FRD 26 janar.pdf

7/25/2019 FRD 26 janar.pdf

1/16

adresa:

rruga George W. Bush,

nr. 15/1, Tirane-mail:

[email protected]

drejtor:Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

MIMI: 30 LEK

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 104. E mart, 26 janar 2016

f. 7f. 6

EKLARATA

BERZH:Shqipria tket nj rritjeprej t paktn-5% n vit

N KUSHTETUESE

Shoqatat epronarve tvjetr: Nuk dot lejojm qligji t zbatohet

Pas inventarve,llojn kontrollet

pr pagat tebiznesi

Juventus,Dybala tani vlen

m shum se 100milion euro

f. 14f. 6

TATIMORT SPORT

Ekonomia duhet t rrit marshin

f. 2-3

ngaGjon Kroi f.

nga Rovena Baxhia f.

nga Mihallaq Totokocopullo f. 4

nga Diana Beu f.

Koncesionet,kundrinteresave

t qytetarveSa shum dhunka n shoqrinshqiptare

T jesh dhe tmos jesh

Koha, treguesim i mir!

FOKUS

Fryma e Re Demokratikebn thirrje qe t gjitha par-tit politike t jen pjes

tregrale e procesit t ndryshi-eve n Kod Zgjedhor. Prmes deklarate, FRD propozonganizimin e nj tryeze t partive

vogla, parlamentare dhe joarlamentare, pr t miratuar paket propozimesh, t cilat

uhet ti dorzohen komisionit tosam parlamentar t reformsjedhore. Fryma e Re Demokra-

ke gjithmon ka kmbngulur qformat t jen gjithprfshirse.sur nga rndsia e reformsjedhore, FRD propozon q se-

a forc politike t jap propozi-et e veta dhe komisioni t kettyrimin ti marr n shqyrtim.

shtu mund t shkohet gradual-ht drejt nj reforme korrekte dhee synim prmbushjen e stan-

ardeve ndrkombtare n zgjed-et e ardhshme parlamentare,uhet n deklaratn e...

Banka Botrore:

Periudh e vshtir

pr bujqsin

shqiptare deri n 2050

f. 9

PARALAJMRIMI

Kostot eprmbytjeve: Natyralshon kuponin 35milion euro n vit

EKONOMI

f. 8-9

FRD: Kodi Zgjedhor tjet prioritet i politiksSecila forc politike t jap propozimet e saj

Reforma zgjedhore, gjithprfshirse


2/16

26 janar 2016 fryma e re 2

olitik

Kodi Zgjedhor,prioritet i politiks

ndryshimet n ligj

Reforma zgjedhore

Komisioni i Veneciasmbshtet hetimin dhe riv-lersimin e t gjith gjy-

qtarve e prokurorve, dhe shpre-het se me kt draft, t korruptuaritkan mundsi t vet largohen ngasistemi. Pyetjes s Report TV, se asht kjo nj mundsi q amnistongjyqtart e korruptuar, eksperti iVenecias tha se kufizimet bhenpr shkak t nevojs pr reform.Mendoj q kjo sht nj e drejtlegjitime e vendeve. Vendet vetmund t lejojn q prokurortdhe gjyqtart t deklarojn pasur-it e tyre. Ndrkoh gjyqtart vetmund t largohen nga detyra. Kysht nj mjet i mir pr t luftuarkorru sionin. Kemi t b m me

Kushtetuese, t gjith gjyqtart,prokurort, kryeinspektori dhe in-spektort e tjer pran KLD, si dhekshilltart ligjor pran GjykatsKushtetuese dhe Gjykats s Lartdo ti nnshtrohen vlersimitprsa i prket kontrollit t pa-surive, lidhjeve me krimin si dhet aftsive profesionale t tyre.Megjithat duket se drafti para-shikon dhe nj lloj amnistie, pasido subjekt q do ti nnshtrohetkontrollit mund t dorhiqen ngadetyra dhe n kt mnyr heti-mi ndaj tyre ndrpritet. N dokoh, prpara ose gjat periudhss vlersimit, subjekti i vlersimitmund t dorhiqet nga detyra dhen kt rast vlersimi ndr ritet,

saktsohet n pikn t nenit 17B t draftit t ekspertve pr Reformn n Drejtsi ku prcaktohekriteret e vlersimit. Po ashtu shtohet se Funksionart q dorhiqen kushtet e parashikuara nga knen nuk mund t shrbejn m sgjyqtar t do niveli, prokurorantar t Kshillit t Lart Gjyqsor ose antar t Kshillit tLart t Prokuroris ose Inspektoi Lart i Drejtsis ose Prokuror tPrgjithshm pr nj periudh 1vjeare. Pr t verifikuar pasuritaktivitetin profesional apo lidhjeme botn e krimit, KPK mund tmarr informacione dhe nga publiku. Kto organe mund t marrin n sh rtim informacione n

T thelb t ndryshimit, korrektimi kombtardo vot t kthehet n mbshtetje politike

N nj koh kur zgjedh-jet e ardhshme parla-mentare jan thuajsenj vit larg, lipset si

doshmri pr klasn poli- t studioj alternativat eimit t Kodit Zgjedhor. Fry-e Demokratike, prmes nj

ate, theksoi dje se ndryshimiZgjedhor duhet t jet pri-politiks. FRD deklaron sejedhor duhet t ndryshoj

thelb t ndryshimit t tij jet korrektimi kombtar,vot e dhn t kthehet n

bshtetje politike pr njpolitik. FRD ka mirpritur

vn pr ngritjen e komis-t posam t reformsore. Ne jemi qart pr njedhor ku n esenc t jetimi kombtar, ku do vot t kthehet n nj mbsht-olitike pr nj subjekt poli-uhet n deklaratn e Fryms

Demokratike. Gjithashtu,e Re Demokratike vjen

me nj paket propozimeshte pr amendimet n Kodinor. Kryefjal e propozimevesht ndryshimi i sistemit

or nga proporcional/ra- nj sistem t korrektuar

tar. Korrektimi kombtarmit zgjedhor vlerson drejtt dhe do vot prkthehetshtjete pr partit politikeojn n zgjedhje. Propozimi

i FRD-s sht ende i qa-orma e ligjit elektoral duhetk ndryshimin e sistemit.htu, nj tjetr propozim i

s s Re Demokratike janstat e hapura t kandidatve

n zgjedhjet e ardhshme. Kryetari iFRD, Bamir Topi ka insistuar edhem hert se reforma kushtetueseduhet t jet integrale, duke prf-shir edhe ndryshimet n KodinZgjedhor. T gjith krkojn re-formimin e sistemit t drejtsisnga padrejtsit dhe korrupsioni.Por kur korrupsioni dhe padre-jtsia fillon n ditn e zgjed-hjeve, ather far krkojm?.Nuk mund t luhet m me de-mokracin e zgjedhjeve n Shq-ipri dhe partit e vogla kurrsesisdo t bhen satelite t dy partivet mdha, sht shprehur Topi.Edhe Sekretari i Prgjithshm iFRD, Gazmend Oketa ka deklaru-ar se vendi ka nevoj pr nj Kodt ri zgjedhor. Nuk mund t ketvetm arnime t Kodit Zgjedhor.Aktualisht, ky Kod nuk garanton nradh t par, parimin kushtetuest barazimit t vots. Na nevojitetnj reform e re elektorale ku nthelb t jet garantimi i barazis svots, ka thn Oketa.

Pas raportit prfundimtar tOSBE/ODIHR pr zgjedhjet ven-dore t 21 qershorit, ku u vrejtn

nj sr mangsish dhe sugjerime-ve pr ndryshimin e Kodit Zgjed-hor, klasa politike, kryesisht partitpolitike parlamentare, po oriento-hen drejt nj qasje pr t br t

mundur rishikimin e ligjit zgjed-hor. Partit e mdha parlamentareende nuk kan br propozimete tyre konkrete, vecc dakordsiss shprehur tashm pr ngritjen e

komisionit t posam bipartizadhe sugjerimit t Fryms s Re Demokratike ku secila forc politike tjap propozimet e veta pr refomn zgjedhore dhe komisioni t

forma n Drejtsi

necia:yqtart eokurort erruptuar tgohen vet

Korrektim kombtar i Kodit Zgjedhor.

Lista t hapura pr kandidatt n zgjedhje.

Zbatim i ligjit t dekriminalizimit pr lista t pastra zgjedhoe.

Zbatim t rekomandimeve t OSBE/ODIHR.

PROPOZIMETEFRYMSSREDEMOKRATIKE

Bamir Topi: Nukmund t luhet m me

demokracin e zgjedhjeve

n Shqipri dhe partit

e vogla kurrsesi sdo

t bhen satelite t dy

partive t mdha

tyre q largohen, nuk u

tohet pasuria. Mund t

kthehen pas 10 vjetsh

Korrektimi kombtari sistemit zgjedhor

vlerson drejt do vot

dhe do vot prkthehet

n mbshtjete pr partit

politike q garojn n

zgjedhje

Ky nuk sht nj proces

normal n pjesn m t madhe

t vendeve evropiane. Duhett sigurohemi pr garanci

ligjore q bjn t mundur

ankimimin e prokurorve dhe

gjyqtarve n raste ankesash

4 kufizime t katr t drejtave, tcilat bhen pr shkak t nevojspr reform, -tha Thomas Mark-ert. Sipas draftit t mendimeve


3/16


Propozimi politi

ubliku duke respektuar pariminproporcionalitetit midis privat-s dhe nevojave t hetimit, si dheuke garantuar t drejtn pr njroces t rregullt ligjor, thuhet draft. Po ashtu saktsohet sestitucionet shtetrore bashk-

unojn duke siguruar akces trejtprdrejt n bazat e tyre t thnave. Prmes personelit t tij,omisionerve Publik, antarvehe vzhguesve ndrkombtar,hqyrton pyetsorin dhe deklara-t e t vlersuarit mbi t shkuarntij, interviston personat e pr-endur n pyetsor ose personatjer, si dhe bashkpunon me

stitucione t tjera shtetrore osehua a r t konfirmuar vr-

tetsin dhe saktsin e deklari-meve. Komisioni dhe vzhguesitndrkombtar kan akses t dre-jtprdrejt n t gjitha bazat qe-veritare t t dhnave, me kushtinq t mos jen t klasifikuarasi sekret shtetror, duke prf-shir ktu edhe dosjet personalet t vlersuarit, t dhna statis-tikore, dosje t przgjedhura prvlersim, vet vlersimet, men-dimet e eprorve, t dhnat mbitrajnimet dhe ankimet kundr tvlersuarve, rezultatet e verifikimitt ankesave, vendimet pr mar-rjen e masave disiplinore ndaj tvlersuarve, t dhnat mbi pronate t vlersuarit, thuhet mbi proce-durn e verifikimit.

Nisur nga rndsia e reforms zgjedhore, FRD krkon q secila forc politjap propozimet e veta dhe komisioni t ket detyrimin ti marr n shqy

et detyrimin ti marr n shqyr-m. Megjithat, dy kraht e poli-ks, si mazhoranca ashtu edhepozita, kan propozuar emrat prrbrjen e komisionit t posam

parlamentar pr reformn zgjed-hore, por ndrkoh Kuvendi endenuk ka vendosur pr ngritjen e tijdhe fillimin nga puna t ndryshi-meve n Kodin Zgjedhor.

FRD: Reformazgjedhore t jet

gjithprfshirseF

ryma e Re Demokratike bn thirrje qet gjitha partit politike t jen pjes in-tregrale e procesit t ndryshimeve n Kod

Zgjedhor. Prmes nj deklarate, FRD propozonorganizimin e nj tryeze t partive t vogla,parlamentare dhe jo parlamentare, pr t mi-ratuar nj paket propozimesh, t cilat duhet tidorzohen komisionit t posam parlamentart reforms zgjedhore. Fryma e Re Demokra-tike gjithmon ka kmbngulur q reformat t

jen gjithprfshirse. Nisur nga rndsia e re-forms zgjedhore, FRD propozon q secila forcpolitike t jap propozimet e veta dhe komis-ioni t ket detyrimin ti marr n shqyrtim.Kshtu mund t shkohet gradualisht drejt njreforme korrekte dhe me synim prmbushjen estandardeve ndrkombtare n zgjedhjet e ar-dhshme parlamentare, thuhet n deklaratn eFryms s Re Demokratike.

Gjithashtu FRD, prsrit edhe njher

tjetr q reforma n sistemin e drejtsis tjet bashkshoqruese e ndryshimeve n Ko-din Zgjedhor dhe ndrhyrjet n Kushtetutt kryhen n mnyr t njkohshme. Re-forma n Kushtetut t bhet nj dhe si e trme reformn n drejtsi dhe ndryshimet nligjin elektoral, pr t kompletuar ndryshimetKushtetuese. Nj tjetr propozim i Fryms sRe Demokratike, sht edhe organizimi i njtryeze t partive t vogla, pr t br t mun-dur q zri i t vegjlve t dgjohet n komis-ionin e posam parlamentar t reforms ndrejtsi. Kjo tryez do ti shrbej mbrojtjes

s interesave t partive t vogla, qofshin par-lamentare apo edhe jo parlamenare. Secilaforc politike t ket t drejtn e propozimeven komisionin e reforms, i cili njkohsisht tket detyrimin pr ti marr ato n shqyrtim.Gjithashtu, partit e vogla politike t ken t

drejtn e caktimit t nj eksperti i cili t punimet e komisionit ad hoc, thuhet mdeklaratn e FRD.

