№ 27 (11888)5-уми июли

соли 2013

Бењин фарди љањон омўзгор аст,Аз ў сарсабзу хуррам рўзгор аст

www.omuzgor-news.tjНАШРИЯИ ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

ЊАФТАНОМА АЗ 20-УМИ ИЮЛИ СОЛИ1932-ЮМ НАШР МЕШАВАД

ОМЎЗГОР ÄÀÐ ÈÍ ØÓÌÎÐÀ:

сањ. 2

сањ. 4

сањ. 8-9

сањ. 14

сањ. 3

сањ. 5

3

2

Имсол дар даври аввали истироњатгоњи љумњуриявии бачагонаи Ќаратоѓ 520 нафар хонандагони муассисањои таъ-лимии шањру ноњияњои вилоя-ти Хатлон ва шањри Душанбе љамъ омаданд. Истироњатгоњи мазкур дорои шароити хуб буда, ин љо бачањо ба њар гуна машѓулиятњои варзишї ан-дармон мешаванд ва ба сайру саёњат мебароянд.Чанде пеш бачањо аз осор-

хонаи Ќањрамони Тољикистон Мирзо Турсунзода (дар зодгоњи шоир) дидан карданд.

Бачањор дар ин мавзеи хушбоду њавои канори руди Ќаратоѓ худро њамеша хушњолу болидарўњ эњсос менамо-янд. Директори истироњатгоњ Мањмадназар Назриев, сар-дори истироњатгоњ Уме-да Ќаландарова ва роњбари чорабинињои варзишию фаро-ѓатї Нурхон Шоев пайва-ста мекўшанд, ки њар як рўзи бачањо дар фароѓатгоњ рангину чолиб бошад.

С.ИСКАНДАРОВ,«Омўзгор»

ГУЛХАНИ «ШАРОРА»-И КЎЛОБ И с т и р о њ а т г о њ и

беруназшањрии «Шарора»-и Кўлоб дар доманакўњњои дењаи хушманзараи дењаи Чубеки ноњияи Муъмино-бод, ки бо табиати афсона-вияш шуњратёр мебошад, воќеъ гардидааст. Он аз ду бинои хобгоњи муљањњаз бо таљњизоти замонавї, њавзи оббозї, китобхона бо толори хониш, кабинети компютерї майдончаи варзишї ва ошхо-на иборат буда, барои ќабули 120 нафар кўдакон сохта шу-дааст. Дар ин макони зебо-манзар њар тобистон кўдакон дар се давр аз боду њавои тоза нафас мегиранд. Зимни суњбат Асадулло Шарифов чунин иброз намуд:

- Имсол мо таъмиру аз нав барќароркунии лагерро барваќт оѓоз карда, бомуваффаќият анљом додем. Нархи роњхат 412 сомонї буда, аз тарафи Шўрои иттифоќи касабаи шањри Кўлоб (И. Фозилов) барои кўдакон пурра харидорї карда мешавад.

Шариф АБДУЛЊАМИД, «Омўзгор»

МАВЗЎИ РЎЗ ТАЪТИЛ

МАКТАБИЁН ФАРОЃАТ МАКТАБИЁН ФАРОЃАТ МЕКУНАНДМЕКУНАНД

ОЃЎШИ СУРУРБАХШИ «ЌАРАТОЃ»

КИТОБ ТАШВИШ НЕ, ОРОМИШ БОЯД ДИЊАД

НИГОЊДОРЇ ВА ТАЌСИМОТИ ЊУЉЉАТЊО БЕЊБУДЇ МЕХОЊАД

ТАШКИЛИ МУЊИТИ МАОРИФ

ОЃОЗИ ХУБ – ОМИЛИКОМЁБЇ

ЌОИДАЊОИ ЌАБУЛИ ДОНИШЉЎЁН ДАРСОЛИ ТАЊСИЛИ 2013-2014

ДОНИШГОЊИ МИЛЛИИ ТОЉИКИСТОН

ОЁ ЉАВОБИ ХАТО ДОДАН ЊАМ ЊУНАР АСТ?

4

сањ 14

№ 27 5-уми июли соли 20132 ОМЎЗГОР МУЊОКИМА МАВЗЎИ РЎЗ

Ба наздикї масъалаи фонди гардиши китобњои дарсї дар мактабњо мавриди таваљљуњ ва санљиши маќомоти дахлдор, аз љумла, Прократураи генералї ва Агентии давлатии молиявї бар зидди коррупсия ќарор ги-рифт. Ин маќомот дар њамкорї бо Вазорати маориф бисёр нуќсонњоеро ошкор намуд, ки њалли онњо дар назди масъулин вазифањои муњимро мегузорад.

-Чанд соли ахир соњаи мао-рифро фасодзада ном бурдани бисёрињо ана, ба њамин масъа-ла иртибот дорад, -изњори нигаронї намуд вазири маорифи љумњурї Нуриддин Саидов. – Маблаѓе, ки бояд солњо (аз соли 2001 инљониб) љамъоварї мешуд, бо чораљўињои зиёди мо (таш-кили љамъоварии коѓазпора, оњанпора) танњо дар соли гузаш-та љамъоварї гардид. Ногуфта намонад, ки ин маблаѓ на аз мо ва на аз шумост, балки он ба буљаи давлат дахл дошта њамеша бояд дар гардиш бошад. Нуриддин Саидов њозиринро

бо намояндагони маќомот Рањимљон Раљабов (Прократу-раи генералї) ва Ризо Њайитов (Агентии давлатии молиявї бар зидди коррупсия) шинос карда, диќќатро ба тањлилу натиљагирии онњо аз рафти санљиш шинос кард. Рањимљон Раљабов аз фа-

ъолияти Вазорати маориф ва Маркази тањия, нашр, муоми-лоти китобњои дарсї, илмиву методї изњори ќаноатмандї намуда, њамзамон таъкид кард, ки фаъолгардонии фонди гар-диши китоб на бар дўши Вазо-рати маориф, балки бар дўши раёсату шуъбањои маориф ва муассисањои таълимист.

-Мутаассифона, дар баъзе шањру ноњияњо масъулин дар иљрои ин амал сањлангорї кар-данд, ки аз ин љињат китобњо то ин ваќт дар анбор хобидаанд, -гуфт ў. –Айни њол чанд омили ќарздорї аз њисоби китобњо љой

дорад: яке, аз наќшаи таълим бе-рун шудани китобњо, дигаре ба назар нагирифтани эњтиёљот. Дар њолати дигар норасоии китобњо њам мушоњида мешавад. Ногуфта намонад, ки барои

низоми дурусти кор Вазорати маориф Низомнома ва ё «Тар-тиби ба иљора додани китобњои дарсї ва маблаѓњои гардони он дар муассисањои таълимии Љумњурии Тољикистон»-ро пешнињод гардонида, ба ин во-сита вазифањои масъулинро дар иљрои ин амал муайян намуд. Дар иртибот барои амалигардонии талаботи Низомнома на танњо Вазорати маориф, инчунин, сардорони раёсатњо, мудирони шуъбањои маориф, муњосиби шуъбаи маориф, директори мак-таб, муњосиби мактаб, љонишини директори мактаб оид ба тарбия ва корњои беруназсинфї, китоб-дори мактаб, роњбари синф низ њиссагузоранд. Тавре Нуриддин Саидов

баён дошт, низомномаи мазкур бо маќсади дастгирии ањолии камбизоат ва паст кардани сатњи камбизоатї тартиб дода шуда, як ќатор вазифањоро дар худ дорад: ба мактабњо расони-дани китобњои дарсї, љамъ кар-

дани маблаѓи иљораи китобњои дарсї, ба њисоб гирифтан, таќсимот, нигоњдорї ва таъми-ри китобњои дарсї, пешнињоди њисоботњои оморї дар муњлати муќарраршуда дар мактаб, ноњия, шањр, вилоят доир ба иљораи китобњои дарсї ва та-лаботи мактаб ба китобњо.

-Бо таассуф, бо айби баъ-зе масъулини раёсатњо ва шуъбањои маорифи шањру вилоятњо на њамеша иљрои ин вазифањо ба назар мерасад, - таъкид кард вазир. –Метавон гуфт, агар эњтиёљоти мактабњо ба китобњои дарсї дуруст ва њадафмандона пешнињод гар-дад, таќсимоти китобњо ќарзро ба миён намеоварад.Дар Низомнома дар бо-

раи тартиби иљораи китобњои дарсї, идора кардани тартиби иљораи китобњои дарсї, фаъо-лияти бонкї, њолати пардохти маблаѓњо, вазифањои масъулин маълумот оварда шуда, тибќи он амал кардан њама гуна мо-неаро аз байн мебарад. Гумон меравад, ки норасоии фањмиши китобдорон дар ин самт њам яке аз сабабњои пайдошавии ќарздорї гардидааст. Бале, ба-рои китобдор њам маълумоти ихтисосї ва донистани ком-пютер дар шароити имрўза њатмист. Ваќте иштирокдорон аз ин ваљњ пешнињод гузош-танд, Нуриддин Саидов чунин посух дод:

-Барои њалли ин масъала мо аллакай тасмим гирифта, дар донишгоњњои омўзгорї ба тай-ёр кардани мутахассисон даст задаем. То омода намудани му-тахассисон китобдоронро за-рур аст, худ барои аз бар карда-ни технологияи нав ва маводи иловагї кўшиш зоњир намоянд.Барои китобдорон донистани

њар талаби Низомнома ва риояи он шарти асосист. Онњо бояд до-нанд, ки тибќи боби 1 пардохти арзиши китобњо чунин муайян карда шудааст: 34+33+33=100. Шуъбаву раёсатњои маориф ба-рои њар гуна харољоти иловагї илова ба арзиши муайяннамудаи Вазорати маориф ба он то 2 фоиз

метавонанд зам намоянд. Тавре директори Маркази тањия, нашр, муомилоти китобњои дарсї ва илмиву методї Комилљон Исоев дар суњбат ба мо гуфт, дар асоси фармоиши шўрои педагогї ва бо пешнињоди комиссияи махсус дар њайати директор, китобдор, намояндаи АВО, сармуњосиби шуъбаи маорифи ноњия баъди се соли истифода нархи иљораи китоб (набояд аз 50 фоизи нархи иљораи соли сеюм зиёд бошад), агар китоб дар њолати хуб нигоњ дошта шуда бошад, муайян гаш-та, маблаѓ бояд маќсаднок сарф шавад.

-Маблаѓњои гардон бояд ба суратњисоби вазорат гузаранд ва набояд аз 10 рўз дар хази-надории маќомоти мањаллї нигањдорї шаванд, -изњор кард Ризо Њайитов. -Ташкили дафта-ри махсуси гардиши китобњои дарсї оид ба воридоти маблаѓ њатмист. Мутаассифона, дар бархе аз шањру ноњияњо маблаѓи љамъоваришуда сари ваќт ба суратњисоби вазорат гу-заронида нашудааст.Дарвоќеъ, тавре дар мушо-

вараи сайёри ВМКБ ќайд шуда буд, дар ќисман ноњияњои ви-лоят ин маблаѓњо гўё сањван ба суратњисоби дигар гузаронида шуда буданд. Танњо баъди да-холати Вазорати маориф ин маблаѓњо љойи худро ёфтанд. Ба гуфти вазири маориф, мањз

чунин муносибату омилњо мак-табро ба таври сунъї ќарздор

кардаанд. Китобдори ноњияи Шуѓнон аз он изњори нигаронї намуд, ки пеш аз таќсимоти онњо падару модарон китобњоро аз бозор дастрас мекунанд. Вале ба тавзењи К.Исоев, ин њолат асосан дар ВМКБ ва дар мавриди китоби «Алифбо»-е, ки аз Хитой (агарчи манъ шуда буд) ба Бадахшон во-рид шуда буд, ба чашм мерасад. Ба падару модарон фањмондан лозим, ки аз харидории њар гуна китоби нусхабардошташуда худдорї намоянд.Дар анљоми вохўрї вазири

маориф ба дарди китобдорон гўш дод. Аз њама бештар ки-тобдоронро паст будани сатњи маош нороњат мекард.

- Аз соли 2004 инљониб ба њайси китобдор кор мекунам, вале то њол маќоми мо маълум нест, -гуфт бо изтироб китоб-дори ноњияи Њисор. -Дар тари-фикатсия мо 360 ва китобдори мактаб баробари фаррош 180 сомонї, агар ним баст бошад, 90 сомонї њаќ мегирем.Воќеан, њалли бисёр

мушкилињо њамеша ва дар њама љо аз маош вобастагї дорад. Маоши китобдорон аз рўи гуфти Комилљон Исоев то њанўз меъё-ри муайян пайдо накардааст.

-Барои мисол дар шањри Хуљанд 450, дар Бобољон Ѓафуров ва Чкалов 200-250, дар Љиргатол 360 сомонї аст, ки ин њолат воќеан, боиси нигаро-нист, -изњор намуд ў.Дар њамин њол, раёсатњои мо-

лия барои кушодани суратњисоби алоњида иљозат намедоданд. Ин мушкил мушкилоти молии масъ-улини фонди гардиши иљораи китобро боз њам печидатар ме-

гардонад. Зеро агар суратњисоб бошад, баланд гардонидани ма-оши китобдорон ва дигар сарфу харљњои иловагї монеа пайдо намекунанд. Ба ин тариќ, зикр шуд, ки дар

пайдо шудани ќарзи китобњо омилњо гуногун буда, њалли онњо танњо ба китобдорон во-баста нест.

-Мо бояд пеш аз њама, муш-кили маоши китобдоронро њал карда, онњоеро ба ин кор љалб намоем, ки аз њама гуна њамљоякорї фориѓ бошанд, - таъкид кард вазир. – Барои ки-тобдорон (хусусан, китобдорони шањру ноњияњо) фањмиши хуби иќтисодї ва донистани компю-тер амри зарурист. Аз ин рў, мо бояд дар ин вазифа шахсони са-зовор ва масъулиятшиносро та-ъин кунем, на он гунае ки њаст.Дар љамъомад батакрор зикр

шуд, ки барои пайдо нашудани монеањои барзиёд ќабули сана-ди муќоисавї шарт ва зарур аст. Дар њоле ки бештари монеањо ба масъулияти китобдор вобаста аст, чаро маоши ў баланд бар-дошта нашавад? Ањли маориф, хусусан, омўзгорон, њамасола аз илтифоти Президент дар мав-риди баланд бардоштани маош шукргузор мешаванд. Вале ваќте масъулини молия зиёдшавиро аз њисоби ихтисори моддањои дига-ри харољотї ба назар мегиранд, мактаб хоњ-нохоњ ба мушкилоти зиёди иќтисодї дучор мешавад. (Њол он ки харидории таљњизоти аёнї њам бояд дар буљаи мактаб тарњрезї шавад). Хуллас, Вазорати маориф

дар њолате аз мушкилї баро-мада метавонад, ки дастгирии молиявї дар ин самт вуљуд дошта, тамоми масъулини ин кор -сардорони раёсатњо, му-дирони шуъбањои маориф, муњосиби шуъбаи маориф, директори мактаб, муњосиби мактаб, љонишини директори мактаб оид ба тарбия ва корњои беруназсинфї, китобдори мак-таб, роњбари синф дар иљрои вазифањои худ аз рўи виљдон амал намоянд.

Ноилшо НУРАЛИЕВ,Саидаи ФАЗЛ,

«Омўзгор»

Ба наздикї масъалаи фонди

дрнњњ

нмтдоЉпсиитВсшштдвдњ

ббксшхд

КИТОБ ТАШВИШ НЕ, ОРОМИШ БОЯД ДИЊАДГузориш аз вохўрии китобдорони раёсати маорифи вилоятњо, шуъбањои

маорифи шањру ноњияњо бо вазири маориф ва маќомоти дахлдо

РЎЙДОД

№ 27 5-уми июли соли 2013 3ОМЎЗГОР НАЗОРАТ САНЉИШ

БА ТАВАЉЉУЊИ РОЊБАРОНИ МУАССИСАЊОИ ТАЪЛИМЇ

Вобаста ба масъалаи мазкур тибќи наќшаи кории Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон барои нимсолаи якуми соли 2013 дар раёсати маорифи вилояти Суѓд, шуъбањои маорифи шањру ноњияњои Хуљанд, Истаравшан, Айнї, Кўњистони Мастчоњ, Панљакент, Чкалов, Ќайроќќум, Спитамен, Љ.Расулов, Истиќлол, Мастчоњ, Конибодом, Исфа-ра (ќисмате аз муассисањои тањсилоти умумии ноњияњои зикршуда), муассисањои олии касбї, аз љумла, Донишгоњи давлатии Хуљанд ба номи акаде-мик Б.Ѓафуров, Донишгоњи дав-латии њуќуќ, бизнес ва сиёсати Тољикистон, Донишкадаи поли-техникии Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи академик М.Осимї, муассисањои тањсилоти миёнаи касбї аз љумла, Коллељи омўзгории Донишгоњи давла-тии Хуљанд ба номи академик Б.Ѓафуров, Коллељи санъати ба номи Содирхон Њофизи шањри Хуљанд, Коллељи омўзгории шањри Панљакент, Коллељи омўзгории шањри Конибодом аз љониби кормандони раёсати кадрњо ва корњои махсуси Вазо-рати маориф мавриди санљиш ќарор дода шуд.Бояд иттилоъ дод, ки љињати

таъмини сариваќтии хатмкар-дагон бо њуљљати намунаи давлатї дар бораи тањсилот соли 2012 аз Вазорати маориф ба раёсату шуъбањои маориф ва муассисањои таълимии ви-лояти Суѓд њамагї 85563 адад њуљљати тањсилот аз љумла, 42561 адад шањодатнома дар бораи тањсилоти умумии асосї (син-фи 9), 360 адад шањодатномаи аъло дар бораи тањсилоти уму-мии асосї (синфи 9, аъло), 28533 адад шањодатнома дар бораи тањсилоти миёнаи умумї (синфи 11), 1 адад шањодатномаи меда-ли тиллои баргардонидашуда, 10 адад шањодатномаи медали

нуќра, 10 адад медали нуќра, 4539 адад дипломи тањсилоти олии касбї (мутахассис), 491 адад ди-пломи аълои тањсилоти олии касбї (мутахассис), 1262 адад ди-пломи тањсилоти олии касбї (ба-калавр), 164 адад дипломи аълои тањсилоти олии касбї (бакалавр, аъло), 1 адад дипломи тањсилоти олии касбї (хориљї), 3264 адад дипломи тањсилоти миёнаи касбї, 191 адад дипломи аълои тањсилоти миёнаи касбї, 3217 адад дипломи тањсилоти ибтидо-ии касбї, 73 адад дипломи аълои тањсилоти ибтидоии касбї, 836 адад шањодатномаи тањсилоти ибтидоии касбї ва 50 адад серти-фикат барои курсњои 1-моња фи-ристода шудааст.Тањлилњо нишон доданд, ки

тибќи тартиби муќарраргардида барои ќабул, баќайдгирї, нигоњдорї ва супоридани њуљљатњои намунаи давлатї дар бораи тањсилот дар раёса-ту шуъбаи маориф ва муассисаи таълимї бо фармон ё фармоиши роњбари муассиса шахси масъул таъин гардидааст. Мутаассифона, дар аксарияти шањру ноњияњои санљидашуда борхатњои њуљљатњо бе муњри мудаввари раёсати мао-рифи вилояти Суѓд ба масъуло-ни ќабулкунандаи њуљљат супо-рида шудаанд. Сабаби асосии ин њолатро шахсони масъул аз саросемагї ва камии ваќт иброз доштанд. Бигузор, њаќ ба љониби онњо бошад, чунки њуљљатњо дер-тар омода гардиданд, вале наход дар давоми 10 моњи сипаришуда ислоњи ин камбудињо имконнопа-зир бошад. Дар сурате, ки раёса-ти маорифи вилоят бо шуъбањои маориф ва директорони мактабњо пайваста дар њамкории доимї ќарор доранд.Дар рафти санљиш маъ-

лум гардид, ки оид ба додани њуљљатњои такрорї масъулини шуъбањои маориф ва директорони мактабњо ќисми зиёди њуљљатњои тасдиќкунандаро пешнињод кар-да натавонистанд. Мавриди зикр аст, ки онњо њамарўза ба Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

љињати гирифтани бланкањои такрорї дархосту њуљљатњои пур аз хато ва нодурустро пешнињод менамоянд. Дар мавриди дуруст ба роњ мондани масъалаи мазкур пешнињод менамоем, ки директо-рони мактаб бояд барои собиќ хат-мкардагоне, ки шањодатномањои хатмро гум кардаанд, хато пур карда шудаанд, корношоям шу-даанд, сўхтаанд, ному насаба-шонро иваз намудаанд ва ё му-ассисаи таълимиро хатм намуда, бо сабабњои гуногун њуљчати хатм нагирифтаанд, танњо тибќи тартиби муќарраргардида дар асоси пешнињоди асноди зарурї ва њуљљатњои тасдиќкунанда шањодатномаи такрорї дињанд (ба истиснои нафароне, ки умуман, њуљљати намунаи давлатї дар бо-раи тањсилот нагирифтаанд, яъне дар шањодатномањои онњо кали-маи “такрорї” навишта намеша-вад). Дар мактаб њамаи њуљљатњои тасдиќкунанда (нусхаи фармони ќабулу хатми муассиса, нусхаи ќарори шўрои омўзгорї дар бо-раи хатм, табели бањои пешрафт, аризаи мурољиаткунанда, нус-хаи шиноснома, маълумотнома дар бораи тањсил, ќарори шўро дар бораи баррасии мурољиати шањрванд, санад, фармон ё фар-моиши директор дар мавриди аз нав додани њуљљат, маълумотно-маи маќомоти дахлдор (ШКД) дар бораи њуљљати гумшуда, эълон дар нашрияњои расмии љумњуриявї, соњавї ва шањриву ноњиявї љињати

беэътибор донистани њуљљати гум-шуда, хулосаи САЊШ ва нусхаи шањодатномаи ивази ному насаб дар бораи иваз намудани ному на-саб ва ѓайра) дар ду нусха омода гардида, як нусхаи он бо дархост ба шуъбаи маориф пешнињод карда мешавад. Ин ду нусха њуљљатњои омодашуда ба муддати 50 сол дар мактаб ва шуъбаи маориф нигоњ дошта мешаванд. Шуъбаи маориф баъд аз баррасии дархости дирек-тори мактаб тамоми њуљљатњои тасдиќкунандаро дар шўрои шуъ-баи маориф баррасї намуда, оид ба муайян намудани дурустии онњо дар асоси ќарори шўро фармон ё фармоиши мудири шуъбаро тањия мекунад. Баъдан шуъбаи маориф барои дастрас намудани блан-каи шањодатномањо ба Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон дархост, фармони таъини шахси масъул, шиносномаи шахси масъ-ул, имзоњои тасдиќшудаи мудири шуъбаи маориф ва сармуњосиб, расиди пардохти маблаѓ, бо-варинома, санад, рўйхати хат-мкардагон бо ќайди тамоми маълумотњо, ќарори шўрои шуъ-ба ва фармон ё фармоиши муди-ри шуъбаи маориф дар бораи до-дани њуљљатњои намунаи давлатї дар бораи тањсилотро пешнињод менамояд. Ногуфта намонад, ки барои ба таври дуруст пешнињод намудани њуљљатњо тамоми сардорону мудирони раёсату шуъбањои маориф, ректорону ди-ректорони муассисањои таълимї ва шахсони масъул (онњое, ки таъин гардидаанд) вазифадор буда, дар сурати пайдо шудани камбудињо љавобгарии пурра бар дўши онњост. Боиси ќайд аст, ки агар барои

дар амал татбиќ намудани фармо-иши вазири маорифи Љумњурии Тољикистон аз 06.12.2011, № 3224 «Оид ба амалї намудани ќарори мушовараи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон аз 28.11.2011, № 22/4 «Дар бораи натиљаи таќсимоти њуљљатњои хатм…» њамаи раёсату шуъбањои маориф тавассути реестр ќарори мазкурро ба муассисањои таълимї

дастрас менамуданд, имрўз ба чу-нин мушкилињо камтар рў ба рў мешудем, њол он ки дар ќарори номбурда тамоми талабот банд ба банд дарљ гардидааст. Тибќи талаботи банди 2.12-и ќарори мушовара тамоми муассисањое, ки аз Вазорати маориф њуљљати тањсилот ќабул менамоянд, ва-зифадор гардидаанд, ки њар сол то 1-уми октябр оид ба натиљаи таќсимоти њуљљатњо њисоботи хаттї ва оморї пешнињод намо-янд. Мавриди зикр аст, ки гарчан-

де њисоботи пешнињоднамудаи бархе аз шуъбањои маориф ва ё муассисањои таълимї љавобгўи талабот набошад њам, вале масъ-улият њис намуда, дар муњлати муайяншуда талаботи ќарори му-шовараро иљро намудаанд. Дар охир бояд ќайд намоем, ки

дар баъзе раёсату шуъбањои мао-риф ва муассисањои таълимии ви-лояти Суѓд њолати нигоњдорї ва натиљаи таќсимоти њуљљатњои на-мунаи давлатї дар бораи тањсилот ба талабот љавобгў набошад њам, аммо дар маљмуъ дар муќоиса бо солњои гузашта онро ќаноатбахш бояд њисобид (ба истиснои баъ-зе њолатњо), чунки тибќи тарти-би муќарраргардида дар соли 2012 аввалин маротиба масъу-лини раёсати маориф, шуъбањои маориф ва муассисањои таълимї њуљљатњои намунаи давлатї дар бораи тањсилотро аз Вазорати маориф тавассути борхат танњо дар асоси пешнињоди њуљљатњои тасдиќкунанда ва фармонњои хат-ми хатмкардагон ќабул намуданд.Фикр мекунем, ки сабаби роњ

додан ба камбудињои зикршуда аз камтаљрибагии кормандону масъулон аст, чунки ин соли аввал аст, ки онњо ба риояи талаботи чунин як тартиби муќарраршуда шуруъ намудаанд. Новобаста аз љой доштани камбудињо, масъу-лини раёсати маориф, шуъбањои маориф ва муассисањои таълимї кўшиш ба харљ додаанд, ки љињати њалли масъалаи мазкур пайваста назорати љиддї бурда, онро ба пуррагї њаллу фасл на-моянд. Умед аст, ки ин масъала дар оянда ба пуррагї роњи њалли худро меёбад ва камбудињо бар-тараф мегарданд.

