหมาย แตในความเปนจรง องคกรภาคประชาชนหลายองคกรมการด าเนนกจกรรมเพอสาธารณะประโยชน แตมไดจดทะเบยนหรอไมสามารถจดทะเบยนไมวาจะดวยเหตใด ดงนน การรวมกลมในลกษณะนจะไมไดรบการรบรองตามกฎหมาย เชนเดยวกบ การรวมกลมในคนไรบาน เครอขายสลมสภาค เปนตน

อกประเดนปญหาของภาวะคนไรทพง คนเรรอน กบ สทธทจะมอสรภาพในการเคลอนยายหรอมการรวมตว ในการบคคลไรทพงมสทธทจะเคลอนยายตนเองไปทใดในบรเวณสาธารณะกได แตในความเปนจรงกลมบคคลเหลาน มกถกก าหนดขอบเขตสถานท ถกด าเนนการจดระเบยบ ถกคกคามหรอด าเนนการในเชงลบจากสมาชกกลมอนในสงคม เชน ถกไลท ถกขบไลจากชมชน และไมมสทธและเสยงในสงคม228

แมคนไรบานจะไมไดรบการยอมรบในสงคม แตสถานการณคนไรบานในปจจบนในเรองการรวมกลม ถอวาก าลงเจรญเตบโตอยางคอยเปนคอยไป สวนใหญจะเปนการรวมกลมกนเพอเรยกรองในเรองสทธอาศย ซงในกลมคนไรบานกไดมการรวมกลมกน และไดรบความรวมมอจากหลายภาคสวน ดงกรณศกษาดงน

กรณศกษาการรวมกลมเครอขายคนไรบาน “สลมสภาค”

กลมเครอขายสลมสภาค คอ องคกรภาคประชาชนทมาจากการรวมตวกนของผเดอดรอนดานสทธทอยอาศย โดยมวตถประสงคเพอปฏรปทดนเมองเพอสรางความมนคงในทอยอาศยของคนจน และพฒนาคณภาพชวตของคนจนเมองใหดขน รวมถงการมสวนรวมผลกดนเชงนโยบายทเปนธรรมทางสงคมโดยเครอขายสลม 0 ภาคมเครอขายสมาชกประกอบดวยสมาชก

1. ศนยรวมพฒนาชมชน

0. กลมพฒนาชมชนใตสะพาน

3. เครอขายชมชนรมทางรถไฟสายใต-ตะวนตก

0. เครอขายสลมพระราม3

9. เครอขายคนไรบาน

228 อางแลว, เชงอรรถท 214, หนา 44-46


4 - 80

6. เครอขายชมชนเพอการพฒนา

7. เครอขายฟนฟประชาสรางสรรค

8. เครอขายพฒนาสทธชมชนภาคใต

โดยเครอขายคนไรบานกไดเขารวมเปนสมาชกของเครอขายสลมสภาค โดยหวงเวลาทผานมา การเคลอนไหวของเครอขายสลม 0 ภาคซงเปนองคกรทเคลอนไหวเกยวกบสทธอาศย ทผานมาไดมการออกมาเคลอนไหวในเหตการณตางๆ เพอออกมาแสดงสทธและความเหนของคนในเครอขายไมวาจะเปน เมอวนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 0962 ทเครอขายสลม 0 ภาค รวมตวกนประมาณ 92 คน ไดเขายนหนงสอปลดกระทรวงคมนาคม เพอเรยกรองใหแกปญหาทอยอาศย ใหชมชนในทดนของการรถไฟแหงประเทศไทย (รฟท.) โดยมขอเรยกรองตอรฐมนตรกระทรวงคมนาคม ใหยตการขยายถนนเลยบทางรถไฟจรญสนทวงศ เนองจากสงผลกระทบตอบานเรอนบรเวณดงกลาว หรอ เหตการณทเครอขายสลม 0 ภาค ไดออกมาเคลอนไหวใหรฐบาลหยดไลรอชมชนปอมมหากาฬ เปนตน นอกจากจะเคลอนไหวดานสทธทอยอาศยแลว ยงเคลอนไหวทางการเมอง เชน เครอขายสลม 0 ภาครวมมอกบนสตนกศกษา ออกแถลงการณ "หยดจบกมประชาชนทเหนตาง: ปลอยตวคนเหนตางทนท” เนองจากขดกบหลกสทธมนษยชน เหนไดวา เครอขายคนไรบานในปจจบนไดมการพฒนาเปลยนรปแบบ จากเดมทเนนอาศยอยปจเจกมปฏสมพนธเฉพาะบางพวกบางกลม แตในปจจบนสถานการณการรวมกลมของคนไรบานเปนไปในทางทดขน และมการเคลอนไหวและแสดงออกอยเปนประจ า ถอเปนนมตหมายอนดในการพฒนาคณภาพชวตของคนไรบานไดดกวา การออกกฎหมายบงคบใชเพอจดการควบคมปญหาคนไรบาน แทนทการใชรวมมอและฟงเสยงถงความตองการทแทจรงของคนไรบาน

4.7 กฎหมายทเกยวของกบการจดการความขดแยงของคนไรบาน

สถานการณคนทไรพงในประเทศไทยพบวา มหลายสาเหต โดยสาเหตหลกคอ ปญหาทางดานเศรษฐกจ ปญหาครอบครว ซงคนไรทพงนนเปนกลมคนทมสมเสยง ในการทจะเกดปญหาความขดแยงเนองจากมความเปราะบาง โดย “รายงานการวจย การถอดบทเรยนการด าเนนงานมาตรฐานการจดบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรท พง”229 ซงไดอธบายถงสภาวการณของคนไรท พงกบสทธมนษยชน ในสวนของคนไรทพง คนเรรอนกบสทธดานความปลอดภยและการถกไดรบปฏบตระดบบคคล โดยอางองตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2560

มาตรา 68 "รฐพงจดระบบการบรหารงานในกระบวนการยตธรรมทกดานใหมประสทธภาพ เปนธรรม และไมเลอกปดบต และใหประชาชนเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยสะดวก รวดเรว และไมเสยคาใชจายสงเกนสมควร

รฐพงมมาตรการคมครองเจาหนาทของรฐในกระบวนการยตธรรม ใหสามารถปดบตหนาทไดโดยเครงครด ปราศจากการแทรกแซง หรอ ครอบง าใดๆ

229 อางแลว, เชงอรรถท (010), หนา 45-47


4 - 81

รฐพงใหความชวยเหลอทางกหมายทจ าเปนและเหมาะสมกบผยากไรหรอผดอยโอกาสในการเขาถงกระบวนการยตธรรม รวมตลอดถงการจดหาทนายความให"

มาตรา 71 วรรคสาม “รฐพงใหความชวยเหลอเดก เยาวชน สตร ผสงอาย คนพการ ผยากไร และผดอยโอกาสใหสามารถด ารงชวตไดอยางมคณภาพ และคมครองปองกนมใหบคคลดงกลาวถกใชความรนแรงหรอ ปดบตอยางไมเปนธรรม รวมตลอดทงใหการบ าบด ฟนฟ เยยวยาผถกกระท าการดงกลาว”


มาตรา 3 ก าหนดใหคนไรทพง หมายถง “บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได”

โดยกฎหมายไดนยามตามประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง ก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได

ขอ 3 “ประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได เปนคนไรทพง ไดแก

1) บคคลทประสบความเดอดรอน หมายถง บคคลสญชาตไทยทมความยากล าบากในการด ารงชพเนองจากเหตหวหนาครอบครวหรอบคคลทเปนหลกในครอบครว

(ก) ตาย

(ข) ทอดทงสาบสญหรอตองโทษจ าคก

(ค) ประสบอบตเหตหรอเจบปวยรายแรงจนไมสามารถประกอบอาชพได

(ง) ไมสามารถดแลครอบครวไดดวยเหตอนใด

2) คนเรรอน หมายถง บคคลสญชาตไทยทออกมาจากทพกอาศยเดม มาอยในทสาธารณะ หรอ มาใชชวตแบบครอบครวใหมในทสาธารณะ และทงสองกลมอาจจะยายทพกไปเรอยๆ หรออาศยอยทใดทหนงในชวงระยะเวลาหนง เพอด ารงชวตประจ าวนในทสาธารณะนนๆ

3) บคคลซงอาศยทสาธารณะเปนทพกนอนชวคราว หมายถง บคคลสญชาตไทยทมาท าภารกจบางอยางและไมมทพกอาศย ไมมเงนเชาทพก

4) บคคลทมสถานะทางทะเบยนราษรแตไรสญชาต หมายถง บคคลทถกบนทกทางทะเบยนราษร ของรฐใดรฐหนงแตมไดรบการรบรองในสถานะคนสญชาตโดยรฐนนหรอรฐอนใด ทประสบปญหาการด ารงชพ

5) บคคลทไมมสถานะทางทะเบยนราษร หมายถง คนไรรฐซงอาจจะเปนคนทเกดในประเทศไทยหรอนอกประเทศไทยกไดแตมเหตท าใหตกหลนจากทะเบยนราษรทงของประเทศตนทางและของประเทศไทย ทประสบปญหาการด ารงชพ”

มาตรา 22 “ในกรณทบคคลใดถกกลาวหาวากระท าความผดเกยวกบการพกอาศยในทสาธารณะตามกหมายหรอขอบญญตทองถนหากเจาหนาทตามกหมาย หรอ ขอบญญตทองถนนน


4 - 82

เหนวาบคคลดงกลาวมลกษณะเปนคนไรทพงและสมควรไดรบการคมครองในสถานคมครองคนไรทพง ใหเจาหนาทสงตวคนไรทพงนนไปยงสถานคมครองคนไรทพงหรอศนยคมครองคนไรทพง ทงนโดยความยนยอมของคนไรทพงอยในภาวะทไมอาจใหความยนยอมได และใหเจาหนาทระงบการด าเนนคดไวชวคราวจนกวาจะไดรบแจงตามวรรคสอง

ในกรณทคนไรทพงไมปดบตตามเงอนไขของสถานคมครองคนไรทพง ใหสถานคมครองคนไรทพงแจงใหเจาหนาทตามกหมายหรอขอบญญตทองถนพจารณาด าเนนคดตอไป

ในกรณทคนไรทพงไดปดบตตามเงอนไขของสถานคมครองคนไรทพง ใหสถานคมครองคนไรทพงแจงใหเจาหนาทตามกหมายหรอขอบญญตทองถนนนยตการด าเนนคด และใหถอวาสทธน าคดอาญามาฟองระงบตามประมวลกหมายวธพจารณาความอาญา”

กฎหมายไดบญญตถงการใหความชวยเหลอแกบคคลตามนยามความของ “คนไรทพง” ซงในสถานการณจรงนน กลมคนไรบานซงเปนบคคลตามค านยามของคนไรทพง และ กลมคนไรบานเองกการจดประเภทของกลมคนไรบานเองดวย ซงหนงในประเภทของคนไรบานซงไมไดอยตามความหมายของคนไรทพง คอ คนไรบานกลมขอทาน ซงการขอทานนนตามกฎหมายทบญญตนน มความผดตามกฎหมายอาญา ซงในจดนถอเปนความทบซอนกนของกฎหมายทประกาศใช

ขอบญญตทองถน : ขอบญญตต าบล เรอง การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2550

ขอ 37 หามมใหผใดยน นง หรอ นอนบนราวสาธารณะ หรอ นอนในทสาธารณะ

ขอ 49 ผใดฝาฝนขอ 9 ขอ 14 ขอ 36 ขอ 37 หรอขอ 38 หรอไมปดบตตามประกาศ เจาพนกงานทองถนทไดประกาศตามขอ 44 ตองระวางโทษปรบไมเกนหารอยบาท

พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

มาตรา 13 หามบคคลใดท าการขอทาน

การกระท าอยางใดอยางหนงดงตอไปนใหถอวาเปนการขอทาน

(1) การขอเงนหรอทรพยสนจากผอนเพอเลยงชวต ไมวาจะเปนการขอดวยวาจา ขอความหรอการแสดงกรยาอาการใดๆ

(2) การกระท าดวยวธการใดใหผอนเกดความสงสารและสงมอบเงนหรอทรพยสนให

การแสดงความสามารถ ไมวาจะเปนการเลนดนตรหรอการแสดงอนใด เพอใหไดมาซงเงนหรอทรพยสนจากผชมหรอผฟง การขอเงนหรอทรพยสนกนฐานญาตมตร หรอการเรยไรตามกหมายวาดวยควบคมการเรยไร ไมถอวาเปนการขอทานตามพระราชบญญตน

มาตรา 15 เมอปรากดตอพนกงานเจาหนาทวามผใดกระท าการฝาฝนมาตรา 13 วรรคหนงใหพนกงานเจาหนาทสงตวผซงฝาฝนนนไปยงสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต เพอท าการคดกรองและหากการคดกรองพบวาผท าการขอทานเปนเดก หญงมครรภ ผสงอาย คนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพ ทตองด าเนนการตามกหมายเฉพาะ ใหพนกงานเจาหนาทประสานกบหนวยงาน ทเกยวของตามกหมายเฉพาะเพอด าเนนการตามอ านาจหนาทตอไป


4 - 83

มาตรา 16 เมอปรากดจากการคดกรองวาผท าการขอทานไมใชบคคลตามมาตรา 15 แตเปนบคคลซงไมสามารถประกอบอาชพได ไมมญาตมตรอปการะเลยงดและไมมทางเลยงชพอยางอนหรออยในสภาวะยากล าบาก ใหพนกงานเจาหนาทจดใหบคคลดงกลาวเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตตามพระราชบญญตน

มาตรา 19 ผใดฝาฝนมาตรา 13 วรรคหนง ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอนหรอปรบไมเกนหนงหมนบาทหรอทงจ าทงปรบ


4 - 84

5.1 คนไรบานในพนทสาธารณะ กบ การจดระเบยบของรฐ

คนไรบาน เปนบคคลทออกมาใชชวตในทสาธารณะ ยอมเกยวของกบการใชพนทสาธารณะในการด าเนนชวตประจ าวน เชนการใชทสาธารณะเปนทพกผอนนอนหลบ เปนทพกอาศย รวมถงเปนสถานทในการท ามาหาเลยงชพดวยการเกบขยะหรอของเกา การจดการสงของกอนน าไปขาย และการขอทาน แมวาโดยทวไปแลว การใชประโยชนในพนทสาธารณะจะเปนสทธของประชาชนทตางมรวมกน แตการกระท าบางประการในพนทสาธารณะเปนสงตองหามตามกฎหมาย โดยทคนไรบานบางคนไดใชพนทสาธารณะเลยงชพดวยวธการนอกกฎหมายอยางการคายาเสพตด รวมไปถงการคาบรการทางเพศ นอกจากนนคนบานยงมโอกาสทจะถกคกคามหรอละเมดไดเชนกน ไมวาจะเปนถกท าราย ขมขนหรอกลนแกลงรงแก กระทงถกฆาตกรรมดวยเหตจากความเกลยดชงกได

5.1.1 พนทสาธารณะกบการด ารงชวต สงทสามารถพบเหนไดโดยทวไปคอ การพบเหนคนไรบานอาศยพนทสาธารณะเปนทหลบนอน

นอกจากนกจกรรมหรอกจวตรของคนไรบาน ทมกปรากฏใหพบเหนคอ การหาของเกาแลวน าไปขาย เพอน าเงนมายงชพ เมอหาของเกาไดจะสะสมไวเปนจ านวนทละมากๆ ปญหาทตามมาคอคนไรบานไมมสถานทหรอทดนเปนของตนเองแนนอนเปนหลกแหลง ท าใหบางรายตองจดการสงของ หรอของเกาทตนหามาได ดวยการวางไวในบรเวณททปลอดภย230ซงอาจลกลามไปยงถนน ทางสญจรสาธารณะ

การนอนในพนทสาธารณะ และอาชพเกบของเกาของคนไรบาน จงเกยวของกบการใชพนทสาธารณะในการขดแยกของกอนน าไปขาย ซงสมพนธกบกฎหมายของรฐ ทพยายามจดการความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง อนมสาระส าคญของกฎหมายทเกยวของ กบการหามวางสงของหรอกองวตถใด ๆ บนถนน231และนอนในทสาธารณะ232

พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 0939 นอกจากจะก าหนดขอหามและอตราโทษ ยงใหอ านาจเจาพนกงานทองถนและพนกงานเจาหนาท จบกม รวมถงด าเนนคดกบผกระท าความผดทไมเชอฟงค าตกเตอน233 และใหอ านาจแกประชาชนทวไปในฐานะผเสยหายตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา แจงความกบเจาพนกงานทองถนและพนกงานได

5.1.2 ขอทาน นอกจากนกจกรรมในการด ารงชพ ทสมพนธกบการใชพนทสาธารณะอกประการ ของคนไร

บานและอาจรวมถงคนทแสดงตววาเปนคนไรบาน คอ การขอทาน เนองจากการขอทานตองอาศยผคน

230 บญเลศ วเศษปรชา. (2552). โลกของคนไรบาน. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนทร (องคการมหาชน(, หนา 135-140 231 พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ .ศ.2535 มาตรา 19

“หามมใหผใดตง วาง หรอกองวตถใด ๆ บนถนน …” 232 พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 มาตรา 37

“หามมใหผใดยน นง หรอนอนบนราวสะพานสาธารณะ หรอนอนในทสาธารณะ…” 233 พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ 0939 .ศ.มาตรา 44

“…ใหเจาพนกงานทองถนและพนกงานเจาหนาทมอ านาจหนาท…ตกเตอนผกระท าความผดหรอสงใหผกระท าความผดแกไข…จบกมผกระท าความผดซงไมเชอฟงค าตกเตอนและด าเนนคดตามพระราชบญญตน”

5. ประเดนการเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญาของคนไรบาน


4 - 85

ทสญจรผานไปมาในพนทสาธารณะตางๆในการขอทาน ไมวาจะเปน สะพานลอย สถานทราชการ หรอตลาด

หนงในวธการในการหาเลยงชพของคนไรบานบางกลม ทเปนสรางความล าคานใหแกบคคลทวไป อนเปนการสรางภาพทางลบใหแกคนไรบานทมอาชพประจ านนคอ การหาเงนดวยวธการเขาไปขอเงนกบบคคลผเดนสญจรไปมา หรอ อยตามทสาธารณะ กระทงการนงขอทานทพบเหนไดทวไป เชนรองเพลงเพอแลกกบการไดเงน อยางไรกตามไมอาจกลาวโดยสรปไดวาคนขอทานทงหมดเปนคนไรบาน เพราะคนขอทานบางสวนอยในกระบวนการคามนษยทเกดกวาการจ ากดความของค าวาคนไรบาน234

ค าวาขอทานตามพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 หมายถง การขอเงนหรอทรพยสนจากผอนเพอเลยงชวต ไมวาจะเปนการขอดวยวาจา ขอความ หรอการแสดงกรยาอาการใด และ การกระท าดวยวธการใดใหผ อนเกดความสงสารและสงมอบเงนหรอทรพยสนให 235 ซงมความหมายไปในทศทางเดยวกบ การชนตง ทกลมคนไรบานไดนยามการขอทานไว

อยางไรกตามหากพนกงานเจาหนาทพบเหนการกระท าดงกลาว มอ านาจสงตวคนไรบานทท าการขอทานหรอชนตง เขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต236เพอรบ การชวยเหลอ บ าบดรกษา ฟนฟสภาพรางกายและจตใจ ตลอดจนการฝกอาชพใหแกผท าการขอทาน มเชนนนอาจตองโทษจ าคก และหรอปรบ237 และหากพบวาเปนขอทานเปนเดก หญงมครรภ ผสงอาย คนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพพนกงานเจาหนาทประสานกบหนวยงานทเกยวของตามกฎหมายเฉพาะเพอด าเนนการตามอ านาจหนาทตอไป238

5.1.3 เลยงชพดวยเรอนราง นอกจากการเกบของเกาขาย รบจางรายวน หรอแมกระทงชนตงหรอขอทานแลว อาชพหนงท

คนไรบานจ าเปนตองท าเพอหาเงนมาประทงชวตในแตละวน คอ การขายบรการทางเพศ คนไรบานทมาขายบรการทางเพศ มกจะท าดวยความจ าเปน รปรางหนาตาของบคคลเหลานนไมใชปจจยหลกในการดงดดผรบบรการ อายทมาก สวนหนงขายบรการทางเพศเพราะตองการเงนไปใชเกยวกบยาเสพตด บางคนไมเคยเสพกตองเสพเพอใหมความกลาในการขายบรการทางเพศ239

234 อจฉรา รกยตธรรม .(0995( .คนไรบาน การเดนทางสความโดดเดยว .กรงเทพฯ: ภาพพมพ, หนา 57 235 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 13

“...การกระท าอยางหนงอยางใดดงตอไปน ใหถอวาเปนการขอทาน ...การขอเงนหรอทรพยสนจากผอนเพอเลยงชวต...การกระท าดวยวธการใดใหผอนเกดความสงสารและสงมอบเงนหรอทรพยสนให …”

236 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 16 “เมอปรากฏจากการคดกรองวาผท าการขอทาน ...เปนบคคลซงไมสามารถประกอบอาชพได ไมมญาตมตร

อปการะเลยงดและไมมทางเลยงชพอยางอน หรออยในสภาวะยากล าบาก ใหพนกงานเจาหนาทจดใหบคคลดงกลาวเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพ…ตามระเบยบทอธบดก าหนด” 237 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ .ศ.2559 มาตรา 19

“…ผท าการขอทานผนนไมยอมรบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต และไดออกไปจากสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวตโดยไมไดรบอนญาต ตองระวางโทษ…” 238 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ .ศ.2559 มาตรา 19

“...หากการคดกรองพบวาผท าการขอทานเปนเดก หญงมครรภ ผสงอาย คนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพ ทตองด าเนนการตามกฎหมายเฉพาะ…” 239 อางแลว, เชงอรรถท 230, หนา 103


4 - 86

การหาเงนหรอหารายไดกรณของเดก โดยทวไปแลวเดกจะยรวมกนเปนกลม หางานหรอรบจางเพอประทงชวต เชนขายพวงมาลย บางรายเมอโตขนจะเขาสวงจรยาเสพตดและการขายบรการทางเพศ ในบางกรณตองถกถายวดโอในขณะมกจกรรมทางเพศ240 บางกรณอาจมการรวมกลมหาเงน เพอน าเงนมาเชาทพกอาศยชวคราวดวยการขายบรการทางเพศ หากเงนหมดกไปใชชวตขางนอก241

และเขาสวงจรเดม ในสงคมคนไรบานทเปนเดกและอยรวมกนเปนกลม ทอยภายใตการน าของเดกชาย เดกหญง

จะเปนเหมอนสมบตของกลม ถกใชเปนเครองระบายอารมณทางเพศของกลม โดยเฉพาะกบเดกหญงทเพงเขามาในกลม รวมถงใชเปนเครองมอในการเลยงชพของกลม ดวยการขอรองกงบงคบจากกลม ใหขายบรการทางเพศเพอน าเงนทไดจนเจอกลม242

แมวาคนไรบาน จะมความจ าเปนในการขายบรการทางเพศ พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 0935 ไดก าหนดใหการกระท าในลกษณะเปนการเขาตดตอ ชกชวน แนะน าตว ตดตาม หรอรบเราบคคลตามทสาธารณะหรอทใดๆ เพอการคาประเวณอนเปนการเปดเผยและนาอบอาย หรอเปนทเดอนรอนร าคาญแกสาธารณชน ใหเปนการกระท าทผดกฎหมาย 243 นอกจากนยงรวมถงการโฆษณาการขายบรการทางเพศนนดวย244

ทงนหากเปนบคคลอายยงไมเกน18ป และไมเคยตองคดหรอโดนจ าคกมากอน ใหพนกงานสอบสวนในกรณทไดเปรยบเทยบปรบแลว แจงกรมพฒนาสงคมและสวสดการเพอด าเนนการจดสงตวผนนไปเพอรบการดแลในสถานแรกรบทมเขตรบผดชอบ245 กรณเปนบคคลอายมากกวา 18 ป ใหถามความสมครใจกอนจะด าเนนการใหความดแลหรอคมครองตามกฎหมาย246

5.1.4 ลกขโมย ยาเสพตด สงคมตตราสเสนทางอาชญากร และความเกลยดชง

240 เดกเรรอนฮตขายตวพง. (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.posttoday.com/analysis/ 30773 สบคนวนท 25 มกราคม 2560 241 ปยนาถ ประยร, หนเพยร แสนอนทร และ กงกาญจน ศรปรญญาศลป. (2554). ครขางถนน คนเคยงขาง พอพระ นกบ พอเปนคร เดกเรยกแม. กรงเทพฯ: มลนธสาธารณสขแหงชาต, หนา 37 242 สมพงษ จตระดบ. (2550). วฒนธรรมเดกเรรอนในทองถนน. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, หนา 7-9 243 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 0935 มาตรา9

“ผใดเขาตดตอ ชกชวน แนะน าตว ตดตาม หรอรบเราบคคลตามถนนหรอสาธารณสถาน หรอกระท าการดงกลาวในทอนใด เพอการคาประเวณอนเปนการเปดเผยและนาอบอายหรอเปนทเดอนรอนร าคาญแกสาธารณชน ตองระวางโทษ...” 244 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 0935 มาตรา7

“ผใด...กระท าใหแพรหลายดวยวธใดไปยงสาธารณะ...เพอการคาประเวณของตนเองหรอผอน ตองระวางโทษ...” 245 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 0935 มาตรา 33

“ในกรณทผกระท าความผด..เปนบคคลอายยงไมเกนสบแปดป และไมปรากฏวาตองหาหรออยในระหวางถกด าเนนคดในความผดฐานอนซงเปนความผดทมโทษจ าคก หรอตองค าพพากษาใหจ าคก ใหพนกงานสอบสวนในกรณทไดเปรยบเทยบคดแลวแจงกรมพฒนาสงคมและสวสดการ” 246 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 2539 มาตรา 33

“กรณตามวรรคหนงหากเปนบคคลอายกวาสบแปดป ถาบคคลนนประสงคทจะไดรบการคมครองและพฒนาอาชพในสถานคมครองและพฒนาอาชพ ใหพนกงานสอบสวนแจงกรมพฒนาสงคมและสวสดการ *เพอด าเนนการจดสงตวผนนไปเพอรบการดแลในสถานแรกรบทมเขตรบผดชอบ...”