VENDIMIKuvendi pritet t votoj gjat seanc

dhshme plenare, ngritjen e komisionit tm pr reformn zgjedhore. Mazhoranopozita kan propozuar emrat prkacilt do t jen edhe antart e komisiomiratimin e prbrjes s komisionit, doedhe puna pr amendamentet prkado ti ndryshohet ligjit zgjedhor dhe

nisur edhe nga 23 rekomandimet e misivzhguesve t OSBE/ODIHR. Ngritja e ionit t reforms zgjedhore u miratua see fundit t Kuvendit n sesionin e kaluatit e vogla jo-parlamentare kan krkjen pjes e reforms, me propozimet e

Partit e vogla politike t ken t

drejtn e caktimit t nj eksperti i

cili t ndjek punimet e komisionit

ad hoc. T organizohet edhe tryeza epartive t vogla

Secila forc politike t jap propozimet e veta dhe komision

ket detyrimin ti marr n shqyrtim


4/16


okus

Gjon KROI

zet vitet e fundit t tranzicionit tont mundimshm mund t quhen meplot gojn si vitet e lulzimit t kon-ve n ekonomin shqiptare. T gjitha

e ksaj periudhe, prfshir ato t ma-vitit 2005 dhe ato t djathta pas tij, i

hn t drejt vetes t krijojn kto seg-regu n kurriz t konsumatorve. Edhea aktuale e socialistve, ndonse ua publikisht kundr koncesioneve prob-e t dhna n vitet e mparshme, ndoqin rrug si simotrat e veta, madje qysh

e para t puns s saj. Kshtu, n dhje-tit 2013, ajo dha me koncesion procesinmit t disa laboratorve dhe procesin ertimit t kampioneve t analizave prin, q aktualisht sht jasht sistemitimit shndetsor, me argumentin se kydo t ndihmoj t parandaloj smund-

do ti rndojn sistemit shndetsor nmen. Koncesioni i njohur si Check Uprsohet se kushton 6 milion dollar nkontrata koncesionare do t vijoj pr

vjet rresht. Vitin e kaluar, qeveria e kry-it Rama akordoi dy koncesione t tjeraorin e shndetsis. Kshtu, n tetor u koncesion shrbimi i dializs me nj

mbi 75 milion dollar pr dhjet vjet,n nntor, ai i sterilizimit t pajisjevekale npr spitalet e vendit, i cili pritettoj 100 milion dollar, po pr dhjetveria aktuale miratoi n fillim t ktijligj pr t dhn nj koncesion t llojit

nt pr ndrtimin e rrugs Tiran-Dibr,on q deri tani nuk sht realizuar, pordohet se do t krijonte nj borxh t ri

me interes shum t lart. Ndrsa lan- i fundit n kt drejtim, ai i koncesionitledhjen e TVSH-s, nuk sht gj tjetr kapitullim i ekzekutivit n prmbush-tyrave t veta n luftn kundr kontra-evazionit dhe korrupsionit.

psira jon ligjore pr realizimin eeve dhe ofrimin e shrbimeve t tilla

mjaft e gjer, duke prfshir n ktedhe sektorin bujqsor, me ndryshi- t fundit t legjislacionit prkats.ht, q investime t ktij lloji jan t

a dhe t pranuara n t gjith botn,vendin ton, ashtu si dhe do gj

ato aplikohen n mnyr allashq- Kjo pr fatin, se prve t tjera, t

kto lloj investimesh, duket se bien

ndesh me prkufizimin e fjals koncesionsipas legjislacionit europian. Pikrisht prkt arsye, n raportin e fundit t progresitt Komisionit Europian pr Shqiprin, zyr-tart e Brukselit kan deklaruar: N lidhjeme koncesionet, pati hapa pas, me vendos-jen e masave t papajtues hme me acquis.Ndaj Raporti i Progresit krkon mes t tjer-ash q vendi yn, t prshtas legjislacioninpr ta harmonizuar at me rregullat e BE-spr prokurimin publik, prfshir fushn ekoncesioneve dhe t prokurimeve t mbro-jtjes. Shqipria ka devijuar nga rruga przbatimin e kritereve europiane n fushn ekoncesioneve, nga q qeverit e ndryshmet tranzicionit, gjat ushtrimit t funksione-ve t tyre lidhur m kt shtje, nuk kanvn n plan t par interesat e qytetarveapo ato t mbrojtjes s konsumatorve, prt mos lejuar q jetesa e tyre t rndohet pa-drejtsisht nga pesha e kostove t paarsye-shme n marrjen e prodhimeve dhe shrbi-meve t ofruara nga kompanit e ndryshmekoncesionare. Nse fillimisht synimet dhepritshmrit e lancuara kundrejt do kon-cesioni t ofruar n ekonomin shqiptarekan qn mjaft pozitive pr at vet, dhe nmnyr logjike, edhe n plotsimin e krke-save konsumatore n prgjithsi, n fund,n t shumtn e rasteve, ato kan rezultuarsi kosto shtes pr buxhetet tona familjare.Por, edhe pse kostoja rnduese e tyre shtmjaft e njohur n terrenin praktik, qeverittona t pas nntdhjet e shtats vijojn tkrijojn monopole apo aktivitete nga asgj-ja n shrbim t interes ave private dhe ndm t konsumatorve apo taksapaguesve.Koncesionet po i kushtojn qytetarve shq-iptar dhjetra milion euro do vit, qoftn formn e fitimeve monopolistike t ngri-tura nga kto kompani, ashtu dhe prmestregjeve virtuale t krijuara, t cilat jo gjith-mon prbjn produkt apo shrbim realpublik, ndaj n kushte normale nuk duhet tekzistonin fare.

sht fakt i pamohueshm se koncesionetn Shqipri kan prodhuar m shum hum-bje se sa fitim, por natyrisht, jo pr veten etyre. Duke i hedhur nj sy bilancit t disa prejshoqrive koncesionare n vendin ton, kon-staton se fitimet e tyre jan tepr t larta, pa-varsisht krizs s prgjithshme ekonomike tviteve t fundit. Madje mund t themi se pikr-isht n vitet e krizs, fitimet e ktyre shoqrivejan suprizuese. BIRN, pr shembull, konsta-ton se prgjat periudhs 2010-2014, xhirua

e vetm 8 kompanive koncesionare t anali-zuara, shkon n rreth 285 milion euro. Ktojan vetm nj pjes e vogl e kompanive tkrijuara prmes koncesioneve n Shqipri,t cilat po shtohen dita-dits n numr dhen lloje, ku vetm tash s fundi mund t pr-mendim; koncesionin e skanimit doganor, att analizave mjeksore falas dhe t TVSH-s.Normat e fitimit t ktyre shoqrive jan mar-ramendse, ku shifra m e ult nuk bie nnkufirin 20%. Fjala vjen, koncesioni pr aero-portin e vetm ndrkombtar n Shqipri, qu dha n vitin 2004 nga qeveria socialiste e ish-kryeministrit Fatos Nano, n vitin e dekads spar t prezencs s tij n vendin ton, realizoigati 9 milion euro fitim, me nj norm fitimiprej 35%. Natyrisht mimi monopol n shr-bimet q ai ofron pr shkak t ekskluzivitetitt prcaktuar n kontratn koncesionare e bnkoston e bilets s fluturimeve prej Aeroportitt Rinasit nga m t shtrenjtat n rajonin tondhe m gjer. Prve t tjerave ky koncesionka ln n tako Aeroportin e Kuksit, i ciliishte duke u ndrtuar n kohn e nnshkrimitt ksaj kontrate koncesionare dhe n sirtar kaln do projekt tjetr investimi n kt sektort rndsishm t transportit ajror. Po kshtuedhe n sektort e mineralit t kromit dhebakrit, ku kt t fundit, n prill t vitit 2001,qeveria socialiste e Ilir Mets ia dha me konc-esion kompanis BERALB. Tashm kjo kom-pani sht larguar nga Shqipria, pr shkakt mbarimit t rezervave t shfrytzueshmet bakrit, si dhe t rnies s mimeve t ktijminerali n tregun ndrkombtar. Por prgjatperiudhs 2010 - 2014, kjo kompani realizoinj norm mesatare fitimi prej 42 pr qind,ku vetm n vitin e fundit t ksaj periudhe,fitimi i saj ishte m shum se 35 milion euro.N kohn e qeveris s demokratve, prvenj numri t pafund koncesinesh n sektorinenergjitik, trheqin vmendjen koncesionipr kontrollin teknik t automjeteve dhe aipr pasaportat biometrike. Si dihet, n vitin2009, qeveria Berisha nnshkroi nj kontratkoncesionare dhe monopoli dhjetvjear mekompanin zvicerane SGS, e cila mori pr-sipr t kryej kontrollin e detyruar teknik tautomjeteve n Shqipri. T ardhurat e ksajkompanie jan rritur me shpejtsi q nga viti2010, dhe prgjat pes viteve t fundit, fitimete kan kaluar shifrn e 20 milion eurove. Por,pavarsisht fitimeve t konsiderueshme, kon-trolli teknik i automjeteve vijon t ofroj njshrbim shum t keq pr qytetart shqiptar,t cilt detyrohen shpesh t presin me dit t

tra n radh pr t br kontrollin, i cili shtdetyrim ligjor. Po kshtu edhe me koncesionie dhn pr procesin e prodhimit t kartavt identitetit dhe pasaportave biometrike, kkontrata prkatse sht mbajtur gjat gjithkohs e klasifikuar si sekret. Fitimet e deritanishme t ksaj kompanie kan arritur nrreth 25 milion euro. Por kostoja e prgjithshme e ktij koncesioni do t vijoj t rritet pshkak se kontratat prkatse riprtrihen herpas here nga vendime t qeverive n kurriz tkonsumatorve. Nj dor e mir parash priteti jepen ktij koncesionari edhe kt vit pshkak t vendimit t qeveris aktuale, q dti detyroj t gjith shqiptart, t cilt patmarr pasaporta pr fmijt me toponime tgabuara, t paguajn kostot e pasaportavedhe nj her tjetr, pavarsisht se gabimi nuqe i tyre por i administrats publike.

Pa u zgjatur m tej n fakte dhe shembut tjer, aq sa treguam m lart sht i mjaftueshm pr t dshmuar, se shrbimet publike m fitimprurse tek ne u jan dorzuame koncesion kompanive private, duke mopyetur fare pr ndikimin negativ q ato kann kosoton e jets qytetare. Ksisoj, Shqiprisht shndrruar n nj shtet koncesionarduke shitur ose dhn n prdorim disa ngshrbimet m efikase publike, por mbi tgjitha ato shrbime t cilat e kan fitimin e garantuar, me ligj. Dhnia me koncesion e sektorve strategjik t shrbimeve duket se shtkthyer n nj aktivitet t paprmbajtur dhe tpaprecedent t t gjitha qeverive shqiptareprgjat 20 viteve t fundit. Faktet tregojnse asnj nga qeverit e ksaj periudhe nuk kqn n lartsin e kryerjes me prgjegjsi tdetyrs, por ajo q t dshpron m shumn kt mes, lidhet me kostot e rnda q koncesionet prodhojn pr buxhetin familjar tqytetarve shqiptar. Dhe, si t mos mjaftonipenalitetet q rrjedhin nga zbatimi i kontratave t tilla, jo pak kosto rezulton edhe ngzgjidhja para afatit e kontratave koncesionarku deri tani kemi paguar diku tek 25 milioeuro. Miliona t tjera na presin n t ardhmenga ato shtje q jan duke u gjykuar ende ngjykatat e Arbitrazhit ndrkombtar. N funt fundit, kostot shtes t ktyre koncesionevesjan gj tjetr vese kosto q rrjedhin nga veprimet e paprgjegjshme t pushtetarve tant cilve qytetart u kan deleguar me vott drejtn pr ti mirqeverisur. Ndaj n ktkushte, sna mbetet gj tjetr, vese t pyesimdshprueshm, duke perifrazuar Migjenin madh: Deri kur kshtu ma?!...

Mihallaq Totokocopullo

dyshim q sht e vrtet ajoka tha ministri i Brendshm,

prvec tij, do shqiptar qse vendi i tij radhitet ndrm problematike t terror-

dhe drogs, do t ndjehet,e i ofenduar, edhe i zhgen-r prse dhe cilat jan arsyet

di jon sht katandisur kes-asnj vend tjetr n Shq-

ka kaluar n kaprcimin emeve, nga socializmi politiktalizmin individual, gjendetsia e krahasimit t tyre, prrtuar, analizuar, njohur, diag-uar t kaluarn, si nj rrugballimin e problemeve egzis-e t sotme, pr t korrigjuaryr t vazdueshme gabimet e

ars, por m shum edhe ktoet, t cilat frenojn zhvillimin

Koncesionet, kundr interesave t qytetarve

T jesh dhe t mos jeshe t qenurit shoqri bashkohore. Sie dim, paraja nuk kishte vler nsistemin socialist. Vler kishte krke-sa shpirtrore pr t qen i vlefshmpr shoqrin: nj inxhinjer, nj dok-tor, nj artist, por edhe zanatinj tmirfillt. Rinia e athershme ishtee dhn pas leximeve, drejt botss ideve dhe kenaqsive estetike tshendetshme.

Arti, letrsia dhe ajo ka perfaqe-sonte elitn e kulturs, sa m lartngrihej si mendim n sferat e siprmete abstraksionit dhe strhollimeve

intelektuale, aq m shum lidhej mejetn e thjesht t shoqris si njeplotsuese e pa zvendsueshmedrejt prsosjes s njohjes s njeriut.Pas 25 viteve Shqipria q prodhontedhe ecte vet n rrugn e saj, u gjendn nj boshllk i cili i prket histo-

ris q ta thot. Gjithsesi, n Shqi-peri, me gjith vshtirsit e veta, asq bhej fjal pr terrorizm, drog,prostitucion, korrupsion, dukuri qnuk bnin pjes n menun e ushq-imit shpirtror. Shqiptart krkonindrit nga perendimi por sot e shiko-jm q ju kan dal syt dhe prsrishpresojn se ambasadori amerikanapo t tjer do ti shpetojn. Themse do ti shptojn sepse nse do tbnin nj referendum popullor atado t donin q t shporrej kjo kastpolitikansh e udhhequr prej 25

vitesh nga xhahil q kan men-duar vetm pr xhepat e tyre, dhe tverbuar nga paraja jan shkputurkrejtsisht nga hallet, fatkeqesit,mjerimi i tr shoqris shqiptare.Ky grup i vogl s bashku me urithatanalist npermjet forcs sofistikue-

se t fjals, nprmjet silogjizmavedhe duke folur n emr shoqris, nvazhdimesi e zbeh realitetin nga evrteta. Asnj nuk beson tek reformaq do t bjn kta n drejtsi. shtpikrisht kjo klas politike q nukprfaqson kurrsesi elitn e kultursshqiptare, por q duhet prkrahur nvazhdimsi nga dipllomat dhe am-basador te huaj, q kan shkatr-ruar vlerat me pozitive t shoqris,duke katandisur n nj shoqri gjys-make e cila akumulon brenda vetesdo dit urrejtje t thella karshi ke-

saj tablloje t cilat rrshqasin herpas here n terrorizmin primitiv.Fatkeqsisht politika e sotme hud-hhiqet nga mali, i cili sht shumlarg nga qyteti. Dhe si t till sot atabjn pjes si marjoneta n makin-erine e madhe shfrytezuese t kapi-

talit. Ata jan t gjith bashk, n PSPD, LSI, kudo, n parlament, n kafvila, toka, dete; ata i bashkon kapitali i vne n mnyr korruptive dhfrika nga urrejtja popullore.

