FRD 24 qershor.pdf

7/25/2019 FRD 24 qershor.pdf

1/16

MBASADORI TATIMET

Mungojnsiprmarrjet emdha; vetm 35kompani me xhirombi 50 mln euro

AKTUALITETAKTUALITET

adresa:

rruga Abdi Toptani,

Tirane-mail:

[email protected]

drejtor:Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

MIMI: 30 LEK

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 147. E premte, 24 qershor 2016

Koha e

Frankeshtajnit

Kur Bajronin epagzuan Albekndon shqip

Trajneri De Biazinuk trhiqet:

Do drejtojShqiprinn Botror

Ligji i ri prKodin e Puns,

hyjn n fuqiamendimet; Jafar ndryshon

HISTORIASPORTNDRYSHIMI

Reportazh / Serat,fluska e radhsn ekonomi?!

EKONOMI f. 8-9

f. 10-11

Propozimi i Institutit, t

ngrihet nj MemorialKombtar pr ish tPrndjekurit Politik

RYEZA NDRKOMBTARE f. 11 f. 14f. 6

f. 7 f. 6 N MES T BIZNESEVE T SERAVE N KR UTJE DHE GORICJE T LUSHNJ

FOKUS

Bllokohen reformatFRD: Shqiptart duan Europn,

Berisha krkon izoliminKa dy vjet q palt politikkush m shum e kush mpak, duket se kan frik nga dprej Reformave m t rndsishme n vend: Reforms nDrejtsi dhe Reforms Zgjedhore. T dyja kto Reforma dforcojn shtetin e s drejts dhdo lehtsojn evropianizimin vendit ton. T dyja kan ngecur dhe Kuvendi sht kthyer nnj institucion thuajse parazitar. Reforma e par na afron mEvropn ndrsa e dyta, npmjet forcimit t demokracisreale, na afron prsri, edhe mshum, me Evropn...

FMN dhe

qeverisja e tregut

Ti Shqiprime jep nder

A ka deputet topozits q nukvihen n rresht?!

ngaGjon KROI f.

ngaArmando Mosho f.

ngaAlfred Cako f.

Drejtsia,Lu: Politikapo iu bnpresionhartuesve t saj

FRD: Eklipsohet Kodi Zgjedhor,harres e qllimshme nga Drejtsia


2/16

24 qershor 2016 fryma e re 2

olitik

RD: Shqiptart duan Europn,erisha krkon izolimin

Bllokohen reformat

yma e Re Demokratikehpreh shqetsim prhirrjet e Partis Demokra-

r destabilizimin e venditmiratohet reforma n siste-

drejtsis. N nj deklaratdiat, FRD akuzon pakicnmentare dhe kryetarin de

PD-s, Sali Berisha, setivizuar prpjekjet e vjetrapr t rikthyer izoliminmbtar t Shqipris.

FRD, lvizjet e fundit t funksion t bllokimit tave, sjan gj tjetr veseogurzeza n mnyr q

ria t mos prfitoj eljenciatave t antarsimit nvjesht t ktij viti. Prej

sh klasa politike shqiptaret peng nga nj njeri isht ai prgjegjsi numr

r ngecjen e reforms n

PD prgjegjse pr bllokimin e reormave, ka pr qllim rikthimin izolimit ndrkombtar t Shqipris pr t prodhuar destabilitet

drejtsi, por edhe t reformavet tjera. sht ai prgjegjs prt gjitha hapat pas t Shqiprisndr vite dhe ashtu si ka brkur ishte n pushtet, po e bn

edhe sot q sht n opozit. Njish-Sekretar Partie q ende edhesot e ksaj dite mban peng fatete vendit, mban peng t ardhmene qytetarve shqiptar. Pakicaparlamentare sht pozicionuarqartsisht kundr reformave meqllim bllokimin e progresit tShqipris dhe destabilizimine vendit, thuhet n deklaratne FRD, duke dnuar thirrjete kryetarit demokrat, Basha,pr destabilizimin e vendit.Krcnime t tilla keqdashsepr destabilizimin apo dhedjegien e vendit, jan qndrimemesjetare e nj mendsie

diktatoriale q kontrollon

kryq e trthor sot PartinDemokratike, thekson FRD.

Fryma e Re Demokratike mbylldeklaratn e saj duke i br thirrjefaktorit ndrkombtar, prfaq-

sive diplomatike t SHBA e BE nvendin ton, q t mbajn qn-drim ndaj t tilla krcnimeve tPartis Demokratike dhe liderit tsaj de facto, Sali Berisha. Rritjae emocioneve politike, duke sjellepisode t pakndshme pr njvend antar t NATO-s q mundt ken kosto t rnda, krkondomosdoshmrisht ndrhyrjene faktorit ndrkombtar. FRD ibn thirrje trupit diplomatik takredituar n Tiran t mbajnqndrim ndaj Partis Demokra-tike dhe Sali Berishs, n mnyrq vendi t progresoj dhe refor-mat t prmbushen, prfundon

deklarata e FRD.

saj, duke u shprehur qart se shtpr reform zgjedhore t bazuan katr shtylla,

korrektim kombtar, administrim jo politik, listat e hapura sdhe votim elektronik ose numrimt votave n qendrat e votimit. Reforma sht shtyr pr sesionitjetr parlamentar, ka nnkuptonisjen e puns n vjeshjt, ndonse afati kushtetues pr mbajtje

e zgjedhjeve parlamentare sshtaspak favorizues pr t ndryshuaKodin Zgjedhor.

odi Zgjedhor n Kalendat Greke

RD: Kodi Zgjedhor,rresa e qllimshmeeklipsohet nga

rejtsia

odi Zgjedhor u

arrua qllimisht

at ktij sesioni.

he kjo sht

r kryekput

e pajtimin e t

mdhenjve t

lt nuk duanurrsesi t prekin

atus quon-

Pakica parlamentare

sht pozicionuar

qartsisht kundr

reformave me qllim

bllokimin e progresit

t Shqipris dhe

destabilizimin e vendit

Prej 25 vitesh klasa

politike shqiptare mbahet

peng nga nj njeri i vetm

Nga nj ish-Sekretar

Partie me mendsi

kryekput diktatoriale q

ka shkatrruar kt vend

Reforma Zgjedhore

sht shtyr pr

sesionin tjetr

parlamentar,

pavarsisht se

afati kushtetues

pr mbajtjen e

zgjedhjeve nukfavorizon aspak

ndryshimin e Kodit

min e drejtsis dhe ajo zgjedhore,n mnyr q Shqipria t marrnj rekomandim pozitiv n vjeshtporsa i takon eljes s negociatavet antarsimit me Bashkimin Eu-ropian. Harresa e ligjit elektoralsht krejtsisht e qllimshme dhesht br kryekput me pajtimine t mdhenjve t cilt nuk duankurrsesi t prekin status quon-,pasi kjo i favorizon dhe i bn q t

mbretrojn n krye t partivepolitike. Fryma e Re Demokratikeka qen koncize n qndrimet e

Reforma Zgjedhore prfun-don n kalendat greke,ka nnkupton shtyrjen

pafundsisht t diskutimeve prndryshimet e Kodit Elektoral.Ndonse deklaratat mediatikenuk mungojn pr gatishmrin ekalimit t shpejt t ksaj reforme,nga ana tjetr, puna konkrete nparlament duket se sht largasaj q deklarohet mediatikisht.

Komisioni i posam parlamentarpr reformn zgjedhore ka zhvil-luar disa mbledhje me pikatore,por puna u ndal me kaq. Dhe sot,q jemi vetm nj muaj larg mb-ylljes s ktij sesioni parlamentar,asgj nuk sht hedhur n letrnga ato q prfliten mediatikishtnga faktor politik.

Fryma e Re Demokratike pr-shndeti q hert inicimin e punspr reformn n sistemin zgjed-hor, duke i br apel vendimmar-rsve q t garantojn nj reformtransparente, gjithprfshirsedhe t qndrueshme n koh. Pornga ana tjetr, n horizont nuk

duket asgj konkrete q mundt nis nga puna ndryshimet nKod. Kjo n nj koh kur apeli indrkombtarve sht q moszvarritet kursi i reformave, pasikryefjal mbeten reforma n siste-


3/16

24 qershor 2016 fryma e re 3fryma e re 3

politik

A ka deputet t opozitsq nuk vihen n rresht?!

Nse drafi nuk kalon n Kuvend, athere a kan burrri palpranojn q t ket nj Reerendum pas ksaj me nj pyetje t thj

politiks dhe pr ta kyur t keqen brendamatrioshks s vjetr.

Kto dit duket se ka ardhur ora e provspr ta kaluar n votim draftin e sjell ngandrkombtart pr Reformn, t ciln nukmund ta realizonte n cilsi t lart politikashqiptare. Ndrsa maxhoranca ngjyr liladuket m e prirur pr ta votuar Reformn,ajo roz dhe opozita berishjane po i vendo-

sin asaj me fshehtsi ose hapur shkopinj nrrota. Synohet t mbyllen punimet e Kuven-dit pa e votuar dhe ka zjarritje pr t parse kush do fitoj n vjesht nga kandidatte Shtpis s Bardh me synimin pr takaluar fundin e legjislaturs pa kaluar ndry-shimet kushtetuese pr Reformn n Dre-jtsi. Nse edhe muajin tjetr Kuvendi nuke kalon Reformn, athere vendit mund tivihet nj vij e kuqe dhe t bllokohet zh-villimi i tij pr ti kthjelluar shqiptart nvotimet e ardhshme pr n Kuvend e pr tkrijuar mundsit q nj maxhoranc tjetre nevojshme t arrihet pr t realizuar Re-formn. Egziston nj fjal e respektuar ngavendimmarrsit real n perndim q thotse T gjitha hopet cilsore kan ardhur prej

kaosit. Dihet se Shqipria ka duqe leht-sisht t komandueshme sipas nj planiparaprak, si pr mir ashtu edhe pr keq.N rastin e keq, shqiptart do t paguaninsi hara pr stanjacionin ose regresin e tyre,prej kokfortsis t S.Berishs e grupit t tij.Pra grupi i Sali Berishs sht kthyer n njgrup antipopullor. Sepse duket q kryetaride jure i PD, z. L.Basha sht thjesht nj

marionet e ktij grupi, pa fuqi reale ven-dimmarse, nj frontman i bindur i ktijgrupi. Madje kjo sht edhe arsyeja se prsegrupi i z.Berisha e mbshteti kt kandi-datur prball asaj t t ndjerit S.Olldashii cili mund ti kishte dhn tjetr orientimqndrimit t PD n lidhje me Reformn nDrejtsi, nse do t ishte vendosur n kryet punve t saj. Po deputett e tjer me in-

tegritet moral a simpati pr kandidaturn et ndjerit Olldashi a do t ndjekin instiktine tyre si deputet t pavarur e n sinkronme interesat madhore t shoqris e t ven-dit ton pr tu integruar n Bruksel, Paris,Berlin e Londr apo do t ndjekin interesate grupit t Berishs q ojn uj tek prroii Putinit? A kan ata fuqi t reagojn jashtfamiljaritetit t ngusht t smur antishq-iptar t opozits n lidhje me Reformn nDrejtsi? Kjo pyetje shtrohet sidomos prata deputet q prfaqsojn n opozitparti t tjera m t vogla nga ajo e PD.

Ka pasur disa synime pr t kaluar ligjin.Pengesat kan filluar qysh n Kuvend q tmos lejohet futja n kalendar nga Konfer-enca e Kryetarve n seanc plenare pr

tu votuar drafti prfundimtar jo konsen-sual i Komisionit t Posam t Reformsn Drejtsi. Pengesa e dyt e synuar ngagrupi i Berishs sht mos arritja e num-rit prej 94 votash q krkojn ndryshimetkushtetuese, nprmjet bojkotit t sancsn bllok opozitar. Athere si do t vepro-het m tej? Disa lidera evropian, madje nkundrshtim me tendencn e dy ambasa-

Ka dy vjet q palt politike, kush mshum e kush m pak, duket se kanfrik nga dy prej Reformave m t

ndsishme n vend: Reforms n Drejtsihe Reforms Zgjedhore. T dyja kto Re-rma do forcojn shtetin e s drejts dhe dohtsojn evropianizimin e vendit ton. Tyja kan ngecur dhe Kuvendi sht kthyer nj institucion thuajse parazitar. Reformapar na afron me Evropn ndrsa e dyta,

prmjet forcimit t demokracis reale, naron prsri, edhe m shum, me Evropn.

Le t flasim ktu pr t parn. Reforma Drejtsi nuk dshirohet prej politikanvevjetr nga frika e hetimit t s shkuars sre. Nga disa prej politikanve t sotm ajouk dshirohet prej friks s hetimit t sdhmes s tyre. Por t part kan dal ha-

ur kunder saj dhe, sigurisht, shklqen mezistencn e tij grupi i deputetve rreth eotull Sali Berishs: ish ministra dhe push-tar n qeverin e tij t cilt kshtu rua- veten dhe tregojn nj zell mafiozi duke

en konformist me t keqen, pr t mosjuar q vendi t thelloj proceset e vetategruese n BE, ku shqiptart kan aspi-

uar qysh m 8 dhjetor 1990 kur studenttuitn t part me thirrjen E duam Shq-rin si gjith Evropa. N ball t tyre u

u PD dhe S.Berisha. Sot kjo parti dhe kydivid jan prsri n krye, por n drejtimkundrt, nga Putini.Sali Berisha & Co e di mir se vlerat e

everisjes evropiane nuk jan t t njjtitandart me ato q ata kan prezantuarto 25 vjet n qeverisjen e vendit. Ktoandarte duhen prafruar. Ky grup nuk doa dij se vendi po hyn nga faza e shtetit

gjor n fazn e shtetit t s drejts, ngaza kur ligjet jan shkrua si n perndimor nuk jan zbatuar, n fazn e zbatimit

tyre. Futja e Shqipris n hapat e fun-t drejt ports s Brukselit duket se sht

dyfisht pasi kjo qllon edhe me fundintranzicionit t institucioneve dhe ekono-is s vendit. Megjithse lidershipi realPD e di se qndrimi i saj sht kundrllimeve t shoqris shqiptare, q e karitur kt moment prgjat historis preth 1,500 vjet, prsri grupi reaksionar

S.Berishs vazhdon ta mbaj peng ven-mmarrjen e PD dhe kmbngul hapure vendet e rezervuara pr t mos lsh-

ar avantazhet mafioze, me qllim q tontrolloj pushtetin e tret t drejtsis,r t vazhduar ta mbaj at nn frert e

dorve kryesor misionar pr RefoLu dhe Vllahutin, kan hedhur idenlimit vetm me Konsensus dhe jo mt transferuara. sht pak e uditshkur dihet se vota sht personale dcili voton n Kuvend sipas interesavshiencs s vet n lidhje me shtje caktuara. Duket se ky deklarim i lidt Brukselit nuk shkon konform e

normale t procedurave dhe votimvendi nuk sht ushtri ku palt hyjndalin nga dy llogoret prkarshi. Po tkshtu, Kuvendi ndrtohej vetm mnj prfaqsues t partive fituese t ctonin pr t gjith t tjert.