Њокимхон ВАЛИЕВ,сардори раёсати кадрњо ва

корњои махсуси ВМЉТ

НИГОЊДОРЇ ВА ТАЌСИМОТИ ЊУЉЉАТЊО БЕЊБУДЇ МЕХОЊАД

Ќобили ќайд аст, ки барномаи маз-кур дар асоси дастуру супоришњои Президенти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон дар Паёмашон ба Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон аз 15 апрели соли 2009 ва дар вохўрї бо намояндагони илму маориф бахшида ба Соли маориф ва фарњанги техникї (23 декабри соли 2010) љињати таъмини муассисањои таълимию илмии љумњурї бо кабинетњои фаннї ва озмоишгоњњои таълимї ва илмиву тањќиќотии муосир бо маќсади муњайё кардани шароити мусоид барои дар сатњи баланд ба роњ мондани љараёни таълиму тарбия ва омода намудани кадрњои баландихти-

соси дорои тањсилоти касбї ва кадрњои илмию педагогї ќабул карда шудааст. Маќсади асосии барнома мутамарка-

зонидани иќтидори (потенсиали) илмию методї дар татбиќи барнома, самтњои афзалиятноки таъмини муассисањои таъ-лимию илмии љумњурї бо кабинетњои фаннию тањќиќотї, такмил ва омўзиши фанњои табиатшиносї, ташкили ша-роити мусоид барои раванди таълим, рушди заминањои моддию техникї барои гузаронидани тањќиќоти илмї, таъмини озмоишгоњњо (лабораторияњо) дар муассисањои тањсилоти умумї ва муассисањои тањсилоти ибтидої, миёна ва олии касбї бо таљњизоти навтарини илмї, асбобњои барќї, технологияи на-вин, реактивњо ва дигар маводи зарурї мебошад.Ќабул ва амалї гаштани барнома, ки

асоси онро ташаккули тафаккури техни-кию табиии хонандагони муассисањои тањсилоти умумї ва донишљўёни муассисањои тањсилоти ибтидої, миё-на ва олии касбї ташкил медињад, ба тараќќиёти илму техника мусоидат ме-намояд. Аз вазъи таълими фанњои

табиатшиносї (физика, химия, биология, экология, математика, география, тех-нологияи информатсионї) дар маљмўъ,

дар муассисањои таълимии Љумњурии Тољикистон маълум аст, ки то њол вазъи кабинетњо ва озмоишгоњњои таъли-мии фанњои мазкур, китобњои дарсї, дастурњои методї ва маводи иловагии таълим як ќатор мушкилот мављуданд. Нарасидани реактивњои химиявї, ашёњои озмоишгоњњо, таљњизоти муоси-ри замонавї ва дигар намуди реактивњо ва танњо ба таври назариявї ба роњ мондани таълими ин фанњо боиси сама-ранокии сифати тањсилот намегардад. Бинобар ин, зарурати ќабули Барномаи давлатї ба миён омадааст. Барнома таќозо менамояд, ки дар да-

воми солњои барои татбиќи он пешбини-шуда муассисањои таълимии тамоми на-муди тањсилот: тањсилоти миёнаи умумї, ибтидої ва миёнаи касбї ва олии касбї бо кабинетњои фаннї, озмоишгоњњои муљањњази таълимї ва илмию тањќиќотї таъмин карда шаванд. Аз маълумотњое, ки љињати татбиќи барномаи мазкур аз раёсату шуъбањои маориф ва роњбарони муассисањои тањсилоти ибтидої, миё-на ва олии касбї ба Вазорати маориф пешнињод шуданд, ошкор гардид, ки моњияти талаботи ќарори мазкури њукумати љумњуриро то њол ќисме аз масъулин эњсос накардаанд. Барнома ба таври мушаххас пешбинї

намудааст, ки дар давоми солњои 2011-2013 дар мактабњои тањсилоти миёнаи умумии вилояти Хатлон 1547, дар ви-лояти Суѓд 396, дар Вилояти Мухто-ри Кўњистони Бадахшон 159, шањру ноњияњои тобеи љумњурї 314 ва дар муассисањои тањсилоти миёнаи уму-мии шањри Душанбе 120 кабинетњо таљњизонида шаванд. Њамзамон, барномаи мазкур таќозо

менамояд, ки дар ин муддат (солњои 2011-2015) дар назди мактабњои олии љумњурї марказњои таълимию илмии “биотехнологї” ташкил ва таљњизонида шаванд. Албатта, иљрои сариваќтии талабо-

ти барномаи мазкур ба маблаѓгузорї вобастагї дорад. Тавре дар барно-ма таъкид шудааст, сарчашмањои маблаѓгузории барнома аз њисоби буљети давлатї, ќарзњои давлатї, грантњо, кредитњо, фондњои ёрирасони байналхалќї, маблаѓњои ѓайрибуљетї ва маблаѓњои махсус пешбинї шудааст. Бинобар ин, раёсату шуъбањои маорифи вилоят ва шањру ноњияњо ва роњбарони муассисањои тањсилоти ибтидої, миёна ва олии касбии љумњуриро зарур аст, ки дар њамкорї бо маќомоти иљроияи њокимияти давлатї ва муассисони худ љињати татбиќи он тадбирњои амалї ан-дешанд.

Раљабалї САНГОВ,сармутахассиси раёсати илм ва инноватсияи Вазорати маорифи

Љумњурии Тољикистон

БАРНОМА БОЯД АМАЛЇ ШАВАД

№ 27 5-уми июли соли 20134 ОМЎЗГОР МАОРИФ ВА ЉОМЕА ПЕШНИЊОДДар яке аз вохўрињояшон

вазири маорифи Точикистон Нуриддин Саидов дар бораи ташкили муњити маориф дар саросари љомеа изњори аќида намуда, љалби љомеаро ба њалли мушкилоти маориф аз муњимтарин масоили рўз дони-станд. Банда низ ба ин андеша мувофиќ њастам ва аз ин љост, ки хостам фикру андешањои худро бобати ташкили муњити маориф дар љомеа ва механизми татбиќи он баён намоям.Пеш аз њама, мехостам ќайд

намоям, ки агар мо њаќиќатан њам мехоњем дар ин самт ба муваффаќият ноил гардем, са-раввал зарур аст, ки дар сохтори Вазорати маориф раёсат, шуъба ё бахши алоњидае доир ба кор бо љомеа бо маќсади ба амал-барории ѓояи ташкили муњити маориф таъсис дода шавад, ки роњбарї ба ин равандро таъмин намуда, њамаљониба зери назо-рат дошта бошад.Ташкили муњити маориф дар

саросари љомеа бояд пеш аз њама ба баланд бардоштани сатњи маърифати педагогии волидон ва ањли љомеа бо роњи фароги-рии онњо ба шаклњои мухтали-фи омўзиш дар љойи истиќомат ва корхонаю ташкилотњо аз тариќи университетњои халќии донишњои педагогї, мактаби волидони чавон, мактаб барои модарон ва шаклхои дигари мувофиќу муносиби омўзиши ќишрњои гуногуни љомеа бо љалби бењтарин донандагони илми педагогика, равона карда шавад. Албатта, ба омўзиш фаро ги-

рифтани ањли љомеа бояд тибќи рељаи муайян аз рўи барномањои мушаххаси тасдиќгардида дар доираи барномаи давлатии маъ-рифати педагогии ањли љомеа (бояд ќабул гардад) ба роњ монда шаванд. Тањияи китобњо барои во-

лидон дар бораи усулњои тар-бияи фарзанд низ аз тачрибањои чањонї аст, ки натичаи хуб ба бор меорад. Моро танњо зарур аст, ки тачрибаи классикии худро бо диди нав ва мутобиќ ба замона пешкаши хонанда намоем. Аз он ки мо дар даврони

рушди бесобиќаи иттилоотонї ва низоми бозорї ба сар меба-рем, бењтар он аст, ки дар роњи ташкили муњити маориф дар љомеа ба васоити ахбори омма ва истифодаи бештари реклама маќоми такягоњї дода шавад. Аз ин љо пешнињоди якум бармео-

яд, ки ин ташкили садову симои мустаќили соњаи маориф аст. Бо фарзи ташкили чунин нињод дар назар аст, ки тавассути он тамоми имкониятњои таблиѓу ташвиќи масоили таълиму тар-бия ба кор бурда шавад. Албат-та, истифодаи рубрикаи маориф дар дигар шабакањои радиоию телевизионї низ бо ин маќсад муфид хоњад буд.Таъсиси сайти махсус дар ша-

бакаи интернет ва дар он љой до-дани тамоми маводњое, ки дар болоравии маърифати педаго-гии мардум мусоидат мекунанд, пешнињоди дигаре аст, ки шояд дар кишвари мо бесобиќа бошад. Њамчунин таъсис додан ё љоннок намудани рўзномањои соњавии ма-ориф дар шањру ноњияњо (бо роњи љалби бештари обунашавандагон) дар баробари баланд бардоштани донишу маърифати омўзгорону хонандагон инчунин метавонад, ањли љомеаро ба масоили мактабу маориф љалб намояд. Љињати корњои таблиѓотї

оид ба соњаи маориф инчунин метавон аз нашри вараќањои таблиѓотї дар шакли таќвими деворї ва кисагї, буклетњо, лавњањо дар љойњои серодам ва маводњои дафтардорї фаровон истифода намуд.Бењтарин восита дар роњи

оммавият бахшидани масоили маориф ин пеш аз њама баланд бардоштани маќому манзалати омўзгор мањсуб меёбад. Бо ин маќсад пешнињод карда меша-вад:

- бо љалби бонкњо, вазоратњо, ташкилоту муассисањои им-кониятдошта, соњибкорон ва ашхоси алоњида таъсис додани

идрорпулињо барои донишчўёни аълохони ихтисосњои омўзгорї ва љоизањо барои омўзгорони навовару эљодкор – онњое, ки дар кори омўзгорї ба муваффаќиятњои назаррас соњиб шудаанд, инчунин кўмакпулињо барои мутахассисони чавони ихтисосњои омўзгорї;

- рўзи истироњат эълон наму-дани Рўзи муаллим ва бо шукўњи хос љашн гирифтани он;

- дар репертуари сарояндагон, хоса сарояндагони љавон, љой додани сурудњо дар васфи муал-лим, мактаб ва илму дониш, одо-бу ахлоќи њамида ва маориф;

- гузарондани озмуни суруди бењтарин дар ин мавзўъ;

- пайваста бохабар будан аз њолу ањволи собиќадарони мао-риф ва дастгирии моддию маъ-навии эшон;

- гузарондани мањфилњои эчодии омўзгорони варзида бо љалби оммаи мардум, махсусан мансабдорони воломаќом ва пах-ши онњо аз тариќи садою симо ва нашри онњо дар рўзномаю маљаллањо;

- тарѓибу ташвиќи корњои шоёни муассисањои таълимї ва дигар ташкилоту муассисањо;

- гузарондани рўзњои мактаб дар дења (моње як маротиба – рўзи шанбе);

- чопи китобњо аз фаъолия-ти омўзгорон ва коллективњои омўзгорони навовару эљодкор ва дар фаъолияти худ муваффаќ;

- мунтазам доир намудани ан-чумани омўзгорон;

- дар вазъи тантанавї ба кор ќабул намудани мутахассисони чавони ихтисосњои омўзгорї (дар сатњи ноњия ва шањрњо);

- дар ваќти чоп намудани маќолањои таърифї дар бораи ин ё он нафар, аз устодони вай ёдрас шудан; инчунин њангоми ба мукофотњои давлатї ва љоизањо сарфароз гардондан ва ба вазифањои масъули давлатї таъин намудан ёд овардани номи устоди аввалин ва чанд тани ди-гари дар таълиму тарбияти эшон зиёдтар сањмдошта;Дар самти тарѓибу ташвиќи

ѓояњои маорифпарварї зарур аст, ки тамоми ќишрњои љомеа ва сохторњои давлатї сањмгузор бошанд, то ки ин иќдом як сил-силаи мустањкам ва пайдарњамро ташкил дињад. Ба андешаи мо бо амалї намудани пешнињодоти зерин мо метавонем намояндаго-ни касбу кори гуногунро дар ин љода сањмгузор бубинем:

- сабти диску фиттањои тарѓибкунандаи дониш, китобхонї ва роњу усулњои тар-бия бо кўмаки волидон ва дигар табаќањои чамъият ва ѓайра ва пањн намудани онњо аз њама роњу тариќи имконпазир;

- гузарондани сабќат (марафон)-њои телевизионї чињати дастгирии соњаи маориф ё бахшњои алоњидаи он;

- пешкаши мардум гардон-дани сањнача ва намошномањои театрї дар мавзўњои мухталифи маориф;

- ташкили гурўњњои таблиѓотї дар сатњи дења, мањалла, чамоат, ноњия ва шањр оид ба масъалањои маориф бо љалби олимони вар-зида, ањли эљод, ашхоси боэъти-бор, омўзгорони ботаљриба ва сарварони оилањои бењтарин;

- тарѓиби таљрибаи оилањои дар таълиму тарбияи фарзан-дон муваффаќ бо истифода аз њамаи роњу воситањои имкон-пазир – садо ва симо, рўзномаю маљаллањо, чопи китобу бу-клет ва вараќањои таблиѓотї, филмњои телевизионї ва ѓайра ;

- дар мачлисњои њармоњаи назди роњбарони соњањои гу-ногун ва њамаи ташкилоту идорањо, новобаста аз шакли тобеияташон, баррасї намудани давомот, пешрафт ва интизоми фарзандони коргарон дар мак-табу муассисањои таълимї; му-айян намудани шахсони масъул чињати назорати ин кор;

- ташкили санљишњои

байнињамдигарии муассисањои таълимї дар якљоягї бо АВО (Ассотсиатсияњои волидону омўзгорон) бо маќсади мубо-дилаи тачрибаи њамдигар (хо-нандагон ва донишљўён низ ба гурўњњо шомил карда шаванд);

- њамкории судманд бо ходи-мони дин;

- бо эљоди асарњои гуно-гунжанр дар ташкили муњити маориф сањмгузорї намудани иттифоќњои эчодї. (нависанда-гон, журналистон, рассомон ки-нематоаграфистон ва ѓайра)Њамасола доир намудани

вохўрии собиќ хатмкардаго-ни мактабњо бо устодон ва муњассилин низ метавонад, яке аз воситањои љалби љомеа ба ма-соили мактаб бошад. Мусаллам аст, ки дар шарои-

ти кунунї барои амалї намуда-ни дилхоњ чорабинї маблаѓњои зарурї лозиманд. Бинобар ин, мувофиќи маќсад мебуд, агар маблаѓгузории соњаи маориф таљдиди назар карда мешуд. Масалан, ба андешаи мо таш-кили бонки маориф дар сатњи чумњуриявї ва филиалњои он дар шањру ноњияњо метавонад барои равнаќу ривољи соњаи таълиму тарбия таъсиргузор бошад. Инчу-нин, ташкили фондњои љамъиятї дар мањалњо љињати дастгирии молиявии муассисањои таълимї ва омўзгорону муњассилинро низ маќсаднок мешуморем.Умед дорем, пешнињодоти

мазкур фазои маорифпарвари-ро дар љомеаи мо рангинтар на-муда, боиси љалби диќќати ањли љомеа ба масоили њалталаби мактабу маориф мегарданд.

Муллољон АЊМАДОВ,директори коллечи омўзгории

ноњияи Рашт

ТАШКИЛИ МУЊИТИ МАОРИФ(њамовозї ба андешањои вазири маорифи Чумњурии Точикистон Нуриддин Саидов бобати ташкили муњити маориф дар љомеа)

Ахиран бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон филиали Донишгоњи давлатии омўзгории Тољикистон ба номи Садриддин Айнї дар ноњияи Рашт ба Муассисаи давлатии «Донишкадаи омўзгории Тољикистон дар ноњияи Рашт» табдили ном кард.Дар зимн мусоњибае дорем бо рек-

тори донишкадаи мазкур, доктори илмњои фалсафа, профессор Саидамир Љононов.

-Устод, нахуст ин навгониро ба ањли таълимгоњ табрик мегўем ва дар зимн мехостем, ки аз таърихи таъсиси шуъба, ба баъд таъсиси филиал ва то расидан ба муассисаи мустаќили таълимї ба хона-дагон маълумоте ироа мекардед.

-Ташаккур! Бо ќарори њукумати Љумњурии

Тољикистон бо назардошти нарасидани омўзгорон, умуман, мутахассисони вар-зидаи соњаи маориф дар ин ќаламрави кишварамон соли 1992 ба кушодани шуъбаи таълими ѓоибона дар ноњияи Рашт иљозат дод.Филиал аз се шуъбаи рўзона- филологияи тољик, таърих,

математика, инчунин як гурўњ аз Донишгоњи тех-никии Тољикистон иборат буд.Соли 1996 бинобар мураккаб гардидани вазъи сиёсии минтаќа филиал фаъолияташро ќатъ кард.Донишљўён барои давом додани тањсил ба шањри Душанбе рафтанд, вале на њамаашон хонда тавони-станд. Соли 2006 дар рўзи

љашни Вањдати миллї, муњтарам Эмомалї Рањмон барои бунёди бинои филиали ДДОТ дар ноњияи Рашт дастур дод ва аз аввали моњи ноябри соли 2006 барои шуъбаи ѓоибонаро ба филиали донишгоњ иваз намудан ќарор ба имзо расонд.

- Рољеъ ба фаъолияти панљсолаи ин муассиса вобаста ба тарбияи кадрњои ил-мию омўзгории водї чї гуфтание доред?

-Филиал аз рўзи таъсисёбї то ин давр

бо ташаббус ва дастгирии бевоситаи Президенти киш-варамон, муњтарам Эмомалї Рањмон бо маќсади таъмини мактабњои минтаќаи Рашт бо мутахассисони варзидаи соњаи маориф фаъолияти густурда дорад. Дар аввали ташкилшавї ду кафедра амал мекард, њоло теъдодашон ба 10 адад расидааст.Њоло 13 шуъбаи рўзона ва 11 шуъбаи ѓоибона фаъоланд.Шумораи омўзгорон дар панљ соли охир (2008-2012) аз 39 ба 69

нафар расидааст. Њоло дар донишкада 1 нафар доктори илм, 12 нафар дотсент, 18 муаллими калон ва се нафар доктор тариќи доранд, кор карда истодаанд.Теъдоди унвонљўёну аспирантњо аз 2 нафари соли 2008 ба 33 нафар расид. Дар ин давра теъдоди донишљўён аз 40 нафари соли 2008 ба беш аз 1500 на-фар расид,ки 224 нафарашон духтарони

ноњияњои водии Раштанд. -Устод, мегуфтед, ки таъмини до-

нишкада бо устодони варзида дар кадом поя ќарор дорад?

- Дар таълимгоњ масъалаи бо омўзгорони дорои унвонњои илмї, мах-сусан, номзадњо ва докторони илм таъ-мин кардан яке аз масъалањои муњим аст.Имрўз аз онњое, ки ба донишљўён дарс мегўянд, 6 нафар доктори илм, про-фессор, 12 нафар номзади илм, дотсент, 13 нафарашон устодони калону 62 на-фар ассистентњоянд.Айни њол аз шумораи умумии

омўзгорон 20 нафарашон ба њайси унвонљў ва 13 нафар ба сифати аспи-рант ба навиштани рисолањои номзадї машѓуланд. Як ќатор чорањо бобати мустањкам кардани заминањои таъли-мию методии факултету кафедрањо, ба-ланд бардоштани сифати таълиму тар-бия ва ба корњои илмї љалб намудани љавонони болаёќат ба анљом расонида-ем ва ният дорем, ки пояи кадрии до-нишкадаро ба сатњи лозимї расонем.

С.ИСКАНДАРОВ,«Омўзгор»

МУЊОВАРА ФИЛИАЛ МУСТАЌИЛ ШУД

№ 27 5-уми июли соли 2013 5ОМЎЗГОР ДАРСИНКИШОФИ НУТЌ ХИМИЯ

Аз таљрибаи бисёрсо-лаи фаъолияти омўзгориам хуб медонам, ки яке аз равандњои асосии кори таъ-лиму тарбияи насли наврас дар мактабњои миёнаи маъ-лумоти умумї – ин инкишо-фи нутќи хаттї ва шифоњии хонандагон мебошад. Би-нобар ин, дар барномањои таълимї низ њафтае як соат оид барои инкишофи нутќ људо кардани дарсњо беса-баб нест. Њарчанд ки оид ба дарси инкишофи нутќ дар барномањои таълимї соат људо кардаанд ва њатто номгўи мавзўъњои умумиро додаанд, аммо, бадбахтона, солњост, ки оид ба чї тарз ва бо кадом роњњои гузаро-нидани дарсњои инкишофи нутќ ба љуз баъзе маќолањои таљрибавии баъзе аз омўзгорон дар сањифањои газетаи «Омўзгор» ягон дастуруламали амиќе, ки мукаммалтар бошад, нашр нашудааст. Дуруст аст, ки маќсаду

мароми таълими фанњои за-бону адабиёт дар мактабњои миёна ривољу равнаќ бах-шидан ба ду самти нутќи хо-нандагон – инкишофи нутќи хаттї ва нутќи шифоњии онњо равона шудааст. Пўшида нест, ки тарзи гуза-ронидани инкишофи нутќи хаттї роњи њалли худро ёф-тааст, яке аз шаклњои маъ-мули он имлоњои санљишї мебошанд, ки дар асоси бар-нома ва маљмўањои матни диктантњо гузаронида ме-шавад, аммо масъалаи ин-кишофи нутќи шифоњї дар вазъи ногувор аст, њол он ки дар барномањои таълимї вобаста ба синфњо соатњои аниќ ва сарлавњаи номњои умумии матнњо, ки дарёфти он ба зиммаи омўзгор во-гузор шудааст. Ман инро низ хуб медонам, ки аз са-баби набудани дастурама-ли аниќ ва аз камтаљрибагї омўзгороне кам нестанд, ки дар асоси барнома номи мавзўъро дар журнали синф ќайд кунанд њам, ба љойи он дигар мавзўъро мегуза-ранд, њол он ки барои гу-заронидани дарсњои инки-шофи нутќи шифоњї чи дар адабиёти классикї ва чи муосир чунон мавод фаро-вон аст, ки дарёи беканори пургавњареро мемонад. Бори дигар таъкид кар-

даниам, ки њар як дарс сох-ти ягона надорад, тарзи гузаронидани онро худи омўзгор бояд эљод намояд, дурусттар карда гўем, њар як омўзгор эљодкорона ќаблан наќшаи њар як дарсашро дар олами андешањояш тарњрезї намояд, чун ади-

бе, ки ба эљоди ягон асар шурўъ карданист. Омўзгори эљодкор њамонест, ки ќабл аз шурўи дарсаш дар назди худ вазифа мегузорад, ки кадом мавзўъро мегузарад, барои чї мегузарад ва чї маќсад дорад.Як нуќтаи муњимро ќайд

карданиам, ки дарсњои иш-кишофи нутќи шифоњии хонандагон аллакай бояд аз оила ибтидо гирад, њарчанд ки кўдакони синни томактабї саводнокиашон – навиштанашон аз синфи якум оѓоз ёбад њам, нутќи шифоњиашон бармањал оѓоз мешавад ва њатто бо суруди «Алла»-и модар.Банда ин љо асосан оид ба

инкишофи нутќи шифоњии хонандагони синфњои ибтидої андешаи хешро иброз карданиам, чунки бу-зургон фармудаанд:Хишти аввал чун нињад

меъмор каљ,То ба охир меравад девор

каљ.Омўзгори синфи якум ме-

тавонад, баробари нишон додани тарзи навишти њар њарфи «Алифбо» ба нутќи шифоњии тифлакон зами-на гузорад. Њамагон медо-нанд, ки оѓози «Алифбо» аз таълими њарфи «А» оѓоз мешавад. Агар омўзгори таљрибадор бошад, бароба-ри таълими њарфи «А» во-баста ба мавзўи њарфи «А» бо забони кўдакона маъ-лумот медињад, яъне, њам њаракатњои навишти њарфи «А»-ро онро меомўзонад ва њам оид ба њарфи «А» чунин саволњоро ба таври содда ба шогирдон вогузор мекунад:

- Канї, кї шеъре мегўяд, ки бо њарфи «А» оѓоз мешавад? Агарчи шогирдони хурдсол саводи хаттї надошта бошанд њам, баъзе шеърњоро, амсоли «Ангури мо ширин аст, Ќанду асал барин аст»-ро дањонї љавоб дода метавонанд. Агар аз ањли синф се-чор нафар аз ёд гуфта тавонанд њам, муал-лим метавонад бо шогирдон чунин шеърњоро баробар та-крор намоянд.Њангоми таълими њарфи

«А» муаллим бо маќсади инкишофи нутќи шифоњї ба ќатори нишастагон, ки дар синфњои мактабњои на-вбунёд, ки асосан партањо дар се ќатор монда шуда-аст, ба њар ќатор чунин супоришњои оддиро дода метавонад:

1.Ба як тараф супориш медињад, ки канї яктогї номи писарона гўед, ки бо њарфи А сар шавад: Абўабдуллоњ, Ањмад, Ако-бир, Акмал, Анор, Анис…Ба гурўњи дуюм супориш

медињад, ки яктогї номи духтарона гўед, ки бо њарфи «А» сар шавад:Анора, Аниса, Амина,

Ашўрбї, Асал, Аслия…Ба гурўњи сеюм супориш

медињад, ки яктогї номњои ашёњоро номбар кунед, ки аввалаш бо њарфи «А» оѓоз гардад:Ангур, ашўла, арча, арра,

ароба, анљир…Дар навбати дуюм

омўзгор метавонад номи њайвонотро пурсад, ки бо њарфи «А» меояд:Асп…Аз гурўњи дигар номи па-

рандагонро пурсидан мум-кин: акка.Чунин тарзи пурсиши

дањониро њангоми гузаш-тани њарфњои навбатї – б, в,г,д,з,м,р… ва ѓайра омўзгор гузаронида метаво-над, ки аввалин замина ба инкишофи нутќи шифоњии шогирдони хурдсол мегар-дад.Баъд аз тамом карда-

ни «Алифбо» омўзгор ме-тавонад, ки вобаста ба њарфњо бозињои гуногуни забонї гузаронад, ки од-дитаринаш ба њар як њарф номњои писарона, духтаро-на, њайвонот, парандагон, мевањо ва гулњоро ёфтану гуфтани хонандагон аст, ё ин ки метавонем њарфњоро ба шогирдон таќсим карда дода, бозии «Њар кї љои ху-дро ёбад»-ро гузаронидан мумкин аст, ки хонандагон аз рўи тартиби њарфњои «Алифбо» дар назди тахтаи синф бо њарфњои худашон, ки дар вараќањои махсус ё кардон калон-калон навишт шудааст, саф мекашанд. Ањамияти ин машѓулият худ аз худ аён аст: шогир-дон батартиб гузоштани њарфњои «Алифбо»-ро ёд мегиранд ва дар ин маврид бозии «Номгўяк»-ро гуза-ронидан ба маќсад мувофиќ аст, яъне муаллим ба хо-нандагон чунин супориш дода метавонад, ки њар як шогирдаш ба њарфи худаш панљтогї номи ашёњои мух-талифро баён намуда, ба на-вбат ба љояшон шинанд, ин њам яке аз роњњои ѓанї гар-донидани нутќи шифоњии шогирдон мегардад.Яке аз роњњои дигари

инкишофи нутќи шифоњии шогирдони мактабњои маъ-лумоти умумии миёна аз худ кардани порчањои шеър ва ќироат кардани матнњои манзум аст, ки он њам бояд аз синфњои поёнї сарчашма гирад.

Љумъабой НАЗИРЇ, рўзноманигор ноњияи Ѓончї

ОЃОЗИ ХУБ – ОМИЛИ КОМЁБЇМустаќилият амалест, ки инсон

дар он фикри худро озод баён на-муда, эљодиёташро ташаккул ва ќобилияташро дар амал нишон медињад.Њар инсон ќобилияти озодона

фикр карданро дорад ва онро ме-тавонад баён кунад. Озодона баён намудани фикр ва пешнињод карда-ни аќидањои нав боиси ташаккули кори эљодї мегардад, яъне эљодиёт ба мустаќилият вобастагї дошта, ба бедоршавии шуури инсон во-баста шуда метавонад. Барои он ки хонандагон дар дониши худ устувор бошад, ба муаллим лозим меояд, ки дар љараёни дарси химия наќши мустаќилияти шахсии онњоро љоннок намояд. Дуруст ташкил кардани кори мустаќилона фик-рронии эљодии хонандагонро бе-дор карда, мушоњидакории онњоро нисбат ба фан инкишоф дода, дар онњо мањорати ба адабиёти илмї, таълимї ва методї сарфањм раф-танро ташаккул ва аз нуќтаи назари танќидї рафтор карданро мепарва-рад.Кори мустаќилона љараёни бисёр

актуалї буда, бе такрор кардан ва мустањкам кардани дониш ба даст намеояд. Чї ќадаре ки муаллим доир ба њар як машѓулият маводи зиёд љамъ оварад, њамон ќадар ташкил намудани кори мустаќилона осон мегардад.Истифодаи чунин принсипњо дар

роњбарии кори мустаќилона зарур аст:

1.Корњои мустаќилона бояд дар худ характери маќсаднок дошта бошанд. Вазифаи муаллим аз он иборат аст, ки вазифаи додааш ба-рои хонанда шавќовар ва њар чї осонфањм бошад. Хонанда бояд до-над, ки натиљаи вазифаи гирифтааш санљида мешавад.