I bashkon gadishmria pr tkanalizuar t tra mendimet n atdrejtim, ku ato t jen t pa rrezikshme. Shoqria shqiptare i ka tgjitha mundsit potenciale, kuturore, pr t gjetur dhe paraqituvlerat m t mira q e kan karakterzuar, kundr ekuilibrimit shpirtroq ju imponohet m force; pr tdale kundr ksaj lumturie e cila kn themel imoralitetin, zbraztinpaqndrueshmerin. Makineria sotme kapitaliste duke e prpunuae ka zbrazur vlerat dhe shpirtin njeriut. Prsritje, riprsritje, lnsterlengu i nje kolone, dy rreshta njtitull, m pas asgj nuk mbetet ntru. Letr e bardh, tym i bardh dhbretkosa lakuriqe.


5/16


fokus

Sa shum dhun ka nshoqrin shqiptare

Koha, treguesi m i mir!nga

Diana Beu

ngaRovena Baxhia

Gijthandej kemi dgjuardo dit ngjarje e historidhune q ndodhin nfamiljet shqiptare. Disa t

varfr, disa t smur, t papun epa t paarsimuar, e kshtu me rradhshkaqe pafund. Por, m e shpeshta qsht kthyer tashm n lajm t prdit-shm sht dhuna ndaj grave.

Dhuna e burrave ndaj grave

n prgjithesi karakterizohet ngaprivatsia, q do t thot se dhunue-si tenton ti shmang vzhguesit ejashtm. Dhe, rrfimet e grave dsh-mojn se abuzimi sht nj fenomenkompleks poshtrimi, izolimi, madjeprostitucioni i detrazuar seksi medhun deri n plagosje.

Abuzimi nga partnert intime nprgjithsi sht m tepr pjes e njprototipi sjelljeje abuzive dhe kontrolli,se sa nje akt izolimi apo agresioni fizik.Prandaj dhe, procesi i dhuns n familjesht me tepr i ndrlikuar dhe fluid sesa i thjeshtei dhe i qndrueshm. Vetmfakti q, grat jan shpeshher t prf-shira emocionalisht me ata q abuzo-jn me to, krijon implikime t thella, sesi e prjetojn ato dhunn.

Ndrsa, shumica e abuzimevepsikologjike ndodhin n kontekstine formave t tjera t abuzimit, si aiverbal, emocional, ekonomik dhe izo-limi social. Pra, burrat q ushtrojneabuzim fizik, ushtrojn edhe abuzim

emocional njkohsisht ose filli-misht, t paktn. Dhe, ky i dyti shtedhe m i vshtir pr tu prballuar.Si fillim grat demoralizohen, dhe mpas bien n kurthin e marrdhnieveseksuale. Abuzimi psikologjik ndikonnegativisht edhe n vetvlersimine tyre. N prgjithsi grat q rrihenfizikisht, i nnshtrohen edhe formavet tjera t abuzimit (psikologjik).

Krcnimet jan forma m e za-konshme q bn partneri mashkullme qllim ta terrorizoj gruan, deri nat pik sa ta ndjej veten zot t kon-trollit mbi t.

Me kalimin e kohs, abuzimiemocional dhe krcnimet e shumtasjellin tek gruaja nj qndrim pasiv,vetvlersim t ult dhe pranimit et jetuarit pa shpresa n kto mar-rdhnie me partnerin e tyre. Kjovihet re tek demonstrimi nga ana etyre i paprmbajtjes si dhe mungesss nj marrdhnieje t qarte midisprgjigjes dhe rezultatit.

Por, t mos harrojm se, dhunafizike shum shpesh prfshin edhesjelljet kontrolluese, si p.sh. moni-torimi i lvizjeve t gruas. Mosbindjandaj roleve dhe pritshmrive gjinoretradicionale duke prfshir edhe dys-himin pr pabesin nga ana e gruas,sjell gjithashtu dhun fizike.

Shumica e grave q jan abuzuardisa her fizikisht e prshkruajn situ-

atn si nj situat terrori. Terrorizimimotivohet nga dshira pr t ushtruarkontroll ndaj partneres. Problem idhuns n familje komplikohet edhenga elemente t tjer social-eko-nomike, si niveli i larte i papunsisn vend si edhe veanrisht mung-ess s strehimit. Duke qen se burriti bie barra morale dhe ekonomike prmbarvajtjen e familjes (konservatore

kryesisht), pavarsisht nse i plotsonkto nevoja apo jo ndaj familjes, nemr t ktij pushteti, ai i jep vetest drejtn e sundimit t plot, edhen rastin kur sht pronar, por edhen rastin tjeter kur nuk zotron asgj.Egoja e tij n rastin e dyt, prmbush-et duke ushtruar dhun t ndryshmendaj gruas, por edhe familjarve ttjer n familje. E kjo n fakt, shtdobsi! Jo forc!

Shum poshtruese eshte edhedhuna seksuale q ushtrohet rn-dome ndaj grave, nnave t fmijvet burrit. Kjo dhun ushtrohet vazh-dimisht dhe shoqrohet shpesh metallje, prcmim e fjal poshtruese ederi n prdhunim t egr e t dhimb-shm. Dhuna seksuale sht nj for-m tjetr kontrolli nga ana e meshku-jve, me qllim q t arrijn zotrimine plot t gruas. Dhuna seksuale shtnj strategji kontrolli i burrit qfokusohet tek trupi dhe seksi.

Por, sht pr t ardhur keq se, nj

prqindje e konsiderueshme esidomos n zonat rurale as nun gjendje ti evidentojn kto pseksuale si prdhunime. Ato j

n izolim social, madje duket szgjedhin kt. Pasi koncepti ihunimit martesor sht i pan kulturn shqiptare. Madje pgra, kryerja e seksit sht nj me shpejt pr t ulur zemriburrave t tyre dhe pr t shmose zbutur dhunn. Nga prvfamiljeve t tyre t origjins, atomsuar se nuk duhet t kundrsdhe t bjn do gj q krkon b

Disa gra e ndjejn se jan t dara t prmbushin detyrn dhe tseks me ta. Ky lloj zotrimi e ka tek koncepti se gruaja sht e det prmbush nevojat e burrit psisht nga dshira dhe gjendja Kshtu vazhdon me tej izolimi s

Shumica e ktyre burrave kandenc duke br lloj lloj manopr t kontrolluar do lvizje tmadje ti monitorojn ato. N sraste i kontrollojn edhe kontakt afrmit e saj, shoqrin e sapreferojn kryesisht q grat e jen shtpiake.

Kshtu, izolimi social bhaspekt kompleks i dhuns n faNdrsa abuzuesi i imponon grulimin n mnyr q t fitoj konndaj saj, nga ana tjetr, gruaja zuar mund ti krijoj vete kushtizolimin e saj, si pasoje e t q

e pafuqishme dhe e pa shpreslimi social i gruas mund t bjrreziku pr dhunn n familjeme modele t ngjashme ndajjve, pra brezit tjeter pasardhnormalisht do t ndjek kt mjetese kur t bhet familjar. Kbrezat trashgojn at ka msot, n familjet e tyreDHUN

Shprehja q koha sht treguesim i mir, akoma m ka mb-etur n mndje, kur kt shpre-

hje e dgjova nga nj futbollist i Aka-demis t Tirans n gusht t 2009.Ishin dit shum t bukura t vers,kur ndodheshim pr pushime n Ka-vala t Greqis, me nj grup turistshnga Athina, kur dgjuam q ekipe tskuadrave t Kryeqyteteve t Ballka-nit t moshave 12-vjeare do t lua-nin futboll. U interesuam prnjhera kishte ardhur pr t marr pjeseekipi i Tirans, dhe n momentin qna i konfirmuan, si ishim u drej-tuam tek stadiumi q do t luheshinndeshjet. U afruam tek traineri zoti

Besnik Armadhi ( i cili na prshn-deti me nj ngrohtsi, sepse ishim tvetmit shqiptar n at stadium) prti uruar suksese ekipit, dhe natyrishtpr t ndjekur dhe ndeshjen nga afrq ishte dhe ndeshja e fundit, q luhej.Zoti Armadhi u e te lo tarve te aka-

demis kshillat e fundit, jo vetm sinj trajner me prvoj, por n atomomente dhe si nj prind. Ndrsandiqnim me vmendje lojn dhe du-artrokisnim futbollistt tan t vegjlq n at fush jeshile veshja e tyrebardhe e blu dukej sikur triumfontena ra n sy kapiteni i skuadrs q menj shkathtsi dhe teknik i mori to-pin kundrshtarit dhe shnoi gol, i cilii dha dhe fitoren prfundimtare ekipitduke fituar kupn. Nuk kishte gzimm t madh, skuadra jon duartrok-itej edhe nga gjith tifozt e vendevet skudrave t tjera, sigurisht q ne, sibashkatdhetar krenoheshim dhe mtepr. Pas mbarimit t ndeshjes natyr-

isht u b dhe ceremonia e dhnies skups, q e fitoi skuadra jon e Aka-demis. Kapiteni i skuadrs AnxheloMumajesi nj lojtar pak bjond mesyt q i shklqenin nga gzimi menj buzqeshje t mbl, me duart eti fminore dhe n mes t skuadrs

ngriti lart kupn, por u vlersuadhe si golshnuesi m i mir q n4-ndeshjet q u zhvilluan shnoi 7-gola. Ishin momente shum t buku-ra, por dhe t pa harruara. Pasi mba-roi ceremonia ne, kishim dshirn emadhe q n mes t asaj dite t nx-eht t mund ti qrasnim nj koka-kola t ftoht, ose nj akullore gjithfmijt. I morm leje trajnerit, sepseajo q na ra n sy, ishte se lojtart eakademis dhe pse vetm 12- vje nukbnin asnj veprim, pa lejen e trajne-rit, dhe pse ndeshjet mbaruan. Siishim vajtm dhe prgzuam nj nganj lojtart e vegjl q tashm janrritur. Pasi prgzova kapitenin Anx-

helo Mumajesi jo vetm pr golin, q idha dhe fitoren prfundimtare ekipit,i bra nj pyetje nse n t ardhmendo t ishte nj futbollist q do t vazh-donte me ekipin e Tirans, dhe a dot na dhuronte loj t bukur n fush,dhe si urisht ola?! Mbeta e shtan ur

dhe pse ishin momente gzimfmij q shprehen hapur, kujova nj prgjigje se: Koha shtuesi m i mir. Pasi i prshndhe ju uruam rrug t mbar npr n atdhe, t gjith ne, t unj restorant buz detit n diskutuam rreth prgjigjes q nMumajesi. Sigurisht q nj lojtmoshe t vogl t jet si i thon vsit ktu. Metriopathis, tregon jonj respekt pr veten e tij, por pndrr q ka hedh hapa pa u nduke ln q me punn e tij, dokohs. Dhe vrtet koha iku shpejt si ai goli q gjuajti Mumajdit, dhe javn e kaluar u gzu

bardheblut e kategoris s paran Anxhelo Mumajesin nga akaq tashm 18-vje, pasi kishte plqimin e trainerit Ilir Daja, ivetm q e ndiqte nga afr futtin, por i kishte dhn dhe hapdisa ndesh e mi sore.


6/16


ktualitet

inventarve,ojnntrollet prat te biznesi

N baz t analizs s riskut, bizneset do tkontrollohen pr verifikimin e pagave tdeklaruara, krahasimin me kompanit et njjtit sektor, si dhe verifikimin me deklaratnvjetore individuale t t ardhurave

Muaji i par i ktij viti ka qen shum i znpr tatimort, q e nisn q n ditt e par t2016-s me kontrollet e inventareve t bizneseve.Tashm radha u ka ardhur verifikimeve pr pagatn sektorin privat, ku n baz t analizs s riskut,bizneset do t kontrollohen pr pagat e deklaru-ara, dhe krahasimin me kompanit e t njjtit sek-tor, si dhe verifikimin e pagave, duke i krahasuarme deklaratn vjetore individuale t t ardhurave.

Drejtoria e Tatimeve Tiran i ka njoftuar bi-zneset se duke u bazuar n analizwn e vlersimitt riskut mund t jen objekt pr verifikim nvend apo nga zyra nga administrata tatimore,bazuar n Ligjin Nr. 9920 dat 19.05.2008 PrProedurat Tatimore n Republikn e Shqi pris,i ndryshuar, Ligji Nr. 8438, Dat 28.12.1998 Pr Tatimin mbi t Ardhurat i ndryshuar,

LIGJ Nr.9136, date 11.9.2003 Pr Mbledhjene Kontributeve t Detyrueshme t SigurimeveShoqrore dhe Shndetsore n Republikn eShqipris i Ndryshuar, si dhe Udhzimin eMinistrit t Financave n zbatim t tij, lidhur me

deklarimin e Pagave pr punonjesit e tyre apo tvetpunsuarit (Profesione t Lira).

Sipas njoftimit, Kriteret e przgjedhjes s Tat-impaguesve pr kontroll do t jen :

Verifikimi i pagave t deklaruara me ato realebazuar n informacione t marra nga pal t tretaapo verifikimi n vend.

Verifikimi i pagave t deklaruara me ato tsubjekte t tjera private apo publike t t njjtitlloj aktiviteti apo t ngjashm me to, t cilt kant punsuar punonjs me t njjtin lloj profesioni.