Nse drafti nuk kalon n Kathere a kan burrri palt q t prq t ket nj Referendum pas ksaj pyetje t thjesht? A pranojn ata tzgjidhjen sovranit? Apo mendojnta mbajn gjat shoqrin e vendinprngahera peng?! A e kuptojn ktsionar t zhvillimit se e kan betejhistorin e ardhshme t humbur? A tojn bllokuesit e Reforms se Persht investuar shum n kt rajo

nuk trhiqet mbrapa pr kt shtnj grupi rebelsh antievropian? A tojn ata se koha e bllokimit shkon jokundr shqiptarve por edhe kundA e kuptojn ata se edhe vet prese SHBA q kan shkuar kundr intet prparimit kan prfunduar metim? Su mjaftojn shembujt e tyre, loshevicit, Tuxhmanit, Gligorovit, KMoros, Buto-ve, Huseinit, Al Asadit, Ke dhjetra donkishotve t tjerve qdashur t pengojn rrotn e historisje kundr projektit evropian, q syqysh nga Koncerti i Vjens m 1819qen edhe dinastit e vjetra t Evropato i prkasin historis sepse nuk e kumarshin e saj hyjnor. Ku jan burbon

manovt, habsburgt, hohencolertOsmane? T gjith prehen n analet eris si antievropian me nj mim tKy sht nj projekt i madh ndrkomdhe Shqipria e Ballkani sht projme cilsi t ndryshme brenda tij, edhe me aprovimin e Rusis. Edhe E.Hkur u akuzua nga Hrushovi se u shit aspra, nuk u pranua t afrohej nga pas Mbledhjes s Bukureshtit m 1960t fuqishmit funksionojn me marrmes tyre dhe nuk ndikohen nga lidvegjl rajonal. Sigurisht q brendjektit t Brukselit humbet edhe sovri fort kombtar n funksion t shtejor e nj prosperiteti e sigurie m tPrrallat q na thuhen pr kapjen e si

nga maxhoranca e sotme dhe Ramaha njeri pasi procesin po e drejtojnorientojn ndrkombtart. Ramanj marionet e vogl e prkohshmeProcesi t Madh dhe ai nuk mundet instrumentalizoj at.

ngaAlfred Cako


4/16


okus A mundet ti besohet edukimi i brezit t ri nj njeriu me rekorde t tilla? Ja prsShqipria ka urgjenc t ndrhyhet aty ku ligji duhet t jet i barabart pr t gjith

gaArmando Mosho

nga Gzim Hoxha

Ti Shqipri me jep ndervendossh n pikpyetje nse atd-eu yt t jep nder, jo domosdoshmr-sht tregon se ke mbrritur n pikna ku nuk do ta shohsh m atdheun

prkundrazi, sht ky qndrim, vi-entativave pr t zgjuar ndrgjegjenkatdhetarve t tu, pr tua prekurgjuar ndjenjn e atdhedashuris.sht midis shqiptarve ekziston ende

oblem themeli prsa i prket atdheis dhe shfaqjes me vepra t mira tashuris. N fakt deviacioni, ndjenjaioritetit dhe mungesa e krenarisejardhjen Shqiptare nisi t kultivo-t diktaturs komuniste, pr t vi-e pas m zbythjen nga syt kmbtzve q nuk donin as t dgjonin mndin ku ju kishte rn koka dhe q juofruar aq shum terror dhe mjerim.j mjerim idesh dhe mungesa e ka-eve intelektuale q ja pamundsonint komuniste konkurrencn me doetr, q drgoi n izolimin total tAq i izoluar dhe i indoktrinuar u bshqiptar saq atdheu nuk konsid-

m, por n vend t atdheut do dit

fillohej me ulrimat: se sa gjithmon gatiishim pr ti qndruar n shrbim luftsdhe shtjeve t partis, por jo t atdheut.E njjta situat na u prsrit npr disashkmbime idiote diskutimesh q u mba-jtn para disa muajsh n nj aktiv brendaPartis Socialiste - ku diskutonin nse Atd-heu ishte mbi PS-n, apo Atdheu dhe PS-jaishin e njjta gj? Edhe pse mund t prje-tosh nj fmijri ku t duhej ta filloje ditni frustruar ndaj devotshmris ndaj partis,vjen nj mosh kur truri piqet dhe ku nukmundet m t vendosesh n diskutim Atd-heun, pr asgj tjetr. Por, fakt sht q Shq-ipria po vijon t qeveriset (si e kam shk-ruar dhe m hert) nga njerz t kobshm.Si pr ta prshkruar m s miri gjith ktsituat, jan ngjarjet tmerruese q ndodhinn vijimsi n Shqipri. M e fundit ishte ajoq u etiketua masivisht si Monstra, rasti kunj person paguhej pr t`u kujdesur e pr tikrijuar vetbesimin nj fmije t vogl, porq n realitet jo vetm q nuk ofronte kujdese formim, por keqtrajtimi I fmijs s pafor-muar ende dhe krejt t pambrojtur ishte kaf-shror. Institucionet prgjegjse i lan du-

art me rastin, duke ju larguar prgjegjsis,prkohsisht. Por, ministrja e cila u pyet - mhert ka drejtuar njsin bashkiake numr 1n Tiran, pozit pr t ciln gjendet e kall-zuar penalisht n prokurori pr tjetrsimin eprons s nj familjeje me an t falsifikimitt dokumenteve. Dhe pr ta uar deri nfund implikimin e saj direkt me shtjen, nprocesin civil midis palve, pala q ka falsifi-kuar dokumentacionin u mbrojt n gjykatn cilsin e avokatit nga nj prej bashkpu-ntorve m t ngusht aktual t ministres,funksionar n ministri. A mundet ti besohetedukimi i brezit t ri nj njeriu me rekordet tilla? Ja prse Shqipria ka urgjenc tndrhyhet aty ku ligji duhet t jet i barab-art pr t gjith. Q kallzimet penale ndajkujtdo personi n Shqipri, qofshin ktaedhe t prfshir n politik e q mbahenshtrnguar nn sqetullat e kryeministrit tecin, tu jepen drejtsis pr ti ndaluar q mpas t shndrrohen n prepotent. M tingl-lon ende n vesh nj deklarim i nj personipolitik shqiptar n kohn e PD-s, se: nuk kapr t ndodhur ndonjher q n Shqipri tdnohet kush pr do dm q i shkakton at-

dheut. N fakt un e besoj ndryshe edhe psgjendemi vite larg nga deklarimi i personipolitik, un besoj se dnimet do t`ju mbrrijn shum shpejt. Fatmirsisht ekzistonnj gar midis funksionarve shtetror tShqipris pr t`u matur me paraardhsie tyre demokrat, q pr njsi matse t akumulimeve t tyre, (t dyja palt) prdorinmetrin kub t Euros. Si e thot dhe popullTafmaja e madhe, t l pa gj hi. I gjendur n kto kushte nuk mundet t thuashse Shqipria n kt moment t jep ndersepse nuk mundet t t jap nder atdheu qt dhunon, t vjedh, t denigron me qllimine vetm q t prfitojn disa vemje, q t vetmen CV t tyren kan shrbimin ndaj kryetarve t partis dhe vendosin mbi atdheunpartin. Deri m tani ja kan dal ta mashtrojn dhe ta mbajn ende peng nj popult tr. Koha sht e maskarenjve, por Shqipria e shqiptarve dhe kta vemje politikan ju ka ardhur koha t zbriten nga lartsite pamerituara ku jan katapultuar dhe prenga ku vetm vjedhin dhe dhunojn Shqiprin dhe shqiptart. Zgjohu popull, bjShqiprin t t jap nder! -

saj pyetje mundohet ti jap njrgjigje nj shkrim i The Ne Yorkimes, ku jepen 5 diagnoza t ndry-

ksaj smundje. Kt rritje shum t t ekonomis globale, e cila shtma kryesore e saj, shumica e ekono-e ua adresojn m s shumti krizs s

t borxheve t viteve 2008-2009. Tmbajm mend se shenjat e para i dha

mia Islandeze e ndjekur nga ajo Greke eajo Spanjolle.t tria kto ekonomi ndryshimin e bnjo Spanjolle sepse prve ndihmave t

nga BE, daljen e saj nga kriza, e mund-e futbolli. E keni harruar q n vitin 2008fitoi 200 mln euro, vetm nga fitimi i titul-pion, prve t drejtave t transmetimit,at etj. Pra, Spanja e shfrytzoi m s mirihin e saj konkurrues, sportin dhe pikr-

TBOLLIN. Ajo e fitoi srish kampionatindhe srish at evropian.sion i Spanjs na bn t mendohemikush sht avantazhi yn konkurrues?ipria nuk u prek nga kjo kriz pr fatpor pati rnie t theksuar pr shkak sem i rndsishm i t ardhurave prton ishte gjat gjith viteve t tran-, remitancat, u pre. E pra nuk mundsh n kmb ekonomin e nj vendi

me remitancat, kt leksion e msuammir. Mbaj mend q at koh u folpr nj ndryshim strukturor n eko-

ton. Kjo si gjithmon bhet vetm pasi n realitet ndodh e kundrta

kciza e pijeve alkolike t prodhuara niqet taksa dognore e veshmbathjeves e rrobave firmato t importuaratifikimi sht lehtsisht i gjindshm,

mi i kushteve t vna nga BE. Kt eetm pr t theksuar kontrastin e te dhe bmave pa dihet shum mir seionizmi nuk sht mnyra m e mir e

mit t nj vendi.t vazhduar me nj historik modest tize ajo u thellua deri sa n SHBA kriza

e borxheve u kombinua me rnien e mimitt pasurive t paluajtshme. T dhnat e asajkohe shnonin pikn m t ult t treguesitt shitjeve me pakic. Por nj nga shkaqet eksaj krize ishte edhe manipulimi i llogarivekontabl dhe pompimi i mimit t aksionevet disa kompanive t ndryshme amerkane.Shembulli tipik i ktij manipulimi ishte pr-ralla me titull ENRON, shembull i cili iu ser-viret si rast studimi do studenti n ekonominpr mastera.

Pas anullimit t presidentit, n momentete fundit pr falimentimin e Shtpis s Bardhdhe vendosjen e nj tavani t ri borxhi, ai ukshillua q t rriste blerjet qeveritare pr tmundsuar punsimin e plot n ekonomi.M von ai u kshillua q t rriste taksat prt tkurrur defiitn buxhetor t ktyre viteve.Fakt sht q t dhnat tregojn se punsimisht rritur dhe vazhdon t rritet.

Po t krahasojm gjenerimin nga recen-sioni i vitit 1982 me at t krizs q sapo kalu-am as nuk ngjasojn fare. Ai i vitit 1982 ishteshum i fuqishm n krahasim me at t fun-dit shkruan ndr t tjera shkrimi n fjal. Rrit-ja e ekonomis amerikane ra n mnyr dras-tike nga niveli historik i dekadave t fundit tshekullit t XX nga 2,1% me 10% n fillim tmijvjrarit n nivelin e 1% dhe u prgjysmuan 0,44 % pas krizs s viteve 2008-2009. Porme rnien e rritjes ekonomike mesatare dy-fishohet dhe koha q iu duhet amerikanvepr t dyfishuar t ardhurat e tyre nga 35 n 72dhe pr t arritur n plot 160 vjet. Kjo thuhetvetm pr SHBA se pr Kinn me nj rritje tfort ekonomike diku tek 10 % pr vitet e fun-dit, kinezve nuk do tiu duhet shum pr tdyfishuar t ardhurat e tyre. Por ktu ka edhe

dika tjetr, paga e nj amerikani sht mbi2000 $, ndrsa e nj kinezi dukshm shtshum her m e ult, prandaj edhe kompa-nit po zhvendosen n Kin dhe Indi.

Ekonomistt jan t ndar pasi disa syreshgjithmon sipas ktij artikulli mendojn sekemi t bjm thjesht me nj vegim statis-

tikor, pra pavarsisht nga shifrat ata besojnse tani jetohet m mir dhe cilsia e jetssht rritur dukshm.

Ka t tjer q besojn se shkaku kryesor iksaj rnie sht ngurrimi i bankave pr tfinancuar projektet investuese t kompaniveprivate. T tjer e quajn kt epok ekonomikestanjacion laik, i cili sipas tyre shkaktohet ngarnia e rritjes s popullsis e ndoshta edhe eplakjes s saj sidomos n Evrop, dobsimit tkrkess pr kapitale dhe rnies s mimit ttyre, natyra e shpikjeve t fundit, zvendsimi iblerjeve npr dyqane me ato virtuale on-line,dhe mbi t gjitha paaftsia ekonomike pr tgjeneruar nj rritje t krkess agregate pr tarritur nivelin e punsimit t plot.

Pr t tjer, ka t ngjar q shkaku i ktijngadalsimi sht thjesht ngadalsimi i pjel-loris mendore q lidhet me shpikjet e vitevet fundit. Sipas tyre gjeneratat e para sido-mos ato t fundit t shekullit XIX dhe t fil-limit t shekullit t ri prjetuan shpikje t tillasi elektricitetitn, radion e m pas televizionin,telefonin, telegrafin, makinat, hidraulikun nshtpi etj. Kto shnuan nj revolucion t vr-tet n jett e njerzve sidomos n Amerk.

