1. PUŽNI PRENOSNICI? Pužni prenosnici se primjenjuju za prenos snage između vratila koja se mimoilaze najčešće pod pravim uglom. Sastoji se od pužnog vijeka i pužnog točka.

2. PODJELA PUŽNIH PRENOSNIKA?Dijele se na cilindrične i globuidne. Češće su u potrebi cilindrični, izrade a u zavisnosti od oblika pužnog vijka razlikuju se: arhimedov, evolventni i konvolutni profil.

3. MATERIJALI ZA IZRADU PUŽNIH PRENOSNIKA?Materijali za izradu pužnih prenosnika su različite otpornosti na habanje. Pužno kolo se obično izrađuje od mekših materijala sa dobrim kliznim svojstvima. Pužni vijak se izrađuje od čelika termički obrađenog do potrebne tvrdoće.

4. PLANETARNI PRENOSNICI?Planetarni prenosnici su prenosnici kod koje je najmanje jedan zupčanik sa pokretnom osom. Sastoje se od centralnog zupčanika koji je nepokretan i naziva se sunčani, i zupčanika koji se naziva satelit i koji vrši složeno kretanje oko svoje geometrijske ose, te držača.

5. PODJELA PLANETARNIH PRENOSNIKA?Planetarni prenosnici se dijele u dvije vrste: epicikloidne i diferencijalne.

Epicikloidni planetarni prenosnisi su jednostavnije konstrukcije i imaju jedan stepen slobodeDiferencijalni planetarni prenosnici imaju sva vratila slobodna i prenosnik ima dva stepana slobode gdje se brzine mogu da slažu ili razlažu.

6. PRIMJENA PLANETARNIH PRENOSNIKA?Primjena planetarnih prenosnika ima svoje prednosti u odnosu na ostale zupčaste prenosnike a ogledaju se u velikim prenosnim odnosima sa malim gabaritnim mjerama prenosnika, slaganju ili razlaganju kretanja kao u lakim upravljanjem i regulisanjem brzine. Najveća im je primjena kod mašina alatki, dizalica aviona (pogon propelera), diferencijla kod motornih vozila, planetarnih mjenjača, servo sistema, transmisija itd.

7. TALASNI PRENOSNICI?Talasni prenosnici su prenosnici čiji je rad zasnovan na novom principu transformacije obrtnog kretanja posredstvom talasne deformacije jednog od kinematskih članova mehanizma.

8. REDUKTORI?Reduktori predstavljaju zupčaste mehanizme u vidu zasebnih agregata koji služe za smanjenje (redukciju) broja obrtaja a time povećanje obrtnog momenta.

9. PODJELA REDUKTORA?U zavisnosti od tipa i šeme mogu da budu: sa cilindričnim, koničnim, pužni, planetarni, talasni i kombinacija ovih zupčastih parova, a prema broju parova : jednostepeni, dvostepeni, i višestepeni.

10. MJENJAČI?Mjenjači su prenosni mehanizmi kod kojih se prenosni odnos i obrtni moment izlaznog vratila mjenjaju u toku vremena stepenasto ili kontinuirano.

11. PODJELA MJENJAČA?Prema načinu prenosa obrtnog momenta mjenjači se klasifikuju na : mehaničke, hidrauličke, električne i kombinovane a u zavisnosti od promjene prenosnog odnosa mogu da budu: stepenasti,kontinualni i kombinovani

12. PRIMJENA MJENJAČA?Imaju veliku primjenu kod transportnih sredstava posebno vozila i svih drugih mašina koje zahtjevaju promjenu broja obrtaja ili momenta. Najčešće u primjeni su stepenasti reduktori (mjenjači).

13. AUTOMATSKI MJENJAČI?Automatski mjenjači su složeni prenosnici snage u kojima se automatski mijenja prenosni odnos, odnosno obrtni moment.

14. LANČANI PRENOSNICI, POJAM I PODJELA?Lančani prenosnici pripadaju grupi posrednih mehaničkih prenosnika koje čine jedan pogonski i jedan i više gonjenih lančanika spregnuti sa posrednim elementom – lancem. Prema svojoj namjeni dijele se na: teretne, vučne i pogonske.