4 - 87

วธการหายรายไดอกวธการหนง แตเปนงานทไมถกกฎหมายของกลมคนไรบาน เชนการลกทรพย ตงแตการลกเลกขโมยนอย จนไปถงลกษณะการการหยบฉวยเอาทรพยสนของคนไรบานดวยกนเองหรอคนทวไป หรอการสอยเสอผาทตากอยตามบานเรอน หรอลกรองเทาทถอดไวตามสถานทสาธารณะ เพอน าไปขายเปนของเกาหรอเปนของมอสองบาง ทงนการขายของมอสองกมความเสยง ทจะเปนการไดมาซงของทมาการการกระท าความผด และการประกอบอาชพขายของเกาจากการหาของตามสถานทตางๆ อาจน าไปสการท าลายทรพยสนเพอใหไดของเกาเชนกน บางกรณเปนการชงทรพย ดวยการทบตศรษะผเสยหาย เพอใหสงของมา247

การประกอบอาชพลกเลกขโมยนอยเชนน สวนหนงมาจากกลมคนไรบานเอง ซงกลมคนไรบานทหาเงนประทงชวตดวยวธการทสงคมเรยกวา “อาชญากร” มกเปนคนไรบานทไมอยเปนหลกแหลง มการยายพนทตลอด และปรากฏวามพฤตกรรมเชนนอยบอยๆ แตยงไมถกด าเนนคดหรอยงจบตวไมได หรออาจพบในคนไรบานทพนโทษมาแลว แตมไมมากเนองจากเขดหลาบ248

บางครงอาจเลยเถดไปมากกวาการลกเลกขโมยนอย กลาวคอมการท าลายทรพยสนเพอเขาไปในยงสถานทนนเพอหลบนอน หรอเพอใหไดมาซงสงของทตองการ เชนในกรณทคนเรรอน ไดลอบเขาไปในบานผเสยหาย ท าการลกทรพยและวางเพลงบานดงกลาวจนท าใหมผเสยชวต กอนหลบหนไป249

อกทงการนอนในทสาธารณะของคนไรบาน กมความเปนไปไดทจะเปนการเขาไปในอาณาบรเวณซง มการหวงกนหรอหวงหาม ทงจากเอกชนหรอราชการ เนองจากสถานทบางแหงมการเปดปดเปนเวลา หรอมลกษณะคลายกบไมมเจาของหวงกน บางครงอาจถกเจาของหรอผดแลพนทขบไลออกจากพนทนนๆ250เปนเหตใหการใชชวตของคนไรบานสมเสยง หรอเกยวพนกนการถกด าเนนคดในขอหาบกรก

นอกจากการเลยงชพดวยการลกเลกขโมยนอยแลว และดงทไดกลาวไปขางตนถงการเลยงชพดวยการคาบรการทางเพศ ทงสองตางมความเปนไปไดทคนไรบานในกลมนจะมความสมพนธกบยาเสพตด ทงในแงของการเสพยอมใจกอนลงมอ หรอ อยในกระบวนการคายาเสยเอง251

ทงนยงพบวาคนไรบานบางคนเขาสวถชวตคนไรบาน เพราะตองออกจากงานรบจางหรองานประจ า เนองจากทท างานไมสบายใจ ทจะท างานรวมกบบคคลทเคยตองคดยาเสพตดมากอน จนท าใหบคคลดงกลาวออกเกบของเกาขาย ใชชวตแบบคนไรบาน252

คนไรบานบางคนถกคนในสงคมรงเกยจ ไมยอมรบ เชนถกมองอยางรงเกยจ หรอเดนหนเพราะพบเหนรอยสกทมอ หรอเอามอมาปดบรเวณคอหรอสรอยคอ บางคนเคยตองคดใหญถกจ าคกอยหลายสบปเมอพนโทษออกมาสงคมเปลยนไปไมสามารถกลบสสงคมปกตได จ าเปนตองออกมาใชชวตขางนอก ยงไปกวานน บางคนถกปฏเสธหรอรงเกยจ เพราะการใชสทธของผพนโทษ ในการโดยสารรถ 247 อางแลว, เชงอรรถท 241, หนา 61 248 อางแลว, เชงอรรถท 230, หนา 75-77 249 ตนแมวจรจด ลกทรพย-เผา ยางสลด1ศพ! รานสทเตาปน. (2558). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/541260 สบคนวนท 25 มกราคม 2560 250 อางแลว, เชงอรรถท 234, หนา 68 251 รวบหนมเรรอนขนยาบา ทมขาวอาวาากรรม .เมมด 047ปน .(2559). [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http://www.manager.co.th/Crime/Viewnews.aspx?NewsID=9590000012369 สบคนวนท 15 มกราคม 252 อางแลว, เชงอรรถท 230, หนา 75


4 - 88

ประจ าทาง หรอ รบประทานอาหาร เมอแสดงบตรจะถกปฏเสธหรอถกรงเกยจจากผคน เชน ผคนเดนออกหาง ท าทารงเกยจ หรอไมรวมนงเกาอหรอโตะเดยวกน253

อาจกลาวไดวา การเขาสวถชวตคนไรบานอาจมาจากปจจยของการเปนผพนโทษ ผซงเคยกระท าความผดอาญาถกลงโทษตามกฎหมายแลว ผพนโทษจะถกสงคมตตรา ว าเปนบคคลเบยงเบนจากสงคมปกต เปนบคคลทอนตรายไมนาคบหา น าไปสการถกปฏเสธจากทท างาน ครอบครว และสงคมและท าใหเขาเหลานนตองออกมาใชชวตในทสาธารณะ ไมยงเกยวกบครอบครว ชมชนดงเดมของตน อยางไรกตามไมไดหมายความวา ผพนโทษทกคนจะตองเขาสชวตคนไรบาน และคนไรบานเปนผพนโทษเสยทเดยว

นอกจากนพาดหวขาวในหนงสอพมพ หรอในอนเตอรเนต สามารถพบเหนขาวคราวการกระท าความผดทางอาญา ทอาจเกยวโยงกบคนไรบาน ไมวาจะเปนขาวการวางเพลงเผาสะพานไทย-เบลเยยม 254จากความประมาทเลนเลอหรอเจตนาของคนไรบาน คนเรรอนกอเหตขมขนหรอกระท าอนาจาร255 หรอในกรณของกลมคนไรบานทท าอาชพเชดกระจกบงหนา การบงคบขมขผใชรถใหรบบรการจากตน256 อาจเปนเหตทท าใหสงคมมองวาคนไรบานเปนภยตอสงคม สมควรไดรบการตอตานและก าจดหางจากสงคม กระทงคนไรบานตกเปนผเสยหายเสยเอง เชน กรณทพบศพคนไรบานถกฆาอยางทารณแลวทงไว257 คนไรบานถกจดไฟเผาทงเปนจากกลมวนรน258 หรอตกเปนเหยอของฆาตกร 259

ในแงของผกระท าผด ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนกฎหมายทคมครองหรอประกนสทธของบคคลทจะเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญา ทงในฐานะทตกเปนผเสยหายและตองกระท าความผด ทตองเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญาผานกระบวนการนทงสน ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนไปตามแนวทางทขอตกลงระหวางประเทศเกยวกบสทธมนษยชนและรฐธรรมนญไทยก าหนดไวในเรองสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย โดยเฉพาะในเรองสทธในกระบวนการยตธรรม หลกการโดยเบองตนทคมครองบคคลเมอจะตองสกระบวนการยตธรรมทางอาญา

เมอคนไรบานตกเปนผเสยหาย ยอมมสทธในฐานะผเสยหายในทางอาญาเชนเดยวกบทบคคลในรฐไทยทวไปมสทธ เบองตนคอการรองทกขตอพนกงานสอบสวนใหด าเนนคดอาญา รวมถงบคคลทกฎหมายอนญาตใหด าเนนฟองคด ถอนฟองหรอยอมความแทนคนไรบานไดแลวแตกรณ

253 เพงอาง, หนา 77 254 รวบคนเรรอนเผาสะพานไทย-เบลเยยม สารภาพทงกนบหรจนไฟลกลาม. (2567). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://news.ch0.com/detail/227583/จบคนเรรอนเผาสะพานไทย_เบลเยยม.html 9597777712369 สบคนวนท 25 มกราคม 2567 255 เจาะประเดมน Special : ภยคนเรรอน กอเหตท าอนาจาร-ขมขน.ลกลาม. (2560). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://news.ch7.com/detail/241739 สบคนวนท 25 มกราคม 2560 256 กวาดจบ 39 คนเรรอน-ขอทาน ตดไฟตนลม ‘นกเลงเวมดกระจก-ท าไฟไหมสะพาน’. (2560). : แหลงทมา : http://www.thairath.co.th/content/885886สบคนวนท 25 มกราคม 2560 257 อกศพ! หางเรรอนเปลอยทอนลางถกมดมอ-แทง ใตสะพานขามแยกลาดพราว. (2559). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : https://www.thairath.co.th/content/048296 สบคนเมอ 15 กนยายน 2567 258 แฉแกงควยรนราดน ามน .จดไฟเผาคนเรรอนกลางกรง-(2557). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.posttoday.com/local/bkk/ 329703 สบคนเมอ 09 มกราคม 0952 259 เขยาขวา วาวบานกลวหลงพบศพท !5 คนเรรอนถกฆาตายสะพานลอยนวมนทร92 .(2559). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.matichon.co.th/news/324654 สบคนเมอ 09 มกราคม 0952


4 - 89

สวนความผดทเกยวกบยาเสพตด ในกรณทเปนผเสพ ปจจบนพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด เมอเปนผเสพหรอผมไวครอบครองเพอเสพตามกฎหมาย เมอถกจบกมตองสงไปฟนฟสมรรถภาพ ภายใน 03 ชวโมง นบแตมาถงทท าการของพนกงานสอบสวน 260 หากพบวาการเสพและมไวในครอบครอบเพอจ าหนายหรอจ าหนายในภายหลง เพอใหตนเองถกสงไปฟนฟเพอเลยงการด าเนนคด จะไมมสทธไดรบการฟนฟ261 5.2 การเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญาของคนไรบาน

คนไรบานคอบคคลทออกมาใชชวตในทสาธารณะไมวาจะดวยเหตผลใดกตาม ยอมเกยวของกบการใชพนทสาธารณะในการด าเนนชวตประจ าวน เชนการใชทสาธารณะเปนทพกผอนนอนหลบ เปนทพกอาศย รวมถงเปนสถานทในการท ามาหาเลยงชพดวยการเกบขยะหรอของเกา การจดการสงของกอนน าไปขาย ทลกล าเขาไปในททางสาธารณะ และการขอทาน

การขอทานเปนการหารายไดทางหนงของคนไรบาน บางคนอาจนยามวาเปนการหาเงนทกอความร าคาญแกผคนทวไป และอาจถกมองอยางเหมารวมวาเปนกจกรรมหารายไดจากความสงสาร หรอเปนการเรยไรเงนอยางเปนกระบวนการ โดยทผขอทานไมไดไรทพงอยางแทจรง อยางไรกตามยงมการขอทานทเปนหนทางหนงในการด ารงชพของคนไรบานบางกลมซงไรทพงแลวจรงๆ การขอทานของคนไรบานจงเปนการเลยงชพทคาบเกยวระหวาง การกอความร าคาญและเปนภาพทไมจ าเรญตาตอสงคม และกจกรรมอนชวยตอชวตใหกลมคนไรบาน

วถชวตของคนไรบานในการใชชวตในทสาธารณะเปนทหลบนอน หาเลยงชพดวยการหาและขายของเกา ลวนแลวแตถกควบคมโดยการจดการเปนเรยบรอยโดยรฐ เพราะแมวาพนทสาธารณะประชาชนตางมสทธใชรวมกน แตตองใชบนพนฐานของการเคารพสทธของบคคลอนและตองรวมกนรกษาสาธารณะสมบตนน ดงนนการใชพนทสาธารณะของคนไรบาน จงตองอยภายใตกฎหมายทออกมาควบคมกจกรรมในพนทสาธารณะ ทงกฎหมายระดบพระราชบญญตและกฎหมายของทองถนแตละพนท ในขณะทการขอทานซงเปนวถชวตของคนไรบานบางสวนกถกควบคมโดยรฐเชนเดยวกน

การใชพนทสาธารณะและการขอทานของคนไรบาน หากไดด าเนนไปในลกษณะทเปนการละเมดตอกฎหมายหรอเกนทกฎหมายอนญาตใหท าได คนไรบานทเปนบคคล “ไรทพง” ยอมไดรบโทษ

260 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 0909 มาตรา 15

“ผใดตองหาวากระท าความผดฐานเสพยาเสพตด เสพและมไวในครอบครอง...ถาไมปรากฏวาตองหาหรออยในระหวางถกด าเนนคดในความผดฐานอนซงเปนความผดทมโทษจ าคกหรออยในระหวางรบโทษจ าคกตามค าพพากษาของศาล ใหพนกงานสอบสวนน าตวผตองหาไปศาลภายในสสบแปดชวโมงนบแตเวลาทผตองหานนมาถงทท าการของพนกงานสอบสวน เพอใหศาลพจารณามค าสงใหสงตวผนนไปตรวจพสจนการเสพหรอการตดยาเสพตด เวนแตมเหตสดวสย... ใหศาลพจารณาสงตวไปควบคมเพอตรวจพสจนทศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพ...โดยค านงถงอาย เพศ และลกษณะเฉพาะบคคลประกอบดวย แลวใหศาลแจงคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทราบ...ในระหวางทผตองหาถกควบคมตามพระราชบญญตน พนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการไมตองด าเนนการฝากขงหรอขอผดฟองตามกฎหมาย” 261 พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 0909 มาตรา 02

“ถาปรากฏวาผตองหา...เพอใหตนเองไดรบการสงตวไปฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดและไมตองถกด าเนนคดในขอหาฐานเสพและมไวในครอบครอง ...ผนนไมมสทธไดรบการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดตามพระราชบญญตน ...ด าเนนคดตอไปตามกฎหมาย…”


4 - 90

ทนทางกฎหมาย ดวยการจ าคกและหรอการปรบเปนเงน ทวาการลงโทษคนไรบานทเปนบคคลซงไรทพงพงในสงคม ดวยโทษจ าคก อนเปนโทษทตองการแยกบคคลทเปนอาชญากรออกจากสงคมเพอการขดเกลาสภาพจตใจ จะเหมาะสมกบการน ามาใชกบคนไรบานทกระท าละเมดตอกฎหมาย เพยงเพราะวถด ารงชวตของคนไรบานอยในสภาพทไมไดมตวเลอกนนเทานนหรอ ประกอบกบการลงโทษดวยการปรบเปนเงนกบบคคลทมทรพยสนในการประคองชพอนนอยนดหรอแถบจะไมมเลย จะสามารถแกไขปญหาทตนตอไดจรงหรอ

นอกจากนคนไรบานบางคนอาจใชพนทสาธารณะ เปนหนทางในการหารายไดทไดผลตอบแทนสงกวาการขายของเกาหรอการขอทาน จากงานหรอสงผดกฎหมาย ไมวาจะเปนการลกเลกขโมยนอย การคายาเสพตด จนไปถงการคาบรการทางเพศ ทงนไมวาการหาเลยงชพของคนไรบานจะเปนงานทตองหามดวยกฎหมายหรอไม ยอมเกดทรพยสนเปนของตวเองขนแมจะมไมมากแตกมเพอการด ารงชวต คนไรบานเองจงเสยงทจะตกเปนเหยออาชญากรรมไดเชนกน จากการถกลกขโมย การถกท ารายรางกายเพอเอาทรพยสนจากมจฉาชพหรอคนไรบานดวยกนเอง จนไปถงการเผชญความเสยงตอชวตในงานบรการทางเพศจากการทารณกรรม การตกเปนเยออาชญากรรมทเกดจากความเกลยดชง (Hate Crime( ทมกจะพบในรปแบบของการท ารายรางกายคนไรบาน เพอสนองความเกลยดชงโดยคนทวไปทมองวาคนไรบานมลกษณะทแตกตางออกไปจากตนและสงคม

5.2.1 กรอบแหงกระบวนการยตธรรมทางอาญาตอคนไรบาน การเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญาของคนไรบาน จากการใชพนทสาธารณะเชนการ

จดการทรพยสนกอนน าไปขายของเกา และไดมการละเมดตอกฎหมายโดยมการกองไวทบรเวณทางสาธารณะหรอลกลามไปยงทองถนน การนอนในพนทสาธารณะ รวมไปถงการขอทานของคนไรบาน ทมกถกการปราบปราบโดยเจาหนาทรฐ เนองจากเกดการละเมดบทบญญตกฎหมายขน รวมไปถงการละเมดและถกละเมดสทธอนๆเชน ถกท ารายรางกาย ลกทรพย

เชนเดยวกบพลเมองของรฐทกคน คนไรบานยอมมศกดศรและสทธในความเปนมนษยทจะไดรบการคมครองในหลกการเคารพศกดศรความเปนมนษย ความเสมอภาค และการไมเลอกปฏบต262 ไมวาจะเปนการเขาถงกระบวนการยตธรรมในฐานะผละเมดสทธของบคคลอนหรอตอกฎหมาย หรอในฐานะผเสยหายเอง กฎหมายทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมยอมตองอยภายใตหลกการในกระบวนการยตธรรมทางอาญาใหเปนไปตามมาตรฐานองคการสหประชาชาต ตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนและกฎหมายระหวางประเทศทเกยวกบสทธมนษยชน ไมวาจะเปน กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม และปฏญญาวาดวยหลกพนฐานเกยวกบการอ านวยความยตธรรมแกผไดรบความเสยหาย จากอาชญากรรมและการใชอ านาจโดยมชอบ รวมไปถงกรอบเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals–SDGs) ขอท 16 ดวย

262 “หลกการเคารพศกดศรความเปนมนษย” เปนหลกพนฐานทมนษยทกคนมมาโดยก าเนด ไมมผใดสามารถพรากไปจากบคคลหนงๆได “หลกความเสมอภาค” ทมนษยทกคนมเสรภาพ และมสทธทจะไดรบการปฏบตและคมครองอยางเสมอกน ซงสอดคลอกบ “หลกการไมเลอกประตบต” อนเปนหลกประกนหลกความเสมอภาค กลาวคอ มนษยจะตอถกปฏบต ดวยมาตรฐานเดยวกนทงสน ไมมเกณฑวดใดทจะท าใหบคคลตองดอยหรอเหนอกวาบคคลหนงๆ ไมวาจะเปน เพศ ความเชอ เชอชาต การศกษา เศรษฐกจ


4 - 91

ประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกสหประชาชาตล าดบท 99 เมอวนท 15 ธนวาคม พ.ศ. 0035 ตอมาทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต ใหการรบรอง เมอวนท 12 ธนวาคม พ.ศ. 0051 โดยประเทศไทยออกเสยงสนบสนน ประเทศไทยในฐานะภาคสมาชก ตองน าหลกการของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ไปปรบใชในประเทศ

ในปจจบนประเทศไทยเปนภาคตราสารระหวางประเทศดานสทธมนษยชนของสหประชาชาต ทวางหลกการในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ใหเปนไปตามมาตรฐานองคการสหประชาชาต ทงนตราสารระหวางประเทศดานสทธมนษยชนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญา ทอาจเกยวกบคนไรบาน มดงตอไปน

1) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ( International Covenant on Civil and Political Rights - ICCPR) โดยหลกการทกฎหมายระหวางประเทศดงกลาวไดวางไว ทเกยวของกบการวางกรอบกระบวนการยตธรรม ทเปนเหมอนกรอบของกระบวนการยตธรรม โดยสามารถพบเหนไดใน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และกฎหมายอนๆทมลกษณะเปนกฎหมายอาญา ซง ICCPR มสาระส าคญคอรฐตองเคารพ ไมเลอกประตบตดวยเหตแหงความแตกตางของมนษย โดยประกนสทธวาบคคลทถกละเมดจะไดรบการเยยวยา และไมวามสถานะทางสงคม เศรษฐกจ หรอวฒนธรรมแบบใด กจะไดรบสทธพลเมองและการเมองอยางเทาเทยมกน 263

2) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights - ICESCR) กฎหมายระหวางประเทศนเกยวของโดยทวไปเกยวขอกบการประกนสทธในการท างาน สทธในชวตความเปนอยทด สทธในดานการศกษา สทธดานสขภาพ สทธในวฒนธรรมของพลเมอง ซงในสวนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมทางอาญาในคนไรบาน เปนสวนทรฐจะตองประกนสทธแกพลเมอง ไมเลอกประตบตดวยเหตแหงความแตกตางของมนษย264 ซงพลเมองของรฐมสทธทจะหาเลยงชพของตนอยางเสร และไดรบการปกปองสทธนน ซงรฐอาจตองจดใหมค าแนะน าหรอสงเสรมทางวชาชพ แกผทเขาถงโอกาสในการเล ยงชพไดไมเทาเทยมบคคลอน265

3) ปฏญญาวาดวยหลกพนฐานเกยวกบการอ านวยความยตธรรมแกผไดรบความเสยหาย จากอาชญากรรมและการใชอ านาจโดยมชอบ (Declaration of Basic Principle of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power) เปนขอตกลงระหวางประเทศท เกยวของกบสทธ

263 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 2

“รฐภาคแตละรฐแหงกตกานรบทจะเคารพและประกนแกปจเจกบคคลทงปวงภายในดนแดนของตนและภายใตเขตอ านาจของตนในสทธทงหลายทรบรองไวในกตกาน โดยปราศจากการแบงแยกใดๆ อาท ...ทรพยสน ก าเนด หรอสถานะอนๆ” 264 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 2

“รฐภาคแตละรฐแหงกตกานรบทจะเคารพและประกนแกปจเจกบคคลทงปวงภายในดนแดนของตนและภายใตเขตอ านาจของตนในสทธทงหลายทรบรองไวในกตกาน โดยปราศจากการแบงแยกใดๆ อาท ...ทรพยสน ก าเนด หรอสถานะอนๆ” 265 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 6

“รฐภาค ...ใหค าทางเทคนคและวชาชพและโครงการฝกอบรม นโยบายและเทคนคทจะท าใ หบรรลผลในการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมอยางสม าเสมอ”


4 - 92

มนษยชนในกระบวนการทางอาญา แมจะไมใชตราสารหลก แตไดบญญตหลกการในการคมครองผไดรบความเสยหายจากอาชญากรรมและการใชอ านาจโดยมชอบ ในการไดรบการปฏบตดวยความเหนอกเหนใจ เคารพในศกดศรความเปนมนษย ไดรบเยยวยาในลกษณะคาสนไหมทดแทนอยางเพยงพอเหมาะสม ผานกระบวนการยตธรรมยางรวดเรว ประหยด เปนธรรม และเขาถงไดงาย

ทงนภายใตกรอบของสหประชาชาตทนอกจากจะมปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแลว ยงมวาระการพฒนาภายหลงป พ.ศ. 0993 (post-0219 development agenda) ทมงเนน “การพฒนาทยงยน” ในการจดท าเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals–SDGs) ทง17 ขอ ทใชเปนกรอบในการด าเนนนโยบายของประเทศภาคสมาชกสหประชาชาต ซงใน SDGs ขอท 16266 ไดมงเนนการสงเสรมสงคมสงบสข ยตธรรม ไมแบงแยก ท างานรวมกบรฐบาลและชมชนเพอหาแนวทางแกไขปญหาคงอยางยงยน รฐไทยจงตองด าเนนนโยบายทเกยวกบกระบวนการยตธรรมทเปนไปตามหลกการของเปาหมายดงกลาว

เมอพจารณาในระดบนโยบายไดมการจดท า (ราง(ยทธศาสตรแหงชาต พ.ศ. 0952-0975 เปนไปตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.0952 หมวด 5 แนวนโยบายแหงรฐ มาตรา 59 เพอก าหนดกรอบและแนวทางการพฒนาใหหนวยงานของรฐทกภาคสวนตองท าตาม ซงในยทธศาสตรท 0 วาดวยการสรางโอกาสและความเสมอภาคทางสงคม ทมงเนนใหเกดความเทาเทยมกนในสงคมในเรองความมนคงทางเศรษฐกจ โดยตองมการเสรมสรางพลงทางสงคมทเปดโอกาสใหชมชนสามารถจดการทรพยากรดวยตนเอง และการสรางความสมานฉนทในสงคมทสนบสนนใหเกดความเสมอภาคในการเขาถงกระบวนการยตธรรม ดวยการแกไขหรอปรบปรงขอกฎหมายใหลดความเหลอมล า ร วมถงการใหโอกาสแกกลมคนผดอยโอกาสใหพฒนาตนเองและแสดงศกยภาพของตนเองดวยตวเองได267

ขณะเดยวกนตามระบบกฎหมายภายในของไทย จะพบวาไดมการอนวตการเอาหลกการในขอตกลงหรอตราสารระหวางประเทศดานสทธมนษยชนแลว ในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 หมวด 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย นอกจากจะบญญตรบรองเรอง สทธและเสรภาพสวนบคคล และความเสมอภาคไวแลว ยงไดบญญตเกยวกบ “สทธในกระบวนการยตธรรม” ไวเปนการเฉพาะไดบญญตไว 3 มาตรา คอ มาตรา 25268 ในเรองการไดรบการไดรบการเยยวยาในผเสยหาย

266 สาระส าคญของ SDGs ขอท 16

“...มงมนทจะลดความรนแรงทกรปแบบ พรอมท างานรวมกบรฐบาลและชมชนเพอหาแนวทางแกไขปญหาความขดแยงและความไมมนคงอยางยงยน การสงเสรมการปกครองดวยกฎหมายและการสงเสรมสทธมนษยชน เปนกญแจส าคญในกระบวนการนเชนเดยวกบการลดอาวธผดกฎหมาย สงเสรมการมสวนรวมของประเทศก าลงพฒนาในสถาบนการปกครองทวโลก” 267 รางกรอบยทธศาสตรแหงชาตระยะ 20 ป. (2559). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.thaigov.go.th/uploads/document/66/2017/01/pdf/20year-may59.pdf สบคนเมอ 15 กนยายน 2560 268 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ0952.ศ.มาตรา 05

“...บคคลซงไดรบความเสยหาย ...ของบคคลอน ยอมมสทธทจะไดรบการเยยวยาหรอชวยเหลอจากรฐตามทกฎหมายบญญต”


4 - 93

มาตรา28269 และ29270 ในเรองกระบวนการยตธรรมทางอาญาอนชอบดวยกฎหมาย ประกอบกบมาตรา68 แหงหมวดท 6 วาดวยแนวนโยบายแหงรฐ271 ทรฐตองก าหนดแนวนโยบาย ทมงเนนกระบวนการยตธรรมตามหลกความยตธรรมสากล บคคลตองไดการเขาถงกระบวนการยตธรรมอยางเทาเทยมเปนธรรม ถกปฏบตตอดวยความมมนษยธรรมและอยภายใตกฎหมายทเปนธรรม ซงสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนในขอท 7 ไปจนถงขอท 11272 ประกอบกบ ICCPR ในขอท2 9 10 และ14273 ICESCR ในขอท 2 และ 6 และปฏญญาวาดวยหลกพนฐานเกยวกบการอ านวยความยตธรรมแกผไดรบความเสยหาย จากอาชญากรรมและการใชอ านาจโดยมชอบ โดยกฎหมายล าดบรองลงมา ตองรบเอาหลกการของกตกาและอนสญญาระหวางประเทศไปใช

5.2.2 มาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา นอกจากประเทศไทยไดเขารวมผกพนตอกฎหมายระหวางประเทศ ดานสทธมนษยชนของ

สหประชาชาต ทคอยเปนกรอบคมครองสทธของบคคลในการเขาถงกระบวนการยตธรรมดงทกลาวไปแลวนน ยงมมาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา ซงประเทศไทยไดเขารวมประชมและเปนเจาภาพในการจดประชม โดยมาตรฐานองคการสหประชาชาตฯทมทงสน 23 ฉบบน มวตถประสงคหลกในการมงคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรม ใหกระบวนการยตธรรมเปนไปตามมาตรฐานการคมครองสทธของประชาชน ในฐานะทเปนผเสยหาย ผถกกลาวหา ผกระท าความผด ตลอดจนพยาน ในมาตรฐานทวาดวยการตอตานการปฏบตหรอการลงโทษทเปนการ

269 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.0952มาตรา 03

“บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย...การจบและการคมขงบคคลจะกระท ามได …การทรมาน ทารณกรรม หรอการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม จะกระท ามได” 270 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ0952.ศ.มาตรา 05

“บคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระท าการอนกฎหมายทใชอยในเวลาทกระท านนบญญตเปนความผดและก าหนดโทษ....” 271 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ 0952.ศ.มาตรา 53

“รฐพงจดระบบการบรหารงานในกระบวนการยตธรรมทกดานใหมประสทธภาพ เปนธรรม และไมเลอกปฏบต ...มมาตรการ...ในกระบวนการยตธรรม ใหสามารถปฏบตหนาทได โดยเครงครด ปราศจากการแทรกแซงหรอ

ครอบง าใดๆ..พงใหความชวยเหลอทางกฎหมายทจ าเปนและเหมาะสมแกผยากไรหรอผดอยโอกาส ... ” 272 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ขอ 7 -11

“ทกคนเสมอภาคกนตามกฎหมายและมสทธทจะไดรบความคมครองของกฎหมายเทาเทยมกน โดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ...มสทธทจะไดรบการเยยวยา...บคคลจะถกจบกม กกขง หรอเนรเทศตามอ าเภอใจไมได...

มสทธในความเสมอภาค อยางเตมทในการไดรบการพจารณาคดทเปนธร รมและเปดเผยจากศาลทอสระและไมล าเอยงในการพจารณาก าหนดสทธและหนาทของตนและขอกลาวหาอาญาใดตอตน ...มสทธทจะไดรบการสนนษฐานไวกอน

วาบรสทธจนกวาจะพสจน... ” 273 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 9

“บคคลทกคนมสทธในเสรภาพและความปลอดภยของรางกาย บคคลจะถกจบกมหรอควบคมโดยอ าเภอใจมไดบคคลจะถกลดรอนเสรภาพของตนมได...”

ขอ 10 “บคคลทงปวงทถกลดรอนแสรภาพตองไดรบการประตบตดวยความมมนษยธรรม และความเคารพในศกดศรแตก าเนดแหงความเปนมนษย...”