2.Кори мустаќилона бояд дар њаќиќат иљрошаванда ва мустаќилона бошад, яъне њар як су-пориш бояд ба мањорати хонанда мувофиќ бошад.

3.Дар навбати аввал, дар корњои мустаќилона бояд њалли масъалањои сода, њисобкунињои оддї ва монан-ди инњо супорида шавад.

4.Корњои мустаќилонаро хонан-дагон ба воситаи машќ кардан, та-крор кардан иљро мекунанд.

5.Кори мустаќилона бояд њаваси (мароќи) хонандагонро бедор намо-яд.Намудњои кори мустаќилона асо-

сан инњоанд:1.Кор бо китоби дарсї, адабиёти

иловагї, конспектњо.2.Њалли мисолу масъалањои

химиявї.3.Корњои озмоишї ва таљрибањои

амалї.4.Тайёр намудани рефератњо,

маърўзањо ва ѓайра.5.Гирифтани камбудињои хонан-

дагон аз тарафи худи хонандагон ва пурра кардани онњо.

6.Мушоњидаи таљрибањо ва фикрронї дар асоси натиљањои ги-рифташуда.

7.Тайёр кардани плакатњо, схемањо, албомњо ва ѓайра.

8.Иљро намудани супоришњо дар ваќти экскурсия ба истењсолот.

9.Гузаронидани таљрибањо ва мушоњидањо дар шароити хона.Ман якчанд кори мустаќилонаро,

ки аз рўи як љадвал гирифта меша-вад, пешкаш менамоям.Љадвали 1.Формулаи 35 пайвастагї

H2SO4 Na2CO3 CuCl2 MgS HCl NaOH Zn(OH)2 AlPO4 FeCl3 ь CuO Fe2O3 FeO NaCl Al(OH)3MgO СиSO4 Na2SO3 CuCО3 Na3PO4 SO2 K2S KOH SO3 KNO3 Zn3(PO4)2 CO2 Al2(SO4) 3 H3PO4Fe(NO3) 2 Mg(NO3)2 P2O5Na2O H2S Fe(NO3)3 H2SO3

1.Моддањоро ба синфњо људо на-моед ва номи онњоро нависед.

2.Кадоме аз ин моддањо массаи миёнаи молекулавии хурдтарин ва кадомаш массаи миёнаи молекула-вии калонтарин дорад?

3.Дар ваќти таъсири оксиди мис(II) бо кислотаи сулфат кадоме аз ин моддањо њосил мешавад?

4.Њиссаи массаи оксиген дар ка-доме аз ин пайвастагињо аз њама зиёд аст? (ба њисоби фоиз).

5.Гидроксиди калий бо кадоме аз ин оксидњо таъсир карда метавонад?

6.Формулаи намакеро нишон дињед, ки дар он њиссаи массаи ме-талл аз њиссаи массаи ѓайриметалли баъд аз металл омада ду маротиба зиёд бошад.

7.Дар ваќти таъсири кислотаи ни-трат бо кадоме аз ин пайвастањо газ хориљ мешавад?

8.Чандто аз намакњои додашуда гидролиз намешаванд?

9.Эквиваленти њар як пайвастаги-ро муайян намоед.

10.Муодилаи электролизи гудох-та ва мањлули намакњои додашударо тартиб дињед.

11.Муњити мањлули кадоме аз намакњо ишќорї мебошад?

12.Чандто аз ин моддањо хосияти амфотерї доранд?

13.Дар молекулаи кадоме аз ин моддањо 32 электрон мављуд аст?

14.Дар ваќти гидролизи кадоме аз ин моддањо ишќори калий ва гидро-генсулфид њосил мешавад?

15.Дар молекулаи кадоме аз ин моддањо 172 нейтрон мављуд аст? Њамин тариќ, муаллим метавонад

дар њар дарс ба кори мустаќилонаи хонандагон диќќати љиддї дода, усулњои гуногуни истифодабарии онро љустуљў намояд. Дуруст таш-кил намудани кори мустаќилона ба бењтар гаштани сифати таълим ёрї расонида, мустаќилияти шахсии хо-нандагонро ривољ медињад.

Суњроб ЌИМАТОВ,омўзгори мактаби №1,

ноњияи Мир Сайид Алии Њамадонї

КОРИ МУСТАЌИЛОНА ДАР ТАЪЛИМИ ХИМИЯ

№ 27 5-уми июли соли 20136 ОМЎЗГОР ЧАШМАНДОЗ КОРРУПСИЯ

БРИТОНИЁИ КАБИРЊукуматдорони Брито-

ниёи Кабир ба кўдакони син-ни 11-18 бо алфози лањљавї њарф заданро манъ карда-анд. Њатто, онњо дар мав-риди салому алейк ва хайру хуш њатман бояд муаддабо-на «Субњ ба хайр» ва «Худо њофиз»-ро истифода кунанд. Кўтоњ кардани калимањо низ барояшон манъ аст. Њукуматдорони кишвар танњо истифодаи забони рас-миву адабиро ќобили ќабул мешуморанд. Чунин талабо-тро ба он хотир љорї карда-анд, ки њар наврасу тифли ин кишвар бояд нисбат ба забони адабї эњтиром гу-зошта, барои бењтар кардани фарњанги муошират ва ѓанї гардондани фонди луѓавї кўшиш ба харљ супоранд.

ФАРОНСААввалин мактаб дар њаёти

сокинони Фаронса «мактаби модарон» ном дошта, дар чу-нин муассисањо кўдакони аз 2 то 3-сола ба тањсил дар мако-тиби умумї тайёрї мебинанд. Бо кўдакон њам муаллимон ва њам равоншиносон кор меку-нанд. Дар 5-солагї тифлакон њатман ба омўхтани њарфњо шуруъ мекунанд. Мактаби ибтидої дар Фаронса 5 солро дар бар мегирад. Баъд онњо 4 сол дар коллељ тањсили илм мекунанд. Пас аз он 2-3 сол дар литсей, баъдан дар зинаи болоии мактаб дарс мехонанд. Дар зинаи сею-ми тањсил њар талаба касби ояндаи хешро интихоб ме-кунад ва аз рўйи барномаи муайяншуда таълим меги-рад. Чунин литсейњоро танњо 80 дарсади мактаббачагон хатм мекунанд, зеро тадрис дар чунин муассисањо хеле мушкил аст. Мактабњои Фа-ронса муассиањои таълимии бењтарини Аврупо ба њисоб мераванд.

МЕКСИКАДар Мексика барномаи

таълими љамоатї амал меку-

над. Ин барнома бо ибтико-ри Шўрои миллии Мексика барои тањкими соњаи мао-риф бо мадади Бонки руш-ди Амрикої ба роњ монда шудааст. Ин барнома барои кўдакони мексикоие, ки дар дењањои дурдаст сукунат до-шта, имкони тањсили илм дидан надоранд, пешбинї шудааст. Дар чањорчўбаи ин барнома донишљўён ба њайси муаллим ба дењањо ба мудда-ти 1-2 сол фиристода меша-ванд. Барои хизмати эшон толибилмон маблаѓи начан-дон калон медињанд. Бар ива-зи ин корашон донишљўён, пас аз анљоми кор грантњо барои идомаи таълим дар макотиби олии бењтарин ме-гиранд. Њамасола аз рўйи ин барнома аз 40 њазор шањрак 300 мактаббача тањсил меку-нанд.

АВСТРАЛИЯВазъи тадриси

муассисањои таълимии ма-котиби Австралия сабаби нигаронии њукуматдорони ин кишвар гаштааст. Ин-кишофи молии ин кишвар ба соњаи кишоварзї ва пар-вариши гўсфандон сахт алоќаманд аст. Вале корши-носон нигарон аз онанд, ки мактаббачањои ин замона аз соњањои мазкур ноогоњанд. Аз љониби Шўрои австра-лиёии тањќиќи соњаи маориф байни мактабњои кишвар санљише дар байни 61 муас-сисаи таълимї ва 900 хонан-да доир гашт. Натиљаи ин амал њамаро нигарон кард. Яъне, 40 дарсади хонандаго-ни синфи 10-и кишвар љавоб доданд, ки пахта аз пашми чорво љамъ карда мешавад. 13 дарсади хонандагони син-фи 10 ва 27 дарсад хонанда-гони синфи 5-6 љавоб доданд, ки йогурт (љурѓоти ширин-кардашуда) аз растанї омода мешавад.

Ситорабонуи СОЊИБНАЗАР,

«Омўзгор»

Дар мактабњои кишварњои љањон на танњо забонитаълим гуногун аст, балки њар кадом усули хоси тадрис њам доранд. Ин дафъа дар бораи далелу арќоми љолиб

аз муассисањои таълимии дунё наќл мекунем.

Имрўз дар љомеаи демократї умр ба сар бурда, бо бисёре аз истилоњњои сиёсї вомехўрем, ки коррупсия аз њамин ќабил аст. Пас, коррупсия чист? Калимаи коррупсия аз лотинї гирифта шуда, ба маънои бо пора фурўхта шудани мансабдорон, пўсиши сохтори давлатї, истифода кар-дани ваколатњо аз мансаб бањри манфиатњо барои худ ва дигарон, муттањам гардидани амалдорон аз олами љиноист. Акнун биёед анде-ша намоем, ки амали падари устод Айнї њам ба ин истилоњ ворид мешавад ё на? Не, албатта! Зеро ки пора (ришва, фасод) аз туњфа ба куллї фарќ дорад. Пас, фарќи пора аз тўњфа чист? Туњфа (бидуни фишор) ошкоро аз пеши худ, бо са-мимият нисбат ба тарафи муќобил, њамчун нишонаи эњтиром дода мешавад. Арзиши туњфа, бино ба аќидаи коршиносон, ба њаљми ми-нималии маош баробар аст. Дар навбати хеш тўњфагиранда бояд минбаъд масъулиятро дучанд њис намояд. Дар замони Иттињоди Шўравї

њам фасод вуљуд дошт, замони њукмронии Сталин низ, Берия ќуллаи баланди фасоддорон буд. Минбаъд он то замони Горбачёв идома кардан гирифт. Дар киш-вари мо низ фасод, ришвагирию ришваситонї, рибо, муфтхўрї ба мушоњида мерасад, аммо исбот кардани он душвор аст, чунки дар ин хусус аксаран байни ду нафар суњбат ва додугирифт мешавад, вале аз њама бештар проблемањои дар иљтимоиёт љойдошта сабаби ришваситонї ва фасод гаштааст. Халќи тољик, адабиёти ќадима

ва имрўзаи он низ бо њама кўтоњбаёнї ва андешаи даќиќи намояндагони хеш исбот на-мудааст, ки фасоду ришва, њаромхўрию тамаъљўї хоси мар-думи мо нест, аммо муњит, шарои-ти иќтисодию психологї онро тавлид намудааст. Масалан, Шайх Саъдї фармудааст:Бигў, он чї донї, ки њаќ гуфта

бењ, На ришватситонию на

ришвадењ. Унсурї бошад, онро як навъ ка-

софати рўзгор донистааст:Њар он љо, ки пора шуд аз дар

дарун, Шавад устуворї зи равзан

бурун. Дар Ќуръони карим њам мазам-

мати фасод ва ришваситонї дар чандин оят омадааст. Масалан, дар ояти 42, сураи «Моида», ояти 188, сураи «Баќара» ва ѓайра аз боби њаромхўрї, ришваситонї ва фа-сод сухан меравад. Бояд афзуд, ки муњимтарин дастуру нишондодњои оёти Ќуръон ва њадиси Пайѓамбар корњои неки бани Одамро таран-нум карда, корњои бади онро ма-заммат менамуданд. Бо лаънат хондан ба чунин зуњуроти ношои-ста, ба мисли муфтхўрї, порахўрї ва ришваситонї дар байни мардум

афкори умум эљод мекарданд. Би-нобар он, њамчун идомадињандаи наслњои пешин њоло низ бањри решакан намудани чунин амалњои ношоиста чи аз тарафи Президен-ти кишвар Эмомалї Рањмон ва ч, аз љониби њар як шањрванди мам-лакат љањду љадал ба мушоњида ме-расад. Дар Љумњурии Тољикистон санаду њуљљатњои ќонунгузоре, ки ба масъалањои пешгирии корруп-сия, барои амалиёти коррупсионї ба љавобгарї кашидан ва чорањои мубориза бар зидди коррупсия бах-шида шудаанд, аз ин ќабиланд. Ќонуни Љумњурии Тољикистон

«Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия», 11. 12. 1999, №875, Кодекси љиноятии Љумњурии Тољикистон аз 1 сентябри соли 1998 амал дорад, ки бобњои «Љиноятњо бар зидди манфиатњои хизмати иќтисодї», «Љиноятњои зидди моликият» - ро шомил аст. Тољикистон тўли бештар аз бист соли истиќлолияташ ба ин зуњуроти нангин мубориза бурда истодааст. Албатта, ин маризиест, ки тайи чанд соли ангуштшумор наметавон ба он даво бахшид. Аммо ба њар сурат, дар андешаи аз байн бурдани он ва ба тасвиб расидани ќонунњои пайдарпайи вобаста ба ин мавзўъ касро дил-пур месозад, ки ояндаи љамъият бояд бидуни ришваю фасод тасав-вур гардад. Таъсисёбии Агентии мубориза бар зидди коррупсия ва љиноятњои иќтисодии назди Пре-зиденти Љумњурии Тољикистон дар амалї гардидани ин ањдоф фоли нек аст. Имрўз ањолии Тољикистон нис-

бат ба ин масъалаи доѓ чї андеша доранд? Вобаста ба таќозои касб андешаи мардуми гуногунвази-фаю гуногун мансабро пурсидаам. Зиёда аз навад фоизи онњо бар онанд, ки пора ва ришвадињию фасод мисли зањрпечак аст ва онро бояд аз беху бун решакан кард. Дар њама соњоти кишвар, мутаассифона, ин зуњуроти но-матлуб эњсос мегардад.

Боре яке аз дўстонам ќисса кард: -Дањ сол боз дар ду гектар замин хољагии дењќонї дорам. Њар чоряки сол, ки ба супори-

дани андоз меравам, дар шўъбаи андози ноњияамон як навъ «ан-доз» - и бењуљљатро талаб ме-намоянд. Барои як имзо 20-30 сомонї аз њар як сарвари хољагї бо бањонаи «мењмонњо меоянд», «мењмон дорем», «њаќќи мо чї?» ситонида мешавад. Намедонам, чї кор кунам? Мувофиќи моддањои 319

ва 320 - и Ќонун «Дар бораи Кодекси љиноятии Љумњурии Тољикистон» њам порагир ва њам порадењ ба љавобгарии маъмурї кашида мешаванд. Ин амали дўсти мо низ порадењист, ки бегуфтугў, бояд љавобгар бошад. Яъне, ин амалро мо худамон як навъ ривољ додаем.

Аммо ќисми дигари ањолии мо парвое њам надоранд, ки кишту њосил, даромад ва фоидаи аслї мутааллиќи кист? Мисоли дигар. Њунарпешаеро медонам, ки чо-ряк аср боз болои сањнаи касбии сарояндагї фаъолият менамояд. Њамсафон, балки баъд аз ў ба ансамбл омадањо соњиби унвону ифтихорномањо, љоизаю дигар имтиёзњо гардидаанд. Ўро марду-ми Тољикистон кайњо боз меши-носанд ва барномаи васеи њунарї њам дорад. Њини вохўрї њамчун мухлис арз намудам, ки чаро то њол унвонеро бароятон лоиќ надонистанд. Бе њељ дудилагї иброз дошт, ки агар дар ваќташ дусад доллари амрикої медодам, соњиби унвон мешудам. Маълум мешавад, ки ришваситонї дар њама соњањо, аз љумла, фарњанг низ љой доштааст. Пас, чї бояд кард? Кадом роње мављуд аст, ки моро аз ин варта ворањонад? Ин љо, ба назарам, имону инсоф, виљдон, тарс аз Худованди якто ва љазои рўзи фардо метавонад инсони воќеан њам имондорро аз ин амали зишту нангин бар-канор намояд. Албатта, давлат њамчун кафили зиндагии хурра-монаи мардум њамеша ба он та-лош менамояд, ки њаёти мо би-дуни ранљу азоб ва орї аз њама ришваю фасод сипарї гардад, вале дар аксари маврид худи мо барои дом густурдани он ша-роит фароњам меорем ва њатто, бањри ривољи он мусоидат њам менамоем. Моро маќоли халќии «Шутури сафедро дидї? не!» ба њалокат мерасонад. Дар органњои ќудратї бо њамкории «њукумати чорум» - намояндаи васоити ах-бори омма дар ин самт чорањои фаврї ва ќатъї андешанд, шояд ба натиљањои назаррас (албатта, то андозае) ноил хоњанд гашт. Бидуни ришваю фасод зиндагї

кардан бояд мароми њар як тољику тољикистонї бошад, зеро масъулият ва шаффофият мўљиби зиндагии хуррамонаи њар яки мо хоњад буд.

Њотами ЊОМИД,«Омўзгор»

ШАФФОФИЯТ –МЎЉИБИ РЎЗГОРИ ХУРРАМОНА

САТРЊОИ САМИМЇ

№ 27 5-уми июли соли 2013 7ОМЎЗГОР МАКТАБИ ОЛЇ БА ИФТИХОРИ 20-СОЛАГИИ ДОНИШГОЊИ ДАВЛАТИИ ХОРУЃ

Донишгоњи давлатии Хоруѓ ба номи М. Назаршоев бароба-ри дигар муассисањои тањсилоти олии касбии мамлакат дар омода намудани кадрњои баландихти-сос, ки љавобгўй ба меъёрњои му-осири байналмилалї мебошанд, наќши назаррас дорад. Дастпар-варони донишгоњ имрўз на танњо дар Кўњистони Бадахшон, балки дар тамоми манотиќи љумњурї кору фаъолият доранд ва дар рушди иќтисодию иљтимоии Тољикистони соњибистиќлол сањми босазо мегузоранд.Боиси ифтихор аст, ки аз бай-

ни дастпарварони донишгоњ 40 нафар рисолањои номзадї ва докториро дар марказњои гуногуни илмии љумњурї ва кишварњои хориљї њимоя намуда, њоло на танњо дар Донишгоњи давлатии Хоруѓ, балки дар дигар муассисањои тањсилоти олии касбии мамла-кат машѓули таълиму тарбияи донишљўёнанд.Бояд гуфт, Донишгоњи давла-

тии Хоруѓ ба номи М.Назаршоев зодаи истиќлолият аст ва он до-рои 8 факултет мебошад. Ба донишљўён 13 нафар доктори илм, профессорон ва 52 нафар номзади илм, дотсентон сабаќ меомўзанд.Агарчи фосилаи 20 сол барои

таърих соли тўлонї нест, аммо дар ин муддат донишгоњ њаматарафа рушд ва пешрафт намуд.Аз рўзи ташкилшави-

аш донишгоњ аз кўмаку ѓамхорињои Президенти киш-вар, Љаноби Олї, муњтарам Эмомалї Рањмон бархўрдор буда, тамоми самтњои фаъо-лияти донишгоњ зери назар ва дастгирии Њукумати Љумњурии Тољикистон ва Вазорати мао-

рифи Љумњурии Тољикистон ќарор доранд.Бо кўмаки бевоситаи Сарва-

ри давлат, Њукумати љумњурї, дастгирии Вазорати маори-фи Љумњурии Тољикистон ва маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатии вило-ят барои донишљўён хобгоњи замонавї сохта, ба истифо-да дода шуд ва сохтмони би-нои дуюм барои донишљўён ва омўзгорон идома дорад. Синфњои компютерї муљањњаз гардида, ки-тобхонаи электронї дар њолати хуби корї мебо-шад. Таъсиси нахустин

донишгоњи олї дар њаёти маънавї, маърифатї, илмї ва фарњангии Бадахшон рўйдоди фарањбахш ва дорои ањамияти бузурги сиёсию фарњангї мањсуб меёбад ва дар китоби таърихи вилоят сањифаи нави дурахшон боз на-муд. Донишгоњ ба њамаи душворињои солњои наху-стини истиќлолият нигоњ накарда, чун маркази ил-мию маърифатї нерўњои зењнию илмиро муттањид карда, барои соњањои гуногуни хољагии халќ кадрњои дониш-мандро тайёр намуд. Ин боргоњи илмию маърифатї ва фарњангї омили пешрафти њаёти иќтисодї ва иљтимоии ин минтаќаи кўњистон гардида, барои тарбияи ахлоќї, ташаккули худшиносии миллї,таќвияти маънавиёт ва маърифати ањли љомеа заминаи устуворро фароњам овард. Дар таъсиси донишгоњ хидма-

ти раиси ваќти кумитаи Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон, академики Академияи љањонии макотиби олї, доктори илмњои таърих, зиндаёд Моёншо Назар-шоев басо бузург аст. Нахустин ректори донишгоњ,

доктори илмњои физикаю ма-тематика, (феълан Президенти Академияи илмњои Љумњурии Тољикистон), академики АИ Љумњурии Тољикистон Мамад-шо Илолов таъин шуд, ки дар ташкилу поягузории он ва љалби кадрњои илмию омўзгорї ба донишгоњи навтаъсис фаъолия-ти пурсамар намуда, ба хотири

пешбурди минбаъда шароити муайян ба вуљуд овард. Баъдан, узви вобастаи Ака-

демияи илмњои љумњурї, докто-ри илмњои фалсафа, профессор Хаёлбек Додихудоев, академи-ки Академияи фанњои љумњурї, профессор Мирганд Шањбозов, доктори илмњои физикаю математика,профессор Гулхоља Љангибеков ин вазифаро ба ўњда доштанд ва дар пешбурди таълиму тарбия, мустањкам кар-

дани базаи таълимии он корњои шоистаеро сомон доданд. Донишгоњ дар соли аввали фа-

ъолият ду факултет (гуманитарї ва илмњои табиї) дошт ва 200 нафар донишљўро фаро гирифта буд. Он замон дар донишгоњ 25 нафар омўзгор, аз љумла, 1 нафар доктори илм ва 6 нафар номзади илм кор мекарданд.Имрўзњо хатмкардаго-

ни донишгоњ дар кишварњои хориљї, аз љумла, Россия, Англия, ИМА ва Германия тањсилро идома дода, соњиби дараљањои номзади илм, докто-ри илм ва магистр мегарданд. Озмоишгоњњои оптика ва

радиоэлектроника, биология, химия, сохтмони иншоотњои гидротехникї, лингофонї, гео-логия, утоќи воситањои техникї, марказњои омўзиши иќтисод, омўзиши забонњо ва 4 синфхонаи компютерї фаъолият намуда, бо технологияи муосир таљњизонида шудаанд. Донишгоњ бо таш-килоту муассисањои вилоятї ва созмонњои байналмилалї

шартномањо ба имзо расонда, бо шабакаи интернет пайваст мебошад. Китобхонаи электронї дорои беш аз 120000 нусха ада-биёти илмї ва таълимї мебо-шад. Шўъбаи рўзноманигории факултети филология дорои утоќи бо воситањои техникии њозиразамон љињозонида шуда мебошад, ки донишљўёни ин бахш аз он ба таври васеъ исти-фода мебаранд. Соли гузашта барои

донишгоњ 20 ихтисоси нав људо шуд. Њоло дар донишгоњ аз рўи 41 ихтисос, тањсилоти дуюм, магистратура ва аспирантура донишљўён ба тањсил фаро ги-рифта шудаанд. Дар донишгоњ аз рўи

бахшњои гуногуни илмњои

табиатшиносї ва гуманитарї тадќиќотњои илмї ба анљом мерасанд. Њайати профессо-рону омўзгорон беш аз 200 рисола, дастури таълимї, ва-соити методї ва њазорњо номгў маќолањои илмї, методї ва ил-мию оммавиро ба табъ расон-даанд. Устодони донишгоњ дар конфронсњои байналмилалї оид ба бахшњои гуногуни илм дар Россия, ИМА, Ис-пания, Англия, Эрон, Филип-пин, Њиндустон, Покистон, Олмон, Дания, Туркия ва ди-гар кишварњо бо маърўзаву гузоришњо баромад кардаанд.Натиљаи тадќиќоти њайати

омўзгорон, аспирантон ва унвонљўён дар маљаллаи илмии «Паёми Донишгоњи Хоруѓ» пайваста нашр мешавад.Донишгоњ робитањои илмиро

бо марказњои илмии кишварњои хориљї ривољ медињад. Устодо-ни донишгоњ дар муассисањои илмии Канада, Англия, Испа-ния, Покистон, Россия, Малай-

зия, Олмон, Њиндустон ва Эрон аз курсњои гуногуни такмили их-тисос гузашта, донишу малакаи худро такмил додаанд. Донишгоњ бо барномањои маъ-

рифатии байналхалќии TEMPUS, IREХ, DAAD, UCA, HPAKF, JDEP, NUS њамкории зич до-шта, дар табодули донишљўёну омўзгорон бо кишварњои мух-талиф иштирок мекунад. Дар донишгоњ марказњои омўзиши забони англисї, маркази омўзиши забони олмонї, утоќи Эрон фа-ъолият дорад, ки дар таъмини омўзгорон ва донишљўён бо ма-води дарсї, адабиёти илмї ба забонњои англисї, олмонї ва форсї наќши муњим мебозанд.Аз тариќи барномањои

маърифатї, созмонњои байналхалќї њар сол гурўње аз омўзгорон ва донишљўён ба кишварњои хориљї са-фар мекунанд, донишу ма-лакаи худро аз забонњои хориљї такмил дода, аз рўи проблемањои гуногун ба корњои илмї машѓул меша-ванд. Гурўње аз аспиран-

тон ва докторантон дар донишгоњњои давлатии Москва, Донишгоњи Санкт-Петербург, пажўњишгоњњои забоншиносї, шарќшиносї, риёзиёт, этнология ва мардумшиносии АИ Рос-сия, Донишгоњи миллии Киев, Академияи илмњои Ќирѓизистон рисолањои ил-миро бомуваффаќият њимоя карданд. Тарбия намудани насли љавон

дар рўњияи ватандўстї, худши-носии миллї яке аз вазифањои муњими муассисањои таълимї мебошад, зеро таќдири фардои љомеаи мо дар дасти љавонони имрўза аст. Аз ин рў, донишгоњ на танњо мутахассиси хубро ба воя мерасонад, балки шахсияти дорои ахлоќи њамида ва фарњанги шои-старо низ ба камол мерасонад. Рушди маориф ва ба сатњи

меъёрњои байналмилалї баро-бар намудани низоми тањсилоти олии касбии Тољикистон дар Паёми Президенти Љумњурии Тољикистон Љаноби Олї, муњтарам Эмомалї Рањмон ба Маљлиси Олї таъкид шудааст, ки дар амал татбиќ намуда-ни онро њайати профессорону омўзгорони Донишгоњи давла-тии Хоруѓ ба номи М.Назаршоев вазифаи асосии худ медонанд.