15. PRIMJENA LANČANIH PRENOSNIKA?Primjenjuju se kod prenosa obrtnog (snage do 100kW) momenta između paralelnih vratila koja su relativno udaljena a pri konstantnom prenosnom odnosu (i<7),. Nalaze primjenu kod transportera , elevatora , konvejera, bicikla, motor bicikla, raznih poljoprivrednih mašina, uređaja i postrojenja.

16. PREDNOSTI I NEDOSTACI LANČANIH PRENOSNIKA?Prednosti lančanog prenosa su mali gabariti, povoljan stepen iskorišćenja, mali troškovi održavanja, odsustvo klizanja, neosjetljivost prema temperaturama, manje opterećenje vratila i relativno dug vijek.

Nedostaci: habanje elemenata lanca što dovodi do istezanja, neravnomjernost rada kod čanćanika sa malim brojem zubi i veća cijena.

17. TERETNI LANCI?Teretni lanci se još nazivaju i galovi lanci služe za vješanje i podizanje tereta i prvenstveno se primjenjuju kod dizalično transportnih mašina. Koriste se za velike terete i male brzine (do 0,5 m/s). Izrađuju se u vidu spregnutih karika ili ploča.

18. VUČNI LANCI?Vučni lanci primjenjuju se za transport tereta kod dizalica, konvejera raznih grabuljara i sl. Koriste se za srednje brzine(2...4 m/s). Sastoje se iz jednostavnih pločica koje su povezane osovinicama i valjčićima izrađuju se u standardnim veličinama.

19. POGONSKI LANCI?Pogonski lanci nalaze najveću primjenu kod prenosnika i rade sa znatno većim brzinama (v<35 m/s). Mogu da budu različitog konstrukcionog oblika ali su najčeće valjčani i zupčani.

20. RUKAVCI?Rukavac je dio vratila, osovine ili osovinice, preko kojeg se ovi elementi oslanjaju na ležište. Rukavci su podijeljeni prema pravcu djelovanja sile, prema obliku i prema položaju na vratilu ili osovini.

21. OSOVINE?Osovine su uz vratila nosači obrtnih elemenata. Osovine se obrću zajedno sa elementima na njima, mogu samo da osciluju, a mogu biti i nepokretne, pri čemu se obrtni elementi vrte oko njih.

22. OSOVINICE?Osovinice se najčešće koriste za obezbjeđivanje zglavkaste veze. Pošto su kratke, kod njih savijanje nije veliko, a trpe još i površinski pritisak i smicanje.

23. VRATILA?Vratila su uz osovine nosači obrtnih elemenata. Vratila osim savijanja i aksijalne sile, prenose i obrtni moment pa trpe i uvijanje.

24. PODJELA VRATILA?Prema obliku vratila mogu biti: prava, koljenasta i gipka.

Prema ulozi vratila mogu biti: radna, vratila prenosnika snage i vratila motornih mašina.

25. SPOJNICE?Spojnice su mašinski sklopovi kojima se omogućuje spajanje dva vratila i time omogućuje prenos obrtnog kreatanja sa jednog na drugo vratilo.

26. ZADACI SPOJNICE?

-prenos snage odnosno momenta sa jednog sklopa prenese na drugi skliop ili postrojenje.-prigušenje udarnih opterećenja i mogućnost postepenog povećanja obrtnog momenta-eliminacija kritičnih brojeva okretaja u opsegu radne brzine-ispravljaju se netačnosti i nepravilnosti u radu vratila uzrokovanih montažom i sl.-osiguranje sklopova ili pogonskog motora od preopterećenja.

27.PODJELA SPOJNICA PREMA KARAKTERISTIKAMA?Prema svojim karakteristikama u toku rada- eksploatacije spojnice mogu biti: nerazdvojive, razdvojive i specijalne.

28. OPRUGE?Opruge su elementi kojima se elastično vezuju mašinski dijelovi ili drugi elementi mašina. Osnovno svojstvo im je izraženo kroz elastičnost koja se postiže posebnim konstrukcijskim oblicima i posebnim materijalima.