และ ขอ 10 “บคคลทงปวงยอมเสมอกนในการพจารณาของศาลและคณะตลาการ ...บคคลทกคนยอมมสทธไดรบการพจารณาอยางเปดเผยและเปนธรรม... ”


4 - 94

ทารณโหดราย ไรมนษยธรรม หรอลดศกดศรความเปนมนษย มาตรฐานขนต าในกระบวนการทกระท าตอเดกและเยาวชน การปองกนการสอบสวน และ การบงคบใหหายสาบสญ เปนตน

เมอคนคนไรบานนนตวเลกและเสยงไมดง การกระท าและการมอยของพวกเขาไมคอยเปนทไดรบรของผคนในสงคม หากคนไรบานคนหนงหายไปจากชมชนหนงๆ ในวนรงขนวถชวตในชมชนทจอแจยงคงด าเนนตอไปเชนเดม จนกวาจะมการพบเหนเขาคนนนอกครงทวาในสภาพไมมลมหายใจแลว คนไรบานจงมโอกาสทจะถกละเมดสทธไดอยเสมอ เพราะปราศจากความสนใจและใสใจของสงคม

กฎหมายระหวางประเทศดานสทธมนษยชนของสหประชาชาต จงอาจไมเพยงพอตอการคมครองสทธ ในกรณของผทตกอยในสถานะเสยงตอการถกละเมดสทธมนษยชนอยางมาก เชน ในคนไรบานทไมกลามปากเสยงกบเจาหนาทของรฐ เพราะกลวจะถกปราบปรามออกจากพนท คนไรบานทเปนเดก เยาวชน หรอบคคลทถกครอบง าไดงายเพราะดอยในประสบการณ คนไรบานทถกชมชนตตราเหมารวมวาเปนตวปญหา

มาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา เปนอกแนวทางในการก าหนดมาตรฐานในกระบวนการยตธรรม ใหอย ในแนวทางทจะไมเปนการเลอกประตบตในกระบวนการยตธรรมตอกลมเสยง เพราะความแตกตางเพราะอคตและการตตราของสงคม และความดอยในประการณของเดกและเยาวชน

คนไรบานเปนกลมเสยงเพราะอคตและการตตราของสงคม เมอสงคมมองอยางเหมารวมวาคนไรบานเปนตนตอของปญหาอาชญากรรม เพยงเพราะสภาพความเปนอยทไมเปนไปตามระดบมาตรฐานของสงคม รอยสกตามรางกาย และขาวสารทน าเสนอวาคนไรบานกออาชญากรรม274 เมอเกดการกระท าความผดขนคนไรบานจงอาจถกเพงเลงจากคนในทองท ซงตางเหนพองใหกนคนไร บานออกไปจากชมชน จงไมใชเรองประหลาดใจของคนในชมชน หากคนไรบานถกควบคมตวโดยเจาหนาทต ารวจแลวหายไปจากชมชนชวคราวหรอถาวรแลวแตกรณ หรอถกซอมท ารายตามอ าเภอใจ เพราะเงาหมอกของการตตราดงกลาว ทบดบงความเปนมนษยของคนไรบาน

ในขณะเดยวกนเดกและเยาวชนคนไรบาน กพลอยไดถกการตตราวาเปนตวปญหาเชนกน ยงไปกวานน การกระท าความผดเลกๆนอยๆของเดกทไมใชอาชญากรรายแรง อยางการท าลายทรพยสน การทะเลาะววาท ทเกดจากการอยในสภาพแวดลอมไมอ านวยตอพฒนาการทด และขาดการอบรมสงสอนทเหมาะสม ฝนรายอาจตองกลายจรงของเขาเหลานนในอนาคต เพราะเรองราวเกาๆไดตตราเดกหรอเยาวชนผานประวตอาชญากรรม หรอแฟมขาวผานวธการทางสอสารมวลชน

มาตรฐานองคการสหประชาชาตฯ ในปฏญญาวาดวยการคมครองบคคลใหพนจากการกระท าอนทรมานและการปฏบตหรอการลงโทษอนทเปนการทารณโหดราย ไรมนษยธรรม หรอลดศกดศรความเปนมนษย275 เปนการปองการการลงโทษหรอทรมานตามอ าเภอใจรปแบบหนง เพราะมงเนนให “การทรมาน” ในกระบวนการยตธรรมเพอใหไดมาซงค าสารภาพหรอขอสนเทศ ทไดกระท าโดยเจาหนาทรฐหรอบคคลซงไดปฏบตหนาทในต าแหนงทางการ เปนการความผดทาอาญา ซงแมจะไดกระท าโดยอางวากระท าไปโดยหนาท กไมสามารถมารถน ามายกเวนความรบผดได ภายใตการก ากบ

274 อางแลว, เชงอรรถท 230, หนา 75 275 กตตพงษ กตยารกษ, ชาต ชยเดชสรยะ และ ณฐวสา ฉตรไพฑรย .มาตรฐานองคการสหประวาวาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาาา .กรงเทพฯ: เดอนตลา, หนา 30-31


4 - 95

ดแลและสอบสวนของคณะกรรมการตอตานการทรมาน276 ตามหลกการในการสอบสวนหรอแสวงหาหลกฐานอยางมประสทธภาพ เกยวกบการกระท าทรมานและการปฏบตหรอการลงโทษอนทเปนการทารณโหดราย ไรมนษยธรรม หรอลดศกดศรความเปนมนษย277 เพอใหรฐเกดความรบผดชอบ เยยวยาผถกละเมด ปองกนการเกดการละเมดซ า โดยค ารองเรยนนนจะไดรบพจารณาอยางรวดเรวและมประสทธภาพ โดยตอมาประเทศไทยไดเขาผกพนและใหสตยาบนตออนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน และการกระท าอนๆ ทโหดราย ไรมนษยธรรม หรอทย ายศกดศร (The Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment - CAT) เมอวนท 0 ตลาคม 0992 และมผลใชบงคบกบไทยเมอวนท 1 พฤศจกายน 0992

ปฏญญาวาดวยการคมครองบคคลทกคนใหพนจากการถกใชก าลงบงคบใหสญหาย278 เปนอกหนงในมาตรฐาน ทมงเนนใหการท าใหบคคลสาบสญระหวางกระบวนการยตธรรมทางอาญา แมจะเปนเพยงชวขณะหนงและปรากฏตวในภายหลงกตาม ตองไดรบการสบสวนตดตามในกระบวนพจารณา โดยไมไดรอใหเกดความเสยหายขนแกผทสญหายอยางเปนประจกษ แตเดมเปนเพยงความผดฐานกกขงหนวงเหนยวเทานนซงภายหลงประเทศไทยไดเขาผกพนตอ อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการคมครองบคคลทกคนจากการหายสาบสญโดยถกบงคบ (International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance - CED) เมอวนท 5 มกราคม 0999 อยระหวางด าเนนการใหสตยาบน

กฎมาตรฐานขนต าขององคการสหประชาชาตวาดวยการบรหารกระบวนการยตธรรมส าหรบเยาวชน279 และ แนวทางขององคการสหประชาชาตวาดวยการปองกนการกระท าความผดของเยาวชน280 ไดเนนย าแนวทางในกระบวนการยตธรรมทางอาญาวา จะตองแตกตางกบบคคลทเปนนเสธของเดกหรอเยาวชน ภายใตหลกความไดสดสวนของผกระท าความผดทเปนเดกและพฤตการณ และความพอเหมาะพอด เนนการอบรมและพฒนามากกวาการลงโทษ หรอตตราเดก เนองจากเดกจะตองพฒนาเปนผใหญในวนขางหนา การปองกนการกระท าความผดในเดกดวยวธการดงกลาว จงเปนการลดการอาชญากรรมในสงคมไปดวย นอกจากนยงใหความส าคญกบความเปนสวนตวของขอมลประวตอาชญากรรมเดก ทอาจสงผลตอการตตราในอนาคต และการสอสารมวลชนตองพจารณาความเปนสวนตวของเดกและเยาวชน และการตตราเดกเปนส าคญ

5.3 คมครองคนไรทพงพงดวยกฎหมายเพอคนไรทพง การแกไขปญหาการกระท าความผดในพนทสาธารณะ ดวยวธการลงโทษทางอาญาทงการจ าคก หรอการปรบเปนเงน ไมวาจะเปน การคายาเสพตด การคาบรการทางเพศ การขอทานของคนไรบาน คงไมใชวธการทยงยนในการจดการปญหาเหลานน อาจท าใหการกระท าความผดเกดขนนอยลงในพนทเปด แตกลบเพมมากขนในพนททกฎหมายหรอรฐเขาไปจดการไมถง การแกไขปญหาใน

276 อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน และการกระท าอนๆ ทโหดราย ไรมนษยธรรม หรอทย ายศกดศร ขอ 17 และ 20 277 อางแลว, เชงอรรถท 275, หนา 255 278 เพงอาง, หนา 244-254 279 เพงอาง, หนา 77-97 280 เพงอาง, หนา 188-196


4 - 96

กระบวนการยตธรรมอยางยงยน เพอทจะใหเกดสงคมสมานฉนทในการเขาถงกระบวนการยตธรรม นโยบายหรอกฎหมายน ามาแกไขปญหาจ าเปนตองลดความลดความเหลอมล าจากสภาพทางเศรษฐกจ และความเปนอยของ “ประชากร” ดวยการสรางโอกาสในการเขาถงกระบวนการยตธรรม พรอมกบสนบสนนและสงเสรมการพฒนาตวตนเองของประชาชนในการหาเลยงชพ อยางเทาเทยมและไมถกเลอกประตบตดวย

5.3.1 พระราชบญญตคมครองคนไรทพงพ.ศ. 2557 เมอคนไรบานไดฝาฝนพระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของ

บานเมอง พ.ศ. 2535 หรอมการคาบรการทางเพศในทสาธารณะ ตลอดจนคนไรบานทคายาเสพตด เปนตวอยางหนงของการกระท าความผดเกยวกบการพกอาศยในทสาธารณะตามกฎหมาย ทงนหากบคคลละเมดตอกฎหมายทควบคม หรอกฎหมายทองถนทเกยวกบการน บคคลทอยในสภาพของ “บคคลไรทพง” ตามพระราชบญญตคมครองคนไรทพงพ.ศ. 2557 การลงโทษหรอวธการจดการยอมเปนไปตามกฎหมายอยางหลงน

พระราชบญญตคมครองคนไรทพงพ.ศ. 0997 ตองการจะพฒนามาตรฐานการด ารงชพของคนในสงคม ทประสบปญหาสงคมและเศรษฐกจ จนไมสามารถด าเนนชวตอยางคนทวไปได เชนการไมมทอย การขาดรายไดทเพยงพอตอการยงชพแกคนไรทพง281 โดยคนไรทพงตามพระราชบญญตน หมายถง บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได282 นอกจากนยงรวมถงคนไรบาน ในความหมายของคนเรรอนดวย283

จดเชอมโยงของพระราชบญญตคมครองคนไรทพงพ.ศ. 0997 คนไรบาน และกฎหมายอนๆคอ มาตรา 22 แหงพระราชบญญตคมครองคนไรทพง เปนกรณของคนไรบานซงเปนคนไรทพงตามพระราชบญญตน ไดกระท าความผดตามกฎหมายหนงซงเปน กระท าความผดเกยวกบการพกอาศยในท 281 หมายเหตทายพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 0997

“เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน...คนไรทพงเปนบคคลทประสบปญหาในสงคมขาดความมนคงในการด ารงชวต...สมควรตองคมครองใหคนไรทพงสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข มปจจยพนฐานในการด ารงชวต และมสภาพรางกายและจตใจ เชนเดยวกบบคคลทวไป โดยก าหนดวธการคมครองไวอยางชดเจนและเหมาะสม...” 282 พระราชบญญตการคมครองคนไรทพงพ.ศ. 0997 มาตรา 3

“คนไรทพง หมายความวา บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได ทงนตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด” 283 ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพงเรอง ก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได

“ประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนไดเปนคนไรทพง ไดแก...

(2) คนเรรอน หมายถง บคคลสญชาตไทยทออกมาจากทพกอาศยเดม ไมวาดวยเหตใด ๆ กตาม มาอยในทสาธารณะ หรอบคคลทออกมาจากทพกอาศยเดมมาตงครอบครวหรอมาใชชวตแบบครอบครวใหมในทสาธารณะ และทงสองกลมอาจจะยายทพกไปเรอย ๆ หรออาศยอยทใดทหนงในชวงระยะเวลาหนงเพอด ารงชวตประจ าวนในทสาธารณะนน ๆ

(3) บคคลซงอาศยทสาธารณะเปนทพกนอนชวคราว หมายถง บคคลสญชาตไทยทมาท าภารกจบางอยางและไมมทพกอาศย ไมมเงนเชาทพก...”


4 - 97

สาธารณะตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถน การด าเนนการกจะเปนไปตามพระราชบญญตนคอการจดใหมการคมครองคนไรพพง ณ สถานททรฐจดให

เมอพจารณาแลว พบวาพระราชบญญตคมครองคนไรทพงพ.ศ. 0997 มทงสวนทเปนการปราบปราบควบคมคนไรบาน ดงทกฎหมายบญญตให พนกงานเจาหนาทมหนาทจดสงคนไรทพงไปยงสถานคมครองคนไรท พงหรอศนยคมครองคนไรท พง ทงในกรณทพบเหนเองหรอไดรบแจงจากประชาชน284 และในกรณทคนไรบานไมปฏบตตามเงอนไขของศนย คนไรบานกอาจถกด าเนนคดตอไป

การสงคนไรบานไปยงสถานคมครองคนไรทพงหรอศนยคมครองคนไรทพง อาจมวตถประสงคเพอตองการการคมครองคนไรทพง ใหอยในสถานททเปนหลกแหลง มระบบระเบยบเหมาะสมตามสขลกษณะ เพอใหเกดคณภาพชวตทด ตามทบญญตกฎหมายนไวในหมวดทวาดวยการคมครองคนไรทพง ทงน การกระท าทพนกงานเจาหนาทมหนาทจดสงคนไรบานไปยงสถานทตางๆ เหมอนภาพดานลบทสงผลตอความรสกไมดตอพนกงานเจาหนาท และสถานทๆคนไรบานถกสงไปคมครอง โดยมองวาคนไรบานตองถกปราบปรามจากพนเหมอนเคย ทงจากสายตาของคนไรบานเองและผคนทวไปทพบเหน แมถอยค าตามกฎหมายจะบญญตวาเปนการคมครองคนไรบานกตาม

นอกจากนนแลว การจดแจงใหคนไรบานไปอย ณ สถานททเรยกวา “ศนย” หรอสถานทรวมของกลมคน ทสงคมมองวาเปนชายขอบของสงคม ท าใหคนไรบานบางคนไมยอมรบและมองวาการชวยเหลอดงกลาวเปนการกระท าดานลบ ทตตราพวกใหพวกเขาเปนคนนอกจากสงคม นอกจากนแมการคมครองคนไรทพงจะเปนการการจดสวสดการสงคม สงเสรมการศกษาและอาชพ แตการเปลยนสภาพแวดลอมของคนไรบานอยางสนเชง อยางนอยทสดคอการตดขาดจากกลมสงคมทเคยพบปะตดตอกน สงทตองค านงตอไปคอ การปรบตวของคนไรบานใหเขากบสงคมหรอสภาพแวดลอมใหมทรฐก าหนดให

ขณะทรฐนวยอรก ประเทศสหรฐอเมรกา ส านกงานสวสดการเพอคนไรบานของนครนวยอรก (NYC Department of Homeless Services หรอ DHS) มการจดตงศนยในลกษณะเชนเดยวกนน แตนอกจากจะมการชวยเหลอฟนฟใหคนไรบานไดมโอกาสในการมอาชพแลว สภาพแวดลอมเดมทคนไรบานคยเคยกมความส าคญ DHSไดจดตงศนยฯขนมากกวา 200 แหงทงจากหนวยงานของรฐ และจากเอกชนภายใตการควบคมของ DHS285 ใหครอบคลมเนอทของเมอง เพอทเจาหนาทจะสามารถจดแจงใหคนไรบานเขาอยในศนยทใกลกบแหลงทอยเดมของคนไรบานได 286

ทงนในอกดานหนงพระราชบญญตคมครองคนไรท พง พ.ศ. 0997 กเปนกฎหมายหรอกระบวนการยตธรรมทางอาญาทก ากงวาจะควบคมหรออ านวยสทธในการเขาถงกระบวนการยตธรรม ดงทกฎหมาย ไดพยายามคมครองคนไรบานทถกกลาวหาวากระท าความผดเกยวกบการพกอาศยในทสาธารณะ ตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถน ซงคนไรบานอาจไมตองถกด าเนนการตามกฎหมายนนๆ 284 พระราชบญญตการคมครองคนไรทพงพ.ศ. 0997 มาตรา 02

“...ใหพนกงานเจาหนาทมหนาทใหค าปรกษา แนะน า และชวยเหลอ ตลอดจนจดสงคนไรทพงไปยงสถานคมครองคนไรทพงหรอศนยคมครองคนไรทพง” 285 Diamond, S. DEPARTMENT OF HOMELESS SERVICES. [ขอมลออนไลน]. แหลงทขอมล : http://www.nyc.gov/html/ops/downloads/pdf/mmr/dhs.pdf สบคนเมอ 19 กนยายน 0952 286 คนไรบาน…แหงมหานครนวยอรก ดวยศกดศรของความเปนมนษย. (0999(. [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.manager.co.th/qol/viewnews.aspx?NewsID=5992222251971 สบคนเมอ 19 กนยายน 0952


4 - 98

ใหยตการด าเนนคด และใหถอวาสทธน าคดอาญามาฟองระงบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ในกรณทคนไรบานยนยอมใหพนกงานเจาหนาท สงตวคนไรบานไปยงสถานคมครอง ทงนหากคนไรบานไมยนยอมไปยงสถานคมครอง กจะตองถกด าเนนคดตามกฎหมายนนๆ

การทคนไรบานยนยอมไปยงสถานคมครองโดยแลกกบการไมตองถกด าเนนคดในกฎหมายเฉพาะ ดเหมอนเปนการจดแจงต าแหนง หรอควบคมคนไรบานทางออม แตในขณะเดยวกนยงเปนการอ านวยสทธแกคนไรบานในการเขาสกระบวนการยตธรรม ในเคารพความสมครใจทจะการรบความคมครอง วาจะอยภายใตหลกการด าเนนคดอยางคนทวไปทท าผดกฎหมายเฉพาะ หรอไดรบการปฏบตอยางคนไรบาน ทมความพรอมในทางสงคมและเศรษฐกจทไมถงระดบมาตรฐานซงสงคมตงไว

อยางไรกตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพงพ.ศ. 0997 ยงครอบคลมการคมครองสทธคนไรทพงทไมใชบคคลสญชาตไทย กลาวคอ คนไรบานทเปนกลมคนไรสญชาตไมวาจะไมมสถานะทางทะเบยนหรอมสถานะทางทะเบยนแตไรสญชาต กจะไดรบการคมครองคนไรทพงตามพระราชบญญตน แสดงใหเหนวาพระราชบญญตนในทางหนง นอกจากทจะใหความส าคญตอสทธของบคคลในรฐแลว ยงใหความส าคญตอสทธในความเปนมนษยของมนษยชาต เปนการปฏบตตอเพอนมนษยโดยไมน าเรองชนชาต หรอชาตก าเนดมาแบงแยก หากมขอโตเถยงเรองความสนเปลองของทรพยากรทรฐตอน ามาใชจดสรรแกคนทไมมสญชาตไทย ตองไมลมวาคนไรบานทแมไมมสญชาตไทยกไดท าหนาทช าระภาษใหแกรฐเชนเดยวกนพลเมองไทย ในการช าระภาษมลคาเพมซงเปนรายไดของภาครฐในการจดเกบภาษ ภาษมลคาเพมสรางรายไดสงสดแกรฐในบรรดาการเกบภาษทกประเภท 287 จากการอปโภคบรโภคของเขาเหลานน ทงนกฎหมายจะมประสทธภาพกตองขนอยกบการปฏบตของพนกงานของเจาหนาท ทตองปราศจากอคตและค านงถงคณคาของความเปนมนษยเปนส าคญ

5.3.2 พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 ในขณะเดยวกนกมความพยายามในการจดระเบยบการบนพนทสาธารณะ ดวยการแยกการ

ขอทานจากคนไรทพงพงทแทจรงอยางคนไรบาน กบการขอทานทเปนธรกจ หรอองคกรอาชญากรรม ดวยพระราชบญญตควบคมการขอทานพ.ศ. 2559 ในแงของการจดระเบยบการขอทานทมาจากคนไรบาน หากพจารณาตามเหตผลของการรางพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559288 เหตผลหลกนนเพอเปนการแกปญหาสงคม และคมครองสวสดภาพของบคคลใหเหมาะสมยงขน จากการก าหนดใหม“การคมครองและพฒนาคณภาพชวต”เพมเตมนอกจากโทษทางอาญา จงมลกษณะเปนการมงคมครองคนไรบานมากกวาจะเปนการปราบปราม

พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 16 ไดใหอ านาจพนกงานเจาหนาทสงตวคนไรบานทท าการขอทาน เขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต ซงหมายถง การชวยเหลอ การบ าบดรกษา การฟนฟสภาพรางกายและจตใจ ตลอดจนการฝกอาชพใหแกผท าการขอทาน ในขณะ

287 ผลการจดเกมบรายไดของรฐบาลป พ.ศ. 2558 ถง พ.ศ.2559. (2567). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://dataservices.mof.go.th/Dataservices/GovernmentRevenue สบคนเมอ 15 กนยายน 2567 288 เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995

“โดยทพระราชบญญตควบคมการขอทาน พทธศกราช 0030 ไดใชบงคบมานานแลว บทบญญตเกยวกบการสงเคราะหผท าการขอทานตามพระราชบญญตดงกลาวไมเหมาะสมกบสถานการณในปจจบน…เพอเปนการแกปญหาสงคมและคมครองสวสดภาพของบคคลใหเหมาะสม ...”


4 - 99

พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 ทจะมผลเปนการปราบปรามกบคนไรบานกตอเมอ คนไรบานท าการชนตงหรอขอทานโดยไมชอบดวยพระราชบญญตน และคนไรบานทพยายามหลบเลยงไมยอมเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต

ซงหากตองการใหเปนการคมครองสทธคนไรบาน ในทางปฏบตยอมเลอกใชวถทางทรอมชอมกบคนไรบาน การใชโทษทางอาญาไมวาเปนเปนการจ าคก และหรอโทษปรบ คงไมใชการแกไขปญหาทตนเหตและยงยน เพอจะน าบคคลออกจากทองถนนซงเปนจดเรมตนของการลดจ านวนคนไรบานและปญหาการคามนษย การใชวธการรอมชอมทมงสงเสรม ฟนฟ คนไรบาน ประกอบกบอาศยความรวมมอกบประชาชนทวไป เจาหนาททกภาคสวนในการท าความเขาใจพระราชบญญตนเพอแนวทางปฏบตทเปนอนหนงอนเดยวกน

นอกจากนยงมผเสนอวาควรน าพระราชบญญตคมครองเดกและพระราชบญญตผสงอายมาปรบใชดวยอยางจรงจง เพราะแมพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 15 จะก าหนดใหเจาหนาทประสานกบหนวยงานทเกยวของตามกฎหมายเฉพาะ เมอพบวาเปนขอทานเปนเดก หญงมครรภ ผสงอาย คนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพ แตพระราชบญญตนกไมไดเปนหลกประกนวา กลมเสยงดงกลาวจะไดรบสวสดการอยางเพยงพอและเทาเทยม หากไมมการน าพระราชบญญตคมครองเดกและพระราชบญญตผสงอายมาปรบใชดวยอยางจรงจง289

การทภาครฐไดด าเนนการจดระเบยบคนขอทานไปแลวบางสวนในชวงตนเดอนมนาคม พ.ศ.2560 ในพนทกรงเทพฯและปรมณฑล โดยไดคดกรองการขอทานทมแนวโนมจะเปนการคามนษยกบการขอทานทเปนคนไรบานออกจากกน การขอทานอยางหลงเจาหนาทไดท าการสงไปชวยเหลอฟนฟตอไป290 เปนสญญาณทดในการใชพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 เชงคมครองใหสทธกบคนไรบานในการแกไขปญหาปากทองของคนไรบาน ใหมคณภาพชวตทดขนตอไปอยางยงยน

5.3.3 พระราชบญญตกองทนยตธรรม นอกจากคนไรบานจะเขาสกระบวนการยตธรรมผานพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ.

0997 และพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 แลว คนไรบานยงอาจเขาสกระบวนการยตธรรมจากตกเปนผเสยหายในคดอาญา หรอการเปนผกระท าความผดทางอาญาเสยเอง อยางไรกตามแมวากฎหมายจะใหสทธตอคนไรบานในการด าเนนคดทางอาญาอยางรวดเรว โปรงใส และมสทธในการมทนายแกตางหรอตอสคดความ ตลอดจดมสทธขอปลอยตวชวคราวกรณทถกกลาวหาวาไดกระท าความผด แตการเขาถงสทธดงกลาวกลบเปนไปไดยาก เมอการด าเนนการทางคดอาญามคาใชจายเขามาเกยวของ เงนซงเปนปจจยตนๆทคนไรบานขาดแคลนกบกลายเปนปจจยหนงในการน าเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญา จงเปนการปดโอกาสในการเขาถงสทธในกระบวนการยตธรรมของคนไรบานตงแตยงไมเรมตนกระบวนการ

พระราชบญญตกองทนยตธรรมเปนไปตามปฏญญาวาดวยหลกพนฐานเกยวกบการอ านวยความยตธรรมแกผไดรบความเสยหาย จากอาชญากรรมและการใชอ านาจโดยมชอบ เปนกฎหมายหนงทจะน าบคคลเขาสกระบวนยตธรรม ในลกษณะการอ านวยสทธ โดยพระราชบญญตนก าหนดใหจดตง

289 เปดรางพ.ร.บ.ควบคมการขอทาน: แยกวนพกออกจากขอทาน-คามนษยมโทษหนก. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : https://ilaw.or.th/node/3034 สบคนเมอ 15 กนยายน 2567 290 พม.จดระเบยบ “คนเรรอน-คนขอทาน” 5 วนจบแลว 175 ราย ก าวบ กทม.-ต ารวจรวมปฏบตการ.(2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : https://www.matichon.co.th/news/486163 สบคนเมอ 15 กนยายน


4 - 100

กองทนยตธรรม มวตถประสงคเพอเปนแหลงเงนทนส าหรบใชจายเกยวกบการชวยเหลอประชาชนในการด าเนนคด การขอปลอยชวคราวผตองหาหรอจ าเลย การถกละเมดสทธมนษยชน และการใหความรทางกฎหมายแกประชาชน291 โดยไมจ ากดวาบคคลผรองขอความชวยเหลอจะตองมสญชาตไทยเทานน

การขอรบความชวยเหลอจากกองทนในการด าเนนคด ซงประกอบไปดวย คาจางทนายความ คาฤชาธรรมเนยม และคาใชจายอน ๆ ทเกยวของในการด าเนนคด การขอปลอยชวคราว การถกละเมดสทธมนษยชนหรอการไดรบผลกระทบจากการถกละเมดสทธมนษยชน รวมถงการสนบสนนโครงการใหความรทางกฎหมายแกประชาชน292

อยางไรกตามการจะขอรบความชวยเหลอจากกองทน ตองเปนผเสยหายจากการปองกนโดยชอบดวยกฎหมายหรอ เปนจ าเลยทถกคมขงตามค าพพากษาเกนก าหนด หรอเปนจ าเลยทมสทธไดรบคาทดแทนและคาใชจายตามกฎหมายวาดวยคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทน และคาใชจายแกจ าเลยในคดอาญา และถกคมขงในระหวางสอบสวน หรอการละเมดสทธมนษยชนในกรณอนใดตามทคณะกรรมการเหนสมควร293

แมวาการขอรบความชวยเหลอจากกองทนยตธรรมจะมขอจ ากดอยบาง แตกอ านวยสทธแกคนไรบานทเปนผไรทพงพงไดระดบหนง เปนการเปดโอกาสใหประชาชนในรฐไดเขาถงกระบวนการยตธรรมอยางเทาเทยมและทวถงโดยไมแบงแยกระหวางชนชน หรอฐานะของแตละบคคล

291 พระราชบญญตกองทนยตธรรม มาตรา 9

“เงนกองทนใหใชจายเพอ…การชวยเหลอประชาชนในการด าเนนคด...การขอปลอยชวคราว...การชวยเหลอผถกละเมดสทธมนษยชนหรอผไดรบผลกระทบจากการถกละเมดสทธมนษยชน” 292 พระราชบญญตกองทนยตธรรม มาตรา 9

“กองทนยตธรรม...มวตถประสงคเพอเปนแหลงเงนทนส าหรบใชจายเกยวกบการชวยเหลอประชาชนในการด าเนนคด การขอปลอยชวคราวผตองหาหรอจ าเลย การถกละเมดสทธมนษยชน และการใหความรทางกฎหมายแกประชาชน” 293 ระเบยบคณะกรรมการกองทนยตธรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการชวยเหลอผถกละเมดสทธมนษยชนหรอผไดรบผลกระทบจากการถกละเมดสทธมนษยชน พ.ศ. 0995 ขอ 5

“ผขอรบความชวยเหลอจากการกระท าในกรณดงตอไปน...เปนผเสยหายจากการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย เปนจ าเลยทถกคมขงตามค าพพากษาเกนก าหนด เปนจ าเลยทมสทธไดรบคาทดแทนและคาใชจายตามกฎหมายวาดวยคาตอบแทนผเสยหายและคาทดแทน และคาใชจายแกจ าเลยในคดอาญา และถกคมขงในระหวางสอบสวน การละเมดสทธมนษยชนในกรณอนใดตามทคณะกรรมการเหนสมควร”