Имомёрбек ЌАЛАНДАРБЕКОВ,

ректори Донишгоњи давла-тии Хоруѓ, доктори илмњои

техникї, профессор

ИЛМКАДА

ВАРЗИШ ВАЊДАТ

Њамасола 2 – юми июл Рўзи байналми-лалии хабарнигорони соњаи варзиш таљлил мегардад. Ташаббускори он Ассотсиатсияи байналмилалии матбуоти варзишист, ки њанўз соли 1924 дар Париж таъсис ёфтааст. Алњол иттињодияњои миллии хабарнигоро-ни варзишии беш аз 150 кишвари љањон, аз он љумла, Тољикистон узви ин ташкилот ме-бошанд. Ба ин муносибат дар шањри Душанбе бо

ибтикори раиси Ассотсиатсияи журнали-стони риштаи варзиши Тољикистон Нарзул-ло Латифов нишасти хабарнигорони соњаи варзиши љумњурї барпо гардид. Дар он ма-соили вобаста ба соња, мушкилот ва дурна-мои варзиши Тољикистон мавриди андеша-ву интиќод ќарор гирифтанд. Дабири кулли Кумитаи олимпии

Тољикистон Бањрулло Раљабалиев аз ишти-роки наврасону љавонон, ки дар мусобиќањои варзишии дохилї ва берун аз Тољикистон изњори хушнудї намуд. Номбурда аз љумла,

гуфт, ки муносибати хайрхоњона ба вар-зишгарони наврас, ки аксарияташон хо-нандагони макотиби таълимоти миёнаи умумї њастанд, онњоро рўњбаланд мена-мояд. Б. Раљабалиев ба Вазорати маорифи Тољикистон, хоса вазири муњтарам Нурид-дин Саидов барои кўмакњои пайвастаашон ба варзишгарони љавон изњори миннатдорї намуд. Вай афзуд, ки аз 6 то 19 – уми июл аз рўйи 12 намуди варзиш дар Љумњурии Казоќистон универсиадаи байналмилалї барпо мегардад, ки 30 нафар навраси тољик низ дар он ширкат меварзанд. Барои иш-тирок дар чунин мусобиќаи байналхалќї, албатта, маблаѓи калон даркор аст. Бино-бар он, Б. Раљабалиев ба Вазорати маориф, Кумитаи љавонон, варзиш ва сайёњии назди Њукумати Љумњурии Тољикистон ва дигар маблаѓгузорон барои чунин ѓамхориашон изњори миннатдорї намуд ва онњоро бовар кунонд, ки наврасони варзишгар њатман бо дастовези муносиб бармегарданд. .

Њафтаи гузашта дар саросари киш-вар Рўзи Вањдати миллї ботантана таљлил гардид. Дар Донишкадаи љумњуриявии такмили ихтисос ва бозомўзии кормандони соњаи мао-риф низ бахшида ба ин рўзи мубо-рак конфронси илмї – назариявї дар мавзўи «Наќши Вањдат дар руш-

ди маориф ва худшиносии миллї» барпо гардид.Сардори раёсати илм ва инноватсияи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон Т. Шукурзод, директори Маркази љумњуриявии таълимию методии назди ВМ ЉТ Ш. Ёрмањмадов, сармутахассиси Хада-моти давлатии назорат дар соњаи маориф Њ. Хољаев аз хусуси моњияти ин падидаи муњими таърихї сухан гуфта, ањли толорро бо ин санаи таќдирсоз табрик гуфтанд.Сипас, маърўзањо дар ду бахш су-рат гирифтанд. Ба иштирокдорони

конфронс бахусус, маърўзањои С. Мањкамов «Тољикистон, Вањдатат поянда бод!», Д. Мањкамов «Вањдат ва рушди тањсилоти касбї дар солњои соњибистиќлолї», А. Орифов «Вањдат – сарманшаи кулли музаффариятњо», А. Дав-латов «Вањдати миллї – кафили

оромию осоиштагї ва шукуфоию ободии кишвар», Њ. Њалимова «Вањдати миллї - тањкимбахши якпорчагии миллат», М. Ѓиёсиев «Ѓояи худогоњии миллї дар кито-би «Њикмати озодагон» - и Назри Яздон» ва ѓайра писанд омад.Аз маърўзањои пешнињодгардида аён гардид, ки дарвоќеъ, Вањдат мўљиби тинљию осоиштагї, њамдигарфањмї ва сулњу субот дар љомеаи мост.

Њотами ЊОМИД, «Омўзгор»

ИШТИРОКИ НАВРАСОН ДАР УНИВЕРСИАДА

КАФИЛИ СУЛЊ ВА ОБОДЇ

№ 27 5-уми июли соли 20138 ОМЎЗГОР ДОВТАЛАБ-2013

I. Муќаррароти умумїЌоидањои ќабули до-

нишљўён ба Донишгоњи миллии Тољикистон дар асоси Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи ма-ориф», Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи тањсилоти олии касбї ва тањсилоти касбии баъд аз му-ассисаи олии таълимї», «Оин-номаи Донишгоњи миллии Тољикистон» ва «Ќоидањои ќабули донишљўён ба муассисањои тањсилоти олии касбии Љумњурии Тољикистон дар соли тањсили 2013-2014» (ќарори мушовараи Вазора-ти маорифи ЉТ аз 28.02.2013, №3/35) тањия гардидааст.II. Тартиби ќабули донишљўён

ба Донишгоњи миллии Тољикистон

1.Донишгоњи миллии Тољикистон ќабули дониш-љўёнро барои соли тањсили 2013-2014 дар шуъбањои рўзона ва ѓоибонаи гурўњњои буљавї ва шартномавї эълон менамояд.

2.Шањрвандони Љумњурии Тољикистон, ки мактабњои тањсилоти миёнаи умумї, иб-тидоии касбї ва миёнаи кас-биро хатм намудаанд, метаво-нанд дар донишгоњ тањсилро идома дињанд. Њамчунин, шахсони дорои маълумоти олї барои дарёфти тањсилоти дуюми олї дар асоси ќоидањои амалкунандаи ќабул мутобиќи шартнома ба ихтисосњои му-айяннамудаи донишгоњ пази-руфта мешаванд.

3.Ба донишгоњ шањрван-дони давлатњои хориљї (ба истиснои тољикони бурунмар-зии собиќ Иттињоди Шўравї) дар асоси «Ќоидањои ќабули шањрвандони хориљї ба муассисањои тањсилоти ибти-дої, миёна ва олии касбии Љумњурии Тољикистон» дар асоси шартњои зерин ќабул карда мешаванд:

- мутобиќи созишномаи ду-тарафаи байнидавлатї;

- дар њудуди љойњои муќарраршудаи ќабул бо роњхати Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон;

- мувофиќи шартномаи та-рафайн бо донишгоњ барои њар як љой дар њудуди миќдори муайяншудаи иљозатнома (литсензия) бо пардохти њаќќи тањсил тибќи ќоидањои ќабул.

4.Тољикони аќаллиятњои миллии Иттињоди Давлатњои Мустаќил дар сурате, ки ба ќатори шањрвандони ватанї имтињони ќабулро супорида, ба холњои гузариш муваффаќ мешаванд, маблаѓи тањсилро њамчун шањрвандони љумњурї пардохт менамоянд.

5.Њамаи довталабон, сарфи назар аз аслу насаб, љинсият, забон, мансубияти нажодиву миллї, баромади иљтимоиву хусусияти касбу кор, эътиќод, мазњабу муносибат ба дин ва мансубияти њизбї зимни ги-рифтани тањсилоти олии касбї њуќуќи баробар доранд.

6.Тањсил дар Донишгоњи миллии Тољикистон бо забонњои тољикї, русї ва англисї сурат гирифта,

муњлати он барои дарёфти дараљањои бакалавриат 4 сол, барои мутахассис 5 сол ва ба-рои магистратура 2 сол (ма-гистратураи ѓоибона 3 сол) муќаррар карда шудааст.

7. Ба шуъбаи рўзона шањрвандони синни то 35-сола ва ба шуъбаи ѓоибона бошад, бе мањдудияти синну сол ќабул карда мешаванд.

8.Довталабон ба гурўњњои буљавї ва шартномавї дар до-ираи наќшаи ќабул ба тариќи озмун, инчунин, ба тариќи им-тиёз ќабул карда мешаванд. Довталабон зимни ќабул ба донишгоњ њуљљатњои зеринро пешнињод менамоянд:

- ариза ба номи ректори донишгоњ;

- њуљљат дар бораи тањсилоти умумї (пурра), иб-тидоии касбї ва миёнаи касбї (намунаи давлатї – нус-хаи асл);

- маълумотномаи тиббї (шакли №086-У);

- 6 дона расм (андозаи 3х4 см);

- шиноснома ё шањодат-номаи таваллуд;

- билети њарбї ё шањодат-номаи њарбии даъватшаванда;

- нусха аз дафтарчаи мењнатї

(агар довталаб собиќаи корї дошта бошад);

- маълумотнома (справ-ка) дар бораи хатми мактаби тањсилоти умумї, ибтидої ва миёнаи касбї ќабул карда на-мешавад;

-ќарори Шўрои омўзгорони мактаб, тавсияи шуъбаи маорифи ноњия ва роњхати њукумати ноњия (барои дух-тарон ва писароне, ки тибќи квотаи Президенти Љумњурии Тољикистон ба донишгоњ тав-сия карда мешаванд).Дар њуљљати хатми

тањсилотии довталабоне, ки мактаб ва литсейњои хусуси-ро хатм намудаанд, ба ѓайр аз муњри муассисаи таълимї, ин-чунин, муњри шуъбаи маори-фи шањру ноњия низ њатмист.

9.Довталабон дар як ваќт танњо дар як ихтисоси фа-култети интихобнамудаашон њуќуќи супоридани њуљљат ва имтињонњоро доранд.

10. Муњлати њуљљатсупории довталабон ба гурўњњои буљавї ва шартномавї аз 20-уми июн оѓоз ёфта, то 31-уми июли соли 2013 идома меёбад. Ќабули њуљљатњо дар шуъбаи магистратура вобаста ба та-лаботи “Низомномаи маги-стратураи Донишгоњи миллии Тољикистон” (масъул: раёсати таълим) то 25.08.2013 ба роњ монда мешавад. Ќабули њуљљатњо барои до-

вталабон дар шуъбаи рўзонаи ихтисосњои журналистика (гуруњњои буљавї) аз 20-уми июн оѓоз ёфта, то 29-уми июли соли 2013 идома меёбад.Барои довталабони гурўњ-

њои буљавии факултети журна-листика дар таърихи 30-юми июли соли 2013 озмуни эљодї доир мегардад.

11.Довталабон њангоми супоридани њуљљатњо ва иш-тирок дар имтињонњои ќабул бояд талаботи «Дастура-

мали либосњои тавсиявии донишљўёни муассисањои тањсилоти олии касбии Љумњурии Тољикистон»-ро риоя намоянд. Довталабо-не, ки ба раванди ќабули имтињонњо халал мерасонанд, ќоидањои тартиботи дохилии донишгоњро вайрон менамо-янд ва дар љараёни имтињон аз воситањои гуногуни техникї (телефони мобилї, маводњои иттилоотї ва дигар маводи дар имтињон манъгардида) ис-тифода мебаранд, аз имтињон хориљ карда мешаванд.

12.Барои довталабони ихтисосњои факултети жур-налистика (тањсили рўзона, буљавї) гузаронидани озму-ни эљодї (бо фарогирии мусоњиба-суњбат (интервю), пахши хабар ва навиштани иншои озод (дар њаљми як сањифа) пешбинї шудааст. Натиљаи озмуни эљодї бо аломатњои “гузашт” ва “на-гузашт” натиљагирї мешавад. Довталабоне, ки аз озмуни эљодї мегузаранд (яъне ало-мати “гузашт”-ро мушарраф мешаванд), барои супоридани имтињонњои дохилшавї њуќуќ пайдо мекунанд.

13.Довталабоне, ки муас-сисањои тањсилоти миёнаи умумиро бо забони русї хатм намудаанд ва ба гурўњњои русии ихтисосњои донишгоњ њуљљат супоридаанд, аз забон ва адабиёти рус иншо менави-санд.Довталабоне, ки муас-

сисањои тањсилоти миёнаи уму-миро бо забони аќќалиятњои миллї хатм намудаанд ва ба гурўњњои русї њуљљат супори-даанд, мувофиќи хоњиши онњо аз забони русї ва ё забони давлатї диктант менависанд. Довталабони мазкур њангоми супоридани њуљљатњо љињати муайян намудани тарзи супо-ридани кори хаттї бо ариза ба комиссияи ќабул мурољиат менамоянд.

14.Дар сурати аз як фан (як блок)-и имтињони тестї хол нагирифтан бањои умумии имтињони тестї «ѓайриќаноатбахш» њисобида шуда, довталаб њуќуќи мин-баъд дар озмун иштирок кар-данро аз даст медињад.

15.Натиљаи санљиши иншо баъди 48 соат (дар ихтисосњое, ки теъдоди довталабон дар як љой аз се нафар зиёд аст, натиљаи санљиши иншо- баъ-ди 60 соат)-и навиштани иншо ва натиљаи санљиши тестї на дертар аз 24 соати супоридани имтињон эълон карда меша-вад.

16.Саволњои имтињонњои тестї дар асоси барномањои таълимии дар мактабњои тањсилоти миёнаи умумї амалкунанда дар се ќисм (ни-гаред ба љадвали имтињоноти тестї) мураттаб карда шуда-анд.

17.Комиссияи ќабули донишгоњ доир ба њар як ќисм (блок)-и имтињони тестї миќдори холњои заруриро муайян карда, зимни арзёбии нињої натиљаи њар як ќисм (блок)-ро ба назар мегирад. Дар њолати баробарии холњои

якчанд довталаб афзалият ба довталабе дода мешавад, ки аз ќисми якум (тахассусї) холи бештар гирифта бошад. Ба њар як савол 5 варианти љавобњо пешнињод мешавад, ки яке аз онњо дуруст аст. Довталаб баъд аз гирифтани вараќањои тестї ва саволњои имтињонї, њар як саволро меомўзад ва аз бай-ни 5 варианти пешнињодшуда дурусташро пайдо карда, дар вараќаи тестї доираи ба ин вариант мањсубро сиёњ меку-над.

Дар вараќаи тестї бояд ягон аломати зиёдатї гузошта нашавад. Дар сурати мављуд будани аломати зиёдатї, ишора ва ё танњо як нуќта (•) вараќаи тестї беэътибор дониста шуда, довталаб аз иштирок дар озмун мањрум мегардад.

18. Барои навиштани иншо 4 соат (240 даќиќа) људо карда мешавад. Муњлати имтињони тестї барои ихтисосњои факултетњои фалсафа, таъ-рих, њуќуќшиносї, филоло-гия, забон ва адабиёти рус, журналистика, забонњои Осиё ва Аврупо 3 соат (180 даќиќа), барои ихтисосњои дигар факултетњо 4 соат (240 даќиќа) муќаррар шу-дааст. Ваќти шарњу эзоњи тартибу низоми гузаронида-ни имтињони тестї ба ваќти људошуда дохил намешавад.

19. Аз рўи натиљањои имтињони дохилшавї довта-лаб њуќуќ дорад, ки апел-лятсияи хаттї дињад ва дар ваќти баррасии апеллятсия шахсан иштирок намояд. До-вталабе, ки барои аз нав дида баромадани бањои имтињон ариза навиштааст, бояд бо худ шиноснома дошта бо-шад. Довталаби ноболиѓро (то 18-сола) метавонанд па-дар ё модараш њамроњї на-моянд. Баррасии аризаи апеллятсионї кўшиши аз нав супоридани имтињон на-буда, балки танњо санљиши дурустии бањои имтињони дохилшавї мебошад.Комиссияи аппелятсионї

аризаи довталабонро пас аз эълони натиљаи имтињон дар давоми то як рўз ќабул ва баррасї менамояд.

20.Довталабоне, ки бе са-баб дар соати муќарраршуда барои супоридани имтињон њозир нашудаанд, ба имтињон роњ дода намешаванд. Беса-баб ба имтињони ќабул њозир нашудан ва ё дар ќисмњои имтињони тестї холи њадди аќали муайяншударо наги-рифтан, натиља њамчун бањои «ѓайриќаноатбахш» њисобида мешаванд.

21. Хатмкардагони муас-сисањои тањсилоти ибтидої, миёна ва олии касбї ба шуъбањои ѓоибона (ба истис-нои ихтисосњои омўзгорї) новобаста аз собиќаи корї ва ихтисос ќабул карда меша-ванд. Дар гурўњњои буљавии шуъбаи ѓоибонаи ихтисосњои омўзгорї танњо довталабо-не ќабул карда мешаванд, ки дар мактаб кор мекунанд ва дар ин хусус њуљљатњои тасдиќкунанда (роњхат аз

шуъбаи маорифи шањру ноњия, гувоњномаю тавсиф-нома аз мактаб ва нусхаи дафтарчаи мењнатї аз љойи кор) пешнињод менамоянд.

22. Довталабоне, ки муас-сисањои тањсилоти миёнаи умумиро бо медали тил-ло хатм намудаанд, ба донишгоњ ба тариќи суњбат (бе имтињон) ќабул карда мешаванд. Агар довталаб аз муассисањои тањсилоти миё-наи умумї аз рўи равияњои (гурўњи фанњо) табиию риёзї ва гуманитарї-љамъиятї са-зовори медали тилло гардида бошад, дар ин равия тариќи суњбат (бе имтињон) пазируф-та мешавад.

23.Довталабоне, ки му-ассисањои тањсилоти миёнаи умумиро бо медали нуќра ва биринљї хатм намудаанд, ба донишгоњ (ба истиснои ихтисосњои њуќуќшиносї, молия ва ќарз, иќтисодиёти љањон, бањисобгирии иќти-содї, тањлил ва аудит, техно-логия ва низоми иттилоотї (дар иќтисодиёт), фаъолияти бонкї, менељмент, иќтисод ва идоракунї дар корхонањо ва забони арабї) бо супори-дани бањои аъло аз тахассус ба курси якум ќабул карда мешаванд.

24.Довталабоне, ки муас-сисањои тањсилоти миёнаи умумиро аз рўи равияњои та-биию риёзї ва гуманитарї-љамъиятї бо медали нуќраю биринљї хатм кардаанд, танњо дар ин равияњо бо супоридани бањои аъло аз тахассус ба курси якум ба донишгоњ ќабул карда меша-ванд. Дар сурати натиљаи манфї

довталабони мазкур дар асоси «Ќоидањои ќабули донишљўён ба муассисањои тањсилоти олии касбии Љумњурии Тољикистон ба-рои соли тањсили 2013-2014» имтињон месупоранд.

25.Ѓолибони љойњои якуми олимпиадањои љумњуриявї ва љойњои якум, дуюм ва сеюми олимпиадањои байналмилалї аз рўи фанњои муассисањои тањсилоти умумї, ки тав-сияномаи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистонро до-ранд, зимни мувофиќати их-тисос тариќи суњбат ба курси якум ќабул карда мешаванд.

26.Ѓолибони љойњои дуюм ва сеюми олимпиадањои љумњуриявї аз рўи фанњои муассисањои тањсилоти уму-мї, ки тавсияномаи Вазо-рати маорифи Љумњурии Тољикистонро доранд, танњо бо мувофиќати равия аз фан-не, ки ба ихтисос мувофиќ аст, имтињон месупоранд ва дар сурати бо бањои аъло су-поридани имтињон ба курси якум (ба истиснои ихтисосњои њуќуќшиносї, молия ва ќарз, иќтисодиёти љањон, бањисобгирии иќтисодї, тањлил ва аудит, техноло-гия ва низоми иттилоотї (дар иќтисодиёт), фаъолияти бонкї, менељмент, иќтисод ва идоракунї дар корхонањо ва забони арабї) ќабул карда мешаванд.

ЌОИДАЊОИ ЌАБУЛИ ДОНИШЉЎЁН ДАР СОЛИ ТАЊСИЛИ 2013-2014ДОНИШГОЊИ МИЛЛИИ ТОЉИКИСТОН

№ 27 5-уми июли соли 2013 9ОМЎЗГОР ДОВТАЛАБ-2013

27.Имтињони ќабул ба-рои довталабони имтиёз-дор (соњибони медали нуќра ва биринљии муассисањои тањсилоти умумї, ибтидої ва миёнаи касбї ва иштирокчиё-ни олимпиадањои љумњуриявї ва байналмилалї), ки танњо аз фанни тахассусї имтињон месупоранд, пеш аз муњлати муќарраршуда сурат мегирад.

28. Баъди гирифтани бањои мусбат аз кори хаттї ва њадди аќали муайяншудаи холњои умумї шахсони зайл берун аз озмун ба донишгоњ ќабул кар-да мешаванд:

-маъюбони гурўњи 1-ум ва 2-юм (аз љумла, нобиноёни дорои истеъдоди фавќулода), агар тањсили онњо мувофиќи њуљљати тиббї дар ихтисосњои интихобкардаашон (тибќи пешнињоди њуљљатњои за-рурї) манъ набошад;

-ятимони бе падару модар тибќи пешнињоди њуљљатњои тасдиќкунанда.

29.Хатмкунандагони лит-сейи Донишгоњи миллии Тољикистон (равияи табиї-риёзї), ки имтињонњои хат-ми литсейро бо бањои «аъло» супоридаанд, бо тавсияи му-дирияти литсей ба гурўњњои буљавии равияњои табиию риёзї бе имтињон ќабул кар-да мешаванд. Њамчунин, хатмкунандагони литсей, ки ба гурўњњои шартномавии ихтисосњои равияи табиї-риёзии донишгоњї њуљљат ме-супоранд, дар сурати бо бањои «хуб»-у «аъло» супоридани имтињонњои хатми литсей бе имтињон ба донишгоњ ќабул карда мешаванд.

30.Шунавандагони шуъбаи тайёрии донишгоњ, ки 8 моњ дар шуъбаи мазкур тањсил кардаанд ва имтињонњои хатми шуъбаи тайёриро бо бањои «аъло» супоридаанд, ба гурўњњои буљавии ихтисосњои омўзгорї ва табиию риёзии донишгоњ бе имтињон ќабул карда мешаванд. Хатмкунан-дагони ин шуъба, ки 8 моњ тањсил карда, ба гурўњњои шартномавии ихтисосњои донишгоњ њуљљат супори-даанд, дар сурати бо бањои «хуб»-у «аъло» супоридани имтињоноти хатми шуъба ба сафи донишљўён ќабул карда мешаванд.

3 1 .Х а т м к у н а н д а г о н и мактабњои тањсилоти миёнаи умумї, ки то 3 фанни таъ-лимиро нахондаанд ва дар шањодатномаи тањсилоташон ифодаи «нахондааст» ќайд гардидааст, мувофиќи ихтисо-си ба фанњо алоќаманд њуќуќи пешнињоди њуљљатњоро барои дохилшавї ба факултетњои донишгоњ надоранд.

32.Ќабули духтарон ва писарон тибќи квотаи Прези-денти Љумњурии Тољикистон мувофиќи ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 3.12.2012, №628 «Дар бо-раи ќабули донишљўён ба муассисањои тањсилоти олии касбии љумњурї тибќи кво-таи Президенти Љумњурии Тољикистон барои солњои 2011-2015» ва «Ќоидањои ќабули духтарон ва писарон ба

муассисањои тањсилоти олии касбии љумњурї (бе имтињон) тибќи квотаи Президентї ба-рои солњои 2011-2015» амалї карда мешавад.

33.Довталабон ба дониш-гоњ ба таври шартномавї дар асоси натиљањои мусбати имтињоноти хаттї ва тестї аз рўи озмун ќабул карда меша-ванд. Њаљми маблаѓи њарсолаи тањсилро раёсати донишгоњ муайян ва дар мувофиќа ба маќомоти дахлдор тасдиќ ме-намояд ва он дар эълонњои комиссияи ќабул (дар љойи ќабули њуљљатњо) нишон дода мешавад.

34.Шахсони њуќуќї (муас-сиса, корхона ва ташкилот), ки барои тањсили довталабон дар донишгоњ роњхат медињанд, дар асоси шартномаи дута-рафа ва шахсони алоњида дар асоси шартномаи инфиродї бояд то ќабули њуљљатњои до-вталаб маблаѓи тањсилро ба суратњисоби донишгоњ гуза-ронанд.

35.Фармоиши ректори донишгоњ оид ба ќабули донишљўён ба Донишгоњи миллии Тољикистон то оѓози соли тањсил ба имзо мерасад. Дар сурати пурра иљро нашу-дани наќшаи ќабул вобаста ба

ихтисосњо ректори донишгоњ њуќуќ дорад, ки то 30-юми сен-тябри соли љорї фармоиши иловагии ќабули донишљўёни њамаи намудњои тањсилотро ба имзо расонад.

36.Довталабоне, ки ба донишгоњ ќабул мешаванд, агар дар ибтидои тањсил 15 рўз бе сабаб ба дарсњо наоянд, аз сафи донишљўён хориљ кар-да мешаванд. Дар ин њолат, маблаѓи пешакї пардохткар-даи донишљўёни гурўњњои шартномавї баргардонида намешавад.

37.Раёсати донишгоњ бо до-вталабоне, ки дар гурўњњои буљавї ба сафи донишљўён ќабул шудаанд, дар асоси банди 7-уми «Низомнома дар бораи бо маром тайёр карда-ни мутахассисони маълумо-ти олї ва миёнаи касбї бо роњи шартномавї» (ќарори Њукумати Љумњурии Тољи-кистон аз 4.04.1996, №137) созишномаи сељониба ба имзо мерасонад. Тибќи ин созишнома донишљў баъди хатми донишгоњ бо роњхат ба кор фиристода мешавад. Дар мавриди иљро нагарди-дани бандњои ин созишнома маблаѓи тањсил аз љониби донишљў ба буљаи давлат

баргардонида мешавад. III. Тартиби ќабули

донишљўён барои дарёф-ти тањсилоти дуюми олии

касбї дар Донишгоњи миллии Тољикистон

38.Дарёфти тањсилоти дуюми олии касбї дар донишгоњ тибќи Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи маориф» танњо дар асоси шартнома сурат меги-рад.

38.Барои тањсилоти дуюми олии касбї ќабул ба курси сеюм дар њолати мувофиќати равия ва ихтисосњо дар асоси суњбат гузаронида мешавад. Дар њолати мувофиќат на-кардани равия ва ихтисосњо вобаста ба теъдоди фарќияти санљишу имтињонњо (на зиё-да аз 7 фарќият, ба истиснои ихтисосњои роиљи донишгоњї, ки аз рўи тањсилоти дуюми олї наќшаи таълимии 3-сола доранд) довталаб ба курси дуюм ќабул карда мешавад.

40.Довталабоне, ки тањ-силоти якуми олии касбї доранд, барои гирифтани тањсилоти дуюми олии касбї мутобиќи санадњои меъёрии њуќуќии зинаи тањсилоти олии

касбї ва ќоидањои мазкур дар муњлати муќарраргардида њуљљатњои зеринро пешнињод мекунанд:

-ариза ба номи ректори донишгоњ;

-дипломи намунаи давлатї бо замимааш дар бораи хат-ми муассисаи тањсилоти олии касбї (нусхаи асл);

-нусхаи дафтарчаи мењ-натї дар хусуси фаъолияти корї вобаста ба самт, равия ва ихтисоси интихобкарда;

- маълумотномаи тиббї (шакли №086-У);

- 6 дона расм (андозаи 3х4 см);

- шиноснома ё њуљљат дар бораи тасдиќи шахсият.