29. PRIMJENA OPRUGA?Glavna primjena opruga je:

-amortizacija, prigušenje energije udara (kod vozila šasija se oslonja na točkove preko opruga-gibnjeva, odbojnici kod vagona i td.)-akumulisanje energije kod časovnika, naoružanja i td-mjerenje i ograničenje sile kod ventila sigurnosti, kotlovim , dinamometrima i td-za ostvarivanje prinudnog kretanja u okviru nekog mehanizma,(ventili motora sa unutrašnjim sagorjevanjem klipnih kompresora itd. )

30. PODJELA OPRUGA?Prema naponu koji se javlja u oprugama mogu da budu opterećene na savijanje-fleksione, opterećene na uvijanje-torzione i opruge izložene složenim naprezanjima.

Prema obliku opruge mogu da budu: lisnate, zavojne, torzione, tanjiraste, ravne, prstenaste itd.

31. MATERIJALI ZA IZRADU OPRUGA?Opruge se uglavnom izrađuju od čelika visoke zatezne čvrstoće (Rm) i dinamičke (D) koji uz to imaju granicu tečenja (ReH) blisku zateznoj čvrstoći čime se obezbjeđuju dovoljne elestične deformacije opruge. Uglavnom se koriste ugljenični i legirani čelici sa silicijom namjenjeni poboljšanju.

32. LEŽIŠTA?Osnovna funkcija ležaja je nošenje pomičnih dijelova konstrukcija, prvenstveno vratila i osovina. Oni drže vratila i osovine u određenom položaju, omogućavaju njihovo okretanje kao i prenošenje sila na kućište i postolja.

33. PODJELA LEŽAJA?Ležaji se dijele u dvije grupe:

- Kotrljajnje - Klizne

34. PREDNOSTI I NEDOSTACI KOTRLJAJNJIH LEŽAJA?Prednosti (usporedba s kliznim ležajima): Manji otpor trenja, Konstatntan koeficijent trenja u radu, Mala potrošnja maziva, Nije potrebno održavanje (oštećeni ležaj zamjenjuje se novim), Ne zahtijevaju vrijeme uhodavanja, Visoko normirani, proizvode se u velikim serijama zbog čega su jeftiniji.

Nedostaci (usporedba s kliznim ležajima): Osjetljivi na udarce, Brzina okretanja im je ograničena, Osjetljivi na nečistoće, Kod većih brzina okretanja pojavljuje se šum, Trajnost im se smanjuje povećanjem brzine okretanja, Zahtijevaju veće dimenzije za ugradnju u radijalnom smjeru.

35. VRSTE KOTRLJAJNJIH ELEMENATA?kuglice, valjčići, iglice, stošci, bačvice

36. PODJELA KOTRLJAJNJIH LEŽAJA?Prema obliku kotrljajnjih elemenata, ležaji se dijela na: kuglični ležaj, konični valjčasti ležaj, valjčasti ležaj, igličasti ležaj, bačvasti ležaj.

37. KLIZNA LEŽIŠTA?Klizna ležišta su sklopovi u kojima se oslonjaju obrtni dijelovi vratila ili osovina uz direktni kontakt rukavca i ležišta između kojih se javlja trenje klizanja.

38. PODJELA KLIZNIH LEŽIŠTA?Prema karakteru opterećenja i ova ležišta se dijele na: radijalna, aksijalna i radijalno aksijalna.

39. PREDNOSTI I NEDOSTACI KLIZNIH LEŽIŠTA?Prednosti su u mirnom radu, amortizuju udare, pogodna su za velike brzine.

Nedostatci su gubitci energije zbog trenja klizanja i habanja kao i zagrijavanja dodirnih površina.

40. PRIMJENA KLIZNIH LEŽIŠTA?Primjenu nalaze kod konstrukcija gdje se traži povremeno rasklapanje (koljenasta vratila), kod vratila gdje se traži tačan pravac, kod teških i brzohodnih vratila kao i kod vratila ekstremno malih d<15 mm i ekstremno velikih prečnika d>300 mm.