5 - 1

สวนท 5

พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 และ


1. พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

1.1 สาระส าคญของพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

(1) มการก าหนดค านยาม “คนไรทพง” หมายความถง บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ บคคลทมฐานะยากจน บคคลทไมสามารถประกอบอาชพได และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบาก และไมอาจพงพาบคคลอนได1

(2) ก าหนดใหมคณะกรรมการคมครองคนไรทพง

- ก าหนดใหมคณะกรรมการคมครองคนไรทพง อนประกอบดวยรฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนประธานกรรมการ มกรรมการโดยต าแหนงจ านวน 11 คน และกรรมการผทรงคณวฒทรฐมนตรแตงตงจ านวนไมเกน 11 คน โดยอธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการเปนกรรมการและเลขานการ โดยคณะกรรมการมอ านาจเสนอนโยบายและมาตรการเกยวกบการคมครองคนไรทพงตอคณะรฐมนตรเพอพจารณา2


“คนไรทพง” หมายความวา บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได ทงน ตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด

“การคมครองคนไรทพง” หมายความวา การจดสวสดการสงคม การเสรมสรางสมรรถภาพทางรางกายและจตใจ การรกษาพยาบาล การสงเสรมการศกษาและอาชพ การสงเสรมและสนบสนนการสรางโอกาสในสงคม การพฒนาคณภาพชวต การสนบสนนใหคนไรทพงมงานท าและมทพกอาศยและการปองกนมใหมการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตอคนไรทพง 2 พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 มาตรา 5

ใหมคณะกรรมการคมครองคนไรทพง ประกอบดวย รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนประธานกรรมการ ปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนรองประธานกรรมการ ปลดกระทรวงการคลง ปลดกระทรวงมหาดไทย ปลดกระทรวงยตธรรม ปลดกระทรวงแรงงาน ปลดกระทรวงศกษาธการ ปลดกระทรวงสาธารณสข ผอ านวยการส านกงบประมาณ ผบญชาการต ารวจแหงชาต และกรรมการผทรงคณวฒซงรฐมนตรแตงตงไมเกนสบเอดคน เปนกรรมการ

ใหอธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการเปนกรรมการและเลขานการ และใหอธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการแตงตงขาราชการของกรมพฒนาสงคมและสวสดการอกไมเกนสองคนเปนผชวยเลขานการ

กรรมการผทรงคณวฒซงรฐมนตรแตงตงตามวรรคหนง ใหแตงตงจากผมความรและความเชยวชาญดานการคมครองคนไรทพง การสงคมสงเคราะห การพฒนาสงคม หรอการจดสวสดการสงคม ซงไมเปนขาราชการทมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ า พนกงานหรอลกจางของหนวยงานของรฐ เวนแตเปนผสอนในสถาบนอดมศกษาของรฐ โดยในจ านวนนตองแตงตงจากผแทนองคกรสาธารณประโยชนจ านวนสองคนและผแทนองคกรสวสดการชมชนจ านวนสองคน


5 - 2

- ก าหนดใหกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ท าหนาทเปนส านกงานเลขานการของคณะกรรมการ รบผดชอบงานธรการ งานประชม และกจการตางๆ ทเกยวกบงานของคณะกรรมการ

(3) ก าหนดใหมสถานคมครองคนไรทพงและศนยคมครองคนไรทพง3

- ก าหนดใหมการจดตงสถานคมครองคนไรทพงและศนยคมครองคนไรทพง โดยก าหนดใหสถานคมครองคนไรทพงมอ านาจหนาทในการคมครองคนไรทพง เชน ส ารวจและต ดตามสภาพและปญหาเกยวกบคนไรทพง จดใหมทพกอาศย อาหาร เครองนงหม บรการทางการแพทย และฝกอบรมอาชพแกคนไรทพง

- ก าหนดใหกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สนบสนนดานการเงน หรอดานอนๆ ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรเอกชนอนทจดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพง หรอศนยคมครองคนไรทพง4

(4) ก าหนดใหมการคมครองคนไรทพง

- การคมครองคนไรทพงในดานตางๆ ไดแก การจดสวสดการสงคม การสงเสรมและสนบสนนการสรางโอกาสในสงคม การเสรมสรางสมรรถภาพทางรางกายและจตใจ การพฒนาคณภาพชวต, การสงเสรมการศกษาและอาชพ การสนบสนนใหคนไรท พงมงานท าและมท พกอาศย และการรกษาพยาบาลการปองกนมใหมการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตอคนไรทพง

- ก าหนดแนวทางใหคนไรทพงมสทธขอรบการคมครองจากสถานคมครองคนไรทพงหรอศนยคมครองคนไรทพง โดยพจารณาใหความคมครองหรอความชวยเหลอตามความเหมาะสมของสภาพและปญหา

- ก าหนดใหมการชวยเหลอเทาทจ าเปนในเบองตนแกคนไรทพง ทมกฎหมายเฉพาะคมครองและสงตวไปรบบรการจากหนวยงานทรบผดชอบตามกฎหมายนน

- ก าหนดใหจดท าขอตกลงเขารวมการอบรมเพอฟนฟสภาพรางกายและจตใจ การประกอบอาชพและท างาน ซงหากคนไรทพงปฏเสธการจดท าขอตกลงหรอฝาฝนขอตกลง สถานคมครองคนไรทพงอาจงดใหการคมครองบางประการแกคนไรทพงผนนได


ในกรณทกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เหนสมควรจดตงสถานคมครองคนไรทพงในเขตพนทใด หรอเหนสมควรใหสถานสงเคราะหใดทด าเนนการคมครองคนไรทพงเปนสถานคมครองคนไรทพง ใหเสนอตอคณะกรรมการเพอพจารณาประกาศการจดตงสถานคมครองคนไรทพง

ประกาศการจดตงสถานคมครองคนไรทพงใหก าหนดเขตพนททใหการคมครองไวดวย ใหกรมพฒนาสงคมและสวสดการมหนาทรบผดชอบการด าเนนงานของสถานคมครองคนไรทพง

4 พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 มาตรา 15 ใหกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน องคกร

สาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนาหรอกลมคนไรทพง จดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพงหรอมสวนรวมในการคมครองคนไรทพง


5 - 3

1) ประเภทและลกษณะของบคคลทตกอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได

1. บคคลทประสบความเดอดรอน บคคลสญชาตไทยทมความยากล าบากในการด ารงชพเนองจากเหตหวหนาครอบครวตาย ทอดทง สาบสญ ตองโทษจ าคก ประสบอบตเหต หรอไมอาจดแลครอบครวไดดวยเหตอนใด

2. คนเรรอน บคคลสญชาตไทยทออกมาจากทพกอาศยเดม ไมวาดวยเหตใดๆ กตาม มาอยในทสาธารณะหรอบคคลทออกมาตงครอบครวในทสาธารณะ และอาจจะยายทพกไปเรอยๆ

3. บคคลซงอาศยทสาธารณะเปนทพกนอนชวคราว บคคลสญชาตไทยทมาท าภารกจบางอยางและไมมทพกอาศย ไมมเงนเชาทพก

4. บคคลทมสถานะทางทะเบยนราษฎรแตยงไรสญชาต บคคลทถกบนทกทางทะเบยนราษฎรของรฐใดรฐหนง แตมไดรบการรบรองในสถานะคนสญชาตโดยรฐนนหรอรฐอนใดทประสบปญหาการด ารงชพ

5. บคคลผไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร คนไรรฐซงอาจจะเปนคนทเกดในประเทศไทยหรอนอกประเทศไทยกได แตมเหตท าใหไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร ทงของประเทศตนทางและของประเทศไทยทประสบปญหาการด ารงชพ

2) โครงสรางการด าเนนงานตามกฎหมาย

1.กลไกการบรหารการบงคบใชกฎหมาย

1.1 คณะกรรมการคมครองคนไรทพง โดยต าแหนง 11 คน ประกอบดวย

ประธาน รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

รองประธาน ปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

กรรมการ ปลดกระทรวงการคลง ปลดกระทรวงมหาดไทย

ปลดกระทรวงยตธรรม ปลดกระทรวงแรงงาน

ปลดกระทรวงศกษาธการ ปลดกระทรวงสาธารณสข

ผอ านวยการส านกงบประมาณ ผบญชาการต ารวจแหงชาต

เลขานการ อธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ

ผชวยเลขานการ อธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการแตงตงขาราชการของกรมไมเกน 2 คน


5 - 4

ทงน ก าหนดใหมผทรงคณวฒไมเกน 11 คน โดยรฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย แตงตงจากผมความร ความเชยวชาญ และไมเปนขาราชการทมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ า พนกงานหรอลกจางของหนวยงานของรฐ เวนแต เปนผสอนในสถาบนอดมศกษาของรฐ ในดานตางๆ คอ ดานคมครองคนไรทพง ดานสงคมสงเคราะห ดานพฒนาสงคม หรอ ดานจดสวสดการสงคม

ในจ านวนไมเกน 11 คน ตองแตงตงจาก ผแทนองคกรสาธารณประโยชน 2 คน และ ผแทนองคกรสวสดการชมชน 2 คน

อ านาจหนาทของคณะกรรมการคมครองคนไรทพง

1) เสนอนโยบายและมาตรการเกยวกบการคมครองคนไรทพงตอคณะรฐมนตร เพอพจารณาและมอบหมายใหหนวยงานของรฐทเกยวของรบไปด าเนนการ

2) เสนอความเหนตอคณะรฐมนตรใหมหรอปรบปรงกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบหรอมตคณะรฐมนตร ทสนบสนนนโยบายและมาตรการเกยวกบการคมครองคนไรทพง

3) ประกาศก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคล ทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได เพอใหการคมครองตามพระราชบญญตน

4) ประกาศก าหนดหลกเกณฑการคมครองคนไรทพง

5) ประกาศก าหนดมาตรฐานการปฏบตงานของสถานคมครองคนไรทพง

6) ประกาศก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการสนบสนนการด าเนนการแกหนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนา กลมคนไรทพง หรอกลมบคคล เพอการคมครองคนไรทพง

7) ประกาศก าหนดหลกเกณฑและวธการรองเรยนตามมาตรา 27

8) สงเสรมการมสวนรวมของหนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน และองคกรภาคเอกชนอน เพอใหเกดความรวมมอในการปฏบตงาน

9) ตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลในการคมครองคนไรทพง

10) ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนด ใหเปนอ านาจหนาทของคณะกรรมการหรอตามทคณะรฐมนตรมอบหมาย

1.2 ส านกงานเลขานการคณะกรรมการคมครองคนไรทพง

1. รบผดชอบงานธรการ งานประชม และกจการตางๆ ท เกยวกบงานของคณะกรรมการและคณะอนกรรมการ และรวบรวมขอมล ศกษา วจย และพฒนางานเกยวกบการคมครองคนไรทพง

2. ประสานงานกบหนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน และองคกรภาคเอกชนอน เพอด าเนนการจดท านโยบายและมาตรการเกยวกบการคมครองคนไรท


5 - 5

พงเสนอตอคณะกรรมการ และด าเนนการใหมการปฏบตตามนโยบายและมาตรการเกยวกบการคมครองคนไรทพง

3. เผยแพรขอมลขาวสารและรายละเอยดของนโยบายและมาตรการเกยวกบการคมครองคนไรทพงตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการปฏบตตามนโยบายและมาตรการเกยวกบการคมครองคนไรทพง

2. กลไกระดบการปฏบต

2.1 สถานคมครองคนไรทพง

1. คณะกรรมการคมครองคนไรท พง ประกาศการจดตงสถานคมครองคนไรท พงตามทกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเสนอ

2. คณะกรรมการคมครองคนไรทพงก าหนดเขตพนทใหการคมครองของสถานคมครองคนไรทพง

อ านาจหนาทของสถานคมครองคนไรทพง

1. ส ารวจและตดตามสภาพและปญหาเกยวกบคนไรทพงในเขตพนททรบผดชอบ

2. สบเสาะขอมลทเกยวกบคนไรทพง ขอรบการคมครองหรอทถกสงตวมายงสถานคมครองคนไรทพง ตามมาตรา 02 หรอมาตรา 00 และใหการคมครอง รวมทงรบตวคนไรทพงไว

3. จดใหมทพกอาศย อาหาร และเครองนงหมทเหมาะสม ถกสขลกษณะ จดใหมการตรวจสขภาพกายและสขภาพจต ฝกอบรมและฝกอาชพ รวมทงหาอาชพใหแกคนไรทพง

4. ประสานงานเพอจดสงคนไรทพงไปยงหนวยงานทรบผดชอบ ในกรณทมกฎหมายเฉพาะเพอคมครองคนไรทพงประเภทนน

5. ใหค าปรกษา แนะน า และชวยเหลอคนไรทพงในดานการด ารงชวต ดานกฎหมาย หรอ ดานอน เพอใหสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขเชนเดยวกบบคคลทวไป

6. ตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลในการคมครองคนไรทพง

7. ด าเนนการอนใดตามทคณะกรรมการก าหนด

ภารกจในการสนบสนนใหภาคสวนทเกยวของด าเนนงานคมครองคนไรทพง

1. ใหกระทรวงสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชน สถาบนศาสนา กลมคนไรท พง จดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพง หรอมสวนรวมในการคมครองคนไรทพง

2. กรณทองคกรขางตนด าเนนการไดตามมาตรฐานทคณะกรรมการก าหนด ใหกระทรวงพจารณาสนบสนนดานการเงนหรอดานอนๆ ทงนตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทคณะกรรมการก าหนด


5 - 6

2.2 ศนยคมครองคนไรทพง

1. ศนยคมครองคนไรทพงเกดขนโดยผลของกฎหมาย ไดแก ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด ศนยพฒนาสงคมประจ าจงหวดหรอสวนราชการอนตามทปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยก าหนด (มาตรา 18) ปจจบนมการประกาศจดตงศนยคมครองคนไรทพง จ านวน 36 จงหวด

2. ศนยคมครองคนไรทพงทสถานคมครองคนไรทพงจดใหมขน (มาตรา 16)

3. หนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชน สถาบนศาสนากลมคนไรทพง หรอกลมบคคลทจดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบศนยคมครองคนไรทพง (มาตรา 17)

อ านาจหนาทของศนยคมครองคนไรทพง

1. ส ารวจและตดตามสภาพและปญหาเกยวกบคนไรทพง

2. สบเสาะขอมลทเกยวกบคนไรทพง ทขอรบการคมครองหรอทถกสงตวมายงศนยคมครองคนไรทพง ตามมาตรา 20 หรอมาตรา 22 และใหการคมครองในเบองตนแกคนไรทพง รวมทงรบตวคนไรทพงไว

3. ประสานงานเพอจดสงคนไรทพงไปยงสถานคมครองคนไรทพง

4. ใหการคมครองคนไรทพงตามทสถานคมครองคนไรทพงมอบหมาย หรอตามทศนยคมครองคนไรทพงเหนสมควร

ภารกจในการสนบสนนใหภาคสวนทด าเนนงานในลกษณะศนยคมครองคนไรทพง

ใหกระทรวงสนบสนนดานการเงนหรอดานอนๆ ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน องคกรสาธารณประโยชนองคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนสถาบนศาสนา กลมคนไรทพง ทจดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบศนยคมครองคนไรท พงตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทคณะกรรมการก าหนด

3. วธการคมครองคนไรทพง

1. คนไรทพงมสทธขอรบการคมครองจากสถาน / ศนยคมครองคนไรทพงได

2. ก าหนดใหพนกงานเจาหนาททพบเหนหรอไดรบแจงเกยวกบคนไรทพงมหนาทใหค าแนะน าปรกษา ชวยเหลอ และจดสงไปยงสถาน / ศนยคมครองคนไรทพง ทงนพนกงานเจาหนาท ตองเปนบคคลผซง รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย แตงตงใหปฏบตการตาม พ.ร.บ.

3. การคมครองคนไรทพงแตละรายใหสถาน / ศนยคมครองคนไรทพง ใหพจารณาตามความเหมาะสม และสภาพปญหาของคนไรทพงแตละราย และใหเปนไปตามหลกเกณฑทคณะกรรมการก าหนด


5 - 7

4. กรณบคคลทถกกลาวหาวากระท าผดเกยวกบการพกอาศยในทสาธารณะ ถาเจาหนาทตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถน เหนวาบคคลนนมลกษณะเปนคนไรทพงและสมควรไดรบการคมครองในสถานคมครองคนไรทพง ใหเจาหนาทสงตวไปยงสถาน / ศนยคมครองคนไรทพง ทงน โดยความยนยอมของคนไรทพง เวนแตคนไรทพงอยในภาวะทไมอาจใหความยนยอมได และใหเจาหนาทระงบการด าเนนคดไวชวคราว

ในกรณทคนไรทพงปฏบตตามเงอนไขทก าหนด ใหสถานคมครองคนไรทพงมอ านาจหนาทแจงใหเจาหนาทตามกฎหมายหรอขอบญญตนนยตการด าเนนคด แตหากไมปฏบตตามเงอนไขกใหสถานคมครองคนไรทพง แจงใหเจาหนาทตามกฎหมายหรอขอบญญตนนด าเนนคดตอไป

5. กรณคนไรท พง เปนบคคลซงมกฎหมายเฉพาะใหการคมครองอยแลว ใหสถาน/ศนยคมครองคนไรทพงใหความชวยเหลอเทาทจ าเปนในเบองตน แลวจดสงคนไรทพงผนนไปยงหนวยงานทรบผดชอบตามกฎหมาย เวนแตกรณมเหตจ าเปนและสมควรเพอประโยชนของคนไรท พง สถานคมครองคนไรทพงจะด าเนนการรบตวคนไรทพงผนนไวในความดแลตอไปกได

6. มการก าหนดใหคนไรทพงทจะเขาอยอาศยในสถานคมครองคนไรทพง ตองจดท าขอตกลงในการเขารวมฟนฟสภาพรางกาย จตใจ การประกอบอาชพและท างาน และอาจจดท าขอตกลงในการขอรบการคมครองอนดวยกได แตหากคนไรทพงผใดปฏเสธการจดท าขอตกลงหรอฝาฝนขอตกลง สถานคมครองคนไรทพงอาจงดใหการคมครองบางประการแกคนไรทพงผนน

7. ระหวางการฝกอาชพหรอเรมตนประกอบอาชพ คนไรทพงอาจไดรบเงนชวยเหลอในการยงชพ ตามระเบยบทคณะกรรมการก าหนด

8. สถาน / ศนยคมครองคนไรทพงตองปกปดขอมลสวนบคคลของคนไรทพง เวนแตเปดเผยตามทกฎหมายก าหนด

9. กรณคนไรทพงไมไดรบการคมครอง หรอไดรบการปฏบตทไมเหมาะสมจากสถาน /ศนยคมครองคนไรทพง อาจรองเรยนตอคณะกรรมการได ตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการก าหนด

3) ประกาศทเกยวของกบคนไรทพง โดยคณะกรรมการคมครองคนไรทพง5

1. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง ก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได

มาตรา 3 แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 ก าหนดใหคนไรทพง หมายถง “บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได ทงน ตามทคณะกรรมการประกาศก าหนด” โดยคณะกรรมการคมครองคนไรทพง อาศยอ านาจตามความในมาตรา 3 และมาตรา 9 (3) ออกประกาศ 5 กองคมครองสวสดภาพและเสรมสรางคณภาพชวต กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. สรปสาระส าคญของอนบญญตตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557. [ขอมลออนไลน], แหลงทมา: www.bsws.go.th/attach/f1-t1493363768.doc


5 - 8

ก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได จ านวน 5 ประเภท ดงน

1) บคคลทประสบความเดอดรอน หมายถง บคคลสญชาตไทยทมความยากล าบากในการด ารงชพเนองจากเหตหวหนาครอบครวหรอบคคลทเปนหลกในครอบครว

(ก) ตาย

(ข) ทอดทง สาบสญ หรอตองโทษจ าคก



2) คนเรรอน หมายถง บคคลสญชาตไทยทออกมาจากทพกอาศยเดม มาอยในทสาธารณะ หรอมาใชชวตแบบครอบครวใหมในทสาธารณะ และบคคลทงสองกลมอาจจะยายทพกไปเรอยๆ หรออาศยอยทใดทหนงในชวงระยะเวลาหนง เพอด ารงชวตประจ าวนในทสาธารณะนนๆ

3) บคคลซงอาศยทสาธารณะเปนทพกนอนชวคราว หมายถง บคคลสญชาตไทยทมาท าภารกจบางอยางและไมมทพกอาศย หรอไมมเงนเชาทพก

4) บคคลทมสถานะทางทะเบยนราษฎรแตไรสญชาต หมายถง บคคลทถกบนทกทางทะเบยนราษฎรของรฐใดรฐหนงแตมไดรบการรบรองในสถานะคนสญชาตโดยรฐนนหรอรฐอนใด ทประสบปญหาการด ารงชพ

5) บคคลทไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร หมายถง คนไรรฐซงอาจจะเปนคนทเกดในหรอนอกประเทศไทยกได แตมเหตท าใหตกหลนจากทะเบยนราษฎรทงของประเทศตนทาง และของประเทศไทยทประสบปญหาการด ารงชพ

2. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง ก าหนดหลกเกณฑการคมครองคนไรทพง

คณะกรรมการคมครองคนไรทพง อาศยอ านาจตามความในมาตรา 9 (4) แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรท พง พ.ศ. 2557 จงออกประกาศเพอก าหนดหลกเกณฑในการปฏบตงานกบกลมเปาหมายคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง และศนยคมครองคนไรทพง โดยก าหนดไว 9 หลกเกณฑ ดงน

1) การจดสวสดการสงคม ก าหนดใหมการจดสวสดการทคนไรทพงทพงมพงได รวมทงปจจย 4 อนจะท าใหสามารถด ารงชวตไดอยางมคณภาพ

2) การเสรมสรางสมรรถภาพทางรางกายและจตใจ ก าหนดใหมการประเมนคนไรทพงและครอบครว การคดกรอง บ าบด และพฒนาทงทางรางกายและจตใจผานจตบ าบด กายภาพบ าบด กจกรรมบ าบด อาชวบ าบด ฯลฯ

3) การรกษาพยาบาล ก าหนดใหมการปฐมพยาบาลและการรกษาพยาบาลในระดบเบองตนตามสทธการประกนสขภาพเทาทม


5 - 9

4) การสงเสรมการศกษาและอาชพ ก าหนดใหมการเขาถงขอมล ขาวสาร ฝกทกษะอาชพตามทกลมเปาหมายใหความสนใจ โดยสงเสรมใหสอ สถานศกษา ชมชน ไดมสวนรวมในการจดกจกรรมเพอคนไรทพง

5) การสงเสรมและสนบสนนการสรางโอกาสในสงคม ก าหนดใหสถาน/ศนยคมครองคนไรทพง สงเสรมโอกาสในชวต ในการเขาถงปจจยพนฐานของชวต และสนบสนนใหวสาหกจเพอสงคม องคกรปกครองสวนทองถน รวมทงภาคสวนตางๆ มสวนรวมในการสรางโอกาสในสงคมใหแกคนไรทพง

6) การสนบสนนใหคนมงานท า ก าหนดใหมการพฒนาคณภาพชวตเพอการสงคนไรทพงกลบคนสชมชน และสงคม

7) การพฒนาคณภาพชวต ก าหนดใหกลมเปาหมายสามารถเขาถงขอมลในการสมครงาน และสนบสนนใหองคกรตางๆ เขามาสนบสนนเรองต าแหนงงานใหแกคนไรทพง

8) การสนบสนนใหคนไรทพงมทพกอาศย ก าหนดใหมการจดหาทพกชวคราว หรอสนบสนนใหองคกรภาครฐหรอเอกชนจดหาทพกอาศยแกคนไรทพง

9) การปองกนมใหมการเลอกปฏบตทไมมธรรมตอคนไรทพง ก าหนดใหงดเวนการก าหนดนโยบาย กฎระเบยบ มาตรการ โครงการ ทจะน าไปสการเลอกปฏบตแกคนไรทพง

3. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง มาตรฐานการปฏบตงานของสถานคมครองคนไรทพง

คณะกรรมการคมครองคนไรทพง อาศยอ านาจตามความในมาตรา 9 (5) แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 ออกประกาศเพอก าหนดมาตรฐานในการปฏบตงานของสถานคมครองคนไรทพง โดยแบงออกเปน 5 มาตรฐาน ดงน

1) มาตรฐานดานการใหบรการ โดยมกระบวนการการใหบรการทชดเจน ทงในดานการจดเตรยมทพกอาศย การจดอาหารและยา การรกษาพยาบาลเบองตน และการจดใหมผดแลประจ าวน

2) มาตรฐานดานการเสรมสรางความร โดยมการอ านวยความสะดวกในดานการศกษาตามอธยาศย และชองทางตางๆ ในการสนบสนนการเรยนรผานกจกรรมตางๆ

3) มาตรฐานดานการฝกอาชพและการจดหาอาชพ โดยมการสนบสนนการฝกฝนทกษะการใชชวตประจ าวน การฝกฝนทกษะอาชพ และการสนบสนนชองทางดานอาชพแกคนไรทพง

4) มาตรฐานดานการประสานเครอขายและการด าเนนงานกบหนวยงานภายนอก โดยมความพรอมในการประสานงานกบชมชน สงคม องคกรสาธารณประโยชนอนๆ ตลอดจนประสานทม สหวชาชพ เพอใหเกดความรวมมอในการคมครองคนไรทพง

5) มาตรฐานดานอาคารสถานทและความปลอดภย โดยมอาคารสถานทและการจดการพนท มการแบงสดสวนทเหมาะสม ปลอดภย พรอมตอการใชงาน รวมทงมการปรบปรงสภาพแวดลอมใหเหมาะกบการฟนฟสมรรถภาพในดานตางๆ


5 - 10

4. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง หลกเกณฑและวธการรองเรยนกรณคนไรทพงไมไดรบการคมครอง หรอไดรบการปฏบตทไมเหมาะสมจากสถาน / ศนยคมครองคนไรทพง

คณะกรรมการคมครองคนไรทพง อาศยอ านาจตามความในมาตรา 9 (7) แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 จงออกประกาศเพอก าหนดหลกเกณฑและวธการรองเรยนกรณไดรบการปฏบตทไมเหมาะสมจากสถาน/ศนยคมครองคนไรทพง ดงน

การรองเรยนตองรองเรยนเรองการปฏบตทไมเหมาะสมของสถาน / ศนยคมครองคนไรทพงหรอเจาหนาทของสถาน / ศนยคมครองฯ เทานน โดยผทมสทธรองเรยนสามารถรองเรยนเปนหนงสอหรอดวยวาจา เพอใหคณะกรรมการด าเนนการวนจฉย และเปดโอกาสใหคกรณชแจงและแสดงพยานหลกฐานประกอบค าชแจงของตนตามควรแกกรณ โดยใหการพจารณาของคณะกรรมการเปนทสนสด

5. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง ก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการสนบสนนการด าเนนการแกหนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนา กลมคนไรทพง หรอกลมบคคล เพอการคมครองคนไรทพง

คณะกรรมการคมครองคนไรทพง อาศยอ านาจตามความในมาตรา 9 (6) ประกอบมาตรา 15 และมาตรา 17 แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 จงออกประกาศเพอก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการสนบสนนการด าเนนการแกหนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนา กลมคนไรทพง หรอกลมบคคล เพอการคมครองคนไรทพง ดงน

1) ใหหนวยงานในสงกดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สนบสนนใหองคกรตางๆ จดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถาน/ศนยคมครองคนไรทพง หรอใหมสวนรวมในการคมครองคนไรทพง ใหค าปรกษา แนะน า ชวยเหลอ และอ านวยความสะดวกแกองคกรในดานตางๆ

2) องคกรทมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพงและเปนไปตามมาตรฐานการปฏบตงานตามทคณะกรรมการก าหนด หรอองคกรทมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบศนยคมครองคนไรทพงอาจไดรบการสนบสนนดานการเงนหรอดานอนๆ ดวย

3) การขอรบการสนบสนนเงนอดหนนในเขตกรงเทพมหานคร ใหยนตอกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ในจงหวดอนใหยนตอส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด เพอน าเสนอตอกรมพฒนาสงคมและสวสดการฯ

4) ใหกรมพฒนาสงคมและสวสดการฯ พจารณาการสนบสนนเงนอดหนน แลวแจงผลการพจารณาใหองคกรทราบ ภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบอนมต

5) องคกรทไดรบเงนอดหนนตองรายงานผลการปฏบตงานและการใชจายเงน ตามแบบทอธบดก าหนด หากองคกรไมสามารถด าเนนการตามแผนการใชจายเงนทก าหนด ใหอธบดหรอผซงอธบดมอบหมายระงบการจายเงนไวกอน แลวตรวจสอบเพอด าเนนการตอไป