Ekonomist t tjer ia ven fajin politika-ve fiskale dhe monetare t gabuara. Si shem-bull merret Shtpia e Bardh. N vitet 2009 undoq nj politik e stimujve fiskal e cila briq ekonomia ta merrte veten, por me tu ar-ritur kjo gj presidenti u kshillua q rristetaksat me qllim q t ulte defiitin buxhetor.Studimet e fundit ekonomike pohojn faktinse nj politik e stimujve fiskal ka m shummundsi t favorizoj rritjen ekonomike tnj vendi. Edhe n Shqipri vrehet e njjtagj. Ndryshimi i takss s shesht me at pro-

gresive n nj koh kur vendi nuk ka shfryt-zuar akoma potencialin e vet ekonomik ekombinuar kjo me nj prkeqsim t klimss biznesit sipas nj raporti t FMN, favori-zon jo rritjen ekonomike por rnien e ritmevet saj. Ndoshta fakti q arabt tek ndrtojnvetm xhamia dhe investojn n Serbi, apo

disa kompani amerikane shkojn e investojn n Maqedoni, shpjegohet po me kto argumenta.

Po a jetojn m mir realisht njerzit son bot. Edhe pse kemi iphone dhe tabletamakina private, veshim rroba firmato, unnuk mendoj kshtu. Pse donjri n mos tgjith, shumica nga ne, figuron si kredi prfitues n listat e gjata t bankave t ndryshmeThjesht nga nevojat q rriten do dit, ngdeprtimi i produkteve t reja n jett tondhe nga pamundsia e realizimit t tyre. Nkt kuptim un mendoj se ne jemi shumm t kufiuar se prindrit dhe aq m shumnga gjyshrit apo edhe nga strgjyshrit tansepse jeta q bnin ata ishte m e thjeshtKjo e jona sht e mbushur me disa kotsirq nuk bjn gj tjetr ve rrisin koston e sa

Por a ka zgjidhje? Zgjidhja m drastiksht kalimi nga sistemi monetar ai q kemsot n nj sistem vleror. Pra heqjen e parassi mjet qarkullimi dhe shkmbimi. Kjo do tonte n dhnien e nj vlere t njjt t punn radh t par, por edhe uljen e orve t saPor kjo do t krkonte nj rend t ri botrosipas t cilit bota t qverisej nga nj qeverbotrore. Kt gj e bri Aleksandri i Madpor duket se njerzit e sotm nuk jan endgati ta bjn, sepse do tiu duhet t heqin dornga pushteti.

Por edhe brenda sistemit ka zgjidhje. Njtill do t ishte zvendsimi i teknologjis osprshtatja e saj me burime alternative ose menergji falas, si dhe transporti me kosto zeroKjo do t lironte shum para nga buxhtetefamiljare dhe do t gjeneronin nj krkes mt madhe pr konsum, por nga ana tjetr dt mbshteste edhe ofertn. Ose nj tjet

ulja e orve t puns dhe prgjysmimi i tyrdo t onte dyfishim t punsimit dhe rritje pagesave qeveritare pr shtresat n nevojZgjidhje ka ato enden nga miradministrimdhe deri tek nj ndarje sa m e mir e t ardhurave, por gjithmon pyetja q shtrohesht: a ka vullnet pr t gjetur nj zgjidhje?

A sht ekonoma botrore nj ekonomi e smur?


5/16


fokus Fondi Monetar Ndrkombtar vren, se duhen reormtejshme strukturore pr prmirsimin e mjedisit t b

nga Gjon KROIFMN dhe qeverisja e treguttjetr edhe marrdhniet e tyre me bankat,pr t mos folur pastaj pr politikat fiskaleq kan prodhuar efekte asgjsuese, sido-mos n drejtim t gjenerimit t biznesevet reja. Duket sikur bankat n kt aspektkan kopjuar qeverin, e cila nprmjetreformave dhe masave t tjera formalizu-ese, ka synuar m shum t ardhura ngaindividt debitor se sa nga krediti bankari biznesit. Tendenca n rnien e kreditimitt bizneset ka vijuar edhe n muajt e par

t ktij viti, gj q e ka detyruar Guvernato-rin e Banks s Shqipris, Genti Sejko tubj kto dit thirrje drejtuesve t bankavet nivelit t dyt, q t lshojn dorn nrritjen e nivelit t huadhnies ndaj bizne-seve, pavarsisht eksperiencs negativen kt drejtim, ku vetm 35 kompanitm t mdha n vend kan rreth 600 mil-ion euro kredi t pakthyer n afat. Por nkushtet kur ndikimi i krizs s eurozonsvazhdon dhe prpjekjet e qeveris pr pr-mirsimin e klims s biznesit jan mini-male, ather thirrja e Guvernatorit Sejkoka rrezik t mbetet nj z q do tu hyjbankave nga njeri vesh dhe do tu dal ngatjetri. N kto kushte mbetet t reflektohetmbi konstatimin e ekspertve bankar, t

cilt vlersojn se: Midis politikave qever-itare dhe sistemit bankar, nuk ka bashk-punim. Bankat jan skeptike dhe hezitojnpr t dhn kredi, veanrisht pas rritjess nivelit t kredive t kqija dhe me futjene biznesit n nj kriz t thell, ndrkohq edhe krkesa nga bizneset pr t marrkredi sht e ult. Pr t dal nga ky ngrduhet t ndrmarrim disa politika t tjeraq t shrbejn si nxits t ekonomis. Dhesht m se e vrtet, pasi Hermes ka argu-mentuar qysh n 94-n, q teorit e reja tliberalizimit supozojn, se sht zhvillimifinanciar, i cili on n rritje ekonomike.Dhe m tej sht pikrisht ky tregues qprbn bazn e plotsimit t nevojave nrritje t njerzve, si nj shtys pr nxitjen e

mtejshme t prodhimit. Natyrisht askushnuk pretendon, q ekonomia dhe shoqriashqiptare t ecin n kt rrug me ritme tatilla rritje ekonomike, q bota e qytetru-ar i ka patur disa dhjetra vite m par, porritme rritje nga 1,4 deri n 2,5 pr qindvit, si ka ndodhur tek ne nga 2013-a e nvazhdim jan t pajustifikueshme. Proble-mi ktu nuk sht verbal, por real, pasi njnivel i till i rritjes ekonomike nuk mund tndikoj kurrsesi n prmirsimin e nivelitt jetess s qytetarve shqiptar.

N kto kushte, Fondi MonetarNdrkombtar vren, se duhen reforma tmtejshme strukturore pr prmirsimin emjedisit t biznesit, prshpejtimin e rritjesekonomike dhe forcimin e aftsis konkur-

ruese t Shqipris n rajon apo m gjerme vendet e Bashkimit Europian. Dihet qinstitucionet e dobta dhe qeverisja e keqejan kufizime t rndsishme pr prmirs-imin e klims s biznesit. N kto kushte,fokusi duhet t jet tek reformat vendim-

tare pr prmirsimin e klims s sipr-marrjes private, duke prfshir ktu edhe tdrejtn e prons dhe reformn e gjyqsorit.Ndaj FMN rekomandon, se duhen prshpe-jtuar prpjekjet pr t vendosur kadastrnligjore n shtjen e regjistrimit t pro-ns dhe forcimin e t drejtave t saj, e cilakonsiderohet si nj ndr pengesat kryesorepr ndrmarrjen e investimeve t huajadirekte. N nj sr vrojtimesh t bra ko-ht e fundit, Fondi Monetar Ndrkombtar

nxjerr, gjithashtu n pah edhe dobsit emdha strukturore n vendin ton, si dheinfrastrukturn e paprshtatshme q kufi-zon tregtin. Nga ana tjetr, nuk l pa pr-mendur pasojat e informalitetit n uljen eproduktivitetit apo institucionet e dobtadhe korrupsionin, t cilat pengojn zbati-min e ligjit dhe vshtirsojn klimn e bi-znesit n Shqipri. Faktet tregojn, q mbi40 pr qind e firmave raportojn se prbal-len sot me konkurrencn joformale. Sektorii madh informal prvese sht nj pengesserioze pr investimet, ka ndrkoh nj per-spektiv afat-shkurtr dhe i mungon aksesin kredi. Po kshtu anketa e BERZH-it, brpara disa kohsh pr nj sr ndrmar-rjesh private, nxjerr n pah korrupsionin,

si nj nga pengesat kryesore pr ecurin ebiznesit. Kjo shtje e kombinuar me njmbrojtje t dobt t t drejtave t pron-sis ka reduktuar incentivat pr aktivitetin esiprmarrjes private. Sipas ekspertve pr-kats t FMN-s, nj tjetr faktor q dm-ton konkurrueshmrin e ekonomis shq-iptare ka t bj me procedurat komplekset taksave, t cilat rrisin barrn fiskale mbibiznesin. N kto kushte vjen dhe sugjerimii tyre pr qeverisjen e ardhshme efektivet tregut shqiptar: Duke pasur parasyshnevojn pr shpenzime m t mdha nfusha t tilla si infrastruktura dhe arsimi,si dhe efikasitetin relativisht t ult t tak-save n Shqipri, strategjia e konsolidimitduhet t fokusohet n zgjerimin e bazs

tatimore dhe n forcimin e pajtueshmrisdhe administrimit t t ardhurave.

Edhe pa na e thn tro ekspertt eFMN-s, dihet q vendi yn ka ende shumhapsira, t cilat duhen shfrytzuar prprmirsimin e klims s biznesit, dukendrmarr refoma t shumta, t parapriranga reforma n gjyqsor, sipas rekomandi-meve t Komisionit t Venecias. Por para sgjithasht, nj problem t madh ne kemi meborxhin publik, pr t cilin FMN ka krkuarngritjen e nj organi t pavarur. Fjala shtq ekzekutivi t detyrohet me ligj pr ar-ritjen e nj objektivi t till, q u jep ok-sigjen reformave n prgjithsi. Jo pak erndsishme sht edhe krkes tjetr eFondit Monetar ndrkombtar, q i dety-

ron autoritet shqiptare t prshpejtojnpunn pr kadastrn fiskale, me qllimine aplikimit t tatimit mbi pronn derin fund t vitit 2017. FMN vlerson sinj rrezik fiskal edhe administrimin tati-mor, duke kshilluar, q fokusi t jet tek

N raportin e tij m t fundit teknik,Fondi Monetar Ndrkombtar kavlersuar me not negative pro-

esin e reformave t qeveris pr pr-irsimin e klims s biznesit dhe uljen eedive t kqija. Ndonse n pikpamjen

asiore, kto dy shtje, ku progresi kaen i pamjaftueshm, prbjn rreth 12r qind t rekomandimeve t programit, FMN-ja ka me qeverin shqiptare, npektin cilsor ato kushtzojn reformat

kritike pr zhvillimin dhe konsolidiminveprimtaris private n Shqipri. Lidhure klimn jo dhe aq t prshtatshme pr

shtrimin e veprimtaris private n vendinn, ekspertt prkats t ktij institucioni

nanciar ndrkombtar, i referohen rapor-t Doing Business t Banks Botrore,u Shqipria renditet prapa kolegve tjonit, duke mbajtur vendin e fundit n

allkan. N kto kushte, panorama e sipr-arrjes private sht e mbushur me dsh-

me, mosrealizime, rrudhje dhe kontributpakt t saj n Prodhimin e Brendshm

ruto. Kjo ndoshta prbn edhe shkakunyesor, q varfria dhe papunsia janitur n mnyr trishtuese, pavarsishtremtimeve t bujshme qeveritare. Nga ana

etr, edhe siprmarrja private, e cila jepati 80 pr qind t PBB-s, po prjeton njtuat t vshtir pr shkak t ngarkess lart fiskale dhe arbitraritet t shtuar t

dministrats tatimore. sht kjo arsyeja, ekspertt e ekonomis, financave dhehoqatat e biznesit parashikojn, se edhe muajt e ardhshm do t ket pasiguri nvestime, pritshmri t ult pr konsumina t cilin ska prodhim), ulje t ndjeshme

kapacitetit prodhues t biznesit, pa-unsi t shtuar, etj. Aktualisht ne kemihum probleme, q lidhen me klimn eaprshtatshme t investimeve n vend,esimin e rn t konsumatorit dhe niv-in e ult t konsumit n prgjithsi. Poreverin, duket sikur nuk e shqetson

he aq nj situat e till, prderisa sht enaqur me trendy-n rrits t treguesit

rritjes ekonomike, nga 1,4 pr qind n013-n, n 2.02 pr qind n 2014-n, apohe dika m shum n 2015-n.