41.Довталабон барои да-рёфти маълумоти иловагї ва ќабули њуљљатњо метаво-нанд ба комиссияи ќабули донишгоњ ба нишонаи зерин мурољиат намоянд:Шањри Душанбе, мањаллаи

Буни Њисорак, «Шањраки донишљўён», бинои №12, ко-миссияи ќабули ДМТ.

МАРЊАБО, БА ДОНИШГОЊИ МИЛЛИИ

ТОЉИКИСТОН!

Комиссияи ќабули ДМТ

ЌОИДАЊОИ ЌАБУЛИ ДОНИШЉЎЁН ДАР СОЛИ ТАЊСИЛИ 2013-2014ДОНИШГОЊИ МИЛЛИИ ТОЉИКИСТОН

№ 27 5-уми июли соли 201310 ОМЎЗГОР ИЛМ

Дар конфронс масоили зери-ни илмї дар назар гирифта шуда буд: истилоњоти педагогика ба унвони мабњаси (объект) педа-гогика; баррасии истилоњоти педагогика дар улуми вобаста; вижагињои мафњуми «педаго-гика» ва коркардњои он дар ра-ванди дарки воќеияти лексикї; баррасии сохтори истилоњоти пе-дагогика; дастгоњи мафњумии пе-дагогика; ањамияти мафњумсозии педагогика дар рушди улуми во-баста; истилоњоти педагогика аз дидгоњи улуми инсонї ва сойири улуми вобаста; меъёрњои навин дар истилоњсозии педагогика; таъсири вожањои навин дар руш-ди истилоњоти педагогика; барра-сии муќоисавии истилоњсозї дар улуми педагогика; проблемањои яксонсозии истилоњоти педагоги-ка дар ќаламрави забони форсї; истилоњсозї ва забони илмии пе-дагогика.Дар њамойиш олимони маъру-

фи соња Мањмадулло Лутфулло-ев, Ирина Каримова, Файзулло Шарифзода, Убайд Зубайдов, Бибињафиза Маљидова, Сафар Сулаймонї, Саъдуллољон Неъ-матов, Саидамир Аминов ва Њидоябону Сатторова суханронињо карда, андешањои љолибе баён намудан.Аз назари пажўњишгарон

маљмўи вожаву истилоњоте, ки миллатњои гуногуни љањон дар тўли таърихи мављудияти худ сох-та ва ба кор бурдаанд, ойинаест, ки дар он шеваи зиндагии суннатї ва фарњангу тамаддуни онњо мунъакис гардидааст. Баррасии таърихи ташаккули истилоњот би-сёр лањзањои печидаи њаёти сиёсї, иљтимої ва њатто, сатњи рушди ин ва ё он соњаро дар марњилањои мухталифи шаклгирии миллат-хо равшан месозад. Ин луѓату истилоњот, дар њељ забон муд-

дати тўлонї собит намемонад. Њар андешаи нави маънавї ва њар падидаи тозаи моддї, ки дар љомеа пайдо мешавад, таѓйирот ва дигаргуние дар низоми вожањо ва истилоњоти забони он љомеа падид меоварад.Иштирокчиёни нишасти

илмї андешањои худро дар истилоњотсозї, вожанигорї ва луѓатсозии соњаи педагогика ва улуми вобаста иброз дошта, ишо-ра карданд, ки забони тољикї яке аз забонњои пурѓановат ва ифодага-ри андешањои илмї буда, таърихи он яке аз ифтихороти миллї мебо-шад, ки бешак, мањз бо шарофати истиќлоли кишвар ва дастгирию роњнамоии Президенти кишвар - Эмомалї Рањмон забони шири-ни тољикї боз ба асолати миллии худ баргашта, аз њисоби забонњои зиндаи дунё пурѓановаттар гар-дид. Вале дар натиљаи рушди њамаљонибаи пањлуњо ва самтњои дигар ва навини соњаи педагоги-ка ва улуми вобаста ба он дар ин иртибот истифода ва корбурди истилоњоти соња нигаронкунанда мебошад, ки минбаъд бояд рўи ин масъала тањќиќу пажўњиши доманадори илмї ќарор гирад ва барои истифодаи бамавќеии онњо дар китобњои дарсї, матнњо, барномањо ва маќолоти илмї иќдом ба амал ояд.Дар ин робита ањли маљлис

таъкид сохтанд, ки таъсиси шуъ-баи махсус дар назди Академияи тањсилоти Тољикистон доир ба тањќиќ, тањия, яксонсозї ва чопу танзими истилоњот дар соњаи педагогика ва маориф таќозои замон аст. Инчунин, љалби му-тахассисони соњањои педагоги-ка, забошиносон, истилоњсозон, мутарљимон, коршиносон ва да-стандаркорон барои тањия, таъ-лиф ва чопи китобњои соњаи пе-дагогика, маориф, сойири улуми

вобаста ва тахассусњои риш-таи маориф ва мактаб амри зарурист, ки онро бояд Акаде-мияи тањсилоти Тољикистон дар њамоњангї ба иљро даро-варад. Тањия, таълиф ва чопи луѓатњои дузабона, чандзабо-на, истилоњоти соњаи маорифу мактаб дар сатњи мухталиф (мактабї, донишгоњї, оли-мон, мутахассисон, мудирон ва масъулини соњаи маориф) зарурї ва ногузир мебошад. Вожањои соњаи улуми табиї ва илмњои вобаста ба он низ нигаронкунанда буда, дар чанд љой бо чанд навъ маври-ди истифода ќарор мегирад

ва донишомўз ва муаллимро ба иштибоњ андохтааст. Наввожањо низ бояд дар таълими ин фанњо бомаврид истифода гарданд. Аз љониби АТТ њамасола ва мунтазам баргузор намудани нишастњои илмї ба манзури баррасии истилоњоти навин дар самтњо ва равияњои гуногуни пе-дагогика ва соњаи маориф лозим буда, барои дастрасї ба китоби «Донишномаи педагогикаи на-вин, Душанбе, 2011» ва тавзењи он дар донишгоњњо ва муассисоти илмї аз љониби Вазорати маори-фи Чумњурии Тољикистон иќдом ба амал ояд.Воќеан, яке аз навоварињои

мудирияти баргузории нишасти илмї ќаблан њамоњанг кардани фишурдаи гузоришњо буд, ки аз зиёдагўї даст кашида, танњо бо ифодаи калидвожањо баррасї на-мудани фикру назарњо пешнињод ва эълом гардида буд. Дар натиља имкон шуд, ки бештар сари масои-ли мубрами илмї таваљљуњ шавад. Аз љониби академикон Ирина Ка-римова, Мањмадулло Лутфуллоев ва Файзулло Шарифзода љараёни нишасти илмї хуб баррасї гардид ва њар яке аз нишастагон тавони-станд бо таври озод бањси худро матрањ намоянд ва ба саволоти онњо посухњои даќиќ, муфид ва илмї дињанд, ки дар ин робита унвонљўёни эронї беш фаъол бу-данд ва бештари нуктањои илми-ро низ матрањ намуданд. Барои ширкаткунандагони нишасти илмї маводи омўзишї, барнома, фишурдањои чањор нуктаи кон-фронс пешнињод гардид. Кулли нуктаю назарњо, гузоришњо ва баъ-зе маќолот аз тариќи компютерї њамзамон пахш карда шуд.

Абдураззоќ ШУКУРОВ,устоди ДДОТ ба номи С.Айнї

ЊАМОИШ

КВОТА

Дар конфронс масоили зери- дати тўлонї собит намемонад.

вотазамидавалунама(ммвазаВваничади

ИСТИЛОЊПАЖЎЊЇ ДАР ПЕДАГОГИКАИ МУОСИР

Робитаи наздики илми номшиносї бо таърих, љуѓрофияи таърихї ва муо-сир, адабиётшиносї, мардумшиносї, сиккашиносї, эпиграфика, равоншиносї, дину сиёсатшиносї во-дор менамояд, ки маводи фаровони илмњои мазкур ба эътибор гирифта, мавриди истифода ќарор гирад.Њангоми тањияи Фењрасти «Оно-

мастикаи халќњои ориёинажод», ба хусус дар бахши топонимика, бештар номи сарзаминњои ватани таърихии ориёиён ба њисоб гирифта шудааст.Аслан пеш аз ба ягон соњаи илм

љиддї машѓул шудан тадќиќоти то замони њозира анљомёфтаро пайдо карда, тањќиќу баррасї намудан за-рур аст. Њамин тартиботи маъмул мусаннифро водор намудааст, ки ба љамъоварии то њадди имкон пурра-тари њама бахшњои илми номшиносї машѓул шавад.Фењраст имкон фароњам меорад,

ки ба тањќиќи такрории мавзўъњо роњ дода нашавад ва баръакс, он боиси такмил ёфтан ва ба вуљуд омадани фикру андешањои нав ба нав гардад. Инчунин, роњу воситањои пажўњиши њар як бахши ин илмро то њадде му-айян мекунад. Муњимтарин вазифаи ин фењрист

як бори дигар талќин сохтани мавод ба хотири хондаю самарбахш исти-фода шудани он аст. Фикри тањияи чунин як фењраст,

ба гуфтаи мусанниф, њанўз соли 1988-ум дар конфронси нахусти-ни умумииттифоќии Ономастикаи мардумони эронизабон дар шањри Орљоникидзе (Владикавказ) - Осетия (Алания) ба миён омада, аз љониби Ш.Њайдарї пешнињод шудааст.Дар равиши фаъолияти илмию

эљодї вобаста ба масъалае, ки тањќиќ менамоед, ба матлаби бисё-ре – маќолаю рисолањои мухтали-фе рў ба рў мешавед ва оњоро исти-фода менамоед ва гоњо њамзамон садњо фикру андеша ва ниятњо дар сар давр мезананд ва агар аз уњдааш бароед, чандин кори ди-гарро низ ба сомон расонидана-тон мумкин аст. Чун Ш.Њайдарї аз аввал ба љамъоварию танзиму тадвини чандин фењрастњо сари кор дошта, онњоро ба сомон расо-нидааст, боз як кори савоби дигар-ро анљом додаст. Ў мегўяд, ки дар давоми беш аз 40 сол адабиёти фа-ровони бахши номшиносии марду-мони эрониаслро гирдоварї карда, маводи ахири садаи XVIII то соли 2012-умро фаро гирифтааст.Маълум мешавад, ки ба њама

ќисматњои илми номшиносї беш аз 9 њазор асару маќолањо, гузоришу маърўзањо, таќризу ахбори гуногун ба нашр расидаанд. Аз мутоилаи «Фењраст» возењ гар-

дид, ки бахши топонимика нисбатан бештар тањќиќ шудааст. Ба ин бахши номшиносї беш аз 3935 номгўй ада-биёт љамъоварї шудааст. Ин албатта, оид ба ин илм њанўз тамоми маълу-мот нест.Аз љињати фарогирии маводи

нашршуда анторпонимика – номи одамон дар љойи дуюм ќарор дорад, яъне 2465 адабиёт љамъоварї шуда-

аст. Сеюм, бахши этнонимика – 715 номгўй мавод гирдоварї шудааст. Њамин тавр, адабиёти оид ба бахшњои эргонимика, ктематонимика, тео-нимика ва ѓайра пайи њам бешу кам гирд оварда шудааст.Мутаассифона, омўзиш ва

љамъоварии пураи маводи ономасти-каи мардумони ориёї аз кишварњои Эрону Афѓонистон, Покистону Кур-дистон ва Њиндустону дигар мамо-лик ба мусанниф муяссар нашудааст. Аммо месазад, ки минбаъд ба ин масъала таваљљуњ зоњир карда шавад.Арзиши баланди фењрист боз дар

он аст, ки ба ин васила вазъу њолат ва дараљаи омўхта шудани баррасии

соњањои гуногуни ономастикаи ориё-иёнро чун оина равшан месозад. Пас, чунон ки гуфтем, аз пажўњишу барра-сии такрори масъала худдорї шавад.Фењраст њамзамон барои тањќиќу

омўзиши минбаъдаи њама бахшњои номшиносї чун дастуру рањнамо хизмат намуда, барои дурнамои пеш-рафту инкишофи ин илм хидмат ме-кунад. Мисол, маълум гардид, ки дар

мавзўъњои топонимикаи ориёиён донишмандон А.Л. Хромов (1970), А.Д.Теагаева (1971), Р.Х.Додихудоев (1980), Љ.Х.Алимї (1996), Ш.Исмоилов (1999), Н.Офаридаев (2002), О.Мањмадљонов (2010) рисолањои докторї њимоя карда-анд. Дар ин бахш С.Сулаймонов (1979), М.М.Аскаров (1984), Н.Офаридаев (1984), Љ.Х.Алимї (1993), А.Абдунабиев (1994), М.Шодиев (1994), Д.Р.Њомидов (1999), А.Н.Насриддинов (2003), П.П.Луре (2004), О.О.Мањмадљонов (2005), Г.Х.Иброњимова (2007), С.Ю.Абдуллоева (2009), Б.Тўраев (2010), А.Р.Аюбов (2012) рисолањои номзадї дифоъ кардаанд.Соњаи антропонимикаи ориёи-

ён нисбат ба бахши топоними-ка кам тањќиќ шудааст. Дар ин бахш танњо эроншиноси арманї Г.М.Налбандиён (1971) рисолаи докторї дифоъ намудааст. Олимон О.Ѓ.Ѓафуров (1964), З.Г.Исоева (1982), А.А.Кузмина (1985), М.М.Алексидзе (1987), Ш.Њайдаров (1991), Р.Шоев (1996), М.Б.Аюбова (2002), Д.Д.Мирзоева (2002), Л.Рўзиева (2002) рисолањои номзадї њимоя кардаанд.Гўё вазъият дар ин самт чандон

бад наменамояд, вале ба назари мо, ин њам њанўз ибтидои кор аст. Арзиши бештари аслии ин

«Фењраст» боз дар он аст, ки минбаъд ононе, ки ба пажўњиши ин масъалањо машѓул мешаванд, дар љустуљўйи адабиёти нашршуда ваќти бисёри ху-дро сарф накарда, бештар ба тањќиќи амиќи масъала ваќти гаронбањо ва нируи тафаккури худро сарф меку-нанд. Вараќгардонии бењуда ва фар-судашавии рўзномањои зиёди ноњияю шањрњо, вилоятњо ва љумњурї, маљаллаю рисолањо ва маљмўањои гуногун, ки ваќту зањматталаб ва њатто гоњо имконнопазир аст, барњам мехўрад.Бо забони русї нашр шудани

«Фењрист» ањамияти онро боз бештар месозад: доираи истифодаи он фарох-тар мегардад. Луѓати мухтасари истилоњи оно-

мастика, ки дар охир оварда шудааст, низ хеле муњим аст.Таъкид бояд кард, ки маълумоти

ин китобро ба шабакаи Интернет љойгир кардан зарур аст. Доираи ис-тифодаи он як бар њазор меафзояд ва он бояд дар китобхонањо њатман бо-шад. Ин мисли як рўйихати тарѓибу ташвиќе њам аст, ки барои љалб на-мудани таваљљуњи харидорони ин бозор.

Нуруллои МИРЗОМУЊАММАД

«ОНОМАСТИКАИ ХАЛЌЊОИ ОРИЁИНАЖОД»

Таќриз ба китоби Шомуњаммад Њайдарї «Ономастика ираноязычных народов»

ЊАМОИШ

Дар мактаб – парваришгоњи ноњиявии Кўњистони Масчоњ даври нињоии озмуни довталабон пайи да-рёфти квотањои Президентї баргузор шуд, ки дар он 65 нафар аз миёни 100 довталаб иштирок до-штанд. Дар озмун њайати њакамон аз њисоби оли-мону омўзгорони муассисањои тањсилоти олї тањти роњбарии корманди Вазорати маорифи Тољикистон Раљабалї Сангов ба донишу истеъдоди довталабон бањогузорї намуданд. Доварон дар њар гурўњ ба дониши довталабон

воќеъбинона бањо дода тавонистанд. Дар нињояти озмун роњбари њайати комиссия Раљабалї Сангов бо саволи хабарнигорон («Бардошти Шумо аз ра-ванди санљиши довталабон ва хулосаатон оид ба омодагии онњо ба ин сабќат мусбат аст ё хайр?») чунин посух дод:

-Дар назари аввал хуб, хусусан, омодагии љои баргузоршавї, интизому низоми кордорї,- изњор намуд ў, - муносибати мушоњидону волидон, агар бањсњои андакеро сари њуљљатгузорї ва шумораи њатмии довталабон ба инобат нагирем, воќеан, ќонеъкунанда ба назар мерасид. Мутаассифона, мушоњида мегардид, ки озмун то ин давр љиддї су-рат нагирифта будааст. Дониши ѓолибони он ба та-лабот чандон љавогў нест. Ин аз он дарак медињад, ки дар Кўњистони Масчоњ њанўз њам ба омода на-мудани довталабон таваљљуњи љиддї зоњир наме-

шавад. Њол он ки шогирдонро ба дарёфти квота аз синфи 8 тайёр кардан лозим. Дигар, кори комис-сияи ноњиявї суст, њуљљатњоро ба таври бояду шояд омода накарда будаанд. Як њодисаи ногувор ѓайб задани як квотаи

Донишгоњи тиббї буд. Дар комиссияи ноњиявї гуфтанд, ки «Вазорати иќтисод як квотаро их-тисор кардааст». Чаро? Љавоби мушаххаси дил-пуркунанда дода натавонистанд. Хулоса, дар ин сабќат 21 квота соњибони худро ёфтанду як љойи духтарона дар Донишгоњи тиббї холї монд. Онро масъулон чї гуна пур мекарда бошанд, ба виљдону имони худи онњо вобаста.

Абдуллои ФОЗИЛ

ШАФФОФИЯТ БУДУ…

№ 27 5-уми июли соли 2013 11ОМЎЗГОР ДИДГОЊ

ЊУНАР

Аз ин рў, тани танњо дар кўчањои шањр гаштугузор кардан ва дарёи хотирот ѓўтавар гаш-тан ва ёд аз он рўзњои пурнишот намудан бароям басо хушоянду дилписанд аст. Ифтихормандам, ки имрўз аз файзи Истиќлол ва аз баракати Вањдат Душанбеи азиз зеботару шукуњмандтар гардида-аст ва дањњо кохњои муњташаму биноњои хуштарњ ба њусни он њусни тозае зам намудаанд. Байти машњури «Аљаб шањри дилорої, Душанбе, Хаёлам, зеби дунёї, Душанбе»-ро имрўз метавон бо лањни шевотару љиддитар ба за-бон овард. Ин байт њар чї беш-тар бо симои пойтахти тољикон иртибот пайдо мекунад…Дар ду рўзи аввал бо чан-

де аз хешовандону пайвандо-нам дидорбинї кардам, ононро бо фарорасии соли нав табрик гуфтам. Рўзи сеюм ба идораи њафтаномаи «Омўзгор» омадам. Ин њафтаномаи писандидаам аст, зеро њамчун минбари арзу ниёзњои ањли маориф мунтазам бо мазмуну муњтавои баланд чоп мешавад ва дастраси мо мегар-дад. Дар љаласањои омўзгорони мактабамон ман борњо таъ-кид бар он кардаам, ки њар алоќаманди кори таълиму тарбия метавонад «Омўзгор»-ро њамчун «конспект»-и илова ва воситаи асосии такмили ихтисос васеъ ис-тифода бинамояд.Аз идораи нашрияи «Омўзгор»

ман чандест, ки бо љонишини сармуњаррири он, нависанда ва

рўзноманигор Абдурауф Муродї ошної дорам. Нахуст ўро тавассу-ти навиштањояш (маќолаву шеъ-ру њикояњояш) мешинохтам ва ба эљодиёти ў таваљљуњ пайдо карда будам. Пасонтар дар маврид бо ин ќаламкаши хушсалиќаву пур-кор бевосита шинос гаштам ва ўро хеле хушсуњбату пурдон ва њозирљавобу њазлкаш дарёфтам. Муродї чанд китобашро ба ман њадя кард («Анори дона-дона», «Хандадара», «Пањнои мењр», «Дарункўб»). Ин китобњоро хон-да эњтирому эътиќодам ба ў боз њам афзуд. Китобњои Муродиро фарзандонам низ бо шавќ муто-лиа карданд ва писандиданд.

… Бо Абдурауф хеле суњбат кардем. Ў дар њар суњбатамон ѓолибан дар бораи ањамияту моњияти китоб ва оид ба китобњои тозанашр њарф мезанад, дар бо-раи адибон сухан мегўяд, ќитъа-ќитъа шеър мехонад. Ва ин њама барои ман маќбулу гуворост. Чун Муродиро бо соли нав табрик гуфта, азми бозгашт кардам, аз кунљи њуљраи кораш халтаи село-фаниеро гирифта, ба дастам дод ва шўхиомез гуфт: - Табриккуни-ро ёд гиред! Ин њадяи солинавии ман.Халтаи селофанї пур аз китоб

буд. Хурсанд шудам, њарчанд аз табрики «хушк»-и худ хиљолат кашидам…

- Дўстмурод Ўроќовро медо-нед? – пурсид дўсти ќаламкашам аз ман.

- Не, - иќрор шудам ман.

- Ўро бояд бидонед ва барои ин њамин китобњо ба шумо ма-дад мерасонанд, - таъкид кард Муродї.

… Ман дар дараи Њакимии ноњияи Нуробод зиндагї дорам. Чун аз Душанбе ба ин љо бар-гаштам, китобњои њадянамудаи Муродиро ањли хонаводаам чун бењтарин дастовези сафарам па-зируфтанд. Дар халтаи селофанї китобњои Дўстмурод Ўроќов

«Мењрона», «Шоњин ва Моњин», «Ќиссањои марѓуби зиндагї», «Мерган», «Овора», «Тўшаи дил» ва як китоби тозанашри худи Муродї бо номи «Як танўр кулча» мављуд буданд. Ањли хонадонам, ки шукр, њама китобдўстдоранду пурмутолиа, дарзамон ба китобњо «часпиданд».Ман ба мутолии «Мењрона»

шуруъ кардаму писарам Сомон-худот «Як танўр кулча»-ро рўи даст гирифт, дигарон китобњои боќимондаро. «Мењрона»-и Д.Уроќов ончунин маро ба худ кашид, ки дигар онро ба канор гузошта натавонистам ва дар як муддати кўтоњ пурра мутолиа кардам. Роман писандам омад ва зуд аз паси мутолиаи асари дигари нависанда «Овора» шу-дам.

… Ду-се рўз аз соли нав гузашт. Хонандагон дар таътили зими-стона буданд. Рўзе ман китобњоро гирифта ба мактаб овардам ва бо омўзгорони мактаб оид ба мазму-ну муњтавои онњо суњбат оростам. Њама дар дил шавќи мутолиаи ин китобњоро пайдо карданд. Ва дар њаќиќат, дар давоми 10-15 рўз китобњо даст ба даст мегаш-танд. Китобњо ба њамагон маќбул шуданд ва њамагон ситоишу таъ-рифи муаллифи онњо Дўстмурод Ўроќовро дар забон доштанд ва мегуфтанд, ки хайрият, ба ша-

рофати дўсти ту (Муродиро дар назар доштанд) бо як нависандаи хуб ва воќеан њам, соњибистеъдод ошної пайдо кардем. Барои ман шунидани ин суханњо гуворо буд ва худ ба худ шарм њам медоштам, ки чаро то ин ваќт аз эљодиёти чу-нин нависандаи мумтоз бехабар мондаам.Пас аз омўзгорон хонандагони

мактаб низ бо истифода аз давраи таътил китобњои Д.Ўроќовро ба-

навбат мутолиа карданд. Њатто, як гурўњ бошандагони гуногунпе-шаи дења низ хоњиши хондани ин китобњоро карданд ва мо дастги-риашон намудем… Њамин тавр, китобњои

Дўстмурод Ўроќов як љунбиши маънавие дар мактабу дењаи мо ба амал оварданд ва дар таќвияти тарбияи маънавии хо-нандагон наќши шоиста гузош-танд, онњоро бештар бо китоб дилбаста намуданд. Ин њодиса бори дигар собит сохт, ки мар-думи мо имрўз аз китоб дур ё сарддил нашудаанд (чунон ки

баъзењо даъво доранд), бал-ки муштоќи китоби хуб, асари маќбуланд.Навиштањои Дўстмурод

Ўроќов хеле воќеї, пурмаз-мун, шавќбахш ва дорои забо-ни шевою образнок мебошанд. Образњои Мењрона ва Мухтор (аз романи «Мењрона») табиию ибратомўзанд, ишќи поку сами-миро талќин мекунанд. Образњои манфии асар дар дили хонанда-гон нисбат ба зишткирдорию пастфитратї нафрати беандо-за пайдо менамояд. Ва аз он ки Мењрона аз душманони разили хеш ќасос мегирад, хонанда та-скин меёбад…Романи бузургњаљми «Овора»

се давраи таърихии њаёти халќи тољикро дар бар гирифтааст ва дар тарбияи њисси ватандўстию ватанпарастї ва хештаншиносии хонандагон наќши барљаста ме-гузорад…Њанўз њам китобњои таќ-

димнамудаи дўстам А.Муродї даст ба даст мегарданд, онњоро њатто, сокинону хонандагони њамсоядењњои мо мутолиа мена-моянд ва вобаста ба бардошту таассуроти хеш бо њам суњбатњо меороянд.Мо тасмим гирифтаем, ки

дар оѓози соли нави тањсили 2013-2014 вобаста ба њаёт ва эљодиёти нависанда, олим ва омўзгори варзида Дўстмурод Ўроќов, ки бо номи Самимї шеърњои хуб њам эљод мекунад, мањфил ё конфронси васеи ада-бие (бо ширкати омўзгорон, хонандагон ва волидон) баргу-зор намоем.Ба устод Дўстмурод Ўроќов

сињатмандию илњоми саршор таманно дорам ва аз дўстам Аб-дурауф Муродї барои «халтаи селофанї»-и пуропур аз тўшаи маънавияш сипосгузорам.

