LUCKI MENADZMENT-Tema 5.pdf

Fakultet za mediteranske poslovne studije - Tivat

Luki menadment Tema 5 1

TEMA 5:SKLADITENJE TERETA

5.1 OSNOVNE FUNKCIJE SKLADINOG PODSISTEMA SISTEMA U LOGISTIKOM SISTEMU

Osnovne funkcije skladinog podsistema u logistikom sistemu mogu se definisati kao uvanje zalihaproizvoda sa ciljem da se obezbjedi sinhronizacija procesa koji prethode i procesa koji se realizuju nakonskladitenja. Cilj koji je pri tome neophodno ostvariti ima oblik minimizacije trokova, podizanjekvaliteta usluge ili obezbjeenja uslova da se procesi realizuju.

Optimizacije skladinog sistema realizuju se u tri osnovne oblasti: upravljanju zalihama, lokaciji skladitai tehnologiji skladitenja (Slika 5.1).

Slika 5.1 Osnovne oblasti optimizacije u okviru podsistema skladitenja

Osnovni motiv koji dovodi do formiranja zaliha u logistikom sistemu je prostorna, vremenska ili nekadruga sinhronizacije procesa koji se realizuju prije skladitenja sa procesima koji se ostvaruju poslijenjega.

Povezivanje skladinih sa ostalim procesima ne odvija se direktno ve uz angaovanje transportnogpodsistema, bilo da se radi o unutranjem ili spoljnjem transportu.

Kod skladita koja se nalaze izmeu proizvodnih procesa primarne oblasti optimizacije su: upravljanjezalihama i tehnologija. Pri upravljanju zalihama tei se minimiziranju ukupnih trokova koje sainjavaju:trokovi posjedovanja zaliha, trokovi povezani sa obezbjeenjem, neophodne tehnologije skladitenja itrokovi koji nastaju kao posledica odsustva zaliha.

Skladita koja egzistiraju izmeu procesa proizvodnje i procesa potronje zahtijevaju optimizaciju sve tripomenute oblasti. Nivo zaliha u njima se odreuje na osnovu principa slinih onima koji su vaili zaskladita u okviru proizvodnih procesa.

Osnovna uloga skladita koja egzistiraju u okviru transportnog podsistema je da obezbijede promjenuvida prevoza ili da omogue odvijanje procesa koji nameu privremeni prekid transportovanja, kao to jecarinjenje, kontrola ispravnosti robe i dr. Kod ovih skladita se akcenat stavlja na tehnologiju. Kod njih sepraktino ne upravlja zalihama ve se skladinim kapacitetom obezbjeuje realizacija zahjeva zaskladitenjem. Lokacija ovih skladita se u veini sluajeva definie lokacijom terminala, pri emu se kaokriterijumi koriste parametri povezani sa realizacijom robnih tokova.

UPRAVLJANJEZALIHAMA

LOKACIJASKLADITA

TEHNOLOGIJASKLADITENJA



Skladita robnih rezervi obezbjeuju kontinuitet potronje materijalnih dobara u uslovima pojavljivanjabilo koje vrste poremeaja na tritu i, samim tim, njegovu stabilizaciju. Optimizacija kod ovih oblikaskladinog podsistema, po pravilu, se realizuju na isti nain kao kod skladita koja se nalaze izmeuprocesa proizvodnje i procesa potronje.

Skladita otpadnih materija obezbjeuju trajno uvanje materija koje za ovjeka vie nemaju upotrebnuvrijednost. U okviru skladita relevantni su svi oblici pomenute optimizacije, pri emu se kao osnovnikriterijumi izdvajaju oni koji se odnose na ekoloke uticaje uskladitenog materijala na okruenje.

5.2 SKLADINI ZADATAK

Konkretizacija skladinog zadatka se obavlja utvrivanjem velikog broja kvantitativnih pokazatelja kojise odnose na zadatak. Skladitni zadatak je neophodno konkretizovati ralanjivanjem na vei brojparcijalnih zadataka tj. tehnolokim zahtjevima (TZ) ime se stvara mogunost povezivanja sasvimkonkretnog i jednog ili vie elemenata koji e taj zadatak ispunjavati. U razliitim skladinim sistemimapojavljuje se vrlo veliki broj razliitih tehnolokih zahtjeva, kao to su: izdvajanje vozila spoljnjogtransporta iz javnog saobraaja, prijava novoprispjele robe, ekanje na istovar, skidanje cerade, obaranjestranica vozila, pripreme tereta za istovar, zahvatanje jedinice pretovara, transport, raspakivanje, suenje,zamrzavanje, razdvajanje, spajanje, priprema sredstava spoljnjog transporta za utovar, mjerenje robe, imnogi drugi.

Oigledno da se izmeu skladinog zadatka i tehnolokih zahtjeva moe ostvariti sledea veza:

Skladini zadatak = tehnolokih zahtjeva (5.1)

Karakteristike tehnolokih zahtjeva su: Mjesto nastanka tehnolokih zahtjeva u prostoru, Mjesto zavretka tehnolokih zahtjeva u prostoru, Vrijeme nastanka, odnosno zakonitost nastanka tehnolokih zahtjeva u vremenu, Pojavni oblik (koliina) tehnolokih zahtjeva, Poznate tehnologije koje mogu realizovati tehnoloke zahtjeve, Trajanje realizacije tehnolokih zahtjeva za razliite poznate tehnologije, Interval strpljivosti tehnolokih zahtjeva, Limitirajui faktori koji se pojavljuju uz tehnoloke zahtjeve.

Obiljeja karakteristika tehnolokih zahtjeva su: Deterministinost ili stohastinost; Stacionarnost ili nestacionarnost; Kontinuitet ili diskontinuitet; Homogenost ili nehomogenost;

5.3 OSNOVNI PROCESI U SKLADINOM SISTEMU

Skladini sistem, u zavisnosti od primijenjenih kriterijuma i stepena detaljnosti, moe biti ralanjen navei ili manji broj podsistema. Ralanjivanje skladinog sistema na manje djelove podsisteme, mogueje realizovati na vie naina, pa se kao posledica toga, podsistemima mogu smatrati razliite cjeline uskladitu. Tako je, na primjer, podsistemima skladinog sistema mogue smatrati skladinu zonu,saobraajne povrine, zone prerada, elektrine instalacije, transportno manipulativna sredstva i opremu, idr. Najprihvatljivije je da se kao podsistemi skladinog sistema posmatraju funkcionalno zaokruenecjeline u okviru kojih se realizuju neke od transformacija na toku materijala ili informacija.



Slika 5.2 Osnovni podsistemi skladinog sistema

U optem sluaju, mogu se uoiti etiri osnovne funkcije koje se realizuju u okviru skladinog sistema, pase, otuda, moe govoriti o etiri osnovna podsistema: Prijem robe, Prerada robe, uvanje robe, Otpremarobe, pri emu je, esto, veoma teko izmeu njih povui tane granice.

Podsistem za uvanje materijala predstavlja, de facto, skladite u uem smislu, pri emu se u zoniuvanja materijala realizuju i zahtjevi za uskladitenjem ili iskladitenjem robe. Podsistemi prijema iotpreme robe su sa zonom uvanja, odnosno prerade, povezani su saobraajnicama ili pretovarnotransportnim sistemima koji obezbjeuju realizaciju protoka robe izmeu ovih cjelina.

Podsistemi prijema i otpreme se mogu, ukoliko nema prerade na pojavnom obliku robe, sa aspektaprocesa koji se tu odvijaju, razmatrati na gotovo identian nain, s obzirom da se radi o inverznimaktivnostima.