Verifikimi i pagave t deklaruara me atot deklaruara nga individet nga Deklarimi ideklarats individuale vjetore e t ardhurave.

Evazioni nga pagat, ndr m t larttDeklarimi i pagave m i ult se realja n sek-

torin privat sht nj nga burimet m t mdha t

evazionit n vend. Shqipria mbledh t ardhurnga kontributet e sigurimeve shoqrore vetm 5%t Prodhimit t Brendshm Bruto (PBB) ndrkohq mesatarja rajonale sht 10% e PBB-s, ndonse vendi yn ka ndr nivelet m t lart t tak

ss s puns (15% q paguhet nga pundhnsdhe 11.2% nga punmarrsi).

Edhe t hyrat nga tatimi mbi t ardhuranga t punsuarit n sektorin privat, jan nvler absolute m t ulta se ato nga punonjsishtetror, ndonse t punsuarit n biznejan gati dyf ishi i atyre n shtet.

Vite m par (maj 2007) tatimet vendosn pagreferenc pr logaritjen e sigurimeve dhe tatimmbi t ardhurat, por kjo referenc u hoq n qershot vitit 2012, pasi kishte ndikuar negativisht n renditjen e Banks Botrore, Doing business, duke ureflektuar si kosto shtes pr bizneset.

Sot, pr shum t punsuar n sektorinprivat sht e zakonshme t marrin nj pjest pags prmes banks, dhe diferencn (e patatuar) cash n dor.

BERZH: Shqipria duhet t ketnj rritje prej t paktn 4-5% n vit

Bankn Europiane prndrtim dhe Zhvillim (BER-

H), ekonomia shqiptare doprafrsisht me 1% gjat vitito pr nj sr faktorsh si t

hm, edhe t jashtm. BERZHn se sektort q do t kon-n jan bujqsia dhe industria,h pritet edhe gjallrimi i ndr-r shkak t efektit t punimevertimin e gazsjellsit TAP.

as BERZH, mundsit e Shq-pr t trhequr Investime t

Huaja Direkte do t varen ngai rregullave t t njjtit nivel

gjith investitort. Cilat janmrit tuaja pr rritjen eko-

n 2016 n Shqipri? Cilatundsit dhe rreziqet?ZH parashikon q rritja eko-n Shqipri pr 2015 t jet

3%, duke u rritur n 3.3% n16, n kuadr t prmirsim-uats n Eurozon; efektevee t programeve t reformsrale, pr shembull, n sek-

energjis; vazhdimsis smeve t Huaja Direkte; nj

graduale n huadhnien ee dhe fillimit t punimevertimin e linjs s gazsjellsit

Adriatik (TAP).eria ka rritur prpjekjet prinformalitetit n ekonomi

do t gjenerojn prfitime t kuadrin e nj periudhe af-

me. Progresi i mtejshm nn e aderimit n BE n vitino t bhet nj sinjal i rnd-pozitiv pr investitort e huaj.tepr, mundsit e Shqiprisrhequr Investime t reja t

Direkte do t varen nga krijimilave t t njjtit nivel pr t

nvestitort, zbatimi n mnyri marrveshjeve ekzistuese

pektimi i rregullave t lojs.htu, sfidat fiskale vazhdojn trndsishme dhe historikishtt e ulta t nafts kan pasur

kim n aftsin e qeverisarritur objektivat e planifi- buxhetit.t jan sektort q pritet tqin kt rritje ekonomike?ort me ndikimin m t

n rritjen ekonomike n peri-

udhn pas krizs ishin bujqsiadhe industria (duke prfshir en-ergjin), ndrsa sektori i ndrtimitkishte ndikimin m t ult n rritjenekonomike. Ne presim prirje t ng-jashme n nj t ardhme t afrt.

Bujqsia sht sektori m irndsishm n ekonomin e Shq-ipris, duke llogaritur rreth nj tkatrtn e vlers s shtuar vjetoredhe rndsia sociale e tij sht edhem e lart. Megjithat, ekzistojndisa sfida q krkojn zgjidhje pr t

prmirsuar efikasitetin n sektorine agrobiznesit: Sektori sht shumi fragmentuar me nj mangsi tmadhe pr sa i prket teknologjisdhe infrastrukturs; Sistemet e pam-jaftueshme t mbledhjes, depoz-itimit dhe sh rndares ndiko n n

cilsin dhe sigurin e mallrave dhemundsit pr tregtim n tregjet lo-kale dhe eksportuese. Informalitetivazhdon t jet i lart n kt sek-tor dhe pr kt arsye, fushata e qe-veris kundr informalitetit shtshum e rndsishme. Mundsiapr financim ka qen shum e limi-tuar deri tani. Performanca e indus-tris n nj t ardhme t afrt shtderi diku m e vshtir pr tu para-shikuar. Pjesa e sektorit t industrisprpunuese sht shum e ult, n

vetm 6% t ekonomis, sht ndrm t voglat n Europ. Por, sigur-isht, ka potencial t madh pr rritje,veanrisht n sektort e puns in-tensive ku Shqipria ka avantazh tmadh pr sa u prket kostove kraha-simisht tultat uns.

Ndrsa kontributi nga industritnxjerrse do t varet nga mimet glo-bale t mallrave, sektori i energjetiksduhet t prfitoj nga axhenda e fun-dit gjithprfshirse e reforms nsektorin e energjetiks. Gjithashtu,ndrtimi i linjs s gazit Trans-Adria-tik dhe linjs gazsjellse Jon-Adriatikdo ta bj Shqiprin nj qendr ra-jonale pr shprndarjen e gazit. Mepunn e madhe n sektorin e ndr-timit q pritet t filloj n vitin 2016pr TAP, ne gjithashtu presim q sek-tori i ndrtimit t ket rritje prsri.

far ndikimi do t ken masatkundr informalitetit n t ardhu-rat nga taksat, dhe gjithashtu nmjedisin pr bizneset dhe tenden-cat e konsumit?

Problemi i informalitetit sht iprhapur n ekonomit e BallkanitPerndimor, duke prfshir Shq-iprin. Mosprputhjet n llogaritkombtare n Shqipri tregojnse sektori i informalitetit llogaritet

mesatarisht n nj t tretn e PBBn periudhn 1996-2012. Kjo kakufizuar zhvillimin e bizneseve tligjshme, ka ulur t ardhurat ngataksat, ka mundsuar nj furnizimjo t mjaftueshm t mallrave pub-like dhe gjithashtu ka promovuarmungesn e mbrojtjes s punon-jsve. Sipas Studimit mbi Mjedisin eBiznesit dhe Performancn e Sipr-marrjeve t kryer nga BERZH dheBanka Botrore, mbi 40% e kompa-nive t studiuara n Shqipri rapor-tuan konkurrenc me kompanit nsektorin e informalitetit; kjo konkur-renc sht m e lart ndrmjetSME-ve. Pr kt arsye, nevojitenm tepr prpjekje pr promovi-min e konkurrencs s drejt ndr-

mjet kompanive duke ofruar nxitjete duhura q ekonomia informale tbhet pjes e ekonomis formale.

Autoritetet shqiptare kan ndr-marr masa t rndsishme pruljen e informalitetit. Kshilli i In-vestimeve i sa okri uar ka nx err

disa rekomandime shum praktikdhe t studiuara mir se si mund tarrihet nj progres i mtejshm nkt fush t rndsishme.

BERZH ofron mbshtetje pSME-t n Shqipri nga pikpamjfinanciare, cilat jan planet kryesort BERZH pr kt sektor n 2016-n

BERZH bashkpunon me bankatregtare dhe institucionet mikrofinanciare pr prmirsimin mundsive t financimit pr SMEt. Veanrisht, ne fokusohemi nsegmentet e ekonomis q kan potencial t lart por q deri tani nujan financuar mjaftueshm nga institucionet financiare. Nj shembui till jan bizneset e drejtuara nggrat. BERZH prezantoi programiWomen in Business n Shqippr t rritur mundsin pr financim dhe shrbime konsulence psiprmarrset femra. Nj shembutjetr pr nj mbshtetje t till dt fokusohet n sektorin e agrob

znesit. Aktualisht s bashku me qeverin shqiptare, ne po finalizojmnj facilitet pr rritjen e mundsivt financimit pr agrobizneset nt gjitha proceset: nga agrikulturfillestare, logjistika, procesimi dhshitja me shumic dhe pakic.

Gjithashtu, SME-t m t mdhdhe q kan rritje t shpejt mund tprfitojn financim t drejtprdrejtnga BERZH. Ktu prfshihen financime me kapital ose instrumentt ngjashme nprmjet Fondit pZgjerimin e Ndrmarrjeve (ENEF).

Prfundimisht, njohurit teknikdhe konsulenca jan po aq t rndsishme pr zhvillimin dhe rritjen SME-ve. Ne ofrojm zgjidhje pr ktkrkesa nprmjet instrumentev

t Mbshtetjes pr Biznesin e Vog(SBS) duke sjell konsulent lokaldhe ekspert industrie ndrkombtar pr t ndihmuar SME-t tfitojn njohuri teknike t cilat jnevojiten pr t kaluar n nj nivem t lart.

Flasin Christoph Denk, Drejtor i BERZH-it n

Shqipri; Peter Sanfey, Drejtor i Sektorit pr shtjetEkonomike t Vendeve, BERZH


7/16


8/16


konomi

Kostot e prmbytjeve:Natyra lshon kuponin35 milion euro n vit

Ndryshimet klima-tike dhe shkatrrimii natyrs nga dora enjeriut do ti shkaktojn

s Perndimore prmbytjeum se nj her n vit dhe ngjar t ndodh edhe ne sezonit t mbjelljeve apo

eve. Investimet ndr vite nukturn rrugore rrezikojnohen brenda minuts ngaet e toks. Mijra familje pojn mbijetesn nga shkatr-

banesave dhe prons. Ktoene t prjetuara edhe dittt jan paralajmrime q Or-ta e Kombeve t Bashkuaranka Botrore po bjn gjith- shpesh. Por krcnimi q

art prjetojn n vijimsiktori njerzor, me korrup-e prhershm, papunsin

mungesn e siguris, pers-n e paqart etj., e kan lnsfond rrezikun e vrtet, atnga natyra.

jtoria e Emergjencave Civilehkpunim me institucionetmbtare llogarit nj kostomilion eurosh n vit q i

t vendit nga fatkeqsit naty-tilla si prmbytjet, trmetet,etj. Q nga 2009, ku prmbyt- vijuar me intensitet t lart, total n vlera neto i krijuarfund t 2015-s llogaritet rrethion euro.m nga reshjet e 6 janarituan prmbytje n disa zonaiprin e Mesme dhe n Jug

dit, dmi paraprak lloga-eth 9 milion euro, nga t8 milion euro jan krijuarembja e rrugve dhe uravepjesa tjetr, rreth 1 milion

an dm i krijuar n sekto-ujqsis dhe t banesave tytura. Por kjo sht vetms e kostove t krijuara n

min e prgjithshme t ven-shum t tjera mbetn t

shira dhe t paadresuara.sociale nuk jan llogari-

mundjet dhe vdekshmriaen t larta n kto zona.banor n zonat e prekurasuar traum dhe nuk janr me psikolog, por kjo do tuks, duke marr n konsid-hvendosjen e zhvillimit tis sipas tekave t klims.ra rrnj ullinj, vreshta dheutor n prodhim tashm zvendsohen me kultura

a q e durojn m shumirn t tilla si drithra etj.ris i duhet t riorientojit e zhvillimit ekonomik

qsi teksa burimet financi-r minimizimin e rreziqeve nga katastrofat natyrorejn ose n rastin m mir,pamjaftueshme.msi Premi, drejtor iencave Civile, tha se sht

ojekt-strategjia pr mini-n e rreziqeve q vijn ngaofat natyrore, e cila shumdo t miratohet n qeveri.mel t saj sht orientimi ie buxhetore pr investimet

e dhe ato t donatorve r

t zbutur rrezikun e prmbytjeven zonat m t rriskuara. Po ndry-shohet ligji pr emergjencat civile

pr t rritur kapacitetet adminis-truese dhe, nga ana tjetr, pritetnj bashkpunim m i madh mepushtetin lokal. Kompetencat ereja q ato kan n fushn e ujitjesdhe kullimit do ti bjn m tkontrollueshme problematikatlokale. Nj monitorim m i mir ishrbimit meteorologjik dhe rritjae shrbimit t konsulencs pr tprekurit nga ndryshimet e motitdo t jen n fokus.

Deri m tani, shpesh fatkeqsitnatyrore jan prballuar kuturu.Madje n disa raste, neglizhencae strukturave pr t administruarme seriozitet digat dhe duke mos ilajmruar banort pr hapjen e por-

tave t HEC-eve ka br q Shkodrat prmbytet m shum se nj her.M pas trajtimi i pasojave nprmjetkompensimit vetm sa e ka lshuarn rreth vicioz administrimin dheproblematikn, pasi fondet n vendt q t adresohen n investime prparandalimin e katastrofave shko-jn pr t kompensuar dmet. Porn finale, investimet e planifikuarapr parandalimin e katastrofavenatyrore nuk realizohen dhe as fon-det pr kompensimin nuk jepen.

Gjat rishikimit t buxhetit2015, n korrik t vitit q shkoi,qeveria shkurtoi n m shum se25 pr qind fondet pr ujitjen dhekullimin. Ndrsa banort n zonne Shkodrs ende nuk kan prfitu-ar kompensimet e vitit 2009.

N nj studim q Organizata eKombeve t Bashkuara ka br n171 vende t bots pr ekspozimine tyre ndaj ndryshimeve klimatikeka rezultuar se, Shqipria shtvendi m i krcnuar i Europs.Metodologjia q ka nxjerr Shq-iprin m t ekspozuarn lid-het me elemente t till si sasia ereshjeve, shembja e toks, trme-teve, etj., q t pjestuara me num-rin e banorve, i bjn shqiptartm vulnerabl n rang europian.