Собирљон ЌОДИРОВ, директори мактаби №8-и

ноњияи Нуробод

ЊАДЯИ ДЎСТ

Истилоњи меъёр мафњуми доираи амалиёт, њад, њудуди зуњурот, падида ва ё њодисаеро муќаррар мекунад. Масалан, меъёри одобу ахлоќи инсонї, либоспўшї, шишту хез, муно-сибат бо инсонњои дигар ва монанди инњо ба њама маълум аст. Ба њаминњо монанд дар ис-тифодаи воситањои забон низ меъёр ва ё њаду њудуди муайяне вуљуд дорад, ки, мутаассифо-на, то имрўз ба тариќи ќотеъ муќаррар карда нашудааст. Би-сёр соњибзабонони тањсилдида ин мафњуми бисёр муњими линг-вистиро њамчун риояи ќоидањои дурустнависї ќабул мекунанд, ки чандон сањењ нест. Мафњумњои меъёри забон, забони меъёрї пањлуњои зиёди дигари домана-дорро соњибанд, ки дар байни онњо ќоидањои дурустнависї як њиссаи бисёр ночизро ишѓол мекунанд, ки њамонњо њам дар заминаи меъёрњои дигар тартиб дода шудаанд. Ба назар чунин мерасад, ки

меъёрњои забонамон, ба хусус, гунаи адабии имрўзаи онро биду-ни истифодабарии дастовардњои муосири забоншиносї муќаррар намудан номумкин аст. Билхоса, назарияи хеле маъруфи система-вияти забон мафњуми меъёрњои истеъмолии онро то андозае, ба тариќи аниќ муќаррар кар-да метавонад. Мутобиќи ин на-зарияи бисёр мўътамад њар як системаи муљарраду умумиятдо-дашудаи забони људогона чан-дин гунањои истеъмолии мун-

тахабу мушаххаси нормативї дошта метавонад. Аз ин нуќтаи назар, масалан, ба вуљуд ома-дани форсии умумихалќї дар минтаќаи нињоят бузурги Осиёи Марказї, Эрон, Туркия, Кафќоз, Афѓонистон, Њиндустон дар асрњои миёна; забони адабии хаттии форсии классикї бо сабкњои машњури хуросонї, њиндї ва ироќии он њама инъи-косоти баъдинаи форсии дарї ё гунањои мустаќили он ба шу-мор мераванд. Забони адабии форсии классикї дар навбати худ гунањои имрўз маъруфу ба забонњои давлатии кишварњои чудогона табдилёфтаи форсии тољикї, форсии Эрон ва форсии Афѓонистонро додааст. Аз ин љумла, форсии тољикї ё забони умумихалќии тољикї дар навба-ти худ шевањо, лањљањо, гўйишњо ва забони адабии тољикиро ба вуљуд овардааст. Њар яке аз ин забонњо, гунањои људогонаи истеъмолї ва шаклњои мухта-лифи онњо чи дар гузашта ва чи имрўз воситањои махсуси ифода ва ќонуниятњои њамнишинии онњоро доштанду доранд. Ин аст, ки маљмўи воситањои забонї – воњидњо, шаклњо, категорияњо, ки дар ин ва ё он гуна ё шеваи мављудаи забон ва ё марњилаи гуногуни инкишофи онњо ба тариќи њатмї ба кор бурда ме-шаванд, бояд њамчун воситањои

меъёрї ќабул карда шаванд. Пас, меъёрнокї аломати фаќат забони адабї набудааст, он хоси њама гунањои як ваќтњо будаву имрўз мављудаи забон мебошад.Њамин тариќа, забони адабии

муосири тољикї яке аз гунањои меъёрии забони умумихалќии мардуми тољик аст. Он на фаќат идомаи форсии классикї ме-бошад, он њамчунин дар худ унсурњои забони умумихалќии тољикони Осиёи Марказї ва мамлакатњои гирду атрофи онро мањфуз медорад. Забо-ни адабии муосири тољикї ба нигањдории сохторњои асо-сии грамматикї ва таркиби луѓавии форсии классикї та-моми љињатњои бењтарини ин забони зиндаи умумихалќиро, хосатан, дар ќабатњои луѓот ва таъбирот ба тариќи фаровон ќабул кардааст. Ин аст, ки он имрўз бевосита ба забони зин-даи њамаи тољикзабонони олам такя мекунад, аз он пайваста ѓизо мегирад тамоюли дар оян-да имконияти ба забони умумии тамоми тољикони љањон табди-лёбиро дорад.Дар таљдиду такомули гунаи

имрўзаи забони адабии тољикї маќоми адибу мутафаккирони барљастаи нимаи дуюми асри Х1Х ва асри ХХ нињоят бузург аст. Адибону донишмандони маъруфи ин айём Ањмади До-

ниш, Шамсиддини Шоњин, Садриддин Айнї, Абдурауф Фитрат, Пайрав Сулаймонї, Мирзо Турсунзода, Сотим Улуѓзода, Абдусалом Дењотї, Љалол Икромї, Фазлиддин Муњаммадиев ва адибони зиёди дигар дар инкишофи ин забон, ба ранги дигар майл кардани он хизматњои арзанда карда-анд. Ин шахсиятњоро метавон классикњои наздики адабиёту фарњанги тољик номид. Таъ-сири афкори ахлоќиву бадеии онњо дар љомеаи имрўзаи мо ба тариќи равшан таљассуми худро ёфтааст. Забони адабии тољикї низ мањз ба тавассути эљодиёти њамин адибон шак-ли кунунии худро гирифтааст. Аксарияти адибони имрўза низ дар истифодаи воњидњои меъё-рии забонамон хамин равияро идома медињанд, зеро ки онњо хуб дарк мекунанд, ки асарро бо чунин забоне бояд офарид, ки он ба халќ, ба мардум фањмо бо-шад. Агар он бо ифодањои сирф тољикї эљод нашуда бошад, бо забони ба мардум ошно офари-да нашуда бошад, он хонанда надорад, чунин адибро халќ на-мешиносад.Ќобили тазаккур аст, ки за-

бони адабии тољикї дар солњои соњибистиќлолии мамлаката-мон боз њам инкишоф ёфта, имкониятњои ахбории худро

тавсеа дод. Он имрўз на фаќат мартабаи забони давлатии мар-думи тољикро дорад, ба забони расмии муоширати мардумо-ни ѓайри тољики кишварамон низ табдил ёфтааст. Табиист, ки дар чунин шароит ба низом даровардану аниќ намудани доираи амали меъёрњои истеъ-молии забонамон аз вазифањои аввалиндараљаи ањли фазли ин љомеа мебошад. Дуруст аст, ки меъёрњои истеъмолии забони адабии тољик дар ин марњила боз њам такмил ёфтаанд, маљмўи воситањои истифодаи онњо боз њам ѓанитар гарди-да, мавридњои корбурди онњо аниќтар гаштаанд. Бо вуљуди он дар масъалаи меъёрњои забона-мон лањзањои зиёде мављуданд, ки аниќ намудану ба низом да-ровардани онњо аз ањамият орї нест. Дар ин маќола мо кўшиш намудем, диќќати хонандаи муњтарамро ба њамин лањзањои муњими аниќкунандаи меъёрњои истеъмолии забони адабии тољик љалб намоем. Табиист, ки ин њама ќайду мулоњизањои мо даъвои фарогирии њамаљониба ва њалли пурраи масъалањои ба миён гузошташударо надо-ранд ва умедворем муњокима ва њаллу фасли онњо аз љониби муњаќќиќон ва ањли фазли мам-лакат доираи меъёрњои истеъ-молии забонамонро боз њам равшантару аниќтар гардонида метавонанд.

(Давом дорад)

Њомид МАЉИДОВ, профессор

ЗАБОНШИНОСЇ МЕЪЁРЊОИ ИСТЕЪМОЛИИЗАБОНИ АДАБИИ МУОСИРИ ТОЉИК

Дўстмурод Ўроќов

№ 27 5-уми июли соли 201312 ОМЎЗГОР ЊУСНИ БАЁН

Каме дар бораи таърихи забони тољикї сухан меронем. Аз давраи исти-лои араб то ин дам вожањои арабї дар гуфтугў ва навишт зиёд истифода ме-шаванд. Ин вожањо дар забони тољикии мо ѓалат истеъмол мегардад. Дар ин бора олимони забоншинос, ба монанди устод Муњаммадљон Шакурии Бухорої, Ўктами Холиќназар ва дигарон борњо гуфтанду мегўем, вале камбудињо ислоњ нагардиданд. Забоншиносон кўшиш ме-кунанд, аммо…Хатоњо дар корбуди шакли

љамъбандии арабїДар китоб ва рўзномаву маљаллањои

мо рўзњои охир ин хатоњо зиёд шуда истодааст, ки барои бартараф кардан хеле ваќти кам мондаасту халос, чунки ин хатоњо ба забони гуфтугўии мо до-хил шудаанд ва сарчашмаи дохилшавии онњо китобњои пур аз иштибоњи бархе олимони унвонљўи мо шуда метавонанд. Масалан, дар китоби “Курси назарияи иќтисодї”, (микроиќтисод) ќисми ав-вал, Душанбе – 2001», сањифаи 499 ома-дааст: «Адабиётњои истифодашуда». Ба «Фарњанги тафсирии забони тољикї» менигарем, ки калимаи адабиёт аз ка-дом забон аст ва дар забони мо чї гуна истифода бояд шавад. «АДАБИЁТ а. 1 маљмўи осори бадеї, осори ман-зуму мансур, осори илмї ва адабї: ада-биёти бадеї, адабиёти бачагона, адабиё-ти классикї, адабиёти антиќї, адабиёти хориљї,дарси адабиёт, назарияи адабиёт, таърихи адабиёт. 2. маљмўи осори хаттии соњањои гуногун: адабиёти илмї, адабиё-ти иќтисодї, адабиёти сиёсї, адабиёти техникї». Яъне, вожаи адабиёт шакли ду-русти навишт мебошад, агар «адабиётњо» гўем, ин нодуруст буда, мазмун ва шакли

калимаро вайрон хоњад кард. Дар кито-би мазкур боз калимаи “харољот”-ро на-зар мекунем, ки њатто дар мундариљааш нодуруст навишта шудааст, яъне оварда шудааст, ки «Харољотњои иќтисодї ва нарх» “Боз биёед, ба «Фарњанги тафси-рии забони тољикї» нигарем, ки ин кали-маро чї гуна шарњ додаанд: «ХАРОЉОТ 1 . љ. харљ. 2. харљ, сарф, баро-мад; муќоб. дахл, даромад; харољот кар-дан сарф кардан, харљ кардан, маблаѓеро сарф намудан». Яъне, бояд «харољотњо» неву мегуфт, харљњои ва ё харољоти ме-гуфтанд. Наход муаллиф ва ё муњаррир ба ин вожањои хато ањамият зоњир на-карда бошад? Ба китобњои дигар рў меорем; «Асосњои демография, Вањдат -2011», ки банда дар як нишаст дар ша-бакаи љањонии интернет, сомонаи http://statekhnikum.fo.ru дарёфт намудам, дар сањифаи 7 оварда шудааст: «Бисёр маълумотњо оид ба ањолї дар асноди гуногун (дар шиноснома, ташрифнома, њуљљатњои шуъбаи кадрњо, китобњои њавлї, шуъбањои шиносномадињии милитсия, комиссариатњои њарбї, дафтарњои сабти органњои тандурустї ва таъминоти ањолї) дарљ гардидааст». Дар ин љо зери мафњуми «маълумотњо» ин на-висанда чиро мефањмида бошад, намедо-нем. Хубаш ин ки аз «Фањанги тафсирии забони тољикї» дар бораи ин вожа каме иттилоъ дода бошем: «МАЪЛУМОТ а.

љ. маълум. 1. маљмўи он чи ки оид ба чизе дониста шудааст. 2. хабарњо доир ба чизе ё масъалае, иттилоот: маълу-моти дуруст, маълумоти махфї, маълумот гирифтан, маълумот додан, маълумот ѓун кардан ё љамъ кардан, маълумо-тро аниќ кардан; маълумоти расмї он чи расман маълум гардидааст, ахбори расмї; ба маълумот гирифтан, бохабар будан аз масъалае; бо њуљљате шинос бу-дани худро эълон кардан(дар коргузорї); ба маълумоти касе расондан ба итти-лои касе расондан, расман хабар додан (истилоњи коргузорист)». Яъне, калимаи маълумот маънои љамъи маълумро доро мебошад ва вожаи «маълумотњо» хато аст, шакли дурусти он чунин мебошад, яъне маълумот! Дар китоби дарсї, ки

бо номи «ИНФОРМАТИКА (Китоби дарсї барои донишљўёни курси 1 факул-тети тиббї, стоматологї, фарматсевтї ва нигоњдории тандурустии љамъиятї пешбинї шудааст, Душанбе «Њикмат» 2009») дар сањифаи 3 омадааст: «Дар боби сеюми китоб воситањои барнома-вии компютерњо нишон дода шудаанд: барномањои системавї, барномањои стандартї, барномањои амалї – редак-тори матнии MS WORD 2007, љадвали электронии MS EXCEL 2007, барнома - намоишдињандаи POWER POINT 2007, сохтани базаи маълумотњо дар барно-маи MS ACCSES 2007.» боз ба хатойи техникї неву ба хатойи дасти одамї ду-чор шудем. Чуноне дар боло ќайд кар-дем вожаи «маълумотњо» ин гуна калима вуљуд надорад, яъне дар мобайни љумла ё дар охиру сар ояд, «маълумотњо» неву маълумоти корбаст карда мешавад. Ё худ сањифаи 4 - и китоби мазкурро вараќ мезанед, дар он љо дар мундариљааш навишта шудааст: «Таљњизотњои дохи-

лии блоки системавї, Таљњизотњои бе-рунаи КФ». Менигарем ба «Фарњанги тафсирии забони тољикї»: ТАЉЊИЗОТ а. маљмўи асбобу анљом, созу барги даркорї». Яъне , таљњиз ё шакли љамъаш таљњизот бояд бигўем. Ин гуна хатоњои мо бисёранд, боварї дорам дар ин китобњои мазкур, ки ин љо муаррифї намудем, дар онњо хатоњои шакли љамъбандї кам нестанд. Фењрасти калимањои маъмули забони

тољикї, ки дар гуфтор ва навиштан ѓалат мекунем.Ногуфта намонад, пасванде, ки дар

шакли љамъбандии арабї бисёр исти-фода мешавад «от» ва «ёт» мебошад, ки фаќат дар калимањои арабї - иќтибосї дар забони тољикї вомехўранд ва шакли дурусти онњоро мо дар поён ќайд хоњем кард:

Мўњсин РАЊМАТОВ,омўзгори мактаби №29-и

шањри Исфара,

ИМЛО

НИГОЊ

АЗ ЉАМЪБАНДЇ ЭЊТИЁТ БОЯД ШУД

Каме дар бораи таърихи забони

кбзншнрм1м

Сари бозињо, муаммоњо, чистонњо, латифањо ва пурра кар-дани расмњои бозичаю њайвонот, гуфтугў ва хушнудї карданашон яќин буд, ки писандашон афто-даанд. Ин боиси хушнудист, ле-кин тавре фањмидам, дар боѓчаю мактабњо ин нашрияњоро кам да-страс мекардаанд, ки боиси афсўс аст.Шумораи 2-и соли 2012. Дар

сањифаи 1-ум навиштае дорад бо номи «Фардо» (њикоя ё афсона бу-данашро нанавиштаанд). Агар аз матни «Фардо» љумлањои: - Тай-ёр бош! Пагоњ ба дења ба назди момоят меравем. Ё ин ки: - Њоло барваќт аст, писарам, - гуфт па-дараш. – То ваќти хоб боз ду соат ваќт њаст. – ро аз назар гузаро-нида, ду «ба», «аш», «…ам нест», «ваќт»-ро аз љумлањои зикршуда соќит бикунем, љумлањо ба наза-рам, хеле равон, сода ва сабуктар мегардад. Ихтисори онњо андаке бодиќќатї мехоњад, на чизи ди-

гаре. Ва ё ин ки аз љумлаи: - Не, хобам нест. Ба назари банда, ба љойи «нест», надорам, мегуфтанд, љумла тобиши гуфтугўї мегирифт ва ба табиати бачањо мувофиќтар мешуд.Ороиши шумораи 1-и соли

2013 хуб аст. Ман оид ба забони чанд афсона ва баъд њикояњои ин нашрияњо сухан гуфтаниям. Дар ин шумора афсонаи «Занбўр ва занбурўѓ», «Идгоњи пашшањо» ва як тарљума «Чањор орзу», ду лати-фа ва чистон бо иловаи бозичањо ва суратњо ба табъ расидааст. Аз афсо-наи «Занбўр ва занбурўѓ» љумлаеро аз назар мегузаронем:

- Ман занбурўѓам! – љавоб дод он махлуќча ва низ пурсид: Ин љо, хуб мешуд, ба љойи «низ» боз ва ё њам мегуфтанд, барои кўдакон мувофиќтар мебуд, зеро низ беш-тар корбурди маќолањои калонсо-лон аст. Љумлаи дигар: Гўсфанд аз тори дарахт канда шуда, ба замин айнан ба он љо афтид, ки гургон хўрок мепухтанд. Аз ин љумла айнан-ро ихтисор карда, ба љое, њамроњ кардан бењтар мебуд. Љумлаи дигар: Гургон тарсиданд, дегашонро чаппагардон карда, оташашонро зерипо намуда, ба чор тараф гурехта рафтанд. Аз ин љумла, «анд»-ро ихтисор кар-да, «гурехта рафтанд»-ро якљо, ба шакли гурехтанд,-гўем, љумла равону осонталаффуз шуда, аз љињати маъно осеб намебинад. Дар шумораи 5-и соли 2012-и

«Офтобак» њикояи «Писарак ва моњича», афсонаи «Гунљишк ва зоѓ», тарљумаи «Каркадан» ва ди-гар маводњо ба табъ расидаанд. Ин љо эроди мо ба як љумла, бал-ки як калима аст: Гил баъзан хо-кистарранг, баъзан равшан ё сурх мешавад.Барои кўдакон ранги «равшан», њатто барои бисёре аз калонсолон њам чандон фањмо нест. Ин маънї чунин тарзи ифодаи шо-ирона дорад: сурхи равшан, сафеди равшан ва ё хокиранг, сиёњхеста ва ѓайра. Љумлаи дигаре њам ин љо тањрирталаб аст: Каркадан… ташвишгарашро сур медињад. Ав-валан «ташвишгараш» гуфтан ба-рои кўдакони хурди алњол мактаб нарафтаи дар њукми гул мушкил ва вазнин аст, сониян сур медињад-ро дигар хел гуфтан бењтар мебуд, њарчанд ки дар баъзе аз мањалњо шояд ин тавр: сур медињад, гуфтан роиљ бошад.Ин мисолњо аз «Офтобак» бу-

данд, акнун меоем ба сари «Чаш-ма». Дар шумораи 1-уми соли 2013 чанд љумлае ба назар бархўрд, ки каме тањрир мехостанд: Масалан, дар афсонаи Азизи Азиз «Зимистон барои чї даркор аст?» аз номи аф-сона сар карда, чанд љумла тањрир мехоњад. Зимистон барои чї дар-кор аст? Аз ин љумла барои ва аст-ро ихтисор бикунем, маънї коњиш намеёбад. Ва ё ба љои басо бисёр гуфтан ва ё кабудтоб бе тоб њам равону хоно мешавад. Дар љумлаи дигар, ба љои басо бисёр гуфтан

бењтар мебуд ва ё кабудтоб, бе тоб њам равону хоно мешавад. Љумлаи дигар: Гоње гунљишк ягон дона гелоси њил-њил пухтагиро гирифта меовард. Ин љумларо бе «…гиро гирифта» хонед, ин тавр мешавад: Гоње гунљишк ягон дона гелоси њил-њил пухта меовард, дар ин шакл бадие надорад, ба маънї халал во-рид нашуда, баръакс содаву равон мешавад. Љумлаи дигар: Гунљишк ба ин саволи чўљааш љавоб надод. Фаќат кўтоњакак гуфт. Аз ин љумла њам, агар хоњем љумлаи содаю ра-вон созем, аз бањри калимањои љавоб надод.Фаќат - гузарем, чу-нин шакл мегирад: Гунљишк ба ин саволи чўљааш кўтоњакак гуфт, ин љо маънї коњиш наёфта, љумлаи равону кўдакона мешавад. Ва ба њамин тариќ аз љумлаи пасин: «- Зимистон барои чї даркор аст, со-нитар мефањмонам!», аз бањри аст гузашта ва нуќта гузошта, љумлаи нав бо сонитар сар шавад, балки ба љойи сонитар, баъд ё баъдтар исти-фода шавад, бадї надорад. Дар шуморањои соли гузаштаи

«Офтобак» ва «Чашма»-и манзу-ри банда кори хубе идома дорад: Истифода аз китоби «Рисолаи Сайидия» ва зери унвони «Ши-фохонаи «Чашма» - «Таълимоти бењдоштии Расули Акрам(с) ва пайравони ў». Њар ду моњияти хуби тарбиявию ахлоќї доранд. Дар охир ба таври хулоса гуфта-

ниям, кўдакони хурде, ки дар њукми гуланд, муносибати нозук, забони

содаю равони фањмо мехоњанд. Њаминро њам гуфтаниям, ки дои-раи муаллифони маљаллаи «Чаш-ма» хеле мањдуд аст. Табиист, ки бо афзудани шумораи муаллифон сабку услуб ва забони маводи маљалла рангинтар хоњад шуд ва доираи мавзўъ ва муњтавои он гу-стардартар мегардад. Ба љуз ин, чун маљалла нашрияи ду вазорат – маориф ва фарњанг аст, бењтар мебуд, ки бо њардуи ин вазоратњо муносибати хубу пайвастаи дутара-фа дошта бошад, аз њаёти адабию фарњангї, тадбирњои гуногуне, ки ин вазоратњо амалї месозанд, барои кўдакони љумњурї маводи мувофиќи завќи хонандагон инти-хоб карда, ба табъ расонанд, боз њам хубтару рангинтар мешаванд. Ман чанде дар Вазорати мао-

рифи љумњурї адои вазифа кар-дам ва њар сари чанд ваќт дар њузури муовини аввали вазири маориф яке аз нашрияњои тобеи вазорат баррасї карда мешуд. Кормандони вазорат ба хотири огањї ёфтан аз муњтавои нашрия, барои машварат омода шудан на-шрияро вараќгардон мекарданд, то фањманд, ки чї андоза сиёса-ти давлат дар соњаи маориф, да-стуру њидоятњои роњбари давлат ва талаботи вазорат дар соњаи омўзишу парвариш ва маводњои тарбиявї ба инобат гирифта шу-даанд ва кормандони нашрияњо дар навбати худ аз завќу талаботи кормандони вазорат огањї меёф-танд, ки ба интихоби маводи чо-пии минбаъда мадад мешуд.

Абдуѓаффори ПАРТАВ, нависанда

КЎДАКОН ДАР ЊУКМИ ГУЛАНД

Сари бозињо, муаммоњо,

гхљљвм

2чнизяф

№ 27 5-уми июли соли 2013 13ОМЎЗГОР

«СИМУРЃ» -ИНТИЗОРИ

МУШТАРИЁНДар љумњурии соњибистиќлоли

мо маќому манзалати «фурўѓи субњи доної» ва «сарчашмаи рушди маънавї»-китоб пайваста меафзояд. Ба ин, пеш аз њама, таваљљуњи Президенти мамлакат, муњтарам Эмомалї Рањмон мусоидат карда. Соле ќабл аз ин бо супориши махсуси Сардори давлат дар маркази тамоми шањру навоњии кишвар фурўшгоњњои китоб таъсис дода шуданд. Муњимтар аз њама, дар пойтахти Ватани мањбуби мо бинои пуршукўњи китобхонае бо номи Ки-тобхонаи миллии Тољикистон бунёд ёфт, ки дар Осиёи Марказї назир на-дорад. Ин китобхона соли дуюм аст, ки амал мекунад ва фаъолияташ њамвора таќвият меёбад. Њафтаи гузашта ин љо боз як тадбири дигар амалї карда шуд. Бо ибтикори раёсати китобхона ва на-шриёти «Бухоро» дар яке аз њуљрањои васеи ин боргоњи илму маърифат бо номи «Симурѓ» фурўшгоњи китоб ба фаъолият оѓоз намуд.Дар њамоиши ањли илму адаб, ки

ба муносибати расми ифтитоњи ин фурўшгоњ ба вуќўъ пайваст, зикр гар-дид, ки тадбири мазкур ба хонандагон имконоти бештаре фароњам меоварад.Раиси Китобхонаи миллии

Тољикистон, олими маъруф Н.Салимов ва Шоири халќии Тољикистон, устод Гулназар зимни суханронии хеш ба ифтихори ин њодисаи гуворо ишора бар он карданд, ки халќи тољик табиа-тан эњтиром ба китоб дорад ва онро муќаддас мешуморад.Зикр гардид, ки дар китобфурўшии

«Симурѓ» китобњои тозанашр бо се за-бон (тољикию русию англисї) дастра-си хонандагон карда мешаванд.Дари ин маркази нави маърифат

њамарўза барои њаводорону харидо-рони «аниси кунљи танњої» боз хоњад буд.

А.ИЛЁСПУР,«Омўзгор»

ГУЛШАНИ РОЗ

ШАРЊИ СЕ БАЙТИ ЊОФИЗ

Оби харобот ва оташи майхонаБайти аввал:

Хезу дар косаи зар оби тарабнок андоз,Пештар з-он ки шавад, косаи сар

хокандоз.Косаи зар – ташбењ ба якљоягии љисм ва

рўњи инсон.Об – ѓизо, њаёт.Тараб – шодї, хурсандї.Оби тарабнок – ѓизои маънавие, ки

хушию хурсандї меорад. Љисму рўњи ин-сонро дар ваќти зинда буданаш ба косаи зар ташбењ додааст. Косаи зарро бояд бо њаёти хуш, корњои нек, ки сабаби хурсан-дии худ ва дигарон мешавад, пур кунем. Чунки инсон хушњол бошад, амалњои хуб ва корњои савобро иљро карда метавонад. Чунончи, Саъдї фармудаст: Тадбири савоб аз дили хуш бояд љуст,Сармояи офият кафоф аст нахуст,Шамшер ќавї наояд аз бозуи суст,Яъне, зи дили шикаста тадбири дуруст. Дар њаќиќат инсон косаи зар аст, дар

њолате, ки амалњо ва корњои анљом додаи

ў сабаби хушию хурсандии худ ва дигарон бошад. Гуфтам: Њавои майкада ѓам мебарад зи

дил,Гуфто: Хуш он касон, ки диле шодмон

кунанд. ххх ххх хххЧун ѓаматро натавон ёфт магар

дар дили шод,Мо ба умеди ѓамат хотири шоде

талабем. Њофиз

Гар як нафасат зи зиндагонї гузарад, Магзор, ки љуз ба шодмонї гузарад.Зинњор, ки сармояи ин мулки љањон,Умрасту бад-он сон гузаронї, гузарад.

ХайёмЗиндагиро тавре гузаронем, ки баъди

хок шудани љисми мо, рўњи мо шод бо-шад.

Байти дуввум:Хирќаи зуњди маро оби харобот бибурд, Хонаи аќли маро оташи майхона

бисўхт.Хирќа – дар луѓат ба маънии сўзиш,

сўхтан, оташ гирифтан, гармїЗуњд – парњезкорї, боз доштани худ аз

корњои дунявї ва гуноњ.Харобот – вайрона, валангор, табоњ.Оби харобот - оби кам, маљозан -

гуноњи ночиз, андак.Майхона – маконе, ки дар он љо нўш аз

лаззати ишќи илоњї мекунанд.Барои гарм доштани бадани инсон љома

лозим, аммо барои рўњ ва хонаи охират њам гармї лозим аст. Он гармї, он оташе, ки ба воситаи парњезкорї, боздоштани худ аз корњои дунявї, рўњ ва хонаи охирати ху-

дро гарм месозем, як гуноњи ночиз, як ама-ли хароб, сард месозад. Гармие, ки аз нўш кардани ишќи илоњї

дар вуљуди ман рехт, маро аз аќл бегона кард. Ин оташ чунон сўзон аст, ки байни ошиќ ва маъшуќ њар амали бад ё гуноње бошад, месўзад. Ишќи илоњї сањл ба даст намеояд, барои ин, амал ва кўшишњои зиёд лозим аст. Рањим аст – мо бо њамдигар мењрубон бошем, Ѓаффор аст – худ гуноњи њамдигар бахшем, Холиќ аст – он чї офа-ридааст, дўст дорем.Сухани ишќ на он аст, ки ояд ба забон,Соќиё, май дењу кўтоњ кун ин гуфтушу

нуфт.Хонаи охират ва рўњи худро бо

муњаббати њаќиќии ошиќи Худованд бу-дан ва дўст доштани он чї, ки барои мо бандагон офаридааст, обод ва гарм созем.