Si t mos mjaftonin ngarkesa e lartskale dhe arbitrariteti qeveriss, biznesiht braktisur kto 2-3 vitet e fundit edhe

ga bankat e nivelit t dyt. Statistikategojn se n fund t vitit 2015 kredia ehn pr bizneset nga kto banka ka qnro 4,4 pr qind m pak krahasuar me

014-n, duke rritur kshtu kredin ban-are pr individt. Analiza profesionale ekteve tregon, se bankat e nivelit t dytkan frenuar huadhnien, kryesisht pr

hkak t kredimarrsve t kqij, pr pr-

irsimin e t cilve duhet ti ndihmojsi edhe qeveria. Mjafton t kujtojm, sehte shtrirja n koh pr likuidimin e dety-meve t papaguara ndaj biznesit, si njdr arsyet kryesore q vuri n vshtirsiprmarrjen, duke prkeqsuar n krahun

zbatimi n koh i strategjis orgtive t administrats tatimore, kushihet ristrukturimi trsor i DrejtoPrgjithshme t Tatimeve, si edhe mi instrumenteve bashkkohore t mhimit t riskut. N kt kontekst, sugjeron, q administrata tatimore ddoganore duhet t bashkrendojn mafr midis tyre pr vlersimin e risqdhe t ruajn angazhimin e deritann fushatn kundr informalitetit, i

filluar t jap rezultate t knaqshmtjetr shqetsim tjetr pr stabilitekal mbetet edhe Menaxhimi i InvesPublike dhe Partneritetet Publike-PFuqizimi i menaxhimit t investimevlike dhe rritja e besueshmris s kbuxhetor afatmesm t autoriteterndsi tejet t madhe pr t ulur riangazhimeve t pambuluara me fondetyrimeve t prapambetura ndaj bi

N fund t fundit, funksioni i mokracie sht krijimi i mirqeniprfitimeve pr t gjith. do politi kundrvihet interesave apo qevertregut sht njkohsisht dhe nj pantidemokratike. Sipas Milton man, nse ligjet e tregut respek

ekonomia ekuilibrohet spontanishkrkes-oferts, duke br q ekot jet njkohsisht efiiente dhe soSot pranohet gjersisht, se vendet nzicion, q vazhdojn t varfrohen mos japin shenja t nj zhvillimi tjt, i prjetojn situata t tilla jo dpr shkak t mungess s burimevepr shkak t dobsis apo mungessshteti efektiv. Dihet, se krijimi i ekons tregut n vendet e zhvilluara pdimore nuk sht br n nj ditsht paraprir nga nj histori e gjandrtimin e nj sistemi juridik dhe t qndrueshm. Por dhe n kto venmjaft shembuj q provojn, se nddirekte e shtetit vazhdon t ekzistoj

jet efektive n zhvillimin e tyre. Nde shtetit (qeveris) n ndrtimin e vmadhore t infrastrukturs, industrinuk sht zhdukur. Ve t tjerave, ndq tregu i plotfuqishm ka dhn tshum prova t pamundsis s tij garantuar nj orientim korrekt t buprodhuese disponibl, nj shtet mtransparent, i rinovuar e kompetakoma nj rol t pazvendsueshmrantimin e nj zhvillimi ekonomikot qndrueshm. Shekulli, n t cilikemi hyr e vendos shtetin prball t ri n raport me tregun dhe zhvekonomiko-shoqror. Ai pr shumdo t vazhdoj t jet i vetmi aktor komq mund ti angazhoj t gjith a

e tjer n linjn e nj vizioni afat-gqndrueshm, pr t garantuar soliddhe jo diferenca sociale, bashkpunijo ndasi politike, sigur isht mbi bazparimin e ashtuquajtur, t qeverikujdesshme t tregjeve.


6/16


ktualitet Me ndryshimet e miratuara n Kodin e Puns vijn dhe disa prcaktime t tjera moderneq synojn ndalimin e diskriminimit n punsimin dhe ormimin proesiona

di i Puns,n sot n fuqiendimet; Jar ndryshon

Amendimet e Kodit t Puns q u miratuann dhjetor t vitit t kaluar tashm kanhyr n fuqi. Ligjvnsit lan n dispozicion 6muaj, si periudh tranzitore, t nevojshme pr

pundhnsit n mnyr q ata t njiheshinme normat e reja n hartimin e kontratave.Tashm kjo periudh ka mbaruar dhe do mar-rdhnie do t duhet t rregullohet n bazt Kodit t ri t Puns. Ndrsa pr vendimete Kshillit t Ministrave do t duhet t pritenakoma, deri n fund t vitit 2016.

Ministria e Mirqenies Sociale dhe Rin-is sqaron se jan 11 ndryshime q hyjn nfuqi dhe qparashikojn zhvillime pozitive sai takon trajtimit t lejes vjetore dhe lejeve tlindjes. N Kod sanksionohet se do punmar-rs gzon t drejtn pr t marr lejen vjetoredhe kjo leje nuk mund t zvendsohet m mekompensim financiar. Ndrkoh q, pr dogjasht or pune, pundhnsit do t kendetyrimin t garantojn nj periudh pushimi

pr punmarrsit. Lidhur me lejen e lindjes, nKod sht propozuar ndryshimi q i jep t dre-jtn t dy prindrve t gzimit t lejes s prku-jdesit pr fmijn e sapolindur. Prindrit, tani

mund t marrin dyfishin e raportit mjeksorpushim, pr fmijt deri n moshn 6- vjearekan t drejt t marrin leje t papaguar jo mpak se katr muaj. Gjithashtu, Kodi sjell dety-rimin ligjor q ndryshimi i kontrats s punsmund t bhet vetm me shkrim. Nj zhvillim,i cili rrit mbrojtjen n pun dhe n procesetgjyqsore pr punmarrsit. Po ashtu, shtparashikuar q pas rikthimit n pun, 63 ditpas lindjes s fmijs, prindrit kan t dre-jt t marrin dy or leje n dit t paguar. Pra,mund t punojn gjasht or dhe t paguhenpr tet or.

Nj risi tjetr jan agjencit e punsimitt prkohshm, t cilat sigurojn mbrojtjeligjore, pr t gjith personat q deri m sotkan punuar t pambrojtur, si hidraulikt,

elektricistt, pastrueset, babysitter-at, puntort e ndrtimit me dit etj. Pr her t parme kto ndryshime parashikohet rregullimi puns n distanc, ose t kryer nprmje

kompjuterit, duke i krijuar mundsi t rejapor edhe mbrojtje, veanrisht t rinjve. Njtjetr risi sht ajo q prek nxnsit e arsimprofesional. Pr kt kategori nxnsish, qn prputhje me sistemin dual gjerman do tkryejn praktikn msimore pran nj subjekti, ktej e tutje do t p aguhen.

Me ndryshimet e miratuara n Kodin e Puns vijn dhe disa prcaktime t tjera moderne, q synojn ndalimin e diskriminimit npunsimin dhe formimin profesional. Kshtuparashikohet lnia e barrs s provs pundhnsit pr marrjen e masave, me qllim respektimin e parimit t mosdiskriminimit. Ndt tjera, parashikohet edhe prcaktimi i saktdhe i plot i rasteve t shqetsimit seksual nmjedisin e puns.

Shqipris i mungojn

siprmarrjet e mdha

prmarrjet e mdha n Shq-pri, q do t ishin konkur-uese dhe do t arrinin tzonin goditjet e krizs s

mit, numrohen me gishtats. Sipas t dhnave t pr-ra nga lista e tatimeve me bizneset m t mdha n

ipas xhiros pr vitet 2013-ezulton se vetm 14 prejn nj qarkullim vjetor mh se 100 milion euro. Jan

nese q xhirojn midis 500 milion euro n vit. N to- vetm 35 biznese q kanim vjetor mbi 50 mln euro.rin nga 10-50 milion euro,kompanive rritet dhe arrin Edhe nga kto siprmar-

mdha, nj pjes e mir un kompanive t nafts, q rritje artificiale t qarkul-etor, pasi nafta shitet dhe

disa her, pa ndonj efektn ekonomi, si pr taksat e

a, ashtu dhe punsimin.listn e 200 siprmarrjeve

mdha prfshihen 27 t tillaq tregtojn me shumicp.k., q shesin me pakic),

n realizuar nj qarkullimprej 238 miliard leksh

1.7 miliard euro), me njrej 33% me baz vjetore,

dhnave t dorzuara te. Kto kompani realizuan

% t qarkullimit total t 200e, t ndihmuara dhe nga

mi i prodhimit vendas, porkti q nafta blihet e shitether, duke rritur artificial-umin e tregut dhe xhiron e

nive t ktij segmenti (pr numrimit t dyfisht tmit t brendshm q shkongtim n retail si te qarkul-ndrmarrjeve prodhuese,

edhe tek ato tregtuese dhe

shitblerjes disa her t saj).Pjesa m e madhe e bizneseve

t mdha prfshihen n interva-lin 1-10 milion euro, me numrine tyre q i afrohet 1400 dhe n atnga 0.1-1 milion euro, me rreth6,000.

N total, xhiro mbi 8 milionlek (rreth 57 mij euro), kufiriku ndahet biznesi i vogl nga ai imadh, n Shqipri kan m pak se

10 mij siprmarrje (9620).Pr krahasim, n Shqipri,

kompania q arrin qarkullimin mt lart vjetor nuk i kalon 400 mil-ion eurot n 2015-n dhe sht nfushn e tregtimit t nafts, ndrsa

n Maqedoni, siprmarrja m emadhe Johnson Control (n fush-n e industris automotive) kishtenj xhiro afr 1 miliard eurosh. Npjesn m t madhe t vendevet rajonit, industria e rnd tradi-cionale kompanit e nafts,gazit dhe energjis po humbindalngadal terren, megjithseato ende dominojn renditjen em t mdhave. Ecuria e tyre sht

ndikuar negativisht nga mimet eulta n tregjet globale, luhatsh-mria e shpesht dhe gjithnj em shum kushtet e pafavorshmet motit. Prodhimi i makinave dhepjesve t makinave ndrkoh po

fiton terren n listn e 100 m tmdhave t Europs Juglindore(EJL), me rritjen q po nxitet ngarimkmbja e shpejt n tregjetm t mdha t eksporteve, sipasnj raporti t renditjes rajonale tpublikuar nga See News. Ato poshfrytzojn avantazhet konkur-ruese m t mira t rajonit kosto elir e fuqis puntore, taksat e ul-ta, pozicionin strategjik dhe infra-

strukturn e prmirsuar, shpeshduke u mbshtetur n eksper-tizn e kaluar n industrin lokale.Priten lajme m t mira pr indus-trin e automjeteve, duke konsid-eruar normn e ult t zotrimit t

makinave n rajon dhe t dhnapr shitjen e veturave t reja si nBashkimin Europian, ashtu dhe nEuropn Juglindore.

N Shqipri, kjo prqasje mungon trsisht, ndrkoh q dhkompanit prpunuese vendasnuk po arrijn t jen konkurruese as n tregun e brendshmNdrsa vendet fqinje po trheqin investitor me emr dhe p

zn vendin e tyre n industrine Europs Juglindore, Shqiprimbetet zbuluar prball rnies smimeve t nafts, e paaft tzvendsoj kto humbje me industri m t qndrueshme.

Sa pak biznese

t mdha. Sipas

t dhnave t

prpunuara nga

lista e tatimeve

me 15 mij

bizneset m t

mdha n vend,

sipas xhiros pr

vitet 2013-2014

rezulton se vetm

14 prej tyre kan

nj qarkullim

vjetor m t madh

se 100 milion

euro. Jan

21 biznese q

xhirojn midis 50dhe 100 milion

euro n vit.Vetm 35 kompani me xhiro mbi 50 mln euro


7/16


aktualitet Ndonse ambasadori Donald Lu nuk lakoi emra politikansh dhe subjektesh podeklarata tingllon pr ish-kryeministrin, Sali Berisha, i cili i sht kund

Reforma n Drejtsi, Lu: Politikpo iu bn presion hartuesve t sa

Politikan t fuqishm shqiptar, po ushtrojn presion mbi hartuee amendamenteve kushtetuese pr Reformn n Drejtsi

Beteja mes grupeve politikedhe amerikanve pr sh-embjen e sistemit aktual t

rejtsis, zhvendoset n nj stadetr. Ambasadori i Shteteve tashkuara t Ameriks n Tiran,onald Lu, ka deklaruar dje seolitikan t fuqishm shqiptar,o ushtrojn presion mbi hartuesit

amendamenteve kushtetueser Reformn n Drejtsi. Dukelur n aktivitetin Historia e

meriks n syt e adoleshentve, Muzeun Historik Kombtar,mbasadori amerikan shpreh seolitika po ushtron presion mbierzit q po punojn pr Re-rmn n Drejtsi, q si tha ai,

o shkruajn historin. Koh mar, ambasadori Lu, ka deklaruar ka nj grup pushtetarsh, t ciltn kundr Reforms n Drejtsi,or ka garantuar shqiptart se,merikant do ta fitojn betejne ta. Aleksandr Hamilton erdhi

ga asgjja. Ishte nj njeri jetim qunoi q n moshn 11-vjearer t mbijetuar dhe u b nj ngaerzit m t rndsishm n his-rin e Ameriks. Pse sht aktual

r shqiptart? S fundmi pata njsed me nj mikun tim shqiptar

po punon pr reformn n dre-

si. Sugjerimi im sht: Shpresojmbani shnim pr sakrificatburrave e grave q po punojnt e nat pr muaj e vite pr ktform e pr t ndryshuar kt

end. Ashtu si Hamiltoni, edhe atao punojn t shkruajn historinktij vendi kundra presioneve

politike dhe politikanve t fuq-ishm. Historia amerikane shtaktuale pr ju, pasi jam i sigurt semes jush gjendet nj George ash-

ington apo nj Thomas Jeferson iardhshm, deklaroi ambasadoriamerikan, Donald Lu.

Mesazhi

Ndonse ambasadori DonaldLu nuk lakoi emra politikanshdhe subjektesh politike, deklarata

tingllon pr ish-kryeministrin,Sali Berisha, i cili i sht kundrv-n projektit t rishikuar nga SH-

BA-BE pr Reformn n Drejtsi,ndrsa ka hedhur akuza t rndadhe n vijimsi mbi hartuesit edraftit pr Reformn n Drejtsi.

Pr muaj me radh Berisha ka sul-muar hartuesit e draftit, edhe pseautorsin e kan mbajtur OP-

Shqipria ka miratuar me shu-mic votash ratifikimin e trak-tatit pr aderimin e Malit t Zi nNATO. Shqipria sht vendi i

par q miraton kt traktat. Plot110 deputet t Parlamentit tShqipris votuan pro miratimitt ktij traktati, ndrsa nuk kishtevota kundr dhe as abstenim. Ven-dimi vjen ndrkoh q n Tiranndodhet pr nj vizit kryetari iParlament malazez, Darko Pajovi,i cili ka zhvilluar edhe nj takimme homologun e tij shqiptar, IlirMeta. Pas votimit t antarsimitt Malit t Zi n NATO, kryetari iKuvendit, Ilir Meta, tha se Shq-ipria mbshtet nj vend fqinj dhemik n perspektivn euroatlantike.Ai falnderoi Malin e Zi pr pritjene qytetarve shqiptar t Kosovs

n vitin 1999- si dhe njohjen e Pa-varsis s Kosovs n nj koh tshpejt pas shpallje s saj.