5.3.1 Prijem i otprema robe

S obzirom da realizacija procesa prijema i otpreme robe po pravilu sadri ne jednu ve niz aktivnosti,pogodno je da se faze u okviru ovih procesa posmataraju odvojeno. Imajui u vidu pomenute faze, procesprijema i otpreme robe moe se posmatrati kao: Fiziki prijem i otprema robe, Kvantitativni prijem iotprema robe, Kvalitativni prijem i otprema robe.

5.3.1.1 Fiziki prijem i otprema robe

Procesi fizikog prijema i otpreme robe obuhvataju transformacije, na ulazno izlaznim tokovima robe,kojima se obezbjeuje da roba fiziki ue u skladini sistem ili da ga fiziki napusti. U okviru togarealizuju se sledee operacije: Prijem transportnih sredstava i njihovo upuivanje na mjesto utovara(istovara), Utovar istovar robe iz transportnih sredstava, Transport robe izmeu pretovarnih mjesta izone uvanja, Uskladitenje i iskladitenje robe na mjestu uvanja.

Naini realizacije procesa fizikog prijema i otpreme robe tijesno su povezani sa karakteristikamaskladinog sistema i okruenja u kome sistem funkcionie. Prilikom izuavanja procesa fizikog prijema iotpreme robe potrebno je analizu sprovesti u dva pravca:

Prvi pravac razmatranja odnosi se na tokove transportnih sredstava kojima se roba dopremaili otprema, i to od ulaska pa sve do mjesta na kome se realizuje utovar, odnosno istovar. Topodrazumijeva da se analiziraju dimenzione i manevarske karakteristike manevarskihsredstava, karakteristike saobraajnica i zona ili povrina na ekanje transportnih sredstavana opslugu (parking povrine, kolosjeci, ...).



Takoe je potrebno analizirati i aktivnosti koje je potrebno sprovesti da se transportna sredstva iroba u njima pripremi za realizaciju utovara, odnosno istovara. Jo jedan vaan segment je inain komunikacije, tj. prenosa informacija na relaciji transportno sredstvo skladini sistem.

Drugi pravac odnosi se na postupke i aktivnosti kojima se obezbjeuje realizacija utovara iliistovara transportnih sredstava. Tu se prije svega misli na aktivnosti koji se preduzimaju dabi se ostvarila veza izmeu sredstava spoljnjeg i sredstava unutranjeg transporta pomoupretovarnih sredstava. Taj problem odnosi se, sa jedne strane, na definisanje saobraajnih imanipulativnih povrina kao funkcije dimenzionih i manevarskih karakteristika pretovarnihsredstava, i sa druge strane, na probleme oko organizacije rada tj. upuivanje pretovarnihsredstava i radne snage na realizaciju zadataka i praenja procesa utovara, odnosno istovara.

Osnovni problem koji proizilazi kao rezultat zahtjeva za fizikim prijemom ili otpremom robe odnose sena prostornu i vremensku koordinaciju aktivnosti, to zahtijeva analizu saobraajnih i manipulativnihpovrina, izbor putanja kretanja transportnih i pretovarnih sredstava, respektovanja posebnih zahtjeva primanipulaciji i sl. Prema tome, proces fizikog prijema i otpreme robe podrazumjeva analizumeuzavisnosti tokova transportnih sredstava, tokova pretovarnih i manipulativnih sredstava i toka robe.

5.3.1.2 Kvantitativni prijem i otprema robe

Proces kvantitativnog prijema i otpreme podrazumjeva skup aktivnosti koje imaju za cilj obezbjeenjedovoljnog broja informacija o tome da li roba koja se prima ili otprema, po svojim kvantitativnimkarakteristikama odgovara onome to je deklarisano u prateoj dokumentaciji. Osnovne metoderealizacije procesa kvantitativnog prijema i otpreme su:

Statistika kontrola kvantitativnih karakteristika na uzorku robe, i Kontrola kvantitativnih karakteristika ukupne koliine robe.

Statistika kontrola robe podrazumjeva da se informacije o cjelokupnoj koliini prispjelog materijalaobezbijeuju na osnovu analize uzorka. Ovaj nain kontrole kvaliteta se sprovodi onda kada se radi ohomogenim materijalima, prispjelim u veem broju, koji su pri tome ambalairani. Ako je, na primjer,prispio veliki broj paleta na kojima se, prema prateoj dokumentaciji, nalazi odreen broj kutija istogsadraja, najee se kontrolie samo, na sluajan nain izabran, uzorak od nekoliko paleta iji se sadrajdetaljno kontrolie.

Kvantitativna kontrola komadne robe po pravilu se obavlja brojanjem ili mjerenjem. Mjerenje senajee obavlja stacionarnim vagama ili u novije vrijeme, na vagama integrisanim sa pretovarnim ilitransportnim sredstvima. Rasuta roba se prima mjerenjem bruta i tare na kolskim vagama, a u koliko sepretovar realizuje kontinualnim sistemima transporta (trakasti transporter, ...) masu robe mogue jeodreivati i automatskim vagama integrisanim sa transportnim ureajem. Kod vodnog prevoza rasuturobu je mogue primati mjerenjem i proraunom preko promjene gaza plovila prije i posle istovara.

Obrada dokumentacije koja prati materijal po svojoj prirodi je takoe segment od znaaja za realizacijuprijema ili otpreme robe.

Upraksi je prisutan i nain kvantitativnog prijema na povjerenje i on se posebno ugovara. U tomsluaju, primaocu se daje odreeni vremenski period u kome moe ispostaviti reklamaciju koja seautomatski uvaava. Ove reklamacije isporuilac treba statistiki da prati i pri tome vri poreenje svihprimalaca, u cilju uoavanja moguih zloupotreba. Sa primaocem koji zloupotrijebi ovu vrstukvantitativnog prijema treba raskinuti ugovor.



5.3.1.3 Kvalitativni prijem i otprema robe

Kvalitativni prijem i otprema robe objedinjuju skup aktivnosti koje imaju za cilj da utvrde da li roba, upogledu opteg stanja i fiziko-hemijskih karakteristika, odgovara deklarisanom kvalitetu. U osnovi,kvalitativni prijem podrazumijeva vii stepen kontrole u odnosu na kvantitativni, ali je za izuavanjetehnolokog aspekta procesa prijema i otpreme po pravilu od manjeg znaaja. Ovo prije svega iz razlogato se kvalitativna kontrola esto sprovodi naknadno, po zavrenom fizikom, odnosno kvantitativnomprijemu ili otpremi. Pored toga, kvalitativna kontrola se esto, zbog potrebne specifine otpreme,sprovodi u za to specijalizovanim institucijama koje nisu dio skladinog sistema.

5.3.2 Prerada robe

Prerada robe, u znaenju tehnolokog zadatka koji se realizuje u skladinom sistemu, podrazumjevaintervencije iji je rezultat promjena na osnovu koje se roba na izlazu, po nekom obiljeju razlikuje od teiste robe na ulazu u skladite. Ove promjene, u zavisnosti od vrste intervencije, mogu biti razliite, aodreene su, po pravilu, zahtjevima vieg sistema. Kakavog e karaktera biti intervencije na robi, i da lie ih uopte biti, odreuje mjesto i uloga skladinog sistema, odnosno zahtjevi sistema na viemhijerarhijskom nivou. U zavisnosti od konkretnih zahtjeva, prerada robe moe imati za cilj: sortiranje,razdvajanje, spajanje, fizike i/ili hemijske promjene na materijalu, pakovanje, oznaavanje, zanavljanje.