Байти саввум:Ман пири солу мањ наям, ёр бевафост,Бар ман чу умр мегузарад, пир аз он

шудам.Пир дар мисраи якум ба маънои

солхўрда, кўњансол, муќобили љавонПир дар мисраи дуввум ба маънои пири

тариќат, роњнамо, ба маќоми баланд раси-да. Ёр – мададгор, кўмакрасон, ёри ирфонї,

яъне, Худованд.Умр – он муддатест, ки дар он иморат

аз ободонии бадан мешавад, сохтан, бунёд кардан.Бо гузашти синну сол дар дунёи фонї,

оѓози зиндагї бо дидори висоли њаќ дар дунёи баќо сар мешавад. Чун синну сол аз ман мегузарад, бо зиндагии љовид бо ёри худ наздик шуда истодам.

Хуррам он рўз, к-аз ин манзили вайрон биравам,

Роњати љон талабам, в-аз паи љононбиравам.

Аммо ёри ман бевафої карда, маро ба сўи худ нахонда истодааст. Дар ин љо бе-вафоии ёр нози ошиќона аст, бошуурона аст.З-он ёри дилнавозам шукрест бо

шикоят,Гар нуктадони ишќї, бишнав ин њикоят. Инсон бо роњњои гуногун умри худро

месозад. Њар кї дар роњи пешгирифтаи худ содиќ бошад ва зањмат кашад, ба мар-табаи баланд мерасад. Гўянд, ки санг лаъл шавад дар маќоми

сабр,Оре , шавад, лек ба хуни љигар шавад.Њар як лањзаи умрро дар љустуљўи илм,

дар роњи њаќиќат ва тариќат гузаронидам ва умри худро чунон бунёд сохтам, ки аз сохтаи ман дигарњо низ истифода бурда, ба љое расиданд, яъне худ пири тариќат ва роњнамо шудам. Панди пирона дињад воизи шањрам,

лекин,Ман на онам, ки дигар панди касе

бипзирам.Њофиз дар ин байт аз умри худ розї аст,

чунки ба маќоми олї, ишќи илоњї бо табъу истеъдоди баланд њамчун пири тариќат расидааст. Чунончи, худ Худовандро дўст доштааст ва ба маќоми баланд расидааст, дигаронро низ барои ба њамин маќом ра-сидан њидоят мекунанд.

Мањмадалї ШАРОБОВ,сокини дењаи Гулобод,

ноњияи Восеъ

БА ОЗМУНИ «ТАФСИРИ ЯК БАЙТ»

МАЊФИЛ НАВИД

Абармарди шеъри муосири форсї, зинда-ёд Нодири Нодирпур хуб гуфтааст:

«… Шеъри хуб њамчун кўдаке тандуруст фазоро аз лутфи вуљуди худ пур мекунад ва шеъри бад монанди навзоде ноќисулхулќа мудом ба ёрии падар ё модар ниёз до-рад. Шеъри њар шоир фарзанди ўст, аммо таќдири њељ фарзанде ба дасти падар ё мо-дар сомон нахоњад ёфт»Шеъри эљодкоре чун Эътибор Юсуфї бо

бўйи хосаи калому вожањо ва ибороти шои-ронааш, ки ањёнан њам ба чашми дилбини гавњаршинос мерасад, ба торњои эњсоси но-зуку нафиси ќалб нохун мезанад. Корбурди алфозу луѓот ва оњанги гўшнавози иборот шеъри равони ўро равонтару хотирмон гар-донидааст. Агар аз мўњтавою маонии ашъо-ри сурудааш, ки бас камшумор аст, њарф дар миён андозем, рўшан мебинем, ки дар ќиёс бо эњсосоти навмедию рўњафтодагї танини оњангњои болидагии хотир, ављи барозанда-гии рўњу зењн ва эътимоду боварњо ба оянда, ки Эътибор онро ба таври баѓоят мусаффо ва зудудагї аз хирагињову палиштињо дар оинаи њушу хаёл амиќан мебинад (ё тасав-вур мекунад), зиёдтар аст. Бо саманди сапеди худ найсон,Б-озарахшу шарор боз омад.Доманаш пуру остинаш пур,Абри гавњарнисор боз омад.Ёри рафта, умеди нопайдо,Љониби Эътибор боз омад.

(шеъри «Пайѓом») Дар ин пора ибораи «саманди сапеди

найсон» наву тоза ва моно ба як бозёфти шоира талаќќї мешавад.Ё дар ин шеър:Бо ишќ парам ба осмонњо,Бо ишќи ту, эй љањони мењрам.Номи ту тарона офаринад,Номи ту бувад баёни мењрам.Чун кўњ матину сар ба муњрам,Дар хилвати кўњу кони мењрам.

(«Нишони мењр»)

Ба зоњир порашеъри равону сода ва то њадде шогирдона, аммо чун нек ба ѓаври маънию мазмуни он сар фурў бибарї, мебинї, ки як олами рўњафзою нишотан-гези шоиронае офаридааст Эътибор. Ва он њам бо истифода аз вожањои њаммонанди «мењр», «муњр», «кўњу кон». Яъне, мурод аз гуфтаи шоира ин аст, ки ў зодаи кўњистон аст, хоксору заминист, вале духти боѓуруру гарданфароз ва кони мењру муњаббату ошноист. Дар иддае аз шеъргунањои шои-ра таносуби калимот хеле хушоянд омада ва саноеъи шеърї мувофиќ ба зарбу оњанги ифодаи баён ва њолати ботинии ќањрамон истифода гардидааст. Аз љумла:Эй ёр, дилам хазинаи ѓам кардї ,Чашмони маро ту абри пурнам кардї.Худро ту барои мо мукаррам кардї,Моро ту барои худ муњаррам кардї.

(«Хазинаи ѓам»)Дар чањорпораи мазкур муаллиф аз санъ-

ати тазод кор бурда, калимаи «мукаррам» ва «муњаррам»-ро њунармандона љой додаст.Эътибор Юсуфї на танњо дар жанрњои

маъмулии назм шеър эљод карда, балки дар сурудани порањои шеъри сафед низ мањорати чашмрасе дорад.

Ба ин ќитъа таваљљуњ кунед:Танини ишќи туДар гулўям оњанг астАз омадану рафтанатТо шиносоиямон сад ранг ст,Дили ман хун шуд аз рањпойї,Дили беишќи ту магар санг аст?

(«Навои мењр»)Байтњои љолибу обнарасида дар ашъо-

ри шоираи љавон ба нудрат њам бошанд, пайдост ва он далел бар ин аст, ки Эътибор метавонад бо нерўи истеъдоду ќалами хуби хеш барои минбаъд ашъоре дилангез ва хонданї рўи баёз оварад.Ањду паймон бастани ањли муњаббат

бозї аст?!Пур шавад паймонааш, њар к-ў зи

паймон бигзарад.(«Љонфишонї»)

Бо сурудањои тозаву ноби хеш умед аст, ки Эътибор, чунон ки худ ишора кардааст, коми ташнагони шеъри форсиро шодоб на-мояд:Ташнагиям бишканад аз шеъри ноби

тољикї,Рустаму Исфандиёри мо, Илоњо,

зинда бод.Шоди РАЉАБЗОД,

«Омўзгор»

ЉОНФИШОНЇ Он, ки аз роњи дили мо хост осон

бигзарад,Сар-сарї, чун боди сар-сар аз биёбон

бигзарад.Аќл дар бандаш кашиду ишќ бар

љонаш фитод,То барои васли љонон аз рањи љон

бигзарад.Ањду паймон бастани ањли муњаббат

бозї нест,Пур шавад паймонааш, њар к-ў зи

паймон бигзарад.Ёр аз мо бењтар инро менадонад,

к-аз ѓамаш,Њар замон аз ќалби мо селе хурўшон

бигзарад.Љонфишонї мекунад дар роњи љонон

Эътибор,Њар шабу њар рўз то айёми њиљрон

бигзарадЭътибори ЮСУФЇ

ÎÁØÎÐÈ ØÅÚÐÈ ÄÈËÀÍÃÅÇ

№ 27 5-уми июли соли 201314 ОМЎЗГОР АФКОР

Дастури мазкур аз тарафи Вазорати маориф дастгирї ёфта, истифодаи он дар макотиби миёнаи тањсилоти умумї тавсия шудааст. Албатта, ин иќдоми хуб ќобили дастгирист. Аммо, ба аќидаи ман, дар тартиб додан ва дуруст тањлил намудани маводи фанни мазкур аз тарафи мутахас-сисон ба сањлангорї роњ дода шудааст, ки ин барои хонандаи имрўза мушкило-тро дар мавриди дарки хештаншиносї ба амал меорад. Ман ин љо танњо он камбудињоеро, ки дар 50 савол ва љавоб барои имтињон пешнињод гардидааст, мисол меорам, ки хатоњои нињоят љиддї ба шумор мераванд. Маќсад аз ошкоро гуфтан љустани камбудї набуда, балки пешгирї аз густариши минбаъдаи чунин хатоњост. Лифофаи пешнињоднамудаи Вазора-

ти маорифро мекушоям. Дар он навиш-та шудааст: «Имтињони хатми мактаби тањсилоти умумї аз фанни таърихи халќи тољик (тестї) дар синфњои 11-и литсей-интернатњои муштараки тољикї-туркї, (дар) соли хониши 2012-2013». Ду вари-ант бо 50 саволи тестї. Њамаи тестњои пешнињодшаванда аз китобчае, ки марка-зи таълимию методї (мураттиб Турсунов Абдуалим) пешнињод намудааст, гирифта шудаанд.Дар саволи 8-ум омадааст: Шўриши

мардуми Марѓиён бо сардории лашка-ри Фрада кай рух дода буд? Дар љавоби китобча 12 июли соли 517 пеш аз милод омадааст, ки хатои мањз буда, љавоби дурусташ дар китоби дарсии таърихи халќи тољик (синфи 5) сањењ нишон дода нашудааст. Танњо дар сањифаи 147-и ки-тоби дарсї омадааст: «Шўришњои солњои 522-518 пеш аз милод Дориюшро водор карданд, ки барои мустањкамии империя ислоњоти љиддї гузаронад, то ки идораи он осон ва љиддї бошад». Дар китоби Б.Ѓафуров «Тољикон» (сањифаи 95-96) ин тавр омадааст: «Доро гўяд: Кишвари Марѓиён ба ошўб омад. Якеро бо номи Фради марѓиёнї сардор хонданд. Пас ман як марди форсро бо номи Додор-шиш, банда ва волии ман, ба Бохтар фи-ристода, ба ў гуфтам: «Бирав ва маѓлуб соз лашкареро, ки худро на лашкари ман гўяд» (аз катибаи Бесутун)». Санаи ин навиштаљот мутобиќ ба 10 декабри соли 522 пеш аз милод аст.Ба саволи 35 таваљљўњ намоед. Шумо

чанд намуди заминдориро медонед? Худи савол мантиќан нодуруст буда, илова бар ин, варианти љавоби пешнињодшуда низ нодуруст аст. Хонанда тамоман аз нодаќиќии ин савол роњгум мезанад ва на-медонад, ки чї тавр љавоби дурустро ин-тихоб намояд. Зеро ин мавзўъ дар њар дав-ру замон бо хусусияти худ фарќ мекунад. Масалан, дар асри X 4 намуди заминдорї:

заминњои давлатї, феодалї, мулкї ва ваќф, дар асри XI-XII 5 шакли заминдорї: заминњои давлатї, феодалї, мулкї, ваќф ва иќтаъ (мулки меросї), дар асри XVI-XVII 6 намуди заминдорї: суюрѓол (мул-ки калони инъомшуда), мулки феодал, «замини њурри холис», мулкњои дењќонон ва заминдории љамоавї, дар асрњои XVIII-XIX 6 намуди заминдорї: зами-ни хирољї, замини амлокї ё «подшоњї», замини давлатї, замини ваќф, замини танхоњ (инъомї) ва њурри холис вуљуд доштанд. Љавоби пешнињодшуда вари-анти Д буда, ѓалат аст, аммо варианти А ва В њар ду њам љавобгў мебошад. Кадом љавобро хонанда интихоб мекунад, ёбеду гиред!Саволи 36 ин тавр тартиб дода шуда-

аст: Ќутайба (?) кадом сол ба Самарќанд њуљум кард? Љавоб: варианти А, яъне соли 708, ки тамоман ѓалат аст. Дар кито-би дарсии таърихи халќи тољик (синфи 6) санаи аниќи забти Самарќанд аз тарафи Ќутайба ибни Муслим соли 712 нишон дода шудааст, ки љавоби варианти В ду-руст мебошад. Дар сањифаи 417-и китоби «Тољикон» санаи ин савол солњои 712-713 нишон дода шудааст. Соли 708 бошад Ќутайба на ба Самарќанд, балки ба Бухо-ро њуљум карда буд. Илова бар ин, бояд номи шахсияти таърихї пурра навишта шавад.Ин фишурдае буд аз хатоњои маво-

ди имтињонии таърихи халќи тољик дар синфи 11. Манзури ман танќиди ягон мураттиб набуда, балки даъват бар он аст, ки њама гуна маводи пањншавандаи имтињонї аз зери назорати мутахассисо-ни шоиста гузарад, вагарна бо чунин кам-будию ѓалатњо рањгумзадагони таърихро ба воя мерасонем. Ман бовар дорам, ки њангоми аттестатсия дар мактабњои миё-наи тањсилоти умумї агар хонандагон бо њамроњии устодон варианти дурустро муайян накарда бошанд, мутмаинам ба хатоњои зиёд роњ доданд. Ман њамчун мутахассисе, ки чанде бо Маркази мил-лии тестї њамкорї доштам ва то андозае аз назарияи нави тест бархурдор њастам, тавсия медињам, ки аз дастовардњои ин марказ истифода шавад, зеро дар фонди захиравии он њазорњо њазор тестњои љолиб ва инноватсионї мањфуз њастанд. Дигар камбудие, ки боиси мушкилот мегардад, кам будани вариантњои тест мањз аз фан-ни таърих ба шумор меравад. Хуб мебуд барои имтињони як синфи дорои 30 нафар хонанда, 5-6 варианти тест ва аз ин њам зиёд пешнињод мегардид, дар чунин њолат мо комилан ба натиљаи воќеан њаќќонии санљиш ноил гардида метавонистем.

Мўњсин ШАРИФОВ,омўзгори таърихи

ЛМТТИ-и шањри Душанбе

НИГАРОНЇ

СЎГВОРЇ

ОЁ ЉАВОБИ ХАТО ДОДАН ЊАМ ЊУНАР АСТ?

БАРОИ ДАРЁФТИ ЉОИЗА

Гузаронидани озмунњо дар соњањои гуногуни илму техника дар љумњурии соњибистиќлоламон ба њукми анъана даромадааст. Им-сол ба озмун барои дарёфти Љоизаи давлатии Љумњурии Тољикистон ба номи Абўали ибни Сино ду китоби устоди варзидаи соњаи риёзиёт профес-сори Донишкадаи соњибкорї ва хизмат Муњаммадљон Исматї пешнињод шудааст («Љумњурият», №69-70 (22206-207), аз 21 майи соли 2013).

Китобњои устод «Матема-тикаи олї барои тахассусњои иќтисодї», (Душанбе, ДМТ, 2010, 478 сањифа) ва «Муодилањои физикаи математикї» (Душанбе, 2011, 320 сањифа) ном дошта, фаъо-лияти илмї-методии зиёда аз нимасраи эшонро дар бар ме-гиранд, ки аз онњо зиёда аз 30 солаш дар Донишгоњи миллии Тољикистон ва боќимондааш дар Донишкадаи соњибкорї ва хизмат гузаштааст.Агар китоби аввала ма-

води таълимии «Геоме-трияи аналитикї ва алге-браи хаттї», «Функсия», «Њудуд ва бефосилагї», «Њисоби дифференсиалї», «Њисоби интегралї», «Њисоби дифференсиалї ва интегралии функсияњои б и с ё р т а ѓ и р ё б а н д а » , «Ќаторњо», «Муодилањои дифференсиалї», ва «Барно-масозии хаттї» ва инчунин, дар баробари мавзўъњои назариявї дар охири њар як боб теъдоди зиёди мисо-

лу масъалањо бо њалњояшон ва машќњо барои кори мустаќилона мутобиќ ба ни-зоми њоло амалкунандаи кре-дитиро дар бар гирад, китоби дуввум ба шарњи муодилањои дифференсиалии тартиби дуи њосилањои хусусидор бахшида шудааст.Гарчанде дар китоб функси-

яи умумишуда ва фазоњои Со-болёв бошад њам, услуби баёни мавзўъњо характери классикї доранд. Њалли масъалањои асосї аввал барои муодилањои навъи гиперболї, параболї ва эллиптикии соддатарин дода шуда, баъд барои фазои бисёр-ченака умумї гардонида ме-шавад, ки ин аз мањорати хеле баланди тарзи баён шањодат медињад. Ба муаллиф муяссар гаштааст, ки бо забони хеле то-заю равон дар як китоби њаљман на чандон калони панљбоба та-моми маълумоти заруриро оид ба муодилањои дифференсиа-лии асосии њосилањои хусуси-дор, гузориш ва бо тарзи ягона њалшавандагии масъалањо маъ-лумоти заруриро љой дињад. Азбаски дар китоби якум

татбиќи математикаи олї дар њалли масъалањои истењсолї ва ѓайрањо ба чашм мерасад, аз он на танњо донишљўёни факултетњои ѓайририёзии мактабњои олї, балки аспи-рантон, иќтисоддонњо ва шах-сони худомўз низ истифода бурда метавонанд.Китоби дуюм бошад, чун

маводи таълимї аз фанни муодилањои физикаи мате-матикист, ки аз рўи мазмун

ба стандарти давлатї барои факултетњои математикаи амалї, механикаю матема-тика ва физикаи донишгоњњо мувофиќат мекунад. Аз ин китоб истифода бурдани донишљўёни тољикзабони донишгоњу донишкадањои омўзгорї, техникї ва техноло-гии дохил ва хориљи кишвара-мон, аспирантон (њангоми су-поридани имтињони минимуми номзадї) аз фоида холї нест.Пўшида нест, ки љомеаи мо

њоло њам ба китобњои дарсї ниёз дорад. Дар айни замон таълифи чунин китобњо кори осон набуда, на танњо ваќти зиёд, балки мањорати балан-дро талаб менамояд. Аз ин нуќтаи назар, пешнињоди китобњои дарсии профессор М.Исматї барои дарёфти Љоизаи давлатии Љумњурии Тољикистон ба номи Абўали ибни Сино дар соњањои физи-каю математика, химияю тех-нология иќдоми сариваќтї ва дар њаќиќат, басо арзанда аст.

Н.УСМОНОВ,доктори илмњои

физика- математика, профессори Донишкадаи иќтисодии Тољикистон,

Б.ШАРИПОВ, номзади илмњои

физика-математика, дот-сенти кафедраи математикаи олии Донишкадаи соњибкорї

ва хизмат А.РАЗЗОЌОВ,

дотсенти кафедраи геоме-трияи Донишгоњи давлатии

омўзгории Тољикистон ба номи С.Айнї

ПЕШНИЊОДИ АРЗАНДА

Дар баргузории муваф-фаќонаи аттестатсия дар мактабњо наќши китобхонањои таълимгоњї калон аст. Китоб-хонаи мактаби №4-и ноњияи Рўдакї дар ин давраи пурмасъ-улият ба маркази омодагии хонандагон ва навбатдории омўзгорон табдил ёфта буд. Мудири китобхона Њанифа Каримова (дар сурат) иброз медорад, ки дар тамоми дава-ри аттестатсия ќироатхонаи китобхона пуропури хонанда-гон буд. Онњо имкон доштанд, ки њама гуна адабиёти зарури-ро ин љо дастрас намоянд.

28-уми июни соли равон риштаи умри яке аз олимони маъруфи Тољикистон, доктори илмњои фалсафа, профессори кафедраи фалса-фаи ДОТ ба номи Садриддин Айнї Ѓаффорова Мунзифа Ќањњоровна гусаста гардид.Ѓаффорова Мунзифа 4-уми октябри соли

1924 дар шањри Хуљанд ба дунё омадааст. Ў файласуфи маъруфи тољик, доктори илмњои фалсафа (1968), профессор (1988) мебошад. Солњои 1940-1943 дар бахши табиатши-

носии ДДХ ба номи Б.Ѓафуров тањсил кар-дааст. Соли 1943 ба њайси муаллимаи фан-ни биологияи Селхозтехникуми Ленинобод ва муншии кумитаи комсомолї дар назди ДДХ фаъолият кардааст. Cолњои 1944-1946 котиби кумитаи комсомолии вилояти Суѓд оид ба ташвиќот ва тарѓибот, 1946-1948 котиби кумитаи комсомолии Тољикистон оид ба ташвиќот ва тарѓибот, 1948-1952 мудири шўъбаи Комитети марказии ЊК Тољикистон оид ба кор байни занон буд. Солњои 1952-1955 дар аспирантураи АИ ЉШС Тољикистон тањсил кардааст. Солњои 1955-1957 ба њайси муаллимаи калони ка-федраи марксизм-ленинизми Донишкадаи занонаи ш.Душанбе, 1957-1962 дотсенти ка-федраи марксизм-ленинизми ДОТ ба номи С.Айнї, 1962-1973 мудири кафедраи фалса-фаи донишгоњи мазкур кор кардааст. Солњои 1966-1968 докторанти Донишгоњи давлатии Москва ба номи М.Ломоносов буд. Солњои 1974-1979 дар вазифаи ректори

Донишкадаи давлатии санъати Тољикистон, 1979-1988 ректори Донишкадаи давла-тии омўзгории ш.Душанбе ба номи Т.Г. Шевченко кор кардааст. Аз соли 1988 то лањзањои вопасини њаёт ба њайси профессо-ри кафедраи фалсафаи Донишгоњи омўзгорї кор кард. Иштирокчии фаъоли конгресси 15-уми умумиљањонии файласуфон (Вар-на, 1973), конгресси 11-уми умумиљањонии сотсиологњо дар Шветсия (1974), узви раё-сати Совети Олии ЉШС Тољикистон (даъ-вати 2, 3, 10, 15), муовини раиси Кумитаи якдилии халќњои Осиё ва Африќои Љанубї

(1984-1990) буд. Тањти роњбарии ў шогирдони зиёде рисолањои номзадї ва докторї дифоъ на-мудаанд. Ѓаффорова Мун-

зифа муаллифи аз 66 рисолаву беш аз 300 маќолаи илмї ва илмию оммавї мебошад. Дар корњои илмию тадќиќотияш масъалањои ба њаёт татбиќ намудани идеяи озодии за-нон, хусусан, занони Шарќи Шўравї, симои маънавии занони тољик, проблемаи шуури љамъиятї инъикоси худро ёфтаанд. Мунзифа Ѓаффорова бо «Ходими хизмат-

нишондодаи илми Љумњурии Тољикистон» (1974), ду ордени «Байраќи Сурхи Мењнат» (1948, 1949), ордени «Дўстии халќњо» (1984), ордени «Дўстї» (1999), медалњо, ифтихорномањои Президиуми Совети Олии ЉШС Тољикистон мукофотонида шудааст. Инчунин, бо нишонњои «Аълочии маорифи халќи Тољикистон» (1971), «Аълочии мао-рифи Иттифоќи Шўравї» (1982), «Аълочии фарњанги Тољикистон» (1997), нишони «На-ставник молодёжи» (1991), медали «Барои мењнати шуљоатнок дар солњои 1941-1945» (1945) сарфароз гардидааст. Раёсат ва Кумитаи иттифоќи касабаи

омўзгорон ва кормандони ДОТ ба номи С.Айнї аз марги нобањангоми ин зани шуљоъу љонфидо ва мењнатдўсту зањматкаш сахт андўњгин буда, ба хешу аќрабои марњум њамдардии амиќ изњор менамоянд.Хотираи профессор Мунзифа Ѓаффорова

то абад дар ќалбњои њамагон боќї хоњад монд. Ёдат ба хайр, муаллимаи азизу мењрубон!

Саидов Н. Рањимов Ф. Рањмонов А.Каримова И. Бобосодиќова Г. Зубай-

дов З. Нуъмонов М. Бандаев С. Бўриев М. Ќосимова Р.

ЃАФФОРОВА МУНЗИФА

№ 27 5-уми июли соли 2013 15ОМЎЗГОР РАНЉБАРОНИ МАОРИФ

Рўзњо мегузаранд, њафтањо, моњњо ва солњо. Маро, ки як умр дар соњаи маориф хизмат кардаву дар раванди мураккаби таълиму тарбия то љойе сањми худро гузош-таам, аз устодони худ ва њайати таълимгоњи зодгоњам пайваста ёд меояд. Бояд зикр кунам, ки бан-да солњои тўлонї нахуст њамчун омўзгори фанни забон ва адабиёти тољик ва баъдан ба њайси љонишини директор дар мактаби раќами 9 – и дењаи Вомари ноњияи Рўшон ифои вазифа кардаам. Дар рушду тањаввул ва инкишофи маънавии банда ба сифати як омўзгори љавон устодони зањматкашу бофарњанги таълимгоњамон Муборакшоњ Фа-росатшоев, Мурод Фозилов, Дино-зар Хушназаров, Файзулло Назар-худоев ва дигарон наќши боризу мондагор доранд. Воќеан, инсон бо хотира зинда аст. Чун дафтари хотироти хешро вараќгардон ме-кунам, пеши чашмам манзарае ба зуњур меояд, ки нахустин бор чї тавр ман ба остонаи мактаби дења по нињодам ва маро дар ќатори ди-гар њамсолонам устод Мурод Фози-лов ба синфхонае дароварда, гуфт:

- Аз њамин рўз эътиборан шумо-ро сабаќ хоњам омўхт. Ва ин омўзгори шафиќу

мењрубон њарфу њиљо ва талаф-фузи калимањоро ба мо омўхт. Њисобро ёдамон дод. Ба синфи чо-рум гузаштему омўзгори варзида Д. Хушназаров олами наву ноди-реро пеши рўямон кушод. Ў баро-ямон аз фанни забон ва адабиёти тољик машѓулият мегузаронид. Дар бораи њаёти вазнину пурпе-чутоби шоирони гузаштаи форсу тољик он ќадар бо дарду эњсоси олї наќлњо мекарду муњтаво ва мундариљаи ѓоявии ашъорашонро тафсиру маънидод месохт, ки мо воќеан њам, моту мабњут мемон-

дем. Ман то њол лаззату иштиёќи машѓулиятњои гузарондаи устод Д. Хушназаровро аз лавњи хо-тир набаровардаам. Мањз бо њидоят ва рањнамоии муаллимон пуртаљриба ман ба ДМТ дохил шудам. Дар ин боргоњи илму адаб бо устодони забардасту донишва-ре, чун шодравонњо Шарифљон Њусейнзода, Абдулѓанї Мир-зоев, Соњиб Табаров, Додољон Тољиев, Мулло Эркаев, Мароч-ник, Библер,Бањром Сирус, Ро-мановская, Стеклова, Оранский шиносої пайдо карда, аз каломи рўњбахш ва назокати гуфтору баё-нашон басо кайфияти маънавї бурдаму аз олами шоирї, фалса-фаю мантиќ бархурдор гардида-ем. Инак, аз он айёми дури мак-табию донишљўиям таќрибан ним аср мегузарад. Хотираи неки усто-дони мактабї ва донишгоњиам њамчунон дар зењни ман боќист ва эшонро аз лавњи ёдњо баровардан аслан барои шогирде чун ман та-саввурнопазир аст.

Занљирбек ЁЃИБЕКОВ, омўзгор ва рўзноманигор,

сокини дењаи Дерзуди ноњияи Рўшон.