Darko Pajovi

Kryetari i Kuvendit t Malit

Shqipria voton e para

Kuvendi miratonme shumicvotashantarsimine Malit t Zi nNATO

Kryeparlamentari

malazez, Pajovi:

Shqipria dhe Mali i

Zi, histori e kulturt prbashkt

i mir, dera e parajss. Kjo thniee juaj, e t parve tuaj, mes e mirie prshkruan miqsin e ndrsjel-l dhe fqinjsin e mir me kultur

dhe vlera t prbashkta. Mund tjemi krenar q edhe prkundr ko-hrave e trazirave, kemi ndrtuarmiqsi t mir. sht knaqsie madhe rasti q tiu drejtohem

t Zi, Darko Pajovi, falenderoiKuvendin e Shqipris pr ratifi-kimin e protokollit t Malit t Zin NATO. Nga foltorja e Kuvendit

t Shqipris, kryeparlamentarimalazes vlersoi marrdhnietmes dy vendeve, t cilat sipas tijkarakterizohen nga historia, vleratdhe kultura e prbashkt. Komshi

DAT dhe EURALIUS. Kjo devjen gjithashtu pas akuzavdshtimin e negociataveparalajmrimeve pr prg

individuale pr votn kundforms n Drejtsi.

Apeli

Ambasadori i Shteteve tkuara t Ameriks, Donaldshpreh dje se palt politike nduhet t punojn pr nj regjyqsore pr rezultate. Ai kase vendi po prjeton ndryshjashtzakonshme dhe se pon faza interesante. Lu thekhistoria e Ameriks shpresonjet frymzuese pr t gjithiptart, sidomos t rinjt prjuar nj t ardhme t sigurtipria po prjeton ndryshi

jashtzakonshme. Ajo po kafaza shum interesante. Po het pr reformn gjyqsore. Uhistoria e Ameriks t jet fryese pr ju dhe t rinjt. T zbreforma gjyqsore pr rezubj thirrje politiks q t punReformn n Drejtsi, tha Lu

n kt tempull demoAntarsimi n NATO shhap madhor e historik i Maldhe paraqet prqendrimin e

t ZI pr civilizimin e vlerat dimore. Me kt antarsiNATO siguron q shteti sdrejtimin e mir, pr sundt drejts dhe kto jan dshkto vlera jan t prbashkjan dy an t t njjts fyEurops Perndimore. Jamurt q edhe Shqipria do tnegociatat e antarsimit mMali i Zi do t ndaj me ju, jat e veta nga procesi i negave me BE. Nj rol t vearaportet tona kan popujt mtar. Shqiptar n malin e zqen gjithmon shtetas luajMalin e Zi e treguan n vitin

pr pavarsin e Malit t Zipakica malazeze n Shqipashtu ka qen nj faktor i rsishm n proceset demokt Shqipris dhe uarjen e prpara, u shpreh Pajovi.


8/16

24 qershor 2016 fryma e re 8fryma e re 8

konomi

Serat, flluska eradhs n ekonomi?!

N mes t bizneseve t serave n Krutje dheGoricje t Lushnjs, aty ku ermert mbijetojn

riani, nj fermer n Krutje Lushnjs, n nj nga zonat

m prodhimtare bujqsore nuk e shleu dot kstin e rad-

kredis 300 mij lek q morishtuar rreth 1 dynym ser tbolli me kungull, pr t cilinoi 100 mij lek (si thot ai,pr punimin e toks, frezimin,min dhe farat t cilat zn nj

madhe t kostos. N prag tmimi i kungullit u prgjys-uke i siguruar atij vetm 50k t ardhura, shum e cilabuloi as gjysmn e shpenzi-

mbjelljes pa llogaritur ato qn procesin e ndrtimit. Npar t dimrit, ai planifikoi

tonte n an t sers s vjetreth 900 metra katror sipr-r t ciln harxhoi t gjith

dhe disa kursime t lna

nga shitja e nj bagtie.i kur vjelja e kungullit kaar dhe bimt jan krejt ta bilanci rezulton me hum-mij lek. Nuk ka nxjerr

mn e parave q ka shpen-r mbledhjen, ndrsa primet e investimit as nukjal. Kshtu e ka kjo pun, humbet e nj her fiton

ujqsia shpesh t l n balt,uk kemi mnyr tjetr je-hpjegon 50-vjeari, t cilitrreshkur fytyra e trupi ngaaturat e larta q duhet toj gjat puns n ser. Aie kt vit, mimet nuk qenrshme, pasi nuk po funk-

n kontratat me Rusin dheu i vendit nuk po trheq.

k shite mesatarisht me 50-kilogramin e perimeve je

bur. T paktn t mos tshin zhvilloni serat se do

ni. Erdhn nga Tirana e nauan se do t gjenin tregun

t na jepnin edhe subven-por deri tani nuk kemi partregon me nj nnqeshje tysmironike Adriani.sa shpjegon, syt i mban ngaKa nxjerr n pik t diellitntal pjepr me shpres qt vij tia blej. Afr nesh,t sers, nj grumbull met kalbura mban er. Pornuk duket. M falni tani

duhet t iki, m duhet ti ojtreg t Lushnjs, shpresoj t

rrin atje, vijon ai duke lnn prgjysm dhe largohet.Mile, i cili drejton Shoqatn

Kostot e larta, mungesa e fnancimeve, spekulimi

me plehrat dhe farrat, mungesa e tregut dhe mimii luhatshm i kan br kredimarrs t kqij shumprej tyre. N mes t zhgnjimit dhe mungess s

perspektivs, biznesi i bujqsis po rrezikon t jetluska e radhs pr riorientimin e investimeve

e Fermerve n Rrupaj n Krutje tLushnjs, shoqruesi i udhtimitton, thot se shumica e fermervejan n kt gjendje. Me t ardhu-rat q nxjerrin vetm sa rrotullohenpr bukn e gojs. Ktu n fshat nukduhen shum gjra thot Iliri. Shu-mica kan nj dynym ser me t cilinllogarisin t nxjerrin 20 mij lek tardhura n muaj pr t gjith vitin,

t cilat jan t mjaftueshme pr tbler ushqime industriale apo prt prballuar shpenzimet e shkol-ls pr fmijt. Por fshati n zemrt Myzeqes q para viteve 1990 kaqen nj kooperativ e kualitetit tlart e ka humbur produktivitetinkto vitet e ekonomis s tregut.Shtpit e bukura nuk jan br ngaserat, por nga emigracioni, thotIliri, i cili vet ka pak koh q shtkthyer nga Greqia dhe tani kultivonfidan pr fermert e tjer: Mi kanborxh m shum se 500 mij lekkt sezon. Dhe tani q po i shesinprodhimet, shpresoj t mi kthejn.

Serat, m pak se

5 dynym jo fzibl

Alban Gjoka, nga fshati Gori-caj, nj burr n t 40-tat, q fmijka ndihmuar prindrit n serne familjes, e cila fillimisht nisi npak metra katror. Ktu n Gori-caj thot ai t gjith kan sera,me kt jetojn. Vetm katr-pesfamilje rrojn me bagti. Kam mbi20 vjet q merren me kt pun,por vetm ushqehem. Duhet tkesh t paktn pes dynym q tnxjerrsh nj lek mnjan. Albanime familjen e tij administron pakm shum se 1 dynym ser. Pak ashum kjo sht mesatarja e sipr-faqes q kan familjet n fshat. Ngaprvoja jon, nuk ke leverdi me

siprfaqe t vogla, pasi shpenzimetjan t mdha, tregon ai. Ndrtimii nj dynymi ser kushton 800 mijlek. Asnj nga fshati me biznesine sers nuk mund ti kursej kaq,thot Albani. Ose na ka ndihmuaremi racioni ose kemi marr kredi.

Un q nuk kam punuar jashtmora kredi, q t shtoj edhe disametra ser. Mbolla sallator, dhe maporositn ata t Kosovs. E sollnvet farn dhe 500 mij lek kamfituar deri m tani.

Albani shpjegon se gjysma ekursimeve do t shkoj pr kredi-n dhe pjesa tjetr pr ushqimet evitit. Kushriri i tij ka siprfaqe m

t madhe dhe fiton m mir. Ai i kambi pes dynym. Me shpenzimepak a shum t ngjashme ai merrm shum fitime, kshtu q i tepro-jn para nga shpenzimet vjetore prsern, familjen dhe kredin. Vetmpak metra larg sers, Albani ka ngri-tur karabinan e shtpis e re. E shi-hni kt shtpin ktu. Kam dhjetvite q e kam nisur dhe nuk e di sekur mbaron. Ja pra ky sht biznesii sers. Na del sa pr tu ushqyer. Jat vij ministri ktu te ne. Kshtusht realiteti i shumics. Por edhekur vjen, shkon te t mdhenjt.Bn me dor nga disa sera t mdha.Kompania e ka hedhur prodhimin epar, por nuk e ka problem edhe thumb, sht kompani e madhe, tregojn fshatart.

Farat, plehrat dhe

pesticidet rndojn kostot

Adriani thot se humbjet ngasera e kungullit erdhn prvemimit t ult, edhe pr shkak tfars s keqe. M qlloi nj far qnuk m dha far prodhim. Me qbra ser t re e kultivova vet fi-danin e kungullit. 90 lek e kambler nj brtham fare, por siduket hormonet q kryejn plleni-min nuk ishin t mira. Fermeri thotse, n kohn e lulzimit n ser hid-het nj hormon q ndihmon plleni-min, por shpesh ky preparat sht

i skaduar dhe nuk bn, thot ai.Pllenimi nuk u krye mir dhe sera ere e kungullit rezultoi m shum njdushkaj me pak prodhim. Nuk keas ku t ankohesh. Shitsi nuk mbanprgjegjsi. Nuk ka nj laborator dhen si t certifiko n a farat

faj ju n Tiran q thoni se prodhimet tona jan plot helme, po nukemi rrug tjetr, tregon me z tlart deri n ngjirje prej zhgnjimit

N nj komunikim t mparshmme Monitor, ku ne po interesoheshim pr formalizimin n bujqsata luteshin q t vinim n dukjcilsin e pesticideve dhe plehrave.

Kalbzimi pa diagnoz

Bujqsia sht e vshtirsht lek gjaku, por ju t Tirane dini t leht, thot Themiu, i cii ka kaluar t gjashtdhjetat dhnuk e kupton se nga po vjen kalbzimi q kt sezon ka kapur nmas fidant e kastravecit dhe tdomates. Na than e ka fajin tokapor edhe ata q kan e provuar nsera t reja dhe fidan t blea njsoj si ne e kan psuar. Bimt kalben ende pa lulzuar. Erdhn att Bujqsis nga Lushnja, mordisa analiza, por ende nuk na kanthn se nga vjen smundja q tmarrin masa. Duke treguar, ngrhet dhe na shoqron te sera e vajzs pak kilometra m tutje. Tan

kur shumica po shesin prodhimesera e Edlirit sapo sht mbjellpr her t dyt. Bimt e domateve jan ende t vogla dhe kannisur t kalben. Harxhova 50 mijlek pr fidant e par, por ato ukalbn shum shpejt. M thanse ke prdorur shum her dheue sers dhe toka sht varfruarKjo ndodh dhe sht normale, pokalbzimi u ka rn edhe bimvt fushs n tokat e reja. E kammbjell pr her t dyt, tregoEdliri, dhe e kam ndrruar t gjithdheun e sers, e kam pasuruar mplehra organike dhe t tjera poedhe fidant e rinj po kalben

I jan rrnuar shpresat. Nuk dfar t bj m. sht familje e rdhe ka dy fmij t vegjl, mundi gjith vitit ka shkuar kot. Kemmarr edhe agronomin, jemi konsultuar me t, por prap asgj nuka ndr shuar, thot Edliri, i ci

hormonet, plehrat dhe preparatete tjera q i duhen prodhimit. Vetmfara m ka kushtuar 30 mij lek,-thot Adriani, e cila nuk i ka dhnas gjysmn e prodhimit q priste.Tani humbjet mendon ti mbulojnga shitja e pjeprit t sers s vjetr,por edhe mimi i saj sht ulur dhetreg nuk ka. Nj thes ushqim (pleh)bn 25 mij lek, thon fermert.

Jan m t shtrenjta dhe nuk janas cilsore. Pesticidet gjithashtu. Pornuk e sprkatm sern nj her ndy dit, t an ballin flutura e bard-h, tregon Albani, i cili shpjegon sedisa fshatar kan shkuar n spitalnga prdorimi i teprt i helmeve,teksa morrat, fluturat dhe insektete tjera nuk ngordhin. Nj nga fer-mert q na shoqron thot se njnjeriu i tij, q punon te magazinat eplehrave n Lushnj, i ka treguar sefosfati przihet me gur mali. Vetmthast sjellin nga jasht. I mbushinn Lushnj prandaj nuk bjn mefekt. Njsoj sht edhe me pesti-cidet. Vitin e kaluar ika dhe i moravet n Greqi. Vetm tre her e kam

sprkatur sern, thot Iliri, dhe nukkishte asnj dmtim. Por nuk kammundsi t shkoj do vit n Greqi,prandaj m duhet ti blej ktu,thot Iliri. Fermert e Goricajt jant shqetsuar se cilsia e plehrave karn dukshm dy vitet e fundit, dhemimi sht rritur. Kemi ngelur mepomp n dor dhe insektet nukngordhin, thot Donika, nj tjetrfermere, q e vetme menaxhon njser t vogl. Kam shpenzuar aqshum sa m vjen ti l t gjitha e tiki. As shkolln e djalit n Tiran nuke kam paguar dot. Toka po na hat gjall, por nuk kemi ku t ikim.Burri i saj ndrroi jet vite m pardhe i ka ln nj lokal n qendr tfshatit. Ky m mbajti q shkollovafmijt. Sa pr sern vetm bukndo t nxirrja si t tjert. Them q tmos merrem m me ser vitin tjetr.Jam n mosh, nuk mundem m, sejam mbytur nga helmet. Nuk keni

Reportazh


9/16


ekonomi Me erma jo m shum se nj dynym, hambShqipris nuk sht nj biznes fitimp

shm ndihet i lodhur me eksper-mentet me sern dhe sht nrkim t nj mundsie tjetr.