SORTIRANJE oznaava oblik homogenizacije, koji podrazumijeva da se robe jednake po nekomobiljeju odvajaju i grupiu od onih koje to obiljeje nemaju. Sortiranje moe biti razliito: po pravcuotpreme, po vrsti robe, po dimenzijama, ... itd. Kod rasutih roba, specifian oblik sortiranja jeprosijavanje, gdje se kao rezultat dobijaju frakcije iste granulacije.

RAZDVAJANJE, i nasuprot tome SPAJANJE, kao oblici prerade u skladinom sistemu, sprovode se saciljem izmjene pojavnog oblika roba na izlazu iz skladita u odnosu na pojavni oblik na ulazu. Potreba zarazdvajanjem se javlja u situacijama kada se na ulazu u skladite roba pojavljuje u veim jedinicamapakovanja, pri emu se na izlazu zahtjevaju koliine manje od te jedinice. Suprotno ovome, spajanjepodrazumjeva ukrupnjavanje, tj. formiranje veih jedinica na izlazu iz skladita. Spajanje se najeeodnosi na formiranje jedinice koja sadri razliite robe, pa je u tome sluaju rezultat ove preradeformiranje nehomogenog ili mjeovitog paketa. esti su i skladini sistemi u okviru kojih su prisutnizahtjevi za realizaciju procesa razdvajanja i spajanja robe. Ovo je tipino za skladita kod kojih se naulazu javljaju ukrupnjene jedinice.

FIZIKO I/ILI HEMISKO DJELOVANJE NA ROBU, kao oblik prerade, podrazumjeva razliiteaktivnosti kojima se mijenjaju fizike i hemijske karakteristike robe. Ovakav oblik je posledicaspecifinih zahtjeva na viem hijerarhijskom nivou. Primjer za ovo su skladita ipkastog materijala ilimova uz proizvodni pogon. Kod ovoga sluaja sijeenje materijala se realizuje na izlazu ime se dobijana racionalizaciji organizacije proizvodnog pogona. Modifikacije pojavnog oblika mogu biti prisutne kaojedan od preradnih zahtjeva. Primjer je postavljanje paletnih nastavaka u skladitima hladnjaama, imese dobija na primjeni blok sistema skladitenja paletizovane robe. Pored navedenih oblika djelovanjamogu biti prisutni zahtjevi za suenje ili smrzavanje robe prije poetka uvanja. Slian ovome je zahtjevza dozrijevanjem (juno voe) - za ta je potrebno kondicioniranje skladita.

PAKOVANJE podrazumijeva grupisanje, po pravilu, homogene robe na osnovu smetanja u zajednikisud. Pakovanje treba razlikovati od spajanja, jer je spajanje posledica potrebe za racionalnom realizacijomtokova materijala. Osnovna svrha pakovanja sa aspekta realizacije je da roba bude zatiena od oteenjai prikladna za rukovanje. Pakovanje kao preradna funkcija realizuje se u sledeim sluajevima:

Kada je skladite dio proizvodnog sistema u okviru koga je funkcija pakovanja preneenana skladini sistem,

Kada je robu racionalnije skladititi ili transportovati neupakovanu, a prilikom otpremepotrebno upakovati,

Kada je sa aspekta ukupnih trokova pakovanje najracionalnije realizovati u skladitu, Kada u toku uvanja robe zbog kontrole dolazi do rasformiranja paketa.



OZNAAVANJE ROBE je operacija kojom se na robu, bilo pojedinano, bilo na jedinici pakovanjapostavlja oznaka koja slui identifikaciji. Oznaavanje moe biti: Alfanumerikim znacima, Linijamarazliite debljine, Crteima, Slikama, Medijima koji mogu da memoriu informacije, Kombinacijomprethodno navedenog. Kod oznaavanja treba razlikovati: Oznaavanje sa ciljem informisanja korisnikaili primaoca robe i Oznaavanje sa ciljem informisanja o funkcionisanju u procesu skladitenja.

ZANAVLJANJE je aktivnost koja ima za cilj da roba, ije je vrijeme uvanja ogranieno, po istekudefinisanog intervala zamjeni novom. Kao oblik prerade robe, ova aktivnost je tipina za skladiterezervi. Iz definicije se moe zakljuiti da se radi o osnovnoj skladinoj operaciji, mada kada se uzme uobzir da se radi o procesima kojima se roba po isteku mijenja za drugu, to se ovaj proces posmatra kaopreradna funkcija.

5.3.3 uvanje robe

uvanje predstavlja statiki proces u okviru koga se realizuje mirovanje robe sa ciljem da se obezbijedineka od osnovnih funkcija skladita. Nain uvanja zavisi od karakteristika pojavnog oblika robe,funkcije koju skladite realizuje, primjenjene tehnologije, kao i drugih zahtjeva robe koja se skladiti.Osnovna karakteristika realizacije procesa uvanja je vremensko usaglaavanje proizvodnje i upotreberobe, pri emu na robi, tokom mirovanja ne smije doi do promjena koje bi uslovile smanjenje njeneupotrebne vrijednosti. U zavisnosti od karakteristika robe, tokom uvanja postoji potreba zaobezbijeenjem odgovarajuih mikroklimatskim uslova (temperatura, vlanost, osvjetljenje, ...), ili nekihdrugih zahtjeva. Procesi uvanja robe, u odnosu na nain iskladitenja mogu biti koncipirani na nain daobezbijede:

Pristup svakoj skladinoj jedinici, Iskladitenje robe po principu prvi uao prvi izaao (FIFO), Iskladitenje robe po principu zadnji uao prvi izaao (LIFO), Sluajni pristup skladinoj jedinici, Zatrpavanje skladine jedinice.

Jedna od veoma znaajnih karakteristika procesa uvanja robe koja odreuje znaaj ovog procesa uodnosu na ostale skladine procese (prijem, otprema, prerada) jeste koeficijent izmjenjivosti ili koeficijentobrta robe.

Koeficijent izmjenjivosti (Ki) je neimenovan broj koji predstavlja odnos polovine ukupnog godinjegprometa (P), tj. polovine zbira ukupne koliine na ulazu (U) i izlazu (I) iz skladita i srednje koliine robena zalihama (Q). Ovaj koeficijent moe imati vrijednosti izmeu 0 i 1, pa do nekoliko desetina ili akstotina. Kod skladita robnih rezervi, vrijednost koeficijenta se kree u granicama 0 Ki 0,5. Malavrijednost koeficijenta Ki za ova skladita rezultat je potrebe izravnanja neusaglaenosti koje suposledica nestacionarnosti proizvodnje. Mala vrijednost koeficijenta izmjenjivosti govori o malomintenzitetu ulazno izlaznih tokova robe, odnosno o relativno malom znaaju koji procesi prijema iotpreme imaju u odnosu na proces uvanja robe, koji je u ovom sluaju dominantan. Suprotno tome,velika vrijednost koeficijenta izmjenjivosti upuuje na zakljuak da realizacija procesa prijema i otpremepredstavljaju dominantan zahtjev, dok saglasno tome, proces uvanja u ovom sluaju ima sekundarniznaaj. Sredina izmeu ove dvije krajnosti oznaava priblino isti znaaj svih skladinih procesa, to jesluaj za veinu trgovinskih i distributivnih skladita.

5.4 VRSTE SKLADITA

U ovom Poglavlju su navedeni odreeni elementi koji se u procesu upravljanja skladitenjem teretatrebaju , na odgovarajui nain, uzeti u obzir.

A.1 Proizvodno prijemno skladite po pravilu, karakterie na ulaznoj strani veza sa spoljnimtransportom a na izlaznoj strani sa unutranjim transportnim sistemom u kome se nalazi. Ovo je tolikovano da se preporuuje izbjegavanje projektovanje tehnologije ove vrste skladita bez projekataspoljnjeg i unutranjeg transporta.