KOSTO E FUNDIT

Vetm nga reshjet e 6 janarit qkrijuan prmbytje n disa zona nShqiprin e Mesme dhe n Jug tvendit, dmi paraprak llogaritetrreth 9 milion euro, nga t cilat 7-8milion euro jan krijuar nga shem-b a e rru ve dhe urave ndrsa esa

tjetr, rreth 1 milion euro, jan dmi krijuar n sektorin e bujqsis dhet banesave t prmbytura.

KOSTO NGA 2009

Drejtoria e Emergjencave Civile,n bashkpunim me institucionetndrkombtare, llogarit nj kostoprej 35 milion eurosh n vit q ikrijohet vendit nga fatkeqsit naty-rore t tilla si prmbytjet, trmetet,zjarret etj. Q nga 2009, ku prmbyt-jet kan vijuar me intensitet t lart,dmi n total n vlera neto i krijuarderi n fund t 2015-s llogaritet rreth200 milion euro

Katastrofat, jo vetm nga klimaTeksa reshjet e 6 janarit u para-

lajmruan t paktn 72 or para,pr disa or jan prmbytur rreth6 mij hektar tok dhe 380 banesanga t cilat jan dmtuar seriozisht120 tilla kryesisht n Shqiprine Mesme dhe n Jug t vendit.Reshjet e 6 janarit nuk ishin aq tpazakonta, ndonse t prqen-druara n vetm tre or sa t vininn rrezik jetn e mijra banorve,por duket se disa faktor njerzorkan ndihmuar n kt drejtim.Drejtori i Emergjencave Civile,Shemsi Premi, tha se n lumin eTirans dhe n lumin Erzen, kom-panit e ndrtimit kan derdhurmbi 30 milion metr kub dheradhe inerte, t cilat i kan ngushtu-ar kta lumenj n disa pika t cak-tuara duke deformuar shtretritnatyror t lumenjve. N disa pika,gjersia e shtratit sht m pak

se 50 metra nga 150 q ishte paabuzimin nga ndrtuesit, pohonPremi. Por m e keqja sht se,mbi dheun e derdhur pa kriter nlumenj jan ndrtuar rreth 800-100 banesa, t cilat pavarsishtse n kundrshtim me t itha

rregullat e siguris, jan edhe nproces legalizimi. Kto banesa,shpjegon kryetari i Emergjencave,prvese prmbyten kur ka reshje,jan shndrruar n faktorin krye-

sor t ngushtimit t lumenjve,duke ndikuar edhe n prmbytje,t cilat nuk ndodhnin m par met njjtn sasi reshjesh.

Faktori njerzor i ka dhnnj suport t madh prmbytjeveme dmtimin e pyjeve. Lumen-jt shqiptar, nga burimet deri ngrykderdhje, kan nj distanc tshkurtr. Intervalin m t gjat prej9-12 orsh nga burimi n det e kaVjosa dhe vetm pr dy or lumi Er-zen. Distancat e shkurtra t lumen-jve dhe prqendrimi i reshjeve npak or po krijon volume t mdhauji, t cilat kthehen mbrapsht ngadeti dhe prmbytin nj pjes tmadhe t Ultsirs Perndimore.

Neglizhenca sht nj tjetrshkak. N janar t 2010-s, Shkodrapa prmbytje apokaliptike, pasiKomiteti pr Mbrojtjen e Digavenuk u mblodh pr shkak t festave tfundvitit. Zyrtart e sektorit po kalo-nin pushimet e festave jasht vendit,teksa Fierza kishte arritur 3 metrambi nivelin e siguris. Emergjenca ekrijuar krkonte t hapeshin portate shkarkimit, t cilat t paprdoruran 20 vite ishin ndryshkur.

KOSTO 35 MLN EURO N VITSi kurr m par, vetm n

dekadn e fundit, prmbytjet povijn me intensitet m t lart dy

her n vit, duke prfshir t gjithvendin. Duke marr n konsider-at fluksin e reshjeve t dekads sfundit, Drejtoria e EmergjencaveCivile, me asistencn e institu-cioneve financiare ndrkombtare,

ohon se kosto a mesatare v etore

e dmeve nga faktor natyror kalon 35 milion eurot. Q nga vi2010, kjo shum e llogaritur pr dvit sht gati sa 1.5% e Prodhimt Brendshm Bruto. Efekti shihe

t jet i prhapur prtej humbjevmateriale t momentit dhe shtduke e dmtuar seriozisht rritjen qndrueshme ekonomike t vendit. Vitin e kaluar, Banka e Shqipris korrektoi me ulje treguese rritjes ekonomike me rreth 0.25%kryesisht pr shkak t prmbytjevt fundit t dimrit q dmtoi nmas kafsht e gjalla n Jug t vendit dhe prodhimin e hershm t serave. Por vlera e dmeve n bujqduket si nj pik uj n kostot q krijuan n infrastrukturn e vendirrug, ura dhe kanale. Shembja naksin e ri Tiran-Elbasan, n zone Ibs, rrezikon t kaloj vlern 40 milion eurove investim rishtazpr t prfunduar autostradnshtja e pazgjidhur e vlersimit tdmit dhe pr m tepr t gjetjes sparave pr riparimin e tij, duket skan ln pezull punimet q tashm duhet t kishin prfunduar.

Prmbytjet gjithnj e mshum po shndrrohen si nj ngfaktort m themelor n dmtimin e rrugve. Vetm reshjet kohve t fundit kan dmtuarnd Rrugn e Kombit dhe aksiElbasan-Librazhd. Drejtori i Autoritetit Rrugor, Dashamir Xhika, thse aktualisht jan ngritur grupet puns pr vlersimin e dmeve tkrijuara nga prmbytjet, por end

nuk ka nj vler t sakt. Xhika pohon se, nga vlersimet paraprakeriparimi i dmtimeve mund t arrij nj vler 7-8 milion euro.

Q dmtimi pr shkak tprmbytjeve dhe rrshqitjeve tdheut t rru ve t arandalo

Drejtoria e Emergjencave Civile, n

bashkpunim me institucionet ndrkombtare,

llogarit nj kosto prej 35 milion eurosh n vit

q i krijohet vendit nga fatkeqsit natyrore.

Vetm fatura paraprake e reshjeve t nj dite

(6 janarit) llogaritet 9 milion euro. Kostot

sociale nuk jan llogaritur. Smundjet dhe

vdekshmria do t jen t larta n kto zona


9/16


Banka Botrore:

B

anka Botrore, n nj studim t zgjeruar prndikimet e klims n Shqipri, specifikisht nsektorin e bujqsis, lajmron pr periudh t

vshtir, t paktn deri n vitin 2050.Reduktimi i varfris dhe menaxhimi i qn-

drueshm i burimeve natyrore (prfshir tokn,ujin dhe biodiversitetin) jan ndr objektivat e qe-veris shqiptare. Megjithat, strategjit dhe legjis-lacioni nuk prkthehen gjithmon n programedhe projekte, kryesisht pr shkak se shumica eaktiviteteve t prfshira n kto strategji krkojninvestime, t cilat jan shum t larta pr buxhe-tin e shtetit, analizon Banka Botrore. Zbatimi ityre pengohet edhe nga kapacitetet e kufizuaraprofesionale t institucioneve prkatse. Pr ktarsye, mbshtetja e vazhdueshme ndrkombtaresht nj element i rndsishm pr garantimindhe zgjerimin e zbatimit. Aftsia pr t mbledhurdhe pr t gjeneruar t dhnat meteorologjike prfermert sht shum e kufizuar. Instituti Hidro-meteorologjik kryesor n Shqipri sht Instituti

i Energjis, Ujit dhe Mjedisit, nj qendr n Uni-versitetin e Tirans. Ky rregullim institucional e kaln institutin me nj munges akute t financimit.Nevoja pr ngritje t kapaciteteve pr parashiki-min e motit paraqitet emergjente. N shum raste,fermert shqiptar u referohen shrbimeve meteo-rologjike t vendeve fqinj.

Nj fermer, i cili ka nj ferm 10 hektar n Ult-sirn Perndimore, do ta ket t vshtir t kultivojpemtarin, pasi rrnjt e pemve kalben gjat sti-nve me lagshti sidomos nse prmbytjet ndodhin

gjithnj e m shpesh. N kt aspekt, fermert dut jen t azhurnuar me shrbimin meteorologjikmnyr q t orientojn investimet me ndryshime klims sugjeron Banka Botrore.

Ngrohja mesatare gjat 40 viteve t ardhshpritet t rritet me rreth 1.5oC, shum m e madse rritja me 0.5oC e vrejtur gjat 50 viteve t funPor ndryshimet n reshje jan shum m t paurta se ndryshimet e temperaturs. Studimi tregrnie t reshjeve mesatare vjetore pr Shqiprrreth 50 mm deri n vitin 2050, shumica do t jeprqendruar n Ultsirn Perndimore, duke pshir zonat prreth Lushnjs, Vlors, Fush-Krudhe Shkodrs, ku reshjet mund t jen 150 mmvit. Pr sektorin e bujqsis n Shqipri, prmbjet jan veanrisht problematike n pranver, ato mund t vonojn ose parandaloj mbjelljekulturave t vers, dhe gjat vers, kur prmbymund t shkatrrojn rritjen e tr vitit dhe dparandaluar korrjet n koh.

Rritja e temperaturs gjat vers mund t jet

4-5C n malet veriore t Shqipris. Prve krniet e reshjeve pritet t jen m t mdha n pudhn maj-shtator, veanrisht n malet jugore veriore. Rezultatet tregojn se rrushi dhe ullinjtt jen m t prekura nga ndryshimet klimatike, rnie t prodhimit n t gjitha zonat e vendit, veanrisht n ato fushore. Rendimentet e grumund t rriten. Prodhimi i jonxhs duhet t rrn shumicn e rajoneve. Efektet e pritshme t mindryshojn sipas rajonit, me rritjen e prodhimitmalsit jugore dhe m ult n rajone t tjera.

Periudh e vshtir pr bujqsin deri n vitin 2050

et duhet t krijohet nj fond ieant. Ne jemi duke menduar

krijom fondin pr prballi-in e emergjencave,- tha Xhika,

rojekt ky q do ti propozohet

everis. Por do t jet n vull-etin e Ministris s Financave t gjej dhe miratoj fondin ohoi ai. Kjo sht mnyra m eir sipas drejtorit t Autoritetit

rugor pr t shmangur dmet eapritura q vijn nga ndryshimimotit. Riparimi i tyre nuk mund

bhet me fondet e mirmba-es, t cilat jan t mjaftueshme

etm pr rutinn e amortizimit tugve dhe nuk mund t prbal-jn edhe kostot e mdha q poijojn fatkeqsit natyrore.

ZGJIDHJADrejtoria e Emergjencave Ci-

le pohon se sht gati Strat-gjia kombtare pr reduktimin eezikut t katastrofave dhe mbro-es civile, prmes s cils do t

rejtohen investimet buxhetorehe jobuxhetore deri m 2018 nbrojtjen nga fatkeqsit naty-re. N buxhetin e ktij viti, fon-

et n dispozicion t infrastruk-rs s kullimit jan dyfishuar nahasim me vjet.

Ministria e Mjedisit, institucio-prgjegjs pr vendosjen e stan-

ardeve mjedisore dhe adoptiminprogrameve ndaj ndryshimeveimatike, po harmonizon kom-onentt n planin e investimeve fushn e ndryshimeve klima-

ke, duke u fokusuar n rndsi- e bashkpunimit rajonal dhedrkombtar n kt drejtim.

Por qeveria sheh si zgjidhje sig-rimin e investimeve n bujqsiga katastrofat natyrore. Ministri iu sis Edmond Panariti ka o-

huar se qeveria do t vendos meligj sigurimin e detyrueshm, dukepohuar se vetm n kt mnyrfermert do t mund t prfito-jn nga kompensimi i plot. Por ky

synim i qeveris sht i pamundur,pasi ende nuk sht prcaktuar dhemiratuar harta e rreziqeve. Bie fjalanj bujk n zonat vulnerabile nukmund t ket nj kuot sigurimi tnjjt me nj bujk tjetr n nj zonme m pak rrezik. Rreth 6 milioneuro q jan programuar t shkojnpr kompensimin e prmbytjeve tvitit t kaluar jan krejt t pamjaf-tueshme pr t prballuar dminrreth 40 milion euro t pranversq shkoi n Jug t vendit.

PONARI, SIGURIMI,ZGJIDHJE E SIGURTShmangia e kostove nga prm-

bytjet mund t bhet vetm npr-mjet sigurimit t subjekteve qpreken n kompanit e sigurimit.Avni Ponari, administratori i kom-panis s sigurimeve SIGAL, tha seshtja e parandalimit t dmevefinanciare nga fatkeqsit naty-rore zgjidhet n dy mnyra. E para,nprmjet rrugs institucionale, kuduhet hartuar dhe miratuar nj ligjnprmjet t cilit t bhet sigurimii detyrueshm pr fatkeqsit naty-rore. Ka nj prpjekje disavjeare nkt drejtim, tha Ponari, por endenuk sht dhn zgjidhja ligjore. Qt funksionoj skema e sigurimitduhet mbshtetja e qeveris prngritjen e nj fondi t posam q

t jet si nj e ardhur pr kompa-nit me destinacion kompensimin edmeve q krijohen nga prmbytjet.

Ndrkoh sht rriturndrgjegjsimi n zonat me riskt lart nga fatkeqsit natyrore

r si urimin. Ponari tha se vetm

SIGAL ka mbi 500 klient n ktozona. Tre prej tyre ishin n zonat eprmbytura dhe prfituan totalishtnga dmet q krijuan n t mbjellabagti dhe banesa. Primet pr sig-

urimin e prons jan 15 euro, njshum kjo mjaft e prballueshmepr t shmangur humbjet q krijo-hen nga katastrofat natyrore t tillasi prmbytjet dhe trmetet. Zgjid-hje t ngjashme kan br edhevendet e rajonit, ku shteti ka krijuarnj fond t veant q mbshtetkompanit e sigurimit posarishtpr kompensimin e dmeve qmund t krijohen nga prmbytjet.