Shum t zhgnjyer kanhkuar n azil, thot shoqruesin, Iliri. Ja ai i kooperativs Verrishte ikur me grua e fmij nermani. Nuk kishte pak vite q

hte kthyer nga Greqia, kishtevestuar t gjitha kursimet n

r dhe nuk nxori as gjysmat ehpenzimeve t mbjelljes.

Grumbulluesit, t

zhgnjyer nga subvencionet

Ndrmjet serave jan disa pikavogla q, kundrejt nj fitimi 10

k pr kilogram, grumbullo- prodhimet e serave pr ti shitur

undrejt eksportuesve m t md-enj. Alfonsi, me origjin nga Kuk-

nj i ri rreth t 20-ave, ndihmon tin n kt biznes. M par kishin

r transport perimesh nga Lush-a n Kuks dhe tani po merren meumbullimin. Kemi shum skar-

o, thot djaloshi, pasi vetm 30r qind e grumbullimit t domatesht cilsia e par t ciln mundshesim pak m mir pr eksport,

or t tjerat, na bn me gisht disaka, nuk kushtojn m shum 20-

0 pr kilogram. Edhe pr subven-onet, na kan gnjyer, shpjegon iu, teksa t tjert rreth nesh qeshin.humica e fermerve t Krutjes dheoricjes e kan marr NIPT-in, porompensimin e faturave nuk e kanar. I kemi uar t gjitha faturat

bankat, thot Alfonsi, ashtu sia orientuan ata t Bujqsis, porogarit jan bosh. Dokrra, thot tjetr, asgj nuk kemi marr.ajde shikoji faturat. I kam ruajturgjitha. Kam shkuar disa her te

anka, por m thon nuk jan hed-

ur, thot Albani.N t gjith rrugtimin ton zonn e Lushnjs n fermatKrutjes dhe Goricjes asnj ngarmert dhe grumbulluesit nuk

a prfituar subvencion e as kom-ensimin e TVSH-s. Duket t

kesh t njohur nga politika. Vetmata kan mbshtetur, thot Iliri, icili mendon se fshati i tij sht pe-nalizuar se ka votuar n zgjedhjete prgjithshme, Dritan Priftin, sideputet i pavarur.

Fitojn t tjert,

n kurriz t fermerit

I gjith zinxhiri q lidhet mebujqsin fiton prve fermerit.

Tani q siprfaqet me sera jan rri-tur, biznesi i plehrave e pesticidevesht n lulzim. Nga ana tjetr,spekulimet n kurriz t cilsisjan t mdha dhe kt fermertpo e provojn n kurriz. Tregtarte preparateve bujqsore q ngaplehrat, makinerit etj., jan pr-ball nj krkese n rritje. Pikat etregtimit pohojn se, puna shtshtuar, por edhe borxhet gjithash-tu. Shum fermer furnizohen mepesticide, plehra dhe farra nkmbim t pagesave kur t shitenprodhimet. Por ndodh q dshto-jn dhe mbeten borxh. Listat jant gjata, por gjithsesi me gjithborxhet, subjektet e tregtis qjan t lidhura m bujqsin janpara nj krkese n rritje.

N krkim t vlers s shtuar

T lodhur nga kultivimi i domat-eve dhe kastravecve q kan fitimet ulta dhe shpesh zhgnjejn,shum fermer t Myzeqes jan nkrkim t gjetjeve t reja q krkojnm pak mund dhe kan m shumfitime. Por, n kt aspekt, orienti-met mungojn. Iliri ka dgjuar prPaulonian, nj pem e ngjashme meplepin q prdoret pr industrin eavionve dhe anijeve. Hap celularindhe tregon disa foto. Pemt rritendhe pas pes vitesh, thot ai, japintre metr kub dru. Nga 200 euro

metri shiten nga parcela dhe janshum her m mir se me domatetdhe kastravect, thot ai i ngazl-lyer pr iden q nuk e ka ndar meshum t tjer. Duket se nuk shtshum i informuar. Ne m parkishim tra tuar n rast te Moni-

tor se si nj italian n Durrs kishtengritur fermn e Paulonias. Druriindustrial sht nj kultur mjaftfitimprurse, t ciln e ka zhvilluarKina, por q n Shqipri t intere-suarit nuk kan informacionin prkostot, mbjelljen dhe kultivimin esaj. T tjer kan dgjuar se fitohetnga kultivimi i krmillit, por nukdin se si. Duken t rraskapitur ngaserat e perimeve dhe jan gati teksperimentojn me kultura t rejadhe t panjohura.

T mbytur n kredi

T gjith fermert n Lushnjakan nj kredi pr t shlyer t ciltm s shumti i kan marr pr sh-timin e siprfaqes me sera. Kreditjan marr m s shumti nga insti-tucionet financiare jo banka dhe meinteresa m t larta se 20%. Kredit

dhe kstet jan pjes e bisedave ttyre. Biznesi i ferms nuk akumu-lon kursime, ndaj kredia mbetetzgjidhja pr t shtuar edhe pak me-tra ser. Nj dynym kushton 800mij lek,- tha Albani. Ktu prfshi-hen shtyllat e betonit, skeleti i hek-urit, fashat e plastmass dhe haku ipuns. Pasi ka mbaruar, karabinajaka shpenzime t tjera pr sistemine ujitjes q shumica e tyre e kanme pika, si i kan par n Greqi.Disa i kan me dopio plastmas prt siguruar temperatura m t lar-ta. Pr ata q nuk e kan iden, 800mij lek pr nj dynym ser janshum. Me kaq mund t ndrtohetedhe nj shtpi. Por Albani i bn

hesapet me laps n dor, n hap-sirn prej plastmase n fush kadetaje q kushtojn shum. Mirpoprve interesave t larta, kreditjan shum t vogla. Zakonishtbankat dhe institutet e kreditit nukjapin m shum se 300 mij lek, tcilat nuk jan t mjaftueshme prt mbuluar as 30% t kostove qkrkon nj dynym ser, thot Iliri.Po t ec mbar investimi, kthehetpr pes vite, shton Albani.

Bujqsia nuk

sht konkurruese

Bujqsia n Shqipri, avan-tazhin e vetm konkurrues kaklimn e ngroht q mundsonnxjerrjen e prodhimeve n tregnj muaj para rajonit dhe kjo nuksht pak. Subvencioni nuk pofunksionin dhe nafta nuk rim-bursohet. N Maqedoni, nafta ekuqe pr bujqsin jepet me 50lek, ndrsa n Shqipri, fermerte blejn njsoj si linjat e tjera tbiznesit me mimin e tregut, me150-160 lek, pa asnj diferenc.N Greqi dhe Maqedoni, fermertsubvencionohen direkt mbi prod-himin dhe fondet publike e mbu-lojn riskun q mund t vij ngandryshimi i klims ose mungesa etregut. Por n Shqipri mungojnpolitikat mbrojtse, edhe pse vendipo shkon me hapa t shpejt drejt

hapjes s tregjeve pr shkak t in-tegrimit n BE. T mbjella n ngas-tra t vogla dhe n kt mnyr tpastandardizuara, prodhimet shq-iptare e kan t pamundur t mar-rin certifikatn e cilsis dhe prrredho t eks ortohen lirshm

n tregjet e BEs.Zbulohet shkaku

i plehrave t dobt

T dhnat e INSTAT-it konfir-mojn prdorimin m t madht pesticideve gjat vitit t kaluar.Sipas statistikave, importet e pleh-rave organike dhe inorganike kanshnuar rritje t ndjeshme me 31%gjat vitit 2015, duke arritur n3.36 miliard lek.

Plehrat organike kan shnuarhovin m t madh, duke u zgje-ruar me 75%, duke zn 67% t to-talit t ksaj kategorie. Rritja shtshoqruar me nj ndryshim tndjeshm t gjeografis s vendevenga t cilt importojm. Nga hiijan shfaqur dy shtete, Indoneziadhe Argjentina, q jan br furni-zuesit kryesor t fermerve me

pesticide. Ekspertt e tregut po-hojn se kto lvizje shpjegohenme rendjen drejt mimeve m tfavorshme, ndrkoh q prqen-drimi i tregut n pak duar mund-son ndryshimin drastik t gjeograf-is s importeve brenda nj kohe tshkurtr. Edhe pr plehrat joorgan-ike, tregu ka ndryshuar trsisht.Nga Maqedonia, q deri n 2014-nishte tregu kryesor, me 25% t to-talit, importet n 2015-n ishin zero.Vendin e saj e ka zn Italia, nga kuimportuam 27% t totalit t pleh-rave joorganike n 2015-n. Shq-ipria dhe Maqedonia, n 2015-n ekan thelluar luftn tregtare, teksashteti fqinj ka bllokuar n jo pak

raste produktet q vinin nga Shq-ipria, me argumentin se kanprmbajtje t lart kimikatesh.

Pak kompani ushtrojn aktiv-itet n importin e plehrave organ-ik dhe joorganik n nj treg qvlersohet se qarkullon rreth 40milion euro n vit, sipas t dh-nave nga importet dhe xhirot ekompanive. Agroblend dhe MBMjan dy aktort kryesor n kttreg, q s bashku zn gati 80% ttij. Agroblend sht operatori m imadh, me nj qarkullim vjetor prej2.3 miliard leksh, n 2014-n (tdhnat e fundit t disponueshme),me nj rnie prej gati 12% me bazvjetore. Kompania ka par rnie tndjeshme t fitimeve, nga 215 mil-ion lek n 60 milion lek, menj norm fitimi prej vetm 3% n2014-n (nga 8% vitin e mparshm).

Rriten eksportet, por jo t

ardhurat e bizneseve bujqsore

Teksa eksportet e prodhimevebujqsore jan rritur m shumse 40% vitin q shkoi dhe nga anatjetr, shum sektor po diversi-fikojn investimet n fusha dhen blegtori, bujqsia n totalin esaj ka psuar rnien m t fortn tremujorin fundit t 2015-s prpestin tremujor radhazi.

Ritmet e rritjes s sektorit kannisur t ngadalsohen qysh n vitin

2013. N tremujorin e fundit, prod-himi n bujqsi ra me 1.9%. Kshtukontributi negativ i bujqsis nrritjen ekonomike pr tremujorin efundit t 2015 ka qen 0.37%.

Sektori sht prfshir n nj-

dur t orientohet drejt zinxhvlerave. Pas shklqimit n drritjes s eksporteve me 252015 dhe gati 40% n katrme par t 2016-s, totali i probujqsor ka psuar nj rn0.93% m 2015-s, sipas t dht INSTAT. N tremujorin e forca e puns n bujqsi ume -3.1%, ndikuar nga emigni masiv i vitit t kaluar.

Shqipria mbetet vendpeshn m t lart t bujqsraport me Prodhimin e BrenBruto (PBB) n Europ dhe dyfishi i rajonit, ndrkoh qdoksi qndron n faktin sevijon t jet importues neto ihimeve bujqsore. N Maqbujqsia z 10.2% t peshs nlin e PBB-s; n Malin e Zi z

10% t PBB-s; n Bosnj, 7.8% t PBB-s; n Serbi z 9.Ukrain 11.8% dhe n Rusi 4%. N vendet e zhvilluara tbujqsia z rreth 2% t PBB-ssa sektori ka pozit dominuekonomin shqiptare, vendi vimportoj produkte ushqimher m shum se sa eksporto

Kjo ecuri tregon se vendi nende n inercin e trashgimpara viteve 90, pa mundur ternizoj dhe t prshtat sektonevojat e reja t ekonomis sPrkundrazi, masat e marra n1991 me masakrn n cope toks pr frym, financimpikatore dhe politikat fragm

t zhvillimit e kan orientualimin e qndrueshm afatgsektorit. Bujqsia vijon t doekonomin shqiptare pr ngai t punsuarve me (39.7% t dhe me kontributin n struktProdhimit t Brendshm Brut

Panariti: Serat nuk

jan investim i gabuar

Kjo sht koha e bujqsikt e kan kuptuar, pr fat tedhe investues, t cilt, dernuk kan qen t lidhur me se ka pohuar m par n nj ist t posame pr ministrjqsis, Edmond Panariti. Ai toi investitort se nse do t nprioritetet e qeveris, suksesi garantuar, sepse tregu pr kvestime sht i garantuar.

Ndryshe nga perceptimimerve, ministri Panariti, kruar se, formalizimi n bnuk po aplikohet si nj elshtrngues. Prkundrazi, regjistrimi dhe mosidentifityre si prodhues punon n dinteresave t tyre. Kt vit, psi n investimet dhe mbshme subvencione do t jettimi i serave. Ne synojm dtia arrijm q brenda 2017-sjm siprfaqen e serave ngn 3000 hektar, tha ministsht koha e bujqsis dhe

kan kuptuar pr fat t mirinvestues, t cilt deri tankan qen t lidhur me bujqNse investuesit do t ndjekoritetet tona, suksesi sht i tuar, sepse tregu pr kto invsht i arantuar.


10/16


ultur

oha e FrankeshtajnitKur Bajronin e pagzuanAlbe, kndon shqip

N kohn q po krijohej Fran-kenshtajni, vet shpiksja, MaryGodin, kishte braktisur shtpin

e t atit, filozofit illiam Godin,n moshn 17 vjeare. Ajo patime Percy Shelley-in nj fmijq sarriti t jetonte. Mary dhePercy udhtojn npr Europ, tndjekur nga kreditort dhe hija egruas legjitime t Percy-t, ln nAngli, shtatzn dhe ajo.

T katrt ata, si edhe John Poli-dori, mjek i sapodiplomuar, qshoqron Byron-in, si mik, dhe sii dashuri i tij, jan admirues tdashuris s lir. Racionaliteti dheliria duhet t krijojn lumturin,thot Monette Vacquin n Fran-kenstein sot, koleksion i botim-eve Berlin.