Kod prijemnih skladita proizvoakih firmi izuzetno mjesto zauzima i uklapanje skladita u unutranjitransport. To uklapanje je neophodno izvesti da bude kompatibilno sa svim tokovima unutranjegtransporta koji se oslanjaju na to skladite. Roba u ovim skladitima najee je vlasnitvo samogvlasnika skladita pa se projektovanju kapaciteta ovakvih skladita mora prii tek poto se definie sistemupravljanja zalihama i sagledaju njegovi rezultati.

A.2 Proizvodno otpremno skladite je podsistem marketing-logistike proizvoaa i to se morauvaavati prilikom njegovog projektovanja. Detaljno sagledavanje svih pojavnih oblika proizvoda,njihove strukture, pakovanja, paletizacije i cijelog procesa distribucije mora biti definisano ili se, pak,mora paralelno definisati sa izradom tehnolokog projekta za ovu vrstu skladita. Iskustvo je pokazalo dase paralelno sa projektovanjem ove vrste skladita moraju projektovati i unutranji transport koji mudovozi robu i spoljni transport koji iz njega odvozi robu.

A.3 Pretovarno skladite se nalazi izmeu dva vida prevoza i ima sabirnu funkciju ukoliko se robapretovara iz vie manjih u jednu veu jedinicu transporta. Suprotno ovome, ono ima ulogu dijeljenja ukoliko se roba doprema velikom transportnom jedinicom a dalji prevoz se obavlja manjim transportnimjedinicama. Ovaka skladita su prisutna i kada se bilo koji kontinualni transport spree sa diskontinualnimtransportom kakvi su svi vidovi spoljnog transporta.

A.4 Trgovaka skladita predstavljaju jednu od najznaajnijih karika marketing-logistike i distribucije isa ulazne i sa izlazne strane povezana su sa spoljnim transportom koji ne mora biti istog vida. Prisutan jeskoro uvijek vrlo irok asortiman roba, a prerada tereta izmeu prijema i otpreme skoro uvijek egzistira.U ovim skladitima zalihama upravlja vlasnik robe.

A.5 Skladite rezervi organizuju drutvene zajednice kao to su: optina, region, drava, ... Takvaskladita karakterie uvanje rezervi za neke vanredne situacije, kao to su npr.: sue, poplave, jake zime,prekid saobraaja, rat i sl. Ovu vrstu skladita karakteriu velike koliine robe koja se uva, mali intezitetprotoka robe, tako da su im najee pretovarni frontovi relativno mali u odnosu na kapacitet tehnolokihcijelina koji se koriste za uvanje robe. Kako se esto kao zadatak kod ove vrste skladita pojavljuje imogunost evakuacije u sluaju rata, kod ovih skladita je po pravilu potrebno projektovati tehnolokeprocese za evakuaciju, koji se zasnivaju najee na nekoj drugoj tehnologiji pretovara od one koja seprimijenjuje u normalnom radu. Ovakvu vrstu skladita esto prati prisustvo mjeovitih pretovarnihjedinica jer se njima moe obezbjediti potrebna disperzija otpreme eljenog produkt-miksa robe koje seskladiti. Pri formiranju ovih mjeovitih paketa mora se voditi rauna o unifikaciji roka trajanja pojedinihpaketa, jer zamjena nekog od proizvoda u mjeovitom paketu u vremenu prije isteka roka trajanja izazivaznaajnu tekou.

A.6 Vojna skladita su namjenjena za potrebe vojske i ona se, po pravilu, projektuju i eksploatiu povojnim pravilima. Najznaajnije vrste ovih skladita su:

Skladita ubojnih sredstava, Sladita pogonskih goriva, Skladita intendantske robe, Skladite sanitetskog materijala, Skladite rezervnih djelova idr.

A.7 Skladita otpada slue za prikupljanje otpadnog materijala kako iz proizvodnje tako i iz potronje saciljem da se taj materijal ukljui u dalju reprodukciju ili pak uniti na adekvatan nain da ne bi zagaivaoovjekovu sredinu. Najinteresantniji tehnoloki zahtjevi o kojima se mora voditi rauna kad se projektujuovakva vrsta skladita su :

Prikupljanje otpadnih materijala, Sortiranje i prerada otpadnih materijala, otprema otpadnih materijala.



B.1. Skladita sirovina se mogu nalaziti u proizvodnim preduzeima ili u pretovarnim vorovima, kaoto su: luke, eljezniko-robne stanice i robno transportni centri. Ukoliko se kod proizvoaa nalaze naulaznoj strani proizvodnog preduzea, na svojoj prijemnoj strani spojena su sa spoljnim transportom a naotpremnoj strani sa unutranjim transportom. Ukoliko se nalaze na robnim vorovima sa obiju stranaimaju dodir sa razliitim vidovima spoljnog transporta.

B.2. Skladita pomonih proizvoda mogu se nalaziti svuda u reprodukcionom lancu. Relativno su malai sa jednostavnom tehnologijom. Vrlo se esto pojavljuju kao dnevna skladita pomonog materijala,to moe biti od velikog znaaja kada se skladite opasne robe, jer su za dnevna skladita znatno blaipropisi vezani za njihovo projektovanje, izvoenje i eksploataciju.

B.3. Skladita poluproizvoda se nalaze u okviru proizvodnih preduzea i glavna uloga im je daizravnavaju neravnomjernosti i neusaglaenost izmeu potronje i ugradnje u gotov proizvod ili dorade dogotovog proizvoda.

B.4 Skladita gotovih proizvoda mogu se sresti kako kog proizvoaa tako isto i tokom cijeledistribucije do krajnjeg korisnika. Ova skladita se moraju projektovati i eksploatisati potujui osnovneprincipe marketing - logistike. esto se u njima projektuju procesi za formiranje transportnih paketa ijedinica pretovara, a takoe mogu biti i prisutna odreena prerada robe prije distribucije.

C.1 Prisustvo komadne robe u skladitu zahtjeva detaljnu analizu njenog pojavnog oblika. Potrebno jedefinisati sve logistike jedinice koje se u skladitu mogu sresti bilo na ulazu bilo na izlazu. Ovu vrstuskladita prati vrlo irok spektar tipinih tehnologija i vrlo irok mogui izbor tehnolokih koncepcija.

C.2 Rasuta roba, kada je prisutna u procesima skladitenja, uslovljava potrebu detaljne analize svihfizikih, hemijskih i ostalih relevatnih karakteristika, jer se bez njihovog potpunog poznavanja mogunapraviti velike greke. este pojave otkaza opreme u radu sa rasutom robom su skoro uvjek posledicatoga to ininjer projektant nije dovoljno obratio panju na specifinosti koju odreena roba ima kada suu pitanju procesi rukovanja i uvanja robe. Postoje rasute robe koje izazivaju izrazito troenje zahvatnihorgana u procesu odlaganja i izuzimanja robe sa sloga skladita. Posebna opasnost mogu da predstavljajurasute robe sklone samozapaljenju i one koje mijenjaju ugao nasipanja u zavisnosti od temperature.

C.3 Tenosti se po pravilu skladite u rezervoarima, baterijama rezervoara pa ak i u podzemnihupljinama, a ima situacija kada se tenosti kao to je nafta skladiti u podzemlju plivajui na sloju vode.Osnovna karakteristika tenosti koje se skladite je da one vrlo esto pripadaju grupi opasnih roba o emuse posebno mora voditi rauna pri projektovanju skladita. Procesi rukovanja relativno su jednostavni,odvijaju se cijelim transportom a vrlo esto se koristi i gravitacija kada se mora biti obazriv i obezbijeditiodreena sigurnost da roba ne pobjegne iz skladita.