Sigurimi i bujqsis dhe bleg-toris ofrohet aktualisht nga kom-panit e sigurimeve si nj produkti dizenjuar pr t gjith fermertdhe pronart e bizneseve bujq-sore dhe blegtorale, nisur nga faktise biznesi bujqsor dhe blegtoralsht edhe m shum i ekspozuarndaj rreziqeve natyrore, veanr-isht si pasoj e ndryshimit t kush-teve klimatike globale. Prmesksaj police sigurohen ndrtesa,makina dhe makineri bujqsore,investimet n bujqsi, prodhimibujqsor, serat, linja dhe teknologjiprodhimi blegtoral, kafsht bujq-sore dhe kafsh me vlera t vean-ta prdorimi, shpendt, baza ush-qimore. Tarifat pr kt sigurimvariojn nga 0,15% deri n 6,0%t shums s siguruar, n varsi tobjektit si dhe llojeve t rreziqeveq do t sigurohen.

HISTORIA SHQIPTARE EFATKEQSIVE NATYROREGjat dekadave t shkuara,

Shqipria sht goditur mesatar-isht nga nj fatkeqsi natyrore nvit. N 30 vjet, midis 1980 dhe 2010,anre istruar 23fatke si ttilla.

Prej tyre, nnt fatkeqsi kanqen prmbytje, katr trmete dhetre goditje nga temperatura eks-treme thuhet n nj studim tbr nga Instituti pr Demokraci

dhe Ndrmjetsim (IDM) n bash-kpunim me Qendrn pr shtjeEuropiane dhe t Siguris. Gjatksaj periudhe, referon studimi,pr shkak t ktyre fatkeqsive 163njerz humbn jetn, ndrsa rreth4 milion u prekn n nj masapo n nj tjetr.

Shqipria sht nj vend meprobabilitet relativisht t lart tgoditjes nga fatkeqsit natyrore.

Ajo renditet ndr vendet me riskt lart ekonomik ndaj nj shuml-lojshmrie rreziqesh. Rreth 86% eterritorit t saj ku gjenerohet mbi88.5% e PBB, sht e ekspozuar ngady a m shum fatkeqsi natyrore.Humbjet ekonomike t shkaktuaranga kto fatkeqsi midis 1974-2006,jan llogaritur mesatarisht n 68.7milion USD n vit, ose rreth 2.5%e PBB. Midis viteve 1989 e 2006,trmetet dhe prmbytjet zn pr-katsisht 17% dhe 31% t fatkeq-sive t ndodhura n Shqipri.

N studim referohet se, nshkall botrore, Shqipria zvendin e 41-t pr rrezikun ndajrrshqitjeve t dheut, t 43-tin prtrmetet dhe t 58-tin pr thatsira.

Rreziqet nga fatkeqsit naty-rore pr Shqiprin jan: gje-ologjike (trmete, rrshqitjedheu, shkmbinjsh); hidrome-teorologjike (prmbytje, shira t

rrmbyer, thatsira, stuhi bore,ortek apo bllokim nga bora, stuhiere); bio-fizike (zjarre n pyje,epidemi) ndrsa ato t shkak-tuara nga njeriu konsistojn n:shprthim digash, prmbytje e fat-ke siteknolo ike.

Studimi i IIDM konstatShqipria ndeshet gjithashnj numr problemesh mjet cilave u shtohet ekzistence zonave me rrezik t lart pr

t ndotjes. Shqipria karakhet nga shkall e lart sizmS bashku me disa vende t tBallkanit Lindor e Juglindor,psuar pothuajse do vit nj me magnitud m pak se 6.5

Shtat qytetet m t mt Shqipris futen n zonprobabilitet 75% prej ktijku. Rreth 10% e territorit shkonsiderohet e paqndruesobjekt i rrshqitjes s dherav

Sistemi lumor n Shparaqet riskun m t madprmbytjet. Ato ndodhin zisht gjat periudhs nntorn t ciln n Shqipri bie80-85% e sasis vjetore t sh

Prmbytja e Ultsirs Pemore (sipas skenarit m t k100 vjet) mund t prek seri20 rrethe, 110 komuna, 341tra, 85500 banesa (n rreth 7ion m) rreth 565 mij njer

N janar 2010, n rShkodr e Lezh, u prmrreth 14,000 hektar dhe 12dina, ndrsa 12,000 njerz ut evakuoheshin nga banesa

N shkurt 2015 u prmrreth 3,000 hektar dhe mbanesa n pjesn pernde jugperndimore t vendikto prmbytje u prekn42,000 persona, ndrsa rre

familje u desh t evakuoheshMomentalisht jan rretsisteme rezervuarsh me dShqipri, prej t cilave, 307siderohen ose me diga t(lartsia deri 15 m) ose rezet mdhen .


10/16


ultur

dviti 2015 kaloi n heshtjet100 vjetorine lindjes sreshs Geraldin.N Shq-nde kjo grua identifikohetagjykimet e historis, ndr- jet shqiptare, bashk me dramatike t saj.hurmn e historis n kt

befasisht disa vargje anon-n prmendesh n memo-shkrimtari Ismail Kadare.

ezi e rrall, gati epike ear nga jugu t ciln ndalimnojm, memorizojm si

em i fundit pr t kuptuarpeshn e nj gruaje q linte

e saj Hungarin, pr tur n ditt m t vshtira nnj shqiptari mbret, Ahmet

Eskluzivisht vargjet dhe nje shkurtr reflektuese mbin mbretrore dhe raportete shqiptart, e veanrishtesn prball Gerarldins.

gjet qna citon Kadare jan:nxhare leshura tnd,kur ke ln vnd,uar apo n kmb?uar se sdija vnd.n ta pati jot m,

dha n der t rnd dedikim t rrall shkrim-egon se i sht kushtuar

reshs son, Geraldins, Ahmet Zogut, mendohetuar n t gjitha krahinat

s, Labris.Me kohn kjosht harruar.sht mbreskto vargje nga nj shqip-nim q Kadare na e thot

ndesh, qysh prej sa kohshr nga t part, ndoshtaga martesa e mbretit Zog.n mend q n tri, duke eur vargu i rnd, i fort pra t huaj qi donte shqip-

he Shqiprin, e lidhur passhurie plot pasione.Por sisht dhe nj paralajmrim

se far do t trhiqte pas

ruaja e Mbretit shqiptar, n vshtira.N dasma kndo-

r nusen, pr fatin drama-nies s vendlindjes dhe ts, pr kalimin te nj jet eurri, te nj vend i huaj dhene t tjera (kaluar se sdijaSi duket fjala manxhare

ka simbolikn e nuses, qtet nga nj mjedis, sikur tt n nj bot tjetr.shtroni far epiteti, nukhn der t madhe, port rnd, nj pamje me qi ka t gjitha dramat. Jan vargje antologjike,adare.

eda shkon jo vetm pr peri-por m tepr n person-e mbretit, Ahmet Zogut,

n kontradiktor, mohues,mues q ka pasur gjithher

i tart.

Nuk i kuptoj shqiptart, kaqen koha m e art pr Shqipri-n; Zogu ishte timid- i civilizuar, edonte perndimin, prandaj edheu martua me Geraldinn, nj ngagrat m t njohura n Evrop qrespektohet. Shkrimtarin e ka

prekur akti i saj: ikja lehon, dheprsri duke shprehur dshirnpr tu varrosur ktu. Kjo shprehshum.Isht nj grua sakrifikue-sepo ne, sdijm t vlersojm,jemi bardh e zi.Duhen t thuhent mirat dhe t kqijat, ndrsa

ndalemi srish vetm n drama-tiken e vargjeve, shqiptart e kanskanuar jetn e nj gruaje t huajn Shqipri, jo vetm pr histori-n.

Vjersha pr mbretreshn nukm hiqet nga mendja, - e thot

Kadare,srish prmendesh vargun, srish duke mbetur n t fundittragjiken e saj:fajin ta pati joem t dha n der t rnd.

Kujtojm se disa jav mpar, n shenj t 100 vjetorit tlindjes s Mbretreshs Geraldin n ambasadn e Shqipris nParis u promovua libri i fundit shkrimtares francize, JosephinDedet, Geraldina, mbretreshe shqiptarve. N kt mbrmj

ka qen e pranishme edhe vetautorja e librit, e cila ka folur mbqasjen e saj n kt libr, dukprfshir jetn e saj n Hungari e m pas edhe n cilsin mbretreshs n Shqipri.

Ata u dashuruan me shikim tpar.Ajo gjithmon fliste pr t mnj dashuri e pasion t thell.Atpatn nj jet t vshtir n ekzipor dashuria i ndihmoi pr tia dalme kuraj e guxim, ka thnDede

Violeta Mura

Vargjet e anonimeKadare ja kujtoj n

t ri pr Geraldinn

Kadare, far kndoi nj anonim pr

mbretreshn Gerarldinn: Fati ta

pati jot m/ t dha n der t rnd

Letrkmbimi me Mustafa Krujnsht nj letrkmbim ishkurtr, n emigrim midisMustafa Krujs dhe familjesmbretrore, nisur nga nj letr urimin ditlindjen e mbretreshs Ger-aldin e n t tjera letra pr prob-lemet familjare, situatn n Shqipri,si po iknin shqiptart nga Shqipria endihma n ParisKto letra jan nvllimin e tret Kuvend letrash memiqt, q prfshijn periudhn ko-hore: 5 gusht 1956 26 nntor 1958.

***

Madhnis s Saj, MbretneshsGjeraldina t Shqipnis,CannesSa ma shum largohemi, aq

ma shum mendojm pr ju tgjith. N kt dit t gzueshmet ditlind es Sue ranoni urimet

tona shum t ngrohta.Mustafa Haxhire

Telegram i 5 gushtit 1956,ora 23.00, nga Transatlantiku K.

Kolombi, Cannes, 6 shtatuer 1956

Shklqesi,Telegrafin tuej, pr ditlind-

jen teme e mora, ju falnderojme gjith zmr.Nuk dijshe ku tmundesha me u prgjegj, kshtuprita letrn e juej, qi ka qen prt gjith ne nji gzim. Aq mir e

prshkrueni vendin ku jeni, sa mduket se vet isha me ju.Nuk shkon dit qi nuk prmen-

deni ju, dhasht Zoti qi t shifemiprap! Mu b qejfi qi djalin e kenigjet shndosh; pa e njoftun i jepni

ra t falat e mi a.Haxhires i uth s t.

Nuk mujta me ju dhanprgjegje m shpejt pr arsye sederi tani kam qen n klinik properacionin e dhambit edhe sinus-itit. Jam hala shum e dobt dhe kamdhimbje. Mbreti, me shndet shy-qyr Zotit, ka qen mir, por gjith-nji mendon se m hiku shklqesiaedhe skam me ke t flas !

Princesha Maxhide asht hala nklinik, por shkon shum ma mir.

Tue ju urue shndet t plot,edhe tue prit koh mbas kohe le-trn prej jush, po ju drgoj me Le-

kn dhe Mbretin t falat tona mt przemrta.Geraldine

Cannes, 8 shtatuer 1956Shklqesi !Letrn tuej gentile e mora me

zim.U zuem i mbrritt shn-

dosh edhe mir afr djalit tuej.Princ.Maxhide, shyqyr Zoti

shkon shum m mir edhe Gerrka dal prej klinike.

Zoti Ministri na mungoshum n mes t nesh, ju dhe Haxhire. Kur t mrziteni, na bni njshenj, se ju thrrasim prap ktu.

Un dhe Myzejeni ju drgojm t falat m t przemrta jdhe djalit tuej, Haxhiren e marrimngryk me mall.

Senij

Cannes, 22 nndur 1956Excellence,Dshirojsha me ju shkru

shum ma prpara, vonesa i detyrohet dshirs teme me ju drgunji letr n gjuhn shqipe, n stilitem dhe o n fren isht. Si e shi

Geraldina: I due t gjith shqiptart me nji zemr nane, far mundem me dhurue


11/16


, po t marr mundim me shkrueuhn ton t mbl, gj e cila ju

naq, jam e sigurt.Tragjedija e Hungaris m ka

ondit pa mas dhe m ka lod-un shum. Ditt i kaloj tue i urgjigjun telefonit, telegramaveletravet t njerzve qi tregojn

ympatin e tyne. Duhet me bamFranca t marr pjes me diftue

dihm morale e medicale !Shum koh marr pr me krkue

i shtpi, pse m 1 mars duhet

t lajm kt viln e mir. Natndigjojm gjith stacionet e radios.Zotit lavdi, morali i Mbretit asht

alt dhe optimizma e tij na jephpres. Ka qen mir, me shndethe lus Zotin t vazhdojm kshtu.oha asht hala shum e bukur ktu.adame A. Sula ka qen pr disat ktu, evenimentet e Procherientit e kapn n Rom, po zotiinistri Sula asht mir n Cairo.

eks i erdhi leja, speciale pr mey n Kalnur n Sandhurst, n In- dhe jam tani shum ma e qet.

Princeshat jan t gjitha mirhe ju ojn urimet e tyne ma trzemrta. Pr. Maxhide ka fitue2 kilo dhe asht ktu me nji muze.

Shpresoj Hadjire ka marr librin

vogl qi i kam ue e qi vazhdonir tue qen e knaqun. Mbreti

he un ju ojm urimet tona maprzemrta. Edhe un pres nji

tr t gjat prej Jush. Sigurishtdhe atje evenimentet e Kontinen-

ton bajn prshtypje?!Geraldine

Cannes, 18 III 1957Villa Clment BayardAve. Jean de NoaillesI dashun Zoti Ministr,M duket se ka kalue nji koh e

at q nuk kemi lajme prej jush.oha kalon gjithmon shpejt e nhtpin time m duket se mun-on deri diku mundimi moral pr t

bajt nj letrkmbim t rregullt.imri ktu ka qen shum i but,or po aq i ashpr me Mbretin. Meith kujdesin ton ai pat marr njiip shum t keq qi e ka mundue

hum e, n t vrtet e ka marreten vetm tashti.Kisha shkue tek

Leka m 15 janar n Londr.Kishaba ndrmend me ndejt nja dhjetdit, por t tretn dit u detyrovat marr aeroplanin e t ktheheshashpejt tek Mbreti.Mezi gjeta koh tavejsha Lekn n kontakt me familjetangleze qi njifsha e me ndonji per-sonalitet zyrtar. Duhet tju them sejam shum e prekun nga mirsjel-lja e prsosun e ktyne miqve pr tprit Lekn n shtpit e tyne.