5 - 11

6) องคกรจะตองยนยอมใหมการตรวจเยยมการด าเนนการตามทไดรบเงนอดหนน หรอใหเขาตรวจเอกสารเกยวกบบญชทะเบยนและหลกฐานอนๆ รวมถงสอบถามหรอสมภาษณบคคลทเกยวของไดดวย

7) องคกรอาจขอรบการสนบสนนจากกองทนในการก ากบดแลของกระทรวงการพฒนาสงคม และความมนคงของมนษย เพอด าเนนการคมครองคนไรทพง โดยเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทกองทนนนก าหนด

8) การขอรบการสนบสนนเงนกองทนในเขตกรงเทพมหานคร ใหยนตอกรมพฒนาสงคมและสวสดการ และจงหวดอนใหยนตอส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจ งหวด เพอน าเสนอกรมพฒนาสงคม

9) ใหกรมพฒนาสงคมและสวสดการ พจารณาคดกรองและพฒนาโครงการทขอรบการสนบสนน แลวสงเรองตอไปยงหนวยงานทรบผดชอบกองทนนนตอไป

10) ใหอธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ รกษาการตามประกาศน

6. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง การจดตงสถานคมครองคนไรทพง และการก าหนดเขตพนททใหการคมครอง

คณะกรรมการคมครองคนไรท พง อาศยอ านาจตามความในมาตรา 13 ประกอบมตคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เมอวนท 15 มถนายน 2558 จงออกประกาศใหสถานสงเคราะหของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ เปนสถานคมครองคนไรทพง จ านวน 11 แหง โดยมเขตพนทใหการคมครอง ดงน

สถานคมครองคนไรทพง เขตพนททใหการคมครอง

1. สถานคมครองคนไรทพงนนทบร จงหวดกรงเทพมหานคร จงหวดนนทบร

2. สถานคมครองคนไรทพงสนมหาพน จงหวดเชยงราย จงหวดเชยงใหม จงหวดนาน จงหวดแพร จงหวดพะเยา จงหวดแมฮองสอน จงหวดล าปาง จงหวดล าพน

3. สถานคมครองคนไรทพงชายธญบร

จงหวดจนทบร จงหวดฉะเชงเทรา จงหวดชลบร จงหวดตราด จงหวดนครนายก จงหวดนครปฐม จงหวดปราจน จงหวดระยอง จงหวดสมทรปราการ จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระแกว

4. สถานคมครองคนไรทพงหญงธญบร

จงหวดจนทบร จงหวดฉะเชงเทรา จงหวดชลบร จงหวดตราด จงหวดนครนายก จงหวดนครปฐม จงหวดปราจน จงหวดระยอง จงหวดสมทรปราการ จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดสระแกว


5 - 12

สถานคมครองคนไรทพง เขตพนททใหการคมครอง

5. สถานคมครองคนไรทพงวงทอง จงหวดก าแพงเพชร จงหวดตาก จงหวดพจตร จงหวดพษณโลก จงหวดเพชรบรณ จงหวดเลย จงหวดสโขทย จงหวดอตรดตถ

6. สถานคมครองคนไรทพงกมสะแก จงหวดกาญจนบร จงหวดนครปฐม จงหวดเพชรบร จงหวดสมทรสาคร จงหวดสมทรสงคราม จงหวดราชบร จงหวดสพรรณบร

7. สถานคมครองคนไรทพงบานเมตตา จงหวดกาฬสนธ จงหวดขอนแกน จงหวดนครราชสมา จงหวดบงกาฬ จงหวดมหาสารคาม จงหวดสกลนคร จงหวดหนองคาย จงหวดหนองบวล าภ จงหวดอดรธาน

8. สถานคมครองคนไรทพงทบกวาง จงหวดชยนาท จงหวดชยภม จงหวดนครสวรรค จงหวดลพบร จงหวดสระบร จงหวดสงหบร จงหวดอางทอง จงหวดอทยธาน

9. สถานคมครองคนไรทพงประจวบครขนธ

จงหวดชมพร จงหวดประจวบครขนธ จงหวดระนอง

10. สถานคมครองคนไรทพงปรอใหญ จงหวดนครพนม จงหวดบรรมย จงหวดมกดาหาร จงหวดยโสธร จงหวดรอยเอด จงหวดอ านาจเจรญ จงหวดศรสะเกษ จงหวดสรนทร จงหวดอบลราชธาน

11. สถานคมครองคนไรทพงคนไรทพงภาคใต

จงหวดกระบ จงหวดตรง จงหวดนครศรธรรมราช จงหวดนราธวาส จงหวดปตตาน จงหวดพงงา จงหวดพทลง จงหวดภเกต จงหวดสราษฎรธาน จงหวดยะลา จงหวดสงขลา จงหวดสตล

7. ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง หลกเกณฑการแตงตงพนกงานเจาหนาท ตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย อาศยอ านาจตามความในมาตรา 3 และมาตรา 4 แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 ออกประกาศเพอก าหนดหลกเกณฑการแตงตงพนกงานเจาหนาทไว 6 หลกเกณฑ ดงน

(1) เจาหนาทของรฐซงด ารงต าแหนงตามทรฐมนตรประกาศก าหนด

(2) บคคลอนซงรฐมนตรแตงตง ดงตอไปน

(2.1) คณสมบต (ก) มสญชาตไทย (ข) อายไมต ากวายสบปบรบรณ


5 - 13

(ค) เปนผส าเรจการศกษาไมต ากวาปรญญาตร และเคยปฏบตงานเกยวกบการจดสวสดการและการคมครองคนไรทพงมาแลวไมนอยกวาหนงป หรอเปนผส าเรจการศกษาต ากวาปรญญาตร และเคยปฏบตงานเกยวกบการจดสวสดการและการคมครองคนไรทพงมาแลวไมนอยกวาสามป โดยมหนงสอรบรองจากหนวยงานของรฐ หรอองคกบเอกชนทปฏบตงานการจดสวสดการและการคมครองคนไรทพง

(2.2) ลกษณะตองหาม

(ก) เปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ

(ข) เปนบคคลผมหนสนลนพนตวหรอบคคลลมละลาย

(ค) ถกไลออก ปลดออก หรอใหออกจากหนวยงานของรฐ หรอองคกรเอกชน

(ง) เคยไดรบโทษจ าคก เวนแตเปนความผดลหโทษหรอกระท าโดยประมาท

(จ) เปนบคคลทแพทยลงความเหนวาเปนบคคลทมความผดปกตทางจต

(3) เปนผผานการอบรมความรความเขาใจเกยวกบการคมครองคนไรท พงตามหลกสตรทกรมก าหนด

(4) การยนขอเพอแตงตงเปนพนกงานเจาหนาทของภาคเอกชน ซงอยในเขตกรงเทพมหานครใหยนขอตออธบด ส าหรบจงหวดอนใหยนขอตอพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด หรอผทไดรบมอบหมายจากอธบดหรอพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดแลวแตกรณ

(5) ใหผไดรบการตงตงเปนเจาหนาทมบตรประจ าตวพนกงานเจาหนาท โดยมอธบดหรอผทไดรบมอบหมายเปนผออกบตร

(6) ใหพนกงานเจาหนาทพนจากต าแหนง เมอ

(1) ตาย

(2) พนจากราชการตามกฎหมายวาดวยบ าเหนจบ านาญขาราชการ

(3) ลาออก

(4) ขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามตามขอ 4

(5) รฐมนตรใหออกเพราะมความประพฤตเสอมเสย บกพรองตอหนาท หรอหยอนความสามารถ

8. ประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง การแตงตงพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย อาศยอ านาจตามความในมาตรา 3 และมาตรา 4 แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 ออกประกาศเพอแตงตงใหผด ารงต าแหนงดงตอไปน เปนพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557


5 - 14

(1) อธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ

(2) รองอธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ

(3) ผเชยวชาญเฉพาะดานสงเสรมการจดสวสดการสงคม

(4) ผเชยวชาญเฉพาะดานพฒนาสงคม

(5) ผเชยวชาญเฉพาะดานสงคมสงเคราะห

(6) พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด

(7) ผอ านวยการกองคมครองสวสดภาพและเสรมสรางคณภาพชวต

(8) ผอ านวยการกองกจการนคมสรางตนเองและพฒนาชาวเขา

(9) ผอ านวยการกองกจการอาสาสมครและภาคประชาสงคม

(10) ผปกครองสถานคมครองคนไรทพง

(11) ผปกครองนคมสรางตนเอง

(12) ผอ านวยการศนยพฒนาชาวเขา

(13) ผอ านวยการศนยคมครองคนไรทพง

(14) หวหนาศนยปฏบตการปองกนและแกไขปญหาการขอทานและคนไรทพง

(15) ผอ านวยการศนยสงเสรมและพฒนาทกษะชวต

ผด ารงต าแหนงตามค าสงน กอนจะปฏบตหนาทตองผานการอบรมเกยวกบการคมครองคนไรทพงตามหลกสตรทกรมพฒนาสงคมและสวสดการก าหนด เวนแตผด ารงต าแหนงบรหารระดบสง ต าแหนงบรหารระดบตน ต าแหนงอ านวยการสง ต าแหนงเชยวชาญ หรอเทยบเทาขนไป

9. ประกาศกรมพฒนาสงคมและสวสดการ เรอง หลกสตรการฝกอบรมบคลากรเพอเปนพนกงานเจาหนาท ตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

กรมพฒนาสงคมและสวสดการ อาศยอ านาจตามประกาศกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เรอง หลกเกณฑการแตงตงพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 ออกประกาศหลกสตรการฝกอบรมบคลากรเพอเปนพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 โดยแบงออกเปน 8 หวขอ ดงน

(1) ความเปนมา สถานการณ และแนวคดพนฐานในการปฏบตงานกบคนไรทพง

(2) พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 และอนบญญตทเกยวของ

(3) กระบวนการด าเนนการคมครองคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพงและศนยคมครองคนไรทพง

(4) กระบวนการประสานสงตอและการท างานกบชมชน

(5) ความรเบองตนในการท างานกบผปวยจตเวช


5 - 15

(6) บทเรยนการท างานขององคกรพฒนาเอกชนในการท างานกบคนไรบานและผใชชวตในทสาธารณะ

(7) การสรปและประเมนผล

10. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพง เรอง ก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได พ.ศ. 2559

การก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคล ทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนไดเปนคนไรทพง ไดแก

(1) บคคลทประสบความเดอดรอน หมายถง บคคลสญชาตไทยทมความยากล าบากในการด ารงชพ เนองจากเหตหวหนาครอบครวหรอบคคลทเปนหลกในครอบครว

(ก) ตาย

(ข) ทอดทง สาบสญ หรอตองโทษจ าคก



(2) คนเรรอน หมายถง บคคลสญชาตไทยทออกมาจากท พกอาศยเดม ไมวาดวยเหตใดๆ กตาม มาอยในทสาธารณะ หรอบคคลทออกมาจากทพกอาศยเดมมาตงครอบครวหรอมาใชชวตแบบครอบครวใหมในทสาธารณะ และบคคลทงสองกลมอาจจะยายทพกไปเรอยๆ หรออาศยอยทใดทหนงในชวงระยะเวลาหนงเพอด ารงชวตประจ าวนในทสาธารณะนนๆ

(3) บคคลซงอาศยทสาธารณะเปนทพกนอนชวคราว หมายถง บคคลสญชาตไทยทมาท าภารกจบางอยางและไมมทพกอาศย ไมมเงนเชาทพก

(4) บคคลทมสถานะทางทะเบยนราษฎรแตยงไรสญชาต หมายถง บคคลทถกบนทกทางทะเบยนราษฎรของรฐใดรฐหนง แตมไดรบการรบรองในสถานะคนสญชาตโดยรฐนนหรอรฐอนใดทประสบปญหาการด ารงชพ

(5) บคคลไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร หมายถง คนไรรฐซงอาจจะเปนคนทเกดในประเทศไทยหรอนอกประเทศไทยกได แตมเหตท าใหไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร ทงของประเทศตนทางและของประเทศไทยทประสบปญหาการด ารงชพ

11. ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพงเรอง ก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการสนบสนนการด าเนนการแกหนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนา กลมคนไรทพง หรอกลมบคคล เพอการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2559

การก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการสนบสนนการด าเนนการแกหนวยงานของรฐ องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนา กลมคนไรทพงหรอกลมบคคล เพอใหการคมครองคนไรทพงเปนไปอยางทวถง เหมาะสม และมประสทธภาพตามเจตนารมณของกฎหมาย ใหคนไรทพงสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขและสามารถพงพา


5 - 16

ตนเองไดอยางสมศกดศรความเปนมนษย โดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 9 (6) ประกอบมาตรา 15 และมาตรา 17 แหงพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

ก าหนดใหหนวยงานในสงกดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยสนบสนนใหองคกรตางๆ จดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพง หรอศนยคมครองคนไรทพง หรอมสวนรวมในการคมครองคนไรทพง โดยใหหนวยงานมหนาทใหค าปรกษา แนะน าชวยเหล อ และอ านวยความสะดวกแกองคกรในดานตางๆ เชน ดานวชาการ ดานการพฒนาองคความร ตลอดจนประสานหนวยงานและด าเนนการอนทเกยวของ

องคกรทจดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพงและเปนไปตามมาตรฐานการปฏบตงานทคณะกรรมการคมครองคนไรทพงก าหนด อาจไดรบการสนบสนนดานการเงนหรอดานอน ทงน วงเงนและรายการทใหการสนบสนนใหพจารณาตามความจ าเปนและเหมาะสม ตามหลกเกณฑทกรมพฒนาสงคมและสวสดการประกาศก าหนด

4) สภาพปญหาทเกดจากการบงคบใชพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

1. ปญหาเชงโครงสราง

ปญหาของบทบญญตวาดวยการใหความหมายของคนไรทพงตามพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557

1.1 การนยาม “คนไรทพง”

พระราชบญญตคมครองคนไรทพง มาตรา 3 ไดนยาม “คนไรทพง” วา

“บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ และใหรวมถงบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได ทงน ตามทคณะกรรมการก าหนด”

การใหนยามดงกลาว เปนการนยามคนไรทพงไวอยางกวาง ท าใหตองมการใชดลยพนจในการพจารณาวาบคคลใดบางทเปนคนไรทพง ซงไดมการก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได จ านวน 5 ประเภท คอ 1) บคคลทประสบความเดอดรอน 2) คนเรรอน 3) บคคลซงอาศยทสาธารณะเปนทพกนอนชวคราว 4) บคคลทมสถานะทางทะเบยนราษฎรแตไรสญชาต และ 5) บคคลทไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร

แมจะมการก าหนดประเภทและลกษณะของบคคล ทอยในสภาวะล าบากและไมอาจพงคนอนได แตในการพจารณาวาบคคลใดเปนบคคลซงไรทอยอาศย และไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพตามนยามทกฎหมายใหไวนน ขนอยกบการใชดลยพนจของเจาหนาทรฐทรบผดชอบ อกทง ลกษณะของคนไรทพงยงมความหลากหลายและซบซอน เชน บคคลทมทอยรวมกนในชมชนแออด ใตทางดวน ใตสะพาน บรเวณรมทางรถไฟ รมแมน า และมการหารายไดโดยการเรขายของ เกบของเกาเพอยงชพ บคคลกลมนจะไดรบการคมครองและชวยเหลอ ภายใตตามพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 0997 ไดอยางไร ดงน แมจะมการนยามคนไรทพงไวอยางกวาง เพอใหเจาหนาทรฐสามารถใช ดลยพนจใหความชวยเหลอได แตการใชดลยพนจเพอใหคมครองคนไรทพง ใหครอบคลมทกกลมนน อาจจะเปนไปดวยความยากล าบากในการพจารณาและคมครองคนไรทพง


5 - 17

ปญหาล าดบแรกทเกดจากการบงคบใชพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 คอ เรองการใหความหมายของคนไรทพง เพราะหากไมมการใหความหมายคนไรทพงไวอยางชดเจน จะท าใหไมสามารถคมครองและชวยเหลอคนไรทพงไดอยางทวถง และการใหความหมายของคนไรทพงยงอาจทบซอน กบความหมายของบคคลทไดรบการชวยเหลอจากกฎหมายฉบบอนดวย เชน บคคลทไมมทอยอาศย แตใชความสามารถทางดนตรหารายไดและขอทานในพนทสาธารณะ บคคลดงกลาวจะตองไดรบการคมครองชวยเหลอตามกฎหมายฉบบใด การใหค านยามหรอการใหความหมายของคนไรทพงจงมความส าคญอยางหลกเลยงไมได

1.2 ทมาของคณะกรรมการคมครองคนไรทพง

คณะกรรมการคมครองคนไรทพงตามพระราชบญญตคมครองคนไรทพง ประกอบไปดวยรฐมนตรวาการกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนประธาน พรอมดวยกรรมการทมาจากขาราชการระดบสง 10 คน และกรรมการผทรงคณวฒซงรฐมนตรแตงตงไมเกน 7 คน จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวา คณะกรรมการคมครองคนไรทพงมอตราสวนของขาราชการเกนกวาครง และยงไมมสดสวนของภาคประชาชนทจะเขามารวมเปนกรรมการ มเพยงสดสวนจากผทรงคณวฒทรฐมนตรแตงตง ซงไมอาจรบรองไดวาจะเปนตวแทนของภาคประชาชน เนองจากการแตงตงผทรงคณวฒตามพระราชบญญตก าหนดไวอยางกวางๆ วา “...ใหแตงตงจากผมความรและความเชยวชาญดานการคมครองคนไรทพง การสงคมเคราะหหรอการจดสวสดการสงคม...” ดงน การแตงตงผทรงคณวฒดงกลาวเปนอ านาจตามกฎหมายของรฐมนตร จงเปนทกงวลวากรรมการทมาจากการแตงตงจะเปนผทรงคณวฒในภาครฐมากกวาภาคประชาชน

1.3 สถานคมครองคนไรทพง

การจดตงสถานคมครองคนไรทพงตามพระราชบญญตคมครองคนไรทพง อาจเกดไดสองลกษณะ กลาวคอ (1) การจดตงสถานคมครองคนไรทพงขนใหม และ (2) การยกระดบสถานสงเคราะหคนไรทพงทมอยเดมใหเปนสถานคมครองคนไรทพง โดยการบรหารจดการตามโครงสรางการท างานของคณะกรรมการ อกทงยงมการก าหนดใหคณะกรรมการสามารถใหการรบรองศนยด าเนนงานดานการจดสวสดการใหคนไรทพงขององคการภาคประชาสงคมทมอยกอน เปนสถานคมครองคนไรทพงชวคราวได อยางไรกตาม แมจะมการจดตงสถานคมครองหรอศนยคมครองคนไรทพงขนมาเพอรองรบและคมครองคนไรทพง แตเมอเทยบสดสวนสถานคมครองคนไรทพง กบจ านวนคนไรทพงแลวยงไมเพยงพอ อกทงระบบการบรหารจดการสถานคมครองคนไรทพง ยงไมสามารถคมครองคนไรทพงไดอยางเปนระบบและมประสทธภาพ

สถานคมครองคนไรทพงจะบรหารจดการโดยคณะกรรมการ ภายใตกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ท าใหการบรหารจดการอาจไมสอดคลองและครอบคลมกบความตองการของคนไรทพง นอกจากนยงไมมการกระจายอ านาจในสวนโครงสรางการบรหารจดการไปสระดบทองถน ซงมความใกลชดกบคนไรทพงทงในมตความสมพนธเชงพนทและมตการบรหารจดการ

1.4 คนไรทพงไมมสทธเลอกการเขาสถานคมครองคนไรทพงไดอยางอสระจรงหรอ

เมอคนไรท พงถกกลาวหาวาไดกระท าความผดเกยวกบการพกอาศย ในทสาธารณะตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถน จะถกสงตวไปยงสถานคมครองคนไรทพง โดยความยนยอมของคนไรท


5 - 18

พงเอง ซงหากคนไรท พงไมปฏบตตามเงอนไขของสถานคมครอง กจะถกสงกลบมาใหเจาหนาทด าเนนการตามกฎหมายเกยวกบความผดเรองการอยอาศยในทสาธารณะ6

การบงคบใชกฎหมายเรองการสงตวคนไรทพงเขาสถานคมครองคนไรทพงนน แมจะระบใหคนไรทพงสามารถแสดงความประสงคถงการทจะเขาสถานคมครองคนไรทพงได และเมอคนไรทพงไมประสงคจะเขาสถานคมครอง หรอเขาไปแลวไมปฏบตตามเงอนไขของสถานคมครอง คนไรทพงอาจถกเจาหนาทด าเนนการตามกฎหมาย เกยวกบความผดเรองการอยอาศยในทสาธารณะกตาม แตเนองจากลกษณะพฤตกรรมของคนไรทพงหลายๆ กลมทมอาชพในการเกบของเกา หรอเรขายของ ซงมความจ าเปนตองอยใกลกบสถานททจะสามารถประกอบอาชพไดสะดวก หากไปอยสถานคมครองอาจไมสามารถเกบของเกาหรอเรขายของไดแลว เมอรวมถงทศนคตของคนไรทพงทยงมองวาสถานคมครองมสภาพคลายสถานกกกน และยงตองอยปะปนกบผมปญหาดานสขภาพจต7 ท าใหการบงคบใชกฎหมายเรองการสงตวคนไรทพงเขาสถานคมครอง ไมประสบผลส าเรจเทาทควร

ทงน พระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 0997 ยงไดก าหนดใหกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยสนบสนนดานการเงนหรอดานอนๆ ใหองคกรปกครองสวนทองถน องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนา หรอกลมคนไรทพง โดยจดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกนกบสถานคมครองคนไรทพง8 แตมไดก าหนดใหทกองคกร ทจดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพงหรอมสวนรวมในการ

6 พระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 มาตรา 22

“ในกรณทบคคลใดถกกลาวหาวากระท าความผดเกยวกบการพกอาศยในทสาธารณะตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถน หากเจาหนาทตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถนนนเหนวาบคคลดงกลาวมลกษณะเปนคนไรทพงและสมควรไดรบการคมครองในสถานคมครองคนไรทพง ใหเจาหนาทสงตวคนไรทพงนนไปยงสถานคมครองคนไรทพงหรอศนยคมครองคนไรทพง ทงน โดยความยนยอมของคนไรทพงเวนแตคนไรทพงอยในภาวะทไมอาจใหความยนยอมได และใหเจาหนาทระงบการด าเนนคดไวชวคราว จนกวาจะไดรบแจงตามวรรคสอง

ในกรณทคนไรทพงไมปฏบตตามเงอนไขของสถานคมครองคนไรทพง ใหสถานคมครองคนไรทพงแจงใหเจาหนาทตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถนพจารณาด าเนนคดตอไป

ในกรณทคนไรทพงไดปฏบตตามเงอนไขของสถานคมครองคนไรทพง ใหสถานคมครองคนไรทพงแจงใหเจาหนาทตามกฎหมายหรอขอบญญตทองถนนนยตการด าเนนคด และใหถอวาสทธน าคดอาญามาฟองระงบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา 7 บญเลศ วเศษปรชา. (2557, 9 ตลาคม). ราง พ.ร.บ.คนไรทพง: คมครองหรอซ าเตม. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://prachatai.com/journal/2014/10/55899 8 พระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 มาตรา 15

“ใหกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยสนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนาหรอกลมคนไรทพง จดใหมการด าเนนการในลกษณะเดยวกบสถานคมครองคนไรทพงหรอมสวนรวมในการคมครองคนไรทพง

ในกรณทการด าเนนการขององคกรตามวรรคหนงเปนไปตามมาตรฐานการปฏบตงานทคณะกรรมการก าหนดตามมาตรา 14 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยอาจพจารณาใหการสนบสนนดานการเงนหรอดานอน ทงน ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทคณะกรรมการก าหนด”


5 - 19

คมครองคนไรทพง ตองมการรบรองมาตรฐานตามกฎหมายวาดวยการจดสวสดการสงคมแตอยางใด องคกรเหลานนจงอาจด าเนนการไปโดยไมถกตามหลกการจดสวสดการสงคมได

2. ปญหาเชงอ านาจหนาท

การน ามาตรการทางอาญามาใชบงคบในการคมครองคนไรทพง กอใหเกดปญหาในเชงการใชอ านาจของเจาหนาทรฐทรบผดชอบดานการคมครองคนไรทพง การปฏบตงานของเจาหนาทรฐหากขาดความเขาใจในปญหาของกลมคนไรทพงอยางแทจรงแลว อาจสงผลใหเจาหนาทมองคนไรทพงเปนปญหาของสงคมทควรจ ากดหรอก าจดออกจากสงคม โดยสรางมาตรการบงคบใหคนไรทพงกลายเปนผกระท าผด เพอสรางความชอบธรรมในการควบคมตวและสงไปยงสถานสงเคราะหได การใหความชวยเหลอคนไรทพงจงควรเปนไปโดยสมครใจ และตรงตามความตองการของคนไรทพงมากกวาการสงคนไรทพงเขาไปยงสถานคมครองทงหมด

ความเขาใจและทศนคตของเจาหนาทรฐ ทปฏบตงานในการคมครองคนไรทพงเปนสงส าคญ ในการแกปญหาคนไรทพงอยางมประสทธภาพ เนองจากเจาหนาทของรฐเปนผใชอ านาจตามกฎหมายคมครองคนไรทพง จงจ าเปนตองมความรความเขาใจเกยวกบสภาพปญหาของคนไรทพง คนไรทพงไมใชอาชญากรทจะถกน าไปอยในสถานทคมครองโดยความไมสมครใจ หากเจาหนาท รฐมความเขาใจสภาพปญหาของคนไรท พงแตละกลม กจะสามารถมมาตรการแกไขปญหาคนไรท พงไดอยางมประสทธภาพ และสอดคลองกบความตองการของคนไรทพง

3. ปญหาเชงความสมพนธกบกฎหมายอน

การแกปญหาคนไรทพงไมมสามารถน าพระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 0997 มาบงคบใชเพยงล าพงได แตจะตองมการบรณาการใชกฎหมายเพอลดความเหลอมล า สรางความเปนธรรมและคมครองคนไรทพง ซงการใชกฎหมายคมครองคนไรทพงอาจจะใชกฎหมายอนๆ หนนเสรมได เชน พระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. 2546 และ พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995

3.1 พระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 และพระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. 2546

การคมครองคนไรทพงหรอการใหการชวยเหลอคนไรทพงนน ถอเปนการจดสวสดการสงคมอยางหนงทรฐควรใหการสนบสนนและตรวจสอบการด าเนนการ เพอใหการคมครองคนไรทพงหรอการใหการชวยเหลอคนไรทพงใหเปนไปตามมาตรฐาน และยงเปนการสนบสนนใหทองถนและชมชนไดชวยเหลอเกอกลกนในรปแบบของสงคมสวสดการ ดงนน การก าหนดมาตรฐานการจดสวสดการสงคม หรอหากหนวยงานหรอองคกรใดมความประสงคจะด าเนนการเกยวกบการจดสวสดการสงคม จงควรตองผานการรบรองมาตรฐานจากกฎหมายทเกยวกบการจดสวสดการสงคมกอน อนจะสงผลใหการสนบสนนตางๆ ของรฐทจะมอบแกองคกรปกครองสวนทองถน องคกรสาธารณประโยชน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคเอกชนอน สถาบนศาสนาหรอกลมคนไรทพง อนเปนองคกรท มอ านาจ


5 - 20

หนาทในการจดสวสดการใหกบคนไรทพง จะตองไดรบการรบรองมาตรฐานการจดสวสดการสงคมตามพระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. 2546 ดวย

3.2 พระราชบญญตคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 และ พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

การสงคนไรท พงและคนขอทานทเปนผพการ ผสงอาย และเดกเพอคมครองและพฒนาคณภาพชวต จะมการบรณาการบงคบใชกฎหมายหลายฉบบรวมกน เชน

(1) กรณคนไรบานและคนขอทานเปนเดก จะมการบงคบใชกฎหมายรวมกน คอ พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 (มาตรา 22), พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 (มาตรา 13,15) และ พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546

(2) กรณคนไรบานและคนขอทานเปนคนพการ จะมการบงคบใชกฎหมายรวมกน คอ พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 (มาตรา 22), พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 (มาตรา 13,15) และ พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 0992

(3) กรณคนไรบานและคนขอทานเปนผสงอาย จะมการบงคบใชกฎหมายรวมกน คอ พระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557 (มาตรา 22), พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 (มาตรา 13,15) และ พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546

2. พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

2.1 สาระส าคญของพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

การตราพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 เปนการปรบปรงกฎหมายวาดวยการควบคมการขอทาน พ.ศ. 2484 ใหมความสอดคลองกบสถานการณปจจบนมากขน เนองจากปจจบนการขอทานมลกษณะของการแสวงหาประโยชนโดยไมชอบดวยกฎหมาย จากผซงอาศยความพการทางรางกาย สตปญญา ความสามารถหรอสภาพจตใจของบคคลอน สงผลใหเกดความเสยหายและความสงบเรยบรอยของประเทศเปนอยางมาก จงตองมการจดระเบยบควบคมขอทานใหชดเจนและเหมาะสมยงขน พรอมทงก าหนดใหบคคลซงกระท าการใดๆ ใหผอนกระท าการขอทานตามสถานทตางๆ ไดรบโทษทางอาญา เพอเปนการคมครองสวสดภาพของบคคลดงกลาว ไมใหตกเปนเครองมอในการแสวงหาประโยชนของผอน

พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 มทงหมด 06 มาตรา โดยมการก าหนดค านยามค าวา “การคมครองและการพฒนาคณภาพชวต ใหหมายความวา “การชวยเหลอ การบ าบดรกษา การฟนฟสภาพรางกายและจตใจ ตลอดจนการฝกอาชพใหแกผท าการขอทาน” และยงก าหนดใหมคณะกรรมการควบคมการขอทาน มรฐมนตรวาการกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนประธานโดยมหนาทเสนอนโยบาย มาตรการควบคมการขอทาน คมครองและพฒนาคณภาพชวตผท าการขอทาน แนวทางการปองกนและแกไขปญหา และด าเนนการกบผแสวงหา


5 - 21

ผลประโยชนจากการขอทานออกระเบยบ หลกเกณฑ และวธการเกยวกบการแสดงความสามารถและการชวยเหลอผท าการขอทาน

1) สาระส าคญของพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

1. หามมใหบคคลท าการขอทาน โดยการขอทานจะมความผดตองโทษจ าคกไมเกน 1 เดอน หรอปรบไมเกน 10,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ แตเมอสอบสวนพบวาผท าการขอทานนนเปนเดก หญงมครรภ ผสงอาย คนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพ ทไมสามารถเลยงชพอยางอนได ใหละเวนจากโทษดงกลาว และสงตวเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตยงหนวยงานทเกยวของ

2. ก าหนดใหการเลนดนตรและการแสดงความสามารถอนใดในทสาธารณะ หรอกลมวณพก โดยขอรบทรพยตามแตผชมหรอผฟงจะสมครใจให การขอเงนหรอทรพยสนกนฐานญาตมตร หรอการเรยไรตามกฎหมายวาดวยการควบคมการเรยไร มใหถอเปนการขอทาน แตตองแจงตอเจาพนกงานทองถนในเขตพนทนน และตองปฏบตตามหลกเกณฑทเจาพนกงานทองถนก าหนด

3. หามมใหบคคลหรอกลมบคคลบงคบใหผอนมาเปนขอทาน หากพบมโทษจ าคกไมเกน 3 ป หรอปรบไมเกน 30,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ และหากพบวามการบงคบใหตางชาต เดก หญงมครรภ ผสงอาย คนวกลจรต คนเจบปวย และคนพการ มาขอทานจะมโทษจ าคกเกน 5 ป หรอปรบไมเกน 50,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ

4. ก าหนดใหมคณะกรรมการควบคมดแลการขอทาน โดยรฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนประธานกรรมการ เพอบรณาการการปฏบตงานเกยวกบการควบคมการขอทานและคมครอง และพฒนาคณภาพชวตผท าการขอทาน แนวทางการปองกนและแกไขปญหาการขอทาน การด าเนนการกบผแสวงหาประโยชนจากการขอทาน เปนตน

พระราชบญญตควบคมการขอทานถอเปนกลไกส าคญอยางหนงในการแกปญหาสงคมและลดความเหลอมล า และจะเปนจดเรมตนใหการขอทานลดนอยลงจนหมดไปจากสงคมไทยไดในทสด แตอยางไรกตามปญหาเรองการขอทานยงรวมถงเรองสวสดการทยงเขาไมถงอยางเพยงพอและเทาเทยม การมกฎหมายควบคมการขอทานฉบบใหม จงไมไดเปนหลกประกนวาจะแกปญหาไดอยางแทจรง หากตองขนอยกบผใชกฎหมายวาจะน าไปปฏบตไดมากนอยเพยงใด และควรมการบงคบใชกฎหมายอนทเกยวของควบคกนไปดวย เชน พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พระราชบญญตการคมครองคนไรท พง พระราชบญญตคมครองเดก พระราชบญญตผสงอาย พระราชบญญตควบคมการเรยไร เปนตน ตลอดจนการบรณาการจากหนวยงานทกภาคสวนในการแกไขปญหานอยางจรงจง

2) ระเบยบคณะกรรมการควบคมการขอทานทเกยวของกบคนไรบาน

1. ระเบยบคณะกรรมการควบคมการขอทาน วาดวยการจ าแนกลกษณะผท าการขอทานกบผแสดงความสามารถ พ.ศ. 2559

การก าหนดนยาม “การขอทานดวยการกระท าใหผอนเกดความสงสาร” หมายความวา การกระท าเพอใหผ อนเกดความสงสารไมวาจะดวยวธการใด โดยมความมงหมายใหผนนมอบเงนหรอ


5 - 22

ทรพยสนแกตนซงการกระท าดงกลาวมไดเปนการแสดงความสามารถ การขอกนฉนญาตมตร หรอเปนการเรยไรตามกฎหมายวาดวยการเรยไร

“การแสดงความสามารถ” หมายความวา การกระท าใดทผไดรบการจดแจงใหเปนผแสดงความสามารถเพอแสดงแกผชมหรอผฟง ไมวาจะเปนการเลนดนตรหรอการแสดงอนใด ซงท าใหผชมหรอผฟงเกดความพงพอใจตอการแสดงนน โดยสงมอบเงนหรอทรพยสนใหเปนการตอบแทน

การก าหนดความหมายลกษณะของการกระท าทเปนการขอทาน ไดแก

(1) การขอเงนหรอทรพยสนจากผอนเพอเลยงชวต

(2) การขอทานดวยการกระท าเพอใหผ อนเกดความสงสารและสงมอบเงนหรอทรพยสนให ซงมลกษณะ ดงน

(1) แสดงใหผอนเหนถงความพการ ความเจบปวย มบาดแผล หรอเปนโรคเรอรง

(2) แสรงท าเปนคนพการ คนเจบปวย มบาดแผล หรอเปนโรคเรอรง

(3) น าเดก สตรมครรภ คนชรา คนพการ คนเจบปวย มบาดแผล หรอเปนโรคเรอรงมาใชเปนเครองมอเพอท าใหผอนเกดความสงสารและสงมอบเงนหรอทรพยสนให

(4) การใชสตวไมวาจะเปนปกต พการ เจบปวย มบาดแผล หรอเปนโรคเรอรง เพอท าใหผอนเกดความสงสาร โดยมเจตนาใชสตวนนเปนเครองมอในการขอทาน

การแสดงความสามารถของผแสดงความสามารถ ตองมลกษณะ ดงน

(1) การแสดงดนตร การแสดงละคร การแสดงทางนาฏศลป การแสดงงานศลปะอนใดการแสดงกายกรรม มายากล กฬา หรอการน าสตวมาแสดงความสามารถ

(2) การรองเพลงไมวาจะมหรอไมมดนตรประกอบ

(3) การแตงกายหรอตกแตงรางกายอนเปนศลปะเพอแสดงแกผชม

2. ระเบยบคณะกรรมการควบคมการขอทาน วาดวยการแจงของผประสงคจะแสดงความสามารถตอเจาพนกงานทองถน พ.ศ. 2559

คณะกรรมการควบคมการขอทาน อาศยอ านาจตามความในมาตรา 9 (4) และมาตรา 14 แหงพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 ก าหนดใหผมบตรประจ าตวผแสดงความสามารถทประสงคจะแสดงความสามารถในพนทใด ใหแจงตอเจาพนกงานทองถนในเขตพนทนนดวยตนเองหรอวธการอนใด และเมอเจาพนกงานทองถนในเขตพนทไดรบแจงแลว ใหออกใบรบแจงไวเปนหลกฐานโดยเรว

ทงน การแจงเพอแสดงความสามารถ ผมบตรประจ าตวผแสดงความสามารถอาจมหนงสอแตงตงใหบคคลหนงบคคลใดซงบรรลนตภาวะด าเนนการแทนตนได ในกรณทผแสดงความสามารถประสงคจะแสดงความสามารถเปนหมคณะ สามารถด าเนนการแตงต งบคคลตามวรรคหนงด าเนนการแทนตนได


5 - 23

3. ระเบยบกรมพฒนาสงคมและสวสดการ วาดวยการเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตในสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต พ.ศ. 2560

พระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559 มาตรา 27 ไดก าหนดใหรฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย มอ านาจประกาศจดตงสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต โดยไดประกาศใหสถานคมครองคนไรทพงและศนยคมครองคนไรทพงของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ เปนสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต และใหอธบดก าหนดระเบยบการเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตในสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต จงมการก าหนดนยามการคมครองและพฒนาคณภาพชวต ดงน

“การคมครองและพฒนาคณภาพชวต” หมายความวา การชวยเหลอ การบ าบดรกษาการฟนฟสภาพรางกายและจตใจ ตลอดจนการฝกอาชพใหแกผท าการขอทาน

“สถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต” หมายความวา สถานททรฐมนตรประกาศจดตงไวส าหรบใหการคมครองและพฒนาคณภาพชวตตามพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

“ผรบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต” หมายความวาผท าการขอทานทยอมปฏบตตามการด าเนนการของพนกงานเจาหนาท ตามกฎหมายเฉพาะหรอยอมเขารบการคมครองและพฒนาในสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวตของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ตามความในมาตรา 16 แหงพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 2559

ทงน ผทจะเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตตามระเบยบน ตองมคณสมบต ดงตอไปน

1. เปนผกระท าการขอทาน มความผดตามพระราชบญญตควบคมการขอทานพ.ศ. 2559มาตรา 13 และสมครใจยอมเขารบการคมครองในสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต

2. เปนบคคลสญชาตไทย อายตงแต 18 ป ขนไป

3. เปนผประสบความเดอดรอนอยางใดอยางหนง ดงน

1) เปนบคคลซงไมสามารถประกอบอาชพได

2) ไมมญาตอปการะเลยงด

3) ไมมทางเลยงชพอยางอน

4) อยในสภาวะยากล าบาก

การพนสภาพผรบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต อาจจะเกดขนโดยสาเหตดงตอไปน

1) ผรบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต ไดรบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต ตามแผนการคมครองและพฒนาคณภาพชวต ทงน ใหอยในดลพนจของผอ านวยการสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต


5 - 24

2) หลบหนออกจากสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวตหรอออกจากสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต โดยไมไดรบอนญาตจากผอ านวยการสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต

3) บดา มารดา หรอญาตพนองขอรบตว โดยทผอ านวยการสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวตพจารณาเหนควรคนสครอบครว โดยตองท าบนทกขอตกลงรวมกนในการคมครองและพฒนาคณภาพชวต

4) ถงแกความตาย

5) ถกด าเนนคดทางอาญาและสวนราชการทเกยวของขอรบตวไปควบคมเพอด าเนนการตามกฎหมาย

2.2 สภาพปญหาทเกดจากการบงคบใชพระราชบญญต ควบคมขอทาน พ.ศ. 2559

1. ปญหาเชงโครงสราง

กฎหมายควบคมการขอทานฉบบใหมไดบญญตเพมเตมในสวนของ “ผทแสวงหาประโยชนจากขอทาน” ไว โดยก าหนดบทลงโทษทงการจ าคกและปรบตอผทท าการ ใช จาง วาน สนบสนน ยยง สงเสรม รวมไปถงวธการอนๆ ทท าใหผอนท าการขอทาน9 อกทงยงไดก าหนดขนตอนและวธการในการขออนญาตเจาหนาท เพอกระท าการแสดงความสามารถดงกลาวไว แตไมไดบญญตถงบทลงโทษในกรณทมการฝาฝนไว เพยงแตมขอก าหนดใหพนกงานเจาหนาทหรอเจาพนกงานทองถนในเขตพนท มอ านาจสงใหหยดหรอยกเลกการกระท าดงกลาวไวเทานน10

การบงคบใชพระราชบญญตควบคมการขอทาน พ.ศ. 0995 อาจเปนการเปดโอกาสใหผประกอบธรกจขอทาน หรอคามนษยปรบเปลยนรปแบบการกระท า ไปเปนการบงคบใหท าการแสดงหรอเรยไร เพอหลกเลยงการกระท าทตองหามตามบทบญญตดงกลาว ประกอบกบปจจยบางประการทท าใหบคคลไรบานนนยนยอมกระท าตาม จงท าใหกฎหมายควบคมการขอทาน ไมสามารถแกไขปญหาขบวนการธรกจขอทานและการคามนษยไดอยางแทจรง

พระราชบญญตควบคมการขอทาน ไดก าหนด ‘หามไมใหบคคลใดท าการขอทาน’ โดยมการระบนยามของค าวา “ขอทาน” ไวชดเจนวา “การขอทรพยสนของผอนดวยวาจา ขอความ หรอแสดงกรยาอาการใด ดวยวธการใดโดยไมไดตอบแทนดวยการกระท า หรอทรพยสนใด รวมทงการกระท าเพอใหผ อนเกดความสงสารและมอบทรพยสนให โดยไมมการตอบแทนดวยการท างานหรอดวยทรพยสน ถอเปนการขอทานทงสน”11 อกทงยงมการก าหนดบทลงโทษส าหรบผทท าการขอทาน โดย

9 พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 00 10 พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 10 11 พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 13

“หามบคคลใดท าการขอทาน การกระท าอยางหนงอยางใดดงตอไปนใหถอวาเปนการขอทาน


5 - 25

ปรบไมเกน 10,000 บาท หรอจ าคก 1 เดอน หรอทงจ าทงปรบ12 และส าหรบผแสวงหาประโยชนจากการขอทาน จ าคกไมเกน 3 ป และปรบไมเกน 30,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ13 อกทงยงมบทลงโทษส าหรบเจาหนาทรฐทมสวนเกยวของกบการกระท าผด โดยจ าคกไมเกน 5 ป และปรบไมเกน 50,000บาท หรอทงจ าทงปรบ

บทลงโทษส าหรบผฝาฝนกระท าการขอทาน เปนมาตรการทควบคมไมใหมการด าเนนการขอทาน แตในความเปนจรงไมใชขอทานทกคนทจะมก าลงจายเงนคาปรบ หากขอทานคนใดตองเขาสกระบวนการตรวจสอบ และเขาขายเปนบคคลยากล าบาก ซงไดแกคนไทยพการ ชรา หรอไรอาชพ ฯลฯ กมสทธไดรบยกเวนโทษตามมาตรา 1614 แตจะถกสงไปเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต15 ซงกรณทผท าการขอทานยอมเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต ในสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวตแลว ตอมาผท าการขอทานผนนไมยอมรบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตและไดออกไปจากสถานคมครองและพฒนาคณภาพชวต โดยไมไดรบอนญาตตองไดรบโทษ กลาวคอ หากขอทานถกตรวจสอบแลวพบวา เปนผกระท าการขอทานและใหตองเขาการคมครองและพฒนาคณภาพชวตในสถานคมครองแลว จะตองเขารบการคมครองฯ อยางหลกเลยงไมได เปนมาตรการบงคบผกระท าการขอทาน ซงการก าหนดบงคบผกระท าการขอทานในลกษณะดงกลาวอาจจะเปนการท าละเมดตอสทธสวนตว และสทธเสรภาพในการตดสนใจของผกระท าการขอทานได

(1) การขอเงนหรอทรพยสนจากผอนเพอเลยงชวต ไมวาจะเปนการขอดวยวาจา ขอความหรอการแสดงกรยาอาการใด

(2) การกระท าดวยวธการใดใหผอนเกดความสงสารและสงมอบเงนหรอทรพยสนใหการแสดงความสามารถ ไมวาจะเปนการเลนดนตรหรอการแสดงอนใด เพอใหไดมาซงเงนหรอทรพยสนจากผชมหรอผฟง การขอเงนหรอทรพยสนกนฐานญาตมตร หรอการเรยไรตามกฎหมายวาดวยการควบคมการเรยไร ไมถอวาเปนการขอทานตามพระราชบญญตน” 12 พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 19

“ผใดฝาฝนมาตรา 13 วรรคหนง ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอนหรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ” 13 พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 22

“ผใดแสวงหาประโยชนจากผท าการขอทานโดยการใช จาง วาน สนบสนน ยยงสงเสรม หรอกระท าดวยวธการอนใดใหผอนท าการขอทาน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนสามหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ” 14 พระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 มาตรา 16

เมอปรากฏจากการคดกรองวาผท าการขอทานไมใชบคคลตามมาตรา 15 แตเปนบคคลซงไมสามารถประกอบอาชพได ไมมญาตมตรอปการะเลยงดและไมมทางเลยงชพอยางอน หรออยในสภาวะยากล าบาก ใหพนกงานเจาหนาทจดใหบคคลดงกลาวเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตตามพระราชบญญตน

การเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวตตามวรรคหนง ใหเปนไปตามระเบยบทอธบดก าหนด 15 การคมครองและพฒนาคณภาพชวต มกระบวนการด าเนนงาน ดงน

1. คดกรองผท าการขอทานทเปน เดก หญงมครรภ ผสงอายคนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพ ไปรบการคมครองฯตามกฎหมายทเกยวของแตถามกรณจ าเปน อาจไมสงไปรบการคมครองตามกฎหมายทเกยวของใจใหอยรบการคมครองตามกฎหมายน

2. กรณผท าการขอทานไมใชบคคลตามขอ 1 แตเปนผไมสามารถประกอบอาชพได ไมมญาตอปการะไมมทางเลยงชพอน หรอผอยในสภาวะยากล าบากกใหไดรบการคมครองฯตามกฎหมายน

3. ถาผท าการขอทานปฏบตตามเงอนไขในการคมครองและพฒนาคณภาพชวตทก าหนดกใหพนผด


5 - 26

ปญหาเชงโครงสรางอกประการหนง คอ กรณความไมชดเจนของการขนทะเบยนนกแสดงหรอผแสดงความสามารถ ซงตองไปขนทะเบยนทกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ศาลากลาง หรอ ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (พมจ.) ในแตละจงหวด เพอตรวจสอบและประกาศพนทในการแสดงความสามารถ แตในทางปฏบตยงไมมความแนชดในเรองสถานทขนทะเบยน คณสมบต ระยะเวลาในการเลน ฯลฯ หรอหากขนทะเบยนแลว สามารถแสดงไดกครงภายในระยะ เวลาเทาไร รวมทงยงไมมการประกาศเขตพนททสามารถท าการแสดงไดไวอยางชดเจน

2. ปญหาเชงอ านาจหนาท

แมจะมการบงคบใชกฎหมายพระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 ทมบทลงโทษแกผแสวงหาประโยชนจากขอทาน เพอหยดยงตนตอของการกระท าทน าไปสการขอทาน แตผบงคบใชกฎหมายทมสวนเกยวของ ยงคงน ากฎหมายไปบงคบใชเพยงแคลงโทษกลมคนขอทานเทานน ซงการบงคบใชพระราชบญญตควบคมการขอทานโดยเจาหนาทรฐ พบวา การท างานของเจาหนาททเกยวของกบการควบคมการขอทาน ไมสามารถท างานไดอยางเตมประสทธภาพเทาทควร เนองจากเจาหนาททมอ านาจตามพระราชบญญตควบคมการขอทาน เปนเจาหนาทพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ซงมพยงหนาทรบผดชอบแตไมมอ านาจในการตดสนใจจบกมหรอใหความชวยเหลอ เชน หากตองการทจะจบกมนายหนาหรอเขาชวยเหลอเดกขอทาน กยงตองมเจาหนาทต ารวจประกบไปดวยเสมอ เพอไปใชอ านาจของเจาหนาทต ารวจซงเปนหนวยงานทมอ านาจตามกฎหมาย อกทง เจาหนาททเกยวของยงขาดความเขาใจ และยงไมไดรบการปรบทศนคตทมตอกลมคนประเภทตางๆ เชน ผใชชวตในทสาธารณะ คนไรทพง โดยเจาหนาทมองวาบคคลกลมตางๆ ทกคนเปนขอทานทงหมด16

นอกจากนพระราชบญญตควบคมการขอทาน ยงก าหนดใหพนกงานเจาหนาทสงตวผทท าการขอทานทเปนเดก ผสงอาย คนวกลจรต คนพการหรอทพพลภาพ ผเจบปวยซงไมสามารถประกอบอาชพได คนไมมญาตมตรอปการะเลยงดและไมมการเลยงชพอยางอน หรอผซงอยในสภาวะยากล าบากไปรบการสงเคราะหในสถานสงเคราะหและใหพนจากความผด แตสภาพความเปนจรงเจาหนาทจะใชอ านาจหนาทสงผกระท าการขอทานไปยงสถานสงเคราะหเพอใหสถานสงเคราะหด าเนนการตอไป หากผกระท าการขอทานไมประสงคจะเขาสถานสงเคราะห กอาจถกด าเนนคดและมบทลงโทษตามกฎหมายก าหนด อยางไรกตาม มความกงวลอยางยงทพระราชบญญตควบคมการขอทาน จะถกใชเปนเครองมอในการขดรดและขมขแสวงหาผลประโยชนจากผกระท าการขอทาน เชน การด าเนนการใดๆ กตามเพอไมใหเขารบการคมครองและพฒนาคณภาพชวต

16 นลทพร ไกรฤกษ. (2559, 11 เมษายน). รายงาน: ขอทานก าลงจะหายไปจากรมถนน? ดวย พ.ร.บ.ควบคมขอทานฉบบใหม. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://prachatai.com/journal/2016/04/65200


5 - 27

3. ปญหาเชงความสมพนธกบกฎหมายอน

การด าเนนการทางกฎหมายกบขบวนการขอทาน จะมการบรณาการบงคบใชกฎหมายโดยการน าบทบญญตพระราชบญญตควบคมขอทาน พ.ศ. 0995 มาพจารณารวมกบ พระราชบญญต ปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 0991 เพอเพมประสทธภาพในการปองกนและปราบปรามการคามนษย โดยก าหนดใหมมาตรการสรางแรงจงใจใหผพบเหนเหตการคามนษยแจงขอมลตอเจาหนาทของรฐ และก าหนดมาตรการเพมอ านาจทางปกครองใหแกเจาหนาท รวมทงปรบปร งบทก าหนดโทษทเกยวของใหเหมาะสมยงขน17

ทงน การบงคบใชพระราชบญญตควบคมขอทาน เพอการแกไขปญหาขอทานจะตองมการน ากฎหมายอนๆ มาบงคบใชควบคกนดวย เชน พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 และ พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 เนองจากผกระท าการขอทานไมไดมเพยงผใหญเทานน ยงมการบงคบใหเดก หรอผสงอายขอทานอกดวย การแกปญหาขอทานจงตองมการบรณาการใชกฎหมายหลายฉบบ ทมสวนเกยวของกนในการแกปญหา การใชพระราชบญญตควบคมขอทานเพยงอยางเดยวยอมไมสามารถแกปญหาขอทานอยางเปนระบบและมประสทธภาพได

17 หนงสอพมพมตชนออนไลน. ประกาศแลว พ.ร.บ.ปองกนและปราบปรามการคามนษย โทษหนกผฝาฝน. [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1032028867


6 - 1

บทสรป

คนไรบานเปนเสยงทไมถกนบ การใชพลงในลกษณะกลมกอนทางการเมองเพอเรยกรองประโยชนจากผมอ านาจใหจดสรรทรพยากรใหจงเปนเรองยาก ดวยสาเหตหลก 2 ประการ คอ

1) มทอยไมเปนหลกแหลงไมชดเจน ในบางกรณอาจมภมล าเนาตามเอกสารราชการแตเปนพนทอน ตางจงหวด มใชประชากรในทะเบยนราษฎรของพนทซงตนใชชวตอยในแตละวน

2) ไมมเอกสารยนยนสถานะบคคล ไมวาจะเปนการสญหาย ละทง หรอเปนผตกส ารวจในการทางทะเบยนราษฎร ไปจนถงการเปนคนสญชาตอนหรอไมอาจยนยนไดเลยวามสญชาตใด

อยางไรกด คนไรบาน คนเรรอน คนอยในพนทสาธารณะเหลาน ลวนเปน “บคคล” ตามกฎหมายตองไดรบการประกนสทธขนพนฐานไมแตกตางจากบคคลอน เพยงแตสทธทางการเมองตามสถานะของสญชาตอาจแตกตางกนไปบาง กลาวคอ คนทไมมสญชาตไทยอาจไมไดรบการประกนสทธทางการเมอง เชน การลงรบสมครเลอกตง การลงคะคะแนนเสยง หรอการมสวนร วมทางการเมองโดยตรงในบางประเภท แตสทธพลเมองขนพนฐานอนๆ ยงตองไดรบการประกนอย แมจะเปน “สทธของคนเดยว” หรอ “สทธของคนสวนนอย” ไมใชกลมคะแนนเสยงทางการเมองทรฐตองการกตาม เชน สทธเดดขาดในชวต เนอตวรางกาย ปลอดการทรมาน เสรภาพในทางความคดความเชอลทธและศาสนา สทธในกระบวนการยตธรรม สทธในเกยรตยศชอเสยงความเปนสวนตว เพศ และครอบครว

สทธอกกลมทอาจมขอสนเทหและอาจถกเถยงกนตอไปได คอ สทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ซงเชอมโยงกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมในพนทและเวลาของสถานการณทคนไรบานเผชญอย และมสวนก าหนดนยามความหมายใหกบ “ชวตของคนไรบาน” จะไดกลาวถงตอไปในภายหลง เพราะยงมรายละเอยดทตองพจารณาอยางเชอมโยงกบเงอนไขส าคญอกประการนน คอ ทรพยากรทมอยเพอสงเสรมสทธเหลาน

ในสวนแรกจะวเคราะหถง สทธพลเมองขนพนฐาน ทรฐจ าเปนตองใหหลกประกนกบคนไรบานโดยปราศจากการเลอกประตบตไมวาจะเปนสญชาต เชอชาต ศาสนา สถานะทางเศรษฐกจและสงคม ความแตกตางทางลทธความเชอและการเมองใดๆทงสน สทธในกลมนถอเปนสทธตดตวของบคคลมาตงแตก าเนดรฐมอาจพรากไปได เพยงแตรฐตองไมละเมดเพกถอน และเพมหลกประกนให เชน การมกฎหมาย ระเบยบ และนโยบายทรบรองสทธ การมโครงการและมาตรการปองกนการละเมดสทธ การฝกอบรมและจดสรรบคลากรผเชยวชาญเมอตองจดการปญหาทเกยวของกบคนไรบาน เปนตน

สภาพปญหาเบองตนเกยวกบคนไรบานนนเชอมโยงกบสถานภาพทสมเสยงดอยอ านาจของตวคนไรบานรายบคคล ไปจนถงกลมคนไรบานทอยรวมกนเปนหมคณะ สวนเรองขบวนการขบเคลอนประเดนสาธารณะของกลมคนไรบาน จะวพากษในภายหลงพรอมกบเรองสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม สถานะของคนไรบานนนเสยงตอการถก “เหยยดหยามศกดศรความเปนมนษย” และเมอประสบภยตองการเรยกรองสทธชวยเหลอเยยวยา อาจไมไดรบการตอบสนองเพราะรฐหรอหนวยงานทเกยวของมองดวยสายตาท “เลอกประตบต”


6 - 2

กลมปญหาและกฎหมายทเกยวของกบประเดนนโดยตรง คอ เรองการเชอมโยงคนไรบานเขากบองคกรอาชญากรรม “แบบเหมารวม” การไมอาจแยกแยะไดวากลมคนไรบาน คนเรรอน คนในพนทสาธารณะ กลมใด คนไหนเปนอาชญากร เปนสวนหนงขององคกรอาชญากรรม หรอเปนเหยอของอาชญากรรม ยอมสงผลกระทบรายแรงตอตวคนไรบาน เนองจากการไมรบการปกปองคมครอง และเสยงตอการถกจดจองหรอจบกมเปนอาชญากรรม ยอมสงผลตอความไววางใจของคนไรบานตอการสรางความสมพนธกบรฐและองคกรพฒนาเอกชน การสรางฐานขอมลเกยวกบคนไรบานทมลกษณะบงคบเกบ ปราศจากความยนยอมพรอมใจจากเจาตว นอกจากจะเปนการละเมดความเปนสวนตวและขอมลสวนบคคลแลว ยงเปนการท าลายความไววางใจขนพนฐานไปเสยดวย “ความสมครใจ” และ “ความรกษาความลบ” จงตองเปนหลกการขนตนของการท างานดานขอมลและการขาว