C.4 Roba koja je na normalnom vazdunom pritisku u gasovitom stanju najee se skladiti napovienom pritisku u tenom stanju. Ovo iz razloga to gas u tenom stanju ima znatno manjuzapreminu i za istu koliinu uskladitene roba zahtjeva mnogo manju zapreminu skladinog prostora.Gasovita roba koja se skladiti u tenom stanju se po pravilu skladiti u rezervoarske prostore najeesfernog oblika. Osnovni problem kod projektovanja ove vrste skladita je, pored optimizacije kapacitetaskladita, obezbjeenje rezervoara i armatura za prihvat i otpremu gasa od havarija. I kod ovih roba jeveoma vana protiv-poarna zatita, zatita na radu, procedure u sluaju nastanka akcidenta.

D. Pojavni oblik robe je vrlo znaajna karakteristika i ima presudan znaaj na odluke koje se odnose naizbor tipinih tehnologija i tehnolokih koncepcija skladita.

E.1 Kad se projektuje skladite ije je osnovni zadatak obezbjeenje rezervi moraju se prouiti sviprocesi koji su i uslovili neophodnost postojanja rezervi. Ako se tano zna ta je to uslovilo potrebu zarezervom robe, projektovano skladite e dobro obaviti namijenjenu funkciju.

E.2 Sabirna skladita imaju prvenstveno za cilj da omogue sabiranje robe dospjele manjim jedinicamaspoljnjeg transporta ime se obezbjeuje mogunost otpreme veim jedinicama spoljnjeg transporta.



E.3 Distributivna skladita predstavljaju vrlo znaajnu komponentu distributivnog sistema. Znaajnakarakteristika ovih skladita je prerada robe u cilju obezbjeenja poiljke veeg broja razliitih artikala uodreenoj koliini u pravcu eljenog odredita, pri emu svaka od ovih roba najee u skladite dolazi izvie razliitih izvora. Ova vrsta prerade robe u skladitu poznata je pod nazivom komisioniranje.

E.4 Sabirno distributivna skladita realizuju i funkciju sabiranja i distribucije. Obino se susreu uveim robno transportnim vorovima kao to su: luke, robni terminali i robno transportni centri.

F. Vrlo znacajno pitanje za projektanta skladita je da konstatuje da li e se u skladitu koje projektujeuvati i neka od opasnih roba. Ako je neka od ovih roba prisutna ona se mora prouiti, a takoe semoraju prouiti i svi zakonski propisi i preporuke nadlenih organa kada je u pitanju rad sa takvomrobom.

G.1 Osnovna karakteristika skladita za sopstvene potrebe je da je vlasnik i skladita i robe koja se unjemu uva isti subjekt. Ova injenica je posebno vana za saznanje da se kapacitet skladita, odnosnoparcijalni kapaciteti skladita koji odgovaraju homogenim grupama roba sa aspekta skladitenja, odreujukorienjem matematikih modela za optimizaciju zaliha. injenica da je vlasnik robe takoe vlasnikskladinog objekta i skladine opreme daje mu mogunost da uspjeno sagleda sve trokove koje generiuroba, objekat oprema i radna snaga i da pri tome vri kompkeksnu optimizaciju skladinog sistema.

G.2 Javna skladita se koriste za uvanje tue robe. Odnosno, vlasnik skladita gradi skladite za nekurobu koju oekuje da e prolaziti preko skladita i pri tome rauna da e pruanju te usluge ostvaritiprihod i eljeni profit. Ova vrsta skladita moe biti izloena kolebanjima u vremenu po vrstamakoliinama, pojavnim oblicima roba o emu se mora posebno voditi rauna. Oprema u ovim skladitimaje najee univerzalna i to uslovljava da se ne moe ii na velike gustine skladitenja. Kod projektovanjai gradnje ovih skladita veoma je vano ugovaranje sa poslovnim partnerom po sistemu prazno za puno,pri emu poslovni partner prihvata da rezervie skladini prostor za sebe i da ga plaa bez obzira kolikoga on intezivno koristi. Ugovor prazno za puno, obino daje dvije mogunost koje se odnose na to da liskladino preduzee moe prazan prostor koristiti i za druge poslovne partnere uz obavezu da ga isprazniu potrebnom trenutku ili ne.

G.3 Konsignaciona skladita predstavljaju takvu vrstu skladita u kojoj vlasnik robe daje robu vlasnikuskladita na uvanje i dalju prodaju sa obavezom da mu isplati samo robu koju je prodao.

G.4 Kada projektant konstatuje da skladite ili dio skladita koje se projektuje ima karakteristikecarinskog skladita, posebnu panju mora obratiti na carinske propise i praksu carine na podruju gdjese skladite nalazi. Najee carina ne dozvoljava izlaz robe iz carinskog skladita prije nego to se uplatepropisane carinske dabine. Kada se to obavi, roba je slobodna za korienje od strane preduzea ije jevlasnitvo. Carina skida plombu i u sistemu dvostrukih kljueva otkljuava vrata skladita i dozvoljavaizuzimanje robe. Prisutno je i pri izuzimanju i mjerenju robe. Ukoliko je roba nezgodna za rukovanje,kakav je npr. sluaj sa sirovim bakrom koji ide dalje na elektrolizu mogu se pojaviti znaajni problemi.

H.1 Skladita u gradskom tkivu su vrlo povoljna za funkciju distribucije. Poloaj u gradskom tkivuobezbjeuju relativno male duine prevoenja u procesu dostave a time i male trokove dostave. Za njihsu vrlo otri urbanistiki uslovi, skupa lokacija, pa se tog aspekta treba provjeriti opravdanost lokacijeveih distributivnih skladita u gradskom tkivu. Ukoliko se radi u skladitu u gradskom tkivu, posebno sepanja mora posvetiti tehnolokom zahtjevu povezivanja skladita sa javnim drumskim saobraajnicama.

H.2 Prigradska naselja predstavljaju zgodno mjesto za lociranje distributivnih i sabirnih distributivnihskladita. Ova naselja su pogodna jer do njih lako dolaze drumska vozila najvee nosivosti, esto jemogue i prikljuivanje skladita na eljezniki kolosjek, a ako je prisutna i voda kao transportni put,onda je oigledno u pitanju potencijalno veliki robno-transportni centar ili luka.



H.3 Nezavisna skladita od proizvodnje rijetko se kada lociraju u naseljenim mjestima koja surelativno daleko od gradova. Ove lokacije su povoljne jedino za skladitenje nekih opasnih roba kod kojihje naselje mogue zatititi od njihovog tetnog dejstva, a relativan blizina naseljenom mjestu moeobezbjediti radnu snagu za rad skladita.

H.4 Van naselja se lociraju skladita opasnih roba koje mogu ugroziti ovjekovu sredinu. injenica dasu van naselja, odnosno da se nalaze van uobiajnog kretanja ljudi, obino je znaajna za bezbjednosttakve vrste skladita.

I. Lokacija skladita moe biti poznata i da se posebno utvruje vezano za neki od kriterijumaoptimizacije. U uslovima poznate lokacije, postoji mogunost da je detaljnim urbanistikim planom vedosta toga definisano, to treba da bude akceptirano kroz tehnoloki projekat skladita. Kod lokacijaskladita, koje treba da da se utvrde nekim od optimizacionih postupaka, treba posebnu panju obratiti nastvarni interes preduzea za koga se skladite projektuje.

J. Pitanje da li se skladite nalazi kao podsistem jednog ireg skladinog sistema koji je organizovan ponivoima je znaajno kada se definie struktura zaliha u skladitu i modeli kojima se upravlja zalihama.Opta karakteristika sistema skladita rasporeenih po nivoima je vrlo velika meusobna tehnoloka iposlovna zavisnost. Procesi naruivanja, prijema, otpreme, obiljeavanja, komisioniranja i svi drugimoraju biti po svim nivoima meusobno kompatibilni i koherentni.