N maj 1816 t gjith kishinmbrritur n Gjenev. Bajronisimpatizon si Percyn, si Maryn.T dy burrat blejn nj anije mekontribut t prbashkt dhe bjnturin e liqenit Leman, q i on derin kshtjelln e Shijonit (nga kulindn dhe I burgosuri i Shijonit,si dhe knga e tret e ajd Har-oldit). Grupi i tyre merrte anijenmbrmjeve, dhe, ndrsa dy poettt heshtur linin lopatat t vareshindhe prndiqnin prmes reve dhereflekseve t hns imazhet e tarratisurve, Claire kndonte dhezri i saj i bukur ua onte men-dimet n nj fluturim argtues

mbi ujrat e yjta. N kohn kurkrijohej Frankenshtajni grupi it pestve i kalon mbrmjet nmnyr t mrzitshme, sepse, njvit m par, pikrisht m 5 prill t1815, vullkani indonezian Tam-bora ishte zgjuar nga dremitja dhekishte shkaktuar nj shprthim qskishte br vaki tjetr her. Erup-sioni kishte shprndar dhjetramilion ton sulfuri, klori dhe fluorin atmosfer, q ishte haprndargjer n hemisfern e veriut. Bashky fenomen, kishte krijuar, si nEurop, si n Shtetet e Bashkuara,t famshmin vit pa ver, t 1816.Nj kaos klimatik botror, pa folurpr humbjet njerzore: jo m pakse 70.000 viktima. Pra, grupi ynanglo-kolonjiz, pas ekskursionevedhe ngaq n t shumtn e ditvebn koh e keqe, mblidhet darkave

rreth z arrit n viln e Ba ronit,

kohn kur

ohej Frankeshtajni

kohn kur krijohej Fran-

ajni arketipi i par, ngat cilit do t lindte nj botmagorike: me fantazma,ak, vampir e lugetr enevn e Zvicrs, vendi kujiz dhe lindi, binte nj shi

yma. Ishte qershori i vitithe, kudo n Europ, kishteytje, kurse morali i njerzvezuar prtok. Pr kt n

t Gjenevs sht hapurspozit kushtuar Franken-tImazhi i grupit t an-

e prreth zjarrit, n vilnd Bajroni kishte marr mekrisht n Kolonji, fiks 200 par, dhe kjo ndodhte po

shor.N kohn kur krijo-nkenshtajni, Bonaparti q

marr prsipr t ndryshon-n prmes luftrave (!) kishteduar vet n shn Helen sinuar, kurse anglezt e pa-

n marr rrugt e kontinen- realizuar turin e madh. dyndur n Gjenev pr tar m pas rrugn pr Itali.

t gazeta e Lozans botoi nj nj udhtari anglez, i cili,et t tjerave thot: Me ar-on n Gjenev, gjith ho-he bujtinat, si dhe gjitht e tjera, i gjetm plot me

. Brigjet e liqenit Leman i

nj kolonie angleze. Mesanglezve jan dhe Lord

i me mjekun e tij, t riunolidori, q marrin me qira aristokratike t zons, ati, n Kolonji. Pak m posht tij, vendoset poeti tjetrh romantik anglez Percy

me t dashurn e tij Maryn, q disa muaj m pas do tMadame Shelley, dhe bebenAnglezt tan t Kolonji-s

n thjesht si anglezt e tjer t Gjenevs. Ata kan dhee tyre personale t ln An- kto momente t turizmit

sht pikrisht ky grup, mir, sht Mary Godvindo t krijoj Frankenshta-

ord Bajroni poeti m ianglez i kohs n kt kohetm 28 vje. Mbretron sira an lezve r n a talenti,

M 16 qershor, Bajroni, pr t thyer mrzitjen nga koha e keqe, shpall nj konkurmes miqve: secili t shkruaj nj histori me antazma (ghost stories)

ku lexohen historira gjermane mefantazma. N nj nga kto darkaBajroni u quajt me prkdheliAlbe nga miqt e tij Shelley, pikr-isht n viln Diodati. Nj pjesburimesh thon se qe Mary ajoq i vuri kt emr, duke luajturme inicialet e tij L.B. Andr Mau-rois, antar i akademis franceze,

shkrimtar dhe biograf i disa prejfigurave t mdha t letrsis,ndr t tjera dhe t Lord Byronitdhe Percy Shelley, shkruan: Njmbrmje, teksa po frynte me tmadhe, Bajroni, duke sfiduarstuhin, deklaroi q do kndontenj kng shqipe: Bhuni sa tdoni sentimental, tha ai, por jukrkoj vemendje t plot. Ai nx-ori nj z t ngjirur dhe t zgjatur,pastaj shprtheu n t qeshura.Mary dhe Claire, duke filluar qnga kjo dit, e pagzuan Shqip-tari (Albanian), ose shkurt Albe.M 16 qershor, Bajroni, pr t thyermrzitjen nga koha e keqe, shpallnj konkurs mes miqve : secili tshkruaj nj histori me fantazma(ghost stories). Q t katrtve iuplqen ideja. Bajroni dhe Shelley(dy figurat m t mdha t katr-shes araf t ro n mundsin

e ringjalljes s nj kufome. Poas njri, as tjetri, nuk shkruandonj gj t rndsishme pkt konkurs. Qen dy t tjerq i shkojn deri n fund projektidhe hyjn n histori : John Polidoshkruan Vampirin, q e boton Londr m 1819, ndrsa MarShelley fillon t shkruaj, n filli

n form novele, pastaj si roma Frankenshtajni ose PrometemodernGjat vizits q bra nekspozitn e prmendur n krye tktij shkrimi, shoh n nj stendedhe dorshkrimin origjinal t veprs s Maryt. N an t fletave, tshkruara prej saj, shoh edhe shkrimin e Percyt. Ai ka korrigjuar frazt tra, duke i dhn poezi frenezis s imagjinats s saj. Edhe kopja e pastr e prgatitur pr botimprmban t dy shkrimet e tyre: Msiguri q Mary, e cila kishte beben kt koh, pasi skishte koh thidhte n kopje t pastr. Percvet kopjonte pr t shoqen, dukrespektuar korrigjimet e bra ndorshkrim. Ekspozita prmbadhjetra objekte unike: dorshkrimet e Maryt, botimet e Frankenshtainit: i pari m 1818, poanonim. Mar ishte deri ather

bukuria dhe oratoria, por edhe prskandalet, mnyrn e tij t jetess.Lidhjen jashtmartesore dhe in-cestuale me gjysm-motrn e tijAugusta (me t ciln ka nj fmij)nuk e lau as martesa legjitimeme Annabelln (nj fmij tjetrme t). Gjith kjo liri e tij shokonshoqrin angleze, por Bajronitaq i bn. Ai i kput prfundimishtfijet q e mbajn t lidhur me at-dheun hipokrit dhe e braktis atKurioziteti i bashkatdhetarve e

ndjek edhe n Gjenev. Q ngaqyteti, turistt anglez prpiqen tprdorin dylbit, dhe, si vuajerist,orvaten t kuptojn po ndodh nann tjetr t liqenit, n Kolonji(paparact nuk kan lindur sot!).

Bajroni dhe Shelley dyfigurat m t mdha

t kohs parafytyrojnmundsin e ringjalljes

s nj kufome Ishtekoha kur krijohej Fran-

kenshtajni, Bonaparti qkishte marr prsipr t

ndryshonte botn prmesluftrave (!) kishte prfun-duar vet n shn Helen

si i internuar, kurse an-glezt e pasur kan marrrrugt e kontinentit pr trealizuar turin e madh


11/16


Instituti i Integrimit te ish-Perndjekurve se bashku me Fondacionin Konrad Adenauer bashk-organizuan ndrkombetare pr ngritjen e Memorialit Kombtar ne nderim dhe respekt t ish-Prndjekurve P

mishron shqetsimin human ndajpushtetit q merr shkenca prhere m shum n ngjitje. Temat q aitrajton, kan qen gjithmon nqendr t t gjitha preokupimeveletrare dhe filozofike, etiko-shken-core, etiko-morale. Ankthi njerzorprball fuqis s shkencs prt krijuar, manipuluar jetra

njerzore, jan m shum se kur-r aktuale sot, me modifikimet eADN dhe ato t lidhura me riprod-himin njerzor. Deri ku mund tshkohet me arritjet e shkencs? Kujan limitet e krijuesit shkencor?Deri ku mund t ndalojm ma-nipulimin e trupit njerzor? Dhevarfria e t pastrehve dhe t tpa-identiteteve? Pr kt, romanika trhequr prher vmendjen ezhanreve t tjera. Me botimin e tij,kaq e re e kaq adoptime kan pardritn: si pr skenn e teatrit, kine-mas, televizionit, muzik-hollit,vizatimeve-komike, lojrave vid-eoje Ndonse kan kaluar gatidyqind vjet Frankenshtajni duketende adoleshent n dyert e artitdhe kmbt n tokn e s ardhmesi hedh po si i till.

Enriketa KalldrmxhiuBarbe

panjohur dhe pr m tepr njua shum e re, vetm 19-vje, e

aimagjinueshme pr lexuesin qishte e mundur t shkruante njstori t till me tmerre. M 1823,

nj ribotim t prmirsuar,mri i Madame Shelleyt merr ven-n e autores s Frankenstein; dhee botimin e 1831, ajo sht pr-

ndimisht e knaqur me veprnsaj. N ekspozit z vend dhe

opja e botimit t par, dhuruarymzuesit t romanit: Pr lor-n Bajron, nga ana e autorit (To

ord Byron from the author). Q notimin e par Frankenshtain njo-u nj sukses t jashtzakonshm:ctor Frankenstein, nj dijetar

ga Gjeneva krijon nj qenie prejessh kadavre, Monstrn, dhee ndihmn e nj shkndie elek-ike i jep jetMonstra arrin deri

ta tejkaloj krijuesin e saj. Maryhelley hodhi me Frankenshtajninazat e letrsis science-fictionhkenca-fiktive), sa q quhet prej

humics si nna e ktij zhanri. n botimin e par, romani u best-seller, por edhe sot ai u-t dhe t bn t mendohesh. As-her nuk i ka humbur realiteti.at kt re 200 v etve k o ve r

TRYEZA NDRKOMBETARE

Memorial Kombtarpr ish t Prndjekurit Politik

Instituti i Integrimit te ish-Perndjekurve sebashku me Fondacionin Konrad Adenauerbashk-organizuan tryezn ndrkombetare

pr ngritjen e Memorialit Kombtar ne nderimdhe respekt t ish-Prndjekurve Politike. Kishimt pranishm institucione homologe nga Gjerma-nia, prfaqsit diplomatike n Shqipri dhe ven-dimarrs t institucioneve Shqiptare! U ra dakortq do merret nj vend i prshtatshem perreth qen-drs s Tirans q me pas t lanohet nj konkursndrkombetar pr formn arkitekturore dhe este-

tike t ktij Memoriali!, bn t ditur Bilal Kola.M posht fjala e tij n kt aktivitet:T nderuar Zonja dhe Zoterinj!S pari me lejoni tju falenderoj przemr-

sisht pr pjesmarrjen n kt tryez q ne ekemi projektuar si gjithprfshirse (pasi pervejush q jeni t pranishm ktu, kemi ftuar gjithevendim-marresit relevante, q nga Presidenti iRepublikes, Kryeministri, si dhe disa deputete topozits). Megjithate, nisur nga pjesmarrja, negjykimin tim se paku kjo sht nje tryez mjaf-tueshmrisht prfshirse!

Gjithashtu, posarisht dhe publikisht dshi-roj t falenderoj bashk-organizatorin e ksajtryeze, drejtorin e Fondacionit Konrad AdenauerZyra Tiran Z. alter Glos ( Vielen Dank alter!).

N kto 25 vite t fundit, q pas ligjit t pa-

fajsise t ish-dnuarve politike, ne si shoqeri, eshum m tepr si organizma shtetrore, kur vjenpuna pr trajtimin e t shkuars komuniste, FAT-KEQSISHT kemi zgjedhur te bjm strucin q futkoken ne rr duke mos dashur t shohim asgj,e ca me keq akoma duke shpresuar t mos eshoh askush

Me lejoni te them q n krye te hers, se nesi komunitet i ish-perndjekurve politik thell-sisht besojme se shtja e ngritjes s MemorialitKombetar n nder dhe respekt te Martireve t Lir-is dhe viktimave t komunizmit nuk sht njshtje q i prket vetm komunitetit ton, porajo i prket gjith shqiptarve q jetojn aktual-isht si dhe brezave q do vijne si nj moment ithell REFLEKTIMI, EMPATIE dhe me doemos sinje element VLERESIMI HISTORIK.

Forma arkitekturore, simbolika dhe elementet tjer artistike t Memorialit duhet dhe miresht t jen objekt debati dhe diskutimeshgjith-prfshirse. Por ne si komunitet dshiro-jme q sa i perket prmbatjes ky Memorial tmos reduktohej n nj gj formale dhe pr rrjed-hoj t that!

Ne deshirojme q ky Memorial t shrbejsi burim frymezimi duke Personalizuar dhe joPrgjithsuar. Ne kete kontekst, n murin virtualt krenarise pjese integrale e ketij Memoriali,me formatin e duhur teknologjik dhe estetik,ne dshirojme t sjellim ngjarje dhe episodekonkrete si dhe emra t prvetshm q njihen siikona te komunitetit te ish-pendjekurve politike,

(pr t prmendur pak prej qindra syresh) s i psh:Martiri, Sami Dangllia nj patriot idealist qevuajti kalvarin e burgut plot 44 vjet (1944-88) dhevdiq n burgjet komuniste!

Dinjitari, Xhevat Kora i cili me vetdije u ve-te-flijua me greve urie duke mos lejuar poshtri-

min e pafund ne duar te xhelateve te SigurimiPatrioti, Ibrahim Biaku i cili shptoi qin

jet njerezish ne qytetin e Tiranes nga minimikishin br pushtuesit naziste!

Qendrestari vetemohues, Dom Simon Jub i cili megjithese ishte ri-dnuar 7 her n bumbas protestave t vazhdueshme nga Vatikper lirimin e tij, refuzonte te lirohej nga BurgBurrelit ne rast se nuk lejohej te hapte Kishetij dhe kt bri, sapo u lirua ne 1988 shtpintij e ktheu n Kish!

Teologu, Visarion Xhuvani bashke-themues me Fan Nolin i Kishes Auto-Qefale!