Ai ka ba nji prparim t madhn akademin ushtarake t Sand-

hurstit dhe komandanti i prgjith-shm i akademis i ka shkruejtMbretit nji letr plot lavdrime prte. Natyrisht fillimi asht veanrishti vshtir prsa i prket strvitjesfizike, por ajo nuk i ban vese mire ai asht dakord. Pati fatin e keq t

thyente kaviljen n nji strvitje, porduket se po e prballon mrekullisht.

Atmosfera politike nuk pokthjellohet e mbas pafuqis t dif-tueme nga Kombet e Bashkueme,prball tragjedis s vendit ton,un nuk lexoj ma gazetat.Me uvendos n Shtetet e Bashkueme,si e dini, ka qen dshira jon prnji koh t gjat, por mjetet finan-ciare na mungojn pr me ushqyeende nji projekt t till. Zoti i Madhka dshirue q ne t qndrojm n

Evropn ton t mir e t hershmedhe un prulem me mirnjohje qvullneti i Tij i mir t plotsohet...

Ktu gjithshka asht ashtu si ekeni lan.Pr lajmet nga Shqipniapreferoj ma mir me ju lan nji Kol-onel.Nuk m plqen me u trheq

n thashetheme.Un i due t gjithme nji zemr nane, asht e vetmjagja q mundem me ju dhurue.

Shpresoj q kurajozja ime Hax-hire t jet mir.Me kujtimet e mirat gjith neve ju drgoj urimet mt mira t mijat pr ju t tre.

Geraldine

1gusht 1957Excellence,Kt pjesn tjetr po e shkruej t

diktueme prej Mbretit.Nji dnim

pr popujt e robnuem nn nji for-m diabolique po prgatitet nEuropn centrale edhe ne Balkan.Tue i marr parasysh interesat e na-lta t vendit ton nji memorandumi paraqita Nato-s, Ambasads Ingl-ize, tAmeriks, t Francs, tItalis.

2-3 muej ma prpara tue i pagjasat pa ba do dmarcha verbale,prej t cilve pa prgjegjen qi nukbesohet se nji gja e till mund tbahet. Do tishte mir, tashma qika rrah eshtja edhe n shtyp, tubante prej emigrats shqiptare qindodhet atje dmarcha kolektiven Departamentin e Shtetit, buri-mi i vetm qi mund t na shptojprej zgjedhjes slave. Kt shtjepo va laj edhe n gjykimin tuej e

nuk po i shkruej tjetr kujt.Shpresoj se Shqiptart, tue i

marr para sysh qi nuk asht eshtjepartizanije, qi humbn koh kottue i ngatrrue njenn me tjetrin,po asht eshtje atdhetarije, do tmundin t bajn nji hap, si detyrqi e kan kundrejt atdheut.

Geraldine

Cannes, 24 shtator 1957Villa Clment BayardAve. Jean de NoaillesI dashun Zoti MinistrM duket se koha asht zgjat

shum, pa nji letr t gjat me lajmenga ana e juej. Edhe un kam lanmbas dore letr kmbimin tim,

kam qen gjith kohn nankth prshndetin e Mbretit. Nato rrethananuk kam pas mend pr asgja tjetr.Tashti, falemnders Zotit, gjithshkashkon mir prsri.Ne jemi gjith-mon n kte vil edhe se pronarika dasht i t hikshim, or ne nuk

gjetm asgja deri tash. Lekaasht ende n manevra n mUellsit e do t jet ktu, memn e t Madhit Zot, n t ktij mueji pr pes jav puDhurata ma e mir qi kam pr kte datlindje ka qen njimbrritun nga Z. J. Amery, n tm thot se ka vizitue Sandhsi sekretar shteti n ar OfficKomandanti dhe instruktortfol me termat ma t nalta pkn, qi duket se asht ma i nj

nAkademi e un jam mjaft kpr te. Kemi ndigjue shumime, tortura e guxim kta mfundit, refugjatt e vendit tshkret kalojn fshehtas kuvijn edhe n kamb ktu ngapo Trieste. Faleminderit Zotoritetet franceze jane shumprits dhe u japin atyne letrojm me biletat e trenit e ndon xhep pr Paris. Ata kan filardh kaq shum, sa vrtetme pas nji komitet! N Partash, kan gjet t gjith pun

N shtpi gjithshka aska qen.Shpresoj t kem lajshpejti prej jush, ashtu si prtuej dhe Haxhires, s cils ijn mendimet e mija ma t m

Urimet ma t mira edhshndetin tuej.

Geraldine

Cannes, 25 nandor 1957Shklqesi,Morm vesh se keni

70-vjetorin e lindjes suej.Mdhe un ju drgojn urimt mira pr shndet t plotmund t vazhdoni t punonmiri pr Atdheun.

Asht e rand kur feditlindjet tue i ba ball nji rtashpr t gjatsis s mton e t ndamjes s pafund dashunve ton qi nuk i shohimfaleminderit Zotit, Zoti i M

jep gjithmon mbshtetjen ralit e t shpirtit njerzor : Shp! Mbreti mbetet gjithmonmist, Zoti plotsoft dshirat

Me mendimet tona m tdhe urimet tona m t ngroh

Ger

Eskluzivisht nga shkrimtari Ismail Kadare vargjet e panjohuraanonime pr mbretreshn Gerarldin dhe nj bised

shkurtr reektuese mbi familjen mbretrore dhe raportet

saj me shqiptart. Fundviti 2015 kaloi n heshtje t plot 10

vjetorine lindjes s mbretreshs Geraldin, ndrsa n Shqiprende kjo grua identifkohet me paragjykimet e historis


12/16


hndet

Mungesa e elementevekye n trup mund tprcaktohet duke pr-

nj vet-ekzaminim t, e cila sht shum eishme pr t moshuarit.minat jan elementeore q mbajn trupin en ekuilibr, duke br t

ur funksionimin. Cila shtia e tyre pr punn e secilit,edhe qelizat m t vogla nakti se mungesa kronike enj prej tyre mund t shkak-

mundje m t rnda.

vlen veanrisht pr tarit, n t ciln raporti i vi-ve mund t jet ndrprerikimin e nj sr faktorsh.mungesa m e zakonshmevitamins B 3, deficiti kro-

cilit on n pelagr, njdje q karakterizohet ngaiti, diarre dhe dementiaMode 3D).fat t mir, nj munges

he sasia e tepruar e nj el-, i cili mund t jet po aq ihm, sht pasqyruar n caktuara t trupit nga fazatershme t rregullimit.

ndaj, sht e mjaftueshmevetm t ndiqni shenjat qn drgon dhe t percepto-o n- flokt, thonjt, lkurnda , as nuk duhet ti li-

i ju tregon trupiuaj kur i mungon

j vitamin?

njerzve bhet shum me vaj dht mbyllen poret. Pr t njjtn arsye ka purra n fytyr, e cila shte lidhur edhe me shfaqjen e mungess s vitamins B 5, B 6, E.

SYT E LODHURVitamina A sht shum

rndsishme pr t pamurit, dhn rast t mungess s tij shtashtquajtur verbri nate, qsht nj humbje e plot e t

pamurit n dhomat e erreta osgjat orve t mbrmjes jashtMungesa e vitamins B2 n disnjerz mund t manifestoj lodhjn sy prkundr gjatsis s mjaftueshme t gjumit.

pak vitamin B 2. Pasojat jan r-nia e flokve, humbja e shklqimitdhe flok t brisht.

EKZEM, PURRAN FYTYRNivelet e paekuilibruara t vi-

taminave n trup jan manifestuarn pjest m t theksuara n trupine njeriut t lkurs. Kshtu, u gjetse shfaqja e smundjeve t tilla sipezmatimi i lkurs dhe ekzems,

t cilat prfaqsojn nj sr tkushteve inflamatore t lkurs,shoqrohen me nj mangsi tvitamins B 2, B 3, B 6, C, dhe A.Prve ksaj, pr shkak t defi-citit t vitamins A, lkura e disa

qart e mungess s vitamins B,dhe vitamins C.

TRINGLLIM N VESHTringllim n vesh, ose

zhurm konstante n vesh, e cilabhet m keq pas ekspozimit ndajtingujve me z t lart apo muzikt zhurmshme, sht e lidhur menj mangsi t vitamins B 3, B 12dhe E. Megjithat, ekspertt thonse ajo mund t jet nj nga shkaqet

e smundjes , shkaku i t cilit shtende i panjohur.

RNIA E FLOKVEFlokt zakonisht humbasin

pamjen e mir n qoft se trupi ka

Erzat jan nj burim i pashter-shm i bartjes s shndetit ntrupin e njeriut.

Kjo ngase erzat jan pruesi mir i zinkut dhe biotit t ciltndihmojn n shndetin e mirt flokve. Erzat jan gjithashtuburim i madh i proteinave t cilatndihmojn n forcimin e fillit tflokve aktuale. Kshtu plotsonidietn tuaj edhe me erza prveqq do t rregulloni trupin ato do t

u rregullojn edhe flokt tuaj.

het rastsis dhe simptomat in-dividuale konsiderohen shenja tmoshs, sepse njerzit me mosht avancuar, ashtu sikurse edhe trinjt, me nj diet t prshtatshmemund t rezultojn n nj ekuilibrt vitaminave n trupin tuaj.

PLASARITJET, THONJTE BUT D HE T VALZUARShpesh tek thonjt mund t

vreni disa nga shenjat e para

tmungess s vitamins. Kursht fjala pr kto pjes tek ma-jat e gishtave, n duart dhe km-bt, nse ato ndodhin n thekset ndryshme, pika t bardha , kjosht zakonisht nj simptom e

amina B

tatja e mbl meamina ushqyesetja e mbl sht nj ushqim q patjetrhet t jet n listn tuaj t gjrave t ku-

ushqim i leht mund t prgatitetshpejt dhe pr kaq pak koh q ju merrnd t i sjell shndetit tuaj nj pako t

nave ushqyese.patate e till prmban m shum vi-A, q jan t dobishme pr shikim dhe

rodhimin e shndetit. Po ashtu prmbanna B, fibra dhe kalium e poashtu edheioksidant t quajtur glutathione, q rritetin dhe sht nxits i metabolizmit.

Erzat burim

i pashtershmvitaminash

Kombinoni ato n sallata dhsupa pr nj shtes t shndetshme n dietn tuaj, prcjell Kla

Kosova.

Nivelet e paekuilibruara t

vitaminave n trup jan manifestuar

n pjest m t theksuara n trupin

e njeriut t lkurs


13/16


letrsi

Zotni t ndershm,

M falni pr guximin:due ta prballoj ashtjen ma

elikate n jetn shqiptare.Kush e kishte zan bes?...

ntagonizmi fetar qiti kryet dheizorisht u fut edhe, ndr ateistatdits.Egrsit e bame n Jug,idis djelmnis shqiptare, vetm

se muhamedan e kristian,n fakte qi nuk lan me luejt,or jan edhe prova t tmerrshmer jetn ton fetare, shoqnore eombtare. Pr sa dij un deri m

od, kjo ashtje kurr nuk qe pr-allue kjart e mir; sa her qeall, menjiher edhe qe mbulueorsi gaca nn hi.

Ti mbetet hatri kujt t duej,n due ta thom mendimin temaptas: Marr n shumic, mu-amedani shqiptar asht fanatik,todoksi fanatik, katoliku fanatikkta jo pr besim, sa pr inat e

r parti. Ndr asat ma t vshtirjets son kombtare, njimendshptuem format e bashkimit

hoqnor e t qetsis ndr elemen-, porse ne fund te punes mbeti njiarm, nji gond rryme e partie, sae t tremb e me t emoralizue.

ue prek me dor plagn, vjenyetja: A do t mund t rrojn netsi tre elementat fetar ndre? Ateistat me t gjith skeptikt,diferentat, natyralistat, aventuri-t e oportunistat, thon se jo: Na

hqiptart nuk mund t rrojmtet, as nuk mund t formojmhtet, pr pa i zhduk tc gjitha be-met, pse besimi i shqiptarit asht

hqiparizma! Kta shpresoj ti pr-allo nji her tjetr; ktyne tasho thom vetm se Shqipnia nukh vend i pa Zot; e se shqiptartnuk jan, as nuk duhet t jen

patnzon. Fjaln kt her e kambesimtart e tre elementave.