K. Prerada robe u skladita moe da postoji i da ne potoji. Kae se da prerade u skladitu nema ukolikoje pojavni oblik robe na ulazu isti sa pojavnim oblikom na izlazu. Bilo kakva promjena pojavnog oblikarobe se naziva preradom i ona se moe realizovati na ulazu u skladite, tokom skladitenja robe i na izlazuiz skladita. Da li e prerade u skladitu biti ili nee, i ako je ima, kakva e i gdje ona biti, prvenstvenozavisi od ostalih karakteristika skladita u logistikom sistemu i karakteristika robe koja se skladiti.Veoma je znaajan odnos prerade u skladitu i informacionog sistema skladita.

L. Prisustvo ili odsustvo povezanosti skladita sa unutranjim transportom je veoma znaajno zadefinisanje uloge skladita u logistikom sistemu u svrhu njegovog projektovanja i izvoenja. Prisustvoveze kontinuiranog unutranjeg transporta komadne robe sa skladitem upuuje na zakljuak da jefunkcija ukrupnjavanja logistike jedinice na ulazu namjenjena skladitu. Sredstva unutranjeg transportaiako su slina sa sredstvima koja rade iskljuivo u skladitima, ipak se dosta razlikuju da bi uvjek biloopravdano da se puste da se kreu do elija regala i ona obavljaju usladitenje i iskladitenje.

M. Povezanost skladita sa sredstvima spoljnjeg transporta mora biti do kraja utvrena. Ne moe sedozvoliti da se nema informacija kakva e sredstva spoljnjeg transporta dolaziti na pretovarni frontskladita. Moraju se tano poznavati karakteristike svih kamiona, vagona, vagonskih sastava, bari,brodova i svih ostalih sredstava spoljnjeg transporta koja imaju kontakt sa skladitem. Ovo iz razloga toprojektno rjeenje skladita mora obezbjediti normalan dolazak i odlazak svakog transportnog sredstva nakoje je skladite otvoreno.

N. Sa aspekta graavinskog oblika susreu se otvorena, natkrivena i zatvorena skladita. esto izgledada je donoenje odluke da li e skladite za odreenu vrstu materijala biti otvoreno, natkriveno ilizatvoreno, relativno laka. Meutim, nije uvjek tako. Kada je rije o graevinskom skladita, odluka sedonosi na bazi vrsta robe i promjeni njenog stanja u vremenu u zavisnosti od uslova skladitenja, klime ivremena uvanja robe na skladitu.

O. Sa aspekta visine skladita ona mogu biti niska (do 5 m), poveane visine (od 5-12 m) i visoka(preko 12 m). Ova podjela je znaajna iz razloga to je zakonodavac, kada je regulisao pitanje gradnjeskladita, povezao odreene uslove koje skladite mora da ispuni ba za ove klase visine.



P. Utvrivanje pripadnosti skladita grupi malih, srednjih ili velikih na prvi pogled ne ukazuje na znaajtakve klasifikacije. Meutim, kada se proue propisi za izgradnju skladita, a posebno propisi vezani zaprotiv-poarnu atitu, vidjee se da je sagledavanje kojoj grupi po ovoj osnovi skladite pripada veomavano. Ovo je iz razloga to je zakonodavac za mala skladita predvidio obavezan vatrogasni put sa jednestrane skladita, za srednja sa dvije strane, a za velika skladita sa tri strane.

5.5 LUKA SKLADITA

Skladita se mogu definisati kao prostor za privremeno odlaganje raznih vrsta roba u vrstom, tenom iligasovitom stanju, koje se poslije odreenog vremena ukljuuju u transportni proces (Kirini, 1991).Meutim, skladita imaju i funkciju amortizera u procesu transporta na mjestima gdje dolazi donjegovog prekida. Ta je funkcija posebno prisutna u morskim lukama, gdje se ukrtaju razliiti oblicitransporta. S obzirom na velike razlike u kapacitetima prevozih sredstava na moru i kopnu, jedan odvanih zadataka skladita u lukama je da ublae uticaje statikih i dinamikih neusklaenosti ukapacitetima razliitih prevoznih sredstava, kao i neravnomjernosti u prometu tereta.

Podjela skladita moe se izvriti po razliitim osnovama.

Prema lokaciji, skladita dijelimo na: obalna; pozadinska;

Prema namjeni, skladita se dijele na: otvorena; zatvorena;

Prema izvedbi, skladita se mogu klasifikovati na sledei nain: prizemna; spratna (ili etana); specijalna;

Prema konstrukciji, postoje sledee kategorije skladita: armiranobetonska; elina; drvena; skladita od sintetikih materijala;

Prilikom projektovanja skladita treba posebno treba uzeti u obzir sljedee elemente: operativnu namjenu skladita;U odnosu na operativnu namjenu, prednost imaju skladita koja obezbjeuju kvalitativno ikvantitativno poveanje prometa roba i poboljanje uslova njihovog smjetanja. Operativna namjenaskladita se u lukama odreuje na osnovu:

o poloaja skladita u odnosu na obalu;o poloaja skladita u odnosu na drumske saobraajnice;o poloaja skladita u odnosu na osnovnu koncepciju razvoja luke;o domena djelatnosti uesnika u izgradnji;

trokove investiranja (u pogledu trokova investiranja, neophodno je sprovesti detaljne analize uvezi sa konkretnim potrebama i smjetajnim uslovima);

vijeme izgradnje (zavisi, od tipa skladita); trokove poslovanja (konstruktivne, tehnoloke i prostorne kompnente skladita se moraju

odraziti na smanjenje trokova poslovanja, odnosno na racionalnizaciju lukog radnog procesa);



5.5.1 Zatvorena skladita

Tereti koji se skladite u lukama na krae ili due vrijeme, a osjetljivi su na vremenske uslove, smjetajuse u zatvorena skladita. To su objekti sa zatvorenim i poluotvorenim prostorima zatienim odatmosferskih uticaja. Pri projektovanju i izgradnji skladita moraju biti ispunjeni opti tehniko-tehnoloki i ekonomski zahtjevi, kao i posebni uslovi u pogledu funkcionalnosti, fleksibilnosti ueksploataciji, opremljenosti, sigurnosti itd.

A) Prizemna skladita

Prizemna skladita se sastoje od temelja, nosee konstrukcije i krova. Nosea konstrukcija se izvodi odarmiranog betona, od elika (ili aluminijuma), od drveta ili od sintetikih materijala. Za ispunu povrinaizmeu elemenata nosee konstrukcije koriste se razliiti graevinski materijali, zavisno od tehnolokih iklimatskih faktora uticaja. Prizemna skladita razlikuju se prema nainu gradnje, obliku poprenogpresjeka, broju polja i tipu krova.

Armiranobetonska prizemna skladita su u veoma irokoj primjeni. To su uglavnom nosee konstrukcijesastavljene od montanih elemenata od prednapregnutog betona. Prednosti ovog tipa skladita sujednostavno odravanje (i niski trokovi odravanja), otpornost na dejstvo hemikalija i visok stepenotpornosti prema visokim temepraturama (vatri) i vlagi. Meu nedostatke se mogu ubrojiti vee maseelemenata, kao i sloenija ugradnja i transport do gradilita.

elina prizemna skladita su, takoe, veoma rasprostranjena. Njihove prednosti su relativno manjiutroak materijala po jedinici povrine, jednostavna proizvodnja elemenata i izgradnja. U nedostatke semogu ubrojiti mala otpornost prema visokim temperaturama i prema koroziji. Na Slici 5.3 su prikazaneneke karakteristine izvedbe elinih prizemnih skladita.