ความออนดอยของประสทธภาพในการหาขาว และการจดเกบขอมล และการปกปองมใหมการน าขอมลทเกยวกบตวคนไรบานไปใชอยางผดวตถประสงค หรอน าไปสการละเมดสทธ ยอมท าใหคนไรบานและกลมไมไววางใจรฐ ไมสามารถประสานขอมลทเปนประโยชนตอราชการ และการวางแผนแกไขปญหาอยางเปนระบบ ถอเปนรากของปญหาทตองการทศทางและกรอบทแนชดในเบองตน เพอปองกนผลสะเทอนทจะมตอไปในอนาคต และกระทบตอกระบวนการขบเคลอนการแกไขปญหาทงระบบ เพราะเปนทรบรวาการเขาถงขอมลของคนไรบานตองวางอยบนพนฐานของ “ความไวใจ” หาไมแลวกจะเจอแตขาวลวง ขอมลเทจ

ปญหาทหนกหนวงยงกวา คอ การใชคนไรบานเปนอาชญากรสมมตแตตองไดรบโทษทณฑจรง น าไปสการเสยประวตตอเนอง และตกอยใตอาณตของรฐและผมอ านาจ การสรางหลกประกนสทธในกระบวนการยตธรรม การจดหาทนายทปรกษาเพอตอสคดอาญา หรอการลด ละ เลกนโยบายการจบกมคนไรบานเพอเพมยอดประสทธผลการท างานของภาครฐตองยต เนองจากขดกบสทธในการปลอดจากความรบผดทางอาญาหากมไดกระท าการอยางสนเชง เชนเดยวกบ การบบใหคนไรบานเปนสายรายงานขาว หรอซดทอดบคคลอนในฐานะพยาน กตองไดรบการทบทวนทงในแงการใชสายขาวประเภทน และการรบฟงพยานเหลานในกระบวนการยตธรรม

หากรฐสามารถแยกแยะกลมบคคลไดชดเจนแลว จะน าไปสการแกไขปญหาทเกยวเนองการใชประโยชนจากคนไรบานไดดขน อาท องคกรอาชญากรรมทกกขงหนวงเหนยวท ารายคนเพอบงคบใหเปนขอทาน การบงคบคนไรบานใหกลายไปเปนผใชแรงงานทาสในอตสาหกรรมเสยงภยอนตราย และการบงคบขนใจใหขายบรการทางเพศ เปนตน กจกรรมเหลานถอเปนอาชญากรรมรายแรงทรฐไทยไดใหสตยาบนและประกาศตอประชาคนโลกวาจะตอตานการคามนษยอยางเขมขน ดงนนการปรบการท างานดานการขาว และการประกนสทธในกระบวนการยตธรรม จะท าใหชวยปกปองเหยอ และน าผกระท าความผด/องคกรอาชญากรรมมาลงทาได ดวยพยานหลกฐานทมการประสานขาวจากกลมคนไรบานทไววางใจรฐมากขน

เมอมองปญหาคนไรบานลงมาในระดบชวตประจ าวนทวไป จะพบวาปญหาทคนไรบานเผชญสวนใหญจะจดอยในความขดแยงเลกๆนอยๆ สบเนองจากการอยในพนทสาธารณะทอาจกระทบกระทงกบผ อนทอยในพนทใกลเคยงกน หรอการประกอบอาชพเลกๆนอยๆทอาจสรางผลกระทบตอผประกอบการรายอนๆ เมอเกดปญหา “คนไรบาน” มกตกอยในสถานะเสยเปรยบเพราะอคตบางประการจากสายตาของสงคมหรอทอนตรายไปกวานน คอ การเลอกประตบตจากเจ าพนกงานทตอง


6 - 3

ผดงความยตธรรมบนหลกความเสมอภาคตอบคคลแมจะมความแตกตางหลากหลายไป การชขาดระงบขอพพาทเบองตน หรอท าส านวนสงฟอง อาจท าใหคนไรบานตองตกไปอยฝงฝาย “จ าเลย” ทมความล าบากในชวตประจ าวนและสมเสยงทจะสญเสยเสรภาพไปเนองจากเขาไมถงหลกประกนเพอยนขอปลอยตวชวคราว(การประกนตว) เพราะขาดทงทนทางเศรษฐกจ(ทรพยประกน) และทนทางสงคม(บคคลค าประกน) การจดกระบวนการชวยเหลอเมอตองเผชญกบความขดแยง ไมวาจะเปนทปรกษากฎหมายเบองตนของรฐ การเขาถงกองทนหลกทรพยของจ าเลยในคดอาญา หรอการไดใชประโยชนจากทนายอาสาทมคณภาพ ยอมเปนสทธขนพนฐานทรฐตองประกนให

นอกจากนการเรงรดตดตามตวผละเมดสทธคนไรบานอยางรายแรง เชน ฆาตกรรม ท าราย อมหาย ยอมเปนการสรางความมนคงในการด ารงชวตใหกบคนทงสงคมมใชแคกลมคนไรบานเทานน และเนองจากคนไรบานอยในภาวะเสยงตอการถกคกคามสงเพราะอยในพนทสาธารณะ รฐจงอาจตองผลกดนมาตรการสงเสรมและเฝาระวงภยใหกบคนทอาศยอยในพนทสาธารณะมากขนหากไมสามารถจดสวสดการทอยอาศยพกหลบภยทเพยงพอใหกบประชาชน นอกจากนการเขาถงกระบวนการยตธรรมของคนไร ในกรณอนๆ เชน เปนผเสยหายจากคดเกยวทรพย ถกลกขโมย ยกยอก ขมข กรรโชก กพงไดรบการตอบสนองน าไปสการเยยวยาไดตามกระบวนการยตธรรมมากขน

กลาวอยางถงทสดเมอคนไรบานประสบปญหา หรอตองการจะเรยกรองสทธอนใดกตาม คกรณหรอหนวยรฐมกจะถามยอนไปถง “สถานะบคคล” เสมอ ดงนนการแกไขปญหาทเกยวกบคนไรบานทามกลางสถานการณของคนยายถนและขามพรมแดนอยางมโหฬารในปจจบน จงหลกเลยงไมไดทจะตองท าใหปมเงอนไขแรกสดถกแกไปกอน เพอนน าไปสการยนอยางมนใจของตวคนไรบานเอง คนรอบขางทสมพนธกบกลมคนไรบาน และหนวยงานรฐผรบผดชอบกจะพรอมแกปญหาในประเดนเฉพาะตางๆไดอยางหนกแนนขน ปญหาปลกยอยทอาจตองใสใจในรายละเอยดมากขน อาท ปญหาการแจงเกดของบตรหลานคนไรบานทไมมภมล าเนาชดเจน หรอไมอาจพสจนสญชาตได ปญหาการเสยสถานะบคคลจากการสวมสทธทางทะเบยนราษฎร รวมถงการบงชเพอใหสทธเพมเตมแกคนไรบานทเปนผพการ

ยงไปกวานนการสรางมาตรการเฝาระวงภยคกคามตอคนเรรอนในกล มเสยงภยสง เชน เดก เยาวชน สตร และบคคลทมความหลากหลายทางเพศ กจ าตองวางมาตรการรองรบปญหาทเคยถกหลบซอนบดบงเอาไว ดวยเหตทคนไรบาน ถกมองขาม หรอถกรฐทตองการพฒนาเมองไปสสงคมศวไลซไรผดอยพฒนา แลวพยายามซกซอนปญหาไวไมยอมแกไข เพราะตองการแสดงออกใหคนในสงคมอนมองเหนแตดานทสวยงาม

อยางไรกตาม คนไรบานตกอยในสถานะของกลมเสยงทอาจตองเผชญจากการเหยยดหยามศกดความเปนมนษยโดยตรงจากการละเมด และยงอาจไมไดรบการดและแกไขปญหาเมอตองเผชญกบสถานการณยงยากตางๆเพราะถกจดใหอยในสถานะต าตอยเสยงตอการเลอกประตบตจากรฐ จนไปถงการเพกเฉย ละเลย ไมใสจะแกปญหาใหคนไรบาน กดวยเหตทคนไรบานนนเปนยงกวาคะแนนเสยงทไมถกนบ เพราะในสายตาของผมอ านาจหรอหนวยงานจ าไมนอยจดใหเปน กลมทไมมปากมเสยง หรอในบางนโยบายกลบจ าเพาะใหกลมคนไรบานกลายเปนสวนเกน มะเรง หรอสงรกหรกตา โดยเฉพาะรฐทก าลงพยายามเปลยนสภาพเมอง ปรบพนทสาธารณะใหกลายเปนทนทางสายและความงามเพอดงดดเมดเงนเขามาผานกจกรรมการทองเทยว


6 - 4

สภาพปญหานเชอมโยงกบมตการวเคราะหและแกไขปญหาสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ทตองมองการประชนขนแขงของกลมคนหลากหลายในสงคม ในการแยงชงทรพยากรมาจดสรรปนสวนใหเปนประโยชนกบกลมตางๆ อยางเสมอภาค ไมกดกนกลมใดออกจากระบวนการตดสนใจเพอก าหนดอนาคตของสงคมนนๆ เพอปองกนการเขาไมถงทรพยากรจนไมอาจพฒนาตนเองได และตดกบดกความยากจนดอยพฒนาอยางถาวรจากรนตนไปสรนถดไป ซงเปนปญหาใหญของประเทศก าลงพฒนาทวโลก และถกเรงใหทวคณความรนแรงดวยแผนพฒนาพนทเมองระดบโลก ใหตอบสนองการผลตในแนวทางของเสรนยมใหม และท าใหทกสงทกอยางกลายเปนสนคาและบรการเพอขายไดในตลาดโลก โดยอาจละทงคณคาตางๆในสงคม เชน สทธมนษยชนและศกดศรความเปนมนษยของคนกลมอน

เมอดานหนงของรฐตองผลกดนใหเมองเปนฐานของการผลตในระบบทนนยม กตองสรางหลกประกนไปพรอมกนวาประชากรของเมองนนจะยงคงท างานผลตสนคาและบรการตอไปไดไมหยดยงดงสายพานการผลตเครองยนตของโรงงาน ในอกดานรฐจงมหนาท ดดซบรายไดทเกดขนใหมาเปนงบประมาณ เพอจดสรรสวสดการพฒนาคณภาพชวตใหกบพลเมองในรฐ สรางเสรมหลกประกนทางสงคมและชวตใหกบประชาชนของเมองนนๆ

ค าถามทส าคญตอกลมคนไรบาน คอ ต าแหนงแหงทของคนไรบานในแผนพฒนาเมอง และสทธของคนไรบานในการเขาถงสวสดการของรฐ

ในมตของการวางแผนพฒนาเมองทามกลางกระแสพฒนาแบบเสรนยมโลกาภวฒน เมอเมองตองเนนไปทการพฒนาใหมความสวยงามตระการตา รองรบความคาดหวงของนกทองเทยว โดยรฐและกลมทนทองเทยวและพาณชยมกมแนวโนมทจะมองวา คนไรบาน คนเรรอน คนทอาศยในทสาธารณะโดยปราศจากกรรมสทธในทรพยสน เปนสวนเกนไมจ าเปนตองใหการรบรองการมทยนอยในพนท หรอตองยายคนเหลานออกไปอยนอกเมอง หรอจ ากดพนทไวในบรเวณซงผกมอ านาจในการก าหนดแผนพฒนาวางไว โดยปราศจาการมสวนรวมในการตดสนใจ “ก าหนดอนาคตตนเอง” ของ “กลมคนไรบาน”

การก าหนดนยาม “ความสะอาด ความสวยงาม” ของเมองทองเทยวทไมมคนไรบานอยในวงถกเถยงนนยอมจ ากดพนท และขอบเขตการเขาไปเบยดแทรกอาศยอยในพนทอยางหลกเลยงไมไดดงนนกลยทธทภาครฐและเอกชนทตองการผกขาดอ านาจการตดสนใจ จงอยในลกษณะกดกนคนไรบานโดยอาศย “ความไมชดเจนของสถานะบคคล” อกเชนเคย ซงอาจเปนค าตอบของค าถามพนฐานวาท าไม การแกไขปญหาสถานะบคคลของคนไรบาน จงเปนเรองยากและตองใชระยะเวลายาวนาน กวาจะไดสถานะทางทะเบยนราษฎรในแตละกรณ

นอกจากนขอจ ากดจากระบบกฎหมายทรพยสนและทดนไทย ทไมเปดพนทใหกบการจดการแบบกรรมสทธรวม การบรหารจดการโดยชมชน หรอทเคยรบรองโดยรฐธรรมนญ 2550 วาดวย สทธชมชน กถกปฏเสธดวยงานทงหลายทเกยวของกบการจดการปญหากลมคนไรบาน บางกลมจะมพนทและอยรวมกนเปนชมชนมาอยางตอเนองบางแลวกตาม มพกตองพดถงการดอยสทธเมออยอาศยในพนทซงอยในการครอบครองของเอกชน ทเสยงตอการถกฟองรองด าเนนคดบกรก หรอบงคบขบไล การท าประชาพจารณในแผนพฒนาโครงการ/พนทตางๆ จงตองค านงถงการมอยของกลมคนไรบานดวย


6 - 5

ความขดแยงทเกดขนเมอมการอางสทธและอ านาจในการจดการพนทอยางไมลงรอยนน าไปสการใชความรนแรง และขอพพาทระหวางคนไรบานกบเจาของพนทอยบาง แมไมปรากฏเปนปญหาขยายใหญ กเนองดวยความดอยก าลงของคนไรบานเอง ทตกอยในสถานะผเสยเปรยบและเสยงทจะถกท าราย ขบไล หรอตองโทษทางอาญา และโดนบงคบคดในทางแพงใหออกากพนท การขาดกระบวนการจดการความขดแยงทงในชวงบมเพาะความรนแรง ชวงความขดแยงประท หรอชวงบรรเทาเยยวยาขอพพาท เพอน าไปสการสมานฉนทใหคนไรบานอยในพนทได ดวยความปรองดองกบคนอนๆในพนท จงเปนสงทตองการการออกแบบตอไป

เมอมองกลบมาในมมการดแลประชากรของรฐ/เมอง การเปลยนเมองทเคยอยอาศยรวมกนของคนหลากหลายกลม ใหเปนพนทซงเหมาะกบการทองเทยวไดสรางผลประโยชนทางเศรษฐกจใหหลายเมองทองเทยวมากวาทศวรรษแลว แตผลลพธทางเศรษฐกจนนถกผนมาเปนงบประมาณทรองรบคนทถกผลกออกจากพนทแลวหรอไม ยงคงเปนขอสงสยอยเสมอ

คนไรบานจ านวนมากอยในภาวะเสยงตอโรคตดตอรายแรง หรอการเปนโรคไมตดตอเรอรง เนองจากเขาไมถงบรการดานสาธารณสขของรฐ บางกรณอาจเขาถงไดบางแตเม อยายพนทกกลบสญเสยสทธไปอกเนองจากเงอนไขตางๆ ทเชอมโยงกบภมล าเนา การผกสทธกบสถานพยาบาลในเชงพนท เนองดวยประเทศไทยยงไมมลกษณะการประกนสขภาพถวนหนาแบบไรขอจ ากดในเชงพนท และปญหาจะยงหนกขนหากเปนคนไรบานทไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร

บทสะทอนจากคนไรบานทตองการ “มชวตทอยรอดปลอดภย” แลวขยบขยายไปจน “ยนอยบนล าแขงตวเองไดอยางมนคง” นน ตองไดรบการสนบสนนจากภาครฐและผประกอบการในพนท ในเชงรบรองสถานะทางกฎหมายของกจกรรมทางเศรษฐกจ ทคนไรบานพอจะมศกยภาพท าได เชน การตองเสยงกบคดอาญาทกครงทไปเกบขยะหรอของเกาบอยครงของคนไรบาน เมอมคดกขาดองคกรจดตงทสามารถยนยนเปนพยานทมาของขยะและของเกา

ตอเมอกลมคนไรบานอยรวมกนเยอะจนจ าเปนตองจดสรางทอยอาศยอยางถกสขลกษณะ กตองการงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานดานพฒนาทอยอาศย แตกยงคงตดเพดานการจดการภายใตกรอบกฎหมายทดนและทรพยของไทย คอตองมการซอหามาในลกษณะทดนเอกชนแลวจดสรางขนเปนทรพยของนตบคคล ดงนนอ านาจเดดขาดจงอยทหนวยงานรฐทรบผดชอบ และตวบคลากรทเปนตวจกรส าคญในการคดกรองคนเขาหรอไลคนออกจากทพกอาศย อยางมอาจหลกเลยงไดเชนเคย รวมถงการมปญหาซ าซอนจากการดอยสทธของบคคลไรสญชาต และการกดกนบคคลทเคยตองโทษในคดอาญา เปนตน

การพฒนาขนสงเชอมโยงกบการพฒนาทกษะอาชพทยงไมมมาตรการสงเสรมทชดเจนนก อยางไรกตามประเดนทขาดเสยมได คอ กฎหมายทเกยวของกบสทธในการศกษาของบตรหลานคนไรบาน ทอยในสภาพเรรอน ไรภมล าเนา เสยงตอการไมไดรบการศกษาจากสถาบนและทางเลอกพฒนาทงหลาย


6 - 6

การแกปญหาโดยไมเนนไปทกลมเปาหมายทเปนสตร เดก และเยาวชน ยอมเปนการปลอยปละละเลยไมตดไฟตงแตตนลม เพราะนคอ กลมคนทจะกลายเปนพลงส าคญในอนาคตอนใกล หาไมแลวคนกลมนกอาจจ าใจตองเขาสวงจรของตลาดมดและอาชญากรรม ทงการคาประเวณ บงคบใชแรงงานทาส อาชญากรรบจาง หรอผแพรโรคตดตอรายแรงโดยทไมยอมจ ากดผลกระทบ สบเนองจากการตองการแกแคนสงคม และไมแยแสตอเพอนมนษยทไมเหนหวตวเองอกตอไป


7 - 1

บรรณานกรม

หนงสอ ต ารา และ เอกสารภาษาองกฤษ

Bantekas, I. Oette, L. 2nd Edition. (2016). International Human Rights Law and Practice. Cambridge UK: Cambridge University Press.

Diamond, S. DEPARTMENT OF HOMELESS SERVICES. . [Online information]. Retrieved September 15, 2017, from http://www.nyc.gov/html/ops/downloads/pdf/mmr/dhs.pdf

Eslava, L. (2015). Local Space, Global Life: The Everyday Operation of International Law and Development . Cambridge UK: Cambridge University Press.

FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 4.

FAO. (2004). IGWG RTFG /INF 7.

FAO. (2004). Voluntary Guidelines to Support the Progressive Realization of the Right to Adequate Food in the Context of National Food Security.

Harvey, D. (2010). Social Justice and the City. Georgia: University of Georgia Press.

Harvey, D. (2012). Rebel Cities: From the Right to the City to the Urban Revolution. London: Verso.

Horowitz V. Sandra, Boardman K.Susan,and Redlener Irwin. (2537). Constructive Conflict manager and coping in Homeless Children and adolescent, Journal of social Issues, Vol.50, No.1

Mitchell, D. (2003). The Right to the City Social Justice and the Fight for Public Space. New York: The Guildford Press.

Oomen, B., Davis, M. F. & Grigolo, M. (editors). (2016). Global Urban Justice: The Rise of Human Rights Cities. Cambridge UK: Cambridge University Press.

Orwell , G. (1937). The Road to Wigan Pier.


7 - 2

หนงสอ ต ารา เอกสารภาษาไทย

กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย . (2559). รายงานฉบบสมบรณ การถอดบทเรยนการด าเนนการมาตรฐานการจดการบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง.

กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2559). รายงานฉบบสมบรณ การถอดบทเรยนการด าเนนงานมาตรฐานการจดบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง. กรงเทพฯ : เจพรนท.

กรมพฒนาสงคมและสวสดการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และมหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2559). “การถอดบทเรยนการด าเนนงานมาตรฐานการจดบรการคนไรทพงในสถานคมครองคนไรทพง”. กรงเทพฯ :เจพรนท.

กตตพงษ กตยารกษ, ชาต ชยเดชสรยะ และ ณฐวสา ฉตรไพฑรย .มาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา .กรงเทพฯ: เดอนตลา.

เกงกจ กตเรยงลาภ. (2560). AUTONOMIA ทนนยมความรบร แรงงานอวตถ การเมองของการปฏวต. กรงเทพฯ: ILLUMINATIONS.

เกงกจ กตเรยงลาภ. (2560). Perspective. เชยงใหม: TURN.

เกงกจ กตเรยงลาภ. (2560). เรมตนใหมจากจดเรมตน ทฤษฎมารกซสตในศตวรรษท 21. เชยงใหม: ศนยวจยและบรการวชาการคณะสงคมศาสตร. มหาวทยาลยเชยงใหม.

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.___. “หลกกฎหมายระหวางประเทศทวเกยวกบสนธสญญาดานสทธมนษยชน”. (กรงเทพฯ : หางหนสวนจ ากด มราเคลครเอชนอนเตอร พรนท).

ฐาปนนท นพฏฐกล. (2558). ภราดรภาพนยม ของ ปรด พนมยงค = Solidarisme. กรงเทพฯ: ชนนยม.

ทองพล บวศร และ แววรง สบงกฎ. (2553). รายงานการวจยโครงการถอดบทเรยนรปแบบชวยเหลอเดกเรรอน

นางสาวทองพล บวศร และ นางแววรง สบงกฎ. (2553). รายงานการวจยโครงการถอดบทเรยนรปแบบชวยเหลอเดกเรรอน กรณครขางถนนและบานพกส าหรบเดก. มลนธสาธารณสข.

บญเลศ วเศษปรชา. (2546). โลกของคนไรบาน. กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร.

บญเลศ วเศษปรชา. (2560). โลกของคนไรบาน พมพครงท 3. นนทบร: ส านกพมพฟาเดยวกน.

บภาพร ตะรงส. มตความงาม พนทสาธารณะ และการเมองในพนทสนามหลวง. วารสารมหาวทยาลยศลปากร ปท 38(2).

ปยนาถ ประยร, หนเพยร แสนอนทร และ กงกาญจน ศรปรญญาศลป) .2554 .(ครขางถนน คนเคยงขาง พอพระ นกบ พอเปนคร เดกเรยกแม. กรงเทพฯ.

พชญ พงษสวสด. (2560). เมองกนคน. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง.


7 - 3

ภญญพนธ พจนะลาวณย. (2560). เทศบาล พนท เมอง และกาลเวลา. กรงเทพฯ: ศยามปญญา.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย . (2556). รายงานฉบบสมบรณ โครงการพฒนาแนวทางอภบาลระบบหลกประกนสขภาพ. เสนอตอ ส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย.

สมพงษ จตระดบ) .2550 .(วฒนธรรมเดกเรรอนในทองถนน. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สมศกด ชนอรณชย. (2537). มาตรการทางกฎหมายตอคนขอทานและผถอประโยชนจากคนขอทานในประเทศไทย. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต.จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สหประชาชาต. (1948). ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน. ม 30 ขอ ประกาศใชเมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948

สหประชาชาต. (1982). ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธมนษยชนล ากบท 8 , การประชมสมยท 16, แปลโดย มกดาวรรณ ศกดบญ.

สหประชาชาต. (1989). ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมล าดบท 1. การประชมสมยท 3. แปลโดย ศรประภา เพชรมศร และ ปราณ เกาเอยน.

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2560). 8 เรองทคณอาจไมรเกยวกบคนไรบาน. แผนงานสนบสนนองคความรเพอการสรางเสรมสขภาวะและคณภาพชวตของคนไรบาน. กรงเทพ : ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต . (2559). รายงานการสรางหลกประกนสขภาพแหงชาต ประจ าปงบประมาณ 2559.

สดารตน แกวก าเหนด. (2559). “ปญหาทางกฎหมายในการคมครองคนเรรอนตามพระราชบญญตคมครองคนไรท พง พ.ศ. 2557”. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยศรปทม.

สวจ จนทรถนอม-กด. โครงการวจย การคนหาแนวคดเรองสทธและความเปนธรรมในสขภาพจากมมมองทางสงคมและวฒนธรรมเพอการปฏรปการดแลสขภาพในประเทศไทย. อางใน แสวง บญเฉลมวภาส. นตเวชศาสตรและกฎหมายการแพทย. (กรงเทพฯ: วญญชน)

อนรรฆ พทกษธานน. ขวญประชา เชยงไชยสกลไทย. (2560) คน (ท าไม) ไรบาน: รายงานสถานการณความไมเปนธรรม. กรงเทพฯ: JustNet.

อภนนท ศรศร. (2552). เปรยบเทยบแนวคดและหลกเกณฑในการรบฟงพยานหลกฐานตามกฎหมายตร าส ามดว งก บ คด อ าญา ไทย ในป จ จ บ น . ว ท ย าน พนธ น ต ศ า สต ร มห าบ ณ ฑ ต . มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ออรเวลล, จอรจ. (2560). ความจนกบคนจรในปารสและลอนดอน . แปลจาก Down and Out in Paris and London. แปลโดย บญชา สวรรณานนท. กรงเทพฯ: ไตฝนสตดโอ.

อจฉรา รกยตธรรม. (2559). “คนไรบานการเดนทางสความโดดเดยว” . เสนาะ เจรญพร (บรรณาธการ). กรงเทพฯ : หางหนสวนจ ากดภาพพมพ.


7 - 4

อจฉรา รกยตธรรม. [2559]. “คนไรบานการเดนทางสความโดดเดยว” . เสนาะ เจรญพร (บรรณาธการ). กรงเทพฯ : หางหนสวนจ ากดภาพพมพ.

อานนท กาญจนพนธ. (2560). ทนทางสงคมกบการพฒนาเมอง. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง.

เอนก เหลาธรรมทศน. (2560). เมอง: ยอนคด มงสอนาคต. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง.

เอนก เหลาธรรมทศน. (2560). เหตอยททองถน. กรงเทพฯ: ศนยศกษามหานครและเมอง.

บทความ วารสาร

กรกนก วฒนภม . (2559). “บตรสกใบ” มนยงส าคญเสมอ”, ใน วารสารนตสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ปท 9 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม). หนา 208.

เกรยงศกด ธระโกวทขจร . ก าเนดภมศาสตรแรงงาน และอทธพลของนกภมศาสตรสายแรดคล. ฟาเดยวกน. 11(2). 2556. หนา 26-35.

เกรยงศกด ธระโกวทขจร. พนทและการผลตพนทในการศกษาภมศาสตรของทน. วารสารฟาเดยวกน. 12(1). 2557. หนา 64-72.

เกรยงศกด ธระโกวทขจร. วาระเรอง "เมอง" ในการศกษาภมศาสตรทนตามแนวมารกซสต. วารสาร ฟาเดยวกน. 12(2-3). 2557. หนา 52-66

ศบด นพประเสรฐ. (2558). การคามนษยในไทย. จลสารความมนคง มถนายน 2558 ฉบบท 158. หนา 25-28

เอกสารออนไลน

[ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://prachatai.com/journal/2016/10/68310 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

Marvelous-Essays Blog. Applying the Conflict Theory to the Issue of Homelessness. (2560). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://marvelous-essays.com/blog/applying-the-conflict-theory-to-the-issue-of-homelessness.html ส บ ค น ว น ท 16 ก น ย า ย น 2560

MDGs กบการพฒนาประเทศในอนาคต เพอเตรยมการจดท ารายงานผลตามเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ ป 2558. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://social.nesdb.go.th/social/Portals/0/Documents/MDG%20Pullman%2005092557%20NESDB%20all_190.pdf สบคนวนท 7 ธนวาคม 2560


https://marvelous-essays.com/blog/applying-the-conflict-theory-to-the-issue-of-homelessness.html%20สบคนวนท%2016%20กนยายน%202560




7 - 5

Penguin Homeless. คนไรบานเชยงใหม รวมกนจดสวสดการเพอสรางความมนคงดานทอยอาศยและร าย ได โ ด ยก า รออม เ ง น ปล ก ผ ก อ นทร ย ข า ย . [ ข อ ม ล ออน ไลน ] แหล ง ข อ ม ล : https: / /penguinhomeless.com/homeless-chiangmai-oganicfood/ สบคนวนท 18 กนยายน 2560

Ultius. ( 2560) . An Analysis of Homelessness Using the Conflict Theory. [ข อ ม ลออนไลน ] แหล งข อม ล : https://www.ultius.com/ultius-blog/entry/an-analysis-of-homelessness-using-the-conflict-theory.html สบคนวนท 20 กนยายน 2560

United Nations Thailand. เปาหมายการพฒนาอยางยงยนของประเทศไทย . [ขอมลออนไลน ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http://www.un.or.th/globalgoals/th/global-goals/good-health-and-well-being/ สบคนวนท 7 ธนวาคม 2560

Voicelabour.org ขาวแรงงาน. (2556).“คนไรบาน แรงงานทถกลม”. [ขอมลออนไลน] แหลงสบคน: http://voicelabour.org/%E0%B8%84%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99-%E0%B9%81%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%96%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B8%A5/. สบคนเมอ 21 กนยายน 2560.