ЁДИ ОН СОЛЊО САДОЌАТ

РАЊБАР

ЧЕЊРА

УСТОДОН, МЕКУНАМ ЁДИ ШУМО

Баробари вориди дења гаш-тан манзараи хеле зебо , кўњњои сарсабз , оби равони мусаффо , чањ-чањи булбулону паранда-гон хушнудам карданд ва дар лањзае хастагиам барњам хўрд.

Омўзгор Зариф Бегалиев ана дар њамин дењаи хушман-зара ба дунё омада, ба воя ра-сидааст ва њоло вазифаи ди-ректарии дабистони дењаро ба дўш дорад .Њунари воло ва касби писанди-

да шахсро шарафманд мегардонад. Омўзгорону хонандагони мактаби тањсилоти миёнаи умумии №15-и дењаи Угуки ноњияи Fончї бо он мефахранд, ки роњбари сахтгиру серталабу кордон доранд.Инак, 17 сол мешавад, ки

З.Бегалиев сарвари мактаби маз-кур буда, аз фанњои асосњои дав-лат ва њуќуќ, инсон ва љомеа дарс мегўяд. -Муаллим бояд новоба-ста ба касбу кораш пайваста дар омўзиш, талошу љустуљўи эљодї бошад, вагарна ў такмил ёфта наметавонад,-мегўяд муаллим З. Бегалиев.Ин роњбари кордон њамеша ба

дарси омўзгорон дохил шуда, си-фатнокии дарсњоро тањлил наму-да, ба омўзгорон оиди роњу усули муосири таълим маслињатњои му-фид медињад. Дар њуљљатгузории роњбарї ва омўзгорї хеле даќиќ

рафтор мекунад ва дар ин боб мумтоз аст. Ќобилияти ташкилотчигї ва

кордонии роњбари мактаб им-кон дод, ки дар андак муддат таълимгоњ ба мактаби таљрибаи пешќадам табдил дода шавад. Як-чанд нафар муаллими мактаб дар озмуни ноњиявии муаллими сол иштирок карда, љойњои якум ва дуюмро ишѓол намудаанд.Соли хониши 2012-2013 аз

мактаби номбурда дар озму-ни вилоятї 5 нафар соњиби љои якум, 4 нафар љои дуюм, 5 нафар љои сеюм, 5 нафар соњиби љои дуюм ва сеюм гардиданд. Хо-нанда Норов Исматулло аз фан-ни таърих дар вилоят љои дуюм ва дар љумњурї соњиби љои сеюм гардида, бо медали биринљї са-зовор гашт. Дар давраи роњбарии За-

риф Бегалиев 13 нафар омўзгор бо нишони «Аълочии маорифи Тољикистон», сазовор гаштанд. Оилаи Зариф Бегалиевро оилаи

омўзгорон гўем, хато нахоњем кард. Писараш Бегалї Бегалиев ва келинаш Вазира Аводалиева дар ноњияи Зафаробод машѓули кори омўзгорианд.

Сайфулло МАЊКАМОВ, рўзноманигор,

Аълочии маорифи Тољикистон

Ба кормандони соњаи маориф маълум аст, ки омўзгор њар дарси хешро ќаблан тарњрезї мекунад, яъне наќшаи дарсашро тартиб дода мазмуни онро менависад, ки бо во-жаи «конспект» маъмул аст. Ана, њамин конспекти дарс пас аз мавзўи дарс маќсади дарсро низ дар бар мегирад. То муаллим маќсади дар-си фардоинаашро ба таври амиќ мушаххас насозад, кораш самара нахоњад бахшид. Маќсади дарс он аст, ки чї тавр, бо кадом усул ба талаба мавзўъ фањмонда шавад. Муаллим Муслињиддинов баъди дар назди худ маќсад гузоштан роњу усулњои гуногунро пешакї тањлил карда, бењтаринашро ин-тихоб мекунад, вобаста ба мавзўъ воситањои аёниро омода месозад ва њамеша дар мавриди омода сох-тани асбоби зарурї маќоли «Он чи аён аст, њољат ба баён нест»-ро ба забон меорад. Асбоби аёнї барои хубтар дарк кунондани мавзўъ да-стёри хубест.Омўзгори асил Муслињиддинов

барои пешравии кораш аз дига-рон низ пайваста меомўзад ва бад-ин минвол донишашро такмил медињад. Вай наѓз медонад, ки бе бозомўзї ва бе такмили ихтисос њаргиз ба пешравї ноил шудан мумкин нест. Биомўз, то зиндаї, рўзу шаб,

Чунин гуфт доно, ки бикшод лаб.Дар омўхтани њунару

таљрибаи дигарон низ муаллим Муслињиддинов Аслон ин байтњои Шайх Саъдиро шиори хеш намуда-аст:Марди хирадманди њунарпешароУмр ду боист дар ин рўзгор,То ба яке таљриба омўхтї,Бо дигаре таљриба бурдї ба кор.Муаллими фанњои химия ва

биологияи мактаби № 39-и ноњияи Њисор Муслињиддинов Аслон бо омўзгорони пуртаљрибаву машњури љумњурї робитаи зич дорад. Маса-лан, бо Бандаев Сирољиддин, Ман-нонов Салоњиддин, Абдуфаттоњ Њотамов ва Абдулазиз Азизов оид ба методикаи таълим суњбату маслињатњо мекунад ва аз рўйи нишондодњои эшон амал карда, бо шогирдон таљрибањо мегузаро-над. Таљрибаи худи устод лоиќи омўхтан аст. Аз ин рў, вайро барои ба дигарон омўзонидани усулњои корбарї аз соли 1982 ба курси махсуси муаллимони пешќадами љумњурї ба ДМТИБКМ даъват карданд. Муаллим Муслињиддинов

Аслон он солњоро ба ёд оварда мегўяд:

- Шиносої бо муаллимо-ни пешќадам ва аз худ кардани таљрибаи эшон ба ман такони бузурге дод. Бо ѓайрат ва саъю талош ба кор часпидам. Натиљаи таљрибаомўзиву саъю талошњо њамин буд, ки шогирдонам њар сол дар озмунњои ноњиявї, минтаќавї ва љумњуриявї аз фанни химия ширкат варзида љойњои намоёнро ба даст меоранду бандаро сарфароз

мегардонанд.А.Муслињиддинов танњо ба 45

даќиќа дарс додан ќаноат намеку-над, вай ба њоњишмандон дарсњои иловагї медињад, роњу равиш нишон медињад. Ў маслињатгари калонсолон низ мебошад. Дар маъракањои мардум ширкат вар-зида, риояи танзими расму русум-ро талаб мекунад. Дар маъракањои сиёсї шахси фаъолтарини дењаи Шоњон муаллим Муслињиддинов аст. Ягон маъракаи интихоботї бе роњбарї ва ширкати бевоситаи ин шахси донову кордон нагузаш-тааст.Аълочии маорифи љумњурї

Муслиддинов Аслон имрўз низ ба шогирдон дарс медињад ва ба љавонони навкор таљриба меомўзад ва њар дафъа дар љамъомадњои омўзгорони фанњои химияву биология маърўзањои муфид мекунад, инчунин, аз таљрибаи хеш дар сањифањои матбуот менависад, ки чанд омўзгори мактабњои дигар аз ин нигоштањои устод бањрањо бардоштаанд.

Љамолиддин ШАМСИДДИНОВ,

Њакималї НАЗАРАЛИЕВ

БИЁМЎЗ, ТО ЗИНДАЇ...

Ба кормандони соњаи маориф

таМШас

БА ЊАР КАС ДЎСТРЎ

Сарсупурдагон ва дилбохтаго-ни мактабу маориф дар даврањои мушкилу сангин дар замири шо-гирдон чароѓи илму маърифатро равшан намуда, ояндаи дурахшо-ни онњоро таъмин намудаанд. Њадаф аз гуфтањои боло тав-

сифе бахшидан ба рўзгори устод Садриддин Муњиддинов мебо-шад, ки 51 соли зиндагиашро сарфи таълиму тарбияи шогир-дон намудааст. Ин марди ориф ифтихор аз он дорад, ки касби пуршарафи омўзгориро пеша кардаасту шогирдони зиёдеро дар соњањои мухталифи зиндагї тарбия намуда, ба онњо њамчун падари маънавї роњу равиши њаётро дурусту беѓаразона нишон додааст. Имрўз дар саросари кишвар ва берун аз он шогирдонаш бо масъулияти тамом барои обо-дию шукуфоии ин сарзамин фаъолият доранд. Шогирдони устод мефахранд, ки дарси њаёту

зиндагиро аз ў омўхта, њамчун мутахассисони ба-ландихтисос кору фаъолият доранд.Мавриди зикр аст, ки муваффаќияти комил

дар љодаи таълиму тарбия ба устод осон ба даст наомадаст. Сахтию вазнинии рўзгор дар даврони Љанги Бузурги Ватанї, мањрум мондан дар айё-ми тифлї аз мењри модар, анљом додани корњои хољагидорї дар мањалли кўњистон шўълаи мењру муњаббат ба донишро дар вуљудаш хомўш карда натавонистанд. Он замон, ки мактабу маориф ба ислоњоти љиддї ниёз дошт, љавонони лаёќатманд њар чї бештар ба муассисањои олии таълимї љалб карда мешуданд, то низом њар чї бештару бењ дар ин самт таъмин карда шавад. Садриддини љавон пайи идомаи тањсил роњи марказро пеш гирифт. Пас аз хатм ўро зодгоњаш, мактабаш ва пайван-донаш интизор буданд. Ва ў онњоро ноумед насохт. Баргашту бо љидду

љањд барои таќвияти касби омўзгорї ва таълиму тарбия бо тамоми њастияш ба фаъолият оѓоз на-муд.Устод дар ибтидо эњсос намуд, ки дониши

андўхтааш барои таълими босифат ва самаранок кифоягї намекунад. Аз ин хотир, њар чї бештар кўшиш мекард то адабиёти таълимию бадеиро мустаќилона мутолиа намуда, ба шогирдон маъ-лумоти наву тоза дастрас намояд.

Тавсифномаи њар як муваффаќияташро дар љодаи инти-хобкардааш тавассути маќолањои методї дар нашрияњои соњавї ин-тишор карда, љињати тарѓибу гу-старибахшии соњаи маориф сањми арзанда мегузошт. Устод пайваста мутолиа мекард,

роњњои самараноки таълиму тарбия-ро мељуст, хушињои њаёт ўро ба шеър гуфтан низ талќин мекарданд. Ў ин њама эњсосоташро ба гўши шогирдо-ну њамдиёронаш расонидан мехост. Акнун дар баробари исми шари-фи омўзгор ўро бисёрињо омўзгори шоир мегуфтанд ва зиёдтар њурмат мекарданд.

Имрўз устод соњиби маљмўаи ашъор бо номи «Файзи умр» буда, дар он ба мавзўъњои муњаббат ба Ватан, васфи диёри файзбахш, муќаддас буда-ни модар ва содиќ мондан ба оиладорї бештар таваљљўњ зоњир кардааст. Ќонуни зиндагї чунин аст, ки бо мурури за-

мон айёми пирї фаро мерасад. Устод имсол ба синни мубораки 85 ќадам мегузорад. Мутаасси-фона, муддатест, ки бистарї гаштаасту дар чу-нин њолат њам намехоњад лањзае дур аз мутолеа бошад.Мамнун аз он аст, ки чанде аз пайвандонаш

имрўз касби ўро интихоб намудаву барои идома-ти ин рисолати меросї зањмат мекашанд.Мо, шогирдон, бо ихлосу эътимод ва эњтироми

баланд ба ин устоди худогоњу бофазилат аз даргоњи Яздони пок сињативу саломатї таман-но намуда, хоњони онем, ки чун њамеша дар њалќаи пайвандону шогирдон њакими пандгўву њикматдон боќї бимонанд.

Њобил ЗИКИРОВ, раиси Кумитаи иттифоќи касабаи

донишљўёни ДДОТ ба номи Садриддин Айнї

ЗИНДАГИИ ЊИКМАТБОРИ УСТОД

№ 27 5-уми июли соли 201316 ОМЎЗГОР

Суњбати љонпарвар аст суњбати «Омўзгор»

Муассис: Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

Сармуњаррир: Ноилшо НУРАЛИЕВ

Њайатитањрир:

Н.САИДОВ, Ф.РАЊИМОВ, Т.МАЊМАДОВА, Ф.ИСМОНОВ, А.РАЊМОНОВ, М.САЙФИДДИНОВ, А.МУРОДЇ (љонишини сармуњаррир)

Почтаи электронї: info@omuzgor-news.tjСайти њафтанома: www.omuzgor-news.tj

Суроѓа: 734024, ш.Душанбе, к.Нисор Муњаммад, 13а. Телефонњо: ќабулгоњ – 221-63-36, љонишини сармуњаррир – 227-36-29, котиби масъул ва шуъбањо – 227-25-49

Њафтанома дар Муассисаи ХЊЊФ «Мушфиќї» ба табъ расидааст. | Индекси обуна – 68850 | Адади нашр: 29 837 нусха | Тарроњ: С. Ниёзов | Њуруфчинон: О.Љабборова ва Ш. Зафарзода

«Омўзгор» дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон тањти раќами 21Р – 405 19.12.2000 сабти ном шуда, тањти раќами 0018/рз, аз 14.09.2007 дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон аз нав номнавис гардидааст. Нашрия ба хотири чандандешї маводе низ ба табъ мерасонад, ки идораи њафтанома метавонад бо муаллифон њамфикр набошад ва барои онњо масъулият ба уњда нагирад. Дастхатњо ва суратњо ба муаллифон баргардонида намешаванд.

ОМЎЗГОР

ХАНДАРЕЗПАНЉ ЛАТИФА

АНЉОМ

Маѓозаи либос. Духтаре ба фурўшнда:

- Ба ман ягон хел рўймол дињед.Фурўшанда:- Масалан, чун рўймоли ман

бошад?Духтар: - Ња, вале тозатараш.

ХХХФурўшанда ба харидор:- Марњамат, харидорї кунед:

нусхаи олиљаноби соатњои швейтсарї.Харидор:- Мехарам. Марњамат, бигиред:

нусхаи олиљаноби пулњои русї.ХХХ

Донишљў дар имтињон:- Профессор, илтимос, ба ман

бањои «2» намонед.Профессор:- Майлаш, лекин ман аз ин

бањои пасттарро намедонам.ХХХ

Танбал субњ бедор шуда дар љои хобаш ба андеша рафт: Хоб кунам ё ба кор равам, ба кор равам ё хуб кунам.Нињоят, ба хулосае омад: ба

кор меравам ва хоб мекунам.ХХХ

Рўзномаи маљлис:Аз тарафи њамкорамон 1.

Салим Шодизода тањќир шудани сардор.

Хайрухуш бо Салим 2. Шодизода.

ЭЪТИБОР НАДОРАД1. Шањодатномаи гумшудаи №0014029, ки онро соли 2004

мактаби №12-и ноњияи Исмоили Сомонии шањри Душанбе ба Саидова Њурматой додааст, эътибор надорад.

2. Шањодатномаи гумшудаи ШМЊ №0009204, ки онро соли 2004 мактаби №55-и ноњияи Шоњмансури шањри Ду-шанбе ба Њољимуродова Хуршеда додааст, эътибор надорад.

3. Шањодатномаи гумшудаи А №138453, ки онро соли 1988 мактаби №12-и ноњияи Љиликули вилояти Хатлон ба Боржаков Бахтияр Кучкарович додааст, эътибор надорад.

4. Шањодатномаи гумшудаи АБ №090803, ки онро соли 2001 мактаби №5-и ноњияи Фирдавсии шањри Душанбе ба Давлатов Шокирљон додааст, эътибор надорад.

5.Шањодатномаи гумшудаи А №262547, ки онро соли 1994 мактаби №82-и ноњияи Синои шањри Душанбе ба Наљмиддинова Муњаббат Љамолиддиновна додааст, эътибор надорад.

6. Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ №0495225, ки онро соли 2012 литсейи Донишгоњи миллии Тољикистон ба Бойма-тов Абдувоњид Аскарљонович додааст, эътибор надорад.

7. Шањодатномаи гумшудаи №227711, ки онро соли 1981 мактаби №18-и ноњияи Фирдавсии шањри Душанбе ба Давля-това Давлатмо Абдулхусайновна додааст, эътибор надорад.

8. Шањодатномаи гумшудаи А №212226, ки онро соли 1995 мактаби №53-и шањри Душанбе ба Раљабов Далер Ањтамович додааст, эътибор надорад.

9. Шањодатномаи гумшудаи №276963, ки онро соли 1997 мактаби №33-и ноњияи Синои шањри Душанбе ба Ѓуломалиева Замира Саъдуллоевна додааст, эътибор надо-рад.

10. Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТА №0570892, ки онро соли 2010 мактаби №49-и ноњияи Фирдавсии шањри Душанбе ба Носирова Шукрона Њасановна додааст, эъти-бор надорад.

Кормандони Вазорати мао-рифи Љумњурии Тољикистон, идораи њафтаномаи «Омўзгор» ба мудири шуъбаи маорифи ноњияи Данѓара Ќурбоншо

Абдуллоев нисбати даргузашти МОДАРАШ њамдардии амиќ

баён менамоянд.

Кормандони њафтаномаи «Омўзгор» ба њамкори худ Самандари Искандар бинобар даргузашти БАРОДАРАШ

њамдардии амиќ изњор менамоянд.

Раёсат ва кумитаи иттифоќи каса-баи ДЉТИБКСМ ба омўзгори ка-лони кафедраи фанњои табиї-риёзї Юлдошев Бањоралї нисбати даргу-зашти БАРОДАРАШ њамдардї баён намуда, ба наздикон ва пайвандони марњум сабри љамил хоњонанд.

Ќабули донишљўён аз рўи ихтисосњои зерин дар асоси буљаи давлатї ва шартнома сурат меги-рад:

1-430101- Нерўгоњњои барќї (рўзона ва ѓоибона);

1-430103 - Таъмини барќ (аз рўи соњањо) (рўзона ва ѓоибона);

1-430105-05 - Манбаъњои б а р ќ а р о р - ш а в а н д а и ѓайрианъанавии энергия (рўзона);

1- 530104-03 - Автоматонї ва њифзи релеи дастгоњњои барќї (рўзона);

1-530105 - Автоматонии њаракатоварњои барќї (рўзона);

1-270101-10 - Иќтисод ва таш-кили истењсолот (энергетика) (рўзона);

1-700401-01 - Сохтмони гидротехникї (рўзона).Ба ДЭТ шањрвандони Љумњурии

Тољикистон, шањрвандони дав-латњои хориљї мувофиќи шартно-маву созишномањои байнидавлатї, хориљиён ва шахсони бетабааи муќими Љумњурии Тољикистон ќабул карда мешаванд.Ба гурўњњои шартномавии

ДЭТ шањрвандони Љумњурии Тољикистон ва давлатњои хориљї, ки њуљљати баробарарзишии тањсилоти миёнаи умумї, ибтидої ва миёнаи касбиро доранд, ќабул мешаванд.Довталабон ба комиссияи ќабул

њуљљатњои зеринро пешнињод мена-моянд:

-ариза ба номи ректор;- њуљљат дар бораи тањсилоти

миёнаи умумї (пурра), ибтидої ва миёнаи касбї намунаи давлатї- асл (маълумотнома дар бораи хат-ми мактабњои тањсилоти миёнаи умумї, ибтидої ва миёнаи касбї ќабул карда намешаванд);

- маълумотномаи тиббї (шакли № 086.у)

- 6 дона сурат (андозаи 3х4 см);- шиноснома ё дигар њуљљати

тасдиќкунандаи шахсият;- билети њарбї ё шањодатномаи

њарбии даъватшаванда;-духтарон ва писароне, ки тибќи

квотаи Президенти Љумњурии Тољикистон ба муассисањои тањсилоти олии касбї тавсия карда мешаванд, ќарори Шўрои педагогии мактаб, тавсияи шўъбаи маорифи ноњия ва роњхати њукумати ноњияро пешнињод менамоянд;

- нусха аз дафтарчаи мењнатї (барои шахсоне, ки кор менамо-янд).Мўњлати пешнињоди њуљљатњои

довталабон ба комиссияи ќабул ва комиссияи аттестатсионї аз 20 июн то 31 июл муќаррар карда мешавад.Имтињонњои ќабул аз 1 то 20 ав-

густ гузаронида мешаванд. Ќабули донишљўён ба дониш-

када аз рўи натиљањои имтињон аз забони давлатї ва санљиши тестї сурат мегирад.Имтињон аз забони давлатї пеш

аз имтињони тестї буда, њамаи до-вталабон новобаста аз самт, равия ва ихтисоси интихобкардаашон, иншо месупоранд.Ба таври истисно:-довталабоне, ки муассисањои

тањсилоти миёнаи умумиро бо забонњои аќќалиятњои миллї хатм намудаанд ва ба гурўњњои тољикї њуљљат месупоранд, бо забони тољикї диктант менависанд. Ба супоридани тест довтала-

боне иљозат дода мешаванд, ки аз имтињони давлатї бањои мусбат гирифта бошанд. Дар ДЭТ фанни тахассусї мате-

матика муќаррар шудааст. Санљиши тестї аз 3 фасл (блок)

иборат аст. Фасли якум – фасли тахассусї– математика; фасли дуюм – физика ва кимиё ; фасли сеюм – за-бони модарї ва адабиёт, асосњои давлат ва њуќуќро дар бар мегирад.

Телефонњо барои маълумот: (83222) 2-34-18

Нишонаи мо: 735140, шањри Ќўрѓонтеппа, кўчаи Б.Ѓафуров, 27.

Комиссияи ќабул

ВАЗОРАТИ ЭНЕРГЕТИКА ВА САНОАТИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОНДОНИШКАДАИ ЭНЕРГЕТИКИИ ТОЉИКИСТОН

ЌАБУЛИ ДОВТАЛАБОНРО ДАР ШУЪБАИ РЎЗОНА ВА ЃОИБОНАИ ТАЪЛИМ ДАР СОЛИ ТАЊСИЛИ 2013-2014 ЭЪЛОН МЕКУНАД

Кўдакони замони баъдиљангї дар дунёи мењнату зањмат ба воя мерасиданд. Ин мактаб бароя-шон ободтарин макон, кўчаву танкўчањои атрофи он чун хиё-бони бузург буданд. Абдуманнон ба синни тањсилот

расида, соли 1950 ба њамин мактаб, ки «Сатторхон» (номи собиќ соњиби њавлї) мегуфтанд, рафт. Ўро муаллими ќадбаланди чењракушоду нармгуфтор Сан-гинбой Шарифзода дар либоси низомї, дар миён тасмаи ѓафси командирї истиќбол намуд ва ба партаи якум шинонд. Муаллим Шарифзода баъди љанг омада буд ва як пояш љароњат дошт, ки анда-ке мелангид. Муаллим хатти зебо дошт, дар тахта хушрў менавишт. Вай хеле сахтгир буд ва дар су-поришу талаботаш оњанги њарбї эњсос мегардид. Абдуманнон њам мисли шогирди хушзењн дар хушнависї аз устоди худ монданї надошт...Бо маслињати муаллимо-

ни ѓамхораш Њ. Зокиров, ва Ќ. Рустамов роњи пойтахтро пеш гирифт ва соли 1960 ба фа-култаи физикаю математикаи Донишгоњи миллии Тољикистон ба хондан ва соњиби ихтисо-си физикдон, муаллими фанни физика гардид. Дониши хуб ва хислатњои љўяндагии Абдуман-нон Воњидов аз назари усто-дони хирадмандаш пинњон на-монд. Аз ин рў, вайро ба љодаи пажўњиш љалб намуда, ба Ин-ститути физика ва техникаи АИ Тољикистон ба номи академик С. Умаров ба кор фиристоданд. Дар ин пажўњишгоњ бо љидду љањд ба

тадќиќоти илмї камар баст.Физикдони љавон А.

Воњидов бо рањнамоии олимон ва кормандони собиќадори ин кохи илм дар лабораторияњо паси дастгоњњои техникї ба таљрибаву озмоиш машѓул шуда, натиљањои хуби илмї ба даст меовард. Вале ќоидањои маъмулу маљбурии он даврон ба мутахассиси љавон садди роњ гардиданд: ўро ба хидма-ти дусола дар сафи ќуввањои мусаллањи Иттињоди Шўравї даъват карданд. Пас аз адои муваффаќонаи хизмат А. Воњидов бо унвони офитсерї-лейтенант боз ба кор баргашт. Бародари Абдуманнон - яке аз кормандони масъули давлатї Абдувањњоб Воњидов маслињат медињад, ки ба сабаби пиронсо-лии волидайн ба зодгоњ баргаш-та, ба касби омўзгорї машѓул шавад. Ў сухани бародарро пазируфт ва ба кори омўзгорї оѓоз намуд. Аввал муаллим, баъд дар вазифањои муовини сарвари мактаби миёнаи № 3 ва чор сол бозраси шуъбаи марри-фи шањри Конибодом адои хиз-мат намуд.Кўлвори таљрибаи дањсолаи

омўзгорї хеле пурбаракат гар-дида буд. Мањз њамин ќобилияти донишмандї ва кордонии ўро ба эътибор гирифта, соли 1978 ба яке аз мактабњои шањр - мактаби шабонаи коргарљавонон сарвар таъин карданд. А. Воњидов аз омўзгорон ба

таври љиддї хоњиш мекард, ки онњо дар љараёни таълим фаъол бошанд ва онњоро ба такмили их-тисос рањнамої мекард, то ки аз усулњои навину бењтарини тадрис бархўрдор бошанд. Худи сарва-ри мактаб дарси ибрат нишон дода, дар хонишњои педагогї иштирок мекард, маърўзањо хон-да, њам тарзи бењтарини таълим ва њам усули муфидтарини кори ташкилї дар мактабро баён ме-дошт. А.Воњидов бо медали «Барои

мењнати шуљоатнок», нишони «Аълочии маорифи Љумњурии Тољикистон» ва «Корманди шо-истаи Љумњурии Тољикистон» мукофотонида шудааст.

Ба гетї чун ќамар бошадмуаллим,

Азизу муътабар бошадмуаллим.

Абдуманнон Воњидов дар љараёни таълиму тарбия ва корњои љамъиятї љоннисорона мењнат мекард ва њатто, нољўрии сињатмандиашро сарфи назар карда, дар пешбурди кори мао-риф садоќатмандона зањмат ме-кашид. Бародари ѓамхораш њоли ўро дида чандин бор маслињат дод, ки ба табибон мурољиат на-мояд. Ў ба даъвати њамсар, хешу аќрабо зоњиран розї мешуд, вале боз машѓули кори мактаб мегардид. Бародараш боре ўро ба бемористони вилоят барои ташхис овард. Табибони њозиќ аз паи табобат шуданд. Натиљаи ташхис хуб набаромад. Њамсари мењрубон, духтарони нозани-наш ва хоњари мўнису барода-ри ќадрдонаш ба таќдири талх тан доданд. Аљал Абдуманнон Воњидовро дар бањори 57-умини умраш аз ин дунё рабуд.Бо хоњиши њамкасбон, шогир-

дон ва бо ризоияти њокимияти шањр мактаби миёнаи тањсилоти умумии № 42-ро ба номи ў гу-зоштанд.Баъд аз вафот турбати мо

дар замин маљўй, Дар синањои мардуми ориф

мазори мо.

Собирљон ЊОШИМОВ,њамсинфу њамсабаќ,

устоди ДМТ

ЁДБУД

ПОСДОРАШ НОМИ НАКЎСТ

Кўдакони замони баъдиљангї

т

ВвкптшдмбртмдмВ