Slika 5.3 Karakteristine izvedbe elinih prizemnih skladita

Drvena prizemna skladita imaju raznovrsnu primjenu. Prednosti su im: mala masa po jedinici povrinenatkrivenog prostora, brza gradnja, otpornost na uticaje hemikalija.

Prizemna skladita od sintetikih materijala se primjenjuju kada je potrebna brza gradnja, a posebnoukoliko se radi o privremenim skladitima.



B) Spratna skladita

Spratna skladita su vieetani objekti podijeljeni poprenim zidovima na dva ili vie djelova. Ti seobjekti grade od punih armiranobetonskih skeletnih konstrukcija. Broj spratova je razliit, a zavisi odzahtjeva za skladitenjem tereta, kao i od uslova tla (trokova temeljenja skladita). Visina spratova je 4,5do 5,5 m, dok je visina prizemlja za 1 m vea od visine spratova. Dozvoljeno optereenje poda skladitamora da bude usklaeno sa optereenjem produkovanim radom sredstava mehanizacije (viljukara, ...) ioptereenjem od uskladitenog tereta. Podovi prizemlja imaju obino dozvoljeno optereenje od 30 do 50kN/m2, dok je dozvoljeno optereenje poda spratova izmeu 20 i 25 kN/m2. Veza izmeu pojedinihspratova se ostvaruje stepenitem, dok za prenos tereta sa sprata na sprat postoje teretni liftovi. Oknastepenita i liftova moraju biti tako izvedena da se kroz njih ne moe proiriti poar iz jednog dijela ilisprata skladita u drugi.

5.5.2 Funkcionalni zahtjevi za dimenzionisanje skladita

Povrina skladita u tehnolokom smislu moe biti: ukupna (bruto) povrina, Au, pod kojom se podrazumijeva ukupna unutranja povrina skladita; slobodna povrina skladita, Ab, koja predstavja povrinu koja se dobija kada se od ukupne

(bruto) povrine odbiju povrine kancelarija, sanitarne povrine i ostale povrine koje se direktnone koriste za smjetaj ili rukovanje teretom;

korisna (neto) povrina, Ak, pod kojom se podrazumijeva ona povrina koja se koristi za smjetajtereta;

povrina transportnih puteva u skladitu, Ap, je povrina namijenjena putevima za transport irukovanje teretom i ne koristi se za odlaganje i smjetaj tereta;

povrina pored zidova skladita, Az, podrazumijeva povrine koje se radi sigurnosti ostavljajuizmeu tereta i zidova skladita;

ostala povrina skladita, Ag, je dio povrine skladita koji se, zbog razliitih razloga, ne koristi zasmjetaj tereta;

Izmeu pobrojanih kategorija povrina skladita mogu se postaviti sljedee relacije:

Kb = Ab/Au (5.2)

Koeficijent Kb pokazuje stepen slobodne povrine skladita.

Kk = Ak/Au (5.3)

Parametar Kk predstavlja stepen korisne povrine skladita.

Visina etae skladita je slobodna visina izmeu poda i meuetane konstrukcije ili krova skladita.Slobodna visina etae, H (m), se odreuje na osnovu sljedee relacije:

H = ht + hp + Hz (5.4)

gdje su:ht (m) visina sloenog tereta;hp (m) visina paleta na kojima je sloen teret;Hz (m) zatitna visina;

Razmak stubova skladita zavisi, prvenstveno, od konstruktivne izvedbe skladita. Najpovoljnijerjeenje konstrukcije skladita je ono koje omoguava maksimalno iskorienje ukupne skladinepovrine.



irina skladita zavisi od konkretnih uslova, izvedbe skladita, tehnologije rada koja se u skladituprimjenjuje. Prema iskustvima iz prakse, obino je irina skladita do 40 m. Grade se, meutim, i iraskladita, zavisno od lokacije na kojoj se gradi skladite, kao i od zahtjeva koji se pojavljuju u procesuskladitenja tereta.

Duina skladita zavisi od izvedbe i namjene skladita.

Podovi skladita su izloeni statikom optereenju od sloenog tereta i dinamikom optereenju odsredstava mehanizacije sa kojima se manipulie teretom, to se prilikom projektovanja i izgradnje morana adekvatan nain uzeti u obzir. Najee se za zavrni sloj poda koristi asfalt ili beton. Pod skladitamora biti izveden pod malim nagibom zbog mogueg prodora vode ili izlivanja upakovanog tereta utenom stanju.

Vrata skladita su raznih izvedbi (elina rolo vrata, visea vrata, klizna vrata) i dimenzija. Postavljajuse jedna nasuprot drugima na obije strane skladita, tako da je omoguen prolaz kroz skladite. Premaiskustvima iz prakse, irina vrata treba da bude najmanje 4,5 m, a visina najmanje 5 m. Materijal zaizradu vrata zavisi od njihove veliine i namjene. Bitan faktor pri izboru materijala je otpornost na visoketemeprature.

Rasvjeta skladita moe da bude prirodna i vjetaka. Minimalno osvjetljenje u skladitu treba da bude40 luxa.

Ventilacija u skladitu moe, takoe, biti prirodna i vjetaka i izvodi se prema odgovarajuimpropisima.

Instalacije u skladitu se mogu svrstati u dvije grupe: elektrine instalacije (instalacije elektrine snage irasvjete, instalacije dojave poara, instalacije uzemljenja, ...) i vodovodne (instalacije vode za sanitarnepotrebe, instalacije za potrebe protiv-poarne zatite, instalacije za odvod otpadnih i atmosferskih voda,...).

5.5.3 Specijalna skladita

U ovu grupu se ubrajaju skladita za posebne namjene, kao npr. silosi za itarice, skladita za lakopokvarljive terete, skladita za sipke terete, itd. Osnovna karakteristika specijalnih skladita je njihovanamjena za unaprijed odreene vrste tereta.

5.5.4 Otvorena skladita

Otvorena skladita se koriste za uskladitenje tereta (aluminijski ingoti, elini profili, graevinskemaine, eljezna ruda, lomljeni kamen, ...) koji nisu podloni atmosferskim uticajima. Otvorena skladitasu opremljena sa odgovarajuim elektrinim i vodovodnim instalacijama.

5.6 ODREIVANJE KAPACITETA SKLADITA

Odreivanje kapaciteta skladita podrazumjeva odreivanje kvantitativnog izmjeritelja tehnolokogelementa skladita koji treba da realizuje tehnoloki zahtjev uvanja robe. Ovaj kvantitativni izmjeriteljnaziva se kapacitet skladita i u razliitim uslovima moe biti prikazan kroz: broj paleta, kontenera,rolni, tona, litara, slogova itd.

Ukoliko postoje tehnoloki zahtjevi koji nijesu meusobno homogeni, jer se iz bilo kog razloga robe nesmiju uskladititi zajedno ili im pojavni oblici nisu homogeni ni u jednoj od tehnolokih koncepcija, tadajedinstven kapacitet skladita prakticno ne postoji. Tada se mora voditi rauna o parcijalnimkapacitetima pojedinih tehnolokih cjelina skladita koje su homogene sa aspekta uvanja robe.



U postupku dimenzionisanja tehnolokih elemenata, kapacitet skladita, odnosno parcijalni kapacitetiskladita se dimenzioniu prvi. Ovo se ini iz razloga to kapacitet skladita najee treba odreivatinezavisno od tehnolokih koncepcija, a takoe to bez poznatog kapaciteta skladita nije korektno raditina dimenzionisanju ostalih tehnolokih elemenata. esto se moe desiti da nakon dimenzionisanjakapaciteta skladita neke od tehnolokih koncepcija budu iskljuene iz dalje obrade.