5 จดเสยงในกทม.แหลงคามนษยลอลวงคนงาน. (2551) . [ขอมลออนไลน ] . แหลงทมา : http://www.mirror.or.th/autopagev4/show_page.php?topic_id=976&auto_id=10& TopicPk= สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

เจาะประเดน Special : ภยคนเรรอน กอเหตท าอนาจาร -ขมขน .ลกลาม .(2560). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://news.ch7.com/detail/241739 สบคนวนท 25 มกราคม 2560

เดกเรรอนฮตขายตวพง. (2553). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://www.posttoday.com/analysis/ สบคนวนท 25 มกราคม 2560

แจกอาหารคนไรบาน" เมอความปรารถนาดกลายเปนความเดอดรอน?.... . (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/457969 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

แจกอาหารอยางเดยวไมชวยแกปญหาคนไรบาน " . (2559) . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.posttoday.com/analysis/interview/465097 สบคนวนท 18 กนยายน 2560

แฉเวยดนามกวาดเดกขางถนนโรยหนาประชมเอเปก . (2549). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9490000140347 สบคนวนท 20 กนยายน 2560

แฉแกงควยรนราดน ามน -จดไฟเผาคนเรรอนกลางกรง. (2557). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://www.posttoday.com/local/bkk/ 305748 สบคนเมอ 25 มกราคม 2560










https://www.posttoday.com/analysis/interview/465097%20สบคน

http://www.manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9490000140347


7 - 6

แตงโฉม สนามหลวง สวย สะอาด ปลอดสงไมนามอง ! แตซอนปญหาไวเบองหลง ?. (2554). [ขอมลออน ไลน ] แหล ง ข อม ล : http: / /www.matichon. co. th/news_detail.php?newsid =1312877457 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

แมวเดอดซดมอบแคคนเรรอน-พวกโกงแบงกรวมหวไล สงรอคดฟน. (2549). [ขอมลออนไลน] แ ห ล ง ข อ ม ล : http: / / www. manager. co. th/ Politics/ ViewNews. aspx?NewsID =9490000007219 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

โพสตทเดย. (2560). “สสส. เผยสถานการณคนไรบานทวประเทศกวา 3 หมนคน”. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: http://www.posttoday.com/social/PR/498823. สบคนวนท 21 กนยายน 2560.

โสภณ พรโชคชย .(2559) . แกปญหาคนเรรอนอยางไรด . [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : http://www.area.co.th/thai/area_announce/area_press.php?strquey=press_announcement1609.htm สบคนวนท 18 กนยายน 2560

ไ ท ย ร ฐ เ จ า ะ ป ร ะ เ ด น . ( 2560( . [ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] . แ ห ล ง ท ม า : https://www.thairath.co.th/clip/112207 สบคน วนท 20 กนยายน 2560

ไทยรฐออนไลน . (2558). คนจรจดเกลอนกรง EP.1 เรรอน VS ปวยจต เจาะมลเหตก าเนดคน ขางถนน. [ขอมลออนไลน]. แหลงขอมล : http://www.thairath.co.th/content/541696 http://www.thairath.co.th /content/541696 สบคนวนท 16 กนยายน 2560

ไทยรฐออนไลน. (2558, 26 พฤศจกายน). คนจรจดเกลอนกรง EP.1 เรรอน VS ปวยจต เจาะมลเหตก า เ น ด ค น ข า ง ถ น น ! ?. [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : https: / /www.thairath.co.th/content/541696 สบคนวนท 14 กนยายน 2560

กทม.เรงเคลยรเตนทแดงสนามหลวง เดนหนาปรบภมทศนระลอก 2. (2553). [ขอมลออนไลน]. แ ห ล ง ท ม า : http: / / www. manager. co. th/ QOL/ ViewNews. aspx?NewsID =9530000054224 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

กม.ขอทานฉบบใหม มผลบงคบใช 28 ก.ค.น ลงโทษหนกมาเฟยหาผลประโยชน . (2559). [ขอมลออนไลน ] . แหล งท มา : http: / /www. isranews.org/ isranews-news/ item/48001-kor27.html สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

กรณครขางถนนและบานพกส าหรบเดก. ชดโครงการพฒนาการมสวนรวมในการก าหนดนโยบายสาธารณะ

ก ร ม พ ฒ น า ส ง ค ม แ ล ะ ส ว ส ด ก า ร . ค น ไ ร ท พ ง . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http://61.19.50.68/dsdw/page.php?module=service&pg=servicedetail&ser_id=1 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

กระทรวงการตางประเทศ. (2558). เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals: MDGs). [ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http://www.mfa.go.th/main/th/ issues/42456 เปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ.html สบคนวนท 7 ธนวาคม 2560

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid%20=1312877457

http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid%20=1312877457

http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID%20=9490000007219

http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID%20=9490000007219

http://www.posttoday.com/social/PR/498823



https://www.thairath.co.th/clip/112207%20สบคน

http://www.thairath.co.th/content/541696%20http:/www.thairath.co.th%20/content/541696

http://www.thairath.co.th/content/541696%20http:/www.thairath.co.th%20/content/541696

http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID%20=9530000054224

http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID%20=9530000054224



http://61.19.50.68/dsdw/page.php?module=service&pg=servicedetail&ser_id=1

http://www.mfa.go.th/main/th/%20issues/42456

http://www.mfa.go.th/main/th/%20issues/42456


7 - 7

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. แผนปฏบตราชการ (Action Plan) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 ( ตลาคม 2557 - ก น ย า ย น 2558) . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : https: / / www. bps. m-society.go.th/uploads/content/download/54c61cebe116b.doc สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. สรปผลประเมนความส าเรจในภาพรวมของการด าเนนงานทกนโยบายและยทธศาสตรของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย [ขอมลออนไลน]แหลงขอมล : https://www.m-society.go.th/download/article/article_ 20130703112526.pdf สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

กรงเทพธรกจ. (2560). “ตม.สระแกว กวาดลางจบกมแกงขอทานชาวเขมร”. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/760105. สบคนเมอวนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2560.

กวาดจบ 93 คนเรรอน-ขอทาน ตดไฟตนลม ’นกเลงเชดกระจก -ท าไฟไหมสะพาน ’. (2560). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://www.thairath.co.th/content/885886สบคนวนท 25 มกราคม 2560

กวาดล างขอทานรบครม.สญจรภ เกต . . . . โลก. (2555) . [ขอมลออนไลน ] . แหล งท มา : http://www.posttoday.com/local/south/140144 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

กวาดลางจบกมแกงขอทานและบคคลเรรอนจรจดทวเมองพทยา. (2556[ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://th.pattayadailynews.com/กวาดลางจบกมแกงขอทานและบคคลเรรอนจรจดทวเมองพทยา สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

กองคมครองสวสดภาพและเสรมสรางคณภาพชวต กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. สรปสาระส าคญของอนบญญตตามพระราชบญญตการคมครองคนไรทพง พ.ศ. 2557. [ขอมลออนไลน], แหลงทมา: www.bsws.go.th/attach/f1-t1493363768.doc

การด าเนนความรวมมอระหวางประเทศดานการปองกนและปราบปรามการคามนษย. (2557). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.mfa.go.th/main/th/issues/9894-การคามนษย.html สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต . พนธกรณระหวางประเทศ. [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : http: / / www. nhrc. or. th/ Human- Rights- Knowledge/ International- Human- Rights-Affairs/International-Law-of-human-rights.aspx สบคนวนท 10 กนยายน 2560

คนไรบาน…แหงมหานครนวยอรก ดวยศกดศรของความเปนมนษย. (2555). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://www.manager.co.th/qol/viewnews.aspx?NewsID สบคนวนท 15 กนยายน 2560



https://www.m-society.go.th/download/article/article_%2020130703112526.pdf

https://www.m-society.go.th/download/article/article_%2020130703112526.pdf


http://www.posttoday.com/local/south/140144



http://www.mfa.go.th/main/th/issues/9894-การคามนษย.html

http://www.manager.co.th/qol/viewnews.aspx?NewsID%20%20สบคนวนท

http://www.manager.co.th/qol/viewnews.aspx?NewsID%20%20สบคนวนท


7 - 8

จ.ชลบร ตร.กวาดจบหญงบรการรวม 90 คนชายหาดพทยา. (2555). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www. legendnews.net/ index.php?lay=show&ac=article&Id=539359126 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

จนท.จดระเบยบสนามหลวง-คดกรองคนจรจด-เตอนเซลฟไมเหมาะสม มพระบรมมหาราชวงเปนฉากหลง. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://morning-news.bectero.com/social-crime/03-Nov-2016/90531 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

จดระเบยบสนามหลวง’ ใครจะอย ใครจะไป?. (2552) . [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : http: //www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9520000103084 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

จบขอทานเมองกรง101คน สนองนโยบายคามนษย. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/642372 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

จ ม ม ฆ า เ ร ย บ 4 ศ พ ผ ล DNAโ ย ง ร า ย ล า . ( 2 5 59) . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http: //www.thaipost.net/?q=จมมฆา เรยบ4ศพ-ผลdnaโยงรายลา สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ดส.ระดมจบคนเรรอนและขอทาน ชวงเทศกาลสงกรานต. (2556). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.chaoprayanews.com/2013/04/10/ดส-ระดมจบคนเรรอนและข/ สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ต ารวจกวาดตอน 13 คนเรรอนยานขาวสาร สงเขาสถานสงเคราะห หลงเกดคดฆาตอเนอง . (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.matichon.co.th/news/319690 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ตนแมวจรจด ลกทรพยเผา ยางสลด1ศพ! รานสทเตา-ปน .(2558). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://www.thairath.co.th/content/541260 สบคนวนท 25 มกราคม 2560

ทศพล บวศร . อางถงใน เดกเรรอนฮตขายตวพง . (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.posttoday.com/analysis/report/34773 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

ทมลาความจร ง . (2559). ผาขบวนการ "รบจางตดคก" . [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล :http://www.now26.tv/view/94663 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ธนกรณ แซอง. (2556). “รบจางตดคก” อาชพสะทอนความเหลอมล า กบชองโหวของ กบก.ยตธรรม. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.isranews.org/isranews-scoop/22819-1-sp-997_22819.html สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ธนกรณ แซอง. (2556). เปดอาชพแปลกคนเรรอน ‘รบจางตดคก-มอบ-หนทดลองยา’. [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : http: //www. isranews.org/ isranews-scoop/ item/21503-lldddlw.html สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

http://www.legendnews.net/index.php?lay=show&ac=article&Id=539359126



http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9520000103084


http://www.thaipost.net/?q=จมมฆาเรยบ4ศพ-ผลdnaโยงรายลา

http://www.chaoprayanews.com/2013/04/10/ดส-ระดมจบคนเรรอนและข/


http://www.posttoday.com/analysis/report/34773






7 - 9

ธนวฒน มงพาลชล. (2560). “สทธมนษยชนของคนไรสญชาตทก าเนดจากแรงงานตางดาว”, ประชาไท . [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : https://prachatai.com/journal/2017/04/70928. สบคนวนท 8 ธนวาคม 2560.

น.1 สงจดระเบยบตรวจคนวกลจรต-เรรอน พบประสาน พม.เขาดแล. (2559). [ขอมลออนไลน] แ ห ล ง ข อ ม ล : http: / / www. manager. co. th/ Crime/ ViewNews. aspx?NewsID =9590000102446 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

นท สรวาร. (2555). คนเรรอน กบความเสยง โดนหลอกขนเรอประมง. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.gotoknow.org/posts/165695 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

นลทพร ไกรฤกษ. (2559, 11 เมษายน). รายงาน: ขอทานก าลงจะหายไปจากรมถนน? ดวย พ.ร.บ.ค ว บ ค ม ข อ ท า น ฉ บ บ ใ ห ม . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ท ม า : https://prachatai.com/journal/2016/04/65200

น ก ส อ ส า ร แ ร ง ง า น ก บ ช ว ต ค น ไ ร บ า น . ( 2558) . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http://voicelabour.org/นกสอสาร-ศกษาชวตคน/ สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

นายกรฐมนตรประกาศ "การปองกนปราบปรามการคามนษย. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.thaigov.go.th/th/government-th1/item/91126-id91126.html สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

บช.น.แถลงจบคามนษย 5 ราย คาดโทษจนท.ละเลยสงชวยราชการ 30 วน. (2560). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.khaosod.co.th/breaking-news/news_508640 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

บญเลศ วเศษปรชา. (2557, 9 ตลาคม). ราง พ.ร.บ.คนไรทพง: คมครองหรอซ าเตม. [ขอมลออนไลน] แหลงทมา : https://prachatai.com/journal/2014/10/55899

บญเลศ วเศษปรชา. (2559). แจกอาหารอยางเดยวไมชวยแกปญหาคนไรบาน. (2559). [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : http://www.posttoday.com/analysis/ interview/465097 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ปทมธาน – เจาหนาทกวาดลางขอทานคนเรรอนท าประวตกอนสงกลบบาน. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_37218 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ประกาศแลว พ.ร.บ.ปองกนและปราบปรามการคามนษย โทษหนกผฝาฝน. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1430208867 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

ประชาไท. “คณกบเขาเราเทากน” กบการเรมตน “วนผใชชวตในทสาธารณะ”, เผยแพรเมอ วนจนทรท 4 พฤศจกายน พ.ศ. 2556. [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : https://prachatai.com/ journal/2013/11/49565. สบคนเมอวนท 6 ธนวาคม พ.ศ. 2560.


http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?NewsID%20=9590000102446

http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?NewsID%20=9590000102446


http://voicelabour.org/นกสอสาร-ศกษาชวตคน/

http://www.thaigov.go.th/th/government-th1/item/91126-id91126.html

https://www.khaosod.co.th/breaking-news/news_508640

http://www.posttoday.com/analysis/interview/465097

https://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_37218


https://prachatai.com/%20journal/2013/11/49565

https://prachatai.com/%20journal/2013/11/49565


7 - 10

ปดสนามหลวง" แกไขปญหาคนเรรอน คนขายบรการไดจรงหรอ?. (2548). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://prachatai.com/journal/2005/11/21610 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ปดสนามหลวงเขตอทธพลเถอน หยดอาชญากรรม-คนเรรอน-หญงขายตว. (2552). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.ryt9.com/s/nnd/837454 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ปยวรรณ อร. (2558). เขาใจและใหโอกาสคนไรบาน เรองเลาภาค สสส. [ขอมลออนไลน]. แหลงขอมล : http://www.thaihealth.or.th/ สบคนวนท 18 กนยายน 2560

ผกก.ดส.ระดมกวาดลางขอทานเรรอนกวา50คน. (2557). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.innnews.co.th/shownews/show?newscode=529534 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ผบช.น.แถลงกวาดลางขอทานแกปญหาคามนษย . (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://goo.gl/zXjn9y สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ผลการจดเกบรายไดของรฐบาลป พ .ศ . 2558 ถง พ .ศ. 2559. ) 2560 .( [ขอมลออนไลน]. http://dataservices.mof.go.th/Dataservices/GovernmentRevenue สบคนเมอ 15 กนยายน 2560

พม จดระเบยบ.“คนเรรอนคนขอทาน-” .ต ารวจรวมปฏบตการ-วนจบแลว 105 ราย ก าชบ กทม. 5(2558). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา : https://www.matichon.co.th/news/486163 สบคนเมอ 15 กนยายน

พระองคเจาพชรกตยาภาทรงยนสตยาบนสารและพธสาร.... (2556). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http: / / http: / /www. tijthailand.org/main/ th/content/117.html ส บคนว นท 26 กมภาพนธ 2560

พรงน! ดเดยจดระเบยบคนเรรอน กทม. เลงสนามหลวงท าตลาดนดดอกไมแทนปากคลอง. (2552). [ข อมลออนไลน ]แหล งขอมล : http: / /www.manager.co. th/Qol/ViewNews.aspx? NewsID=9520000099295 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

พทยาระดมกวาดลางคนเรรอนกอความร าคาญใหนกทองเทยว. (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9530000176074 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

พนธทพย กาญจนะจตรา . ) 2551(. คนชายขอบ (Marginal People) ในความหมายของ ICCPR Country Report. [ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : https://www.gotoknow.org /posts/204923 สบคนวนท 24 กนยายน 2560

ภาพรวมวงเงนราง พ.ร.บ. งบประมาณ ป2560 กระทรวงสาธารณสข. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล: http://bps.moph.go.th/new_bps/sites/default/files/4.2%20budget60%20%20270959%20v4.pdf สบคนวนท 7 ธนวาคม 2560


http://www.ryt9.com/s/nnd/837454

http://www.thaihealth.or.th/Content/28652%27%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%83%E0%B8%88%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B9%89%E0%B9%82%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%AA%27%20%E0%B8%84%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99.html

http://www.innnews.co.th/shownews/show?newscode=529534

http://goo.gl/zXjn9y

http://www.tijthailand.org/main/th/content/117.html

http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?%20NewsID=9520000099295

http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?%20NewsID=9520000099295

http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9530000176074


7 - 11

ภาวนา บญมสก,ปรยกมล และรชนกล ศรพร ขมภลขต, (2554) พฤตกรรมสขภาพและความตองการการดแลเรองสขภาพของวยรนเรรอน , Thai journal of nursing council Vol.26 special issue Jan-Mar 2011, หนา 89

ภาวณ เทพค าราม . (2558). ดงศกยภาพทองถน คนสทธคนไรบาน , สสส . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thaihealth.or.th/Content/27381 สบคนวนท 19 กนยายน 2560

ภเกตดเดยกวาดลางขอทาน 14 ก.พ. สรางภาพเมองทองเทยวระดบโลก. (2555). [ขอมลออนไลน]. แ ห ล ง ท ม า : http: / / www. manager. co. th/ South/ ViewNews. aspx?NewsID =9550000017557 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

มงคล ยะภกด . (2552). คนไรบาน : การจดบรการดานทพกอาศยชวคราว . [ขอมลออนไลน ] แหล งขอมล : https://www.gotoknow.org/posts/267536 สบคนวนท 16 กนยายน 2560

มตชนออนไลน. (2559). เขยาขวญ !ชาวบานกลวหลงพบศพท 5 คนเรรอนถกฆาตายสะพานลอยนวมนทร 92. ขอมลออนไลน]. แหลงขอมล : http://www.matichon.co.th/news/324654 สบคนวนท 16 กนยายน 2560

มตชนออนไลน. (2560). “พม.จดระเบยบ ‘คนเรรอน-คนขอทาน’ 5 วน จบแลว 105 ราย ก าชบ ก ท ม . - ต า ร ว จ ร ว ม ป ฏ บ ต ก า ร ” . [ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : https://www.matichon.co.th/news/486163. สบคนระบบออนไลน เมอวนท 8 ธนวาคม 2560.

มลนธกระจกเงา เผยรายงานสถานการณปญหาเดกขอทานรอบป 59. (2560). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : https: //prachatai.com/ journal/2017/01/69505 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

มลนธสรางสรรคเดก. (2558). “โอกาสทางการศกษาของเดกเรรอนแมสอด”. [ขอมลออนไลน] แหล ง ข อ ม ล : http://www.fblcthai.org/?name=news&file=readnews&id=15. ส บค น วนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2560.

“รถหมแดง" เมอลานคนเมองไมตอนรบคนไรบาน. 2559. [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : https://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/414624 ส บค น ว นท 16 ก น ย าย น 2560

รวบคนเรรอนเผาสะพานไทย -เบลเยยม สารภาพทงกนบหรจนไฟลกลาม . (2560). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://news.ch7.com/detail/220583/จบคนเรรอนเผาสะพานไทย_เบลเยยม.html 9590000012369 สบคนวนท 25 มกราคม 2560

รวบหนมเรรอนขนยาบา เมด. ทมขาวอาชญากรรม 040ปน .(2559). [ขอมลออนไลน .[แหลงทมา :http://www.manager.co.th/Crime/Viewnews.aspx?NewsID=9590000012369 สบคนวนท 15 มกราคม

http://www.thaihealth.or.th/Content/27381

http://www.manager.co.th/South/ViewNews.aspx?NewsID%20=9550000017557

http://www.manager.co.th/South/ViewNews.aspx?NewsID%20=9550000017557

https://www.gotoknow.org/posts/267536%20สบคน


https://www.matichon.co.th/news/486163


http://www.fblcthai.org/?name=news&file=readnews&id=15

https://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/414624%20สบคน


7 - 12

รฐบาลประกาศใชกฎหมายคามนษย ฉบบท 3 เพม. (2560). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=6807&filename=index สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

ร า ง ก รอบย ท ธ ศ าสต ร แ ห ง ช าต ร ะย ะ 20 ป . (2559). [ข อม ล ออน ไล น ] แหล ง ท ม า : http://www.thaigov.go.th/uploads/document/6 6 / 2 0 1 7 / 0 1 / pdf/2 0 year-may59.pdf. สบคนเมอ 15 กนยายน 2560

รายงานขาวจากทางสถานโทรทศนไทยพบเอส TPBS. (2553). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.youtube.com/watch?v=QttIVWM_XTM สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

รายงานคามนษยป 58 สหรฐอเมรกาจดอนดบไทยอยบญชรงทายปท 2 ตดตอกน. (2558). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://prachatai.com/journal/2015/07/60560 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

ลดปญหาเรรอน! ตร.บางซอ ชวยคนไรบาน อาบน า-แตงตว สงหนวยงานดแล. (2558). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thairath.co.th/content/533630 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

สถตคนเรรอนป 56 พง พบการด กปปส.ใชบรการทางเพศแบบไมใสถงยาง. (2557). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thairath.co.th/content/409433 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

สนามหลวง” มหากาพย ไล ร อท ไมจบส น (1) . (2553) . [ขอมลออนไลน ] แหล งขอมล : http://www.manager.co.th/Qol/ViewNews.aspx?NewsID=9530000029105 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). (2560, 3 มถนายน). คนไรบานกวา 3 หมนค น ย ง เ ข า ไ ม ถ ง ส ท ธ ข น พ น ฐ า น . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http://www.thaihealth.or.th/Content/37004-คนไรบานกวา%203%20หมนคน%20ยงเขาไมถงสทธขนพนฐาน.html สบคนวนท 14 กนยายน 2560

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). น ารอง ‘ขอนแกน’ คนสทธคนไรบาน. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thaihealth.or.th/Content/27279-น ารอง%20‘ขอนแกน’%20คนสทธคนไรบาน%20.html สบคนวนท 16 กนยายน 2560

ส านกงานประกนสขภาพแหงชาต. (2556). 10 เรองทควรรสทธหลกประกนสขภาพ. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : https://www.nhso.go.th/files/userfiles/file/PR/10%20%เรองควรรสทธหลกประกนฯ%20Update.pdf สบคนวนท 30 กนยายน 2560

ส า น ก ง า น ห ล ก ป ร ะ ก น ส ข ภ า พ . ค ว า ม เ ป น ม า . [ ข อ ม ล อ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ท ม า : https: / /www.nhso.go. th/ frontend/page-contentdetail.aspx?CatID=MTA2OA==# สบคนวนท 13 กนยายน 2560

http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=6807&filename=index

https://www.youtube.com/watch?v=QttIVWM_XTM






7 - 13

ส า รวจคน เร ร อนตกค า ง “ม อบการ เม อ ง” . (2557) . [ ข อม ลออนไลน ] แหล งข อม ล : http://www.thairath.co.th/content/409475 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

สทธพล ชประชง. ชวต‘ผปวยขางถนน’สงคมตตรา‘คนบา’ ถกทงขณะสงร.พ.-หลดระบบดแลรกษา, [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.tcijthai.com/news/2014/04/scoop/4145 สบคนวนท 31 มนาคม 2560

สเทพ เอยมคง . (2556) . สทธและเสรภาพของชนชาวไทย . [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2 สบคนวนท 20 กนยายน 2560

สขมพนธ” โวขอเวลา 2 ป กวาด “คนเรรอน-ขอทาน-ขายตว” เกลยงสนามหลวง. (2552). [ขอมลอ อ น ไ ล น ] แ ห ล ง ข อ ม ล : http: / / www. manager. co. th/ Qol/ ViewNews.aspx?NewsID=9520000099917 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

หนงสอพมพมตชนออนไลน. ประกาศแลว พ.ร.บ.ปองกนและปราบปรามการคามนษย โทษหนกผฝาฝน. [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1430208867

หาเบาะแสฆาตกรตอเนอง 9 ศพ-ตร.ปทมฯ ปลอยแถว จดระเบยบคนเรรอน. (2559). [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.thairath.co.th/content/745957 สบคนวนท 27 กมภาพนธ 2560

อนรรฆ พทกษธานน และคณะ . (2560, 2 มถนายน). 8 เรอของ ‘คนไรบาน’ ทคณอาจไมเคยร. น กข า วพล เม อ ง . [ข อม ลออน ไลน ] แหล ง ข อม ล : https://www.citizenthaipbs.net /node/20410 สบคนวนท 6 ธนวาคม 2560

อนรรฆ พทกษธานน อางถงใน รณภม สามคคคารมย. (2559). นยาม และมายาคตกบความเปนจรงของคนไรบานในพนทกรงเทพมหานคร การส ารวจขอมลทางประชากรเชงลกของคนไรบานในเขตกรงเทพมหานครและพนทเกยวเนอง นยาม และมายาคตกบความเปนจรงของคนไรบานในพนทกรงเทพมหานคร. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล :https://www.facebook.com/ Penguinhomeless/photos/ms.c.eJwzNTc3NDUwMrQ0NDIxsLTU M4XwjYxMTM1 NjI0AZJoGRQ~-~-.bps.a.577100559129065. 1073741829.1972359504 48863 /577150219124099/?type=3&theater สบคนวนท 20 กนยายน 2560

อนรรฆ พทกษธานน . (2558). “คนไรบานและคนไรบตร”. [ขอมลออนไลน ] แหลงขอมล : http://www.aftershake.net/?p=1560. สบคนวนท 22 กนยายน พ.ศ. 2560.







http://www.manager.co.th/Qol/%20ViewNews.aspx?NewsID=9520000099917

http://www.manager.co.th/Qol/%20ViewNews.aspx?NewsID=9520000099917


https://www.citizenthaipbs.net/

http://www.aftershake.net/?p=1560


7 - 14

อาชพสดเสยง‘แรงงานบนเรอประมง’ ถกหลอก งานหนก เฆยนต ไมไดคาแรง . (2559). [ขอมลออนไลน]. แหลงทมา : http://www.tcijthai.com/news/2016/10/scoop/6454 สบคนวนท 26 กมภาพนธ 2560

อนทรชย พานชกล. (2559). “แจกอาหารคนไรบาน” เมอความปรารถนาดกลายเปนความเดอดรอน. [ขอมลออนไลน] แหลงขอมล : http://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/457969 สบคนวนท 16 กนยายน 2560

กฎหมาย

Recommendation 12

Recommendation 18

UN. (1991). E/1991/23.

UN. (1991). United Nations Principles for Older Persons

UN. (1999). E/1999/22.

UN. (1999). E/C.12/1999/5.

UN. (2002). E/CN.4/2002/58.

UN. (2006). E/CN.4/2006/44.

UN. E/1999/22.

กฎบตรสหประชาชาต

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

ประกาศคณะกรรมการคมครองคนไรทพงเรอง ก าหนดประเภทหรอลกษณะของบคคลทอยในสภาวะยากล าบากและไมอาจพงพาบคคลอนได

ประมวลกฎหมายอาญา

พระราชบญญตกองทนยตธรรม

พระราชบญญตกกกนผมสนดานเปนผราย พ.ศ. 2479


พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505


http://www.tcijthai.com/news/2016/10/scoop/6454

http://www.posttoday.com/local/scoop_bkk/457969


7 - 15

พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546

พระราชบญญตดดสนดานคนจรจดและคนทเคยตองโทษหลายครง

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 2539

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2558

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย (ฉบบท 3) พ.ศ. 2560

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551

พระราชบญญตผสงอาย (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553

พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546

พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ .ศ . 2545

พระราชบญญตยกเลกกฎหมายบางฉบบทไมเหมาะสมกบกาลปจจบน พ.ศ. ๒๕๔๖

พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ .ศ . 2535

พระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2550

พระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. 2546

พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.2550

พระราชบญญตสขภาพจต พ.ศ. 2551

พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545

ระเบยบคณะกรรมการกองทนยตธรรมวาดวยหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการชวยเหลอผถกละเมดสทธมนษยชนหรอผไดรบผลกระทบจากการถกละเมดสทธมนษยชน พ.ศ. 2559

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540



อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ

อนสญญาวาดวยการตอตานการทรมาน และการกระท าอนๆ ทโหดราย ไรมนษยธรรม หรอทย ายศกดศร ขอ 17 และ 20

สมภาษณ

เจาหนาทต ารวจ สบตร รฐศาสตร ตาสม. (2560). สมภาษณเมอวนท 25 กมภาพนธ 2560.