Kleriket, Mikel Koliqi dhe Afiz Ali Rizai i pi shpallur nga Papa Vojtila Kardinal I-re i KisKatolike, ndrsa i dyti Kryetar i Komunitetit Mliman!

Heronje e Martirizuar t Revolts s SpaHajri Pashaj, Zef Pali, Dervish Bejko e SknDaja!

E ndriuara, Sabiha Kasimati akuzs s fabkuar pr terror, Shkencetarja Kasimati iu prgse ajo besonte te evolucioni dhe jo revolucio

a do forme tjetr dhune!Memoriali Kombetar i duhet metropolit

shqiptareve me shume se u duhet familjarevmbi 6 mij t pushkatuarve me ose pa gjyq, m20 mije t burgosurve dhe mbi 35 mij t intnuarve (te cilet duhet te pranojme se ju dushume qofte edhe per te vene nje buqete me la per te ndezur nje qiri ne respekt dhe nderimvarrhumburve te diktatures) por shqiptareveduhet me shume per se paku tre arsye:

Asnje komb qe aspriron dhe projekton tedhmen me vlerat e demokracise, paqes dhe kozionit social, nuk e varros me / ose pa dashje fatkeqsisht kemi bere deri tani) te shkuaren esado e hidhur qofte ajo!

Memoriali do t sherbej si moment refl

timi, empatie dhe pse jo frymzimi pr brezatere shqiptarsh!Nisur nga eksperienca botrore, Memoriale

ksaj tipologjie shndrrohen n vende peligrazhi per vizitor vendas e t huaj duke e kthate ne nje aset t muar pr kryeqytetin ton!


12/16


hndet

Studimet: Gjeneratae re, kush jan, sijetojn, far blejn

N Europ, ky sht njtrend q manifestohet tekata t rinj q fitojn rrethnj mij euro n muaj, n

kushte t pasigurta t puns,q shpesh mbshteten te

ndihma e prindrve

far jumton mr shikimin

do dit ne bjm disa veprime t cilatmund t dmtojn shikimin ndaj shtmir ti shmangim sa t mundemi

-Prqendrimi i tepruar n celular

Prqendrimi dhe prdorimi i tepruar i celu-larit tuaj dmton syt dhe i bn ata m t dobtdhe delikat ndaj dmtimeve.

-Shikimi i televizorit gjat nats

N fakt t shikoni n do lloj ekrani gjat nats, nerrsir, prfshi ktu celulart, kompjutert, e-reader-at, sht e dmshme pr ju. Niveli i drits ndryshondhe syt tuaj duhet t sforcohen pr tu prqendruar.Prqendrimi i teprt bn q ato t dmtohen.

-Flini me lentet vn

Sado t lodhur t jeni mos flini me lente. Jo

vetm q rrezikoni t infektoni syt tuaj, poedhe i dmtoni ato n mnyr t vazhdueshm

-Frkimi i syve

Nse ju frkoni syt tuaj pa e ditur mund t

dmtoni ata. Frkimi i fort i syve, mund t kpus venat e gjakut, q ndodhen pas tyre.-Ushqimi jo i shndetshm

Mundohuni t konsumoni ushqime q bjn mir syve dhe forcojn shikimin.

-Teprimi me grim

Grimi i tepruar e sidomos n zonn e syvsht gjithmon i dmshm.

-Mos mbajtja e syzeve

Mos e lini pas dore, sepse do t ndjeni probleme n vitet e ardhshme.

yra amerikane e Censusitka realizuar s fundmi njtudim sipas t cilit, gjen-

mijvjearit t ri (ata qarritur moshn madhoret 2000) sht m e madhe

mr. Jan rreth 75,4 mil-ersona. Numri i t lindurveperiudhs 1980 2000 kaar shifrn 74,9 milion, porca sht n rnie. T rinjt

vjearit t Ri po rriten gjith-m shum n numr kjo falve t mdha t emigracionittribuojn n kt aspekt trafis. Sipas projektimeve,i gjenerats s Mijvjearit SHBA pritet t arrihet n

036, kur n total do t arri-shifrn 81 milion persona.

momentin, n duart e tyreen shpenzime q kapin shi-th 600 miliard dollar, porvitin 2020 kjo shifr do t

n 1,4 trilion dollar, ose0% t shitjeve me pakic.a tjetr kan ndikim t lartljen e blerjeve q realizonata e mparshme. Gjithash-t prbjn forcn m tt puns (sipas t dhnave

oitte) dhe si rrjedhim do t n duar frert e bursave tnive. Si konsumator, gjen-Mijvjearit t Ri sht nt dikaje q ka kuptim.

embull: sht e gatshme

uaj nj mim m t lart produkt ose shrbim, qtet nj kauz t mir.ta, vlerat jan mbi gjithka.nyr analoge vlersojnat jan ato q duhet t ud-

hheqin nj siprmarrje, t tilla si:vlersimi i punonjsve, etika, nder-shmria dhe prkujdesi ndaj klien-tit. Kto jan aspekte q vendosenn vend t par, ndrsa pr vetm5% t t anketuarve, prfitimi shtshtja kryesore, sipas studimit qmban firmn e Deloitte.

Profesionalisht, individt e Mi-jvjearit t Ri jan m pak besnikndaj nj vendi pune. Gjithashtukan nj idealizm pragmatik dhedshir pr t prmirsuar gjra,ndrsa jan m t qndrueshmndaj nj vendi pune q sht ino-vativ. Ata duan t udhtojn dhet krkojn aventura edhe n jetne prditshme. Kur bjn pazar,prvoja n pikn e shitjes pr tasht po aq e rndsishme sa edhe

produktet q sjellin n shtpi.Eksperimentojn edhe nga pik-pamja e gastronomis dhe e t ush-qyerit. Jan ata, q kan eksperi-mentuar me fond truck q njihen

sht se ata jan t prir t ln nmes studimet. N vitin 2000, kjoshifr u llogarit n 23%, ndrsashkoi n 33% n vitin 2014.

N Europ, ky sht nj trend

q manifestohet tek ata t rinj qfitojn rreth nj mij euro n muaj,n kushte t pasigurta t puns,q shpesh mbshteten te ndihmae prindrve me t cilt kan ten-denc t jetojn m gjat se gjen-eratat e tjera.

N kto kushte, ata jan tgatshm t heqin dor nga pa-suria e patundshme, por janmbshtets t mdhenj t eko-nomis s ndarjes (sharing econ-omy). Ata adoptojn me lehtsiteknologjit e reja, nga t cilatkrkojn lehtsi n prdorim. Mepak fjal: si sht e zakonshmeprdorimi i rrjeteve sociale, ashtu

edhe konsumi sht social.Individt e Mijvjearit t Ri,

m shum se t tjert, dshiro-jn t udhtojn, t ushqehen, tbjn blerje n grup, si dhe tento-jn t jen m bashkpunues. Kjo

si restorantet n rrota dhe q jant gatshm t paguajn nj mimm t lart pr produktet organ-ike, por jo gjithmon perspektivate tyre ekonomike konkurrojn me

ato t brezave t mparshm. NNju Jork, pr shembull, ata fitojnderi n 20% m pak se etrit e tyredhe jan t burgosur n pun tpaguara jo mir. Nj tjetr e dhn

certifikohet nga krkimet e BostoConsulting Group dhe synojnq t ndihmojn n zhvillimin produkteve dhe shrbimeve tregtare. Nj pjes e tyre u japin rnd

si produkteve elitare, q i diferencon nga t tjert. Por, vetm nj katrta e t anketuarve raporton si qndron besnik marks.

Duke qen se jan gjenerata qka studiuar m shum jan m liberal se prindrit e tyre. Pr shembull; rreth 65% e t rinjve britanikmbshtetin martesat mes personave t s njjts gjini, ndrsa nSHBA, rreth 80% shprehen n favor t legalizimit t marijuans.

Por, mbi t gjitha, thekson njstudim i fundit i quajtur Caratbrezi i Mijvjearit t Ri nuk janheterogjen. Rreth 42% e t anketuarve shprehen se jan shum

t ndrlidhur dhe optimist, rret19% u deklaruan t orientuar ngstili i jets, 16% shprehu nj staventurier dhe t kujdesshm ndatendencave, ndrsa 23% u shfam konservator dhe i rezervuar.

studimi

Pse 8 or pun sht jasht mode?8 orarshi i nj dite pune sht jasht mode tashm dhe joefek-

tive, sipas ekspertve t lidershipit dhe karriers pran Forbes. Nqsju dshironi q t jeni sa m produktiv, ju duhet t lini pas kt iderelike dhe t prshtateni me qasjen e re- shkruajn ata n nj artikullt fundit.

Sipas tyre, t punosh 8 or n dit sht nj tradit e krijuar nga

revolucioni industrial, si pasoj e nj reduktimi t mtejshm t orvet puns n fabrika t ndryshme.

Njerzit q e kan zbuluar magjin e produktivitetit, thon setruri natyralisht funksionon me energjin m t lart rreth 1 or dhei nevojitet 15-20 minuta m pas pr tu qetsuar q t rinisi srish.Shum shtete n bot kan aplikuar punn 6 orarsh.


13/16


letrsi

Gruaja e rrahur

Proz/N vllimin e dy t t veprs s Vilson Blloshmit - pushkatuar nga diktaprshihen prkthimet e tij n proz, novelat e Volterit, Zadig, nj ese nga Viktor

Zadigu e gjente drejtimin e rrugsme an t yjeve. Yllsia e Orionitdhe ylli i shklqyer i Siriusit po e

onin drejt portit t Kanops. Mahnitejga kta rruzuj t mdhenj drite q nukuken ve si ca shkndija t dobta pryt tan, ndrsa toka, q n t vrtetuk sht ve nj pikz e pakapshme natyre, i shfaqet lakmis son si nj gjaq e strmadhe dhe kaq bujare. I pr-tyroi ather njerzit ashtu si ishin t vrtet: disa insekte q gllabrojnri-tjetrin mbi nj thrrmiz t vogl

alte. Ky ndriim vrtetsie duket se iaboi pezmin dhe ia bri fare t qart si pllmb t dors hiin e qenies s tijhe at t Babilonis. Shpirti i tij u vrsulrejt pafundsis dhe sodiste, i shkputurga trupi, rregullin e pandryshueshm tuzullimit. Kur, m pas, vinte n vete dheynte n zemrn e tij, kujtohej q Astart-a ndoshta kishte vdekur pr shkak t tij,her rruzullimi i fshihej nga syt dhe

trsin e natyrs nuk shihte gj tjetre Astarten e vdekur dhe Zadigun e nx-osur n nj zi pa kthim.

Kshtu, nn pushtetin e ktyre bati-ave dhe zbaticave t filozofis sublimehe t ligshtimeve drrmuese, po u af-hej kufijve t Egjiptit. Shrbtori i tij

esnik tani po hynte n fshatin e par, porkonte ti gjente nj banes.

Ndrkoh Zadigu shtiste kopshteve kufizonin atfshat. Ai pa, jo larg ngauga e madhe, nj grua t prloturqrriste n ndihm qiell e tok bashk

he nj burrt trbuar q e ndiqte e nuk i

dahej. Ai e kapi, ajo iaprqafoi gjunjt ntje. Burri e shembi n tok megrushte,e sharje e me qortime t rnda. Zadiguykoinga xhindosja e egjiptianit dhe ngatjet e prsritura tegruas, q burri ishte

heloz dhe tjetra nj gruabishtdredhur.or, kur vrejti bukurin mallngjyeseksaj gruaje, diktoi madje q ngjante

ak dhe me te gjornAstarte, ndjeu mshir pr t dhe

everi pr egjiptianin. Ndihmomni, - iirri ajo me klithma e me dnesaZadigut,

nxirrmni nga thonjt e njeriut m bar-ar mesnjerzve. Po m vret, shptomnitn!Kto klithma ia kputn shpirtinadigut, vrapoi dhe u hodh mes saj dhearbarit. E njihte pak gjuhn egjiptiane

he i tha atij n kt gjuh: N qoft sekeni sadopak dhembshuri, ju lutem qrespektoni bukurin dhe dobsin. Si

und ta poshtroni kshtu nj kryeveprnatyrs q ju ka rn ndr kmb dhe

ska mjet rjetr pr tu mbrojtur ve

tyre. Egjiptiani nxori shpatn. Zadigu tvetn dhe iu vrsuln njri-tjetrit. Ai megul po i jepte njqind goditje radhazi,tjetri iu shmangej me artin e shkatht-sis. Zonja, ulur mbi lndin, rregullonte

flokt dhe knaqej.Egjiptiani ishte m i fort se kundr-

shtari, Zadigu m finok; ky luftonte sinjeriu q koka ia urdhron kraht, tjetri, iakrdisur krejt, inati i verbr ia tallazistelvizjet kuturu. Zadigu u sul mbi t dhe

lotve? Ah! Ah! - tha i shkalluar fare egji-ptiani, - edhe ti e dashke? Ti qenke ai ndajt cilit un dua t hakmerrem? Me tthn kto fjal, e flaku tej gruan q e kishmbrthyer me njrn dor pr floksh,

rrembeu ushtn dhe desh e au tej prtej t huajin. Ky, i fundit, me gjakftoht-si e shmangu lehtsisht goditjen e tndrkryerit. Ia kapi ushtn pran majss mpreht prej hekuri. Njri e trhiqteandej, tjetri kndej. Ajo u thye n duart e

e armatosi; ndrkoh q egjiptiasyt gjak e tym, deshi ti hidhej pai e kapi pr mesi, e shtrngoi, e psi n tok, duke i vn shpatn ntrhoq, deshi tia fal jetn, por egjinn nj pezm aq t rnd sa nuk em veten, nxori thikn dhe e plagodigun. Zadigu, i prekur n sedr, iashpatn n gjoks. Egjiptiani lshklithm rrqethse dhe vdiq dukpjekur kmbt.

Zadigu ather shkoi tek zonjatha asaj me z t shtruar! Ai m detvras, un ta mora hakun. Tani je e nga burri m i ashpr q m kansyt. far doni m nga un, zonj?vdessh, more kobzi, - iu prgjigj ajt vdessh; ti m vrave dashnorin; t dot z

Documents

FRD 24 qershor.pdf