U zavisnosti od mjesta i uloge skladita u logistikom sistemu, kapacitet skladita, odnosno, parcijalnikapacitet skladita se odreuju na razliite naine.

5.6.1 Skladita za sopstvene potrebe

Ukoliko se u skladitu uva sopstvena roba logino je da kapacitet skladita bude posljedica prethodnoizvrene optimizacije zaliha. Ako je u pitanju jedan artikal na skladitu i ako je izvrena optimizacijazaliha, onda je jasno da je kapacitet skladita posledica nivoa zaliha rn i koliine robe koja dolazi uokviru jedne narudzbine q. U tom sluaju, kapacitet skladita odgovara vrijednosti izraza:

M = rn + q (5.5)

Trokovi skladitenja se ne mogu utvrditi bez poznavanja tehnologije i kapaciteta skladita, a kapacitetskladita nije mogue utvrditi bez modela zaliha kod kojih je jedna ulazna veliina trokoviskladitenja. Kada se odredi kapacitet skladita i odredi tehnologija skladitenja, mogu se korektnoodrediti i trokovi skladitenja koje treba uporediti sa pretpostavljenim. Ukoliko oni nisu meusobnopriblini, cijeli postupak treba ponavljati dok se ta saglasnost ne postigne. Prisustvo veeg brojahomogenih grupa robe sa aspekta skladitenja zahtijeva utvrivanje kapaciteta skladita za svakuhomogenu grupu. Pod uslovom da se u svakoj homogenoj grupi i nalazi samo jedan artikal, parcijalnekapacitete je mogue odrediti preko sledee formule:

Mi = rni +qi (5.6)

gdje su:rni nivo zaliha i-tog artikla;qi koliina i-tog artikla koja dolazi u okviru jedne narudbe;

Ukoliko je u jednoj homogenoj grupi prisutno vie roba i kada se svakoj posebno optimizira nivo zaliha,kapacitet ili parcijalni kapacitet se ne moze odrediti dok se ne dobije odgovor na pitanje da li te robedolaze zajedno, da li se gornji nivoi stanja zaliha roba u jednoj homogenoj grupi poklapaju u vremenu itd.Poklapanje nivoa zaliha je mogue samo ukoliko se radi o izrazito uskom asortimanu u okviru jednehomogene grupe roba i tada te nivoe treba sabirati i na taj nain dobiti odgovor o potrebnom kapacitetu iliparcijalnom kapacitetu skladita. Ovo sabiranje razliitih artikala ne moe se sprovesti isto algebarski,jer se te robe prethodno moraju svesti na veliinu u kojoj se izraavaju kapaciteti skladita.

Kapacitet i parcijalni kapaciteti skladita koje se koristi za uvanje veeg broja meusobno homogenihartikala, koji ne dolaze zajedno i kojima se maksimlani nivoi zaliha ne poklapaju u vremenu se znatnotee odreuju. Ako se radi o deterministikom popunjavanju i deterministikom troenju zaliha, onda jepojavljivanje piceva u vremenu za svaki artikal poznato, pa se odreivanje kapaciteta, odnosnoparcijalnoh kapaciteta, moe obaviti njihovim sabiranjem u vremenu, pod uslovom da su prethodno svidovedeni na jedinicu mjere kojom se izraava kapacitet skladita.

Prisustvo stohastikog ulaza i/ili izlaza artikala koji se skladite onemoguava ovaj nain sabiranja zaliharazliitih artikala u vremenu. U ovom sluaju se kao postupak preporuuje simulacija promjene stanjazaliha u vremenu za sve artikle koji pripadaju jednoj homogenoj grupi sa aspekta skladitenja. Ova sesimulacija moe sprovesti tek poto se svi artikli jedne homogene grupe izraze jedinicom mjere kojom seizraava kapacitet skladita.



Kapacitet skladita, odnosno parcijalne kapacitete, u uslovima nestacionarnosti ulaza i izlaza robe nijekorektno odreivati izborom mjerodavnog vremenskog intervala u kome je nestacionarnost ulaznih iizlaznih tokova robe prisutna. Ovo se deava zbog toga to stanje zaliha u jednom mjesecu utie na stanjezaliha u sledeem.

Korektan nain za odreivanje kapaciteta i parcijalnih kapaciteta skladita u tom sluaju je nestacionarnasimulacija. Simulaciju treba obavljati kao nestacionarnu, odnosno poslije perioda eksperimenta kojiodgovara stacionarnom reimu rada skladita, parametre raspodjela vjerovatnoa treba promijeniti i tuproceduru ponoviti svaki put kada skladite prelazi iz jednog stacionarnog stanja u drugo. Posleodreenog broja ponavljanja u procesu simulacije, nivo zaliha mora se dovoditi na poetno stanje, jerzbog nezavisnosti ulaza i izlaza, simulacija moe da daje nekonvergentne rezultate. Zbog navedenenezavisnosti i pri poetnom stanju zaliha jednakom nuli, izlazni rezultat-stanje zaliha u vremenu moeimati pozitivne i negativne vrijednosti. Kako se zna da zalihe na skladitu ne mogu da budu manje odnule, negativne vrijednosti sluajne promjenljive treba tretirati kao deficit zaliha. Ukupan kapacitetskladita kojim se ostvaruje eljena stabilnost rada sa zadatom ili optimiziranom vjerovatnoom jednak jezbiru materijalnog i prostornog skladita.

5.6.2 Javna skladita

Za utvrivanje kapaciteta javnog skladita potrebno je istraziti budue zahtjeve njihovih korisnika.Moraju se utvrditi zakonitosti tokova koji ce ii preko skladita koje se projektuje. Takoe, moraju seidentifikovati svi potencijalni korisnici skladita i obaviti prethodni razgovori sa njima, pri emu glavnicilj treba da bude da se meu njima pronau oni koji dio skladita ele da zakupe po sistemu prazno kaopuno. Za takve korisnike moraju se utvrditi robe koje treba razvrstati na homogene grupe i u okviru svakehomogene grupe utvrditi potreban parcijalni kapacitet skladita. Dio skladita koji odgovara tomparcijalnom kapacitetu ne smije se izdavati drugim korisnicima.

Za sve ostale korisnike moraju se procijeniti robni tokovi, robe razvrstati na homogene grupe i zahomogene grupe odrediti parcijalni kapaciteti skladita. Kako kod ove vrste skladita vlasnik skladita neupravlja zalihama koje se skladite, to se ovdje modeli za optimizaciju zaliha na skladitu ne mogukoristiti. Kao najbolja metodologija za utvrdjivanje budueg stanja zaliha homogenih grupa u ovoj vrstiskladita pokazala se simulacija realnih procesa na bazi simulacije ulaz-vrijeme zadravanja robe uskladitu-stanje. Ova vrsta simulacije u praksi nije pokazivala znake divergencije i ne zahtjeva vraanjena poetno stanje zaliha. Ova simulacija kao izlaz daje raspodjelu vjerovatnoa jednovremene koliinezaliha homogene grupe izraenih preko jedinice kojom se utvruje parcijalni kapacitet skladita. U ovomsluaju, vrijednosti koliine zaliha nemaju negativne vrijednosti, jer se pred skladite ne postavljaobaveza snadbijevanja korisnika robom, ve samo uvanja njegove robe. Izlazni rezultat ove simulacije jefunkcija raspodjele jednovremene prisutne koliine zaliha, izraene u jedinici u kojoj se utvrujekapacitet/parcijalni kapacitet skladita.

Documents

LUCKI MENADZMENT-Tema 5.pdf