Pa kontestim ne jemi nji komb,i shtet e nji popull me n shpirt,e nji gjuh e me nji histori, e poshim edhe t nji besimi, patme qen edhe ma te bashkuem,a homogjen, dhe nuk patm meerr mund e kol pr tu kuptue

dr shum pun Por fakti asht ky sea jemi pra mysliman, ortodokskatolik e si t till duem t rrojm nje harmoni vllaznore. Unom se pr kt pun nuk asht

evoja me shue besimet, pse po tuem, mund t rrojm vllaznisht,kurse kemi shembullin ndr sa

htete t tjera t qytetnueme.Pra, tezin tem e ve ksodore:

hqiptart, po qen vrtet t qytet-uem e nacionalista t sinqert,esues edhe prnjimend n njot t vrtet, nuk ka se si t mosojn vllaznisht shoq me shoq;rkundrazi, derisa t mos ken

Peng i madh, fanatizmikulturn njerzore n shpirt,ndrgjegjen kolektive kombtare, ederisa tu mungoj kultura fetare,ata kan me qen t dam e tpram, jo pse jan tri besimesh,por pse nuk kan bazat e jetsshoqnore, kombtare e fetare

PENGIMI I MADH: F

ANATIZMIPengimi i madh pr jetn

shoqnore, pra, pr qetsin e vl-laznimit ton asht fanatizmi, i ciliasht nji turp pr personin, turppri besimin t cilit i prket per-soni nje turp pr jetn shqiptare.Besimi qi mbahet pr pasion, prame fanatizm, nuk asht besimi arsyeshm, as faktor i jets; ainuk nalton por poshtnon, e matepr rrnon se sa trajton. Besimin nji Zot t vrtet, Ati i t gjithenjerzve, nuk do ta shtoj antago-nizmin, por do ta paksoj; besimido ta zbus njerin ndr ndjesi ejo ta egrsoj, do ti rregulloj prir-jet e instinktit, ndr t cilat ashtdhe egoizmi qi don t justifikohetme shkakun e besimit. Ktu ashtnevoja ta dalloj njeriun fanatik nganjeriu me karakter: t dy ngulinkamb r n i bind e t vetn, t d

tregojn fuqin e vullndess derin kulm,... por me kt ndryshim,se njeriu me karakter ngul kambpr nji parim tarsyeshm, ndrsafanatiku don ti rrij asaj s vetsarsye e pa arsye; njeriu me karak-ter tregon nji zotsi morale, ndrsafanatiku dishmon nji dobsi per-sonale, pse ai, edhe po ta shoh

t paarsyeshme at t vetn, nukasht i zoti ta mund pasionin eegoizmin; brutalisht mund t jeti fon, por njerzisht asht i ligsht;karakteri moral ka caqet e arsyes,fanatizmi nuk ka cak, ai t verbon,t shtyn deri n ves e negrsi. Fa-natizmi asht antinjerzor, prandejedhe antifetar e antishoqnor.Pra,pr t rrojt vllaznisht, nuk ashtnevoja t hjekim besimin, porkusht i par asht t hjekim fana-tizmin n besim. Shqiptari mundt zbutet tue marr kulturen vr-tet njerzore, kulturn e shpirtit,d.m.th. nuk mjafton t ket sjelljene mir, paraqitjen e njerzishme,format e prshtatshme, mnyrt ehijshme, e ne shpirt t rrij i egr,por duhet t jet edhe prnjimendn vete ashtu si mbahet e duketprjashta, ather ka me u ba i zotit rro n harmoni me vllaznit

e vet shqiptar t do kondicionishoqnor edhe t do besimi. Ngji-tas me kulturn njerzore, shqiptarido t marr kulturn fetare. Kaloikoha qi ta mbajm besimin psena e kan lan t part, pse ashtue kemi gjet, pse besojn t tjert,ase pr nji do tjetr arsye t jasht-me; sod duhet t dijm shka beso-

jm dhe pse t besojm; lypet tajustifikojm, n mose para vetes,besimin ton. Por nuk mjaftonkaq: besimin nuk do ta mbajmas pr etiket, as pr nji gja vetmteorike; besimi duhet t jet faktori jets; parimet e besimit duhet tprftojn n bindje t plot, ndiesit gjalla, lvizje, shprehje, fjal epun, drejtues n nji sistem jete.Kjo don me than kultur fe-tare.

T RROJM SHOQNISHTE VLLAZNISHTJo se krkohet prej shqiptarve

kristian e mysliman t jen tgjith Shenjtn a Pejgambera, porpo deshm t jemi komb e shtet,lypet me doemos t jemi n atshkall kulture njerzore e fetare,sa mjafton t rrojm shoqnisht evllaznisht. Pa kulturn njerzore,nuk emi t ekun t rro m si

njerz i e si shok; pa kufetare, besimi nuk na formojet, por ma tepr na pengo

Kam pa mysliman edhe n qi me vetmohim mbrrijn heroizm pr t mbajt ranin e kreshmt, por prejse nukkulturn fetare, ata me atsado heroike, nuk shfaqin nji ni shpirtnore t, ciln nuk e kaqindresa e tyren t shumtn ebazohet, thjesht n nji zakontradit, i n nji moskuptim tfetare qi e zhvleftson motiva

edhe veprn e tyne.Nji kusht tjetr qi rrjedkulturs s shpirtit asht npr bindjet e t tjerve. Pbajm diagnozn shpirtit tiptarit n skajin ma t fundkemi pr t gjet kt fenomuditshm: kush nuk menun, thot, ai asht kundem. Ky paravendim antishshfaqet jo vetm n lamm politike e shoqnore, por edhn lamn ditunore. M ka rpr vjet e vjete t marr pjesshoqni, mbledhje, nisma e sitje ashtjesh ndr shqiptardo t thom se, me pak ndry

e me forma ku ma shum pak egoiste, si ndr njershkoll, kam gjet e prek mse mjaft me tregue kush njidim a parim t kundrt apot ndryshm, pr me u shiktrembt e me u ba shenj anizmi e luftimi.

Shkakun e ktij fenompaarsyeshm prap e gjejmgabimin trashanik, pse shedhe po t mbahet se ka kkujton se me ndjek arsyentjetri asht dobsi. Historia e dje trysnia e sotshme na e vrtkt prbindsh t individuegoistik. Pr t rrojt vlla

nuk lypet t mendojm tme nji kok, as nuk krkokemi t njejtat parime ase tt pagabueshm, por medduhet tua njohim t tjerve jtn e arsyetimit e t bindjnat mnyr si krkojm qi tt respektojn mendimet Do ta dim se secili njeri, eddasht, mund t ndjek nji rnji parim t gabuem, prandkurse nuk duem t na prbuzne edhe po t jemi n gabimas na mos t prbuzim aThemeli i shoqnimit, prandei harmonis shoqnore midiiptarve, qofshin edhe besim

ndryshme, asht n mbajtjenqert t parimit: Mos i ban kunuk don me ta ba kush ty; btjerve si krkon me ta ba atan kt pik besimet nuk penpor e kan detyr t ndihmoj

ngaAnton Harapi

Lideri politik dhe shpirtror, At Anton Harapi, nkonferencn e mbajtur n Kor n maj t vitit 1935, iu

drejtua intelektualve shqiptar, ku pr her t par airrfeu jetn e krishter, moralin,lozon, idealin, pse

shqiptart nuk arrijnvllazrimin


14/16


port

kii e Balaj

klqejn nqsoretKroaci

Endri ekii dhe Bekim Balaj kanshnuar n ndeshjet testuese prparastartit t fazs s dyt t kampionatit n

Kroaci. ekii i transferuar n form huazimi

nga Dinamo e Zagrebit te NK Lokomotiva eZagrebit, tregoi se mund t jet nj elementmjaft i rndsishm pr ekipin e ri. Mes-fushori realizoi golin e vetm t Lokomotivsn finalen e Arena Cup 2016, ku skuadra ngakryeqyteti kroat u mposht 2-1 nga rumunt eViitorul. Nj goditje e shklqyer nga distan-ca e 19-vjearit q nuk i la koh pr reagimportierit kundrshtar. ekii, i huazuar teLokomotiva pr t patur m tepr hapsira,

e nisi ndeshjen nga stoli, ashtu sikurse edhlojtari tjetr i Kombtares Shpresa, mbrojtsHerdi Prenga. Titullar te Lokomotiva ishtsulmuesi shqiptar i lindur n Slloveni, Ero

Grezda. Ndrkoh, n Emiratet e BashkuarArabe, Odise Roshi dhe Bekim Balaj shklqyen n fitoren 4-0 t Rijeka-s n miqsoreme Fc Dubain. N sfidn e dyt dhe t fundit testuese, Roshi ishte titullar dhe u aktivizua n pozicion mjaft t avancuar, duke qenpran aksioneve t tre golave t par t ekipiNdrkoh, n t 50-n, mesfushori shrbepr Bekim Balaj-n, q i aktivizuar nga stovulosi fitoren me katr gola t HNK Rijekas.

as nj muaji

ushim, rikthehetuperiorja

Fundjava kthen n fushKategorin Superiore,ekzaktsisht aty ku e lansfidat e Kups s Shq-

Java e 19-t starton tn me dy ndeshje n orn

N Shkodr, Vllaznia pr-rish me Sknderbeun. Pas

mit pa gola n Reshit Rusi,ut sfidojn srish kam-n fuqi. Por, nse ndeshjas shrbeu si test pr kolau-e grupit, tashm pr t be-e trajnerit Armando Cungua e vrtet, ajo e mbijetess.n tjetr, korart krkojn

n fazn e dyt me fitore,hedhur pas shpine disfatnt n Vlor, por edhe pr tr n distanc sigurie Parti-

ndjeks. Problem pr Josnlotsimi i boshllikut t lnayinka e Berisha, por edhe

fizike e lojtarve. Paralelishtn n Shkodr, Tirana luan

sfertn me Trbunin. Nje q n letr favorizon bard-, t cilt mbeten skuadrarojtjen m t fort t kam-t. Por, ndaj pukjanve q

n renditjen, m s shumtien golat pr ta afruar ekipin

n zonn e Kupave t Eu-Prsritje e duelit t Kupsdhe ndeshja ndrmjet Par-dhe Lait, t shtunn n

7:00. T kuqt do t provo-hakmerren n kampionat,fatn 2-0 n sfidn e par

nale t Kups. Skuadra e

nelli-t duket e avantazhuar,m prej faktorit fush, porepse me fitoren e fundja-kaluar, kurbinasit duket seprqendruar t gjitha forcat. Dy sfidat e tjera t Supe-

Java e 19-t starton t shtunn

me dy ndeshje n orn 14:00.N Shkodr, Vllaznia prballet

srish me Sknderbeun

Etrit Berisha ishte ndrlojtart m t mir tLazio-s, n fitoren 4-1

prball Chievos. Tri pikt ekryeqytetasve jan edhe mer-it e portierit kuqezi, q kurrezultati i ndeshjes ishte 3-1,neutralizoi penalltin e AlbertoPaloschi-t, duke mos lejuar qmiqt t rihapnin sfidn. Pasktij episodi, mediat italianedhe opinioni sportiv n Itali ekan cilsuar si nj specialist t

11-metrshave. Nj fakt q kon-firmohet nga statistikat, pasi kjoishte penalltia e katrt, n shtatt ekzekutuara kundr, q Beri-sha e priti. Nga Ludogorets-in Europ League, pr t vijuar

me neutralizimin e goditjes sIcardit n sfidn e Seris A meInterin dhe srish n EuropaLeague kundr Rosenborg-ut.Etrit Berisha dhe 11-metr-

shat kan nj lidhje t veant.Prpara transferimit te Lazio,n periudhn kur luante meKalmarin n Suedi, 26-vjeariekzekutonte penalltit, dukeshnuar n kampionat e madje

edhe n kualifikueset e EuropaLeague. Me penalltin e dyt tpritur n kt sezon, portieri iShqipris cilsohet si kandidatpr t thyer rekordin e gardianitt Interit, Handanovic, q nsezonin 2010-2011 kur luantete Udinese neutralizoi gjasht11-metrsha. Me pritjet e tijvendimtare, Berisha sht kthy-er n nj prej elementve ky tLazios. Edhe pse sipas spekuli-meve t merkatos rreth portierit

prflitej pr nj largim t mund-shm nga Seria A, lojtari i lindurn Prishtin shfrytzoi dmti-min e Marchetti-t pr t treguart gjith kualitetin, duke reali-zuar mrekulli t njpasnjshme.

largimi

merkato

Berisha, specialisti i11-metrshave n Seria A

riores luhen t dieln. Kuksi pretn shtpi Bylisin n orn 14:00, memallakastriott q jan n krizt plot, pasi n ekip nuk ka mb-etur m asnj trajner i mirfillt.Por, ekipi i Duros e ka t qart senuk mund ti nnvlersoj rivalt,

edhe si nj mnyr pr t reaguarpr humbjen n kup me Teutn.Pikrisht durrsakt mbyllin javne 19-t t kampionatit, me sfidnndaj Flamurtarit n Vlor n orn17:00. Kuqezinjt e rinovuar nmerkaton e janarit krkojn fitoren

e par n vitin 2016, si mnyr prt bindur opinionin se projekti i ni-sur ka baza t forta. Por, t besuarite teknikut Zekirja Ramadani i pretnj mision i vshtir prball njTeute t konsoliduar, q n fushshfaq kualitet dhe entuziazm.

Llullaku merrofert zyrtarenga Flamurtari

Flamurtari i pandalshm nmerkato. Pas zyrtarizimit ttet blerjeve, klubi vlonjat vijon tmbetet m aktivi n afatin e transferimeve t dimrit. Kuqezinjt kan br ofert zyrtare sulmuesAzdren Llullaku. 27-vjeari i lindur n Istog sht nj futbollisme shum eksperienc, me njt kaluar n ligat e ulta italianen kampionatin e Vietnamit dhs fundmi n elitn e futbollit rumun me Gaz Metanin. Pasi kalotre sezone e gjysm me skuadrnga Transilvania, ku ka realizua17 gola n 93 ndeshje, vetm djav m par, Llullaku njoftoprishjen e kontrats me klubidhe faktin se tashm sht lojta

i lir. Me mbylljen e merkatos qpo afron, te Flamurtari shpresojn se sulmuesi, i cili sht grumbulluar edhe n Kombtaren shqiptare nga trajneri De Biasi, ponuk sht aktivizuar, do t jet njtjetr goditje e madhe. Ndrkohtjetr prforcim zyrtar n Vlorsht ai me Kristi Markun. Mbrojtsi 20-vjear prezantohet t hnn n zyrat e klubit dhe sht njalternativ e shklqyer n pritjq Debatik Curri dhe Ilir Berisht arrijn formn optimale. Markvjen te Flamurtari nga hungareze Budapest Honvd, ndrsa nt kaluarn ka mbrojtur ngjyra

e Teuts dhe t suedezve tRosengard. Marku sht pjestai prfaqsueses s 21-vjearvt drejtuar nga Redi Jupi, ndrska mbajtur shiritin e kapitenit mkombtaret e 17 dhe 19-vjearve


15/16


sport

Juventus, Dybalatani vlen m shumse 100 milion euro

Djokovi kalon me vshtirsi n erekfinalen

T mdhenjt nuk zhgn-jejn n raundin e katrtt Australian Open. Edhe

se me shum vshtirrsi, numrii bots, Novak Djokovic arriti t

alonte francezin Gilles Simon 3-2e sete. Nole e nisi takimin me 6-3 bind

Documents

FRD 26 janar.pdf